PËRMBAJTJA:
 Hyrje
 Gjeografia e Arabisë
 Arabia para Islamit
 Hashimitët para lindjes së Islamit
 Lindja e Muhammedit dhe vitet e hershme të jetës së tij
 Martesa e Muhammedit me Hatixhen
 Lindja e Ali ibn Ebu Talibit
 Në vigjilje të shpalljes së profetësisë
 Lindja e Islamit dhe shpallja e profetësisë nga ana e Muhammedi  
 Muslimanët e hershëm dhe përndjekja e tyre
 Dy shpërnguljet e muslimanëve për në Abisini (vitet 615 - 616)
 Hamza e pranon Islmain (viti 615)
 Konvertimi i Umarit në Islam (viti 616)
 Bojkoti ekonomik dhe shoqëror kundër Hashimitëve (vitet 616 - 619) 
 Vdekja e Hatixhes dhe Ebu Talibit (viti 619)
 Vizita e Muhammedit në Ta′if
 Horizontet e reja të Islamit
 Hixhri (Shpërngulja)
 Vitit i parë i Hixhrit
 Betejat e Islamit
 Viti i dytë pas Hixhrit
 Beteja e Bedrit
 Martesa e Fatima Zehrasë dhe Ali ibn Ebu Talibi
 Beteja e Uhudit
 Lindja e Hasanit dhe Husjenit
 Beteja e Hendekut
 Muslimanët dhe hebrenjtë
 Marrëveshja e Hudejbijes
 Pushtimi i Hajberit
 Beteja e Mutasë
 Ekspedita Dhat es- Salasil
 Çlirimi i Mekkes
 Beteja e Hunejnit
 Ekspedita e Tubukut
 Shpallja e kapitullit Bar′ah ose Taube
 Ekspedita e fundit
 Haxhixhi (pelegrinazhi) i lamtumirës 
 Kurorëzimi i Ali ibn Ebu Talibit si sundues i ardhshëm i muslimanëve dhe prijës i Shtetit Islam
 Ekspedita e Usames
 Ebu Bekri si Imam në namaz
 Testamenti i pashkruar i të Dërguarit të Zotit
 Bashkëshortet e të Dërguarit të Zotit
 Vdekja e të Dërguarit të Zotit
 Reagimi i familjes dhe i shokëve të Muhammedit ndaj vdekjes së tij
 Muhammedi dhe pasardhësia e tij
 Teoria sunnite e qeverisjes
 Lufta për pushtet I
 Lufta për pushtet II
 Lufta për pushtet III
 Lufta për pushtet IV
 Një kritikë e Sakifes
 Safikeja dhe logjika e historisë 
 Saad bin Ubadeja, kandidati medinas për Kalif
 Ebu Bekri, Kalifi i parë i muslimanëve
 Ndodhitë më të rëndësishme të Kalifatit të Ebu Bekrit
 Demokracia dhe muslimanët
 Umar ibn el- Hattibi, Kalifi i dytë i muslimanëve
 Osman, Kalifi i tretë i muslimanëve
 Ali ibn Ebu Talibi, Kalifi i katërt i muslimanëve
 Preludi i luftës
 Beteja e Basrës (Beteja e Devesë)
 Transferimi i kryeqytetit nga Medineja në Kufe
 Ringjallja e Umajjadëve
 Beteja e Siffinit
 Vdekja e Malik el- Eshterit dhe humbja e Egjiptit
 Vrasja e Aliut
 Disa mendime në lidhje me Kalifatin e Aliut
 Politikat e brendshme dhe të jashtme të Aliut
 Aliu si një simbol i paqes
 Aliu dhe idealet e lirisë
 Një listë e ′′të parave′′ në Islam 
 Të ′′pazëvendësueshmet′′ e Islamit 
 Sakrificat e Muhammedit për Islamin
 Dështimi kryesor i Ebu Bekrit dhe Umarit
 Kush dhe si e shkroi historinë e Islamit? 

Hyrje

Ky është një tregim i ri për Islamin. Është tregimi i një lëvizjeje, që u themelua nga i Dërguari i Zotit, Muhammedi, në Mekken e vitit 610 pas Krishtit dhe që u përsos me përkrahjen e kushëririt, bashkëpunëtorit dhe pasardhësit të tij, Ali ibn Ebu Talibit, në vitin 632, në Medine. Ky tregim përfshin një periudhë prej nëntëdhjetë vjetësh, që fillon me lindjen e Muhammedit në vitin 570 në Mekke dhe mbaron në vitin 661, në Kufe, me vrasjen e pasardhësit të tij, Ali ibn Ebu Talibit.

Histori të panumërta të Islamit janë shkruar në të kaluarën dhe do të vazhdojnë të shkruhen në vijim. Përparimi spektakular i Islamit në dimensionin misionar, renesansa muslimane pas shekujsh të përgjumur, shfaqja e naftës si një faktor i ri në politikën botërore të këtij shekulli por para se të gjithash, suksesi i Revolucionit Islamik në Iran, po bëhën katalizatorë të një interesimi të ri për Islamin. Me këtë, shumë libra vazhdojnë të shkruhen, qoftë nga ana e muslimanëve qoftë nga ajo e jomuslimanëve.

Në këtë kohë, kur udhëheqësit e botës së krishterë po punojnë qetësisht për ta realizuar ëndrrën e kahmotshme të një uniteti të Krishterimit, edhe muslimanët në mënyrë nostalgjike kthehen prapa në histori drejt atij shteti të parë islam, tek i cili ekzistonte një unitet i tillë. Megjithatë, duhet theksuar se Islami ishte monolitik dhe i bashkuar vetëm gjatë jetës së Profetit Muhammed (paqja qoftë mbi të dhe mbi pasardhësit e tij). Fill pas vdekjes së tij, u shfaqën plasaritjet e para në "trupin" e Islamit dhe ndjekësit e tij, u rradhitën në dy taborre të ndryshme. Në këtë ndarje, një pjesë e madhe e ndjekësve të tij u rradhitën në njërën anë dhe familja e tij në anën tjetër. Derisa anëtarët e familjes së tij mereshin me punën e varrimit, disa nga shokët e tij ishin të zënë me "zgjedhjen" e një udhëheqësi të ri që do t`ia zinte vendin. Në intervalin kohor mes vdekjes dhe varrimit të tij, ky grup u mblodh në vendin e quajtur Sakife në Medine dhe zgjodhi një person nga mesi i tyre si udhëheqës të shoqërisë islame. Pas kësaj, ata erdhën përpara familjes të të Dërguarit me një akt të kryer. Dhe për fat të keq, ky rast la gjurmë të përjetshme në historinë e muslimanëve.

Muhammedi, i Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të dhe mbi pasardhësit e tij), i takonte fisit Hashim. Pas vdekjes së tij në vitin 632, kushëriri, dhëndri dhe trashëgimtari i tij, Ali ibn Ebu Talibi, e zëvendësoi si kryetar të fisit të Hashimitëve. Shumë nga shokët e Profetit, kishin ushqyer një urrejtje të fshehtë ndaj Aliut. Ata nuk e shfaqnin dot këtë kundërshtim gjatë jetës së Profetit por në çastin që i morrën në duar frerët e pushtetit, bënë ç`mos që të mos e lejonin atë të kalonte në krye të shtetit islam. Në këtë mënyrë, familja e Muhammedit, u pengua jo vetëm nga pasardhësia e drejtpërdrejtë e tij por edhe nga të gjitha postet e rëndësishme politike në qeveritë e ndryshme që do ta ndiqnin njëra-tjetrën.

Dashamirët, ndjekësit dhe përkrahësit e familjes së Muhammedit, historikisht janë quajtur "shia (ose shiitë)" ndërsa dashamirët, ndjekësit dhe përkrahësit e shokëve të Profetit, gjegjësisht të grupit që arriti ta marrë në dorë pushtetin, janë quajtur "sunni (ose sunnitë)". Kështu do të identifikohen këto dy grupe edhe në këtë vepër.

Historiani i famshëm musliman me origjinë indiane, M. Shibli, thotë se gati të gjithë librat e historisë janë shkruar nga historianët sunnitë. Kjo lë të kuptohet se dijetarët shiitë nuk e kanë shkruar historinë islame. Përse?

Ata nuk kanë shkruar histori për një shkak shumë të thjeshtë: të gjithë kalifët, sulltanët dhe mbretërit që sunduan në botën islame ishin sunnitë. Një shiit nuk mund të botonte një intepretim të historisë që do të dallonte nga interpretimi zyrtar dhe në anën tjetër, nuk donte t`i shërbente një procesi, që për të s`ishte veçse ritrajtësim i të vërtetës. Andaj dijetarët shiitë nuk u morën me shkrimin e veprave të historisë.

Për këtë arsye, ishte pikërisht versioni "zyrtar" i historisë së hershme të Islamit, që u pranua gjerësisht dhe që fitoi miratim në qarqet e ndryshme. Është më se e logjikshme për qeveritë e shekujve të parë të Islamit, që ta botonin vetëm "tregimin" që përshtatej me politikën e tyre. Dhe në këtë drejtim, nëse mendonin se ishte e nevojshme të heshtej e vërteta ose të heshtej ana tjetër e tregimit, është më se e logjikshme që ta bënin këtë.

Nuk ka asgjë të çuditshme, befasuese ose të papritur në sjelljen e historianëve sunnitë. Gjëja më e logjikshme për ta, ishte dhe vazhdon të jetë përkrahja e legjitimitetit të ngjarjeve që ndodhën në Sakife, ku një grup i shokëve të Profetit, me një lëvizje strategjike, i mori në duar frerët e sundimit të Arabisë.

Mirëpo ajo që është befasuese dhe tejet e çuditshme, është fakti se historianët perëndimorë dmth. orientalistët, i kanë gëlltitur si të vërteta hyjnore, të gjitha gjërat që historianët "oborrtarë" të Islamit u kanë servuar si "fakte". Orientalistët duhej të kishin qenë objektivë dhe të paanshëm sepse në fund të fundit, rezultati i një problemi historik në të kaluarën islame, nuk ka asnjë pasojë në shoqëritë e tyre. Mirëpo edhe përkundër kësaj, veprat e një pjese të madhe prej tyre, nuk pasqyrojnë faktet por interpretimet dhe propagandat e grupit që ishte në fuqi. Në këtë kontekst, veprat e tyre ishin vetëm imitime të "frymëzuara" nga ajo që do të mund të quhej "qarqet udhëheqëse" të muslimanëve.

Veprimtaria e orientalistëve mund të ketë një vlerë shkencore vetëm nëse ata e dëgjojnë fjalën e historianit të madh të Spanjës muslimane,

Dr. J. A. Conde-n. Ai thotë:

"Është një fatkeqësi e historisë njerëzore fakti se edhe ndodhitë më të rëndësishme historike, rrjedhin nga burime krejtësisht të dyshimta, të shkruara nga pala fitimtare. Ndryshimet brenda perandorive, revolucionet më të mëdha dhe rrëzimi i shumë dinastive nuk bëjnë dallim në këtë drejtim. Për shembull, janë pikërisht romakët ata që e shkruan lavdinë e tyre. Po kështu, edhe rivaliteti dhe luftërat e tyre të përgjakshme me Kartagjenën janë përcjellur deri tek ne nëpërmjet vetë romakëve ose në rastin më të mirë, nëpërmjet ndonjë greku, i cili e ka trajtuar çështjen e njejtë por ka qenë i paguar dhe i varur nga perandoria romake dhe si i tillë, ka shkruar gjithmonë në favor të saj. Për shembull, Scipio, gjenerali romak që e mposhti Hanibalin, na shfaqet si heroi i përsosur. A s`mund të jetë kjo vallë, për arsyen se historia e jetës së Scipio-s ishte shkruar nga adhuruesit dhe lëvduesit e tij?

Nuk ka dyshim se Hanibali fisnik nuk mund të duket ndryshe veçse i madh dhe i lavdishëm, qoftë kjo edhe në kronikat e armiqve të tij. Por sikur urrejtja dhe agresiviteti romak të mos urdhëronte djegjen e analeve fenikase të historisë, ky gjeneral i madh, me siguri do të dukej shumë më ndryshe se një barbar i pamëshirshëm, siç është përshkruar nga Titus Livius-i (historian romak).

Një gjykim i shëndoshë dhe i drejtë i historisë na ndalon ta kënaqim veten vetëm me dëshmitë e njërës anë. Një gjë e tillë kërkon që t`i krahasojmë rrëfimet e të dyja palëve me një paanshmëri të kujdesshme dhe t`i hulumtojmë me qëllimin e vetëm të zbulimit të të vërtetës" ("Historia e sundimit arab në Spanjë", vëll.1, fq. 1)

Nuk mund assesi të mohohet fakti se shumë orientalistë kanë dhënë kontribute të paçmueshme në studimin, njohjen dhe të kuptuarit e Islamit. Falë veprimtarisë së tyre, shumë thesare të çmuara të historisë, artit dhe letërsisë islame i kanë shpëtuar harresës dhe janë mbrojtur. Po të mos ishin përpjekjet e tyre, mbase shumë prej këtyre thesareve sot do të ishin të humbura përgjithmonë. Në mesin e orientalistëve ka shumë të tillë që në nivel të jashtëzakonshëm i kuptojnë detajet e studimeve islame dhe që kanë njohuri enciklopedike mbi këtë fe. Ata kanë lexuar dhe studiuar një sasi të madhe njohurish mbi Islamin dhe pastaj i kanë përmbledhur, organizuar dhe botuar këto njohuri për të nxjerrë në pah vepra tejet mjeshtërore dhe analiza kritike. Ka madje të tillë që ia kanë kushtuar gjithë jetën e tyre Islamit dhe të cilëve bota islame u detyrohet një respekt të thellë.

Por edhe përkundër kësaj dashurie dhe këtij entuziazmi për diturinë, ajo që  mund të shihet është se kur studiuesit perëndimorë e interpretojnë Islamin dhe historinë e tij, diçka nuk shkon si duhet. Është e pabesueshme se si shumë prej tyre janë të paaftë të depërtojnë përtej atij versioni të zakonshëm dhe stereotipik të ngjarjeve, për të arritur deri tek faktet e ndryshuara qëllimisht dhe deri tek disa realitete shumë të rëndësishme. Disa prej tyre shpesh nuk arrijnë ta shohin as atë që është më se e qartë.

Më sipër i përcollëm principet e domosdoshme për të shkruar një histori të paanshme dhe shkencore, sipas asaj që thotë Dr. Conde, i cili është vetë një orientalist i shquar. Principi i gjykimit të paanshëm të historisë nga ana e specialistëve mbështetet vetëm në arsyen e shëndoshë dhe në këtë rreth nuk ka nevojë për asgjë mistike. Por edhe përkundër kësaj, shumë nga orientalistët, me një vullnet idiotik, e kanë pranuar rrëfimin e ngjarjeve pas vdekjes së Muhammedit, pikërisht ashtu siç është përcjellur nga grupi i cili arriti ta siguronte pushtetin.

Një shembull shumë i famshëm i këtij fenomeni, është pranimi si një fakt historik i rrëfimit se Muhammedi, i Dërguari i Zotit, vdiq pa caktuar ndonjë pasardhës dhe se këtë vendim ua la ndjekësve të tij dhe shoqërisë muslimane.

Me aq sa di unë, asnjë nga orientalistët nuk është ndalur për një çast të vetëm të hulumtojë në është e saktë ose e mundur që Muhammedi t`i lërë muslimanët pa një udhëheqës, duke i detyruar ata që të gjejnë një të tillë nëpërmjet një lufte të pamëshirshme për pushtet, ku gjithkush mund ta provonte fatin e tij. Duke i ikur këtij hulumtimi të mundimshëm, orientalistët u pajtuan me historianët sunnitë në lidhje me faktin se Muhammedi, Profeti i Islamit, nuk la pas ndonjë testament në lidhje me pasardhësinë e tij. Rrjedhimisht, ajo që ngjau në Sakife, u pranua si e drejtë, e arsyeshme dhe në interes të shoqërisë muslimane (ummetit).

Kjo tendencë "pro-sakifeane" e orientalistëve, i ka çuar drejt një qorrsokaku, në të cilin nuk gjejnë dot përgjigje për disa pyetje fundamentale në lidhje me historinë e Islamit dhe njësoj si historianët sunnitë, e gjejnë veten të zënë në një rrjetë paradoksesh dhe kontradiktash.

Shumë historianë sunnitë dhe shumë nga orientalistët kanë bërë një përpjekje të qëllimshme për ta minimizuar rëndësinë e pozitës së Ali ibn Ebu Talibit në historinë e Islamit. Ata kanë të drejtë t`i kenë idetë dhe supozimet e tyre, qofshin këto edhe të paargumentuara me fakte. Por unë, në përshkrimin e historisë së Islamit, jam përpjekur të vë theks pikërisht mbi faktet. Duke vepruar kështu, kam shpresuar se vetë faktet do të gjykonin. Ngase faktet janë "gjykues" të paanshëm, besoj se mund të mbështetemi në to, për ta barashpeshuar vlerësimin e rolit të protagonistëve të ndryshëm në historinë e hershme të Islamit. Faktet i kam zgjedhur me kujdes dhe i kam rradhitur si "xhevahirë në një qafore", që të mund të përcjillja sa më shumë prej tyre përnjëherë.

Për fat të keq, historia nuk ka një "gjyq suprem" që do të mund të sillte vendime. Ajo ka vetëm shkrues, që nuk janë përherë të pagabueshëm. Mirëpo edhe përkundër kësaj, besoj se historia mund të krijojë një "gjyq suprem" të sajin, pikërisht në logjikën e fakteve.

Kam edhe një arsye tjetër shumë pragmatike për t`u mbështetur mbi faktet. Për shkrimin e historisë së hershme të Islamit, ka tre burime kryesore: Kur`ani (libri i shpallur i Islamit), Hadithet (veprat dhe thëniet që i mveshen Muhammedit dhe që trasnmetohen nga një varg rrëfyesish) dhe shënimet e historianëve arabë. Nga këto tre burime, Kur`ani njihet dhe pranohet nga të gjithë muslimanët si një libër hyjnor. Secili musliman që e sfidon këtë autoritet të Kur`anit, mbetet jashtë kornizave të besimit. Por përderisa ky autoritet i Kur`anit, parë nga këndvështrimi musliman, është i paprekshëm, vargjet e tij janë subjekte të intepretimeve që shpesh ndryshojnë nga njëri-tjetri dhe kundërshtohen mes veti. Për këtë arsye nuk ekziston një koncensus në lidhje me interpretimin e tyre.

Edhe hadithet vuajnë nga një hendikep i hapur. Origjina e shumë prej tyre është e dyshimtë, ndonse ekzistojnë edhe të tilla që pranohen si të sakta nga sunnitët dhe nga shiitët njëkohësisht. Për arsyet e sipërpërmendura, kam qenë i kujdesshëm që t`i përcjell vetëm ato vargje të Kur`anit dhe vetëm ato hadithe (thënie të Profetit), interpretimi i të cilëve në sunnizëm dhe në shiizëm dallon shumë pak. Për dallim prej këtyre, faktet historike i takojnë një fushe, në të cilën nuk ka shumë hapësirë për mospajtime.

Shumë shpesh, kam përcjellur pjesë nga veprat e historianëve klasikë dhe modernë, në lidhje me një temë të caktuar. Këtë e kam bërë, për t`i prezantuar lexuesit disa këndvështrime të ndryshme mbi çështjen në fjalë ose disa interpretime të saj. Një ngjarje e njejtë, e parë nga këndvështrime të ndryshme, u duket ndryshe vëzhguesve të saj dhe si e tillë, është subjekt i interpretimeve që dallojnë nga njëri-tjetri. Shpresojmë se edhe lexuesi do të pajtohet me këtë përpjekje timen, në të cilën disa historianë do ta rrëfejnë historinë e njejtë. Motoja ime në rishkrimin e fakteve më jetike të historisë islame ka qenë:

"T`i lëmë mjeshtërit ta bëjnë punën e tyre!"

Një tjetër arsye e përcjelljes së mendimit të historianëve të ndryshëm, ka qenë furnizimi i tezave të mia me argumente, në mënyrë që lexuesi të mund t`u drejtohet burimeve të tjera që mund t`i duken më të sigurta.

Kërkon shumë guxim ta hulumtosh të panjohurën por edhe më tepër kur duhet ta vësh në pyetje atë që është e njohur tashmë. Shumë nga të ashtuquajturat "fakte të njohura" të historisë së hershme të Islamit, nuk janë veçse supozime ose më saktë dëshira "romantike" të cilat nëpërmjet përsëritjes së vazhdueshme brez pas brezi, e kanë fituar imazhin, ose akoma më keq, statusin e "kushteve të besimit". Kur të hulumtohen supozimet e shumë muslimanëve, të cilat pranohen si "fakte" historike, mund të shihet se ata nuk u rezistojnë dot analizave të kujdesshme dhe kritike. Andaj vetë lexuesi mund të vendosë, në do të vazhdojë t`i besojë këto "fakte" ose do t`i pranojë të vërtetat, një pjesë e të cilave mund t`i duken shumë të hidhura dhe brutale. Ka gjithmonë njerëz që i tremben të vërtetës sepse e vërteta i kërcënon iluzionet e tyre, mitet e tyre të dashura dhe idetë që i kanë patur. Me kalimin e kohës, njeriu bëhet aq i lidhur për to, sa i duket më e rehatshme dhe më e sigurt të jetojë me këta iluzione duke qëndruar përherë larg "sulmeve" të të vërtetës. Për këta njerëz, e vërteta është sinonim i pasigurisë ndonse vetëm e vërteta është ajo që mund t`i sjellë siguri të mirëfilltë njeriut. E vërteta duhet të mbahet gjallë me çdo kusht nga të gjithë njerëzit dhe në veçanti nga historianët. Ajo duhet të pranohet edhe kur e dëmton një mik dhe i bën dobi armikut. Besnikëria primare e një historiani duhet të jetë ajo ndaj të vërtetës dhe asgjë nuk duhet ta largojë prej saj.

Lufta e ideve dhe përballja e mendimeve të ndryshme bëhet akoma më interesante kur subjekti i hulumtimit bartet nga konceptet filozofike dhe doktrinat abstrakte politike drejt personaliteve më kyçe të temave në fjalë. Historisë i jepet jetë pikërisht me portretizimin e personazheve dhe një ngjyrim i duhur vetëm nëpërmjet personaliteteve të cilët i sjellin në jetë këto ngjarje ose ushtrojnë ndikim mbi to. Ata e mbathin historinë me elementin njerëzor dhe me dozën e dramatizmit.

Mund ta definoni historinë si një rastësi, si një shkakshmëri të pashmangshme, si shtypje të një determinizmi ekonomik, si vepër të liderëve të mëdhenj, si rezultat i forcave që s`i kupton njeri ose si aspirata kolektive e një populli. Çfarëdo që të jetë historia, vetë arabët e shohin dhe e interpretojnë historinë e tyre, duke u bazuar para se të gjithash, në bëmat personale. Dhe mbase kanë të drejtë. Në fund të fundit, si çdo lëmi tjetër, edhe historia krijohet nga ata që veprojnë në kornizat e saj. Ajo nuk përbëhet nga ndërveprimi i forcave të ndryshme të verbra por nga ndërveprimet e vetë qenieve njerëzore. Konfliktet e historisë nuk janë konflikte mes filozofisë, ekonomisë ose sociologjisë por janë mes vetë njerëzve. Madje edhe në rastet më sociologjike të saj, historia nuk mund ta anashkalojë faktorin njerëzor. Si e tillë, historia e njëzet e tre viteve të para të Islamit, ku përfshihet misioni i të Dërguarit të Zotit, përveç veprimtarisë së tij, u krijua në pjesën më të madhe edhe nga veprimtaria e ndihmësit të tij, Ali ibn Ebu Talibit. Këtë e dëshmon qartë historia. Një dëshmi kjo, që shumë historianë janë përpjekur ta mbajnë fshehur. Qëllimi im ka qenë pikërisht tërheqja e vëmendjes së lexuesit drejt kësaj dëshmie.

Edhe përkundër kësaj baraspeshe të prishur të historiografisë të kaluar dhe të sotme perëndimore mbi Islamin, ekziston shpresa se historianët e ardhmërisë do t`i korigjojnë gabimet dhe dështimet e historianëve pararendës. E gjitha që duhet të bëjnë, është të mos i pranojnë symbyllur të gjitha ato interpretime dhe përfundime që janë bërë klishé të historisë islame dhe ta rizbulojnë vetë të vërtetën nëpërmjet analizimit dhe hulumtimit të dëshmive. 

Në hyrjen e vëllimit të parë të veprës "Historia e Islamit" të botuar nga shtypi universitar i Kembrixhit (Cambridge university press), në vitin 1970,

P.M. Holt, shkruan:

"Studimi i historisë së Islamit po zhvillohet dhe shumë nga faktet e konsideruara të sigurta nga historiografia e vjetër perëndimore (që ishin shpesh mendime dhe interpretime të historianëve tradicionalë muslimanë) janë bërë të pavlefshme. Vetëm nëpërmjet një studimi gradual dhe të hollësishëm mund të arrihet një kuptim më i saktë i të kaluarës..."

Faktet e "sigurta" të historiografisë së vjetër perëndirmore, që ishin pasqyrim i interpretimit të historianëve tradicionalë muslimanë, akoma jetojnë. Të shpresojmë se një ditë do të zhduken dhe do të arrihet një e kuptuar më e saktë e të kaluarës.

Përpjekja për ta interpretuar historinë e Islamit dhe në veçanti historinë e shekullit të parë të tij, është si të hapërosh në një fushë të minuar. Është një fushë e mbushur me kontradikta, me fjalime urrejtjeje dhe polemika, të cilës njeriu duhet t`i afrohet me kujdesin më të madh. Por edhe pëkundër kësaj, intepretimi i ngjarjeve mbetet një element themelor i të kuptuarit të historisë. Pa intepretim, historia bëhet një morri informatash të pakoordinuara dhe një katalog i ngjarjeve "të vdekura" dhe datave të ndërlidhura me njëra-tjetrën. Por këto ngjarje "të vdekura" prej kohësh, kthehen në jetë kur pasojat lidhen me shkakun dhe kur krijohet një rrjedhshmëri mes fakteve. Një fakt i lidhur me faktet e tjera mund të ketë një rëndësi historike. Por po ky fakt, i analizuar ndarazi, mund të jetë krejt i pakuptimtë.

Madje edhe Relativiteti i Ajnshtajnit do të thotë ta kuptosh universin si një lidhje mes faktorëve dhe jo si një mori ngjarjesh të ndara.

Siç u përmend edhe më sipër, ka një mal me libra mbi Islamin por shumë prej tyre janë interpretime stereotipe të tregimit në lidhje me lindjen dhe rritjen e tij, ashtu siç janë përcjellur deri tek autori nëpërmjet historianëve "oborrtarë" të qeverisë që lindi në Sakife dhe të qeverive që e ndoqën atë, si ajo e Damaskut (dinastia umajjade) dhe e Bagdadit (dinastia abbaside). Por tregimi i Islamit ka edhe një fytyrë tjetër.

Një princip i drejtësisë antike romake ishte principi "audi alteram partem" (dëgjoje edhe palën tjetër!). Veprimtaria e planifikuar njerëzore, e quajtur "politikë", është e mbushur me tragjedi të mëdha dhe trishtuese, të cilat kanë patur pasoja në jetën e gjithkujt në këtë planet. Pa dyshim, shumë prej tyre do t`u shmangej njerëzimi sikur të ndiqej principi i sipërpërmendur.

Ky princip i të dëgjuarit të të dyja palëve të përfshira në një proces, është pjesë e sistemit ligjor të shumicës së shteteve, por në veçanti të Shteteve të Bashkuara dhe Evropës perëndimore. Thomas Jefferson (presidenti i tretë i SHBA-ve), vetëm sa e parafrazonte këtë princip, pa të cilin s`mund të ketë drejtësi, kur tha: "Për hir të Zotit, t`i dëgjojmë njëherë të dyja palët!"  Studiuesit amerikanë dhe evropianë të Islamit, në të shumtën e rasteve, e kanë dëgjuar vetëm njërën anë të tregimit të tij. Ky libër, është një përpjekje për ta prezantuar anën tjetër të këtij tregimi. Pikërisht me këtë qëllim po ia dorëzoj këtë libër gjykimit të lexuesve të tij.

Nga burrëria q`u trembet të vërtetave
Nga përtacia e kënaqur me t`vërtetën përgjys`
E nga mendja  që thotë se di gjithçka...
Na shpëto o Zot i t`Vërtetës!

1. Gjeografia e Arabisë

Është një shprehi e historianëve që ta fillojnë historinë e një vendi me përshkrimin e pozitës së tij gjeografike. Kjo bëhet pjesërisht për faktin se drama e historisë luhet në "teatrin" e prapavijës së saj gjeografike dhe pjesërisht për arsyen  që në gjeopolitikë njihet si "determinizëm gjeografik". Është fakt se jo vetëm institutet por edhe relievi, klima dhe shumë kushte të tjera bashkohen për të krijuar një ndikim të përhershëm mbi gjeneratat dhe për ta formësuar karakterin e individëve dhe të popujve. Dhe është pikërisht karakteri, ai që pastaj i jep formë historisë së një populli.

Gadishulli Arabik është djepi i Islamit, i cili "lindi" në të, u rrit brenda kufijve të tij dhe ishte tashmë "i pjekur" kur i tejkaloi këta kufij. Ishin pikërisht qytetet e Mekkes dhe Medines në gadishullin arab, ku u zhvillua dhe u "ngjiz" identiteti klasik islam. Për këtë arsye, një përshkrim i shkurtër i Arabisë është i nevojshëm për ta kuptuar rrjedhën e historisë së kësaj toke.

Arabia, si çdo rajon tjetër në botë, ka patur një ndikim të madh në formësimin e njerëzve që kanë jetuar brenda saj ose që kanë kaluar një kohë të caktuar në të. Ka një reliev aspak të volitshëm dhe ka qenë gjithmonë një sfidë e vështirë mbijetese për njeriun, deri në zbulimin e naftës. Mbijetesa e njeriut ka qenë gjithmonë e varur me aftësinë e tij për t`iu përshtatur këtij relievi të ashpër.

Por përkundër përshtypjes së përgjithshme tek njerëzit, Arabia nuk është thjesht një shkretëtirë përplot rërë. Në relievin e saj ka shumë forma të ndryshme, prej të cilave është karakteristike rëra e nxehtë, malet me ngjyrë të zbehtë vjollce, kanjonet e mprehta, majat groteske me një qiell të kuqërremtë në prapavijë, shkëmbinjtë e brishtë, rrafshinat e pafundme, masat shkëmbore me forma të ndryshme gjeometrike, kodrinat e rërës që ndryshojnë vend pa ndalur, oazat, mirazhet e liqeneve dhe kopshtet e rralla.

Ndonse pjesa më e madhe e territorit të saj është e shkretë, Arabia ka shumë pjesë që janë të bukura dhe tërheqëse. Këto zona kanë një bukuri ritmike si ajo e rërës e cila njësoj si dallgët e detit, është në lëvizje të vazhdueshme. Kjo bukuri është akoma më e kalueshme se bukuria e fjollave të borës dhe më e shkurtër se peisazhi i një dëborë që sapo ka rënë. Masivet e rërës shtrihen përgjatë gjithë horizontit duke krijuar një botë heshtjeje dhe zbrazëtie. Shkëlqimi i diellit reflektohet në rërë dhe era krijon forma sureale dhe "futuriste", të cilat humbasin pas disa çastesh. Në këtë mënyrë, era pa ndalur krijon, shkatërron dhe rikrijon bukuri në këtë peisazh. Një bukuri, e cila në heshtjen e saj lind në erën e shkretëtirës dhe zhduket pa rënë në sy. Në këtë masiv rëre, peisazhi ndryshon vazhdimisht, duke marrë forma të reja dhe fantastike dhe duke "lëvizur" nga një vend në tjetrin. Rëra mund të mblidhet në kodrina të mëdha që mund të arrijnë edhe 150 metra lartësi nga sipërfaqja. Në varësi nga drejtimi dhe fuqia e erës, kodrinat marrin forma të ndryshme, si forma spektakulare e gjysëmhënës, rrëzat paralele ose masivet në formë piramidash, që shpesh quhen male të rërës.

Por nëse shkretëtira ka shumë fytyra, ajo ka edhe shumë "disponime" të ndryshme, shumë prej të cilave janë krejt të paparashikueshme. Për një çast mund të duket krejt e qetë dhe në një harmoni mashtruese dhe në momentin tjetër, të kthehet në një krijesë të ligë, dashakeqe dhe të pabesë sa një oqeani i trazuar. Karavane të tërë njerëzish, devesh dhe kuajsh janë zhdukur në rërën e ligë dhe të uritur të shkretëtirës.

Në stuhitë që mund të zgjasin edhe me ditë të tëra, dielli, hëna, yjet dhe e gjithë vija e horizontit mbulohet nga stuhia e rërës, e cila krijon hije sureale mbi sipërfaqen e shkretëtirës. Gjatë verës, shkretëtira bëhet përbërje e dy elementeve: nxehtësisë dhe rërës. Ndonjëherë një stuhi rëre ndiqet nga reshje të shkurta, si pasojë e të cilave krijohet një "ylber i dyfishtë", me një ylber të plotë dhe një tjetër më të vogël brenda tij. Kështu, në një bashkëjetesë të çuditshme, përshtaten tmerri dhe bukuria në ciklin jetësor të shkretëtirës.

Por shkretëtira mbetet përgjithonë e heshtur, djallëzore, e pamëshirshme, e ndaluar dhe e pafundme në atë madhështi dhe vetmi të saj. Disa besojnë se shkretëtira e ka "mistikën" e saj, e cila ndikon thellë tek njeriu. Ishte pikërisht kjo, prapavija në të cilën arabët, bijtë e shkretëtirës, e jetuan jetën e tyre.

Arabia është gadishulli më i madh në botë mirëpo për arabët ajo mbetet "Xheziretu`l Arab" (ishulli i Arabisë), gjë që nuk është edhe aq e gabuar, në një kuptim më të gjerë. E kufizuar në lindje nga Gjiri Persik, në jug nga Deti Arab dhe në perëndim nga Deti i Kuq, edhe kufiri i saj verior përbëhet nga një "det rënor": ai i Shkretëtirës Siriane.

Gadishulli është në formë të një katërkëndëshi me një sipërfaqe që kaplon 1,2 milion milja katrore (pak më pak se 2 milionë km²). Vija që zgjatet përgjatë bregut të Detit të Kuq, nga Gjiri i Akaba-s në veri e deri tek ngushtica "Bab el Mendeb" (në përkthim:"Porta e lotëve") në jug, është 1200 milja (rreth 1931 km) e gjatë. Përafërisht po kaq e gjatë është edhe distanca mes Bab el Mendeb-it në perëndim dhe Ras el Had-it, që është pika më lindore a gadishullit.

Përnga relievi, Arabia është një ultësirë e cila ka një lartësi mbidetare që vjen duke u bërë më e madhe teksa lëviz nga lindja drejt perëndimit. Përveç Jemenit dhe luginave mes vargmaleve perëndimore, i gjithë gadishulli është kryesisht i mbuluar nga rëra e shkretëtirës ose nga shkëmbinj të shkretë dhe të thatë.

Ndarja politike e gadishullit arabik (në vitin 1992) është, si vijon:

1. Mbretëria e Arabisë Saudite


2. Republika e Jemenit


3. Sulltanati i Omanit


4. Emiratet e Bashkuara Arabe


5. Shteti i Katarit


6. Shteti i Bahrejnit


7. Shteti i Kuvajtit

Në vijim, do të japim nga një përshkrim të shkurtër të këtyre njësive politike:

1. Mbretëria e Arabisë Saudite: shtrihen në një sipërfaqe prej 850,000 miljash katrore (mbi 1,3 milion km²). Ka rreth 10 milionë banorë dhe kryeqyteti i saj është Rijadi.

Dy provincat e Mbretërisë, të cilat kanë dalje në det janë Hixhazi dhe Asiri në bregun e Detit të Kuq. Ultësira e ngushtë bregdetare e Tihama-s shtrihet paralelisht me Detin e Kuq.

Qytetet "binjake" të Mekkes dhe Medines gjenden në krahinën e Hixhazit. Për këtë arsye, Hixhazi është toka e shenjtë e Islamit. Përfshin një sipërfaqe prejt 135,000 miljash katrore (rreth 217,261 km² ). Qytete dhe vendbanime të tjera brenda Hixhazit janë Xheddah, që është edhe porti detar i provincës së Mekkes dhe në të njejtën kohë qendra më e madhe ekonomike e vendit; Jenbu el Behr (ose shkurt "Jenbu"), porti detar i provincës së Medines; Taifi, një qytet në kodrinat që gjenden në juglindje të Mekkes dhe në të njejtën kohë, kryeqyteti veror i mbretërisë. Vlen të përmenden edhe Hajberi, Tebuku dhe Tajma.

"Krijimi" i Islamit u përsos në krahinën e Hixhazit dhe historia e lindjes dhe rritjes së kësaj feje është e lidhur ngushtë me këtë zonë, e cila është edhe kryeqendra e botës islame.

Provinca e Asirit, në jugperëndim të vendit, menjëherë pranë kufirit me Jemenin, është një zonë relativisht pjellore, e cila me malet e Asirit, që arrijnë lartësi deri në 3000 metra dhe me reshje të bollshme, mundëson zhvillim të bujqësisë. Qyteti i Abhar-it dhe qendra e rëndësishme bujqësore e Xhizanit gjenden pikërisht në provincën e Asirit.

Nexhd-i është një krahinë qendrore e Arabisë me një lartësi mesatare prej rreth 900 metrash mbi nivelin e detit. Cilësi dominuese e topografisë së kësaj zone janë zonat malore të quajtura "Tuvajk". Kryeqyteti i mbretërisë, Rijadi, ndodhet në krahinën Nexhd, ku gjenden edhe dy oazat e quajtura Burajda dhe Hajil.

Provinca lindore e mbretërisë saudite, e quajtur "El-Hasa", ka dalje në Gjirin Persik. E gjithë nafta dhe gazi natyror i Mbretërisë së Arabisë Saudite buron nga kjo provincë. Në të gjenden gjithashtu edhe oazat Hofuf dhe Katif. Qendra kryesore ekonomike e zonës është qyteti El Khobar dhe porti detar Dammam. Qytete të tjera më rëndësi janë Dhahran-i dhe Ras Tanura.

"Rub`al Khali" (në përkthim: "Krahina e zbrazur") në jug të vendit është zona më e madhe e mbuluar me rërë në botë dhe mbulon një sipërfaqe prej 250, 000 miljash katrore (650, 000 km²). Mes arabëve ajo njihet thjesht si "Al Ramal" (në përkthim: "Zallina"). Është një shkretëtirë thuajse e vdekur dhe njëra nga zonat më të izoluara dhe të shkreta në planet.

Shkretëtira e dytë sipas madhësisë është "En Nufud", që gjendet në veri të vendit dhe që përfshin një sipërfaqe prej 30, 000 miljash katrore (48280 km²).

2. Republika e Jemenit: gjendet në jugperëndim të gadishullit arabik, me një popullsi prej 11 milionë banorësh dhe një sipërfaqe që përfshin 190,000 milja katrore (rreth 305,000 km²). Është shteti i vetëm i gadishullit, në të cilin ka monsune, gjë që e bën Jemenin zonën më pjellore dhe më të banuar në gadishullin arabik. Zona "En Nebi Shoaib" gjendet në Jemen dhe arrin një lartësi mbidetare prej 3764 metrash.

San`a është kryqyteti i Jemenit dhe qyteti më i madh në këtë shtet. Ajo gjendet në një rrafshnaltë, në lartësi prej 2194 metrash mbi nivelin e detit dhe është e njohur për klimën e saj të shëndetshme. Qendra më e madhe ekonomike është qyteti i Aden-it. Mokka, Hodajda, Taiz-i dhe Mukalla janë qytetet e tjera me rëndësi. Sajuni dhe Shibami janë qytete të njohur për rrokaqiejt e tyre modernë.

3. Sulltanati i Omanit: shtrihet në këndin juglindor të gadishullit dhe përbëhet nga provincat e quajtura Oman dhe Dhofar. Ka një popullsi prej një milion banorësh dhe një sipërfaqe prej 90,000 miljash katrore (rreth 150,000 km²). Kryeqyteti është Muskat-i kurse qyteti më i madh është Matra.

4. Emiratet e Bashkuara Arabe: përbëhen nga emiratet: Abu Dabi, Dubai, Axhman, Sharxhah, Fuxhairah, Ras el Khaimah dhe Umm el Kuivejn. Të gjitha së bashku shtrihen në një sipërfaqe prej 32,000 miljash katrore (rreth 51,500 km ²) dhe kanë një popullsi që numëron rreth 500 mijë banorë. Kryeqyteti i Emirateve të Bashkuara është Abu Dabi, i cili është njëherit edhe qyteti më i madh dhe më i rëndësishëm në këtë shtet.

5. Shteti i Katarit: ka një sipërfaqe prej 4250 miljash katrore (6839 km²) dhe një popullsi prej 200,000 banorësh. Kryeqytet është Doha. Katari është shteti me numrin më të vogël të popullsisë në mesin e vendeve arabe.

6. Shteti i Bahrejnit: përbëhet nga 30 ishuj, me një sipërfaqe totale prej 240 miljash katrore (386.2 km²) dhe një popullsi që numëron 300,000 banorë. Kryeqyteti Manama gjendet në ishullin e Bahrejnit kurse qyteti Muharrak është qyteti i dytë përnga madhësia.

8. Shteti i Kuvajtit: shtrihet në një sipërfaqe prej 6200 miljash katrore dhe ka një popullsi prej 1,5 milion banorësh. Kryeqytet është Qyteti i Kuvajtit (Kuwait City).

Klima

Ndonse brezi i klimës tropikale e përfshin pjesën qendrore të gadishullit, Arabia nuk ka klimë tropikale. Verat janë të gjata dhe shumë të nxehta, me temperatura, që në shumë vende arrijnë deri në 55 gradë Celzius. Dimrat janë të ftohtë dhe të shkurtër. Reshjet e shiut janë të pakta, me një mesatare prej 101,6 milimetrash në vit. Sidoqoftë, krahinat jugperëndimore të gadishullit pranojnë reshje më të dendura, që arrijnë deri në 500 milimetra në vit.

Bimësia

Është kryesisht e rrallë për shkak të mungesës së reshjeve dhe për arsye të sasisë së madhe të kripës në përbërjen e dheut. Pemët e larta janë të rralla por kaçubet mund të shihen shpesh. Të gjitha bimët janë përshtatur domosdoshmërisht me kushtet e ekzistencës në shkretëtirë.

Palmet e hurmave (Phoenix dactylifera) kultivohen në zonat ku ka ujë të bollshëm. Kjo pemë është specieja më e kultivuar në të gjithë gadishullin. Frutet e kësaj peme,  hurmat, janë produkti më i rëndësishëm arab. Përveç kësaj, është i vlefshëm druri i fituar nga kjo pemë dhe disa produkte të tjera dytësore. Marena (Tamarix) dhe akacia (Acacia) mund të gjenden në shumë krahina të gadishullit. Drithërat më të rëndësishme të Arabisë janë gruri, elbi, tërshëra, misri dhe meli.

Kafeja kultivohet në Jemen dhe po në Jemen dhe në Oman, kultivohet pambuku. Mangoja është kultivuar me shumë sukses në oazat e provincës "El-Hasa" të Arabisë Saudite dhe kokosi në shtetin e Omanit. Ato që mund të konsiderohen si "pyje" të arabisë janë disa masive dëllinjash në zonat e larta të Jemenit.

Burimet natyrore

Faktori më i rëndësishëm në Arabi është pa dyshim uji. Prania ose mungesa e tij e ka formësuar në një masë të madhe historinë e kësaj toke. Banorët i tërhiqte Mekka pikërisht për shkak të burimeve të Zemzemit, të zbuluara nga Haxherja, gruaja e profetit Ibrahim dhe nëna e Ismailit. Pas bindjes se uji ishte i pranishëm në këtë zonë gjatë gjithë kohës, u ndërtua qyteti i Mekkes.

Hidrosfera e kësaj zone përbëhet nga puset, reshjet dhe ndonjëherë nga përmbytjet e papritura. Në të gjithë zonën nuk mund të gjendet as edhe një lum i vetëm përveç lumit "Haxhar" në Jemen i cili ka një gjatësi prej 60 miljash (96 km). Mirëpo edhe ky nuk është një lum i përhershëm por i tillë që mbushet vetëm kur ka reshje te mjaftueshme.

Një faktor tjetër i një rëndësie të jashtëzakonshme gjeopolitike është prania e bollshme e rezervave të naftës. Në vitin 1900 i gjithë gadishulli ishte i banuar shumë pak, i shkretë dhe shumë i varfër. Ishte njëri ndër rajonet e vetme në botë, që kishte mbetur i paprekur nga ndikimi perëndimor. Por u zbulua nafta dhe përnjëherë gjithçka ndryshoi. Arabia Saudite për herë të parë në vitin 1923 e koncesionoi një pjesë të tokës së saj dhe burimi i parë u hap në vitin 1938. Brenda disa viteve, të ardhurat vjetore nga nafta i kaluan 1 milion dollarët. Kuota prej 1 miliard dollarësh në vjet u tejkalua në vitin 1970 kurse në vitin 1980, të ardhurat prej naftës e kishin tejkaluar tashmë kufirin prej 100 miliardë dollarësh. Jeta në Arabinë Saudite dhe në mbretëritë tjera naftëprodhuese të Gjirit Persik u transformua me një shpejtësi radikale që mbase nuk është parë asnjëherë dhe askund tjetër në historinë e njerëzimit.

Pasuria e naftës e ka ndryshuar krejtësisht fytyrën e Arabisë Saudite dhe të shteteve të tjera të Gjirit. Ajo bëri të mundur që të sillej teknologjia më moderne për ta nxjerrë ujin nga thellësitë e tokës dhe për ta konvertuar ujin e detit në ujë të përshtatshëm për t`i gjelbëruar tokat e thata. Gjelbërimi i tokave të thata për t`u përdorur për bujqësi, ndikoi edhe në karakterin demografik të gadishullit. Fiset nomade gjithë më tepër po vendosen në vendbanime të caktuara ku prania e ujit është e sigurt. Përveç kësaj, teknikat më të sofistikuara po përdoren për t`i kontrolluar stuhitë e rërës dhe për ta zbutur mjedisin e pamëshirshëm shkretinor.

Kafsha më e rëndësishme në Arabi ka qenë gjithmonë deveja. Deveja arabe është me një gungë (Camelus doremedarius), për dallim nga deveja e Azisë qendrore (Camelus bactrianus) që ka mbi shpinë dy gunga. Kjo lloj deveje ka shputa të gjëra dhe të rrafshta të cilat nuk fundosen në rërë dhe si pasojë mund të udhëtojë distanca të gjata në shkretëtirë. Qumështi i devesë ishte një pjesë e rëndësishme e ushqimit të arabëve të shkretëtirës ndërsa lëkura e saj përdorej zakonisht për t`i ndërtuar çadrat e tyre. Thënë shkurt, deveja ishte një kafshë e pazëvendësueshme për mbijetesë në shkretëtirë.

Por çuditërisht, deveja pothuajse është zhdukur nga hapësirat e Arabisë Saudite dhe në shtetet e Gjirit Persik.

Willim J. Polk, në librin e tij "Passing Brave" ("Të kalosh guximshëm"), të botuar në vitin 1973, nga Alfred A. Knopfi në Nju Jork, shkruan:

Pak përpara vdekjes së tij në vitin 1960, eksploruesi i madh anglez i shkretëtirave, John Philby, parashikoi se brenda tridhjetë vjetëve, Arabia nuk do të kishte më deve. Atëbotë njerëzit qeshën me këto fjalë të tija por me sa duket, parashikimi i tij kishte qenë tepër bujar. Deveja dhe nomadët, thuase janë zhdukur që tani në Arabi. Me këtë, një epokë, që filloi përpara 3000 vjetësh me zbutjen e deveve, është duke përfunduar. Deveja ka luajtur një rol madhor në zhvillimin e civilizimit.

Makinat dizel, trenat dhe avionët i kanë zëvendësuar prej kohësh devetë dhe karavanet e tyre të gjata. Sot shumica e arabëve udhëtojnë me makina ose me avionë. Devetë dhe karavanet e tyre janë fenomene të rralla në Arabinë e sotme.

2. Arabia para Islamit

Kur shkruhet historia e Islamit, është një shprehi që të fillohet me një përshkrim të shkurtër të gjendjes politike, ekonomike, sociale dhe fetare të Arabisë në vigjilje të shpalljes së Kur`anit dhe zgjedhjes së Muhammedit (paqja qoftë mbi të dhe mbi pasardhësit e tij) si i Dërguar i Zotit. Kjo është shprehia e dytë e historianëve, pas përshkrimit të kushteve gjeografike. Edhe unë do t`i mbetem besnik kësaj tradite dhe do të bëj një përshkrim të shkurtër dhe të përgjithshëm të kushteve që mbisundonin në Arabi, në fund të shekullit të gjashtë dhe në fillim të të shtatit.

Kushtet politike

Vetia më karakteristike e jetës politikë të Arabisë së asaj kohe ishte pikërisht mungesa totale e një organizimi politik të çfarëdo forme. Në përjashtim të Jemenit në jugperëndim, asnjë pjesë tjetër e gadishullit nuk kishte patur deri atëherë ndonjë qeverisje politike. Si të tillë, arabët kurrë nuk njohën ndonjë autoritet tjetër përveç atij të prijësit të fiseve të tyre. Ky autoritet i prijësve fisnorë, mbështetej kryesisht në karakterin dhe personalitetin e tyre dhe më tepër se politik, ishte një autoritet moral.

Studiuesit modernë të historisë e kanë të vështirë ta besojnë faktin se arabët jetuan për gjenerata e gjenerata pa asnjë lloj qeverisjeje dhe sundimi. Dhe ngase nuk kishte kurrfarë qeverisjeje, nuk mund të kishte as ligj dhe rend publik. Ligji i vetëm i kësaj toke ishte mungesa e ligjeve. Në rastet kur kryheshin krime, viktimat bëheshin ligji dhe i gjykonin vetë sulmuesit e tyre. Shumë shpesh, ky sistem çonte deri në akte makabre dhune.

Nëse arabët ndonjëherë dinin të përmbaheshin dhe të respektoheshin mes veti, kjo nuk ishte për shkak të ndjenjës së drejtësisë brenda tyre por më tepër, për shkak të frikës nga provokimi i armiqësisë dhe nga gjakmarrja. Gjakmarrja shkatërroi gjenerata të tëra ndër arabët. Ngase nuk kishte gjëra të tilla si policia ose gjyqësia, mbrojtja e vetme që mund ta kishte njeriu nga armiqtë, ishte pikërisht fisi i tij. Pra fisi, si i tillë, e kishte detyrim mbrojtjen e pjesëtarëve të tij edhe kur ata të bënin krime. "Shpirti fisnor" (arabisht: "asabijja") ishte më i zhvilluar se etika. Një fis që nuk arrinte t`i mbronte pjesëtarët e tij, përqeshej dhe ofendohej. Siç mund të pritet, etika nuk mund të kishte ndonjë vend në gjithë këtë fotografi.

Për shkak të mungesës së një qeverisjeje dhe për shkak të instinktit anarkist të arabëve, luftërat mes tyre nuk kishin të ndalur dhe ishin një fenomen i përhershëm në shoqërinë arabe. Shkretëtira mund të ushqente vetëm një numër të vogël njerëzish dhe ky sistem i luftërave ndërfisnore e mbante të kufizuar numrin e popullsisë.

Megjithatë, arabët nuk e shikonin kështu luftën. Për ta lufta ishte një argëtim, një sport i rrezikshëm ose një dramë fisnore, e vënë në skenë nga profesionistët, sipas traditave luftarake, me një publik, që i përkrahte luftëtarët e anës së tij. Paqja nuk ishte gjithaq tërheqëse për arabët. Lufta, në anën tjetër, përfaqësonte një ikje nga monotonia e jetës së shkretëtirës. Andaj ata ishin gjithmonë të disponuar për beteja, sepse rastet e tilla u jepnin mundësi t`i shfaqnin aftësitë e tyre të shigjetarisë, kalorësisë dhe luftës me shpatë, duke fituar kështu famën e një heroi dhe duke i sjellë lavdi fisit të cilit i takonin. Në shumë raste, arabët luftonin për hir të të luftuarit ndonse nuk kishte ndonje arsye të fortë për një gjë të tillë.

G.E. Grunebaum:

Në shekujt përpara lindjes së Islamit, fiset i shpenzonin të gjitha energjitë e tyre në luftë guerilase fisnore, ku gjithkush luftonte me gjithkë..."( Islami klasik - një histori: vitet  600-1258",  botim i vitit 1970)

Fiset nomade endeshin nëpër gadishull dhe i plaçkisnin karavanet dhe vendbanimet e vogla. Shumë nga vendbanimet u paguanin një haraç nomadëve që të ishin të mbrojtur nga sulmet e tyre.

Është me rëndësi të kuptohet fakti se përpara Islamit, Arabia nuk pati asnjë lloj qeverisjeje dhe kjo gjë mund të ketë patur ndikim edhe në vetë lindjen e Islamit. Mungesa totale e qeverisjes, qoftë ajo edhe në formën më themelore, ishte një fenomen i jashtëzakonshëm, të cilin e kanë komentuar edhe shumë orientalistë, ndër të cilët:

D.S. Margoliuth:

Arabia do të mbetej përgjithmonë pagane sikur të mos ishte një njeri nga Mekka i cili do t`ia jepte goditjen këtij sistemi dhe do të vepronte. Dhe ndonse shumë prej tyre ishin armiq të Muhammedit, askush nuk kishte një guxim të tillë dhe siç do të shihej më pas, nuk ekzistonte as edhe një gjyq i vetëm që do të mund ta gjykonte... ("Muhammedi dhe zhvillimi i Islamit", botim i vitit 1931 )

Maxime Rodinson:

Shumë njerëz ekzekutoheshin sipas ligjeve të pashkruara të shkretëtirës. Në praktikë, arabët e lirë nuk ishin të kufizuar nga asnjë lloj ligji dhe nuk kishte kurrfarë qeverisjeje që do ta përforconte këtë ligj dhe do ta mbështeste me forca të rendit publik. Mbrojtja e vetme e jetës së një njeriu ishte tradita e themeluar e gjakmarjes: "gjak për gjak e jetë për jetë". Gjakmarrja, e quajtur "tha`r" në arabisht, ishte njëra nga shtyllat e shoqërisë së beduinëve... ("Muhammedi", botim i vitit 1971)

Herber J. Muller:

Në Arabinë e Muhammedit nuk ekzistonte shteti. Kishte vetëm fise dhe vendbanime të shpërndara. Profeti e krijoi shtetin e tij dhe i fali një ligj të përpiluar nga Zoti.  ("Vegja e historisë", botim i vitit 1958)

Popullata e Arabisë së asaj kohe përbëhej nga dy grupe: populli "urban" i vendosur nëpër vendbanime të përhershme dhe nomadët, që jetonin në shkretëtirë. Hixhazi dhe Arabia jugore kishin shumë vendbanime të vogla dhe vetëm disa qytete më të mëdha. Pjesa tjetër e gadishullit kishte një popullsi nomade të përbërë nga beduinët. Ata ishin njerëz shumë të prapambetur në aspektin e civilizimit dhe politikës por edhe një burim frike për popullsinë e vendosur nëpër vendbanime. Ata mbijetonin si piratë të shkretëtirës dhe ishin të famshëm për egoizmin e tyre të pakontrolluar dhe për ndarjen anarkike fisnore.

Fiset më të rëndësishme kishin një ndikim që shtrihej në gjithë territorin ku jetonin. Në Mekke, fisi dominues ishte fisi Kurejsh, në Jethrib (sot Medine) dominonin fiset Aus dhe Kazraxh si dhe çifutët e fiseve Nadir, Kajnuka dhe Kurajza. Kurejshët e Mekkes e shihnin veten superirorë përballë beduinëve dhe në anën tjetër beduinët i përçmonin banorët e qyteteve, të cilët për ata nuk ishin tjetër veçse "një popull dyqanxhinjsh".

Të gjithë arabët ishin të mirënjohur për tipare si arroganca, krenaria, mendjemadhësia, paranoja dhe dëshira e madhe për të plaçkitur e për të dëmtuar. Pikërisht arroganca e tyre ishte përgjegjëse për faktin se ata nuk arritën të krijonin një qeverisje të tyren. Atyre u mungonte krejtësisht disciplina politike dhe deri në zhvillimin e Islamit, kurrë nuk njohën ndonjë autoritet suprem në Arabi.

Ata mund t`i bindeshin një njeriu që do t`i komandonte në betejë por bindja e tyre mund të fitohej vetëm pasi të kishin garancion se do të mernin një pjesë të mirë të plaçkës së luftës. Autoriteti i këtij personi bëhej i pavlefshëm me përfundimin e betejës.

Gjendja ekonomike

Parë nga aspekti ekonomik, çifutët ishin udhëheqësit e Arabisë. Ata ishin pronarë të tokave më pjellore të Hixhazit dhe ishin bujqit më të mirë në rajon. Ata ishin edhe tregtarët më të zotë dhe kishin krijuar një monopol mbi "industrinë" e armatimit.

Skllavëria ishte një institut ekonomik i arabëve. Robër dhe robëresha  bliheshin e shiteshin sikur të ishin kafshë dhe pikërisht kjo kategori e shoqërisë ishte më e mjeruara. Në anën tjetër, klasa më e fortë e shoqërisë ishte ajo e tregtarëve dhe e fajdexhinjve. Niveli i interesit që kërkonin ishte astronomik dhe i krijuar me qëllim që t`i bënte ata vetë më të pasur dhe huazuesit, më të varfër akoma.

Qendrat më të rëndësishme urbane ishin Mekkeja dhe Jethribi, qytete në provincën e Hixhazit. Mekkasit ishin kryesisht tregtarë dhe fajdexhinj. Karavanët e tyre udhëtonin verës për në Siri dhe dimrit për në Jemen. Ata gjithashtu bënin tregti edhe me Bahrejnin në lindje dhe me Irakun në verilindje. Tregtia e karavanëve ishte jetike për ekonominë mekkase dhe organizimi i kësaj pune kërkonte një aftësi të konsiderueshme dhe përvojë.

R.V.C. Bodley

Kthimet dhe nisjet e karavanëve ishin evenimente të rëndësishme në jetën e mekkasve. Pothuajse gjithkush kishte një investim të vetin në ata karavanë prej mijëra devesh, qindra burrash, kuajsh e gomerësh, të cilët niseshin me lëkura, rrush të thatë dhe me argjend e ktheheshin me yndyrëra , parfume dhe të tjera mallëra të prodhuara në Siri, Egjipt, Persi dhe gjetiu dhe ara e mëlmesa të sjella nga jugu.("I Dërguari", botim i vitit 1941, fq.31)

Francesco Gabrieli:

Në vigjilje të Islamit, shoqëria më komplekse dhe e zhvilluar njerëzore në gadishullin arabik jetonte në qytetin e Kurejshit. Epoka e mbretërive të Petrës dhe të Palmirës në jug, kishte kaluar prej kohësh. Tashmë ardhmëria po përgatitej në Hixhaz... ("Arabët-një histori e përmbledhur", botim i vitit 1963)

F.A. Belyaev:

Fajdeja (arabisht: "Riba") ishte një fenomen shumë i pranishëm në Mekke, sepse ata që nuk ishin shumë të pasur dhe dëshironin të merrnin pjesë në karavanet fitimprurëse, duhej domosdo t`u drejtoheshin fajdexhinjve. Edhe përkundër përqindjes së lartë të interesit, këta njerëz shpresonin se do të mund të fitonin diçka pas kthimit të sigurt të karavanit. Tregtarët më të pasur të Mekkes ishin njëkohësisht edhe fajdexhinj.

Fajdexhinjtë zakonisht mernin një dinar për çdo dinar ose një dirhem për çdo dirhem të dhënë në huazim. Kjo do të thotë se ata kishin një përqindje interesi prej 100 përqind. Në vargun 3:130 të Kur`anit Zoti u drejtohet besimtarëve me fjalët "Mos merni fajde të dyfishuar mbi fajden!"Kjo mund të nënkuptojë se ndonjëherë kërkoheshin edhe fajde që arrinin interes prej 200 e madje 400 përqind. Nga fenomeni i fajdes nuk vuanin vetëm bashkëqytetarët mekkas të fajdexhinjve por edhe beduinët e Hixhazit, që ishin aktivë në tregtinë mekkase. Njësoj si në Athinën e lashtë, mjeti kryesor për ta shkelur lirinë njerëzore ishte paraja dhe fajdeja... ("Arabët, Islami dhe Kalifati arab në mesjetë", botim i vitit 1969)

Kushtet shoqërore

Arabia ishte një shoqëri e dominuar nga meshkujt. Femrat nuk kishin asnjë status përveç atij të objekteve të seksit. Numri i grave me të cilat mund të martohej një burrë nuk ishte i kufizuar. Kur një burrë vdiste, djali i tij i "trashëgonte" të gjitha gratë e tija përveç të ëmës. Një traditë tjetër makabre e arabëve ishte varrosja për së gjalli e foshnjave femra. Edhe ata që nuk kishin dëshirë ta varrosnin vajzën e tyre, duhej domosdo t`i bindeshin kësaj tradite "fisnike" dhe ishin të paaftë t`i rezistonin shtypjes së shoqërisë.

Alkooli ishte një ves i famshëm i arabëve, bashkë me të cilin vinte edhe bixhozi. Të gjithë arabët ishin alkoolistë dhe bixhozxhinj me traditë. Marrëdhëniet ndërmjet gjinive ishin krejtësisht të lira. Shumë gra e shisnin trupin e tyre për ta fituar bukën e gojës sepse nuk kishte tjetër profesion që mund të bënin. Këta femra varnin flamuj përpara shtëpive të tyre dhe njiheshin si "zonjat e flamujve" (arabisht: "dhat er rajjat").

Dijetari Sejjid Kutb nga Egjipti, në librin e tij "Gurë kilometrikë", të botuar nga Federata Ndërkombëtare Islame e Organizatave Studentore, në Salimiah të Kuvajtit, në vitin 1978 (fq. 48, 49), e përcjell nga Imam Buhariu thënien në vijim në lidhje me martesën në Arabinë paraislamike:

Shihabi tha: "Urvah ibn Zubejri më tregoi se Aisheja, gruaja e Profetit (paqja qoftë mbi të), i ka treguar se martesa në kohën e "Injorancës"(koha përpara Islamit) ishte katër llojesh:

1. Njëra ishte martesa e njerëzve si ajo që është sot, ku njeriu e kurorëzon të bijën me një njeri tjetër kurse ky i dyti i fal nuses një "pajë" (mehr) dhe martohet me të.


2. Një tjetër lloj ishte martesa në të cilën një njeri i thoshte të shoqes "Shko tek filani dhe fli me të!" Pastaj burri qëndronte larg nga e shoqja derisa të ishte i sigurt se ajo kishte mbetur shtatëzënë nga mashkulli tjetër, me të cilin kishte patur marrëdhënie. Kur të ishte e qartë se gruaja kishte mbetur shtatëzënë, burri mundej sërish të kishte marrëdhënie me të, po të donte. Gjithë kjo bëhej për të patur një fëmijë me gjak fisnik. Kjo martesë njihej si "nikah al istibda", martesa e të kërkuarit marrëdhënie (seksuale).


3. Një tjetër lloj martese ishte kur një grup prej më pak se dhjetë burrash e vizitonin të njejtën grua dhe të gjithë kishin marrëdhënie me të. Nëse mbetej shtatëzënë dhe lindte fëmjë, ajo i ftonte që të gjithë në shtëpinë e saj dhe u thoshte: "Ju e dini frytin e asaj që keni bërë. Unë kam lindur një fëmijë dhe ai është i yti, o .... " dhe pastaj e thoshte emrin e atij që donte. Me këtë, fëmija bëhej i atij burri dhe ai nuk kishte të drejtë ta refuzonte.


4. Lloji i katërt ishte kur shumë burra shkonin tek një grua e vetme dhe ajo nuk e largonte asnjërin që i vinte për marrëdhënie. Këto janë prostitutat (baghaja). Ata vendosnin flamuj në dyert e tyre për t`u njohur. Kushdo që kishte dëshirë hynte tek ato. Kur ajo lindte fëmijë, të gjithë mblidheshin në shtëpinë e saj dhe vendosnin se cilit i takonte fëmija. Ata ia jepnin fëmijën atij që mendonin se ishte babai i fëmijës dhe fëmija njihej si i tij, pa patur mundësi kundërshtimi.

Kur erdhi Muhammedi (paqja qoftë mbi të) me të vërtetën, i shkatërroi të gjitha këto lloje të martesave të Injorancës përveç asaj që e bëjnë njerëzit sot.

Gjendja e fesë në Arabinë paraislamike

Periudha e historisë arabe që daton para lindjes së Islamit njihet me emrin "Koha e Injorancës". Duke gjykuar sipas besimeve dhe praktikave të arabëve paganë, do të shihet se ky emër është më i përshtatshmi. Arabët ishin ndjekës të shumë "feve", të cilat mund të ndahen në kategoritë vijuese:

1. Idhujtarët ose politeistët
   Këtij grupi i takonin shumica e arabëve. Ata adhuronin një numër të madh idhujsh dhe secili fis e kishte idhullin ose idhujt e tij. Qaben, e cila sipas traditës ishte ndërtuar nga Profeti Ibrahim dhe i biri Ismaili për ta adhuruar Zotin e vetëm, e kishin kthyer në një panteon ku qëndronin 360 idhuj prej guri ose prej druri.


2. Ateistët
   Në këtë grup bënin pjesë materialistët, të cilët besonin se bota ishte e përjetshme.


3. "Zindik"
   Ishin ata që të ndikuar nga doktrina persiane e dualizmit të natyrës, besonin se ekzistojnë dy perëndi, që i përfaqësonin forcat e barabarta të të mirës dhe të ligës, dritës dhe errësirës. Që të dy ishin në një luftë të përjetshme kundër njëri-tjetrit.


4. Sabiinët:
   ishin adhurues të yjeve.


5. Hebrenjtë
   Kur romakët e shkatërruan Jerusalemin në vitin 70 pas Krishtit dhe i dëbuan hebrenjtë nga Palestina dhe Siria, shumë prej tyre gjetën strehë në provincën e Hixhazit në Arabi. Me ndikimin e tyre, shumë prej arabëve u konvertuan në judaizëm. Qendrat e tyre të rëndësishme ishin Jethribi, Hajberi, Fadaku dhe Umm ul Kura-ja.


6. Të krishterët
   Romakët e kishin konvertuar fisin Ghassan të Arabisë veriore në Krishterim. Disa familje të këtij fisi kishin emigruar dhe ishin vendosur në Hixhaz. Shumë të krishterë kishte edhe në Jemen, ku kjo doktrinë u soll fillimisht nga pushtuesit etiopianë. Qendra e tyre ishte qyteti i Nexhranit.


7. Monoteistët
   Në vigjilje të lindjes së Islamit, ekzistonte edhe një grup i vogël monoteistësh në Arabi. Pjesëtarët e këtij grupi nuk i adhuronin idhujt dhe e konsideronin veten ndjekës të profetit Ibrahim. Familja të cilës i takonte profeti Muhammed dhe kalifi i katërt, Aliu, bashkë me pjesën më të madhe të fisit të tyre, Hashimitëve, i takonin këtij grupi.

Arsimimi i arabëve para Islamit

Në mesin e arabëve kishte shumë pak individë që mund të shkruanin dhe të lexonin. Shumë prej tyre nuk ishin të interesuar për ta mësuar këtë art. Një pjesë e historianëve janë të mendimit se kultura e kësaj periudhe ishte e themeluar krejtësisht në përcjelljen gojore. Hebrenjtë dhe të krishterët ishin flamurtarët e shkrim-leximit në Arabi kurse arritja më e madhe intelektuale e arabëve paganë ishte poezia e tyre. Ata besonin se Zoti ua kishte dhënë aftësitë e të menduarit grekëve (shkencën dhe filozofinë), aftësinë e punëve të dorës kinezëve (me zejtarinë e tyre të përsosur) dhe arabëve, aftësinë e gjuhës (me gojëtarinë e tyre). Krenaria e tyre më e madhe, para dhe pas Islamit, ishte përherë gojëtaria (oratoria) dhe poezia. Rëndësia e poezisë në shoqërinë arabe mund të lexohet nga veprat vijuese të historianëve:

D.S. Margoliouth:

Në Arabinë nomade, poetët ishin pjesë e pajisjes ushtarake të fiseve. Ata i mbronin forcat e fisit të tyre dhe i dëmtonin fiset armike me një forcë, e cila vepronte në mënyrë misterioze dhe që përbëhej nga përpilimi i vargjeve interesante që do të tërhiqnin vëmendje dhe do të mbaheshin mend gjatë.("Muhammedi dhe rritja e Islamit", botim i vitit 1931)

E.A. Belyaev:

Pjesa më e madhe e njohurive mbi gjendjen ekonomike, sociale dhe morale të Arabisë në shekullin e pestë dhe të gjashtë vjen nga poezia e lashtë dhe paraislamike e arabëve, e cila ishte e njohur për përshkrimin besnik ndaj periudhës në të cilën përpilohej dhe ndaj jetës fisnore të arabëve dhe të mjedisit ku jetonin. Andaj specialistët i pranojnë këto poezi si burimet më të rëndësishme dhe autoritative për t`i përshkruar arabët dhe traditat e tyre në këtë periudhë. ("Arabët, Islami dhe Kalifati arab në mesjetë", botim i vitit 1969)

Poezia arabe ishte e pasur përnga shprehja dhe rrjedhshmëria mirëpo ishte shumë sipërfaqësore dhe i mungonte thellësia e duhur në kuptim. Përmbajtja e saj mbase ishte interesante por ishte shumë stereotipike dhe e mbushur me klishé. Thuase të gjitha kryeveprat e poezisë së tyre e ndjekin të njejtën rrjedhë të ideve dhe figurave. Por sido që të jetë, ajo ishte një pasqyrë shumë besnike e jetës në Arabinë pagane. Përveç kësaj, poetët arabë në një mënyrë të pavetëdijshme e zhvilluan njërën nga artifaktet më të mëdha të njerëzimit: gjuhën arabe.

Përmbledhja me krijimet më të rëndësishme poetike të Arabisë pagane njihej si "Odet e Arta". Kjo ishte një përmbledhje prej shtatë poezish, që konsideroheshin të pakalueshme përnga rrjedhshmëria dhe fuqia gjuhësore. Këto poezi rrinin varur në Qabe si një sfidë që duhet ta arrinin poetët e rinj. Sir William Muir, në lidhje me këto poezi shkruan:

"Shtatë Poezitë e Varura" kanë mbijetuar nga një periudhë që daton para Muhammedit, si shembuj të një gojëtarie të pashoqe. Bukuria gjuhësore dhe pasuria e egër figurative pranohen nga lexuesi evropian por shumë shpesh, subjekti i poetit ishte i kufizuar dhe shumë rrallë devijon nga kallëpet e krijuara. Bukuria e të dashurës së tij, vendi i dëshiruar me gjurmët e freskëta të qëndrimit të tij në të, vetmia e një vendi të shkretuar, bujaria dhe aftësia e vetë poetit, lavdia e pakontestueshme e fisit të tij, cilësitë fisnike të devesë së tij dhe tema të tjera të ngjashme përpunoheshin me variacione të vogla, pa dallim se ç`ishte tregime që fshihej pas një poezie. Shumë prej këtyre veprave veç me tepër e shtonin ligësinë e njerëzve, vetëpëlqimin e tyre, xhelozinë, mizorinë dhe krenarinë. ("Jeta e Muhammedit", botim i vitit 1877)

Me zhvillimin e Islamit, vëmendja u kthye më tepër drejt prozës dhe poezia e humbi pozitën e saj si mbretëresha e arteve në Arabi.

"Vepra" më e madhe e Islamit ishte Kur`ani Fisnik, Shkrimi i shenjtë i kësaj feje, i cili ishte në formë të prozës. Muslimanët besojnë se Kur`ani u krijua në Qiej përpara se t`i shpallej Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Ata besojnë se intelekti njerëzor nuk mund të krijojë diçka që mund të matet me të, përnga stili dhe përmbajtja. Për pesëdhjetë brezat pararendës, ai ka qenë një model i mendimit letrar, filozofik, teologjik, ligjor, metafizik dhe mistik.

Në faqet vijuese u përpoqëm ta prezantonim një portret të përgjithshëm të gjendjes së Arabisë dhe jetës së banorëve të saj përpara Islamit. Ky "portret" është autentik dhe është marrë nga "arkivat" e vetë arabëve paraislamikë.

Duke gjykuar sipas këtij përshkrimi, mund të thuhet se para Islamit, Arabia nuk kishte një rend shoqëror dhe një rëndësi historike. Arabët jetonin me një moral të degraduar dhe të robëruar shpirtërisht. Jeta e tyre ishte e pakuptimtë, pa ndonjë arsye dhe pa qëllim. Shpirti njerëzor ishte i prangosur dhe po priste një shenjë  për të filluar një përpjekje titanike, që t`u shpëtonte zinxhirëve dhe të çlirohej.

Kjo shenjë u dha në vitin 610 nga Muhammedi, i biri i Abdullahut, në qytetin e Mekkes, kur ai e shpalli profetësinë e tij dhe e filloi historinë e lëvizjes së quajtur "Islam", e cila do ta mbështillte gjithë botën.

Për njerëzimin, ky ishte bekimi më i madh, i cili i çliroi nga robëria burrat dhe gratë, duke i mësuar t`i bindeshin Krijuesit të tyre. Muhammedi, i Dërguari i Zotit, ishte emancipuesi suprem i njerëzimit, i cili e nxorri njerëzimin nga "greminat e jetës". Gadishulli Arabik ishte një vend gjeografikisht periferik dhe politikisht një "terra incognito" (latinisht: tokë e panjohur) deri në shekullin e shtatë pas Krishtit. Pikërisht atëherë, Muhammedi e vendosi këtë vend në hartën politike të botës duke e bërë atë, teatrin e disa prej ngjarjeve më të rëndësishme të historisë.

Para Islamit, arabët kishin luajtur një rol krejtësisht margjinal në historinë e Lindjes së Mesme dhe mbase do të kishin mbetur përgjithmonë një popull barinjsh sikur Muhammedi (bekimi i Zotit qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) të mos ua jepte atë stimul, i cili i ktheu fiset e tyre nomade në një forcë që kishte qëllime. Ai krijoi një "komb" nga një masë njerëzish pa kurfarë strukture shoqërore. Ai i pajisi arabët me një dinamizëm të ri, me idealizëm dhe me një kreativitet eksploziv, me të cilin ata e ndryshuan përgjithmonë rrjedhën e historisë. Ai krijoi një gjendje të re mendore dhe psikologjike tek arabët. Veprimtaria e tij ishte një periudhë kritike e historisë ku mbaroi një epokë dhe filloi një e tjetër.

Duke folur për ndikimin e tij të madh në histori, Francesco Gabrieli, në librin e tij

"Arabët- një histori e përmbledhur" (botim i vitit 1963), thotë:

...Me këtë mbaroi preludi pagan i historisë së arabëve. Nuk mund të mos e vërejë ndryshimin e fatit të këtij populli gjjithsecili që e krahason këtë periudhë pagane me atë që vijoi dhe që u solli arabëve një rol primar në historinë e botës dhe frymëzoi vepra dhe mendime të mëdha, jo vetëm tek një njeri i jashtëzakonshëm nga mesi i tyre por tek një elitë e tërë, e cila brez pas brezi i përmblodhi dhe i përhapi fjalët e tija. Ritmi i kësaj shoqërie që deri atëherë ishte e dobët dhe e shpërndarë, u kthye në një kërkim uniteti, kërkim të një qendre dhe të një qëllimi, të cilin do ta gjenin nën flamurin e besimit. As dashuria më romantike për gjërat primitive nuk na lejon të mos e shohim faktin se pa Muhammedin dhe pa Islamin, ky popull do të mbetej përgjithmonë duke u endur nëpër shkretëtirë, duke e shkatërruar njëri-tjetrin në luftëra të përgjakshme ndërfisnore dhe duke e parë Bizantin në Ktesifon dhe madje atë në Aksum, si rreze të largëta të civilizimit, i cili qëndronte shumë përtej aftësive të tyre.

3. Hashimitët para lindjes së Islamit

Në shekullin e pestë pas Krishtit, një njeri i quajtur Kusaj, lindi në fisin e Kurejshit. Ai i solli famë dhe respekt fisit të tij me urtësinë që kishte. E rindërtoi Qaben, e cila ishte në gjendje të mjerueshme dhe u urdhëroi arabëve t`i ndërtonin shtëpitë e tyre përreth saj. Ai ishte i pari që e ndërtoi "ndërtesën bashkiake" të Mekkes, një risi kjo për Arabinë. Në këtë ndërtesë, fise të ndryshme mblidheshin për të diskutuar në lidhje me problemet e tyre sociale, ekonomike, kulturore dhe politike. Kusaji formuloi ligje për furnizimin me ushqim dhe me ujë të pelegrinëve që vinin në Mekke dhe gjithashtu i bindi arabët që të paguanin një tatim për ta finansuar këtë veprimtari.

Edward Gibbon:

Kusaji, i lindur rreth vitit 400 pas Krishtit, stërgjyshi i Abdul-Muttalibit dhe rrjedhimisht brezi i pestë nga Muhammedi, fitoi një fuqi supreme në Mekke... ("Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake")

Kusaji vdiq në vitin 480 pas Krishtit dhe i biri Abdul Menafi, e zëvendësoi atë. Edhe ai u dallua për aftësitë e tija, për bujarinë dhe për gjykimin e tij të mençur. Pasardhës i tij ishte Hashimi, prej të cilit rrjedh edhe emri i këtij fisi, që në histori do të njihej si "Banu Hashim" (përkthim: "bijtë e Hashimit" ose thjesht "Hashimitët").

Hashimi ishte një njeri i veçantë. Ai e bëri Kurejshin një fis tregtar dhe më të rëndësishmin nga fiset arabe. Është pikërisht Hashimi, personi i cili i themeloi i pari dy karavanët tregtarë të Kurejshit, atë veror dhe dimëror dhe i pari që ua prezantoi arabëve gjellën e tyre të famshme, të quajtur "tharid". Po të mos ishte ky person, arabët do të mbeteshin përgjithmonë blegtorë.

Udhëheqësia e tij bujare dhe vizionare ishin vetëm dy nga cilësitë të cilat Muhammedi i trashëgoi nga stërgjyshërit e tij. Hashimi u martua me një grua nga Jethribi dhe prej saj pati një djalë, Abdul Muttalibin. Pas një kohe, Abdul Muttalibi e zëvendësoi të atin në pozitën e tij si prijës të Hashimitëve.

Edward Gibbon:

Gjyshi i Muhammedit (Abdul Muttalibi) dhe parardhësit e tij, brenda dhe jashtë Mekkes e kishin imazhin e princërve të krahinës së tyre por ata sunduan si Perikleu në Athinë ose si familja Medici në Florencë, të cilët sundonin me anë të mendimit dhe urtësisë së tyre. Ndikimi i tyre bashkohej me pasurinë që kishin.

Fisi i Kurejshit, me dhunë ose jo, e kishte fituar kujdestarinë e Qabes. Këtë pozitë e trashëgoi gjyshi i Muhammedit dhe për këtë arsye, familja e Hashimitëve ishte më e respektuara dhe më e shenjta në sytë e njerëzve. Prejardhja e Muhammedit nga Ismaili ishte një krenari për të dhe ndonse gjeneratat e para të pemës gjenealogjike ishin disi të errëta, ai prapëseprapë mund të vërtetonte një origjine fisnike të familjes së tij prej gjeneratash. Ai ishte nga fisi Kurejsh dhe nga familja e Hashimitëve, më e famshmja ndër arabët, princërit e Mekkës dhe kujdestarët trashëgimtarë të Qabes. ("Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake")

Hashimi kishte një vëlla më të vogël, që quhej Muttalib. Pas vdekjes së Hashimit, ai ishte prijës i fisit për një kohë të caktuar por pastaj me vdekjen e tij, nipi i tij dhe i biri i Hashimit, Abdul Muttalibi e trashëgoi si prijësi i ri. Bashkë me këtë, ai i pati trashëguar edhe cilësitë fisnike të cilat i kishin sjellë lavdi babait dhe gjyshit të tij.

Siç u përmend edhe më sipër, qyteti i Mekkes, si e gjithë Arabia, ishte pa ndonjë formë qeverisjeje dhe pa sundues. Prapëseprapë ajo dominohej nga fisi i Kurejshit. Kurejshët përbeshin nga dymbëdhjetë familje dhe Hashimitët ishin njëra prej këtyre familjeve. Si një reagim kundër imoralitetit që e kishte kapluar shoqërinë, familja e Hashimitëve, gjysëm shekulli përpara lindjes së Muhammedit, bëri disa përpjekje për ta ndaluar këtë degradim moral të arabëve dhe për ta përmirësuar gjendjen e tyre sociale, ekonomike dhe intelektuale. Me këtë qëllim ata e themeluan atë që do të quhej "Lidhja e të virtytshmive". Qëllimet kryesore të kësaj lidhjeje ishin pengimi i luftërave ndërfisnore dhe mbrojtja e personave të dobët dhe të pastrehë nga armiqtë e tyre.

Hashimitët ishin gjithashtu të interesuar në përparimin ekonomik të arabëve dhe për këtë qëllim ata u bënë nismëtarë të tregtisë me vendet fqinje, duke dërguar verës karavane për në Siri dhe dimrit për në Jemen. Këto karavane niseshin nga Mekkeja me hurma, shala dhe yzengji për kuaj e për deve, batanije nga leshi dhe nga qimet e devesë, parfume, erëza, mëlmesa, temjan, lëkurë devesh dhe kuaj të racës. Në kthim ata sillnin copa për veshmbathje, vaj ulliri, armatime, kafe, fruta dhe drithëra. Njësoj si "Lidhja e të virtytshmive" edhe karavanet tregtare ishin dhurata të pakontestueshme të Hashimitëve për arabët. Por dhurata më e madhe që ata do t`u bënin jo vetëm arabëve por gjithë botës, do të ishte fëmija i quajtur Muhammed, djali i Abdullahut, të birit të Abdul Muttalibit dhe Emines, bijës së Vahabit. Ai do të ishte njeriu më i dobishëm jo vetëm për arabët por për të gjithë njerëzimin. Njëra ndër ngjarjet që ndodhën gjatë periudhës së Abdul Muttalibit si kujdestar i Qabes, ishte pushtimi i Mekkes nga një ushtri abisiniane, e udhëhequr nga gjenerali i krishter, Abraha. Përpjekja për ta pushtuar Mekken dështoi, siç përcillet edhe në vargjet e Kur`anit:

...dhe Ai dërgoi kundër tyre zogj fluturues, q`i goditën me gurë e me baltë të thatë. Pastaj i bëri si një gjeth i brejtur... Fil (Elefanti) 105:3-5

Për arsyen se pushtuesit kishin marrë me vete edhe elefantë, viti i kësaj ngjarjeje u mbajt mend si "Viti i Elefantit". Viti i elefantit është viti 570 i erës sonë, që është pikërisht viti në të cilin lindi Muhammedi, profeti i ardhshëm i Islamit. Ushtria sulmuese u tërhoq nga Mekkeja dhe nenet e marrëveshjes dypalëshe u vendosën në negociatat, të cilat i udhëhoqi Abdul Muttalibi.

Sir John Glubb

Në vitin 570, Abraha, governatori i krishter, abisin i Jemenit, marshoi drejt Mekkes. Fisi Kurejsh ishte tepër i dobët dhe pa vetëbesimin e nevojshëm për t`u përballur me ushtrinë abisiniane. Abdul Muttalibi, si prijës i grupit, doli për të bërë negociata me Abraha-n. ("Pushtimet e mëdha arabe", botim i i vitit 1963)

Njëri nga kushërinjtë e largët të Hashimit ishte Abdu`sh Shemsi. Njëfarë Umejje, i cili pretendonte se ishte djali i këtij të fundit, ushqente në vete një xhelozi ndaj origjinës dhe prestigjit të Abdul Muttalibit. Njëherë madje, ai u përpoq për t`ia marrë këtë pozitë nga duart dhe dështoi. Ky dështim i mbeti përgjithmonë në zemër. Ai vazhdoi të ushqente një urrejtje ndaj Abdul Muttalibit dhe fëmijëve të tij dhe të njejtën ua përcolli djemve të vet dhe nipërve të cilët u bënë të njohur në histori si "Beni Umejje" ("bijtë e Umejjes" ose siç njihen më mirë "Umajjadët").

Por në urrejtjen e Umajjadëve kishte diçka më tepër se xhelozi fisnore ndaj Hashimitëve. Të dyja këto familje ishin antagoniste të njëra-tjetrës përnga karakteri, sjellja, pamja dhe mënyra se si e kuptonin jetën. Kjo do të shihej nga ngjarjet që do të vijonin, ku Umajjadët do të ishin flamurtarët e armiqësisë ndaj Islamit.

Hashimitët, në anën tjetër, ishin destinuar për të qenë kështjella dhe mburoja e Islamit. Ishte vetë Zoti që i zgjodhi për këtë detyrë të lavdishme. Sociologu dhe historiani i famshëm musliman, Ibn Khaldun-i, në pjesën "Mukaddime" (Hyrje), të veprës së tij, shkruan se të gjithë profetët e famshëm e kanë gëzuar përkrahjen e një grupi të fuqishëm. Përkrahja e tyre, sipas tij, është e nevojshme sepse i shërben profetit si një mburojë kundër armiqve të tij dhe i jep atij një siguri, pa të cilën nuk mund ta përmbushë misionin e tij hyjnor.

Në rastin e profetit Muhammed, ishte pikërisht familja e Hashimitëve ajo që e përfaqësonte "grupin e fuqishëm", që do ta mbronte nga urrejtja dhe mizoria e Umajjadëve dhe që do t`i mundësonte vazhdimin e misionit të tij hyjnor. Abdul Muttalibi kishte dhjetë djem. Katër prej tyre u bënë të famshëm në histori:

1. Abdullahu, babai i Muhammedit


2. Ebu Talibi, babai i Aliut


3. Hamza, heroi-martir i betejës së Uhudit


4. Abbasi, pasardhësit e të cilit e themeluan dinastinë abbasite

Abdullahu dhe Ebu Talibi ishin nga e njejta nënë kurse djemtë e tjerë të tij lindën nga gra të tjera.

 4. Lindja e Muhammedit dhe vitet e hershme të jetës së tij

Abdullahu ishte djali më i dashur i Abdul Muttalibit. Kur i mbushi të shtatëmbëdhjetat, u martua me Aminen, një grua fisnike nga Jethribi, qyteti në veri të Mekkes. Megjithatë, atij nuk i ishte shkruar të jetonte gjatë dhe vdiq vetëm shtatë muaj pas martesës së tij. Muhammedi, i Dërguari i Zotit, ishte një fëmijë i lindur pas vdekjes së të atit. Shejh Muhammed el Khidhri Buck, profesor i historisë islame në universitetin egjiptian në Kairo, thotë:

Ai (Muhammedi) u lind në shtëpinë e xhaxhait të tij, Ebu Talibit, në "distriktin" e Hashimitëve në Mekke, në ditën e dymbëdhjetë të muajit "Rabbi el-Evvel"(muaji i tretë) të "vitit të elefantit", një datë e cila sipas llogaritjeve është 8 Qershori i vitit 570 pas Krishtit. Mamia e tij ishte nëna e Abdurrahman ibn Auf-it. Nëna e tij, Amineja, i dërgoi sihariqe Abdul Muttalibit, i cili erdhi menjëherë, e morri në krahë foshnjen dhe e quajti Muhammed.

Pjesa e Muhammedit në trashëgiminë e të atit ishte një robëreshë, Umm Ajman-i, pesë deve dhe dhjetë dele. Ky është një vërtetim se profetët mund të trashëgonin pasuri dhe nëse mund të trashëgonin atëherë do të thoshte se edhe mund t`u linin fëmijëve të tyre trashëgim. Të qenit profet nuk e pengon njeriun nga të trashëguarit e pasurisë së tij dhe nuk i pengon fëmijët e tij të trashëgojnë nga ai. Kjo çështje mund të duket pa ndonjë lidhje me këtë temë, mirëpo nuk është e tillë. Muhammedi, profeti i Islamit, (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij), ia kishte falur të bijës, Fatimesë, tokat e Fedekut. Por kur vdiq profeti, Ebu Bekri (kalifi i parë) dhe Umari (kalifi i dytë dhe këshilltari i të parit) e konfiskuan këtë pronë me pretendimin se profetët nuk u lënë trashëgimi fëmijëve të tyre dhe se gjithçka që ata lënë pas, i takon shoqërisë islame dhe jo pasardhësve. Ky ishte një dënim i çuditshëm që duhej ta paguante djali ose vajza e një profeti. Secili njeri tjetër në shoqërinë islame kishte të drejtë të trashëgonte pasuri nga i ati përveç të bijës të të Dërguarit të Zotit, Muhammedit.

Ekzistonte një traditë në mesin e arabëve, sipas të cilës ata i dërgonin fëmijët e tyre në shkretëtirë për t`i kaluar vitet e hershme të fëmijërisë në një klimë që ishte më e shëndetshme se ajo e Mekkes. Falë kësaj, fëmijët bëheshin më të shëndetshëm dhe e thithnin ajrin e pastër të shkretëtirës, i cili ishte më i shëndetshëm se klima aspak e këndshme e qytetit.

Një tjetër arsye e dërgimit të fëmijëve në shkretëtirë ishte fakti se arabët ishin mjeshtër të gojëtarisë dhe puristë të skajshëm kur bëhej fjalë për gjuhën. Ata e adhuronin gjuhën arabe, fjalët e saj, me nuancat e ndryshme kuptimore dhe krenoheshin mjaft me gojëtarinë e tyre. Madje shumë shpesh, klasat aristokrate të Mekkes e mbështesnin autoritetin e tyre pikërisht në fuqinë retorike. Mekkeja ishte vendtakimi i karavanëve dhe si e tillë, arabishtja e saj nuk kishte arritur ta ruajë pastërtinë e duhur. Aristokratët arabë nuk dëshironin që fëmijët e tyre ta flisnin atë gjuhë "të rrugës" dhe për këtë i dërgonin në shkretëtirë, për ta mësuar gjuhën e pastër të shkretëtirës. Për këtë arsye, fëmijët e tyre largoheshin nga Mekkeja në vitet e hershme të fëmijërisë dhe me këtë mbroheshin nga ndikimet kulturore të këtij fenomeni.

Amineja ia dha Halimes djalin e saj, Muhammedin. Halimeja i takonte fisit Esad, që jetonte në lindje të Mekkes. Muhammedi i kaloi katër vitet e para të jetës së tij në shkretëtirë, nën kujdesin e Halimes. Sipas historisë, ajo e ktheu atë në Mekke, në vitin e pestë të jetës së tij.

Muhammedi ishte vetëm gjashtë vjeç kur i vdiq e ëma, Amineja. Atëherë ai mbeti nën përkujdesjen e gjyshit të tij, Abdul Muttalibit. Por vetëm pas dy vjetësh, edhe ky i fundit vdiq.

Pak përpara vdekjes së tij, Abdul Muttalibi i thirri të gjithë djemtë dhe u tha se do t`u linte dy amanete: njeri ishte prijësia e Hashimitëve dhe i dyti ishte Muhammedi, djali i Abdullahut, nipi i tyre jetim, që asokohe i kishte mbushur tetë vjet. Pastaj i pyeti se cili prej tyre do të donte ta trashëgonte autoritetin e tij dhe të kujdesej njëkohësisht edhe për fëmijën, i cili i kishte humbur të dy prindërit. Pjesa më e madhe e djemve të tij kishin shumë dëshirë t`ia zinin vendin si prijës i fisit por asnjëri nuk dëshironte ta merte përsipër përkujdesjen e Muhammedit.

Kur Abdul Muttalibi i vëzhgonte një nga një dhe mendonte për të ardhmen e fëmijës, një heshtje vrasëse ra mbi të gjithë. Por nuk zgjati shumë. Ebu Talibi, njëri nga djemtë e tij, bëri një hap para dhe tha se ai kishte dëshirë ta merte jetimin e të vëllait, Abdullahut dhe se nuk dëshironte ta trashëgonte pasurinë dhe autoritetin e Abdul Muttalibit.

Deklarata e Ebu Talibit e zgjodhi problemin e Muhammedit. Abdul Muttalibi, jo vetëm që e bëri atë kujdestar të Muhammedit por edhe prijës të familjes së Hashimitëve.

Në shtratin e vdekjes, Abdul Muttalibi, shpalli se djali i tij, Ebu Talibi, do të ishte kujdestar i Muhammedit dhe prijësi i ri i Hashimitëve. Pastaj u urdhëroi të tjerëve që ta pranonin Ebu Talibin si prijës, gjë që e bënë të gjithë pa kundërshtim.

Histori e vërtetoi saktësinë e vendimit të Abdul Muttalibit. Djali dhe trashëgimtari i tij, Ebu Talibi, i plotësoi në mënyrën më të denjë të dyja detyrat.

Sir John Glubb

Në vitin 578, Abdul Muttalibi vdiq. Përpara vdekjes së tij, ai ia la Ebu Talibit përgjegjësin e përkujdesjes për Muhammedin. Abdullahu, babai i Muhammedit, ishte vëllai i Ebu Talibit nga e njejta nënë. Siç dihet, djemtë e tjerë të Abdul Muttalibit ishin nga gratë e tjera të tij. ("Jeta dhe koha e Muhammedit", botim i vitit 1970)

Ebu Talibi dhe e shoqja ishin krenarë dhe të lumtur që Muhammedi erdhi në familjen e tyre. Ata nuk e pranuan Muhammedin vetëm në shtëpinë e tyre por edhe në zemra dhe e deshën më tepër se fëmijët e tyre.

Ebu Talibi ishte një njeri me dinjitet dhe autoritet të lartë. Gjatë periudhës në të cilën ishte prijës i Hashimitëve, ai i mbajti titujt "Zotëriu i Kurejshëve" dhe "Prijësi i luginës". Njësoj si pjesëtarët e tjerë të fisit të tij edhe ai merej me tregti. Karavanet e tij udhëtonin drejt Sirisë dhe Jemenit.

Çdo vit, karavanet e Ebu Talibit largoheshin nga Mekkeja për në drejtime të ndryshme. Ndonjëherë edhe ai vetë nisej bashkë me ta, për ta mbikqyrur shitjen dhe çmimet e mallërave në tregjet e huaja. Përcillet se Muhammedi e shoqëroi xhaxhain e tij në njërin nga këto udhëtime, kur ishte vetëm dymbëdhjetë vjeç.

Që në moshë të re, Muhammedi krijoi emër si një njeri i drejtë dhe me gjykim të shëndoshë. Ngase në atë kohë nuk ekzistonin bankat ku mund të depozitoje gjëra me vlerë, Muhammedi u bë "banka" e mekkasve. Atij ia sillnin paratë, xhevahirët dhe sendet e tjera me vlerë dhe ai u kthente kurdo që të dëshironin t`i mernin. Ata e quanin "Emin" (i besueshmi) dhe "Sadik" (i sinqerti).

 Sir William Muir

I pajisur me një mendje të fortë dhe me një shije të rafinuar, i mbyllur në vete dhe meditativ, ai (Muhammedi) e jetoi pjesën më të madhe të jetës së tij brenda vetes dhe në përsiatjet e zemrës së tij gjeti zëvendësim për orët e tëra që burrat e tjerë i kalonin në argëtime dhe ahengje. Karakteri i drejtë dhe sjellja fisnike e këtij të riu, i fituan lëvdatat e bashkëqytetarëve të tij, të cilët e quanin "El-Emin" (i besueshmi). I respektuar dhe i nderuar, Muhammedi jetoi një jetë të qetë dhe të tërhequr në familjen e Ebu Talibit.("Jeta e Muhammedit", botim i vitit 1877, fq. 20)

Kur Muhammedi ishte njëzet vjeç, u bë një betejë mes fisit Kurejsh dhe fisit Havazin. Ndonse Muhammedi ishte i pranishëm, ai nuk mori pjesë në luftime. Nuk e vrau dhe as e plagosi dikë, duke e treguar që në atë kohë, urrejtjen që kishte ndaj gjakderdhjes. Thuhet se në këtë betejë, ai i mblidhje nga toka shigjetat e armiqve dhe u jepte xhaxhallarëve të tij për të qëlluar.

Pas disa vitesh, Muhammedi u bë pjesë e "Lidhjes së të virtytshmive". Siç përmendëm edhe më sipër, kjo lidhje ishte betuar që t`i mbronte të dobëtit, t`i kundërshtonte tiranët dhe mizorët dhe t`i sillte fund diskriminimit në të gjitha format e tij.

Vlen të përmendet se ishte pikërisht familja e Hashimitëve (të cilës i takonte Muhammedi) ajo e cili e themeloi këtë lidhje. Ishte vallë kjo vetëm një rastësi? Nuk ka mundësi të gjendet përgjigja e kësaj pyetjeje. Por ishin pikërisht Hashimitët ata që i shpallën luftë pabarazisë dhe padrejtësisë. Ata e bënë të qartë se nuk do t`i toleronin krimet e të fuqishmit kundër të dobëtit dhe se nuk do të lejonin që të varfërit e Mekkes të shfrytëzoheshin nga pasanikët e Kurejshit. Vetëm pas disa viteve, Muhammedi do të bëhej nismëtari i një programi të ri shoqëror, elementi ekonomik i të cilit do të kishte për qëllim pikërisht shkatërrimin e këtij shfrytëzimi të padrejtë. Ai do t`ia merte Kurejshit privilegjet dhe "të drejtën" e tyre për t`i shfrytëzuar varfanjakët dhe të dobëtit.

Montgomery Watt

"Lidhja e të virtytshmive" duket se ka patur një ndikim të rëndësishëm në jetën e Mekkes dhe se ka qenë e drejtuar pikërisht kundër personave dhe politikave, me të cilat Muhammedi do të përballej në të ardhmen. Në veçanti, fisi i tij i Hashimitëve, kishte një rol qendror në këtë lidhje.("Muhammedi, Profet dhe burrë shteti" botim i vitit 1961)

5. Martesa e Muhammedit me Hatixhen

Hatixheja, e bija e Khuvejlidit, ishte banore e Mekkes dhe i takonte fisit Kurejsh. Ajo respektohej nga mekkasit për karakterin e saj shembullor dhe për aftësinë organizative. Njësoj siç njihej Muhammedi me titujt "i besueshmi" dhe "i sinqerti" edhe Hatixheja u bë e njohur si "Tahira" (e pastra). Ndër arabët ajo njihej si "princesha e tregtarëve". Kurdo që karavanët largoheshin nga Mekkeja ose ktheheshin në Mekke, devetë e saja ishin përherë më të ngarkuara se devetë e të gjithë mekkasve bashkë.

Kur Muhammedi ishte 25 vjeç, kujdestari dhe xhaxhai i tij, Ebu Talibi, i sugjeroi Hatixhes që ta punësonte Muhammedin si udhëheqës të njërit nga karavanët e saj, i cili ishte gati për t`u nisur drejt Sirisë. Edhe Hatixheja ishte në kërkim të një personi të tillë dhe u pajtua menjëherë që Muhammedit t`i jepej kjo detyrë. Muhammedi e mori përgjegjësinë dhe karavani u nis për në Siri. Shërbetori i saj, Mejsereja, i bëri shoqëri Muhammedit dhe shërbeu si ndihmësi i tij.

Kjo ekspeditë për në Siri solli shumë fitime për Hatixhen dhe ajo u ndikua aq shumë nga aftësitë e Muhammedit sa e vendosi atë në krye të të gjitha tregtive të saja. Ky rast u bë edhe prelud i martesës së tyre.

Edward Gibbon

Në vendlindje dhe jashtë, në luftë e në paqe, Ebu Talibi ishte xhaxhai më i respektuar i Muhammedit dhe udhëzuesi dhe mbrojtësi i tij në rini. Me njëzet e pesë vjet, Muhammedi u punësua pranë Hatixhes, një vejushë e pasur dhe fisnike, e cila së shpejti, e shpërbleu besnikërinë e tij duke ia falur dorën për martesë. Marrëveshja e martesës, në stilin e thjeshtë të antikititetit, flet për dashurinë e dyanshme të Muhammedit dhe Hatixhes, e përshkruan Muhammedin si më të mirin e fisit Kurejsh dhe parashikon një pajë prej dymbëdhjetë florinjsh dhe dymbëdhjetë devesh, të cilat i siguroi Ebu Talibi. ("Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake")

Ebu Talibi e mbajti fjalimin e rastit gjatë martesës së Muhammedit dhe Hatixhes dhe fjalimi i tij nuk lë dyshim për faktin se ai ishte monoteist. Ai e filloi fjalimin në stilin "musliman", duke e lëvduar Zotin për mëshirën e Tij dhe për dhuratat e Tija të pafundme dhe e përfundoi duke u lutur që t`i mëshironte dhe t`i bekonte të posamartuarit.

Martesa e Muhammedit me Hatixhen ishte një martesë e suksesshme, e bekuar me lumturi për të dyja palët. Hatixheja ia dedikoi jetën Islamit. Ajo e harxhoi gjithë pasurinë e saj për ta forcuar Islamin dhe për t`i shërbyer mirëqenies së muslimanëve.

Hatixheja e kishte po atë aftësi sakrifikimi si Muhammedi dhe kishte shumë dëshirë ta shihte triumfin e Islamit mbi paganizmin. Kësaj dëshire të flaktë ajo ia shtoi edhe përkushtimin dhe fuqinë. Ajo e çliroi Muhammedin nga barra e të fituarit për ta ushqyer familjen dhe i mundësoi atij t`ia kushtonte gjithë kohën të menduarit dhe thurrjes së planeve për punën e madhe që e priste. Ky është kontributi më i madh që ia bëri të shoqit. Ajo ishte përkrahja kryesore e Muhammedit në ato vite përgatitjeje për profetësinë.

Martesa e Muhammedit dhe e Hatixhes u bekua edhe me lindjen e vajzës së tyre, Fatimesë, të njohur si "Zehra (ajo që shkëlqen). Ndonse dhuratat e Zotit për ta ishin të shumta, asgjë nuk ishte më e çmueshme se Fatimeja. Ajo ishte "drita e syve" të të atit, që në të ardhmen do të quhej "zonja e parajsës". I ati dhe e ëma i falën dashuri prindërore dhe ajo solli në folenë e tyre shpresë, lumturi dhe bekime të Zotit.

6. Lindja e Ali ibn Ebu Talibit

Aliu u lind në ditën e trembëdhjetë të muajit Rexheb, në vitin e tridhjetë pas vitit të Elefantit, që përkon me vitin 600 të erës sonë. Kushëriri i tij, Muhammedi, i kishte mbushur të tridhjetat tashmë. Prindërit e Aliut ishin Ebu Talibi, djali i Abdul Muttalibit dhe Fatimeja, e bija e Esadit, që të dy nga Hashimitët.

Aliu lindi brenda Qabes në Mekke. Mesudiu, historiani i madh dhe "Herodoti" i arabëve, në faqen 76 të vëllimit të dytë të librit të tij, "Muruxh`udh-Dheheb" ("Lëndina e artë") shkruan se njëra nga cilësitë unike të Aliut ishte fakti se kishte lindur brenda Shtëpisë së Zotit. Edhe disa dijetarë të tjerë e kanë konfirmuar lindjen e tij në Qabe:

1. Muhammed ibn Talha el-Shafii në veprën "Matalib`us- saul", fq.11


2. Hakimi në vepërn "El Mustadrak", vëll.3, fq.483


3. El Umariu në veprën "Sherh ainia", fq.15


4. Halabiu në veprën "Sira", vëll.1, fq.156


5. Sibt ibn el Xhauziu në veprën "Tadhkera Khavasil Ummah", fq.7


6. Ibn Sabbagh Melekiu në veprën "Fusul`ul-muhimme", fq.14


7. Muhammed ibn Jusuf Shafiu në "Kifajet al-Talib", fq.261


8. Shablanxhiu në veprën "Nurul Absar", fq.76


9. Ibn Zehraja në veprën "Ghijatu`l-Ikhtisar", fq.97


10. Edviu në "Nafhatul Kudsia", fq.41

 Nga historianët modernë, Abbas Mahmud el-Akkad nga Egjipti, në veprën e tij "El-Ekberrijet el-Imam Ali" (Kairo, 1970), shkruan se Ali ibn Ebu Talibi lindi brenda Qabes. Një historian tjetër bashkëkohor, Mahmud Said Tantaviu, nga Këshilli Suprem i Çështjeve Islame të Republikës Arabe të Egjiptit, në faqen 186 të librit të tij "Min Fada-il el-Ashrat el-Mubashirin bil Xhenne", të botuar në vitin 1976, nga Matab el-Ahram et-Tixharijja, në Kairo, shkruan:

"Zoti e mëshiroftë Ali ibn Ebu Talibin. Ai lindi brenda Qabes. Ai ishte dëshmitar i rritjes së Islamit, dëshmitar i përpjekjeve të Muhammedit dhe i Shpalljes. Ai menjëherë e pranoi Islamin ndonse ishte fëmijë dhe gjatë gjithë jetës luftoi që fjala e Zotit të sundonte mbi dhé..."

Një poet arab i shkroi vargjet e mëposhtme në lidhje me lindjen e Aliut:

Ai është njeriu për të cilin Shtëpia e Zotit u bë shtëpi lindjeje.
Dhe ai është që i hodhi idhujt prej kësaj shtëpie...

 Aliu është personi i parë dhe i fundit, i lindur në Qabe.

Tek arabët ekzistonte tradita që fëmija i sapolindur të vendosej tek këmbët e idhullit ose idhujve të fisit, duke ia dedikuar kështu fëmijën perëndisë pagane. Të gjithë fëmijët arabë i ishin "dedikuar" një perëndie pagane përveç Ali ibn Ebu Talibit. Kur fëmijët e tjerë arabë lindën, ndonjë politeist erdhi dhe i morri në krahë. Kurse kur lindi Aliu, ishte Muhammedi, i Dërguari i Zotit i cili erdhi deri në Qabe, e morri në krahë dhe ia dedikoi këtë foshnje Zotit të vetëm. Profeti i ardhshëm mbase e dinte se foshnja që mbante në krahë, do të ishte një ditë makthi i të gjithë politeistëve dhe i idhujve të tyre. Kur Aliu u rrit, ai me shpatën e tij e dëboi idhujtarinë nga Arabia.

Lindja në Qabe është vetëm një nga bekimet që Zoti ia fali Aliut. Një cilësi tjetër e tij është fakti se ai kurrë nuk i adhuroi idhujt paganë të arabëve. Kjo përsëri e bën atë unik sepse të gjithë arabët kishin adhuruar ndonjë idhull pagan përpara se të konvertoheshin në Islam. Për këtë arsye Aliu shpesh cilësohet si "ai, të cilit Zoti ia ndriçoi fytyrën." Fytyra e tij ishte pa dyshim e nderuar sepse ishte e vetmja fytyrë që nuk ishte përkulur përpara një idhulli të rremë.

Aliu ishte fëmija më i ri në familje. Nga tre vëllezërit e tij, Talibi dhe Akili ishin shumë vite më të vjetër se ai kurse Xhaferi, dhjetë vjet më i madh.

Lindja e Aliut e mbushi me lumturi zemrën e të Dërguarit. Ky fëmijë kishte një vend të veçantë për të. Në fund të fundit, Muhammedi kishte shumë kushërinj të tjerë, madje vetë Aliu kishte edhe tre vëllezër por Muhammedit nuk i interesonte asnjëri prej tyre. Aliu dhe vetëm Aliu e gëzonte interesimin dhe dashurinë e tij.

Kur Aliu ishte pesë vjeç, Muhammedi e adoptoi atë dhe që nga ai çast ata nuk u ndanë më nga njëri-tjetri.

Sipas një rrëfimi, asokohe kishte një thatësirë në rrethinat e Mekkes dhe Ebu Talibi, i cili kalonte ca vështirësi ekonomike, po përpiqej me vështirësi ta ushqente familjen. Muhammedi ndjeu se duhej t`ia lehtësonte barrën xhaxhait të tij dhe prandaj e adoptoi Aliun.

Është e vërtetë se Profeti e adoptoi Aliun, por arsyeja nuk është ajo që u tha më sipër. Në rradhë të parë, Ebu Talibi nuk ishte një njeri aq i varfër sa të mos mund ta ushqente një fëmijë pesëvjeçar. Ai ishte një person me autoritetit dhe pasuri, karavanët e të cilit udhëtonin nga Hixhazi drejt Sirisë dhe Jemenit. Kur të mendohet më thellë, ushqimi i një djali pesëvjeçar vështirë se do të bënte dallim për një njeri, i cili i ushqente edhe të huajt kur ishin të urritur.

Muhammedi dhe Hatixheja e adoptuan Aliun pas vdekjes së djalit të tyre. Me këtë, Aliu e mbushi një zbrazëtirë, që ishte krijuar në jetën e tyre. Por Muhammedi, Profeti i ardhshëm i Zotit, kishte edhe një arsye për ta adoptuar Aliun. Ai e zgjodhi atë për ta rritur dhe për ta edukuar ashtu si duhej, që të ishte i gatshëm për përgjegjësinë e madhe, që do të duhej ta bartte mbi supe në të ardhmen. Dr. Taha Husseini nga Egjipti, thotë se i Dërguari i Zotit u bë udhërrëfyesi i Aliut, edukuesi dhe mësuesi i tij, cilësi që askush tjetër nuk e ndan me të.

Në lidhje me Islamin thuhet shpesh se është e vetmja nga fetë botërore, e cila u rrit në dëshmi të plotë të historisë dhe pikërisht për këtë arsye, nuk ka asnjë pjesë të historisë së saj, që është e errët dhe e panjohur.

Bernard Lewis:

Në një ese në lidhje me Muhammedin dhe origjinën e Islamit, Ernest Renan-i thotë se, për dallim prej feve të tjera që e kishin misterioze zanafillën, Islami lindi në dëshmi të plotë të historisë. "Rrënjet e tija janë në sipërfaqe dhe jeta e themeluesit të tij është po aq e njohur për ne, siç janë edhe jetët e Reformatorëve të shekullit të gjashtëmbëdhjetë.. ("Arabët në histori" botim i vitit 1960)

G.E. Von Grunebaum

Islami përfaqëson një rast të rrallë të zhvillimit të një feje botërore në dëshmi të plotë të historisë... ("Islami", botimi i vitit 1960)

Në po të njejtën mënyrë, mund të thuhet se nga të gjithë shokët dhe ndjekësit e Muhammedit, Aliu është i vetmi që u rrit në dëshmi të historisë. Nuk ka asnjë pjesë të jetës së tij, që është e fshehur nga drita e historisë, qoftë kjo koha kur ishte foshnje, fëmijë, riosh, i rritur ose një burrë i moshuar. Në anën tjetër, ndjekësit e tjerë të hershëm të Muhammedit, dolën në skenën e historisë vetëm pas konvertimit të tyre në Islam dhe për jetën e tyre para Islamit dihen shumë pak gjëra ose asgjë fare. Aliu ishte i destinuar për të qenë dora e djathtë e Islamit dhe mburoja e Muhammedit. Fati i tij ishte i lidhur ngushtë me fatin e Islamit dhe me jetën e profetit të kësaj feje. Ai ishte i pranishëm në çdo ngjarje në historinë e kësaj lëvizjeje të re dhe gjithmonë luajti një rol qendror. Ishte ky një rol, që nuk mund ta kishte luajtur askush tjetër përveç atij. Ai ishte imazhi i Muhammedit. Libri i Zotit, në vargun 61 të kapitullit të tretë, e quajti atë "shpirti" ose alter ego-ja (latinisht: "uni i dytë") e Muhammedit, me çfarë e shënoi emrin e tij të lavdishëm në horizontet e historisë.

Në vitet që do të vinin, kombinimi kreativ i Muhammedit dhe Aliut, i mjeshtërit dhe nxënësit të tij, do ta zbrisnin "Mbretërinë e Qiejve" në hartën e tokës.

7. Në vigjilje të shpalljes së profetësisë

Ndonse Arabia ishte foleja e pabarazive dhe kështjella e idhujtarisë, vetë Muhammedi asnjëherë nuk u njollos nga këto të liga dhe mëkate dhe asnjëherë nuk adhuroi ndonjë idhull. Edhe përpara se ta shpallte hapur se ishte dërguar për ta themeluar "Mbretërinë e Qiejve" në tokë, karakteri dhe sjellja e tij ishin gjithmonë një pasqyrim i Kur`anit të lavdishëm. As kritikuesit e tij më të zellshëm nuk kanë mundur të gjejnë ndonjë papërshtatshmëri mes sjelljes së tij dhe Kur`anit, qoftë kjo para ose pas shpalljes së profetësisë. Pas shpalljes si i Dërguar i Zotit, ai i ndaloi traditat dhe praktikat pagane por nuk ka asnjë dëshmi që të tregojë se përpara kësaj ndalese, ai i kishte ndjekur këto tradita dhe se kishte bërë diçka në kundërshtim me Kur`anin.

Fitohet përshtypja se Kur`ani, Libri i Zotit, ishte i mbjellur në zemrën e Muhammedit që nga fillimi dhe mund të shihet se ai e "ligjëronte" Islamin edhe përpara Shpalljes, ndonse jo me fjalë por me vepra. Veprat e tija ishin po aq të rrjedhshme sa edhe gojëtaria e tij dhe i shpallnin hapur botës se çfarë njeriu ishte Muhammedi. Në fund të fundit, ishin vetë paganët që atë e quanin "i besueshmi" dhe "i sinqerti" ndonse po këta njerëz, vite më vonë do ta persekutonin në mënyrë të pamëshirshme, do ta dëbonin dhe do të caktonin një çmim për kokën e tij. Ndonse ishin një popull i pakujdesshëm dhe i pamoralshëm, arabët e çmonin sinqeritetin, qoftë kjo edhe tek armiku. Por prapëseprapë, respekti që kishin për Muhammedin nuk i pengoi që të përpiqeshin për ta shkatërruar, në çastin që ai e kritikoi hapur idhujtarinë e tyre dhe politeizmin. Ata u bënë të etur për gjakun e tij që në çastin që i ftoi drejt Islami dhe asnjëherë nuk u përpoqën ta kujtonin besueshmërinë e tij të mëhershme.

Mekkasit e respektonin jo vetëm sinqeritetin e Muhammedit por edhe aftësinë e tij për të gjykuar. Njëherë, Kurejshi po e rindërtonte Qaben dhe tek njëri nga muret duhej të vendosej "Guri i Zi". Dikush duhet ta sillte Gurin e Zi, ta ngrinte nga toka dhe ta vendoste në vendin e tij në mur. Por kush do ta bënte këtë?

Secili fis e kërkonte për vete këtë nder dhe nuk ishte i gatshëm t`ia linte askujt tjetër. Ky mospajtim solli ca diskutime të zjarrta, ku të gjithë bëheshin gati për të vendosur me shpatë se kujt do t`i takonte kjo vepër e lavdishme.

Atë çast, një plak i ndërpreu dhe u sugjeroi që në vend të luftës kundër njëri-tjetrit, prijësit e fiseve të prisnin deri në mëngjesin e ardhshëm dhe të vepronin sipas gjykimit të njeriut të parë që do të kalonte të nesërmen që andej. Ishte një ide e mençur dhe të gjithë e pranuan. Mëngjesin e ardhshëm, kur porta e Qabes u hap, e panë Muhammedin tek hynte brenda. Të gjithë ishin të lumtur që ishte ai dhe u pajtuan që t`ia linin atij vendimin dhe të gjithë ta pranonin atë që ai do t`ua thoshte.

Muhammedi kërkoi që të sillnin një pëlhurë dhe ta shtronin në tokë. Pastaj e morri Gurin e Zi, e vendosi mbi të dhe i kërkoi prijësit të secilit fis ta kapte një pjesë të pëlhurës. Kështu ata e mbajtën së bashku Gurin e Zi deri në Qabe dhe më në fund vetë Muhammedi e mori gurin dhe e vendosi në vend.

Ky vendim i Muhammedi i la të gjithë të kënaqur. Me urtësinë e tij ai parandaloi një gjakderdhje të panevojshme. Kjo ngjarje flet se në raste të vështira, arabët e kërkonin mendimin e tij.

8. Lindja e Islamit dhe shpallja e profetësisë nga ana e Muhammedit

Kur Muhammedi ishte 40 vjeç, ai nëpërmjet ëngjëllit Xhibril (Xhebrail ose Gabriel) u urdhërua nga Zoti që t`ua shpallte Njëshmërinë e Tij politeistëve dhe të gjithë botës dhe t`i sillte sihariqe paqeje një njerëzimi të shkatërruar. Pas këtij urdhri, Muhammedi e nisi lëvizjen e tij të quajtur "Islam", e cila do ta ndryshonte përgjithmonë historinë e njerëzimit.

Para se të vinte kjo thirrje e Zotit, Muhammedi kishte krijuar një shprehi të të kaluarit një pjesë të gjatë të kohës së tij me përsiatje dhe meditim. Për të qenë larg nga pengesat e jashtme, ai shpesh shkonte në një shpellë malore të quajtur Hira, rreth 5 km larg Mekkes dhe i kalonte atje ditët e gjata të verës. Ishte pikërisht në shpellën Hira kur një ditë iu shfaq ëngjëlli Xhibril dhe ia solli lajmin se Zoti e kishte zgjedhur atë për të qenë i Dërguari i Tij i fundit për botën dhe për ta nxjerrë njerëzimin nga mëkatet dhe gabimet drej dritës së Udhëzimit, të Vërtetës dhe Diturisë. Xhibrili pastaj i urdhëroi Muhammedit t`i "lexonte" (ose recitonte) vargjet në vijim:

Lexo me emrin e Zotit tënd që krijoi! Q`e krijoi njeriun nga një gjak i mpiksur...Lexo, se Zoti yt është më bujari. Ai ia mësoi njeriut pendën (lapsin). Ia mësoi atë që s`e dinte...  

Këto janë pesë vargjet e para të shpalljes, që iu zbritën Muhammedit në natën që njihet si "Nata e Fuqisë" (Lejletu`l-kadr) ose "Nata e bekuar" në muajin e Ramazanit (muaji i nëntë i kalendarit islamik), në vitin 40 pas vitit të Elefantit. Këto janë pesë vargjet e para të kapitullit 96 të Kur`anit Fisnik. Emri i kapitullit është "Ikra" (Lexo!) ose "Alak" (Gjaku i mpiksur).

Sipas traditës, "nata e fuqisë" ose "nata e bekuar" është në dhjetë ditët e fundit të muajit të Ramazanit, me mundësinë më të madhe që të jetë në datat 21, 23, 25 dhe 27 të atij muaji.

Në lidhje me përshkrimin e pranimit të shpalljes së parë nga Muhammedi, sunnitët dhe shiitët kanë këndvështrime të kundërta. Sipas traditës sunnite, shfaqja e Xhibrilit e befasoi Muhammedin dhe kur ky i urdhëroi të lexonte, Muhammedi tha: "Unë s`di të lexoj..". Kjo u përsërit tri herë  me rradhë dhe secilën herë që Muhammedi i thoshte ëngjëllit se nuk dinte të lexonte, ai ia shtrëngoi gjoksin. Më në fund, Muhammedi arriti t`i përsëriste pesë vargjet, ëngjëlli e la të lirë dhe u zhduk.

Kur Xhibrili u largua, Muhammedi, i cili tashmë ishte "emëruar" i Dërguar i Zotit, zbriti nga shpella e Hira-s dhe u kthye në shtëpi në një gjendje të tmerruar. Ai po dridhej i tëri dhe sapo hyri në shtëpi, i kërkoi të shoqes Hatixhes, ta mbulonte me një batanije. Kur i kishte kaluar pak shqetësimi, ai i rrëfeu të shoqes për këtë takim të çuditshëm me Xhibrilin në shpellën Hira.

Rrëfimi tradicional sunnit i ngjarjes, jepet në një artikull të Dr.Shejh Ahmed Zeki Hammadit, të titulluar "Kini shpresë!", në revistën mujore "Horizonte islame" të Shoqërisë Islame të Amerikës Veriore, në Plainfield, Indiana. Ky shkrim i botuar në vitin 1987, thotë:

"Në periudhat e hershme të shpalljes, Profeti (pqmt) kishte frikë se vizionet që i përjetonte mund të ishin një magji e bërë ndaj tij, e cila ia rrezikonte mendjen, ia prishte qetësinë dhe e shqetësonte shpirtërisht. Ai kishte frikë se ndonj xhinn mund ta kishte prekur. Këtë ia shprehu Hatixhes. Frika e tij shkoi deri aty (dhe mos u habitni me pjesën vijuese që është një hadith i marrë nga Sahihu i Buhariut!!!) sa mendonte se do të ishte më mirë t`ia merte jetën vetes sesa të ishte viktimë e magjisë së zezë...

Por sipas burimeve shiite, Muhammedi, jo vetëm që nuk ishte i habitur dhe i trembur nga pamja e Xhibrilit, por e priti atë sikur të ishte duke pritur prej kohësh. Xhibrili ia solli Muhammedit lajmin se Zoti e kishte zgjedhur për të qenë Profeti i tij i fundit për njerëzimin dhe e uroi për këtë nder, që ishte nderi më i madh që mund t`i bëhej një të vdekshmi.

Muhammedi nuk dyshoi aspak në pranimin e profetësisë dhe as që i erdhi vështirë t`i përsëriste vargjet e para të Shpalljes. Ai i lexoi ose i përsëriti ato pa ndonjë mundim dhe në mënyrë krejt spontane. Në të vërtetë, Xhibrili nuk ishte një i huaj për të njësoj siç nuk ishte i huaj edhe fakti se arsyeja e ekzistencës së tij ishte përmbushja e misionët që Zoti ia kishte ngarkuar mbi supe. Ai ishte i vetëdijshëm për qëllimin e tij edhe para shfaqjes së Xhibrilit. Ky i fundit vetëm sa ia dha sinjalin se duhej të fillonte.

Shiitët gjithashtu besojë se Xhibrili nuk kishte nevojë fare t`ia shtrëngonte gjoksin Muhammedit, që ky i fundit të mund të lexonte. Kjo do të ishte një mënyrë krejtësisht e çuditshme dhe e pakuptimtë. Ata gjithashtu besojnë se Muhammedi as edhe në çastet më të vështira të jetës së tij, nuk mendoi të bënte vetëvrasje dhe as që e pati ndjesinë se ishte i prekur nga magjia ose nga e liga.

Muhammedi u ndje i shqetësuar për shkak të vështirësisë së punës që e priste. Ai e kishte të qartë se në këtë rrugë, do t`i duhej të përballej me kundërshtimet masive dhe kokëforta të paganëve të të gjithë botës. Shqetësimi i tij ishte i dukshëm dhe ai u largua nga shpella i zhytur në mendime. Pastaj ai i kërkoi Hatixhes ta mbulonte me një batanije dhe filloi t`ia rrëfente ngjarjet në shpellën Hira.

Kur Hatixheja e dëgjoi këtë rrëfim, e qetësoi me fjalët: "O biri i xhaxhait tim! Ji i lumtur! Zoti të ka zgjedhur ty si të Dërguarin e Tij. Ti je gjithmonë i sjellshëm me fqinjët, i dobishëm për të afërmit, bujar me jetimët, me vejushat dhe me të varfërit dhe miqësor me të huajt. Zoti nuk ka për të të lënë në baltë..."

Muhammedi, i cili ishte i shqetësuar nga përgjegjësia e madhe, të cilën Zoti ia kishte ngarkuar mbi supe, u qetësua me fjalët e të shoqes. Ajo e qetësoi atë dhe e bindi se me ndihmën e Zotit, ai do t`i përmbushte këto përgjegjësi dhe do t`i tejkalonte vështirësitë.

Pas një kohe të shkurtër, Xhibrili iu shfaq përsëri në shpellën Hira dhe ia shpalli vargjet në vijim:

O i mbështjellur! Ngrihu dhe paralajmëro! Dhe madhëroje Zotin tënd! (Mudathir (I mbështjelluri) 74: 1-3)

Urdhëri hyjnor për "t`u ngritur dhe paralajmëruar" ishte shenjë për Muhammedin (i cili atë çast ishte i mbështjellë me një batanije) se duhej të fillonte me punën e tij. Xhibrili ia tregoi atij detyrat e tija, ndër të cilat më e rëndësishmja ishte shkatërrimi i idhujve dhe ngritja e flamurit të "Njëshmërisë" (Teuhid) së Krijuesit, në të gjithë botën. Ai duhej ta ftonte njerëzimin drejt fesë së vërtetë, Islamit, që nuk ishte tjetër veçse dorëzimi në duart e Zotit dhe të dëshmuarit se Muhammedi është i Dërguari i Tij.

Atë mbrëmje, Muhammedi u kthye në shtëpi, i vendosur dhe i vetëdijshëm për detyrën që kishte dhe për faktin se duhej të fillonte me përhapjen e Islamit nga shtëpia e tij. Muhammedi i rrëfeu Hatixhes për shfaqjen e dytë të Xhibrilit dhe për detyrimin që ai ia kishte përcjellur në lidhje me ftuarjen e njerëzve në Islam. Për Hatixhen, jeta e deriatëhershme e të shoqit dhe morali i tij i pastër ishin një shenjë e pakundërshtueshme e faktit se ai ishte një i dërguar hyjnor. Andaj ajo pa mëdyshje e pranoi Islamin. Në të vërtetë, mes saj dhe Islamit ekzistonte një "afinitet ideologjik" që më herët. Andaj, kur Muhammedi ia përshkroi Islamin, ajo e "njohu" menjëherë dhe e pranoi pa asnjë mëdyshje. Ajo besonte se Krijuesi ishte Një dhe se Muhammedi ishte i Dërguari i tij, andaj tha:

"Dëshmoj se s`ka zot tjetër veç Zotit (Allahut) dhe dëshmoj se Muhammedi është rob i Zotit dhe i Dërguari i Tij"

Me këtë, Muhammedi e kishte fituar tashmë ndjekësen e tij të parë, Hatixhen. Ajo ishte e para që e dëshmoi Njëshmërinë e Krijuesit dhe e para që e dëshmoi profetësinë e Muhammedit. Ajo ishte e para muslimane.

Muhammedi ia "prezantoi" Islamin, Hatixhes. Ai ia shpjegoi kuptimin e Islamit dhe e udhëzoi drejt kësaj rruge. Nderi i të qenit personi i parë në botë që e dëshmoi Njëshmërinë e Zotit dhe profetësinë e Muhammedit, i takon përjetësisht Hatixhes.

F.E. Peters

Ajo (Hatixheja) ishte personi i parë, që e pranoi vërtetësinë e shpalljes së Muhammedit dhe e para nga besimtarët pas vetë Profetit. Ajo e përkrahu Muhammedin gjatë viteve të para, të vështira të ligjërimeve të tija publike dhe gjatë njëzet e pesë vjetëve të martesës së tyre, ai nuk morri grua tjetër. Marrëdhënia e tyre, sipas çdo logjike standarde, ishte një lidhje dashurie po aq sa ishte një bashkëjetesë mes dy partnerësh... ("Commonwealth-i i Allahut", botuar në Nju Jork)

Siç u shpreh edhe më sipër, në këtë kohë Ali ibn Ebu Talibi jetonte me "prindërit" e tij të dytë, Muhammedin dhe Hatixhen. Dy djemtë e tyrë, Kasimi dhe Abdullahu kishin vdekur që në fëmijëri. Pas vdekjes së tyre ata e adoptuan Aliun, i cili pesë vjeç kur iu bashkangjit familjes dhe i kishte mbushur tashmë të dhjetat kur Muhammedit i erdhi shpallja. Muhammedi dhe Hatixheja e rritën dhe e edukuan atë. Në vitet që do të vijonin, do të shihej se Aliu ishte një "produkt" i mrekullueshëm i kujdesit dhe edukatës, që ia dhanë Muhammedi dhe Hatixheja.

Sir William Muir

Fill pas rindërtimit të Qabes, Muhammedi u ngushëllua për humbjen e të birit Kasimit, duke e adoptuar Aliun, djalin e mikut dhe mbrojtësit të tij Ebu Talibit. Aliu, i cili asokohe nuk ishte më shumë se pesë ose gjashtë vjeç, mbeti përgjithmonë me Muhammedin dhe mes tyre ekzistoi përherë një dashuri si mes prindit dhe fëmijës... ("Jeta e Muhammedit" botuar në Londër, 1877)

Ngase Aliu ishte pjesëtar i familjes së Profetit, në mënyrë të pashmangshme ishte i pari nga meshkujt, që do ta pranonte mesazhin e Islamit. Ai dëshmoi se Zoti është Një dhe se Muhammedi është i Dërguari i Tij dhe me plot dëshirë qëndronte prapa Muhammedit gjatë adhurimit të Zotit. Që atëherë, Muhammedi nuk u pa në lutje përveç me Aliun pranë tij. Ky djalosh do t`i mbante mend edhe vargjet e Kur`anit si dhe rrethanat në të cilat ata do të shpalleshin. Andaj mund të thuhet se ai u rrit bashkë me Kur`anin. Në të vërtetë, Aliu dhe Kur`ani u "rritën" së bashku si "binjakë" në shtëpinë e Muhammed Mustafa-së ("Mustafa" - i zgjedhuri) dhe Hatixhe`tul Kubra-së ("e madhja Hatixhe").

Profeti i Zotit, e gjeti muslimanen e parë në personin e Hatixhe dhe muslimanin e parë në atë Ali ibn Ebu Talibit.

Muhammed ibn Is`hak

Aliu ishte mashkulli i parë që i besoi të Dërguarit të Zotit, që fali namaz me të dhe që i besoi mesazhit hyjnor, kur ishte akoma një djalë dhjetëvjeçar. Zoti e zgjodhi atë që të rritej nën kujdesin e Profetit edhe përpara se të lindte Islami. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Muhammed Husejn Hajkal

Aliu ishte asokohe i riu i parë që hyri në Islam. Ai u ndoq nga Zejd ibn Harithe-ja, shërbetori i Muhammedit. Për një kohë, Islami mbeti i kufizuar brenda katër mureve të shtëpisë së tij. Përveç vetë Muhammedit, të konvertuar në fenë e re ishin edhe e shoqja, kushëriri i tij dhe shërbetori i tij...  ("Jeta e Muhammedit", botuar në Kairo, 1935)

Marmaduke Pickthall

E para nga ndjekësit e Muhammedit ishte e shoqja, Hatixheja. I dyti ishte kyshëriri i tij i parë, Aliu, të cilin e kishtë birësuar dhe i treti, shërbetori i tij, Zejdi, një skllav i liruar.. ("Fjala hyrëse e përkthimit të Kur`anit", botuar në Lahore, Pakistan, 1975)

Siç mund të shihet më sipër, "dëshmitari" i tretë i Islamit ishte Zejd ibn Harithe, ish-skllavi i Muhammedit dhe asokohe pjesëtar i familjes së tij.

Tor Andre

Zejdi ishte ndër të parët që e pranuan Islamin. Më saktë, ai ishte i treti pas Hatixhes dhe Aliut. ("Muhammedi, njeriu dhe besimi i tij", botuar në vitin 1960)

Ali ibn Ebu Talibi ishte mashkulli i parë që e pranoi Islamin dhe ky është një fakt i padiskutueshëm. Allame Muhammed Ikballi, poeti filozof i Indo-Pakistanit, e quan atë jo vetëm "muslimani i parë", por edhe "më i miri i muslimanëve".

Ibn Is`hak

Jahja ibn Eshath ibn Kindiu përcjell nga i ati dhe ai nga gjyshi i tij, Afifi, i cili thotë: "Abbas ibn Abdul Muttalibi ishte një miku im, i cili shkonte shpesh në Jemen për të blerë erëza, që i shiste pastaj. Kur isha me të në Mina, erdhi një njeri, i cili morri abdest, u ngrit dhe u fal. Pastaj erdhi një grua e cila e bëri të njejtën. Më në fund erdhi edhe një djalosh, që i afroheshte burrërisë, u pastrua dhe filloi të falej pranë të parit. Kur e pyete Abbasin se ç`ishte ajo që po shihja, ai tha se ishte nipi i tij Muhammedi, djali i Abdullahut, i cili thoshte se është i Dërguari i Zotit, tjetri ishtë Ali ibn Ebu Talibi, djali vëllait të tij të madh dhe e treta ishte gruaja e Muhammedit, Hatixheja, e bija e Khuvejlidit, e cila e ndiqte në këtë fe të tijën. Pasi u bë musliman dhe besimi zuri vend në zemrën e tij, Afifi tha: "Ah sikur të bëhesha i katërti!" (Jeta e të Dërguarit të Zotit)

I katërti që e pranoi Islamin ishte Ebu Bekri, një tregtar mekkas. Në fillim, Muhammedi e shpallte fshehurazi Islamin nga frika e armiqësisë së idhujtarëve. Ai i ftonte vetëm ata njerëz të cilët i njihte personalisht. Thuhet se me përpjekjet e Ebu Bekrit, muslimanit të katërt, edhe disa mekkas të tjerë u bënë muslimanë. Ndër ta ishte Osman bin Affani, kalif i ardhshëm i muslimanëve, Talha ibn Ubejdullah, Zubejr ibn Avvami, Abdurrahman bin Auf-i, Sad bin Ebu Vakkasi dhe Ubejdullah ibn Xherrahu. Për një kohë të gjatë, muslimanët ishin të paktë në numër dhe nuk guxonin t`i bënin hapur adhurimet e tyre. Njëri ndër konvertitët e parë në Islam ishte Arkam ibn Ebi el Arkam, një burrë nga fisi Makhzum. Ai ishte i pasur dhe jetonte në një shtëpi të madhe në luginën Safa, në të cilën muslimanët mblidheshin për të bërë adhurim. Kështu kaluan tre vjet. Pastaj në vitin e katërt Muhammedit iu urdhërua ta ftonte fisin e tij në Islam.

Dhe paralajmëroji të afërmit e tu! Shuara (Poetët) 24:214

Të afërmit e Muhammedit ishin fisi i Hashimitëve dhe në veçanti pasardhësit e Abdul Muttalibit. Ai i urdhëroi i Aliut që t`i ftonte të gjithë burrat e rëndësishëm të fisit për një darkë. Ishin dyzet burra.

Kur të gjithë ishin mbledhur në një sallon të shtëpisë së Ebu Talibit dhe kishin mbaruar së ngrëni, Muhammedi u ngrit dhe filloi të flasë. Njëri nga të ftuarit ishte Ebu Lehebi, xhaxha i Profetit. Ai i kishte dëgjuar fjalët që qarkullonin për aktivitetet e fshehta të nipit të tij në Mekke dhe me shumë gjasa e dinte arsyen e ftesës së Muhammedit. Profeti sapo kishte nisur të fliste kur ai u ngrit, ia ndërpreu fjalën dhe filloi të fliste vetë, duke thënë:

Vëllezër dhe kushërinj! Mos e dëgjoni këtë tradhtar dhe mos u largoni nga feja e të parëve tuaj nëse u fton në një fe të re. Nëse e pranoni ftesën e tij, mos harroni se do ta merni përballë mllefin e të gjithë arabëve kundër vetes. Ne nuk kemi fuqi t`i luftoni të gjithë sepse në fund të fundit jemi të paktë në numër. Andaj është më e mira për ju që të jeni të vendosur në fenë tuaj tradicionale...

Me fjalët e tija, Ebu Lehebi ia doli mbanë të krijonte konfuzion dhe çregullim në mesin e njerëzve dhe pas pak të gjithë u ngritën në këmbë dhe u krijua një tollovi. Filluan të largoheshin njëri pas tjetrit dhe shumë shpejt, salloni u zbraz i tëri.

Përpjekja e parë e Muhammedit për ta konvertuar fisin e tij kishte dështuar. Por pa e humbur kurajon nga ky dështim fillestar, ai i urdhëroi Aliut t`i ftonte edhe njëherë të njejtët mysafirë. Pas disa ditësh, miqtë erdhën prapë dhe pasi e kishin ngrënë darkën e tyre, Muhammed u ngrit dhe foli:

I falënderohem Zotit për mëshirën e Tij. E lëvdoj Zotin dhe i kërkoi udhëzim. E besoj Atë dhe tek Ai mbështetem. Dëshmoj se nuk ka tjetër zot veç Zotit. Ai nuk ka të barabartë dhe unë jam i Dërguari i Tij. Zoti më ka urdhëruar t`ju ftoj në fenë e Tij duke më thënë: "Dhe paralajmëroji të afërmit e tu!". Andaj po ju paralajmëroj dhe ju ftoj që të dëshmoni se nuk ka zot tjetër veç Zotit dhe se unë jam i Dërguari i Tij. O bijtë e Abdul Muttalibit, askush nuk u ka ardhur më parë me diçka më të mirë se kjo që ju kam sjellur unë. Duke e pranuar atë, ju do ta siguroni mirëqenien tuaj në këtë botë dhe në tjetrën. Kush nga ju do më përkrahë në këtë detyrë të madhe? Kush do ta ndajë me mua barrën e kësaj pune? Kush do t`i përgjigjet thirrjes sime? Kush do të jetë përfaqësuesi, mëkëmbësi dhe ndihmësi im?

Në sallon ishin dyzet burra. Muhammedi heshti një grimë për të lejuar që fjalët e tija të depërtonin në mendjen e tyre por asnjëri nuk u përgjigj. Më në fund, kur heshtja po bëhej gjithë më e padurueshme dhe shtypëse, Aliu i ri u ngrit dhe tha se ai do ta përkrahte të Dërguarin e Zotit, do ta ndante barrën e tij dhe do të bëhej përfaqësues, mëkëmbës dhe ndihmës i tij në këtë rrugë. Muhammedi i bëri shenjë që të ulej dhe i tha: Prit! Mbase ndonjë më i vjetër se ti do t`i përgjigjet thirrjes sime...

Pastaj e përsëriti edhe njëherë ftesën e njejtë por askush nuk i ktheu përgjigje dhe përballë vetes gjeti vetëm një heshtje mbytëse. Edhe kësaj rradhe, Aliu u përgjigj por i Dërguari i kërkoi të kishte durim, me shpresën se ndonjë më i vjetër do të përgjigjej. I pyeti edhe njëherë tjetër dhe përsëri ndodhi e njejta gjë. Asnjëri nga të ftuarit nuk shfaqi interes për këtë ftesë të tijën. Më në fund, e pa vetëm figurën e Aliut që u ngrit në këmbë në mesin e tyre dhe ia ofroi shërbimin e tij.

Kësaj rradhe Muhammedi e pranoi fjalën e Aliut. E mori pranë vetes, e përqafoi dhe duke u drejtuar nga të tjerët, tha: "Ky është ndihmësi (veziri), pasardhësi dhe mëkëmbësi im. Dëgjojeni atë dhe bindjuni!"

Edward Gibbon

Tre vjet kaluan qetësisht me konvertimin e katërmbëdhjetë personave, që ishin frytet e para të misionit të tij. Por në vitin e katërt të profetësisë, me qëllim të të ftuarit të fisit të tij në Islam, Muhammedi organizoi një darkë për dyzet miq nga fisi i Hashimitëve. "Miq dhe të afërm", ia nisi fjalës Muhammedi, "Po ua ofroj dhuratën më të çmueshme, atë që mund t`ua ofroj vetëm unë: thesaret e kësaj botë dhe të asaj që vjen. Zoti më ka urdhëruar që t`u ftoj ta adhuroni Atë. Cili prej juve do ta ndajë me mua këtë barrë? Cili nga ju do të bëhet shoqëruesi dhe ndihmësi im?"

Nuk erdhi ndonjë përgjigje derisa heshtja e habisë dhe e dyshimit u thye nga guximi i Aliut, një i ri katërmbëdhjetë vjeçar. "O Profet!", ia nisi ai. "Unë jam ai që kërkon. Kujtdo që të ngrihet kundër teje, do t`ia copëtoj dhëmbët, do t`ia verboj sytë, do t`ia thyej këmbët dhe do t`ia pres belin. O Profet, unë do të jem ndihmësi yt kundër tyre.."

Muhammedi e pranoi fjalën e tij dhe Ebu Talibi, u këshillua që ta nderonte dinjitetin e të birit. ("Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake")

Washington Irving

"O bij të Abdul Muttalibit", thirri Muhammedi me entuziazëm. "Në mesin e njerëzve, vetëm juve u zgjodhi Zoti për dhuratën më të çmueshme. Në emër të Tij, unë po ua ofroj bekimet e kësaj bote dhe të botës tjetër. Kush nga ju do ta ndajë me mua barrën e kësaj pune? Kush do të jetë vëllai, mëkëmbësi dhe ndihmësi im?" Të gjithë heshtën, disa të habitur dhe disa duke qeshur me tallje dhe mosbesim. Më në fund, Aliu, me një entuziazëm rinor ia ofroi shërbimin e tij, duke thënë në mënyrë modeste se ishte i ri dhe i dobët. Muhammedi e përqafoi të riun, e shtrëngoi fort në gjoks dhe tha: "Ky është vëllai, ndihmësi dhe mëkëmbësi im. Dëgjojeni fjalën e tij dhe bindjuni!" ("Jeta e Muhammedit")

Sir Richard Burton

Pas shumë meditimesh, pas zemërimit ndaj fanatizmit absurd të hebrenjve, ndaj bestytnive të të krishterëve arabë dhe sirianë dhe ndaj idhujtarisë së poshtër të bashkëqytetarëve të tij, entuaziast siç ishte (dhe cili shpirt i madh nuk ka qenë entuziast?), Muhammedi vendosi ta ndryshonte këtë abuzim ku shpallja urrehej dhe ishte viktimë e paragjykimeve. Ai u prezantua si një njeri i frymëzuar (nga Zoti) përpara një grupi burrash nga fisi i tij. Ky hap ishte një dështim përveç faktit se i përfitoi një ndjekës që vlente më shumë se njëmijë shpata: Aliun, të birin e Ebu Talibit. ("Hebrenjtë, romët dhe Islami", botuar në San Francisko, 1898)

Aliu ia ofroi Muhammedit shërbimin e tij dhe i Dërguari i Zotit e pranoi këtë. Për pleqtë e fisit, vepra e Aliut mund të dukej si një vepër e pamenduar e bërë vetëm sa për të rënë në sy, por ai shumë shpejt dëshmoi se ishte i aftë të bëntë më shumë gjëra se ç`mund vetëm të ëndërronin të tjerët. I Dërguari jo vetëm që e pranoi këtë shërbim të Aliut me shumë gëzim por edhe shpalli se që nga ajo ditë, Aliu ishte mëkëmbësi i tij.

Kjo thënie e Muhammedit ishte e drejtpërdrejtë dhe shumë e qartë. Është krejt e pakuptimtë që të thuhet, siç pretendojnë disa, se kjo "mëkëmbësi" e Aliut ishte e kufizuar vetëm në fisin e Hashimitëve. Muhammedi nuk bëri një kufizim të tillë. Aliu ishte mëkëmbësi i tij për të gjithë muslimanët dhe në çdo kohë.

Darka në të cilën i Dërguari i Zotit e shpalli Aliun pasardhës të tij, është e famshme në histori si "Darka e të afërmve (dhu`l-ashira)". Ky emërtim rrjedh nga vetë Kur`ani fisnik (kapitulli 26, vargu 214). Është e çuditshme se Sir William Muir e ka quajtur një trillim këtë ngjarje historike. Por ç`është e pavërtetë ose aq e pamundur në këtë ngjarje? A ka diçka më të logjikshme për të Dërguarin e Zotit se fillimi i shpalljes së Islamit përpara familjes dhe fisit të tij, veçanërisht pas një urdhri kaq të prerë nga Zoti?

"Darka e të afërmve", në të cilën Muhammedi, i Dërguari i Zotit, e emëroi Ali ibn Ebu Talibin si pasardhësin e tij, është një ndodhi historike, vërtetësia e të cilës është konfirmuar, në mes tjerash, nga historianët e mëposhtëm arabë:

1. Tabariu, në veprën "Historia e profetëve dhe mbretërve" (e njohur shkurt si "Historia e Tabariut), vëll.2, fq.217


2. Ibn Athiri në "Historinë" e tij, vëll. 2, fq. 22


3. Ebu`l-Fida në veprën "Historia e shkurtër e njerëzimit" (e njohur si "Historia e Ebu`l-Fida-së) vëll.1, fq.116

Sir William Muir

Kushëriri i tij, Aliu, asokohe trembëdhjetë ose katërmbëdhjetë vjeç, i shfaqte tashmë shenjat e urtisë, e cila do ta dallonte në jetën e tij në vazhdim. Ndonse kishte një guxim të fortë, atij i mungonte energjia pozitive që do ta kishte bërë atë një përhapës efektiv të Islamit. Ai u rrit nga një fëmijë nën kujdesin e  Muhammedit dhe lidhjet e tija të hershme e forcuan vendosmërinë e tij në të ardhmen... ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Nuk mund të pajtohemi me Sir William Muir-in në lidhje me faktin se Aliut "i mungonte energjia pozitive që do ta kishte bërë atë një përhapës efektiv të Islamit". Në të gjithë krizat e Islamit, pikërisht ai u zgjodh për t`i kryer detyrat më të rrezikshme, të cilat i kreu në mënyrë të përsosur.

Edhe si misionar, Aliu ishte i pashoq. Nuk kishte ndër ndjekësit e Profetit ndonjë që ishte më efektiv se ai në përhapjen e Islamit. Ai ua shpalli publikisht paganëve mekkas, 40 vargjet e para të kapitullit të nëntë të Kur`anit, si misionar i Islamit dhe si përfaqësues i të Dërguarit të Zotit. Ishte pikërisht Aliu, ai që i konvertoi në Islam të gjithë fiset e Jemenit. Muhammedi e kishte rritur Aliun si të ishte djali i tij dhe sikur atij t`i mungonte diçka, me siguri Muhammedi do ta dinte. Por ai e shpalli Aliun ndihmës (vezir), pasardhës dhe mëkëmbës të tij, ndonse askush në atë kohë nuk mund ta parashikonte të ardhmen e Islamit. Kjo flet qartë për besimin e palëkundur që Profeti i Islamit e kishte tek ky djalosh katërmbëdhjetë vjeçar. Aliu është simbol i shpresës dhe i aspiratave të Islamit. Në revolucionin e madh, që Muhammedi e shpalli në "darkën e të afërmve", ai e mobilizoi dinamizmin, idealizmin dhe entuziazmin e rinisë, të cilat u mishëruan tek Aliu.

Dy gjëra ndodhën në këtë darkë. Gjëja e parë ishte se Profeti e shpalli Islamin hapur dhe Islami pushoi së qeni një "lëvizje e nëntokës" dhe doli në sipërfaqe. Në darkën me të afërmit e tij, Muhammedi e kaloi pikën pas të cilës nuk kishte më kthim. Kishte ardhur koha që ai ta shpallte mesazhin e Islamit përtej fisit të tij, së pari Kurejshit të Mekkes, pastaj arabëve dhe më në fund, gjithë njerëzimit. Gjëja e dytë ishte fakti se ai e "gjeti" një Ali, i cili ishte mishërimi i guximit, devotshmërisë dhe vendosmërisë, i vlefshëm "sa njëmijë shpata".

Thuhet se disa ditë pas darkës së dytë për të afërmit, Muhammedi u ngjit në kodrën Safa, afër Qabes dhe thirri:

"O bijtë e Fehrit, o bijtë e Loit, o bijtë e Adit dhe i gjithë Kurejshi! Ejanë këtej e më dëgjoni. Kam diçka shumë të rëndësishme për t`ju thënë."

Shumë nga ata që e dëgjuan, erdhën. Pastaj ai vazhdoi: "Do më besonit vallë, sikur t`ju thoja se një ushtri rri fshehur pas kësaj kodre dhe po bëhet gati t`ju sulmojë posa t`ju gjejë të papërgatitur?" Të gjithë thanë se do t`i besonin sepse nuk e kishin parë asnjëherë të gënjente. "Në është ashtu..", vazhdoi Muhammedi, "..atëherë më dëgjoni me kujdes! Zoti i Qiejve dhe i tokës më ka urdhëruar që t`ju paralajmëroj për kohërat e liga që do të vijnë. Por në bëhi të kujdesshëm, do të shpëtoni nga dënimi i përjetshëm.." Kur arriti këtu, Ebu Lehebi, i cili gjendej mes dëgjuesve, ia preu përsëri fjalën dhe tha: "Të marrtë mortja! A për këtë na e more kohën? S`duam të të dëgjojmë. Mos na thirr edhe njëherë!"

Që nga ajo kohë, Ebu Lehebi vazhdimisht u përpoq ta pengonte Profetin kudo që të shkonte ai. Po të lexonte pjesë nga Kur`ani ose të thoshte diçka, ai menjëherë ia ndërpriste fjalën ose ironizonte me të. Këtë urrejtje ndaj Islamit, ai e ndante me të shoqen, Umm Xhemil. Që të dy u mallkuan nga Zoti në Kur`an (shih kapitullin e 111-të të Kur`anit).

9. Muslimanët e hershëm dhe përndjekja e tyre

Ndonse Ebu Lehebi shumë shpesh i shpërndante njerëzit që mblidheshin për ta dëgjuar të Dërguarin, në Mekke ishte përhapur fjala në lidhje me të dhe shumë njerëz po flisnin për Islamin. Më të mençurit në mesin e tyre pyesnin: "Ç`është kjo fe drejt të cilës po na fton Muhammedi?" Kjo fliste për kuriozitetin e tyre në lidhje me Islamin dhe bëri që disa prej tyre të përpiqeshin për të kuptuar më shumë. Në ditët në vijim, Muhammedi bëri përpjekje të shumta për t`u folur në publik mekkasve. Por Ebu Lehebi dhe bashkëpunëtori i tij, Ebu Xhehli, bënë ç`mos për ta penguar nga një gjë e tillë, ndonse nuk arritën ta thenin vendosmërinë e Muhammedit.

Muhammedi e kuptoi se puna e tij nuk do të ishte e lehtë. E dinte se do të përballej me shumë pengesa dhe se do ta kishte përballë kundërshtimin e ashpër të idhujtarëve. Por ai u mbështet tek Zoti për t`i tejkaluar të gjitha këto.

Ajo që u kishte sjellur arabëve ishte një mësim i çuditshëm dhe i pashoq. Askush prej tyre nuk kishte dëgjuar më parë diçka të tillë. Ai u thoshte arabëve që të mos i adhuronin ata idhuj të pajetë, të cilët vetë i krijonin prej guri ose prej druri dhe të cilët nuk kishin kurrfarë fuqie për t`u dhënë diçka ose për t`u marrë. Ai u tha se duhet ta adhuronin Allahun, Zotin e vetëm të universit. Gjithashtu u tha se në sytë e Krijuesit të tyre, të gjithë ata ishin të barabartë dhe se po të bëheshin muslimanë, do të ishin vëllezër të njëri-tjetrit.

Ai dëshironte ta riorganizojë shoqërinë arabe. Doktrina e re, të cilën e solli me këtë qëllim, në vend të gjakut, e bënte besimin shtyllë të shoqërisë. Por arabët ishin të rritur në "kanunet" e traditave pagane dhe besonin fort në strukturën fisnore të shoqërisë. Për ta "gjaku" ishte themeli i organizimit shoqëror. Andaj në këndvështrimin e tyre, nëse besimi e shtypte gjakun në këtë sistem të ri, kjo do të sillte shkatërrimin e gjithë strukturës shoqërore arabe.

Përveç kësaj, Muhammedi i ftoi të pasurit ta ndanin pasurinë e tyre me të varfërit dhe me nevojtarët. Të varfërve, sipas tij, u takonte një pjesë nga prona e pasanikëve. Ky lloj dhënieje, do të krijonte një baraspeshë të pasurisë në shoqëri.

Shumë nga arabët e pasur ishin fajdexhinj, ose thënë më saktë: "përbindësha të fajdes". Ata ishin pasuruar duke u huazuar para të varfërve me nivele shumë të larta interesi. Të varfërit asnjëherë nuk arrinin t`i paguanin borxhet e tyre dhe prandaj bëheshin shërbetorë ekonomikë të të pasurve. Për arabët e pasur, ndarja e pasurisë pikërisht me këta njerëz, të cilët deri tani i kishin shfrytëzuar, ishte krejt e papranueshme. Duke u kërkuar që ta ndanin pasurinë e tyre me të varfërit, Muhammedi i kishte prekur në sedër.

Të gjitha këto ide ishin të huaja për arabët. Në të vërtetë, ato ishin revolucionare. Por duke përhapur ide të tilla revolucionare, Muhammedi e provokonte rendin e vjetër shoqëror. Ndër më të ashprit në reagimin kundër tij ishin fisi i Umajjadëve, nga Kurejshi. Pjesëtarët e këtij fisi ishin flamurtarët e fajdexhinjve dhe "kapitalistëve" të Mekkes dhe njëherërit edhe "priftërinjtë" e panteonit pagan. Tek Muhammedi dhe tek mesazhi i Islamit, ata shihnin një kërcënim për rendin e tyre social, të themeluar në forcë dhe privilegje. Andaj atyre u vinte mirë ta vazhdonin këtë status quo. Në vitet në vijim, ata do të ishin  kryesuesit e një lufte të vendosur kundër Islamit dhe njëherit edhe armiqtë më kokëfortë të kësaj feje.

Por në mesin e Kurejshit kishte edhe të tillë që i pëlqyen këto ide të reja, të sjellura nga Muhammedi, të përmbledhura nën emrin Islam. Shumë prej tyre nuk i rezistuan dot bukurisë së këtyre ideve dhe i pranuan ato.

Ndër muslimanët e hershëm ishin Jasiri, e shoqja Sumejje dhe i biri Ammari. Ata ishin familja e parë, gjithë anëtarët e të cilës e kishin pranuar Islamin duke e përbërë familjen e parë muslimane.

Islami ishte në veçanti tërheqës për klasat e shtypura të Mekkes. Kur pjesëtarët e kësaj klase shoqërore bëheshin muslimanë, e shihnin se në jetën e tyre pagane kishin qenë të nënçmuar dhe të shkelur nga aristokracia mekkase. Por Islami u falte atyre vetëbesim dhe u mundësonte të gjenin një krenari të re brenda vetes. Pjesa më e madhe e muslimanëve të parë ishin "të varfër dhe të dobët". Por kishte edhe disa pasanikë në mesin e tyre, ndër të cilët bien në sy Hudhajfa bin Utba dhe Akram ibn Ebi`l-Arkami. Po këtij grupi i takojnë edhe ata të cilët Ebu Bekri i solli drejt Islamit: Osmani, Talha-ja, Zubejri, Abdurrahman ibn Aufi, Sa`ad ibn Ebi Vakkasi dhe Ebu Ubejde ibn Xherrahu. Të gjithë ishin pjesëtarë të fiseve të ndryshme të Kurejshit.

Në fillim, me sa duket, paganët aristokratë të Mekkes e shihnin më shumë me tallje përpjekjen e Islamit për t`u njohur publikisht, sesa me urrejtje. Por me rritjen e kësaj lëvizjeje të re ata ndjenë se idetë e Muhammedit ishin vërtetë "të rrezikshme" dhe se nuk kishte asgjë për të qeshur. Ata insistonin se stërgjyshërit e tyre i kishin adhuruar idhujt për shekuj me rradhë dhe me këtë e argumentonin faktin se idhujtaria ishte një gjë e drejtë. Andaj nuk mund t`i lejonin Muhammedit që t`ua prishte këtë besim.

Por ç`ishte më e keqja, Muhammedi nuk ndalej vetëm me të kritikuarit e idhujtarisë. Akoma më të rrezikshme dhe të frikshme për Umajjadët, ishin idetë e tija për drejtësi ekonomike dhe shoqërore, gjë që i kërcënonte me shkatërrim kështjellat e privilegjeve të tyre dhe të hierarkisë së krijuar në rendin shoqëror të të kaluarës. Ata ia bënë të qartë se nuk do t`i dorëzonin privilegjet e tyre dhe se do t`i mbronin me çdo kusht.

Megjithatë, ideja e cila ishte më e padurueshme për aristokracinë e "vetëshpallur" të Kurejshit ishte koncepti i Muhammedit se pjesëtarët e klasave të shkelura të shoqërisë, shumë prej tyre skllevër ose ish-skllevër, tani të kthyer në muslimanë, ishin të barabartë me ta. Të barabartë me Kurejshët e lavdishëm dhe të fuqishëm! Thelbi i jetës së tyre ishte krenaria dhe arroganca kurse barazia me skllevërit ose ish-skllevërit e tyre, ishte për ta e pamendueshme. Ata ishin të obsesionuar me mitin e "superioritetit" të tyre kundrejt të tjerëve.

Duke e përhapur doktrinën "heterodokse" të barazisë së skllavit me të zotin, të të pasurit me të varfërin e të arabit me jo-arabin, duke i mohuar pretendimet për superioritet vetëm për hir të prejardhjes dhe duke thënë se në sytë e Zotit, statusi i një besimtari ishte shumë më i lartë se ai i të gjithë jobesimtarëve të botës, Muhammedi kishte kryer një "krim kundër popullit" për Kurejshin. Kurejshët adhuronin shumë idhuj dhe njëri prej tyre ishte edhe raca e tyre.

Përkundër kësaj, Islami krejtësisht e zhvlerëson krenarinë racore. Sipas Kur`anit Fisnik, të gjithë njerëzit janë pasardhës të Ademit, i cili nuk ishte tjetër veçse një grusht pluhur. Iblisi (djalli, satana) u bë i mallkuari i Zotit pikërisht për arsyen se mendonte se prejardhja e tij "e lartë" ishte superiore ndaj prejardhjes së "ulët" të njeriut. "Njeriu", tha ai, "u krijua nga dheu por unë, u krijova nga zjarri.." Kjo ndjenjë superioriteti, duke u mbështetur vetëm në prejardhjen e gjakut të tyre, është kritikuar ashpër nga Islami. Kjo fe e ka zhvleftësuar krejtësisht rëndësinë e racës, kombësisë, ngjyrës dhe privilegjeve dhe ua ka ndaluar muslimanëve t`i ndajnë njerëzit sipas gjakut ose sipas përkatësisë së tyre gjeografike.

Sipas Kur`anit, njeriu më i vlefshëm është muttakiu, gjegjësisht ai i cili e do Zotin dhe i bindet përherë. Në Islam, dëshmia e vetme e karakterit të një njeriu është dashuria e tij ndaj Krijuesit. Të gjitha përcaktimet tjera të jetës individuale të njeriut janë të pakuptimta.

Por siç u tha edhe më sipër, Kurejshi, mbase nga paaftësia e tyre intelektuale, nuk ishte i gatshëm të pranonte ide të tilla. Për ta, këto ide ishin të barabarta me blasfeminë dhe ishin krejtësisht të papranueshme. Dhe kur e kuptuan këtë, ata vendosën se jo vetëm që duhej ta kundërshtonin Muhammedin, Profetin e Islamit, por edhe ta shkatërronin këtë "herezi" të quajtur Islam, përpara se të lëshonte rrënjë e të forcohej. Ata udhëhiqeshin nga krenaria e tyre dhe nga dëshira e tyre për t`i dhënë një goditje të tillë Muhammedit dhe Islamit.

Me këtë vendim, fisi i Kurejshit i shpalli luftë Muhammedit, për t`i mbrojtur idhujt e tyre si dhe sistemin e tyre shoqëror dhe ekonomik. Mekkeja ishte në gjendje lufte...

Kurejshët e filluan kampanjën e tyre kundër Islamit duke i dhunuar dhe duke i përndjekur muslimanët. Në fillim këto sulme ishin kryesisht tallje në publik dhe ofendime. Por me kalimin e kohës, idhujtarët filluan që këtë dhunë ta përcillnin nga fjalët në veprat e tyre. Nga frika e hakmarrjes së fisit të tij, ata nuk e dhunuan fizikisht Muhammedin, por nuk hezituan t`i sulmonin muslimanët e klasave të ulta. Për një kohë të gjatë, ishin pikërisht këta muslimanë të varfër që e vuajtën përndjekjen dhe dhunën e  Kurejshit.

Ibn Is`hak

Pastaj Kurejshi i provokonte njerëzit kundër ndjekësve të të Dërguarit. Secili fis i përndiqte njerëzit e tij që ishin bërë muslimanë, duke i rrahur për t`i kthyer nga feja e tyre. Zoti e mbrojti të Dërguarin nëpërmjet xhaxhait të tij (Ebu Talibit), i cili sapo i pa këto veprime të Kurejshit, i mblodhi të gjithë Hashimitët dhe bijtë e Abdul Muttalibit, dhe u kërkoi ta mbronin Muhammedin. Të gjithë u pajtuan përveç Ebu Lehebit. ("Jeta e të dërguarit të Zotit")

Disa nga viktimat e përndjekjes

Bilalli, ishte skllavi etiopian i Umejje bin Khalafit. Umejje dhe idhujtarët e tjerë e torturuan atë nën diellin e nxehtë të Mekkes me metoda që shkonin përtej kufijve të durimit njerëzor. Por Bilalli ishte i mbrojtur nga fuqia e tij e brendshme, të cilën s`e humbi kurrë. Dashuria për Zotin dhe për të Dërguarin e Tij i mundësuan t`i duronte këto dhimbje. Ebu Bekri e bleu atë nga i zoti dhe ia fali lirinë. Kur i Dërguari emigroi për në Medine, e shpalli Bilallin muezzin (thirrës të ezanit) të parë të Islamit. Zëri i tij i fortë dhe i bukur jehoi nëpër Medine me thirrjen "Allah-u-Ekber" (Zoti është më i madhi). Në vitet në vijim, kur çlirimi i gjithë Gadishullit Arabik përfundoi, i Dërguari i Zotit e shpalli Bilallin, përgjegjës të arkës shtetërore.

Khabab ibn el-Arati ishte një i ri njëzet vjeçar, i cili e pranoi Islamin. Ai ishte robi i fisit Zuhra. Kurejshët e torturuan atë me ditë të tëra. Ai u shpërngul drejt Medines bashkë me Profetin.

Suhaib ibn Sinani ishte zënë rob nga grekët dhe ishte shitur. Kur u bë musliman, pjesëtarët e Kurejshit e rrahën ashpër por nuk ia lëkundën dot besimin.

Ebu Fukaiha ishte skllavi i Safvan bin Umejjes. Ai e pranoi Islamin bashkë me Bilallin dhe njësoj si ai, u tërhoq zvarrë nëpër rërën e shkretëtirës me këmbët e lidhura pas një kafshe. Edhe atë e bleu Ebu Bekri dhe ia fali lirinë. Ebu Fukaiha u shpërngul drejt Medines bashkë me Profetin por vdiq para betejës së Bedrit.

Lubina ishte një robëreshë e Mumil bin Habibit. Emin Davidari, në veprën e tij "Imazhe nga jeta e Profetit" (botuar në Kairo, 1968), thotë se Umar ibn Khattabi, që më vonë do të bëhej Kalifi i dytë i muslimanëve, e torturoi atë dhe kurdoherë që kësaj torture i jepte një pushim, thoshte:

"Nuk ndalova ngase më dhimbsesh por ngase u lodha të të rrahuri..."

Pas një pushimi të shkurtër, ai vazhdonte me rrahjen. Ebu Bekri e bleu edhe atë dhe ia fali lirinë.

Zunajra ishte një robëreshë tjetër muslimane. Kur e shpalli besimin e saj, Umar ibn Khattabi dhe Ebu Xhehli, e rrahën atë me rradhë derisa u verbua. Autori Emin Davidar, thotë se asaj iu kthye shikimi vite më pas. Këtë shërim ata ua mveshën "magjive" të Muhammedit. Edhe Zunajran e bleu Ebu Bekri dhe ia fali lirinë.

Përveç këtyre, kishte edhe të tjerë muslimanë, të cilët ndonse nuk ishin skllevër, ishin shumë të varfër e të dobët. Edhe ky grup pësoi nga torturat e mekkasve. Ndër ta është Ammar bin Jasiri dhe prindërit e tij. Ky i fundit u dallua në mesin e ndjekësve të Profetit për diturinë e tij dhe ishte njëri ndër hafidhët (njerëz që i dinë përmendësh Kur`anin) e parë të Islamit. Pas shpalljes së një vargu, ai e dëgjonte nga i Dërguari dhe e regjistronte në kujtesën e tij.

Përcillet se kur u shpall kapitulli "Rahman" (kapitulli i 55-të), i Dërguari i pyeti ndjekësit e tij se cili prej tyre do të shkonte në Qabe për t`ua recituar publikisht idhujtarëve. Abdullah ibn Mesudi u paraqit si vullnetar, shkoi në Qabe dhe e lexoi me zë kapitullin e ri të shpallur. Pas vetë të Dërguarit, Abdullah ibn Mesudi ishte njeriu i parë, i cili e lexoi me zë Kur`anin në Qabe, para një publiku që e urrente Islamin dhe që bëri ç`mos që ta ndalonte e ta heshtte.

Ibn Is`hak

Jahja bin Urvan bin Zubejri më përcolli nga gjyshërit e tij se pas të Dërguarit të Zotit, njeriu i parë që e lexoi me zë Kur`anin brenda Qabes ishte Abdullah ibn Mesudi... ("Jeta e të dërgurit të Zotit")

Një pjesëtar tjetër i këtij grupi të muslimanëve të varfër ishte Ebu Dher Giffariu. Ai i takonte fisit Giffar, i cili jetonte nga plaçkitjet. Nga disa udhëtarë, kuptoi se një profet i ri ishte shfaqur në Mekke, i cili i ftonte njerëzit të largoheshin nga idhujtaria, ta adhuronin një Zot të vetëm, të mos gënjenin dhe të mos i varrosnin të gjalla vajzat e tyre. Atij i pëlqyen këto ide dhe udhëtoi drejt Mekkes për të parë në ishin të vërteta fjalët që thuheshin për të.

Në Mekke ishte i huaj. Kishte dëgjuar se Muhammedi kishte krijuar shumë armiq duke e sulmuar idhujtarinë arabe dhe për këtë arsye kishte frikë t`i pyeste njerëzit në lidhje me të. Kështu e kaloi gjithë ditën duke ndenjur nën hijen e Qabes dhe duke i vështruar kalimtarët. Në mbrëmjen e kësaj dite, Aliu kaloi aty pranë dhe e vërejti se Ebu Dheri ishte i huaj. E ftoi për darkë dhe Ebu Dheri e pranoi ftesën e tij, duke i zbuluar njëkohësisht se përse kishte ardhur. Aliu, i gëzuar nga fjalët e të huajit, e çoi atë në prani të të Dërguarit, prejt të cilit Ebu Dherri e mësoi Islamin. Për të, si Islami ashtu edhe i Dërguari ishin shumë tërheqës. Kjo bukuri e Islamit e magjepsi dhe ai e pranoi fenë e rë. Gjëja e parë që bëri Ebu Dherri ishte mohimi publik i idhujtarisë.  Ai shkoi në Qabe dhe thirri:

"S`ka Zot tjetër veç Zotit dhe Muhammedi është i Dërguari i Tij.."

Dhe siç mund të pritej, idhujtarët e sulmuan dhe filluan ta rrihnin. Ai i shpëtoi këtij sulmi falë ndërhyrjes së Abbas-it, xhaxhait të Profetit. Ai u tha mekkasve se Ebu Dherri i takonte fisit Giffar, nëpër territorin e të cilit kalonin karavanët e tyre drejt veriut. Po t`i bënin diçka këtij njeriu, fisi i tij do ta ndërpriste rrugën për në Siri.

Ebu Dherr Gifariu ishte njëri nga njerëzit më të pazakontë në historinë e Islamit. Ai ishte një njeri sypatrembur dhe shumë i sinqertë e i drejtpërdrejtë në fjalët e tija. Për të, Muhammedi thoshte:  

"Qielli s`ka mbuluar një njeri më të sinqertë se Ebu Dherri."

Frika nga dhuna e Kurejshit nuk i ktheu këto shpirtra të shenjtë dhe heroikë nga pranimi i tyre i Islamit dhe la gjurmë të thella në historinë e kësaj feje.

Ndër muslimanët e hershëm ishte edhe Masab ibn Umari, një kushëri i babait të Muhammedit. Shumë vite më vonë, në Besëlidhjen e parë të Akabas, banorët e Jethribit do t`i kërkonin Profetit që t`u dërgonte një mësues të Kur`anit dhe pikërisht ai do të ishte zgjedhja e Muhammedit. Kjo gjë e bëri atë "zyrtarin" e parë të Islamit. Ai ishte poashtu edhe flamurtari i ushtrisë muslimane në betejën e Uhudit, në të cilën ra dëshmor.

Nëse ndonjë pjesëtar i një familjeje mekkase e pranonte Islamin, ai përjashtohej përjetësisht nga familja e tij, pa shpresën se mund të kthehej një ditë. Për këtë arsye, shumë mekkas e shihnin Islamin si një "forcë ndarëse", e cila i shkatërronte familjet e tyre dhe shumë nga ata vendosën se duhet ta parandalonin përhapjen e këtij fenomeni. Por ata nuk gjetën ndonjë mënyrë efektive për ta ndalur Islamin, përveç përdorimit të dhunës. Ata e shihnin se sikur të mos vepronin sa më shpejt dhe me vendosmëri, nuk ishte aq e largët dita kur çdo shtëpi e Mekkes do të kthehej në fushëbetejë të pjesëtarëve të saj që e ndiqnin fenë e vjetër dhe atyre që e kishin pranuar Islamin.

Kishte edhe të tillë në mesin e mekkasve, që mendonin se Muhammedi i bënte gjithë këto gjëra vetëm nga ambicja e tij për pushtet. Të gjithë u mblodhën dhe kërkuan një zgjidhje, që do t`i sillte një fund të shpejtë këtij problemi. Pas një diskutimi të gjatë, vendosën që Utba, njëri nga prijësit e Kurejshit, të takohej me Muhamemdin dhe të përpiqej ta bindte për t`u tërhequr nga rruga e tij. Utba ishte i njohur për aftësinë e tij për t`i bindur njerëzit. Ai e thirri të Dërguarin dhe i tha:

"O Muhammed! Mos e mbill farën e urrejtjes dhe ndarjes mes arabëve. Pusho së mallkuari perënditë dhe perëndeshat, të cilat stërgjyshërit tanë i kanë adhuruar për shekuj dhe që ne i adhurojmë sot. Në është pushteti qëllimi yt, ne jemi gati të të pranojmë ty si sovran të Mekkes. Në do pasuri, mjafton të na thuash dhe ne do t`ta falim atë që të kërkosh. Dhe në do  grua nga ndonjë familje fisnike, vetëm thuaja emrin dhe ne menjëherë do t`të martojmë me të."

Muhammedi i dëgjoi të gjitha fjalët e Utbes por në vend që të shfaqte interesim për gjërat që i ofroi ky i fundit, vetëm ia lexoi me zë kapitullin "Sexhde" (kapitull 32-të i Kur`anit), që ishte shpallja më e re hyjnore. Kur mbaroi me leximin, Utba u kthye tek Kurejshi dhe u tha se duhej ta linin të qetë Muhammedin dhe të mos e ngacmonin më tej. Ai gjithashtu u tha se sikur Muhammedi të dështonte në misionin e tij, Kurejshi nuk do të humbte gjë por sikur t`ia dilte mbanë, ata do të kishin hise në fuqinë dhe në lavdinë e tij.

Por Kurejshi nuk i pranoi këshillat e Utbes për të qenë të përmbajtur ndaj Muhammedit dhe ndjekësve të tij. Ata vazhduan me përndjekjen e muslimanëve si më parë dhe gjithë kohës u përpoqën për të gjetur një metodë më të mirë për ta ndaluar hovin e Islamit sepse dhuna që ushtronin nuk jepte fryte.

Muhammedi ishte i mbrojtur nga xhaxhai i tij Ebu Talibi dhe për sa kohë që të ishte gjallë ky i fundit, paganët nuk do të guxonin ta preknin. Disa prej tyre menduan se mund ta bindnin Ebu Talibin që ta tërhiqte mbrojtjen e tij nga Muhammedi, në emër të solidaritetit fisnor. Në fund të fundit, solidariteti i fisit ishte një gjë tepër e rëndësishme, që as Ebu Talibi nuk mund të mos e mendonte edhe përkundër dashurisë së madhe që ushqente për të nipin.

Kurejshi dërgoi tek Ebu Talibi një grup të përbërë nga figurat kryesore të fisit. Këta i kërkuan Ebu Talibit që në emër të solidaritetit fisnor të Kurejshit, ta tërhiqte mbrojtjen e tij nga Muhammedi, i cili po e shkatërronte atë.

Por Ebu Talibit as që i kalonte nëpër mendje që ta linte Muhammedin të pambrojtur. Ai vetëm sa i kënaqi të dërgurit e Kurejshit me fjalë të bukura dhe me lëvdata, për t`i kthyer më në fund duarbosh.

Edhe këta të fundit e kishin të qartë se kjo përpjekje ishte një dështim i rradhës për ta por nuk u dorëzuan dhe bënë një tjetër përpjekje për ta prishur marrëdhënien mes Ebu Talibit dhe Muhammedit. Një delegacioni ri u dërgua tek Ebu Talibi bashkë me një të ri të pashëm, të quajtur Ammara ibn Velid, të cilin ia ofruan Ebu Talibit të bëhej djali i tij në shkëmbim të Muhammedit.

Ebu Talibi duhet të ketë qeshur me këtë "tregti" të Kurejshit. A mund vallë të besonin se ai do t`ua jepte djalin e tij që ta vrasin dhe në vend të tij, ta merrte njërin nga bijtë e tyre? Ideja ishte qesharake por Ebu Talibit, me delikatesën e tij, i ktheu përsëri me duar të zbrazura.

Me këtë, dështoi edhe përpjekja e dytë e Kurejshit për ta bërë Ebu Talibin ta dorëzonte Muhammedin. Kur u zgjuan nga ndikimi i kësaj përpjekjeje të fundit, e kishin kuptuar tashmë se përpjekjet paqësore për ta zgjidhur problemin ishin të pamundura. Andaj vendosën të mernin masa më drastike.

Të mllefosur sa më s`ka, prijësit e Kurejshit morën një qëndrim më të ashpër dhe i dërguan Ebu Talibit një delegacion të tretë. Kërkesa e tyre ishte dorëzimi i Muhammedit. Prijësit i thanë Ebu Talibit se kishte dy zgjedhje: ose do t`ua dorëzonte Muhammedin ose do t`i shijonte pasojat e një refuzimi të tillë.

Ebu Talibi ishte një njeri fytyrëqeshur dhe i hareshëm por kjo ditë ishte një ditë e errët për të. E dinte se Kurejshi e kishte shumë seriozisht kësaj rradhe. Andaj e thirri Muhammedin dhe i rrëfeu për ultimatumin e Kurejshit dhe shtoi:

"O shpirti i xhaxhait! Mos më ngarko me një barrë që është përtej fuqisë sime!" Muhammedi ia ktheu: "Xhaxha, dije se sikur Kurejshi të ma falte diellin në dorën e djathtë dhe hënën në të majtën, nuk do pushoj së shpalluri Njëshmërinë e Zotit. Në këtë rrugë, o do t`ia dal mbanë dhe Islami do ngadhnjejë o do të vdes duke u përpjekur."

Qëllimi i Ebu Talibit nuk ishte ta pengonte Muhammedin nga shpallja e Islamit por ta shihte vendosmërinë e tij. Përgjigja e hapur dhe e vendosur e Muhammedit e la të kënaqur dhe i tha:

"Shko biri im dhe bëj ç`të duash! Askush s`ka për të të prekur.."

Sir William Muir

...por mendimi se mbrojtësi i tij mund ta linte në baltë, e pushtoi Muhammedin, ai filloi të qante dhe u ngrit për të dalë. Atëherë Ebu Talibi i thirri: "O djali i tim vëllai! Kthehu prapë!" Muhammedi erdhi prapë pranë tij dhe Ebu Talibi i tha: "Shko në paqe, nipi im, dhe thuaje fjalën që do. Për Zotin, asnjëherë s`kam për të lënë vetëm."  ("Jeta e Muhammedit", 1877)

Muhammed Husejn Hajkal

Ebu Talibi tha: "Shko nipi im dhe thuaje atë që do. Për Zotin s`kam për të të dorëzuar kurrë në duart e armiqve të tu..."

Ebu Talibi ua shpalli vendimin e tij Hashimitëve dhe bijve të Muttalibit dhe u foli me lëvdata për pozitën e lartë të Muhammedit. Ai u kërkoi të gjithëve që ta mbronin Muhammedin nga Kurejshi. Të gjithë u betuan se do ta mbronin përveç Ebu Lehebit, i cili e shpalli hapur armiqësinë e tij dhe faktin se do t`i bashkangjitej palës tjetër.

Kurejshi i persekutoi ndjekësit e Muhammedit në të gjitha mënyrat e mundshme. Muhammedi u shpëtoi këtyre dhunimeve vetëm falë mbrojtjes së Ebu Talibit, fisit të Hashimitëve dhe bijve të Muttalibit. ("Jeta e Muhammedit")

Të zhgënjyer dhe të dëshpëruar nga manovrat e Ebu Talibit, durimi i idhujtarëve mekkas po harxhohej. Pas dështimit të përpjekjes së tyre të tretë , ata e shfaqën me plotë forcë zemërimin e tyre dhe filluan t`i sulmonin muslimanët e pambrojtur. Qëllimi i tyre ishte shkatërrimi i kësaj feje të re nëpërmjet dhunës dhe frikës.

Viktimat e para të mizorisë pagane ishin ata muslimanë që nuk ishin pjesëtarë të ndonjë fisi mekkas. Jasiri, e shoqja Sumejje dhe djali i tyre Ammari, ishin të tillë. Në Mekke ata ishin "të huaj", të cilët nuk e gëzonin mbrojtjen e asnjë fisi. Që të tre u torturuan nga Ebu Xhehli dhe grupi i tij. Sumejje-ja vdiq derisa e torturonin dhe me këtë e fitoi titullin e dëshmores së parë të Islamit. Pak kohë pas saj, edhe i shoqi u torturua deri në vdekje dhe u bë dëshmori i dytë i kësaj feje.

Kurejshi tashmë i kishte njollosur duart me gjakun e të pafajshmive. Në listën e dëshmorëve të Islamit, Sumejje dhe i shoqi Jasiri, janë ndër më të lartit. Ata u vranë pa ndonjë arsye tjetër përveç devotshmërisë së tyre ndaj Zotit dhe dashurisë që ushqenin për Profetin Muhammed. Ata muslimanë që më vonë do të vriteshin në betejat e Bedrit dhe të Uhudit, kishin pas vetes një ushtri që mund t`i mbronte dhe t`i përkrahte. Por Jasiri dhe gruaja e tij nuk kishin askë, nuk ishin të armatosur dhe ishin pa dyshim, martirët më të pambrojtur të Islamit. Duke i sakrifikuar jetët e tyre, ata e theksuan vërtetësinë e Islamit dhe i dhanë forcë kësaj lëvizjeje. Ata e bënë sakrificën dhe martirizimin një pjesë integrale të doktrinës islame.

Bilalli, Khabab ibn Arati, Suhaib Rumiu dhe të tjerë muslimanë të pambrojtur u shtruan mbi rërën e nxehtë dhe u rrahën me kamxhikë. Atyre nuk u jepej as bukë as ujë, duke shpresuar se etja dhe uria do t`i detyronin ta mohonin Islamin dhe të distancoheshin nga Muhammedi.

Kur pjesëtarët e Kurejshit e gjenin të vetmuar Muhammedin, e sulmonin edhe atë. Por nuk e vrisnin dot sepse një akt i tillë do t`i fuste në gjak me Hashimitët dhe do të ishte fillimi i një lufte civile.

Një ditë, Muhammedi shkoi në Qabe për ta lexuar Kur`anin. Teksa lexonte, përnjëherë e rrethuan idhujtarët dhe filluan ta rrihnin. Mbase do ta dëmtonin shumë më tepër sikur të mos arrinte Harith ibn Ebi Hala, nipi dhe djali i adoptuar i Hatixhes, e cili po kalonte andej dhe ndërhyri për ta mbrojtur të Dërguarin nga dhuna e politeistëve.

Harithi i dëboi idhujtarët me grushta e me shqelma. Me shumë gjasa, edhe ai mbante me vete një shpatë, si të gjithë arabët. Por nuk e nxorri shpatën e tij nga këllëfi për të mos derdhur gjak në Qabe. Por gjatë konfliktit me idhujtarët, njëri prej tyre e nxorri një thikë të vogël dhe e plagosi në disa vende. Harithi ra përtokë, i mbuluar nga gjaku i tij dhe vdiq nga plagët që morri në gjoks, në shpatulla dhe në tëmtha. Ai ishte muslimani i parë që u vra në rrethinat e Qabes.

Ai ishte një djalë shtatëmbëdhjetë vjeçar i cili jetën e vet e bëri mburrojë për të Dërguarin e Zotit. Ai ishte viktima më e re e dhunës, gjithmonë në rritje, të idhujtarëve. Me vdekjen e tij, ai u bë dëshmori i tretë i Islamit. Vdekja e tij në një moshë aq të re, e zymtoi jashtë mase Profetin.

Historianët arabë janë disi të heshtur në lidhje me këtë temë por shumë konflikte të përgjakshme duhet të kenë ndodhur mes muslimanëve dhe idhujtarëve përpara se Profeti të shpërngulej për në Medine. Ebu Talibi e mbrojti Muhammedin derisa ishte gjallë. Pas vdekjes së tij, këtë detyrë e morri përsipër i biri, Aliu.

Aliu ishte akoma një adoleshent kur u bë truproja e Muhammedit. Pas vrasjes së Harith ibn Ebi Hala-së në Qabe, Aliu e shoqëroi mësuesin e tij kurdoherë që ai dilte në rrugë dhe përherë qëndroi mes tij dhe armiqve. Nëse ndonjë njeri i dhunshëm i afrohej në mënyrë të dyshimtë Muhammedit, Aliu reagonte menjëherë dhe e largonte prej tij.

D.S.Margoliouth

Personat, konvertimi i të cilëve në Islam ishte më i mirëpritur ishin burrat me trup të fuqishëm, sepse shumë shpesh duhet të kenë ngjarë konflikte fizike në Mekke përpara Shpërnguljes. Përndryshe, do të ishte krejtësisht e pashpjegueshme se si muslimanët arritën të nxirrnin nga rradhët e tyre luftëtarë aq të aftë, menjëherë pas shpërnguljes në Medine. Luftëtarët e aftë duhet të kishin ushtruar diku dhe historia nuk flet për asnjë konflikt të jashtëm të mekkasve në këtë periudhë. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

Mekkeja vërtet nuk kishte luftëra të jashtme në kohën para shpërnguljes së Profetit në Medine, por beteja dhe konflikte të vogla ngjanin brenda qytetit. Pikërisht në këto "fushëbeteja", luani i ri, Aliu, i zhvilloi aftësitë e tija luftarake. Këto "beteja" në Mekke ishin nga një provë për  rolin që do ta luante pas disa vitesh në Medine, gjatë konflikteve të armatosura të Islamit me idhujtarinë. Ishte poashtu në këto ditë para shpërnguljes, që Aliu u bë "vija e parë e frontit" në mbrojtjen e Islamit. Në të vërtetë, ai do të ishte në të njejtën kohë edhe vija e dytë edhe vija e fundit e kësaj mbrojtjeje. Ai është i vetmi që mbeti i palëkundur në këtë detyrë deri në fund të jetës së tij.

Kurejshi i dhunonte muslimanët e pambrojtur në Mekke, me shpresën se ata do ta mohonin Islamin dhe do të tërhiqeshin nga rruga e tyre por dështuan. Asnjëri nga këta "varfanjakë të dobët" nuk e la Islamin dhe nuk u dorëzua. Rrethanat ekstreme mund ta thyejnë edhe vendosmërin e njerëzve më të fuqishëm por muslimanët nuk u thyen edhe në kohët kur rrethanat i kishin arritur kufijtë më të largët. Ishte pikërisht Islami që i mbante të bashkuar. Për këta muslimanë të "varfër e të dobët", Islami kishte një efekt "dehës". Ai u kishte dhënë jetë, i kishte falur kuptim jetesës së tyre, u kishte dhënë një qëllim drejt të cilit hapëronin dhe u kishte hapur horizonte të reja. Andaj ata nuk i lakmoheshin sigurisë, rehatisë dhe lukseve të jetës. Madje disa prej tyre, si Sumejje-ja dhe i shoqi, nuk i lakmoheshin as jetës. Ata vdiqën por nuk bënë kompromis me të pavërtetën.

Zoti qoftë i kënaqur me këto shpirtra fisnikë dhe i bekoftë ata! Siç do të kuptonte më vonë edhe Kurejshi, besimi dhe vendosmëria e tyre ishte po aq i pathyeshme sa ç`ishte edhe ai i mësuesit dhe udhëheqësit të tyre, Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Ata ishin diamantë që Muhammedi i gjeti në gurët e botës. Ata ishin të paktë në numër por të paçmueshëm në vlerën e tyre.

10. Dy shpërnguljet e muslimanëve për në Abisini (vitet 615-616)

Muhammedi (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) nuk i mbronte dot ndjekësit e tij, ndonse i ndante me ta dhimbjet dhe vuajtjet e tyre, që i përjetonin vetëm ngase thonin se "Zoti është Një". Kur dukej se dhuna e idhujtarëve ndaj muslimanëve nuk do të pushonte së shpejti, ai u tha ndjekësve të tij të largoheshin nga Mekkeja dhe të strehoheshin në Abisini (Etiopia e sotme), një shtet i cili sundohej nga një mbret i krishter, i njohur për drejtësinë dhe përshpirtshmërinë e tij. Pas këtij urdhri, një grup muslimanësh, i përbërë nga njëmbëdhjetë burra dhe katër gra, u nisën nga Mekkeja për në Abisini. Në grup binin në sy Osman bin Affani, kalifi i ardhshëm i muslimanëve, e shoqja Rukajja dhe Zubejr bin Avvami, një kushëri i Profetit. Muhammedi e emëroi Osman bin Mazunin, si udhëheqës të grupit.

Ibn Is`hak

Ndonse ai vetë ishte nën mbrojtjen e xhaxhait të tij, kur i Dërguari i pa vuajtjet e ndjekësve të tij dhe faktin se nuk i mbronte dot, u tha: "Po të shkoni në Abisini do të ishte më mirë për ju sepse mbreti i atjeshëm nuk lejon padrejtësi. Ajo është një tokë miqësore për ju, derisa Zoti t`ju shpëtojë nga këto vuajtje." Pas kësaj, ndjekësit e tij shkuan në Abisini, duke e patur frikë idhujtarinë dhe duke u strehuar tek Zoti me fenë e tyre. Ky ishte hixhreti i parë në Islam.. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Emigrimi i parë ishte në vitin e pestë të Shpalljes, që përkon me vitin 616 të erës sonë. Mbreti i Abisinisë i priti mirë refugjatët muslimanë të Mekkes në mbretërinë e tij. Ai u dha strehim dhe ata jetuan të qetë, të sigurt dhe të lirë për të bërë adhurim. Pas afro një viti, muslimanët në Abisini dëgjuan thashetheme se Kurejshi e kishte pranuar Islamin. Po të ishte e vërtetë, atëherë do të thoshte se nuk kishte arsye që të vazhdonin jetën në ekzil. Malli për vendin e tyre i kishte kapluar tashmë dhe ata u nisën drejt Mekkes. Por kur arritën atje, kuptuan se  Kurejshi, jo vetëm që s`e kishte pranuar Islamin, por ishte bërë akoma më i ashpër në përndjekjen e muslimanëve. Andaj ata u larguan edhe njëherë nga Mekka bashkë me disa emigrantë të tjerë që u bashkangjitën. Kësaj rradhe ishin 83 burra dhe 18 gra. Si udhëheqës të grupit, Profeti e zgjodhi kushëririn e tij, Xhafer ibn Ebu Talibin, vëllain e madh të Aliut.

Emigrimi i dytë i muslimanëve drejt Abisinisë ishte në vitin e gjashtë të Shpalljes, që përkon me vitin 616 të erës sonë.

Kjo shpërngulje e dytë për në Abisini dhe pranimi i tyre miqësor në këtë mbretëri, e alarmoi Kurejshin. Ata kishin frikë se muslimanët mund të rriteshin në fuqi duke krijuar aleatë të rinj dhe një ditë të ktheheshin në Mekke dhe t`i sfidonin ata. Për ta parandaluar këtë rrezik potencial, ata vendosën të dërgonin një delegacion për në oborrin e mbretit abisinian për t`i kërkuar që t`i ekstradonte muslimanët.

Refugjatët muslimanë, që kishin shpresuar se do të liheshin të qetë, u befasuan me ardhjen në kryeqytetin abisinian, të një të delegacioni nga Mekkeja, të udhëhequr nga një person i quajtur Amr bin As. Ai kishte sjellë dhurata të shumta për mbretin dhe për këshilltarët e tij.

Kur i pranoi të dërguarit e Kurejshit, ata i thanë mbretit se muslimanët në Abisini nuk ishin refugjatë por njerëz që iknin nga drejtësia dhe ligji dhe me këtë pretekst, kërkoi që të ekstradoheshin drejt Mekkes. Megjithatë, mbreti kërkoi ta dëgjonte edhe palën tjetër përpara se të sillte një vendim dhe për këtë e thirri Xhafer ibn Ebu Talibin në pallatin e tij, që t`i përfaqësonte muslimanët.

Xhaferi bëri një mbrojtje të shkëlqyer. Ajo që jepet në vijim, është një përmbledhje e shkurtër e fjalimit të tij në pallatin mbretëror të Abisinisë, si pëgjigje e pyetjeve të mbretit:

"O mbret! Ne ishim njerëz injorantë dhe jetonim si kafshët e egra. Të fuqishmit nga mesi ynë jetonin duke i shkelur të dobëtit. Nuk ndiqnim kurrfarë ligji dhe nuk njihnin kurrfarë autoriteti përveç atij të forcës. I adhuronim idhujt e bërë nga guri dhe druri dhe nuk dinim asgjë për dinjitetin njerëzor. Por pastaj, Zoti, na dërgoi si mëshirë një të Dërguar të tij, i cili ishte njëri nga ne. Ai ishte i njohur për sinqeritetin dhe për moralin e pastër. Karakteri i tij ishte shembullor dhe vinte nga një gjak fisnik. Ai na ftoi drejt adhurimit të një Zoti dhe na ndaloi t`i  adhuronim idhujt. Na këshilloi që ta themi të vërtetën e t`i mbrojmë të dobëtit, të varfërit, vejushat dhe jetimët. Ai na urdhëroi t`i nderonim gratë dhe të mos bënim shpifje. Ne iu bindëm dhe i ndoqëm mësimet e tija. Shumica e njerëzve në tokën tonë janë akoma idhujtarë dhe janë të zemëruar me ne ngase e ndjekim këtë fe të re që quhet Islam. Ata filluan të na përndjekin dhe ishte pikërisht dëshira për t`i shpëtuar kësaj përndjekjeje, që na solli në mbretërinë tuaj."

Kur Xhaferi e mbaroi fjalimin e tij, mbreti i kërkoi të lexonte me zë disa vargje që iu shpallën Profetit të muslimanëve. Si përgjigje, Xhaferi i recitoi disa vargje nga kapitulli "Merjem" (Maria), i 19-të me rradhë në Kur`an. Pasi i dëgjoi këto vargje, mbreti tha se burimi i tyre ishte i njejtë me atë të Ungjijve. Pastaj ai shpalli se i besonte fjalët e tija dhe si për ironi të Amr bin Asit, shtoi se muslimanët ishin të lirë të jetonin në mbretërinë e tij për sa kohë që kishin dëshirë.

Por Amr bin Asi kishte një strategji tjetër kundër fjalëve të Xhaferit, tek e cila kishte shumë besim. Ditën tjetër erdhi në oborrin mbretëror dhe i tha mbretit që ta tërhiqte mbrojtjen e tij nga muslimanët me pretekstin se ata e mohonin natyrën hyjnore të Krishtit dhe thonin se ai ishte një njeri si të tjerët. Kur u pyet në lidhje me këtë, Xhaferi u përgjigj:

"Besimi ynë për Jezusin është ajo që na ka mësuar Zoti dhe i Dërguari i tij. Ai është një rob i Zotit, një Profet i Tij, një Shpirt nga Ai dhe Urdhri i Tij i drejtuar Marisë, virgjëreshës së pastër.."

Mbreti ia ktheu: "Jezusi është pikërisht i tillë siç e përshkrove ti dhe asgjë më tepër.." Pastaj duke u folur muslimanëve, tha: "Shkoni në shtëpitë tuaja dhe jetoni të qetë. Kurrë nuk kam për t`ju dorëzuar në duart e armiqve tuaj." Ai refuzoi t`i ekstradonte muslimanët, ia ktheu dhuratat Amr bin Asit dhe i lejoi të largohej.

Washington Irving

Në mesin e refugjatëve për në Abisini, ishte Xhaferi, djali i Ebu Talibit dhe vëllai i Aliut dmth. kushëriri i Muhammedit. Ai ishte një njeri me gojëtari të fortë dhe me një pamje të hijshme. Qëndroi përpara mbretit të Abisinisë dhe ia shpjegoi doktrinat e Islamit ashtu si u kishte hije. Mbretit, i cili ishte një i krishter nestorian, iu dukën aq të afërta këto doktrina me ato të besimit të tij dhe aq të kundërta me idhujtarinë e Kurejshit, sa jo vetëm që nuk i dëboi, por i morri akoma më shumë nën mbrojtjen e tij dhe duke ia kthyer dhuratat Amr bin Asit, i kërkoi të largohej nga pallati. ("Jeta e Muhammedit")

Muslimanët qëndruan në Abisini për vite me rradhë dhe jetuan të qetë. Pas trembëdhjetë vjetësh, në vitin e shtatë pas Hixhrit (628 e.s), u kthyen, por tashmë jo në Mekke por në Medine. Arritja e tyre përkon me pushtimin e kështjellës së Hajberit nga muslimanët.

Xhafer ibn Ebu Talibi ishte prijësi i atyre që kishin emigruar drejt Abisinisë në vitet 615 dhe 616. Ai është i vetmi nga Hashimitët që u largua nga Mekkeja. Të gjithë të tjerët nga kjo familje mbetën në Mekke.

Montgomery Watt

Përveç dy përjashtimeve, të gjithë muslimanët e hershëm që mbetën në Mekke (dhe nuk emigruan drejt Abisinisë) u takonin pesë fiseve, në krye të të cilëve ishin Hashimitët. Ky grup ishte një formë e ringjallur e "Lidhjes së të Virtytshmive". Për këtë arsye, ishte zemra e opozitës kundër tregtarëve të mëdhenj, me praktikat e tyre monopoliste. ("Muhammedi, Profet dhe burrë shteti", 1961)

11. Hamza e pranon Islamin (viti 615)

I Dërguari i Zotit, Muhammedi, ndonse i sigurt nën mbrojtjen e xhaxhait të tij Ebu Talibit, nuk ishte i mbrojtur nga ofendimet dhe talljet e idhujtarëve. Kurdo që të gjenin një mundësi për ta ngacmuar, ata e përdornin deri në fund. Në një rast, Ebu Xhehli e gjeti vetëm dhe e ofendoi me fjalë të ndyra. Po këtë mbrëmje, Hamza ibn Abdul Muttalibi u kthye nga gjuetia dhe robëresha e tij i tregoi për ofendimet e Ebu Xhehlit ndaj Muhammedit dhe për durimin e këtij të fundit, të cilin e kishte dëshmuar me sytë e saj.

Hamza ishte luftëtar, gjuetar dhe ishte pak i interesuar për çështjet e përditshme të qytetit. Por sjellja e Ebu Xhehlit ndaj nipit të tij e zemëroi aq shumë, sa e morri harkun e tij dhe shkoi në mbledhjen e Kurejshit ku Ebu Xhehli ua rrëfente ndodhitë e ditës, miqve të tij. Hamza e goditi me harkun e tij në kokë, ia gjakosi ballin dhe tha:

"Edhe unë u bëra musliman."

Kjo ishte një sfidë për Ebu Xhehlin, i cili kuptoi se heshtja ishte më e mirë se trimëria dhe për këtë arsye nuk iu përgjigji Hamzës, duke i ndaluar edhe miqtë e tij.

Betty Kelen

Xhaxhai i Muhammedit, Hamza ishte një njeri i fuqishëm dhe më i spikaturi nga Kurejshi për luftë dhe për sporte. Kohën e kalonte kryesisht në gjueti në kodrinat rreth Mekkes. Një ditë, kur u kthye nga gjuetia me harkun që i varej në krah, robëresha e tij i tha se Ebu Xhehli e kishte ofenduar nipin e tij.

Durimi i Hamzës kishte arritur në pikën e fundit. Atij i pëlqente Muhammedi, ndonse shpesh nuk e kuptonte. Me të shpejtë shkoi në Qabe, ku e pa Ebu Xhehlin duke ndenjur mes shokësh. E ngriti harkun e tij të rëndë dhe i dha një të goditur në kokë. "Do ta ofendosh prapë sikur unë t`i bashkangjitem fesë së tij?", i bërtiti, duke i shfaqur muskujt e tij të fuqishëm përpara hundëve të Kurejshit.

Hamza u bë musliman dhe kjo i dha fuqi fesë. Pas kësaj, disa prej Kurejshit ishin më të kujdesshëm kur e quanin Muhammedin poet... ("Muhammedi, i Dërguari i Zotit", 1975)

Hamza u bë një musliman i devotshëm dhe një luftëtar i Islamit. Ai ishte shok lufte i nipit tjetër të tij, Aliut dhe ishin pikërisht këta të dy, që i vranë shumicën nga prijësit e Kurejshit në betejën e Bedrit, e cila do të bëhej pas disa vitesh.

Në betejën e Uhudit, Hamza e vrau në dyluftim, flamurtarin e dytë të paganëve dhe pasi ata sulmuan, ai u fut në mesin e tyre duke i shkatërruar. Derisa ishte duke i shpërndarë rradhët e tyre, u godit me shtizë nga Vahshiu, një skllav abisinian. Vahshiu ishte sjellë në fushëbetejë nga Hindi, gruaja e Ebu Sufjanit dhe nëna e Muavijes, vetëm për këtë qëllim. Hamza ra në tokë dhe vdiq në vend.

Pas disfatës së muslimanëve, Hindi dhe disa të tjerë nga Mekka, i copëtuan trupat e muslimanëve. Ajo e preu barkun e Hamzës, ia nxorri mëlçinë dhe e hëngri. Gjithashtu ia preu edhe hundën, veshët, duart e këmbët dhe të gjitha i vari në një "qafore" me të cilën hyri në Mekke si me një trofe të luftës.

Muhammedi u pikëllua jashtë mase për vdekjen dhe për masakrimin e trupit të një besniku të tillë të Islamit siç ishte Hamza. Atij ia fali titujt "Luan i Zotit" dhe "Prijës i Dëshmorëve".

Hamza e pranoi Islamin në vitin e pestë pas Shpalljes.

12. Konvertimi i Umarit në Islam (viti 616)

Ndodhia më e rëndësishme e vitit të gjashtë pas Shpalljes ishte kalimi i Umar  ibn Khattabit, kalifit të ardhshëm, në Islam. Deri atëherë, ai kishte qenë njëri nga armiqtë më të ashpër të Islamit dhe të Muhammedit dhe një persekutues i madh i muslimanëve. Historiani modern egjiptian, Emin Davidari, thotë se urrejtja e Umarit ndaj Islamit dhe armiqësia e tij me Muhammedin, mund të krahasohej vetëm me urrejtjen dhe armiqësinë e xhaxhait të tij, Ebu Xhehlit.

Thuhet se një ditë, në zemërim e sipër, Umari vendosi ta vrasë Muhammedin dhe me këtë ta shuajë zjarrin e Islamit përgjithmonë. Me këtë qëllim ai doli nga shtëpia e tij. Siç u tregua edhe më sipër, në këtë kohë, muslimanët mblidheshin në shtëpinë e Arkam ibn Ebi Erkamit, për t`i bërë adhurimet e tyre. Sapo kishin filluar të mblidheshin kur njëri prej tyre e pa Umarin që po afrohej drejt shtëpisë me shpatën e tij në dorë. Në gjendje paniku, i lajmëroi të tjerët por Hamza, i cili gjendej në mesin e tyre, i siguroi se sikur të vinte me qëllim të mirë, atëherë nuk do të kishte probleme dhe sikur të vinte për të keq, atëherë vetë ai do të përballej me të dhe me shpatën e tij do ta dëbonte. Ndodhi ajo që nuk pritej dhe Umari e pranoi Islamin.

Rrëfimi thotë se Umari shkonte drejt shtëpisë së Arkamit me qëllim që ta vriste Muhammedin kur një kalimtar i rastit e ndaloi dhe i tregoi se motra e tij dhe dhëndri ishin bërë muslimanë. Ai i tha se do të ishte më mirë sikur të vinte rregull në shtëpinë e tij më parë dhe pastaj të ndërmerte vepra të tilla të mëdha si vrasja e Muhammedit.

Muhammed Husejn Hajkal

Umari u nis për në shtëpinë e Arkamit me qëllim që ta vriste Muhammedin, ta shpëtonte Kurejshin nga kjo barrë, t`ia rikthente unitetin e mëparshëm dhe të siguronte respekt për perënditë të cilat Muhammedi i kishte ofenduar. Rrugës për në Mekke ai e takoi Nuajm ibn Abdullahun. Pasi kuptoi se për ku ishte nisur Umari, Nuajmi i tha: "Për Zotin, e ke gënjyer veten o Umar. A mendon se bijtë e Abdul Menafit do t`të lënë gjallë sikur t`ua vrasësh të birin, Muhammedin? Përse nuk kthehesh më mirë në shtëpinë tënde dhe të vësh rend në të më parë?" ("Jeta e Muhammedit")

Umari u zemërua jashtë mase me të dëgjuar se e motra dhe dhëndri ishin bërë muslimanë. Menjëherë ndërroi rrugë dhe u nis për në shtëpinë e të motrës për të kuptuar si qëndronte puna. Pyetjeve të tija, e motra i përgjigjej turbullt dhe pa i thënë ndonjë gjë të qartë.

Ibn Is`hak

Umari erdhi deri në derën e shtëpisë të të motrës, derisa Khabbabi ia mësonte asaj kapitullin "Ta Ha" dhe kapitullin "..dhe kur dielli ta humbë shkëlqimin.." (kapitulli Takvir). Atë që muslimanët e lexonin, ishte "mbeturinë" për idhujtarët. Kur Umari hyri brenda, e motra e kuptoi qëllimin e tij dhe i fshehu fletët prej të cilave lexonin. Khabbabi u largua me të shpejtë nga shtëpia. Umari e pyeti për atë që kishte dëgjuar dhe ajo i tha se kishte qenë vetëm një bisedë mes tyre... ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Umari u zemërua edhe më me këtë gënjeshtër të të motrës dhe e goditi në fytyrë. Nga goditja, asaj filloi t`i rridhte gjak nga goja, gjë që e bëri Umarin të ndalojë. Për një çast u duk sikur zbutej dhe ia kërkoi asaj fletët që t`i lexonte. Ajo e ndjeu këtë ndryshim tek ai por i tha: "Ti je një idhujtar i pistë dhe nuk mund të të lejoj ta prekësh Fjalën e Zotit."

Umari shkoi menjëherë, u pastrua, u kthye prapë dhe i lexoi vargjet e Kur`anit. Pastaj shkoi në shtëpinë e Arkamit, ku e pranoi Islamin.

Sir William Muir thotë se konvertimi i Umarit ndodhi rreth vitit të gjashtë të misionit të Profetit. Ai shton:

Konvertimi i Umarit ndodhi në muajin Dhul Hixhxhe, muaji i fundit i vitit. Në atë kohë, besimtarët ishin 40 burra dhe 10 gra. Sipas disa shënimeve të tjera, ishin 45 burra dhe 11 gra. ("Jeta e Muhammedit", botim i vitit 1877, fq.95)

Umari ishte 35 vjeç kur u bë musliman.

Muhammed Husejn Hajkal

Asokohe, Umar ibn Khattabi ishte një njeri i pjekur, tridhjetë e pesë vjeç.("Jeta e Muhammedit")

Shumë muslimanë pretendojnë se me konvertimin e Umarit, Islami fitoi fuqi të reja dhe se muslimanët shpëtuan nga dhuna e paganëve. Sipas tyre, që nga ajo kohë muslimanët mund të dilnin nga vendet ku fshiheshin dhe të faleshin hapur në rrethinat e Qabes. Disa madje thonë se ishte vetë Umari që i nxorri ata nga vendstrehimi i tyre dhe se pas kësaj, ata nuk patën frikë nga Ebu Xhehli.

Muhammed Husejn Hajkal:

Muslimanët që u kthyen nga Abisinia e bënë këtë për dy arsye. E para, Umar ibn Khattabi ishte konvertuar në Islam pas largimit të tyre. Me të, ai solli në kampin musliman, po atë vendosmëri dhe fuqi, me të cilën më parë kishte luftuar kundër muslimanëve. Ai kurrë nuk e fshehu konvertimin e tij dhe nuk u shmangej idhujtarëve. Përkundrazi, ai e shpalli hapur konvertimin e tij dhe e sfidoi Kurejshin. Ai nuk ishte përkrahës i fshehjes së muslimanëve dhe i lëvizjes së tyre të fshehtë nga njëra anë e Mekkes në tjetrën si dhe nga organizimi i fshehtë i ceremonive të adhurimit, larg nga sulmet e Kurejshit. Umari filloi të luftonte me Kurejshin që në çastin që iu bashkangjit Islamit, duke shkuar në Qabe për të bërë adhurim, në shoqëri të ndonjërit prej muslimanëve që i bashkangjitej. ("Jeta e Muhammedit")

Por këto pretendime interesante nuk janë të përkrahura me dëshmi. Dhe nëse do t`i shihnim dëshmitë, do të shfaqej një imazh krejtësisht i kundërt.

Disa pretendime janë akoma më ekstravagante. Për shembull, historiani egjiptian, Emin Davidar, në librin e tij "Imazhe nga jeta e të Dërguarit të Zotit", shkruan se konvertimi i Umarit ishte një goditje vdekjeprurëse për Kurejshin.

Ajo që në të vërtetë u shfaq me konvertimin e Umarit, ishte një valë e re dhe e paparë dhune që u drejtohej muslimanëve. Përpara konvertimit të tij, ishin të rrezikuar vetëm ata muslimanë që ishin të pambrojtur por pas konvertimit të Umarit, asnjëri nga muslimanët dhe madje as vetë i Dërguari, nuk ishin të mbrojtur nga sulmet e idhujtarëve.

Muhammed Husejn Hajkal

Derisa ishin në ekzil në Abisini, ata dëgjuan se pas konvertimit të Umarit, Kurejshi kishte pushuar së përndjekuri Muhammedin dhe ndjekësit e tij. Sipas një rrëfimi, vetëm disa prej tyre u kthyen në Mekke kurse sipas një tjetri, që të gjithë. Kur arritën atje, panë që Kurejshi vazhdonte me persekutimin e muslimanëve edhe më ashpër se më parë. Pa mundur ta duronin këtë persekutim, një pjesë e tyre u kthye në Abisini kurse një pjesë hyri në Mekke gjatë mbrëmjes dhe u fsheh. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Por kjo nuk ishte e gjitha. Pas kësaj kohe, Muhammedi, i Dërguari i Zotit, nuk do të mund as të jetonte në Mekke. Pak me tepër se një javë kishte kaluar nga konvertimi i Umarit, kur Muhammedi dhe e gjithë familja dhe fisi i tij, u detyruan të largoheshin nga Mekkeja. Andaj, është e papërshtatshme me faktet, teoria se me konvertimin e Umarit, muslimanët u rehatuan dhe se nuk kishin nevojë më të fshiheshin nga idhujtarët.

S. Margoliouth

...nuk kemi asnjë shënim në lidhje me ndonjë rast kur Umari ka shfaqur trimëri, ndonse janë të shumta rastet e ashpërsisë dhe urisë së tij për gjak. Në betejën e Hunejnit, ai iku dhe në një rast tjetër, iu fal jeta nga një armik zemërmirë. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", 1931)

Profesor Margoliouth flet për një rast kur një armik bujar ia fali jetën Umarit. Me shumë gjasa bëhet fjalë për betejën e Hendekut gjatë rrethimit të Medines. Në atë betejë, Ali ibn Ebu Talibi e pati vrarë në dyluftim gjeneralin mekkas Amr ibn Abd Vudd, me çka edhe shokët e këtij të fundit nisën të largoheshin e të iknin përtej hendekut. Kur po tërhiqeshin, Umari u përpoq ta përzinte nga pas njërin prej tyre. Ky kalorës që ishte duke u tërhequr, kishte dëgjuar se Aliu asnjëherë nuk i sulmonte ata që tërhiqeshin nga pas dhe e kuptoi se nuk ishte Aliu që e ndiqte. Kur e ktheu kokën dhe e vërejti Umarin që vinte drejt tij, befas e ktheu kalin dhe Umari ndaloi i ngrirë në vend. Kalorësi që e njihte Umarin, i tha:

"Sikur të mos i kisha premtuar sime më se nuk do të vrisja kurrë një nga Kurejshi, tani do ishe i vdekur. Ji falenderues asaj dhe mos harro se ta fala jetën."

Duhet theksuar se Hamza e pati pranuar Islamin një vit para Umarit dhe e kishte shpalluar konvertimin e tij duke e goditur me harkun e tij Ebu Xhehlin, dajën e Umarit. Askush nuk pret nga Umari që ta ndjekë shembullin e Hamzës dhe ta godasë dajën e vet, por nuk ekziston ndonjë shënim i historisë që flet se Umari e ka goditur ndonjë idhujtar për shkak të ofendimit që ky i fundit i ka bërë të Dërguarit të Zotit. Për më tepër, kur Hamza e pranoi Islamin dhe ia gjakosi hundët Ebu Xhehlit, vetë Umari ishte akoma një idhujtar. Ishte detyra e tij, që në emër të "solidaritetit fisnor", ta sfidonte Hamzën dhe ta mbronte nderin e vëllait të nënës së tij. Në fund të fundit, sipas shumë pretendimeve, ai ishte më i guximshmi, më i frikshmi dhe më kokëforti nga njerëzit e Mekkes. Po të ishte i tillë, kush tjetër në mos Umari, duhej ta sfidonte Hamzën? Por një sfidë e tillë nuk erdhi kurrë...

13. Bojkoti ekonomik dhe shoqëror kundër Hashimitëve (vitet 616-619)

Vitët të gjashtë të Shpalljes po i afrohej fundi. Paganët kishin shpenzuar tashmë tre vjet në betejën e tyre kundër Islamit. Ata kishin shfaqur një armiqësi dhe dhunë të pashoqe ndaj tyre por kishin arritur shumë pak rezultate. I kishin përdorur të gjitha armët kundër muslimanëve, duke nisur nga përpjekja për t`i korruptuar deri tek përpjekja për t`i bindur, nga talljet dhe ofendimet deri të kërcënimet dhe përdorimi i dhunës, por të gjitha pa ndonjë rezultat konkret. Fuqia e besimit të muslimanëve i kishte lënë të dëshpëruar.

Dështimet e tyre të vazhdueshme i detyruan që ta rivlerësonin situatën e Muhammedit dhe të Islamit dhe disa prej tyre u përpoqën ta shihnin problemin nga një këndvështrim i ri. Gjatë kërkimit të tyre për një zgjidhje, ata dalngadalë e kuptuan se armiku i tyre i vërtetë nuk ishte grupi i muslimanëve të pambrojtur dhe të varfër në Mekke. E kuptuan se armiku i vërtetë i politeistëve dhe idhujtarëve të Mekkes ishte Ebu Talibi. Në fund të fundit, ishte pikërisht ai që e mbronte me ngulm dhe me kujdes Muhammedin dhe Islamin. Vetë muslimanët, në anën tjetër, nuk kishin fuqi të mjaftueshme për ta mbrojtur Muhammedin, për të mos përmendur se ata vetë ishin në gjendje të mjerueshme dhe në nevojë mbrojtjeje.

Suksesi i tyre në identifikimin e armikut të vërtetë pati ndikim tek prijësit e Kurejshit dhe u ndihmoi atyre të hartonin një strategji të re në luftën kundër Islamit.

Abd-al-Rahman Azzam

Më në fund, oligarkia mekkase vendosi dëshpërimthi të merte masa kundër Ebu Talibit. Sipas tyre, ai ishte mbrojtësi i vërtetë i blasfemisë, ndonse akoma përkrahës i sistemit mekkas dhe i pakonvertuar në fenë e Muhammedit. Ata vendosën që t`i dërgonin një ultimatum...("Mesazhi i përjetshëm i Muhammedit", Londër, 1964)

Në të kaluarën, Kurejshi kishte bërë përpjekje për ta izoluar Muhammedin nga fisi i tij dhe shpresonte se do të mund ta bindte ose ta trembte Ebu Talibin që ta tërhiqte nga i nipi dhe nga Islamit mbrojtjen e fisit. Po t`ia dilnin mbanë ta izolonin Muhammedin nga mbrojtja e fisit të tij, ata ishin të bindur se do të mund ta zgjidhnin këtë problem kaq kompleks duke e eliminuar Muhammedin.

Por Ebu Talibi nuk i lejoi Kurejshit që ta izolonte atë. Jo vetëm që ai vetë qëndroi në mbrojtje të nipit të tij, por e aktivizoi gjithë fisin e Hashimitëve pas vetes. Hashimitët ishin të bashkuar në mbrojtjen e Muhammedit dhe përballë këtij uniteti, Kurejshi ishte i pafuqishëm për të bërë diçka.

Pas shumë diskutimesh, prijësit e Kurejshit arritën në përfundimin se pathyeshmëria e Hashimitëve kërkonte masa më drastike dhe vendosën të mos e izolonin vetëm Muhammedin por gjithë fisin e tij të Hashimitëve.

Ishte e pashmangshme se çdo përpjekje për t`i izoluar Hashimitët do të çonte në polarizim të grupeve brenda Mekkes. Të gjithë në Mekke do të duhet të deklaroheshin "pro" ose "kundër" Hashimitëve. Por shumë shpejtë u pa qartë, se në këtë konfrontim, Hashimitët do të mbeteshin vetëm përballë gjithë arabëve.

Muhammed Husejn Hajkal

Është gati e pamundur të paramendohen përmasat e përpjekjeve të Kurejshit për ta luftuar Muhammedin dhe vendosmëria e tyre e palëkundur për vite me rradhë. Ata e kërcënuan Muhammedin bashkë me familjen e tij dhe u tallën me të dhe me porosinë që kishte sjellur duke i ofenduar edhe ndjekësit e tij. Ata i aktivizuan të gjithë poetët e tyre që ta kritikonin me fjalët e tyre më të mprehta dhe t`ia drejtonin Muhammedit shprehjet më të pamëshirshme. Ata e sulmuan atë dhe ndjekësit e tij. U përpoqën ta blenin me para, me pozita e me fuqi, gjëra që as njerëzit më të fuqishëm nuk u rezistojnë dot. Kurejshi jo vetëm që i dëboi ndjekësit e Muhammedit nga shtëpitë e tyre por ua pengoi edhe tregtinë, me qëllim që t`i varfëronte edhe më. Ata e kërcënuan Muhammedin dhe ndjekësit e tij se do të përballeshin me një luftë të përgjakshme. Si një përpjekje të fundit, ata nisën një bojkot që kishte për qëllim t`i bënte të vdisnin nga uria... ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Disa ditë para fillimit të vitit të shtatë të Shpalljes, prijës të fiseve të ndryshme të Kurejshit organizuan një mbledhje solemne në "ndërtesën bashkiake" të Mekkes dhe me koncenzus, e nënshkruan një dokument sipas të cilit Hashimitët do të përballeshin me një bojkot shoqëror dhe ekonomik, përderisa nuk e dorëzonin Muhammedin. Ata u betuan se nuk do të blenin asgjë prej tyre dhe se asgjë nuk do t`u shisnin. Gjithashtu u ndaluan edhe martesat me pjesëtarët e Hashimitëve.

Pastaj këtë dokument ua dërguan edhe fiseve të tjera për t`u kërkuar përkrahje. Kur të gjithë fiset e nënshkruan, ky dokument u var në mënyrë solemne në murin e Qabes dhe ishte një provokim i qartë.

Ebu Talibi e shihte qartë se një stuhi po drejtohej nga Hashimitët. Atmosfera në Mekke ishte bërë aq e tendosur sa Hashimitët ndjeheshin të rrezikuar. Ebu Talibi e shihte se nuk ishte një ide e mençur që të mbeteshin në qytet, ku armiku çdo çast mund t`ua vinte zjarrin shtëpive të tyre. Andaj, për hir të sigurisë së fisit të tij, ai vendosi që të largoheshin nga Mekkeja dhe të strehoheshin në një kanjon në rrethinat e Mekkes, e cila më vonë do të njihej si "Sh`ib Ebu Talib" (Lugina e Ebu Talibit). Ky vend u ofronte një mbrojtje natyrore dhe ishte më i sigurt sesa shtëpitë e tyre në qytet, të cilat nuk ishin të mbrojtura nga sulmet. Në ditën e parë të vitit të shtatë pas Shpalljes, bijtë e Hashimit (Benu Hashim) dhe bijtë e Muttalibit (Benu el Muttalib) u larguan nga Mekkeja dhe u strehuan në luginën, ku do të jetonin nën rrethim. Do të ishte ky, një rrethim i gjatë...

Muhammed Husejn Hajkal

Marrëveshja të cilin fiset e Kurejshit e kishin bërë për ta bojkotuar Muhammedin dhe për t`i bllokuar muslimanët, vazhdoi të ishte e vlefshme për tre vjet me rradhë... ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Marmaduke Pickthall

Për tre vjet, Profeti u ngujua bashkë me fisin e tij në njërën nga luginat në rrethinat e Mekkes. ("Hyrja e Përkthimit të Kur`anit të Shenjtë", 1975)

Tregimi i ngujimit të Hashimitëve është një kapitull i lavdishëm në epin e Islamit dhe është përcjellur nga secili historian, që ka shkruar mbi këtë temë. Ndër ta:

William Muir

Kurejshi krijoi një lidhje kundër Hashimitëve, sipas të cilës askush nuk do martohej me gratë e tyre, nuk do t`u jepte gra për martesë, nuk do t`u shiste ndonjë gjë dhe as që do të blinte prej tyre. Të gjitha lidhjet me ta do të ndërpriteshin.

Kjo ndalesë u shkrua me kujdes dhe u vulos me tri vula. Kur të gjithë u pajtuan me të, dokumenti u var në Qabe dhe me këtë iu dha edhe bekimi fetar.

Hashimitët, të paaftë ta kundërshtonin këtë qëndrim të ashpër publik kundër tyre dhe mbase duke e parë qartë se ky bojkot ishte vetëm prelud i një lufte të hapur ose i sulmeve tinzare natën, u tërhoqën në një pjesë të zbrazur të qytetit të njohur si "Sheb Ebu Talib". Ishte një luginë e formuar nga grykat e ngushta të maleve, atje ku shkëmbinjtë e Ebu Kubejsit, ngriheshin në periferinë lindore të Mekkes. Në luginë hyhej nëpërmjet një grykë të ngushtë, nëpër të cilën vështirë kalonte një deve. Në të gjitha anët e tjera, ishte e mbrojtur nga qyteti me shkëmbinj dhe me ndërtesa.

Në natën e parë të muajit të parë të vitit të shtatë të profetësisë së Muhammedit, Hashimitët, duke përfshirë edhe Profetin me familjen e tij, u tërhoqën në "distriktin" e Ebu Talibit. Bashkë me ta shkuan edhe pasardhësit e Muttalibit, vëllai i Hashimit. Ndalesa kundër tyre ushtrohej në mënyrën më të rreptë. Shumë shpejt, Hashimitët u gjendën të ndarë nga drithërat e tyre dhe nga nevojat e tjera themelore. Rezervat e tyre, në harxhim e sipër, të cilat furnizoheshin rrallëherë me tregti të fshehura, iu afruan fundit. Mekkasit e dëgjonin vajin e foshnjave të uritura brenda luginës. Kishte të tillë nga të afërmit e tyre, që edhe përkundër ndalesave të Kurejshit, u sillnin ushqime fshehurazi. Hakimi, nipi i Huvejlidit, i çonte shpesh furnizime hallës së tij, Hatixhes, ndonse kjo përpjekje ishte një rrezik i madh për të. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Në fillim të ngujimit, Aliu ishte 16 vjeç dhe u vu në krye të përpjekjeve për të gjetur ushqim për njerëzit. Ai e bëri këtë detyrë duke e rrezikuar shumë herë jetën e tij dhe duke sjellur ujë dhe drithëra, kurdo që arrinte t`i gjente. Për një shtambë ujë, i duhej të paguante një flori dhe ndihej fatlum sikur të mund të gjente kaq. Megjithatë, përpjekjet e tija sillnin vetëm një çlirim të përkohshëm tek njerëzit e luginës.

Vetë Ebu Talibi nuk flinte mbrëmjeve. Për të, siguria e të nipit ishte më e rëndësishme se gjithçka tjetër. Kur Muhammedin e zinte gjumi, Ebu Talibi e zgjonte dhe e çonte në shtratin e njërit prej djemve të tij dhe i urdhëronte të birit që të flinte në shtratin e Muhammedit. Pak më vonë, e zgjonte sërish dhe e shtrinte në shtratin e njërit prej djemve të tjerë të tij.

Kështu e kalonte gjithë natën duke ia ndëruar vendin Muhammedit nga një shtrat në tjetrin. Ai i njihte armiqtë e tij. Ata ishin kokëfortë, të pabesë, të ligë dhe hakmarrës. Për këtë arsye, ai nuk i nënvlerësonte. Nëse ndonjëri prej tyre do të hynte fshehurazi në luginë për ta vrarë Muhammedin, do ta vriste njërin nga djemtë e Ebu Talibit. Ebu Talibi dhe e shoqja ishin gjithmonë të gatshëm t`i sakrifikonin bijtë e tyre për Muhammedin.

Kishte raste kur Aliu, edhe përkundër përpjekjeve të tija, nuk gjente dot ushqim dhe fëmijët mbeteshin të uritur. Por uria ishte tashmë gjendja normale e tyre. Kur kishte ujë, nënat zienen gjethe në të dhe ua jepnin fëmijëve të tyre për t`i qetësuar. Vajit të fëmijëve të uritur që dëgjohej edhe jashtë luginës, Ebu Xhehli dhe Umajjadët i përgjigjeshin me të qeshura. Ata kënaqeshin me "triumfin" e tyre, me të cilin i bënin të qanin për bukë e për ujë, fëmijët e Hashimitëve.

Në këto tre vjet, gjëja më e çmueshme për fiset e ngujuara ishte uji. Uji ishte eliksiri i jetës dhe të dy fiset (Benu Hashim dhe Benu Muttalib) e mernin atë falë Hatixhes. Ajo nga pasuria e saj i jepte Aliut florinj për të blerë ujë. Kujdesi i saj për njerëzit e tjerë manifestohej në shumë mënyra. Ajo i lutej Zotit për t`i mëshiruar të ngujuarit. Lutja ishte strategjia e saj kundër problemeve. Një strategji e thjeshtë, e cila solli rezultate.

Ndonjëherë, miqtë e mbetur të Hashimitëve në Mekke u përpoqën për të "kontrabanduar" ushqim brenda luginës por paganët i kapën dhe e konfiskuan ushqimin.

Njëri nga miqtë e Hashimitëve në Mekke ishte Hisham ibn Amr el-Amiriu. Ai u sillte ushqim dhe ujë, aq herë sa mundej. Koha që kishte zgjedhur për t`ua dorëzuar ushqimin ishte disa orë para agimit. Por pas një kohe Kurejshi e kapi dhe e kërcënoi me vdekje sikur të vazhdonte t`u sillte ndihmë Hashimitëve.

Një tjetër mik i fshehur i Hashimitëve ishte Hakim ibn Hizami, nipi i Hatixhes. Ai bashkë me skllavin e tij i çonin ushqime dhe ujë Hatixhes, e cila ua shpërndante fëmijëve këto gjëra. Ebu`l Buhtariu ishte një mik i Hakimit. Edhe ai shumë shpesh u sillte ushqime Hashimitëve. Një natë teksa po çonin një deve të ngarkuar drejt luginës, u gjendën ballë për ballë me Ebu Xhehlin. Ai u tha se do t`ua konfiskonte mallërat dhe devenë. Në fillim, Ebu`l Buhtariu u përpoq ta bindte me fjalë por Ebu Xhehli nuk dëgjonte. Ai e bllokoi hyrjen për në luginë dhe nuk u lejoi të kalonin. Ebu`l Buhtariu u përpoq të kalonte dhe mes tyre filloi një zënkë e dhunshme. Konflikte të tilla nuk ishin të rralla në rrethinat e luginës por disa miq të përzemërt të Hashimitëve, nuk u demoralizuan dhe vazhduan të bënin gjithçka për t`i ndihmuar.

Hisham bin Amr el-Amiriu, Hakim bin Hizami dhe Ebu`l Buhtariu nuk ishin muslimanë por ata nuk i shihnin dot fëmijët dhe robërit e Hashimitëve tek vdisnin nga uria. Andaj këta burra e rrezikuan jetën e tyre për të sjellë ushqim dhe ujë në Luginën e Ebu Talibit. Ata nuk kërkuan asnjë shpërblim për këtë vepër të tyre dhe e gjitha që donin ishte siguria e fiseve të ngujuara.

Këtu duhet theksuar se urrejtja dhe mllefi i familjes Umajjade të Kurejshit nuk ishte dhe aq kundër muslimanëve, sa ishte kundër Hashimitëve. Qëllimi i tyre përfundimtar ishte shkatërrimi i Islamit. Por nuk mund ta shkatërronin Islamin pa e vrarë Muhammedin. Ata bënë shumë përpjekje për ta vrarë por dështuan sepse ai ishte gjithmonë i paarritshëm për ta. Ai ishte i sigurt në "kështjellën" që Ebu Talibi dhe Hashimitët e kishin ndërtuar rreth tij. Umajjadët me shumë të drejtë i shënjestruan Hashimitët si arsyeja kryesore e dështimeve të tyre në luftën kundër Islamit. Ata kurrë nuk i falën Hashimitët për pengesat që u nxirnin në përpjekjet e tyre kundër Muhammedit.

Në ndërkohë, kishte shumë muslimanë që nuk i takonin fisit të Hashimitëve dhe që të gjithë qëndruan në Mekke gjatë këtij ngujimi. Ata nuk shkuan në Luginën e Ebu Talibit bashkë me Hashimitët. Thuhet se disa prej tyre ishin të pasur, të fuqishëm dhe me ndikim dhe ndonse të gjithë pretendonin se e donin Profetin e tyre, asnjëri nuk shkoi ta shihte ose ta ndihmonte gjatë këtyre tre vjetëve. Ata e gëzonin rehatinë dhe sigurinë e shtëpive të tyre për tre vjet me rradhë, në një kohë kur Profeti Muhammed, jetonte në tehun e shpatës, i rrethuar nga armiqtë e tij të etur për gjak dhe në një gjendje pasigurie, ku nuk dihej se ç`tmerre do të sillte dita tjetër për fisin e tij.

Ngujimi i Hashimitëve përfundoi pas tre vjetësh në vitin 619 të erës sonë dhe ata u kthyen në Mekke. Dhjetë vjet kishin kaluar qëkur Muhammedi (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij), e kishte nisur misionin e tij. Bojkoti i Kurejshit nuk i solli rezultatet e pritura sepse edhe pas tij, Hashimitët nuk dorëzoheshin dhe morali i tyre mbetej i lartë. Në fund të ngujimit, dorëzimi i Muhammedit ishte për ta po aq i papranueshëm sa ç`kishte qenë në fillim.

Hashimitët dhe bijtë e Muttalibit u kthyen në shtëpitë e tyre në Mekke pas tre vjetësh. Gjatë kësaj kohe, pasuritë e mëdha të Hatixhes dhe të Ebu Talibit ishin harxhuar. Ata duhej ta rindërtonin jetën nga e para duke i vendosur një nga një tullat.

Nëse Kurejshi i dha fund ngujimit të Hashimitëve, kjo nuk ishte për shkakun se qëndrimi i tyre kishte ndryshuar. Ata i dhanë fund rrethimit sepse faktorë të tjerë kishin hyrë në lojë. Rrëfimi që do të japim më poshtë, është i marrë nga burimi më i hershëm në lidhje me historinë e Islamit, që është biografia (arabisht: Sira) e Profetit të Islamit nga Muhammed ibn Is`haku. Në të përshkruhen ngjarjet që mundësuan kthimin e Hashimitëve dhe pasardhësve të Muttalibit në Mekke, pas tre vjetësh ngujimi në Luginën e Ebu Talibit.

Heqja e bojkotit

Benu Hashimi dhe Benu Muttalibi ishin në Shi`b (luginë) për shkak të bojkotit që Kurejshi kishte nisur kundër tyre. Por pastaj, vetë disa pjesëtarë të Kurejshit ndërmorën hapa për ta hequr këtë bojkot. Askush nuk u përpoq për këtë gjë më tepër se Hisham bin Amri, për shkak se ishte i biri i njërit nga vëllezërit e Nadla bin Hashim bin Abd al Menafit nga ana e tij dhe me këtë, ishte i lidhur me Hashimitët. Ai ishte njeri i rëndësishëm në fisin e tij. Kam dëgjuar se derisa dy fiset ishin të ngujuar në luginë, ai u sillte deve të ngarkuara me ushqim deri tek hyrja e ngushtë e grykës dhe pasi i lironte i godiste devetë që të hynin me vrap drejt luginës. Të njejtën e bëri edhe disa herë të tjera për t`u sjellur tesha.

Ai shkoi tek Zuhajr ibn Ebu Umejje ibn Mugire, nëna e të cilit ishte Atika, e bija e Abdul Muttalibit, dhe i tha: "A të vjen mirë të hash bukë e të vishesh kur e di gjendjen e dajallarëve të tu? Ato as mund të bëjnë tregti me dikë dhe as të martohen. Për Zotin, sikur ata të ishin dajallarët e Ebu`l Hakem ibn Hishamit (Ebu Xhehlit), e ti t`i kërkoje t`i bojkonte, ai kurrë nuk do të kishte bërë një gjë të tillë." Zuhajri ia ktheu: "Po ç`mund të bëj unë Hashim? Unë jam veç një njeri i vetëm. Për Zotin, sikur të kisha të tjerë të më përkrahnin, do ta hiqja atë bojkot." Hishami i tha: "Më ke mua..." "Shko gjej edhe të tjerë!", i tha Zuhajri.

Kështu Hishami shkoi tek Mutim bin Adij dhe i tha: "A jeni të kënaqur që dy fiset e Abdul Menafit të vdesin derisa ju vazhdoni t`i ndiqni Kurejshët? Do të shihni se një ditë do t`ua bëjnë të njejtën edhe juve." Ai ia dha përgjigjen e njejtë si Zuhajri dhe kërkoi të gjendej një i katërt. Kështu Hishami shkoi tek Abu`l Buhtariu ibn Hishami, i cili kërkoi një të pestë, të cilin Hishami e gjeti tek Zama`a bin Esved bin Muttalib, i cili kërkoi një njeri të gjashtë por Hishami ia përkujtoi atij farefisninë dhe detyrat që kishte ndaj fisit. Zama`a pyeti në ishin të gatshëm të tjerët për të bashkëpunuar. Të gjithë u pajtuan të takoheshin natën afër Huxhunit, mbi Mekke dhe kur u takuan, vendosën të merreshin me punën e bojkotit derisa ta hiqnin nga fuqia.

Ditën tjetër, kur njerëzit po mblidheshin, Zuhajri u vesh, eci shtatë herë rreth Qabes dhe pastaj tha: "O mekkas! A do të hamë e do vishemi kur Hashimitët janë duke vdekur, pa mundur të shesin e të blejnë? Për Zotin, nuk kam për t`u ndalur derisa ky dokument i poshtër bojkoti të griset!

Ebu Xhehli bërtiti: "Po gënjen. Ai dokument nuk ka për t`u grisur asnjëherë.."

Zama`a ia ktheu: "Ti je gënjeshtari i vërtetë. Ne nuk e deshëm këtë bojkot edhe kur u përpilua në fillim."

Ebu`l Buhtariu iu bashkangjit: "Zama`a ka të drejtë. Ne s`qemë të kënaqur me të qëkur u shkrua dhe nuk jemi të kënaqur as tani.."

Pas tij, shtoi Mutimi: "Që të dy keni të drejtë dhe kushdo që thotë ndryshe është gënjeshtar. Qoftë Zoti dëshmitar se ne distancohemi prej asaj që thuhet në atë dokument". Më në fund foli edhe Hishami, i cili i përkrahu shokët e tij.

Pastaj Mutimi shkoi ta merte dokumentin për ta grisur. Por kur arriti atje e pa se krimbat e kishin ngrënë gjithë dokumentin përveç pjesës ku ishte shkruar "Me emrin tënd o Zot!". Kjo ishte formula me të cilin Kurejshët i fillonin shkrimet e tyre. Shkruesi i këtij dokumenti ishte Mensur bin Ikrime-ja."

Mutim ibn Adij e copëtoi pjesën e mbetur të dokumentit të Kurejshit. Copëzat u shpërndanë nga era dhe nuk mbeti asnjë gjurmë prej tyre më pas. Ishte kjo një vepër, që kërkonte vendosmëri dhe guxim. Vendosmëri në pretendimin se Hashimitët ishin viktima të padrejtësisë dhe guxim për t`u rebeluar kundër gjithë Kurejshit. Kjo vepër e vendosur e tij ishte shenjë se ngujimi i Hashimitëve kishte marrë fund dhe se pjesëtarët e tyre mund të ktheheshin në Mekke. Vetë Mutimi, bashkë me luftëtarët e rinj të fisit të tij shkuan me kuajt e tyre drejt luginës, të armatosur deri në dhëmbë dhe e shoqëruan Muhammedin dhe pjesëtarët e dy fiseve të ngujuara, gjatë kthimit të tyre në Mekke.

Dr. Muhammed Hamidullah, në faqen e dhjetë të librit "Hyrje në Islam", të botuar nga Federata Ndërkombëtare Islame e Organizatave Studentore, në Salimiah të Kuvajtit (1977), shkruan:

Pas tre vjetësh, katër ose pesë jomuslimanë, më të njerëzishëm se të tjerët dhe pjesëtarë të fiseve të ndryshme, e shpallën publikisht distancimin e tyre nga bojkoti i padrejtë...

Dr. Hamidullahu e ka shfaqur dështimin e bojkotit, si një fryt i njeridashjes së "katër a pesë jomuslimanëve". Ata, siç thotë ai, "ishin më të njerëzishëm se të tjerët" dhe ka të drejtë. Por a ishin vallë edhe më të njerëzishëm se vetë muslimanët që jetonin në Mekke?

Është e pabesueshme dhe e vërtetë se përgjigja e kësaj pyetjeje aspak të këndshme është pozitive. Në fund të fundit, përveç këtyre trimave, që ishin të gjithë jomuslimanë, askush tjetër në Mekke nuk u ndje i detyruar që për hir të njeridashjes, të rebelohej kundër Kurejshit dhe të vepronte në mbrojtje të Hashimitëve.

Një tjetër gjë interesante është fakti se Zuhajri ndihej i vetëm. Kur Hishami për herë të parë ia përmendi atij ngritjen e bojkotit kundër Hashimitëve dhe e kritikoi se bëhej i shurdhër ndaj vuajtjeve të të ngujuarve dhe se dështonte në të larguarit e kësaj vuajtjeje, ky i fundit ia ktheu:

"Po ç`mund të bëj unë o Hisham? Unë jam veç një njeri i vetëm. Për Zotin, sikur të kisha të tjerë të më përkrahnin, do ta hiqja atë bojkot."

Përgjigja e Zuhajrit është intriguese. Përse ndihej se ishte i vetëm? Përse nuk mendoi ta merte pas vetes përkrahjen e muslimanëve që ishin në Mekke? Në fund të fundit, sipas historianëve, disa nga muslimanët e Mekkes ishin njerëz të rëndësishëm e të pasur dhe kishin ndikim tek idhujtarët. Por për ndonjë arsye misterioze, as Zuhajri dhe as shokët e tij, nuk menduan se mund t`i mernin edhe muslimanët në "ekipin" që i solli fund ngujimit të Hashimitëve.

Zuhajri me shokë arritën t`i kthenin Hashimitët në qytet. Por me veprën e tyre, ata demonstruan se muslimanët që kishin mbetur në Mekke, nuk ishin dhe aq të "pazëvendësueshëm" për Muhammedin dhe për Islamin.

Është një paradoks i historisë së Islamit fakti se dora që u shtri për ta grisur dokumentin e bojkotit të Kurejshit kundër Hashimitëve, nuk ishte dora e një muslimanë por pikërisht e një "jobesimtari" të quajtur Mutim ibn Adij. As Mutimi dhe as shokët e tij si Hisham ibn Amr, Zuhajr bin Ebu Umejje, Ebu`l Buhtari bin Hisham dhe Zama`a el Esvedi nuk ishin muslimanë. Por që të pestë ishin trima me moral shembullor, të cilët nuk e gëlltisnin dot padrejtësinë që u bëhej Hashimitëve. Ata nuk u ndalën derisa e sollën në vend drejtësinë.

Teknikisht, këta pesë trima nuk ishin muslimanë. Por vetëm ata e patën guximin dhe vendosmërinë e duhur për ta mbajtur në këmbë një princip tërësisht islamik siç është Drejtësia. Ata e sollën në vend drejtësinë dhe me këtë vepër të tyre, fituan përjetshmëri në sagën e Islamit. Në anën tjetër, muslimanët jo vetëm që nuk vepruan dot, por as që protestuan kundër cinizmit dhe arrogancës Kurejshe në ngujimin e Hashimitëve. Për tre vjet me rradhë, ata mbajtën një distancë të sigurt dhe një heshtje aspak bindëse. Me sa duket, veprat e tyre kontrolloheshin vetëm nga ndjenja e kujdesit dhe e sigurisë. Andaj gjithë ç`bënë ata, ishte shtyrja e veprimit për më vonë dhe vëzhgimi nga anash si spektatorë të painteresuar.

14. Vdekja e Hatixhes dhe Ebu Talibit (viti 619)

Falë trimërisë së pesë burrave nga Mekkeja, Hashimitët tani mund të ktheheshin në shtëpitë e tyre. Por pikërisht kur kishte filluar disi të përmirësohej gjendja e tyre, pas një jete të vështirë trevjeçare në një grykë malore, Hatixheja, e shoqja, përkrahësja dhe ndjekësja e Muhammedit dhe bamirësja e të gjithë muslimanëve u sëmur dhe vdiq. Gjatë gjithë jetës, ajo kishte jetuar në luks dhe në pasuri por tre vitet e fundit në ngujim kishin qenë për të një lodhje e tepërt e cila tani po jepte pasoja.

Siç u tha edhe më sipër, Hatixheja ishte personi i parë, që pranoi se Zoti është një dhe se Muhammedi është i Dërguari i Tij për njerëzimin. Nderi dhe lavdia e të qenit besimtarja e parë në botë i takon përjetësisht asaj. Ajo e sakrifikoi për Islamin gjithë rehatinë e saj, pasurinë dhe shtëpinë që kishte, për ta sakrifikuar më në fund edhe jetën. Pa dyshim, sikur të jetonte në shtëpinë e saj të madhe e të rehatshme në Mekke, e rrethuar nga shërbetoret e saja, ajo do të kishte jetuar edhe më gjatë. Por ajo preferoi të qëndronte pranë të shoqit dhe fisit të tij dhe ta ndante me ta barrën e jetës. Gjatë ngujimit, ajo jo vetëm që vuajti nga uria dhe etja por gjithashtu edhe nga vapa e verës dha nga ftohtësia e dimrave. Por askush nuk dëgjoi ndonjëherë të ankohej dhe kurrë nuk e panë ta humbte durimin. Pa dallim në kalonin kohë të mira ose të vështira, pa dallim në ishte e pasur ose krejt e varfër, ajo ishte gjithnjë me fytyrë të qeshur. E tillë ishte edhe gjatë ngujimit. Varfëria dhe shkelja kurrë nuk e prishën disponimin e saj dhe sjelljen. Pikërisht sjellja e saj ishte një burim i pashtershëm fuqie, rehatie dhe guximi për të shoqin, në çastet më të vështira të jetës së tij.

Gjatë viteve të kaluara në ngujim, Hatixheja e harxhoi gjithë pasurinë e saj duke blerë gjërat e nevojshme si ushqimi, uji dhe veshmbathjet për fisin e të shoqit. Kur u kthye në shtëpinë e saj, e gjithë pasuria ishte zhdukur dhe kur vdiq, nuk kishte para të mjaftueshme as për të blerë një qefin. Një gunë e të shoqit u përdor si qefin për të dhe ajo u varros e mbështjellur me të.

Muhammedi nuk u martua me asnjë grua tjetër derisa ishte gjallë Hatixheja dhe sikur të mos vdiste, mbase kurrë nuk do të martohej edhe njëherë.

Edward Gibbon

Gjatë 24 vjetëve të martesës së tyre, burri i ri i Hatixhes nuk e përdori të drejtën e tij për t`u martuar me një grua tjetër dhe krenaria dhe butësia e kësaj zonje kurrë nuk u ofendua nga prania e një rivaleje. Pas vdekjes së saj, Profeti e vendosi atë në shkallën e katër grave të përsosura, bashkë me motrën e Mojsiut, nënën e Krishtit dhe me Fatimen, vajzën e tij më të dashur. ("Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake")

Sir John Glubb

Hatixheja ishte ndjekësja e parë e Muhammedit. Që nga çasti i thirrjes së tij të parë deri në vdekjen e saj pas nëntë vjetësh, ajo kurrë nuk u dorëzua. Kurdo që ai të ofendohej ose të sulmohej, e dinte se kur të kthehej në shtëpi, do të gjente një fytyrë të qeshur e të dashur për ta rehatuar. Ajo, me qetësinë e saj, ishte përherë pranë tij, që t`ia rikthente guximin dhe t`ia lehtësonte barrën e frikës. ("Jeta dhe koha e Muhammedit", Nju Jork, 1970)

Ibn Is`haku, biografi i Profetit, thotë se kur erdhi shpallja e dytë pas një afati të gjatë kohor nga e para, Hatixhesë iu dërgua një lëvdatë hyjnore dhe një përshendetje nga Zoti. Kjo porosi iu soll Muhammedit nëpërmjet Xhibrilit dhe kur ai ia përcolli Hatixhes, ajo tha:

"Zoti është paqja (selami) dhe e gjithë paqja është prej Tij. Paqja qoftë mbi Xhibrilin!"

Muhammedi përgjithmonë e kujtoi Hatixhen me dashuri, me falënderim dhe me mallëngjim të thellë. Gjatë sëmundjes së saj të shkurtër, ai ndenji gjithë natën pa gjumë, duke u kujdesur për të, duke e qetësuar dhe duke iu lutur Zotit. Ai i tha se Zoti i kishte ndërtuar një pallat nga perlat e Parajsës. Vdekja e saj ia mbushi zemrën me dhimbje Muhammedit.

Hatixheja vdiq në ditën e dhjetë të muajit Ramazan të vitit të dhjetë pas Shpalljes. Ajo u varros në Huxhun, në rrethinat e Mekkes. Pas varrimit, vetë i Dërguari e rrafshoi dheun e varrit të saj.

Një muaj pas vdekjes së Hatixhes, Profeti përjetoi një goditje tjetër me vdekjen e Ebu Talibit, xhaxhait dhe mbrojtësit të tij. Ebu Talibi ishte mburroja e Islamit që nga lindja e kësaj feje. Vdekja e këtyre dy njerëzve të dashur, ishte goditja më e madhe që Muhammedi do ta përjetonte në jetën e tij. Këtë vit e quajti "Viti i pikëllimit".

Viti 619 ishte për Muhammedin një vit i pikëllueshëm në më shumë aspekte. Vdekja e të dashurve të një njeriu është një shkak natyror i pikëllimit. Por në këtë rast, vdekja e këtyre dy personave nuk ishte vetëm një përvojë subjektive e Muhammedit. Ai shumë shpejt do ta shihte kuptimin e humbjes së tyre me ndodhitë që do të vijonin.

Ibn Is`hak

Hatixheja dhe Ebu Talibi vdiqën në po të njejtin vit, njëri pas tjetrit. Hatixheja kishte qenë një përkrahëse besnike e Muhammedit në Islam dhe ai i ndante me të problemet e tija. Me vdekjen e Ebu Talibit, ai humbi forcë në mbrojtjen kundër fisit të tij. Ebu Talibi vdiq tre vjet para emigrimit për në Medine dhe pikërisht atëherë, Kurejshi filloi ta sulmonte me një ashpërsi, me të cilën s`do të guxonte më parë gjatë jetës së Ebu Talibit. Një djalë i ri madje, i hodhi pluhur mbi kokë.

Hishami përcjell nga i ati Urva, se Profeti një ditë shkoi në shtëpinë e tij dhe po thoshte: "Kurejshi kurrë s`më ka trajtuar kështu derisa ishte gjallë Ebu Talibi. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Washington Irving

Muhammedi shumë shpejt e kuptoi se ç`do të thoshte vdekja e Ebu Talibit, i cili nuk kishte qenë vetëm një i afërt i dhembshur por edhe një mbrojtës i vendosur e i fuqishëm, falë ndikimit të madh që kishte në Mekke.Pas vdekjes së tij, nuk kishte asgjë që t`i ndalte Ebu Sufjanin dhe Ebu Xhehlin nga dhuna e tyre.

Fati i Muhammedit po bëhej gjithë më i errët në vendlindjen e tij. Hatixheja, ndihmuesja e tij, mikesha e vetmisë dhe besimtarja e devotshme e doktrinës së Muhammedit, kishte vdekur. Kishte vdekur edhe Ebu Talibi, mbrojtësi i tij besnik dhe i fortë. I mbetur pa ndikimin mbrojtës të këtij të fundit, Muhammedi ishte bërë i huaj në Mekke, i detyruar të fshihet dhe t`u bëhet barrë atyre, që për shkak të doktrinës së tij po përndiqeshin. ("Jeta e Muhammedit"

Me fjalinë "barrë atyre, që për shkak të doktrinës së tij po përndiqeshin", historiani në fjalë ka shprehur një mendim me të cilin nuk mund të pajtohemi. Muhammedi kurrë nuk ka qenë barrë për të tjerët. Pjesëtarët e fisit të tij, Hashimitët, e shihnin si privilegj dhe nder mbrojtjen e tij nga armiqtë.

Sir William Muir

Sakrificat që Ebu Talibi dhe familja e tij i bënë për hir të Muhammedit, ndonse akoma nuk e besonin mesazhin e tij, flet për karakterin e tij fisnik dhe bujar. Këto sakrifica flasin në të njejtën kohë edhe për sinqeritetin e Muhammedit. Ebu Talibi nuk do t`i bënte gjithë ato gjëra për një gënjeshtar sepse ishte më se i aftë në vlerësimin e njerëzve.

Kur ndjeu se jeta e tij po i afrohej fundit, ai e mblodhi familjen, bijtë e Abdul Muttalibit, dhe mbasi e la të nipin e tij në mbrojtje të tyre, vdiq i qetë. Ai u varros jo shumë larg varrit të Hatixhes. Muhammedi vajtoi për xhaxhain e tij dhe ky vajtim nuk ishte pa shkak. Për dyzet vjet, ai kishte qenë miku i tij besnik, mbështetja e tij në fëmijëri, mbrojtësi i rinisë së tij dhe kështjella e tij në vitet në vijim. Vetë mosbesimi i tij e kishte rritur ndikimin që kishte. Për sa kohë që ishte gjallë Ebu Talibi, Muhammedi s`kishte pse t`u trembej sulmeve dhe dhunës. Por pas tij, nuk kishte njeri që të mund ta mbronte nga armiqtë. Një Hatixhe e dytë mund të gjendej por jo edhe një Ebu Talib i dytë. ("Jeta e Muhammedit", 1877)

Sir John Glubb

I Dërguari dha përpjekje të mëdha për ta bërë Ebu Talibin t`i përsëriste dëshmitë e besimit islam por ky i fundit vetëm qëndronte i heshtur derisa vdiq. Ebu Talibi është për ne një karakter tërheqës. Fjalëhapur, besnik dhe simpatik, ai i përballoi vuajtjet, humbjet dhe kontradiktat për ta mbrojtur të nipin, ndonse nuk i besonte fjalët e tija. Muslimanët nuk e konsiderojnë atë një hero sepse vdiq si jobesimtar. Megjithatë, sikur të mos ishte guximi i vendosur, me të cilin ai qëndroi pranë të nipit, Islami mbase do të kishte vdekur që në djep.. ("Jeta dhe koha e Muhammedit", Nju Jork, 1970)

Më sipër i kam përcjellur pikë për pike fjalët e Sir William Muir dhe Sir John Glubb. Ata kanë lënë të kuptohet se Ebu Talibi vdiq si jobesimtar. Sikur të pyeteshin për këtë pretendim, ata do të sillnin argumente nga Sahihu i Buhariut, në të cilin thuhet se kur Ebu Talibi ishte në prag të vdekjes, i Dërguari insistonte që të bëhej musliman por ai thoshte se diçka e tillë do ta turpëronte përpara miqve të tij të Kurejshit.

Autori (ose autorët) e këtij "hadithi" kanë harruar diçka. Ebu Talibi po vdiste dhe e dinte se nuk kishte për t`i parë më kurrë "miqtë" e tij nga Kurejshi. Ai e dinte se po shkonte në prani të Krijuesit të tij. Në një çast të tillë, ai vështirë se do të mërzitej për këta miq kurejshitë. Qëllimi i tij kishte qenë përherë të fituarit e kënaqësisë së Zotit dhe më shumë se ç`mund ta vërtetonin të tjerët me fjalët që tha, ai e vërtetoi me veprat e tija se besimi i tij në Njëshmërinë e Zotit dhe në misionin e Muhammedit si i Dërguar i Tij ishte i fortë dhe i palëkundur.

Ai ishte një besimtar i devotshëm i Islamit. Lidhja e tij e fortë me Islamin mund të shihet nga vendosmëria e tij dhe dëshmohet nga logjika e fakteve.

Askush nuk mund ta dojë Muhammedin dhe idhujtarinë njëkohësisht. Këto dy dashuri nuk mund të bashkëjetojnë tek një person. Dhe në anën tjetër, askush nuk mund ta dojë Muhammedin dhe ta urrejë Islamin. Dashuria për Muhammedin dhe urrejtja për Islamin nuk mund të gjenden në një vend. Ai që e do Muhammedin, e do edhe Islamin. Dhe as që mund të thuhet se mund ta urresh Muhammedin dhe ta duash Islamin njëkohësisht. Një fjali e tillë do të ishte absurde.

Në ka diçka për të cilën nuk dyshon askush në historinë islame, është pikërisht dashuria e Ebu Talibit për Muhammedin. Siç u tha më sipër, Ebu Talibi dhe e shoqja Fatima bint Esad, e deshën Muhammedin siç i donin fëmijët e tyre. Burrë e grua, ata ishin gjithmonë të gatshëm për t`i sakrifikuar bijtë e tyre për hir të Muhammedit. Një dashuri e tillë mund të kishte vetëm një burim, atë të besimit tek Muhammedi dhe tek Islami. Gruaja e Ebu Talibit, Fatima bint Esad, gruaja që e rriti Muhammedin, ishte femra e dytë që e pranoi Islamin pas Hatixhes.

Ebu Talibi ishte tejet krenar që Muhammedi, djali i vëllait të tij Abdullahut, ishte zgjedhur në mesin e krijesave të Zotit për të qenë i Dërguari i Zotit për njerëzimin. Muhammedi ishte dashuria dhe krenaria më e madhe e Ebu Talibit.

Veprat e lavdishme të Ebu Talibit janë një pjesë e pandashme e historisë së Islamit. Asnjë tregim mbi Islamin nuk do të ishte i plotë, sikur në të të mos përshkruhej roli i tij si mbrojtës i Muhammedit dhe i Islamit. Veprat e tija janë dëshmia më e qartë e besimit të tij në Zotin dhe në të Dërguarin e Tij.

Zoti i bekoftë robërit e tij të devotshëm, Hatixhen, Ebu Talibin dhe të shoqen, Fatima bin Esad. Që të tre ishin "mjetet" me të cilat Ai e forcoi Islamin dhe e mbajti në këmbë.

 

 

15. Vizita e Muhammedit në Ta`if

Më se dhjetë vite kishin kaluar, qëkur Muhamedi (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) kishte filluar ta shpallte Islamin. Suksesi i tij në këto dhjetë vite ishte tejet modest dhe kishte rezultuar në konvertimin e rreth 170 vetëve (burra dhe gra) në Mekke. Por pas vdekjes të të shoqes Hatixhes dhe xhaxhait të tij Ebu Talibit, dukej se Kurejshi do t`ia merte nga dora edhe këtë sukses të paktë që e kish` arritur. Mekkeja kishte qenë gjithnjë armiqësore ndaj Islamit dhe i Dërguari tashmë mendonte ta shpallte këtë fe në një qytet tjetër. Qyteti më i afërt ishte Ta`ifi, që gjendej 70 milja (rreth 112 km) në juglindje të Mekkes. I Dërguari shkoi në Ta`if diku nga fundi i vitit 619,  bashkë me Zejd bin Harithen.

Në Ta`if, Muhammedi i ftoi tre prijësit e fiseve të atjeshme të largoheshin nga idhujtaria e tyre, ta njihnin Njëshmërinë e Zotit, të mos i ndanin njerëzit sipas përkatësisë së tyre klasore dhe të besonin në barazinë dhe vëllazërinë e të gjithë njerëzve.

Prijësit e fiseve të Ta`ifit ishin njërëz krenarë e mendjemëdhenj dhe as që deshën t`i dëgjonin fjalët e Muhammedit. Ata e pritën me tallje dhe i lëshuan kundër tij fëmijët dhe të rinjtë e qytetit, të cilët e përzunë atë dhe Zejdin duke u hedhur gurë dhe baltë. I plagosur dhe i mbuluar me gjak, Muhammedi u largua nga Ta`ifi. Kur tashmë kishte dalë jashtë qytetit, ai ishte pranë kolapsit. Fatmirësisht, një kopshtar e mori në kasollen e tij, ia mbuloi plagët dhe e la të pushonte derisa të ndihej mjaft mirë, sa ta vazhdonte rrugëtimin e tij nëpër terrenin e ashpër mes Ta`ifit dhe Mekkes.

Kur Muhammedi arriti në rrethinat e Mekkes, e ndjeu se nuk mund të hynte aq lehtë në qytet, tani që Ebu Talibi nuk ishte më gjallë për ta mbrojtur. Armiqësia e idhujtarëve ndaj tij e kishte arritur kulmin dhe ai e kuptoi se po të hynte në Mekke i pambrojtur, rrezikonte të vritej. Muhammedi s`mund të hynte në qytetin e tij të lindjes dhe nuk kishte vend tjetër për të shkuar. Ç`do të bënte vallë?

Në këtë gjendje të vështirë, Muhammedi u dërgoi fjalë tre aristokratëve të qytetit, duke u kërkuar që ta mernin nën mbrojtjen e tyre. Dy prej tyre refuzuan por njëri, i quajtur Mutim ibn Adij, iu përgjigj thirrjes së tij për ndihmë. Ishte ky po ai Mutim ibn Adij, i cili më herët, qe rebeluar kundër Kurejshit duke e copëtuar marrëveshjen e tyre për ta bojkotuar fisin e hashimitëve dhe që i kishte kthyer të dy fiset e ngujuar (Hashim dhe Muttalib) në Mekke, nën mbrojtjen e tij.

Mutimi u urdhëroi bijve të tij, nipërve dhe të gjithë të rinjve të fisit, që t`i mbathnin rrobat e luftës. Pastaj, u nis në krye të tyre, me armatim të plotë. Ai fillimisht e solli Muhammedin në rrethinat e Qabes, ku Muhammedi eci shtatë herë rreth e përqark dhe pastaj e shoqëroi atë drejt shtëpisë.

Abd-al Rahman Azzam:

Asnjë nga prijësit e fiseve, prej të cilëve Muhammedi kërkoi mbrojtje për të hyrë në qytet, nuk pranoi t`i ndihmonte. Vetëm një kryeplak zemërmirë në mesin e idhujtarëve, i quajtur Mutim ibn Adij, e mori nën mbrojtjen e tij dhe e solli në shtëpi. Kështu, Muhammedi hyri në Mekke nën mbrojtjen e një idhujtari... ("Mesazhi i përjetshëm i Muhammedit", botuar nga "New English Library", Londër, 1964)

Sir John Glubb:

Në Ta`if, Profetin e përzunë me gurë. Nga frika të kthehej në Mekke, tani që nuk ishte mbrojtja e Ebu Talibit, ai u dërgoi porosi disa idhujtarëve me emër, duke u kërkuar mbrojtje. Dy prej tyre refuzuan por më në fund, Mutim ibn Adij, prijësi i fisit Nufal të Kurejshit, pranoi ta merte nën mbrojtjen e tij. Mëngjesin e ardhshëm, ai, bashkë me bijtë dhe nipërit e tij doli i armatosur në sheshin qendror rreth Qabes dhe shpalli se Muhammedi ishte nën mbrojtjen e tij. Kjo mbrojtje i mundësoi Muhammedit të kthehej në Mekke. ("Jeta dhe koha e Muhammedit", Nju Jork, 1970)

Kërkesa e të Dërguarit për të hyrë nën mbrojtjen e një jomuslimani si Mutim ibn Adij, përsëri na rikthen tek një pyetje aspak e këndshme në lidhje me qëndrimin dhe sjelljen e muslimanëve të tjerë, gjatë gjithë kësaj kohe. Përse i Dërguari nuk i kërkoi mbrojtje ndonjërit prej tyre, ndonse thuhet se kishte mes tyre njerëz të pasur dhe me autoritet e madje edhe të tillë që ishin "ëndrra e frikshme" e paganëve? Përse i Dërguari i kërkoi mbrojtje një jomuslimani dhe as që e mori mundimin t`i informonte muslimanët se kishte ndërmend të kthehej në Mekke dhe se kishte nevojë për mbrojtje?

Ose një pyetje tjetër: Përse muslimanët nuk shkuan vetë deri në hyrje të qytetit që ta shoqëronin Profetin e tyre? Kësaj rradhe ata kishin një mundësi të shkëlqyeshme për t`i vërtetuar se ishin të denjë për besimin e tij, ndonse ai mund t`i kishte nënçmuar. Por ata s`e shfrytëzuan as këtë mundësi dhe nuk bënë asgjë që do të tregonte se ata vërtet mërziteshin për sigurinë e tij.

Megjithatë,  Arabia pagane nuk ishte krejtësisht pa heronj dhe pa fisnikëri. Këto cilësi ishin të theksuara tek personat si Mutim ibn Adij, Ebu`l Bukhtari dhe disa të tjerë. Ata ishin kalorësit e Arabisë dhe ishte pikërisht kjo fisnikëri, që do ta bënte të famshëm vendin e tyre në shekujt në vijim. Edhe muslimanët u kanë borxh një falënderim këtyre personave. Në fund të fundit, ishin pikërisht ata që e sfiduan Kurejshin, në disa nga çastet më kritike të jetës së Profetit të Islamit. Duke e bërë gjithë këtë, ata nuk u frymëzuan nga tjetër gjë, përveç idealeve të tyre kalorësiake. Ata e konsideronin se ishte detyra e tyre që t`i mbronin të pambrojturit.

Dështimi në Ta`if ishte pikëllues për të Dërguarin dhe ai e dinte se po të mos ishte intervenimi heroik i Mutim ibn Adij, ai mbase kurrë nuk do të mund të kthehej në Mekke. Një vëzhguesi të zakonshëm mund t`i dukej se Profeti i kishte arritur kufijtë e durimit njerëzor. Përparimi i Islamit kishte stagnuar dhe e ardhmja nuk dukej shumë premtuese.

Por a do t`i dorëzohej Muhammedi dëshpërimit dhe sulmeve të ashpra të idhujtarëve? Do të ishte më se e natyrshme sikur të ndodhte kështu. Por nuk ndodhi. Ai kurrë nuk humbi shpresë nga mëshira e pafundme e Zotit. E dinte se vepronte në rrugë të Tij dhe nuk kishte aspak dyshim se Ai do ta shpëtonte nga kjo gjendje e pashpresë dhe se do ta çonte drejt suksesit dhe lumturisë.

Pikërisht në njërin nga çastet më të pashpresa të jetës së tij, Muhammedi, Profeti i Islamit, mbase si shpërblim për refuzimin e tij për t`u dorëzuar para dështimeve, u ngrit drejt qiejve, nga Zoti. Zoti e nderoi të Dërguarin e Tij me Isra-në dhe Miraxh-in. Isra quhet udhëtimi i tij i natës nga "Xhamia e Shenjtë" (Qabe) drejt "Xhamisë së largët" ("Xhamia el-Aksa" në Jerusalem) kurse Miraxh është ngritja e tij drejt qiejve. Isra dhe Miraxhi ishin parashenja të ndodhive të mëdha historike që do të pasonin, ndonse atë çast, ishte shumë e vështirë të shpresohej një gjë e tillë.

Në kuptimin mistik, Miraxhi i referohet përpjekes së vazhdueshme të individit kundër të ligës, që gjithmonë i ka rëniet e ngritjet e veta. Por sikur individi të jetë i sinqertë ndaj vetes dhe i sinqertë në besimin e tij në Zotin, është pikërisht Zoti që do t`i falë fitore kundër të ligës.

Tregimi i Miraxhit, pra, është një simbol i përshtatshëm i rrugëtimit shpirtëror të njeriut gjatë jetës së tij. Hapi i parë i udhëtimit është morali dhe ajo ndjenjë përgjegjësie për mirëqenien e përgjithshme të njerëzve të tjerë. Është një shërbim ndaj Zotit duke u shërbyer krijesave të Tij, me një vetëdije të vazhdueshme të pranisë së Tij. Isra-ja përmendet në vargun e parë të kapitullit të shtatëmbëdhjetë të Kur`anit: 

Lavdi i qoftë Zotit, që e çoi robin e Tij natën, nga xhamia e shenjtë në xhaminë më të largët, rrethinën e të cilës e kemi bekuar, që të mund t`ia tregonim disa nga dëshmitë Tona...

Isra-ja dhe Miraxh-i ndodhën në natën e njëzet e shtatë të muajit Rexheb (muaji i shtatë i kalendarit islamik), në vitin e dymbëdhjetë të Shpalljes, gjegjësisht një vit para shpërnguljes së Profetit nga Mekkeja në Medine.

16. Horizontet e reja të Islamit

Qyteti Jethrib gjendej në një oazë 250 milja (rreth 400 km) në veri të Mekkes. Në vitin 620, gjashtë banorë të Jethribit shkuan për pelegrinazh në Mekke. Pas një takimi të rastësishëm me Muhammedin, ata e pranuan Islamin dhe i treguan të Dërguarit se Jethribi ishte në prag të trazirave të mëdha, që mund të fillonin çdo çast dhe të shkaktonin një luftë civile. Ata e shprehën mendimin e tyre se i Dërguari i Zotit mund ta rikthente paqen në Jethrib dhe i premtuan atij se do të ktheheshin vitin e ardhshëm për ta takuar sërish. Ky ishte fillimi i Islamit në Jethrib.

Kur këta gjashtë muslimanë të rinj u kthyen në Jethrib, ata u treguan të afërmve dhe miqve për Islamin dhe gjetën shumë njerëz, që dëshironin të mësonin më shumë për të. Vitin e ardhshëm, kur erdhi stina e pelegrinazhit, dymbëdhjetë banorë të Jethribit, bashkë me ata gjashtë të vitit të kaluar, erdhën në Mekke. Në mesin e tyre kishte edhe dy gra. Ata u takuan me të Dërguarin e Zotit në vendin e quajtur Akabe. Ai ua shpjegoi kushtet e besimit islam dhe ata të gjithë e pranuan Islamin. Në të njejtën kohë, ata u betuan se do t`i bindeshin. Ky rast njihet si "Besëlidhja e parë e Akabes"

Këta muslimanë të Jethribit u betuan se:

• kurrë nuk do t`i gjenin të barabartë Zotit


• nuk do ta adhuronin askë përveç Tij


• kurrë nuk do të vidhnin dhe kurrë nuk do ta plaçkisnin dikë


• kurrë nuk do t`i vrisnin foshnjat e tyre femra


• kurrë nuk do t`i ofendonin të tjerët


• kurrë nuk do të bënin shpifje ndaj grave


• do të ishin përherë të sinqertë e të pastër


• do t`i bindeshin Zotit dhe të Dërguarit të Tij


• do t`i qëndronin besnikë të Dërguarit përgjithmonë

Muslimanët e ri të Jethribit kërkuan nga i Dërguari që të dërgonte me ta ndonjë mësues për në Jethrib, i cili do t`ua mësonte Kur`anin dhe principet e Islamit. Ai e dërgoi Mas`ab ibn Umajrin, që ishte kushëriri i të atit. Misioni i Mas`abit ishte tejet i suksesshëm dhe shumë familje të Jethribit e pranuan Islamin.

Kjo ishte hera e parë që Muhammedi zgjodhi një zyrtar. Profesor Margoliouth thotë se Mas`ab ibn Umajri ishte zyrtari i parë i Islamit.

Besëlidhja e dytë e Akabes

Në vitin 622, shtatëdhjetë e pesë banorë të Jethribit erdhën në Meke, gjatë stinës së pelegrinazhit. I Dërguari u takua me ta në Akabe, në vendin e njejtë ku ishte takuar me grupin prej dymbëdhjetë vetësh, një vit më parë. Edhe këta shtatëdhjetë e pesë burra e gra e pranuan Islamin. Ata iu betuan të Dërguarit dhe e ftuan atë në Jethrib. Xhaxhai i të Dërguarit, Abbas ibn Abdu`l Muttalibi gjendej atje. Ai u foli jethribasve me këto fjalë:

"Muhammedi është një njeri i respektuar tek njerëzit e tij. Nëse do t`i qëndroni pranë, në të mirë e në të keqe, atëherë mereni për në Jethrib. Nëse jo, harrojeni këtë punë."

 Njëri nga prijësit e jethribasve ishte Bera`a ibn Maruri, i cili tha:

"Kur ishim fëmijë, lodrat tona ishin shpatat e shtizat.." Një tjetër prijës nga Jethribi, Ebu`l Haithamiu, ia preu fjalën të parit dhe tha: "O i Dërguar i Zotit! Çdo të ndodhë kur Islami të rritet dhe të bëhet i fuqishëm? A do të largohesh atëherë nga Jethribi dhe të kthehesh në Mekke?"

Muhammedi buzëqeshi dhe tha: "Jo! Gjaku juaj është gjaku im dhe gjaku im është gjaku juaj. Që sot, ju jeni të mijtë dhe unë jam i juaji. Kurrë s`kam për t`u ndarë prej juve."

Muslimanët e Jethribit mbetën të kënaqur nga premtimi i Muhammedit dhe u kthyen në Jethrib, për ta përhapur Islamin në mesin e njerëzve të tyre. Islami filloi të rritej me shpejtësi në Jethrib dhe kur tashmë dukej se besimi i ri kishte filluar të lëshonte rrënjë në qytet, i Dërguari u urdhëroi muslimanë të përndjekur, të largoheshin nga Mekkeja. Duke iu bindur këtij urdhri, muslimanët filluan të largoheshin nga Mekkeja në grupe të vogla dhe të vendoseshin në shtëpitë e tyre të reja në Jethrib.

Besëlidhja e dytë e Akabes është një gur kilometrik në historinë e Islamit. Ky rast ishte "spiranca" me të cilën anija e trazuar e Islamit fitoi qetësi, pas një periudhe trembëdhjetëvjeçare të kaluar në detin e turbullt të paganizmit arab.

17. Hixhri (Shpërngulja)

Kur pjesa më e madhe e muslimanëve ishte larguar nga Mekkeja dhe ishte vendosur në Jethrib tashmë, idhujtarët e Mekkes kuptuan se sikur Islami të lëshonte rrënjë të forta në veri të tyre dhe të bëhej i fuqishëm, do të përbënte një rrezik të madh për interesat e tyre tregtare në Siri. Ata e shihnin Islamin si një rrezik që po rritej në veri. Andaj, organizuan një mbledhje në godinën "bashkiake" të Mekkes, për të kërkuar një zgjidhje, që do t`i jepte fund këtij rreziku. Pas një diskutimi të gjatë, ata u pajtuan se mënyra e vetme për të shpëtuar nga ky rrezik ishte vrasja e shkaktuesit të saj, Muhammedit, i cili ndodhej akoma në Mekke. Kjo ide sillte edhe dilema të tjera të pazgjidhura. Kush do ta vriste atë? Kur dhe ku? Ata i diskutuan edhe këto pyetje, propozuan shumë zgjidhje të mundshme dhe më në fund vendosën, me një koncenzus të plotë, se do të zgjidhej nga një luftëtar nga secili fis mekkas dhe nga fiset përreth qytetit. Të gjithë do ta sulmonin përnjëherë Muhammedin dhe do ta vrisnin para se të vinte agimi i ditës së nesërme. Ata ishin të bindur se një bashkëveprim i tillë i të gjithë fiseve, do t`i linte duarlidhur hashimitët, të cilët do ta kishin të pamundur të luftonin kundër të gjithë fiseve përnjëherë, si hakmarrje për vrasjen e Muhammedit.

Megjithatë, i Dërguari ishte i gatshëm për gjëra të tilla. I informuar me kohë për planin e Kurejshit nga një musliman që e mbante fshehur besimin e tij, ai e thirri kushëririn e tij të devotshëm, Ali ibn Ebu Talibin, ia tregoi atij planin e Kurejshit dhe ia rrëfeu edhe planin që kishte bërë, për t`i shpëtuar kësaj gracke. Plani i tij ishte që Aliu të flinte në shtratin e të Dërguarit dhe në ndërkohë, ai vetë të largohej nga shtëpia në një rast të volitshëm. Përveç kësaj, ai i kërkoi Aliut që t`ua kthente idhujtarëve të gjitha amanetet, që ia kishin lënë në besë Muhammedit dhe pastaj të largohej nga Mekkeja, për t`u takuar me të në Jethrib. Aliu i kuptoi të gjitha dhe i Dërguari e la atë në duart e Zotit.

Muhammed Husejn Hajkal

Të rinjtë, që Kurejshi i kishte përgatitur për vrasjen e Muhammedit, e kishin rrethuar shtëpinë e tij, që të mos largohej. Në natën e Hixhrit, Muhammedi ia tregoi planin e tij Ali ibn Ebu Talibit dhe i kërkoi që të mbulohej me gunën e gjelbërt të Profetit dhe të shtrihej në shtratin e tij. Përveç kësaj, i kërkoi  të qëndronte në Mekke derisa t`ua kthente pronarëve të tyre, amanetet që ishin lënë në besë të Muhammedit. ("Jeta e Muhammedit" botuar në Kairo, 1935)

Marmaduke Pickthall

Vrasësit e tij (Muhammedit) kishin ardhur para shtëpisë. Ai ia dha Aliut gunën e tij dhe i tha të shtrihej në shtratin e vet, që kur dikush të vështronte brenda, të mendonte se Muhammedi ishte akoma aty. (Hyrje e përkthimit të Kur`anit, botuar në Lahore, 1975)

Idhujtarët e kishin rrethuar shtëpinë e Muhammedit. Ata hynë në shtëpi, panë se dikush ishte në shtrat dhe u siguruan se "preja" e tyre ishte aty. Momenti më i përshtatshëm që i Dërguari të largohej ishte pikërisht para mesnate, kur disa prej sulmuesve i kishte zënë gjumi. Ai heshturazi kaloi ndërmjet tyre dhe u largua nga shtëpia. Sulmuesit ishin zënë të papërgatitur dhe i Dërguari i Zotit ia doli mbanë t`i shmangej vëzhgimit të tyre.

Aliu fjeti në shtratin e Profetit gjithë natën. Pak para agimit, idhujtarët hynë në shtëpi me shpatat e tyre, për ta vrarë të Dërguarin. Por u habitën me të madhe, kur në vend të tij e gjetën Aliun. Ata e kapën Aliun, për ta marrë në pyetje dhe mbase për ta torturuar por prijësi i tyre u përkujtoi se Muhammedi nuk mund të kishte shkuar larg dhe se mund ta kapnin akoma nëse nuk humbnin kohë duke u përpjekur të mernin ndonjë fjalë nga goja e Aliut. Me këtë, ata e lanë të lirë Aliun. Kjo ngjarje njihet në historinë e Islamit me emrin "Hixhër" ose "Hixhret".

M. Shibli1, historiani i famshëm indian i Islamit, në biografinë e të Dërguarit të Zotit, shkruan:

...paganët e Mekkes e urrenin Muhammedin por kishin besim tek ai. Kushdo që kishte diçka të çmueshme, ia linte atij për ta ruajtur. Ai ishte "banka" e tyre. Muhammedi kuptoi për planin e Kurejshit dhe e thirri Aliun, të cilit i tha: "Zoti më ka urdhëruar të nisem drejt Jethribit. Ti do të flesh në shtratin tim dhe nesër do t`ua kthesh të gjithë njerëzve amanetet e tyre." Kjo ishte një situatë më se e rrezikshme. Aliu e dinte se Kurejshi ishte i vendosur për ta vrarë të Dërguarin e Zotit dhe se të flije në shtratin e tij, do të thoshte të shtriheshe në kthetrat e vdekjes.Por mos vallë ishte trembur ndonjëherë Aliu nga vdekja? Pushtuesi i ardhshëm i Hajberit u shtri në kthetrat e vdekjes i qetë, siç nuk ishte shtrirë kurrë për gjumë në jetën e tij.("Jeta e të Dërguarit të Zotit", Indi, 1976)

I Dërguari nuk pati kohë t`i shpjegonte në hollësi Aliut se sa gjëra i kishin lënë amanet mekkasit dhe kujt i takonin ato. Mjaftonte që t`i thoshte Aliut t`ua kthente të gjithë ato amanete pronarëve të tyre dhe Aliu e bëri këtë pa gabim. Ishte rasti i njejtë si në darkën e "ftesës për të afërmit" në fillim të profetësisë, kur Profeti vetëm i tha Aliut t`i ftonte për darkë të parët e fisit të Hashimitëve. S`kishte nevojë për udhëzime të mëtejme. Aliu menjëherë e kuptoi se ç`kërkohej prej tij. Fakti se Profeti ia la Aliut kthimin e amaneteve që ia kishin dorëzuar mekkasit, tregon se Aliu ishte i besuari dhe "sekratari privat" i Profetit të Islamit edhe para shpërnguljes për në Jethrib.

Hixhreti, përveç besnikërisë së padiskutueshme të Aliut ndaj mësuesit të tij, Muhammedit, e vërteton njëkohësisht edhe guximin e jashtëzakonshëm të tij. Shpatat e armikut mund ta kishin vrarë Aliun, duke menduar se ai ishte Muhammedi ose thjesht nga zemërimi, kur të kuptonin se Muhammedi u kishte ikur. Ai e kishte parasysh gjithë këtë por për Aliun, asnjë rrezik nuk ishte i tepërt, nëse mund t`ia shpëtonte jetën të Dërguarit të Zotit. Ishte pikërisht kjo devotshmëri dhe ky guxim i Aliut, që do ta bënte atë t`i fitojë lëvdatat e Kur`anit të Shenjtë. Libri i Zotit e ka lëvduar këtë besnikëri dhe guxim të Aliut, në vargun 207 të kapitullit të dytë, ku thuhet:

Dhe mes njerëzve ka të tillë që e shesin jetën e tyre për ta fituar kënaqësinë e Zotit...

Raziu, komentuesi i famshëm i Kur`anit, në veprën Tefsir-i Kebir (vëll.2, fq.189) thotë se ky varg u shpall ekskluzivisht si lëvdatë për bëmat e mëdha dhe të lavdishme të Aliut, në natën e Hixhrit, kur ai i mundësoi Muhammedit, të Dërguarit të Zotit, të largohej nga Mekkeja. Falë tij, Muhammedi mundi të largohej i sigurt.

Në këtë natë historike, ndodhi një tregti e çuditshme dhe tejet misterioze, që ishte e para dhe e fundit e llojit të saj, në gjithë historinë. Ishte një tregti mes Zotit dhe njërit nga robërit e Tij. Ky rob ishte Ali ibn Ebu Talibi.

Në një natë të qetë dhe të pahënë, Zoti erdhi në "treg" si "Blerës", që kërkonte të blinte një gjë të caktuar. Robi i tij , Aliu, erdhi në këtë "treg" si "tregtar". Detyra e tij ishte ta shiste atë, që Zoti e kërkonte dhe që s`ishte tjetër veçse shpirti dhe jeta e tij. Zoti e vlerësoi këtë shpirt dhe vendosi se është i shkëlqyeshëm dhe se do ta "blinte". Ai ia pagoi "çmimin" tregtarit dhe kjo pronë ndërroi duar, si në çdo tregti tjetër. Që nga ai çast, kjo pronë (jeta e Aliut) pushoi së qeni e tij dhe u bë prona ekskluzive e Zotit. Me këtë, u kompletua tregtia mes Zotit dhe robit të tij, në kënaqësi të plotë të të dyja palëve.

Kishte edhe "dëshmitarë" të kësaj tregtie dhe ata ishin ëngjëjt dhe yjet, mijëra prej tyre, që vështronin nga "galeritë" qiellore. Ata, me një habi të pafjalë dhe me një admirim të heshtur vështronin se si Aliu ia shiste Zotit shpirtin e tij. Kur`ani i Shenjtë u bë "zëdhënësi" i tyre për të vdekshmit e tokës dhe e shënoi atë që "dëshmitarët" e panë në këtë natë të madhe.

Dëshmia e pashkatërrueshme e kësaj tregtie është sot me ne, e ruajtur në Kur`an. Kjo dëshmi do të mbetet në tokë për sa kohë të mbeten në qiej dëshmitarët e kësaj tregtie.

Aliu ia kishte "shitur" Zotit shpirtin e Tij. Tani, i çliruar nga meraku për të, ai u shtri të flinte në shtratin e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Në atë natë të Fatit, ai u shtri në shtratin e përjetësisë. Në agim, kur u zgjua nga zëri i shpatave dhe shtizave të armiqve, ai ishte bërë i përjetshëm tashmë.

Nga gjithë krijesat e Tij, Zoti e pati zgjedhur Aliun për ta realizuar planin e Tij. Plani ishte që të mbrohej i Dërguari i Tij nga armiqtë, të cilët po planifikonin ta shkatërronin Islamin. Ata besonin se po të vritej Muhammedi, Islami do të shkatërrohej. Andaj thurrën plane dhe u përpoqën ta vrisnin Muhammedin. Ajo që nuk e dinin, ishte se Zoti kishte një plan të Vetin, një kundërplan, të gatshëm për këtë rast. Dhe ishte pikërisht ky kundërplan i Zotit që do ta linte Kurejshin në "shah-mat" dhe do t`ia shpëtonte jetën të Dërguarit të Tij. Kur`ani i referohet këtij kundërplani të Zotit, në vargun në vijim:

Dhe ata thurrën një dredhi e Zoti e shkatërroi dredhinë e tyre...Kur`an (3:54)

Ali ibn Ebu Talibi ishte elementi kyç i këtij kundërplani të Zotit. Roli i Aliut e garantoi suksesin e Shpërnguljes së Muhammedit, gjë që e bëri të mundshme lindjen e shtetit të ri të Medines. Sikur të dështonte Hixhreti, shteti i ri i Medines kurrë nuk do të krijohej. Ky shtet ishte forma e parë dhe e fundit e Mbretërisë së Qiejve në tokë. Zoti e bëri robin e tij, Ali ibn Ebu Talibin, një instrument nëpërmjet të cilit e mundësoi lindjen e kësaj Mbretërie Qiellore në tokë.

Kur Muhammedi ishte larguar nga shtëpia e tij tashmë, ai shkoi drejt shtëpisë së Ebu Bekrit dhe i tha se Zoti i kishte urdhëruar që të largohej nga Mekkeja po atë natë. Ngase nuk kishin kohë për të humbur, ata menjëherë u larguan nga qyteti dhe shkuan drejt një shpelle të quajtuar Thaur, në jug të Mekes. Ata arritën tek shpella dhe hynë brenda, kur ishte akoma errësirë.

Pas disa orësh, ata ishin akoma të fshehur në shpellë, kur ndjekësit e tyre erdhën para saj. Sipas rrëfimeve, një merimangë kishte thurrur rrjetë në hyrje të shpellës dhe një zog kishte bërë fole. Ndjekësit ishin të bindur se sikur dikush të kishte hyrë brenda, rrjeta dhe foleja do të prisheshin. Ngase të dyja ishin të paprekura, ata arritën në përfundimin se asnjeri s`kishte hyrë brenda. Të bindur se ikanakët nuk ishin në shpellë, ata u dorëzuan dhe u kthyen në Mekke.

Derisa ndjekësit diskutonin mes veti, në duhej ose nuk duhej të kontrollonin brenda shpellës, Ebu Bekrin e zuri paniku dhe i tha të Dërguarit:

"Ne jemi vetëm dy vetë kurse ata janë shumë. Si do të shpëtojmë sikur të hyjnë në shpellë?" I Dërguari ia ktheu: "Jo, nuk jemi dy vetë. Ka një të tretë me në dhe Ai është Zoti." Ky rast përmendet në Kur`an, në vargun e dyzetë të kapitullit të nëntë:

Dhe Zoti e ka ndihmuar atë kur jobesimtarët e patën përzënë, si vetë të dytë. Dhe kur ishin në shpellë, ai i tha shokut të tij: "Mos u brengos! Zoti është me ne..." Dhe Zoti zbriti qetësi mbi të...

I Dërguari dhe Ebu Bekri kaluan tri ditë në shpellë. Gjatë kësaj kohe, në Mekke, interesi për ta kapur të Dërguarin kishte rënë dukshëm. Në ditën e katërt, Abdullahu, djali i Ebu Bekrit, solli dy deve, me të cilat do të udhëtonin. Ebu Bekri ia ofroi njërën të Dërguarit por ai nuk e pranoi si dhuratë dhe ia pagoi çmimin e saj. Pas kësaj, ai dhe Ebu Bekri u hipën deveve dhe pasi i shkuan Mekkes rreth e përqark, u nisën drejt Jethribit që ndodhej në veri.

Muhammed ibn Is`hak

Kur Ebu Bekri solli dy deve, ia ofroi më të mirën prej tyre të Dërguarit. Por ai nuk pranoi t`i hipte një deveje që nuk i takonte atij, andaj kur Ebu Bekri deshi t`ia falte, i Dërguari e pyeti për çmimin e devesë dhe e bleu atë prej tij. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit" )

Këta dy udhëtarë e kaluan për nëntë ditë distancën mes Mekkes dhe Jethribit dhe në ditën e dhjetë arritën në Kuba, një vendbanim, rreth 3 km larg Jethribit, ku qëndruan në shtëpinë e Kulthum ibn Hindit si mysafirë. I Dërguari vendosi ta priste ardhjen e Aliut nga Mekkeja, para se të hynte në Jethrib. Në ndërkohë, ai i hodhi themelet e një xhamie në Kuba, ndërtimi i të cilës do të zgjaste katërmbëdhjetë ditë.

I Dërguari arriti në Kuba të hënën. Të enjten e asaj jave erdhi edhe Aliu. Ai ua kishte kthyer mekkasve amanetet e tyre. Mësuesi i tij ishte më se i lumtur që e shihte dhe i falënderoi Zotit, i cili e kishte nxjerrë shëndoshë e gjallë nga Mekkeja.

Muhammed ibn Is`hak

Aliu qëndroi në Mekke tri ditë dhe tri netë, derisa i ktheu amanetet, që i ishin lënë në besë të Dërguarit. Pasi e kreu këtë detyrë, ai iu bashkangjit të Dërguarit dhe qëndroi në shtëpinë e Kulthumit. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

S.Margoliouth

Të hënën, më 8 Rebi el evvel (muaji i tretë) të vitit të parë të Hixhrit, që është 20 Shtatori i vitit 622 të erës sonë, Profeti arriti në Kuba, një vend me kopshte të bollshme pemësh. Atje u prit nga një konvertit i moshuar, Kulthumi djali i Hindit. Emri i skllavit të tij, "Sukses", iu duk Profetit një ogur i mirë. Mikpritja e Kulthumit u pranua, ndonse për takimet e Profetit u përdor shtëpia e një muslimani tjetër. Në Kuba, Profeti vendosi të qëndronte derisa të vinte Aliu, i cili arrti të enjten. Me të, ishte edhe Suhaib ibn Sinani, i cili ishte detyruar t`ia linte Kurejshit të gjitha kursimet e tij. Të premten, i Dërguari u nis nga Kuba drejt Jethribit...("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

Përgjatë rrugës drejt Jethribit ai u ndesh me grupe jethribasish të hareshëm, të cilët i kishin mbathur rrobat e tyre të festave. Gratë dhe fëmijët po këndonin këngë mirëseardhjeje nga kulmet e shtëpive të tyre. Ishte kjo një skenë, që vështirë mund të imagjinohet. Muhammedi, i Dërguari i Zotit, duhet të jetë prekur mjaft nga një mirëseardhje e tillë.

Çdo qytetar (arab) i Jethribit kishte dëshirë ta priste të Dërguarin si mysafir në shtëpinë e tij. Duke mos dashur t`i dëshpëronte qytetarët më të varfër të Jethribit, i Dërguari e lëshoi devenë e tij dhe tha se do të qëndronte kudo që të ndalonte ajo. Deveja kaloi shumë shtëpi dhe më në fund u ndal para shtëpisë së Ebu Ejjubit, me çfarë i Dërguari u bë mysafir i tij. Ebu Ejjubi ishte një qytetar i njohur i Jethribit dhe i takonte fisit Naxhar. Nëna e të Dërguarit, Amina dhe nëna e gjyshit të tij, të dyja i takonin këtij fisi.

1: (shënim i përkthyesit) Me shumë gjasa mendohet për Allame Shibli Nomani (1857-1914), dijetar musliman nga India, i njohur për biografinë e tij të të Dërguarit ("Sirat`un-Nebi"), që përbëhej nga pesë vëllime.

18. Viti i parë i Hixhrit

Sipas hulumtimeve të dijetarit të vonë, Mahmud Pashë el-Falikiut nga Egjipti, dita kur Muhammedi arriti në Kuba, ishte e hënë, dita e tetë e muajit Rebi el evvel, trembëdhjetë vite pas Shpalljes së parë. Datë kjo, e cila përkon 20 shtatorin e vitit 622.

Të premten e ardhshme, gjegjësisht më 12 Rebi el evvel (24 Shtator), i Dërguari u nis nga Kuba dhe hyri në Jethrib. Atje qëndroi në shtëpinë e Ebu Ejjubit, siç përmendëm edhe më sipër.

Ndërtimi i xhamisë në Jethrib

Gjëja e parë që ndërmori Muhammedi (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) pas arritjes në Jethrib, ishte ndërtimi i një xhamie, ku do të adhurohej Zoti. Para shtëpisë së Ebu Ejjubit, kishte një copë të zbrazur toke, që u takonte dy jetimëve. I Dërguari i thirri ata dhe kujdestarët e tyre dhe e u tha se donte ta blinte atë copë toke. Ndonse ata thanë se do të ishin të lumtur që t`ia falnin atë, ai nuk pranoi dhe kërkoi me ngulm që ta blinte. Më në fund, ata u pajtuan që të paguheshin për tokën e tyre. Pagesa u bë dhe hapja e themeleve filloi menjëherë.

Duke i shpjeguar arsyet përse i Dërguari nuk e pranoi tokën si një dhuratë por insistoi që të blihej, M. Ebu`l Kalam Ezad, në librin e tij "Resul-i Rahmeh" ("I Dërguari i Mëshirës", botuar 1970, Lahore, Pakistan) thotë:

I Dërguari i Zotit nuk donte t`i bëhej ngarkesë askujt. Kush mund të ishte më besnik ndaj tij se Ebu Bekri? Ai vetë i kishte shprehur Ebu Bekrit mirënjohje, më shumë se kujtdo tjetër,  për përkrahjen e tij morale dhe materiale. Por edhe përkundër kësaj, kur Ebu Bekri deshi t`ia dhuronte njërën nga devetë, gjatë ikjes së tyre nga Mekkeja, ai nuk pranoi derisa e paguajti çmimin e saj. Në të njejtën mënyrë, kur në Jethrib deshi të blinte një copë toke për ta ndërtuar mbi të xhaminë, pronarët e saj ia ofruan për dhuratë. Por ai nuk pranoi dhe toka u mor vetëm pasi pronarët e saj pranuan të paguheshin për të.

Xhamia e Jethribit ishte më se e thjeshtë përnga konceptimin dhe dizajni i saj. Materiali i përdorur përbëhej nga tulla të papjekura dhe baltë për muret. Pullazi ishte i mbuluar nga degë hurmash, të vendosura mbi trungje të palmeve. Altari i xhamisë ishte në drejtim të Jerusalemit në veri. Në të tri anët e tjera kishte nga një hyrje. Në fillim, dyshemeja e xhamisë nuk ishte e mbuluar me asgjë. Ngjitur mureve të jashtme të xhamisë, u ndërtuan edhe dy kasolle: një për Sauda ibn Zama`a-në dhe një për Ajshen, të bijën e Ebu Bekrit, të cilat ishin gratë e Profetit në atë kohë. Kasolle të reja u ndërtuan për secilën bashkëshorte të Profetit, që do të vinte në vitet në vijim. Kjo ishte hera e parë që muslimanët punonin së bashku për një projekt shoqëror. Në vitet e ardhshme, ky ekip i njejtë do ta ndërtonte kështjellën madhështore të Islamit.

Të frymëzuar nga prania e të Dërguarit të Zotit, secili nga shokët e tij përpiqej t`ia kalonte tjetrit. Në mesin e tyre ishte Ammar bin Jasiri, i cili, sipas Ibn Is`hakut, ishte njeriu i parë në Islam, që ndërtoi një xhami. Ibn Is`haku nuk thotë qartë se cila ishte xhamia e ndërtuar prej tij por Dr.Taha Husein nga Egjipti, thotë se Ammari kishte ndërtuar një xhami që në Mekke dhe lutej brenda saj, shumë kohë para shpërnguljes drejt Jethribit.

Kur po ndërtohej xhamia, ndodhi një gjë interesante, të cilën Ibn Is`haku e përcjell, si vijon:

Ammar bin Jasiri erdhi i stërngarkuar me tulla dhe tha: "Po më vrasin këta. Më ngarkojnë mua me gjëra që vetë s`i mbajnë dot." Umm Selemeja, njëra nga gratë e Profetit, thotë: "E pashë që i Dërguari ia ledhatoi flokët Ammari, i cili ishte  një njeri me kaçurrela dhe tha:"Sa keq o djali i Sumejjes! S`janë ata që kanë për t`të vrarë por një grup njerëzish të prishur."

Në komentimin që i bën veprës "Jeta e të Dërguarit" (vepër e Ibn Is`hakut, që ekziston në versionin e redaktuar nga Ibn Hishami), Abdullah el Suhajliu1 thotë se ky parashikim i Profetit u realizua kur Ammari u vra në betejën e Siffinit.

Ditën kur po ndërtohej xhamia, Aliu thurri disa vargje:

Njëri punon natë e ditë
Me tulla e baltë për t`na i bërë xhamitë
E një tjetër pluhurit
i trembet
dhe ik...

Ammari i mësoi përmendësh këto vargje dhe i recitonte gjithandej. Sipas asaj, që përcjell Zijad bin Abdulla el Bakkaiu, pas një kohe, njëri nga shokët e Profetit, filloi të mendonte se ai ishte personi, për të cilin flitej në vargun e tretë. Ai tha:

O djali i Sumejjes! Kam dëgjuar ç`je duke thënë prej kohësh dhe betohem në Zotin se kam për të ta thyer hundën! Ai kishte një shkop në dorë dhe i Dërguari u zemërua e tha:

"Ç`është puna mes tyre dhe Ammarit? Ai i fton drejt Parajsës kurse ata e thirrin për në Zjarr. Ammari është i dashur për mua sa fytyra ime. Nëse një njeri sillet kështu, largohuni prej tij sepse atij s`do t`i falet gabimi."

Suhajli shkruan: Ibn Is`haku e jep edhe emrin e njeriut por Ibn Hishami ka parapëlqyer të mos e përcjellë, për të mos e përmendur për të keqe, ndonjërin nga shokët e Profetit. Andaj nuk është aq e drejtë që të gjurmohet identiteti i tij. Ebu Dherri thotë:

"Ky njeri ishte Osman bin Affani"

Redaktorët e botimit të kësaj vepre në Kairo, thonë se sipas veprës "Mevahib el-Ladunija" të el-Kastalaniut (v. 1517), personi i përmendor është Osman bin Mazuni.

Gjatë ndërtimi të xhamisë, po ndodhte një skenë tejet e prekshme e Islamit të hershëm. Muhammedi, i Dërguari i Zotit, me duart e tij po e pastronte pluhurin mbi fytyrën dhe kokën e Ammar bin Jasirit. Asnjërin nga shokët e tij nuk e ka nderuar me një dhembshuri dhe dashuri të tillë.

Kur i Dërguari i Zotit i qortonte disa persona, që e sulmuan Ammari dhe u thoshte se ai i ftonte drejt parajsës kurse ata e ftonin drejt zjarrit, me shumë gjasa e parafrazonte vargun 41 të kapitullit të dyzetë të Kur`anit, që thotë:

O njerëzit e mi! Sa e çuditshme që është, që unë j`u ftoj drejt shpëtimit e ju më ftoni drejt zjarrit...

Duke e komentuar këtë varg, Abdullah Jusuf Ali, përkthyesi i Kur`anit të Shenjtë, thotë: Mund të duket e çuditshme sipas ligjeve të kësaj bote që ky njeriu t`ua donte të mirën derisa ata e kërkonin shkatërrimin e tij. Por kjo është një vlerë e besimit.."

Personi që e sulmoi Ammar bin Jasirin gjatë ndërtimit të xhamisë në Jethrib, nuk ishte tjetër veçse Osman bin Affani, njëri nga kalifët e ardhshëm të muslimanëve. Ai s`ishte i kënaqur me faktin se punonte në baltë e në pluhur, ku mund të përlyhej. Kur i Dërguari e shprehi pakënaqësinë e tij ndaj kësaj, ai qëndroi i heshtur por ky incident i mbeti në zemër dhe ai kurrë nuk e harroi. Shumë vite më vonë, kur u bë kalif dhe e mori pushtetin në duar, u urdhëroi robërve të tij që ta rrëzonin dhe ta rrihnin Ammarin, një njeri i cili ishte i dashur për të Dërguarin, "sa fytyra e tij".

Pretendimi se ky person nuk ishte Osman bin Affani por Osman bin Mazuni ose dikush tjetër, është vetëm një përpjekje e historianëve të oborreve mbretërore, për ta mbuluar të vërtetën.

Gjatë kësaj kohe, Ammar bin Jasiri gëzonte katër epitete, që do t`i kishin bërë të tjerët ta lakmojnë:

• Ai i takonte familjes së parë, të gjithë anëtarët e të cilës ishin bërë muslimanë.


• Ai ishte djali i dy martirëve të parë të Islamit. Nëna e tij, Summeje, ishte e para kurse babai i tij, Ammari, ishte martiri i dytë në historinë e Islamit. Ky është një nder që nuk e ka patur asnjë nga shokët e tjerë të Muhammedit.


• Ai e ndërtoi xhaminë e parë.


• Ai ishte shumë i dashur për Muhammedin, të Dërguarin e Zotit

Zoti i mëshiroftë Ammar bin Jasirin dhe prindërit e tij!

Ezani dhe adhurimi

Ishte një obligim për muslimanët që të bënin adhurim pesë herë në ditë. Ata duhej t`i linin punët e tyre ditore dhe ta përmbushnin këtë detyrim. Por akoma nuk ekzistonte një mënyrë për ta shpallur kohën e adhurimeve.

Sipas burimeve sunnite, njëri nga shokët e Profetit propozoi që të përdorej një bri, për ta lajmëruar kohën e adhurimit. Profeti nuk e pranoi këtë sepse nuk donte të merte tradita çifute ose të krishtera.

Abdullah ibn Zijadi ishte një qytetar i Jethribit. Ai erdhi ta takonte Profetin dhe i tha se kur ishte gjysëm i fjetur e gjysëm i zgjuar, një njeri iu shfaq përpara dhe i tha se zëri i njeriut duhet të përdorej për t`i thirrur besimtarët për adhurim dhe se ky njeri i njejtë ia mësoi Thirrjen (Ezanin) dhe mënyrën si duhej të recitohej.

Historianët sunnitë thonë se kjo ide i pëlqeu të Dërguarit dhe se ai e pranoi menjëherë. Pastaj e thirri Bilallin, ia mësoi atij ezanin dhe e shpalli Muezzin (thirrës në adhurim) të Islamit.

Këto rrëfime nuk pranohen nga muslimanët shiitë. Ata thonë se edhe ezani iu shpall Muhammedit njësoi siç iu shpall Kur`ani. Sipas tyre, mënyra e thirrjes së besimtarëve për adhurim nuk mund t`u lihej ëndrrave dhe ëndërrimeve të një arabi dosido. Një argument tjetër i tyre është se, nëse i Dërguari ishte i aftë t`i mësonte muslimanët si të pastroheshin para adhurimit dhe si ta kryenin secilin nga adhurimet ditore, ai ishte i aftë edhe t`u tregonte se kur dhe si duhet të bëhej thirrja e besimtarëve për në adhurim.

Sipas burimeve shiite, ëngjëlli i njejtë që ia mësoi të Dërguarit pastrimin para adhurimit (abdestin) dhe mënyrën se si duhej ta adhuronte Zotin, e mësoi edhe si duhej t`i thirrte besimtarët për në adhurim.

Jethribi bëhet Medine

Shumë shpejt, emri "Jethrib" doli nga përdorimi. Njerëzit filluan ta quanin "Medinetu`n-Nebi" (Qyteti i Profetit). Me kalimin e kohës, ky emërtim u shkurtua dhe Jethribi filloi të quhej thjesht "Medine" (Qyteti). Që atëherë, qyteti i Profetit të Islamit e ka mbajtur këtë emër.

Grupimet në Medine

Kur Profeti dhe refugjatët mekkas arritën në Jethrib (tashmë Medine), atje gjetën tre fise hebreje: Kajnuka, Nadir dhe Kurajza si dhe dy fise arabe: Auz dhe Khazraxh.

E.A. Beljaev

Popullata e Medines përbëhej nga fiset hebreje Kajnuka, Kurajza dhe Nadir dhe nga dy fise arabe: Auz dhe Khazraxh. ("Arabët, Islami dhe Kalifati arab në mesjetë", 1969)

Hebrenjtë ishin bujq, tregtarë, fajdexhinj dhe zejtarë. Ata ishin pasuruar falë fajdes dhe kishin krijuar një monopol në zejen e armatimit në gjithë Arabinë.

Dy fiset arabe Auz dhe Khazraxh jetonin nga bujqësia. Para arritjes së Profetit, ata kishin qenë në luftë me njëri-tjetrin, që prej pesë brezash. Vetëm pesë vite më parë, ata e kishin patur betejën e tyre të fundit, e cila i kishte raskapitur të dyja palët.

Përveç këtyre, në Medine kishte edhe disa të krishterë. Ata nuk e simpatizonin shumë Profetin e Islamit sepse ai e mohonte kategorikisht doktrinën e Trinisë dhe e propagandonte idenë e Njëshmërisë së Krijuesit.

Një grup i katërt në Medine, do të krijohej pak më vonë dhe do të përbëhej nga "hipokritët" ose "të pakënaqurit". Gjatë periudhës mekkase, shumë muslimanë ishin të detyruar ta fshihnin besimin e tyre islam, nga frika e persekutimit. Në Medine, situata ishte kthyer përmbys. Këta njerëz ishin vetëm formalisht muslimanë, aspak të sinqertë në qëllimin e tyre dhe paraqisnin një burim potencial rebelimi dhe sabotazhi.

Kushtetuta e Medines

Qytetarët e Jethribit e njohën Muhammedin si prijësin e tyre dhe ai u përpiloi një "Kushtetutë", që mendohet se ishte dokumenti i parë i shkruar në Islam (pas Kur`anit). Versioni origjinal, i përcjellur nga Ibn Is`haku përmban 47 nene. Më poshtë, do t`i përmendim vetëm më të rëndësishmet prej tyre:

• Të gjitha mosmarrëveshjet në Jethrib do të paraqiten para Muhammedi, që ai të vendosë në lidhje me to.


• Muslimanët dhe hebrenjtë do t`i gëzojnë të drejtat e njejta


• Çdo grup në Jethrib do ta ndjekë fenë e vet dhe asnjë grup nuk do të përzihet në punët e grupeve të tjera


• Në rast të një sulmi të jashtëm ndaj Jethribit, të dy grupet (dmth. muslimanët dhe hebrenjtë) do ta mbrojnë qytetin


• Të dy grupet do të përmbahen nga gjakderdhja


• Muslimanët nuk do të luftojnë kundër muslimanëve për hir të jomuslimanëve

R.V.C. Bodley

Muhammedi përpiloi një "kartë" me hebrenjtë, sipas të cilës, muslimanët dhe hebrenjtë do të ndihmoheshin mes veti në çështjet që kishin të bënin me qytetin. Ata do të ishin aleatë kundër çdo armiku të përbashkët, pa patur ndonjë obligim fetar ndaj Islamit ose Judaizmit, respektivisht. Neni më i rëndësishëm ishte: "hebrenjtë që i bashkangjiten shoqërisë sonë, do të kenë të dreja të njejta si njerëzit tanë, për të përfituar dhe për të marrë poste." Hebrenjtë e fiseve të ndryshme të Jethribit duhet të formonin një shoqëri bashkë me muslimanët. Ata do ta ushtronin fenë e tyre po aq lirshëm sa muslimanët. Bashkëpunëtorët dhe aleatët e hebrenjve do t`i gëzonin të drejtat e njejta. ("I Dërguari, jeta e Muhammedit", New York, 1946)

Emigrantët (Muhaxhirin) dhe Përkrahësit (Ensar)

Muhammedi ua ndryshoi emërtimet dy grupeve muslimane, që tani jetonin në Medine. Refugjatët që ikën nga Mekkeja, i quajti "Muhaxhirin" (Emigrantët) kurse qytetarët e Jethribit, të cilët i patën mirëpritur këta të parit, i quajti "Ensar" (Përkrahësit, Ndihmuesit). Pas kësaj, këto dy grupe u njohën me këta emra.

Kushtet ekonomike në Medine

Në Medine, thuase e gjithë pasuria ishte e përqëndruar në duart e hebrenjve. Arabët (tashmë të quajtur "Ensar") jetonin në varfëri dhe në vështirësi të vazhdueshme. Një arsye e varfërisë së tyre shumëvjeçare, ishin edhe nivelet e larta të interesit, që duhet t`u paguanin hebrenjve për huazimet e tyre.

D.S.Margoliouth

Ndonse në histori përmenden një ose dy jethribitë të pasur, duket se shumica e tyre ka qenë e varfër. Në Jethribin e kohës së Profetit, kishte vetëm një palë rrobash për dasëm. Edhe ato mund të huazoheshin nga hebrenjtë. Me shumë gjasa, kjo varfëri e tyre buronte nga fajdeja, që e praktikonin hebrenjtë kundër tyre. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

Por nëse ensarët ishin të varfër, muhaxhirët ishin më të varfër akoma. Gjatë ikjes së tyre nga Mekkeja, ata lanë gjithçka që kishin dhe kur erdhin në Jethrib për t`u strehuar, ishin krejtësisht të varfër. Për një kohë të shkurtër, situata u bë e padurueshme. Ata duhet të bënin diçka për ta fituar bukën e gojës. Por ngase nuk e njihnin mirë bujqësinë, gjithë ç`mund të bënin ishte të punonin në kopshtet e ensarëve dhe hebrenjve, si punonjës që nuk e dinin këtë "zeje".

D.S.Margoliouth

Në fillim ishin marrë vesh që muhaxhirët t`u ndihmonin ensarëve në punën e tyre në fushë. Por ngase nuk e njihnin mirë bujqësinë, ata mund t`i bënin vetëm punët më të thjeshta. Disa prej tyre, thjesht prisnin dru ose nxirrnin ujë nga puset. Disa prej tyre mereshin me ujitjen e pemëve dhe mbanin ujë mbi shpinë.Aliu, së paku njëherë, fitoi gjashtëmbëdhjetë hurma duke i mbushur kovat me ujë dhe duke i zbrazur në kallëpet, që përdoreshin për të bërë tulla. Ai fitonte një hurmë për çdo kovë të zbrazur, një pagë që i mjaftonte me vështirësi për drekën e tij, të cilën e ndante me Profetin.("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

Integrimi i muhaxhirëve në jetën ekonomike të Medines ishte një problem tejet kompleks, që do ta sfidonte gjenialitetin e të Dërguarit. Ai nuk dëshironte që ndonjë pjesëtar i shoqërisë muslimanë, e aq më pak njëri nga muhaxhirët, të ishte një ngarkesë mbi të tjerët. Prandaj bëri gjithë ç`mundej, për t`i bërë muhaxhirët të pavarur prej ensarëve.

Vëllazëria e muhaxhirëve dhe ensarëve

Njëra nga lëvizjet e para në përpjekjen e të Dërguarit për t`i integruar muhaxhirët në jetën ekonomike dhe shoqërore të Medines, ishte "vëllazërimi" i tyre me ensarët. Disa muaj pas arritjes së tij në Medine, ai u tha ensarëve se do të duhej të jetonin si vëllezër me muhaxhirët dhe i lidhi të gjithë, si vijon:

Ammar bin Jasir - Hudhajfa el Jemeni

Ebu Bekr - Kharxhi bin Zejd

Umar ibn el Khattab - Utban bin Malik

Osman ibn Affan- Aus bin Thabit

Ebu Dherr el Gifari - El-Mundhir bin Amr

Masa`ab ibn Umajr - Ebu Ejjub

Ebu Ubejde ibn el Xherrah - Saad ibn Maadh

Zubejr ibn el-Avvam - Salam bin Uaksh

Abdurrahmn bin Auf - Saad ibn Rebi

Talha bin Ubejdullah - Ka`ab ibn Malik

I fundit mbeti Aliu, i cili ishte akoma pa një "vëlla". Kur Aliu e mendonte arsyen përse mbeti i vetëm, i Dërguari i Zotit e kapi për krahu dhe i tha: "Ti je vëllai im, në këtë botë dhe në tjetrën."

Muhammed ibn Is`hak

Vetë i Dërguari e kapi Aliun për dore dhe tha: "Ky është vëllai im". Me këtë, i Dërguari i Zotit, më i miri i të dërguarve, prijësi i atyre q`i druhen Zotit, i Dërguari për botët, i pakrahueshmi dhe i pashembullti u bë vëlla me Ali ibn Ebu Talibin. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit".)

Edward Gibbon

Pas një rrugëtimi të vështirë dhe të shpejtë përgjatë bregdetit, Muhammedi ndaloi në Kuba, rreth 3 km larg na qyteti dhe e bëri hyrjen e tij publike në Medine, gjashtëmbëdhjetë ditë pasi ishte larguar nga Mekkeja. Nxënësit e tij më të guximshëm u mblodhën rreth tij dhe meritat e barabarta por të ndryshme të muslimanëve dalloheshin me titujt "Muhaxhirin" të ikanakëve nga Mekkeja dhe "Ensar" të përkrahësve të tyre nga Medineja. Për ta parandaluar xhelozinë mes tyre, Muhammedi i vëllazëroi të gjithë ndjekësit e tij, duke i lidhur me të drejtat dhe përgjegjësitë e vëllazërisë ndaj njëri-tjetrit. Kur Aliu e gjeti veten pa një "vëlla", Profeti i tha butësisht se ai vetë do të ishte mik dhe vëlla i këtij të riu fisnik. ("Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake")

Muhammed Husejn Hajkal 

Mendimi i parë i Muhammedit ishte riorganizimi në rradhët e muslimanëve, në mënyrë që të forcohej uniteti i tyre dhe të eliminohej çdo mundësi ndarjeje dhe armiqësie. Për ta realizuar këtë, ai u kërkoi muslimanëve të vëllazëroheshin mes veti për hir të Zotit dhe të lidheshin me njëri-tjetrin. Pastaj tha se ai dhe Ali ibn Ebu Talibi ishin vëllezër. ("Jeta e Muhammedit", 1935)

Muhammedi, paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij, i bëri muhaxhirët dhe ensarët, vëllezër të njëri-tjetrit. Por ndonse Aliu, njësoj si ai vetë, ishte nga muhaxhirët, ai e zgjodhi Aliun për vëlla të vetin. Duke e bërë këtë, ai vetëm sa e theksonte pozitën e rëndësishme dhe statusin e veçantë të Aliut në Islam. Aliu, ndonse akoma i ri, tashmë i kishte kaluar të gjithë të tjerët në shërbimet e tij për Islamin dhe në devotshmërinë e tij ndaj Zotit dhe të Dërguarit. Këtë gjë ai e kishte fituar falë aftësive dhe karakterit të fortë.

Megjithatë, kjo nuk ishte hera e parë që i Dërguari e shpallte Aliun vëlla të tij. Më herët, kur ishin akoma në Mekke, ai i kishte vëllazëruar ndjekësit e tij më të rëndësishëm me njëri-tjetrin. Këto çifte vëllezërish në Mekke ishin: Ebu Bekri me Umarin, Osman bin Affani me Abdurrahmn ibn Auf-in, Talha bin Ubejdullahu me Zubejri ibn Avvamin, Hamzai me Zejd bin Harithen dhe vetë Muhammedi bin Abdullahu me Ali ibn Ebu Talibin.

Imam Nurudin Ali ibn Ibrahim el Shafiu, në veprën e tij "Siret Halebia"(vëll.2, fq.120), përcjell nga i Dërguari i Zotit: "Aliu është vëllai im në këtë botë dhe në tjetrën."

Një vlerësim i rolit të muhaxhirëve dhe ensarëve

Muhaxhirët i kishin humbur të gjitha pasuritë e tyre në Mekke dhe të gjithë kishin hyrë në Medine duarzbrazur. Ata përbëheshin nga dy grupe. Njëri grup përbëhej nga ata që ishin tregtarë dhe të pasur. Kur shkuan në Medine, ata filluan sërish me tregti, arritën sukses në të dhe u pasuruan sërish.

Grupi tjetër përbëhej nga "asketët" e Islamit. Ata ishin të varfër në Mekke dhe kur u shpërngulën drejt Medines, sërish zgjodhën të ishin të tillë. Ata nuk u lakmoheshin të mirave të botës dhe kurrë nuk patën ndonjë fuqi ekonomike në duar. Përfaqësues të këtij grupi ishin personat si Ebu Dherr Gifariu, Ammar bin Jasiri dhe Mikdad ibn el-Esvedi. Në Librin e Tij, Zoti thotë:

(një pjesë u takon) edhe emigrantëve të varfër, që u dëbuan prej shtëpive e prej pronës së tyre, duke e kërkuar mirësinë e Zotit dhe kënaqësinë e Tij e duke e ndihmuar Zotin dhe të Dërguarin. Këta, pra, janë të sinqertët...Kur`an (59:8)

Ensarët i trajtonin muhaxhirët e Mekkes edhe më mirë se ç`do t`i trajtonin vëllezërit e tyre. Ata ua hapën shtëpitë, u dhanë vend në familjen e tyre, i bënë bashkëpunëtorë në bujqësi ose ua dhanë gjysmën e tokës që kishin. Ata medinas që bënin tregti, i bënë muhaxhirët ortakë të tyre. Historia nuk ka dëshmuar një besnikëri të tillë si ajo e ensarëve medinas. Mikpritja e tyre nuk ishte thjesht ndaj muhaxhirëve të varfër por edhe ndaj vetë Islamit. Islami i çrrënjosur në Mekke, lëshoi rrënjë të reja në Medine, u rrit me vrull dhe u bë i fuqishëm.

Ensarët ishin të pazëvendësueshëm për mbijetesën fizike të Islamit. Ku do të ishte vallë Islami dhe ku do të ishin muhaxhirët, sikur ensarët të mos u jepnin strehë? Kur filluan armiqësitë me idhujtarët, ishin pikërisht ensarët, dhe jo muhaxhirët, që i duruan dhimbjet e luftërave. Pa përkrahjen masive dhe të bashkuar, që ata ia dhanë Profetit, betejat e Islamit nuk do të bëheshin kurrë, e aq më pak do të arrihej ndonjë fitore në to. Gjithashtu, ishin ata që i fituan lëvdatat e Qiejve, që mund të lexohen në vargjet vijuese të Kur`anit:

Por ata, që më parë kishin shtëpi (në Medine) dhe e kishin pranuar besimin, i duan ata që erdhën tek ta dhe nuk i lakmojnë për gjërat që u jepen. Atyre u japin përparësi, ndonse edhe vetë të varfër janë. Të shpëtuar janë ata që ruhen nga lakmia e shpirtrave të tyre...Kur`an (59:9)

Në fillim, muhaxhirët nuk kishin si t`ua kthejnë ensarëve këtë bujari dhe mirësi të tyre. Por a shprehën vallë ndonjë mirënjohje më pas? Me sa duket, në përjashtim të dy muhaxhirëve, asnjë tjetër nuk e bëri këtë. Dy përjashtimet ishin i Dërguari i Zotit, Muhammedi dhe Aliu, pasardhësi i tij. Ata ua shprehën ensarëve mirënjohjen e tyre edhe me fjalë edhe me vepra dhe nuk e humbën asnjë rast për ta bërë këtë gjë. Në fund të fundit, Muhammedi dhe Ali, si dy mbrojtësit e vetëm të traditës islame, ishin të vetëdijshëm se Islami kishte gjetur strehë pikërisht në Medine, pranë ensarëve. Andaj, këta të fundit kishin një vend të veçantë në zemrat e tyre.

Pjesa tjetër e muhaxhirëve, kryesisht të pasurit mes tyre, nuk e kishin këtë kujdes të Muhammedit dhe të Aliut për ensarët. Kur pushteti ra në duart e tyre, ata i shtynë ensarët në prapavijë dhe u dhanë atyre vetëm role dytësore në shtetin islam. Në fillim, ata thjesht i shpërfillnin ensarët. Por kjo shpërfillje nuk ishte asgjë në krahasim me atë, që do t`i gjente më pas.

Ndërmjet periudhës së përfshirë në biografinë e Profetit dhe kohës së botimit të kësaj biografie, dy tragjedi të mëdha ndodhën në botën islame. E para ishte në vitin 61 pas Hixhrit, në Qerbela, kur Husejni dhe ndjekësit e tij u masakruan dhe e dyta ishte plaçkitja e Medines në vitin 63 pas Hixhrit, ku u vranë më se dhjetë mijë ensarë, ndër të cilët edhe rreth tetëdhjetë shokë të Profetit.

Me besimin e tyre, muhaxhirët kishin shkaktuar zemërim tek paganët mekkas dhe në veçanti tek fisi i umajjadëve, të cilit më pas u bënë armiqtë më të përbetuar të ensarëve. Njësoj siç ishte e pashembullt bujaria e ensarëve kundrejt muhaxhirëve, e pashembullt ishte edhe mosmirënjohja e këtyre të fundit për këtë bujari. Kur muhaxhirët erdhën në Medine, ensarët ishin të zotët e qytetit. Vetëm falë bujarësi dhe mirësisë së ensarëve, muhaxhirët mundën të strehoheshin në Medine dhe të jetonin aty më tej. Por sapo vdiq Muhammedi, i Dërguari i Zotit dhe miku i ensarëve, këta të fundit pushuan së qeni të zotët e shtëpisë në qytetin e tyre. Vdekja e tij ishte sinjal për një ndryshim të menjëhershëm të fatit të tyre.

1: (shënim i përkthyesit) Biografia e parë e të Dërguarit është vepra "Jeta e të Dërguarit të Zotit" nga Muhammed ibn Is`hak (vdekur në vitin 767). Origjinali i kësaj vepre nuk ekziston. Ekzistojnë vetëm kopje të saj: njëra e përcjellur dhe e redaktuar nga Ibn Hishami (v. 833) dhe një tjetër nga Tabariu (838-923). Abdullah el Suhajli (1114-1185) ka shkruar një komentim të versionit të përcjellur nga Ibn Hishami.

19. Betejat e Islamit

I Dërguari i Zotit, Muhammedi, do të duhej të bënte një sërë betejash për ta mbrojtur Islamin në shtëpinë e tij të re në Medine. Betejat në të cilat ai e udhëhoqi ushtrinë muslimane personalisht, quhen "Ghazve" kurse ato ekspedita, të cilat ai i dërgoi nga Medineja, nën komandën e ndonjërit nga ndjekësit e tij, njihen si "Sarijje".

Në periudhën nga shpërngulja e tij në vitin 622 të erës sonë deri në vdekjen e tij në vitin 632, Profeti organizoi përafërsisht 80 ekspedita. Disa nga këto ekspedita nuk ishin tjetër veçse me qëllim të vëzhgimit të situatës. Numri i ushtarëve të përfshirë në këto ekspedita ishte tejet i vogël dhe gjithë ç`bënin ishte vëzhgimi i lëvizjeve të ndonjë fisi të caktuar. Disa të tjera ishin ekspedita me karakter misionar. Shumë të tjera, s`ishin veçse konflikte të vogla. Ka në mesin e tyre edhe të tilla që janë interesante në histori, për ndonjë rast të caktuar që ka ngjarë gjatë tyre. Në vijim, do të japim vetëm shënime të shkurta për ekspeditat e vogla dhe do të përqëndrohemi në betejat kryesore të Islamit.

Shumë kohë para Islamit, grekët e lashtë dhe romakët kishin mësuar se një betejë mund ta ndryshonte krejtësisht fatin e një populli. Në mesin e ekspeditave të Profetit, ka pesë beteja, për të cilat mund të thuhet se e kanë ndryshuar historinë e popujve. Këto janë betejat e Bedrit, Uhudit, Hendekut, Hajberit dhe Hunejnit.

Të gjitha këto ishin beteja të pashmangshme. Kurejshët e Mekkes ishin të bindur se sikur të gjithë arabët ta pranonin Islamin, ata do t`i humbnin të ardhurat e tyre nga pelegrinët dhe nuk do ta kishin më pozitën e tyre të privilegjuar si rojtarë të idhujve. Parashimi i tyre se triumfi i Islamit do të thoshte një fund për privilegjet e tyre, ishte tejet i saktë. Ishte pikërisht kjo frikë e humbjes së fuqisë ekonomike dhe politike që solli deri tek këto beteja mes tyre dhe muslimanëve.

Që nga shpërngulja e muslimanëve nga Mekkeja, de facto kishte ekzistuar një gjendje lufte mes tyre dhe Kurejshit. Në ditët e para në Medine, muslimanët nuk i nxirrnin kurrë mburrojat e tyre dhe qëndronin në gatishmëri të plotë. Përnatë dërgoheshin skuadra vëzhgimi në rrethinat e qytetit, për t`i paralajmëruar banorët në rast të një sulmi të papritur. Në këto kushte, ishte e domosdoshme të merreshin masa sigurie në Medine. Si prijës i këtij shteti të posalindur, siguria e Medines ishte përgjegjësia primare e Muhammedit. Për hir të kësaj sigurie, muslimanët duhej vazhdimisht t`i vëzhgonin lëvizjet e armikut dhe të aleatëve të tij.

Ekspeditën e parë, Profeti e dërgoi nëntë muaj pas Hixhrit, nën komandën e xhaxhait të tij, Hamza ibn Abdu`l Muttalibit. Tridhjetë muhaxhirë morën pjesë në të. Qëllimi i tyre ishte ndalimi i një karavani të Kurejshit. Por një fis, që kishte lidhje të mira me të dyja palët, ndërmjetësoi mes tyre. Nuk pati ndonjë luftim dhe ushtarët u kthyen në Medine.

Muajin tjetër, i Dërguari dërgoi gjashtëdhjetë muhaxhirë nën komandën e kushëririt të tij, Ubejde ibn el-Harithit, në Rabigh, afër Detit të Kuq. Ata u ndeshën me një karavan të Kurejshit. Të dyja palët hodhën nga dy-tri shigjeta kundër njëra-tjetrës por nuk pati viktima. Dy tregtarë mekkas u larguan nga karavani i tyre, kaluan në anën e muslimanëve, e pranuan Islamin dhe i shoqëruan ushtarët gjatë kthimit të tyre në Medine. Ubejde ibn el-Harithi thuhet se e hodhi shigjetën e parë kundër armikut. Kjo ishte shigjeta e parë e hedhur për Islamin.

 

Sir William Muir

Ubejde-ja është i njohur në traditën islame si personi, i cili në këtë rast, e hodhi shigjetën e parë për Islamin. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Në vitin e parë të Hixhrit nuk pati ekspedita të tjera.

20. Viti i dytë pas Hixhrit

Ekspedita e parë, të cilën Muhammedi e udhëhoqi personalisht, ishte ekspedita e Uaddanit. Ai e emëroi Saad ibn Ubada-në si guvernator të Medines dhe bashkë me një grup nga ndjekësit e tij, u nis drejt Uaddanit, një fshat mes Medines dhe Mekkes. Thuhej se një karavan i Kurejshit kishte ndaluar aty por ai ishte larguar para se të mbërrinin muslimanët. Andaj, ata pushuan disa ditë në këtë fshat dhe pastaj u nisën sërish drejt Medines.

Në muajin e shtatë (Rexheb) të vitit të dytë pas Hixhrit, që përkon me muajin e pesëmbëdhjetë pas shpërnguljes nga Mekkeja, Profeti dërgoi shtatë ushtarë, nën komandën e kushëririt të tij, Abdullah ibn Xhehshit, në Nakhla, një oazë në jug, prej ku duhej t`i vëzhgonin lëvizjet e një karavani kurejshit.

Në Nakhla, Abdullahu u ndesh me një karavan të vogël të Kurejshit, i cili po kthehej në Mekke. Në karavan ishin Amr bin el-Hadhramiu, Uthman bin Abdullah ibn el-Mughire, vëllai i tij Naufali dhe Hakem ibn Kaisani. Abdullahu e sulmoi karavanin dhe i konfiskoi pronat  e tyre. Amr bin el-Hadhramiu u vra, Uthmani dhe Hakemi u zunë rob dhe Naufali u arratis.

Kjo ekspeditë është e rëndësishme sepse ishte hera e parë që muslimanët luftuan me idhujtarët. Përveç kësaj, ishte hera e parë që kishte patur edhe gjakderdhje mes tyre dhe hera e parë që muslimanët fituan pre të luftës.

Adbullah ibn Xhehshi dhe grupi i tij u kthyen në Medine, bashkë me të burgosurit e tyre dhe me pretë e luftës. Nga dy të burgosurit, Hakem bin Kaisani e pranoi Islamin dhe qëndroi në Medine. Uthman bin Abdullahu u lirua pas një kaucioni të paguar nga familja e tij dhe u kthye në Mekke.

Ndryshimi i kibles

Gjatë gjashtëmbëdhjetë muajve të parë pas Hixhrit, muslimanët ktheheshin drejt Jerusalemit në lutjet e tyre. Pastaj, të Dërguarit të Zotit i erdhi një shpallje hyjnore, që i urdhëronte ta ndërronte drejtimin e kibles nga Jerusalemi në veri, drejt Mekkes, që gjendej në jug.

Dr. Montgomery Watt dhe John Christopher i kanë dhënë "arsyet" e tyre për këtë ndryshim. Ata thonë se në fillim, Profeti shpresonte se të drejtuar nga Jerusalemi gjatë lutjeve, do ta tërhiqte simpatinë e hebrenjve të Jethribit dhe do të bënte që ata ta pranonin si një të Dërguar të Zotit. Por sipas tyre, ai e vërejti se ndonse kthehej drejt Jerusalemit në lutje, hebrenjtë vazhdonin të ishin skeptikë në sinqeritetin e tij dhe në njëmendësinë e fjalëve që thoshte. Pas gjashtëmbëdhjetë muajsh, shtojnë këta të dy, Muhammedi humbi shpresë nga konvertimi i hebrenjve.

Sipas Dr. Montgomery Watt-it, John Christopher-it dhe disa orientalistëve të tjerë, sapo humbi shpresë nga konvertimi i hebrenjve në Islam, interesimi i Profetit për ta u venit dhe ai vendosi të përqëndrohej tek arabët. Ndryshimi i kibles, sipas tyre, ishte një gjest për ta fituar kënaqësinë e arabëve.

 

Ne nuk mund ta dimë në ishin të pakënaqur hebrenjtë dhe arabët të kënaqur me ndryshimin e kibles. Në të vërtetë, nuk është e qartë se cilët arabë, sipas Dr. Watt-it, po përpiqej t`i kënaqte Profeti. Arabët e Medines ose ato të Mekkes?

Arabët e Medines e kishin pranuar tashmë Islamin dhe i bindeshin Profetit. Për ta, ishte e rëndësishme t`i bindeshin Profetit sepse ai ishte përcjellësi i mesazhit të Zotit për njerëzimin. Ata u kthyen nga Mekka gjatë lutjeve të tyre dhe nuk pyetën fare përse u bë ky ndryshim.

Sa për arabët e Mekkes, ata ishin akoma idhujtarë. Edhe ata e dëgjuan lajmin e ndryshimit të kibles nga Jerusalemi në Mekke. Por nuk ka kurrfarë dëshmie se ata, të lumtur e të kënaqur nga ky ndryshim, vrapuan drejt Mekkes dhe u bënë muslimanë. Ata mbetën njësoj, pa dallim në ishte kibleja në Jerusalem ose në Mekke.

Shpjegimi musliman për këtë ndryshim është tejet i thjeshtë dhe logjik: Zoti i urdhëroi robit të tij, Muhammedit, ta ndryshonte Kiblen dhe ai iu bind. Urdhri për këtë ndryshim erdhi në vargun 144 të kapitullit të dytë të Kur`anit.

 Në muajin Sha`aban (muaji i tetë) të vitit të dytë pas Hixhrit, agjërimi i Ramazanit u bë i obligueshëm për muslimanët. Andaj, ata e agjëruan muajin e ardhshëm. Në fund të këtij muaji, ata duhej të paguanin një taksë të veçantë për të varfërit, Zekat el Fitr.

Po atë vit, edhe Zekat ul Mal-i u bë një obligim për muslimanët. Ky tatim vjetor duhej të ishte sa 2,5 përqindëshi i pasurisë së një personi. Në kohët e Profetit, ky tatim i paguhej thesarit shtetëror dhe pastaj harxhohej për mirëqenien e të varfërve dhe të të sëmurëve. Në rastet kur nuk ekziston një thesar shtetëror, muslimanët janë të obliguar t`ua falin këtë shumë, të varfërve, vejushave, jetimëve dhe pjesëtarëve të tjerë të shoqërisë muslimane, të cilët nuk kanë të ardhura të mjaftueshme.  

21. Beteja e Bedrit

Lufta e nervave mes Kurejshit dhe muslimanëve mund të shpërthente çdo çast në një luftë të hapur. Ebu Xhehli ishte njëri nga propaganduesit më të zellshëm, për një luftë kundër Muhammedit dhe ndjekësve të tij. Mendjemadhësia dhe besimi i tij i tepërt në fuqinë e Mekkes, e mbante qytetin në një gjendje të vazhdueshme tensioni.

V.C. Bodley

Obsesioni i Ebu Xhehlit me Muhammedin kishte mbetur i pandryshuar. Ai i plaçkiste vazhdimisht udhëtarët dhe i sulmonte muslimanët, që i gjente të izoluar. Ai organizoi sulme të befasishme në rrethinat e Medines, për t`i shkatërruar të mbjellat dhe kopshtet e muslimanëve.Me këtë, ai i bënte të qartë Muhammedit, se ndjenjat e tij nuk kishin ndryshuar dhe se qëllimet e tij ishin akoma të liga. ("I Dërguari, jeta e Muhammedit", Nju Jork, 1946)

Në fillim të Marsit të vitit 624, në Medine arriti lajmi se një karavan i Kurejshit po kthehej në Mekke nga Siria dhe se nuk kishte vetëm gjëra që tregtoheshin zakonisht por edhe armë. Mendohej se karavani kishte fituar 50,000 dinarë (florinj). Armët dhe pasuria e fituar do të përdoreshin për të pajisur një ushtri kundër muslimanëve. Karavani udhëhiqej nga Ebu Sufjani, prijësi i fisit Umejje.

Muhammedi vendosi ta ndalonte karavanin mekkas. Ai e emëroi Ebu Lebeben si guvernator të Medines dhe u largua nga qyteti me 313 burra. Nga këto, 80 ishin muhaxhirë dhe 233 ensarë. Destinacioni i tyre ishte Bedri, një fshat në jugperëndim të Medines, ku sipas planit, duhet të ndesheshin me karavanin mekkas.

Muslimanët nuk e dinin se kurrë nuk do ta shihinin karavanin e Kurejshit dhe se në vend të tij, do të ndesheshin në fushëbetejë me ushtrinë kurejshe.

Në ndërkohë, spiunët mekkas e informuan Ebu Sufjanin se një grup muslimanësh ishin nisur nga Medineja dhe se i afroheshin me të shpejtë, karavanit të tij. Sapo e dëgjoi këtë, ai devijoi nga rruga tradicionale e karavanëve, e ktheu karavanin në perëndim, kah Deti i Kuq dhe u kthye në Mekke nëpërmjet një rrugë tjetër. Përveç kësaj, ai dërgoi edhe një lajmëtar në Mekke për të kërkuar ndihmë. Atje, Ebu Xhehli ishte i zënë me propagandat e tij kundër muslimanëve, të ishin rritur edhe më, pas incidentit në Nakhla. Me shumë zell, ai iu përgjigj thirrjes së Ebu Sufjanit dhe doli nga Mekkeja me një ushtri që numëronte 1000 luftëtarë, prej të cilëve 100 ishin kalorës. Një karavan i gjatë prej 700 devesh, i mbante mjetet e luftës dhe nevojat e tjera të ushtrisë. Të gjithë këmbësorët ishin të mbathur me parzmore.

Muhammedi nuk e dinte se një ushtri ishte nisur nga Mekkeja dhe po afrohej drejt Medines për ta mbrojtur karavanin e Kurejshit dhe për t`i sfiduar muslimanët. Kur Profeti arriti në rrethinat e Bedrit, ai e dërgoi Ali ibn Ebu Talibin për ta kontrolluar rrethinën. Në burimet e Bedrit, Aliu i zuri në befasi disa ujëmbajtës. Ata i thanë se po mbanin ujë për një ushtri që kishte ardhur nga Mekkeja dhe që ishte pozicionuar në anën tjetër të kodrave.

Aliu i solli këta njerëz para Profetit. Prej tyre, kuptuan se karavani i Kurejshit kishte ikur dhe se muslimanët, tani ishin ballë për ballë me ushtrinë e Mekkes.

Sir William Muir

Kur arritën në rrethinat e Bedrit, Muhammedi e dërgoi Aliun me disa të tjerë, për t`i kontrolluar kodrat, që gjendeshin mbi burimet. Atje, ata i zunë në befasi tre ujëmbajtës të armikut, që ishin duke mbushur ujë. Njëri prej tyre arriti të arratisej kurse dy të tjerët u kapën dhe u sollën në kampin musliman. Prej tyre, Muhammedi e kuptoi fuqinë e armikut. Ishin 950 ushtarë, më shumë se trefishi i numrit të muslimanëve. Me vete kishin 700 deve dhe 100 kuaj, me kalorës të armatosur deri në dhëmbë. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Kjo informatë jetike erdhi falë Ali ibn Ebu Talibit. Ky veprim i tij, në njërën anë i paralajmëroi muslimanët dhe në anën tjetër, ia vodhi armikut mundësinë për të sulmuar në befasi. Muslimanët ishin tashmë të gatshëm për t`u ndeshur me armikun.

Mirëpo edhe përkundër kësaj, prania e një ushtrie të fuqishme në vend të një karavani të pasur, e kishte ndryshuar krejtësisht situatën për muslimanët dhe ata tani duhet të bënin një rivlerësim të situatës dhe të mundësisë së përballjes me këtë ushtri armike. Ata nuk ishin të armatosur mirë dhe kishin vetëm dy kuaj e 70 deve. Disa prej tyre kishin shpatë por nuk kishin mburoja e ca të tjerë, mburojën e kishin por nuk kishin shpatë. Profeti, i vetëdijshëm për këto mangësi, e thirri këshillin e luftës dhe e shtroi çështjen para ndjekësve të tij, për të marrë një vendim.

I pari që u ngrit të fliste ishte Mikdadi. Ai i shprehi ndjenjat dhe mendimet e muhaxhirëve, kur tha:

"O i Dërguar i Zotit! Bëje atë që të është urdhëruar! Ne jemi me ty, tani e përgjithmonë dhe kurrë s`kemi për të ta thënë atë që hebrenjtë ia thanë Musait: "Ti dhe Zoti yt luftoni kundër armikut. Ne do të qëndrojmë këtu.." Jo! Ne s`do të bëhemi si hebrenjtë. Ne do t`të ndjekim dhe do t`u bindemi urdhrave të tu."

Muhammedi e bekoi Mikdadin. Por Mikdadi ishte një muhaxhir dhe Muhammedi kishte dëshirë të shihte se ç`do të bënin ensarët. Ai e dinte se ata do të luftonin në mbrojtje të Medines por mund të mos luftonin kur të bëhej fjalë për një luftë jashtë qytetit. Duke e ndjerë këtë dyshim të tij, Saad ibn Muadhi, njëri nga prijësit e ensarëve, u ngrit dhe tha:

"Ne kemi dëshmuar se ti je i Dërguari i Zotit. Ne ta kemi dhënë besën dhe të jemi bindur. Kudo që të shkosh, ne do të vijmë me ty. Po të ketë një luftë me idhujtarët, ne do të qëndrojmë pas teje. Në luftë e në paqe, gjithmonë do të jemi besnikë."

Kjo deklaratë e vendosur përkrahjeje nga prijësi i ensarëve e kënaqi të Dërguarin dhe ai iu lut Zotit për të gjithë ata. Ai e dinte se as beteja e Bedrit dhe as ndonjë betejë tjetër, nuk mund të bëhej pa përkrahjen e tyre. Siç thamë edhe më sipër, ensarët ishin të pazëvendësueshëm për suksesin e Islamit kundër paganizmit.

Materialisht dhe numerikisht, muslimanët ishin në disfavor kundër armikut. Por kjo mangësi e tyre plotësohej nga morali që kishin. Ata kishin besim në prijësinë e frymëzuar të Muhammedit dhe ishin të bashkuar. Uniteti i tyre dhe qëllimi i tyre i përbashkët do të ishin një fuqi e jashtëzakonshme për ta, në betejën kundër ushtrisë mekkase.

Me të siguruar mbështetjen e ensarëve, Muhammedi vendosi ta pranonte sfidën e Kurejshit. Me sa duket, ai dhe të gjithë ushtarët e ushtrisë medinase ishin mjaft të vetëdijshëm se rezultati i kësaj beteje me armikun, do të kishte ndikime të jashtëzakonshme.

Sir William Muir

Muhammedi ishte mjaft i vetëdijshëm për këtë situatë kritike. Fati i Islamit varej nga rezultati i kësaj beteje. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Profeti u udhëroi muslimanëve t`i vendosnin çadrat e tyre aty ku ishin ndalur. Por një i ri nga ensari tha se do të ishin në përparësi sikur të zgjidhnin një vend tjetër, më të lartë dhe më të sigurt, për ta bërë kampin e tyre. Përveç kësaj, ai sugjeroi që muslimanët t`i mernin nën kontroll burimet e Bedrit. Këto sugjerime u pranuan sakaq.

S.Margoliouth

Hubabi, djali i Mundhirit, i cili qe  njëzet vjet më i ri se Profeti, me të kuptuar se lufta ishte e pashmangshme dhe ngase e njihte mirë atë rrethinë, i sugjeroi Profetit që të vendoseshin para burimeve, përveç njërit, përreth të cilit mund të vendosej ushtria, për të patur një burim konstant të ujit për ushtarët. Profeti e pranoi sugjerimin e tij dhe i vendosi ushtarët nën udhëzimin e Hubabit. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

Ngjarjet në vijim dëshmuan se sugjerimi i Hubabit ishte një ide e shkëlqyer dhe se pranimi i një ideje të tillë, do t`u jepte muslimanëve një përparësi të madhe taktike përballë armikut.

Beteja e Bedrit u bë në vitin e dytë pas Hixhrit, më 17 Ramazan (15 mars 624). Ushtria mekkase u nis nga kampi i saj herët në mëngjes, për t`u përballur me muslimanët. Të dyja ushtritë u vendosën në formacionin e luftës. Profeti mori një hark në dorë dhe eci ndërmjet rradhëve të muslimanëve. Gjëja e fundit që bëri para se të fillonte beteja, ishte një lutje e drejtuar Zotit, për t`u falur fitore robërve të Tij.

Beteja filloi në mënyrën tradicionale të arabëve, ku një luftëtar dilte nga rradhët e ushtrisë së tij dhe i sfidonte luftëtarët e ushtrisë armike për një duel kokë më kokë. Kjo u jepte mundësi arabëve të fitonin lavdi, duke e treguar guximin, fuqinë dhe aftësitë luftarake. Të dyja ushtritë shpesh shërbenin si një kor, gjatë kohës që dy trimat luftonin kundër njëri-tjetrit. Pas kësaj, ishte traditë që të dyja ushtritë ta sulmonin njëra-tjetrën dhe të luftonin.

Nga ana e mekkasve dolën tri luftëtarë: Utbah ibn Rabia, Shaiba, që ishte vëllai i të parit dhe Velidi, djali i Utbes. Këta i sfiduan muslimanët dhe sfidës së tyre, iu përgjigjën Hamza, xhaxhai i Muhammedit dhe Aliut, Ubejde ibn el-Harithi, një kushëri i të dyve dhe vetë Ali ibn Ebu Talibi.

Velid ibn Utbah ishte njëri nga luftëtarët më të zotë të Mekkes. Aliu u gjend ballë për ballë me të. Ata ishin çifti më i ri dhe ishin të parët që filluan. Të tjerët u ndalën për t`i vështruar këta luftëtarë të rinj. Ata shkëmbyen disa goditje me njëri-tjetrin dhe më në fund Aliu ia dha goditjen vdekjeprurëse Velidit.

Sapo u vra Velidi, edhe dy çiftet e tjera filluan të luftonin. Hamza e vrau Utben por Ubejde u plagos rëndë nga Shaiba. Kur Aliu e pa se Ubejde po binte në tokë, e sulmoi Shaiban dhe e vrau. Pasi i vranë armiqtë e tyre, Hamza dhe Aliu e bartën Ubejden prapa në rradhët e muslimanëve, ku ai nuk u rezistoi shumë gjatë plagëve të marra. Ai ishte muslimani i parë që vdiq në fushëbetejë.

Sir William Muir

Dy vëllezërit, Shaiba dhe Utbe dhe Velidi, djali i Utbes, dolën përpara nga ushtria armike dhe i sfiduan trimat e ushtrisë së Muhammedit. Muhammedi, u kthye nga farefisi i tij, dhe tha: "Ju, o bijtë e Hashimit! Ngrihuni dhe luftoni, sipas të drejtës tuaj!" Atëherë u ngritën Hamza, Ubejde dhe Aliu, xhaxhai dhe dy kushërinjtë e tij. Hamza kishte një pendë fazani në gjoks dhe në helmetën e Aliut binte në sy një tufë pendash. Pastaj Utba i tha të birit: "Ngrihu dhe lufto!". Atëherë Velidi doli përpara dhe u përball me Aliun. Ata ishin më të rinjtë nga të gjashtit. Dyluftimi i tyre ishte i shkurtër dhe shumë shpejt, Velidi ra viktimë e shpatës së Aliut. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Sir John Glubb

Tre prijës mekkas, Utba, Shaiba dhe Velidi, djali i Utbes, dolën përpara nga rradhët e armikut dhe i sfiduan muslimanët për dyluftim. Muhammedi u kthye drejt muhaxhirëve dhe thirri: "O bijtë e Hashimit! Ngrihuni dhe luftoni!" Tre vetë me parzmore dolën nga rradhët e muslimanëve. Ata ishin: Hamza, xhaxhai i Profetit, Ali ibn Ebu Talibi, kushëriri i tij dhe njëherit muslimani i parë, si dhe Ubejde ibn Harithi. Çifti më i ri filloi i pari, me daljen e Aliut për t`u përballur me Velidin. Pas disa goditjesh të ndërjsella, Velidi vdiq nga shpata e kundërshtarit të tij musliman.Pastaj Hamza u përball me Utben dhe e vrau. Ubejde ibn Harithi, luftëtari i tretë i muslimanëve, u plagos rëndë nga Shaiba. Aliu dhe Hamza e sulmuan Shaiban dhe u kthyen në rradhët muslimane, duke e mbajtur edhe Ubejden me vete.("Pushtimet e mëdha arabe", 1963)

Bedri ishte përballja e parë në fushëbetejë e Islamit me paganizmin. Kjo përballje u hap në favor të Islamit nga Ali ibn Ebu Talibi, luani i ri, ngadhnjimi i të cilit ishte një shenjë e fitores së Islamit. Të gjitha betejat e tjera të Islamit u hapën në këtë mënyrë dhe Aliu doli gjithnjë fitimtar.

Kurejshi kishte dërguar tre luftëtarë të famshëm kundër tre muslimanëve dhe që të tre ishin vrarë. Ebu Xhehli nuk kishte ndërmend të rrezikonte edhe më shumë kundër Aliut dhe Hamzës dhe për këtë arsye, u urdhëroi trupave të tij të sulmonin. Mekkasit i sulmuan muslimanët por nuk e shpërbënë dot formacionin e tyre. Ata sulmuan disa herë me rradhë por fronti musliman qëndroi i pathyer nën komandën e Hamzës dhe Aliut.

Mekkasit po mblidheshin për një sulm të ri kur Profeti u urdhëroi muslimanëve të sulmonin. Aliu dhe Hamza e udhëhoqën këtë kundërsulm dhe që të dy, e thyen frontin mekkas për të arritur deri në rradhët më të thella të ushtrisë armike. Shumë nga prijësit dhe oficerët mekkas u vranë. Në mesin e tyre ishte edhe vetë Ebu Xhehli. Pas vdekjes së tij, idhujtarët s`ishin më të aftë të riorganizoheshin dhe filluan të tërhiqeshin. Muslimanët e vazhduan shtypjen e tyre dhe kjo tërheqje e mekkasve u kthye në një disfatë të vërtetë. Islami e kishte marrë tashmë fitoren e tij të parë dhe më të rëndësishme.

S. Margoliouth

Është më se e qartë se triumfi në këtë betejë të rëndësishme ishte kryesisht falë aftësive të Aliut dhe të Hamzës. Thuhet se Profeti i lëvdoi në veçanti edhe Simak ibn Karasha-n, Sehl bin Hunejfin, Harith ibn el Simmahun dhe Kajs bin Rebiun, që të gjithë medinas. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

Tor Andre

Në mesditë, beteja kishte përfunduar tashmë dhe Kurejshi ishte arratisur. Dyzet e nëntë ushtarë të armikut ishin vrarë, prej të cilëve njëzet e dy nga dora e Aliut, ose vetëm ose me ndihmën e dikujt. Po kaq ishin zënë rob. Besimtarët, në anën tjetër, kishin humbur katërmbëdhjetë vetë.("Muhammedi, Njeriu dhe besimi i tij)

"

Siç u tha edhe më sipër, Bedri është beteja më e rëndësishme në tërë historinë e Islamit dhe njëra nga betejat më të rëndësishme në historinë e njerëzimit. Kjo fitore e garantoi ekzistencën e mëtejme të Islamit dhe e mundësoi mbijetesën e shoqërisë muslimane në Medine, e cila deri atëherë, jetonte në prag të rrezikut.

A.Nicholson

Por rëndësia e suksesit të Muhammedit (në Bedër) nuk mund të matet me dëmtimet materiale që shkaktoi tek kundërshtarët. Kur të konsiderohen rrethanat e çastit, duhet të pranojmë se Bedri, njësoj si Marathoni, është njëra nga betejat më të mëdha dhe më të lavdishme në gjithë historinë. ("Një histori letrare e arabëve", 1969)

Ali ibn Ebu Talibi dhe beteja e Bedrit

Arkitekti i fitores islame në Bedër, ishte pa dyshim, Ali ibn Ebu Talibi. M.Shibliu, historiani indian, i cili e ka shkruar njërën nga biografitë më të mira në gjuhën urdu, të Umar ibn Hattabit dhe të Profetit të Islamit, në veprën e tij "Jeta e të Dërguarit", thotë se heroi i betejës së Bedrit ishte pikërisht Ali ibn Ebu Talibi.

F.E. Peters

Bedri ishte një fitore e muslimanëve, po aq plotë sa edhe e papritur. Muslimanët humbën 14 ushtarë kurse Kurejshi 50-70 ushtarë, duke përfshirë këtu edhe prijësin e tyre, Ebu Xhehlin. Kjo ishte një fitore e madhe psikologjike dhe një e ardhur e bollshme ekonomike për Emigrantët e varfër. Megjithatë, ky nuk ishte një sulm i thjeshtë. Kjo betejë i vendosi muslimanët kundër jo-muslimanëve në një Luftë të Shenjtë, ku baballarët luftonin kundër bijve të tyre. Humbjet e Kurejshit ishin jashtëzakonisht të mëdha dhe ngase shumica e këtyre viktimave ishin nga paria e Mekkes, udhëheqësia në Mekke ishte në gjendje kaosi. ("Commonwealth-i i Allahut", 1973)

Paria e politeistëve mekkas ishte shkatërruar krejtësisht në Bedër. Heroi përgjegjës për këtë ishte Aliu. Ai vetë vrau 22 mekkas, dymbëdhjetë prej të cilëve i takonin fisit Umejje. Pjesa tjetër e ushtrisë muslimane vrau gjithsejt 27 idhujtarë.

Në mesin e presë së fituar nga beteja e Bedrit ishte edhe një shpatë, që do të bëhej shpata më e famshme në historinë e Islamit. Quhej Dhul-Fikar.

Washington Irving

Në mesin e presë së luftës ishte edhe një shpatë e bukur, e quajtur Dhul-Fikar ose "Shpuesi". Pas kësaj, Muhammedi e mbajti këtë shpatë në çdo betejë dhe pas tij, dhëndri i tij Aliu, e trashëgoi. ("Jeta e Muhammedit")

Abdullah Jusuf Ali, përkthyes dhe komentues i Kur`anit, thotë se beteja e Bedrit njihet edhe si Furkan në teologjinë islame, sepse kjo betejë ishte sfida e parë ushtarake në Islam, ndërmjet forcave të të mirës dhe të ligës. Furkan do të thotë ndarësi i të drejtës nga e padrejta dhe vendosësi mes forcave të Besimit dhe Mohimit.

Të burgosurit e luftës

Muslimanët kapën pesëdhjetë robër të luftës. Ata u sollën para Profetit, që ai të vendoste se ç`duhej bërë. Ai u konsultua me shokët e tij. Umari i tha që t`i vrisnin të gjithë kurse Ebu Bekri i sugjeroi që t`i lironin pas një kaucioni të paguar nga familjet e tyre. Profeti e pranoi këshillën e Ebu Bekrit.

Ngase nuk kishte një burg në Medine, Profeti i shpërndau të burgosurit në mesin e familjeve muslimane, të cilat i trajtuan këto të burgosur si të ishin mysafirët e tyre. Disa prej tyre mbetën vetë të uritur, që të mund t`i ushqenin të burgosurit. Me këto veprime, ata i bënë të burgosurit të ndjeheshin të turpëruar. Të pasurit u lëshuan në shkëmbim të një pagese nga familjet e tyre. Atyre, që nuk kishin mundësi të paguanin por që dinin shkrim-lexim, u kërkuan që t`ua mësonin fëmijëve muslimanë këto gjëra dhe pasi ua mësonin, liheshin të lirë. Të burgosurit e varfër liroheshin pa ndonjë shpagim.

Pasojat e betejës së Bedrit

Beteja e Bedrit i dha Islamit një prestigj të jashtëzakonshëm. Rreziku për sigurinë e Medines ishte eliminuar dhe Muhammedi tani mund t`i hidhte themelet e të parës dhe të fundmes Mbretëri të Qiejve në tokë.

S.Margoliouth

Asnjë ndodhi në historinë e Islamit nuk ishte më e rëndësishme se kjo betejë. Kur`ani, me plotë të drejtë, e quan atë "dita e çlirimit". Dita, para të cilës muslimanët ishin të dobët dhe pas të cilës u bënë të fuqishëm. Pasuria, fama, nderi e fuqia, të gjitha u mundësuan dhe erdhën falë kësaj Dite të Çlirimit. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", London, 1931)

Edhe përkundër pasojave të saja pozitive për muslimanët, në kampin mekkas, kjo betejë vetëm sa e rriti gjithë më tepër urrejtjen dhe armiqësinë kundër Muhammedit dhe Ali ibn Ebu Talibit në gjirin e umajjadëve. Urrejtja dhe xhelozia e tyre ndaj hashimitëve kishte një histori shekullore. Por pas betejës së Bedrit, urrejtja e tyre u përqëndrua tek Aliu dhe tek pasardhësit e Muhammedit.

Nëse për muslimanët Aliu ishte simboli i triumfit të Islamit, për fisin Umejje, ai ishte simboli i shkatërrimit të politeizmit dhe i privilegjeve të tyre. Andaj umajjadët, pasardhësit e tyre dhe të gjithë përkrahësit që kishin, kurrë nuk e falën Aliun, për rolin që luajti para, pas dhe gjatë betejës së Bedrit. Urrejtja e tyre është më se e kuptueshme. Ishte pikërisht Aliu, që jo vetëm në Bedër por në çdo përballje tjetër, i kishte goditur dhe shkatërruar forcat e paganizmit të tyre.

22. Martesa e Fatima Zehrasë dhe Ali ibn Ebu Talibit

Zoti i dha fitore Islamit në betejën e Bedrit, në vitin e dytë pas Hixhrit. Dy muaj pas betejës, Fatimeja, e bija e Muhammedit dhe Aliu, djali i Ebu Talibit, u martuan.

Fatimeja ishte vetëm pesëmbëdhjetë vjeçe kur e ëma, Hatixheja (Zoti e mëshiroftë), vdiq. Pas kësaj, babai i saj Muhammedi, i mori përsipër edhe detyrat e të shoqes në rritjen e vajzës së tyre. Vdekja e së ëmës krijoi një zbrazëtirë të madhe në jetën e saj, të cilën babai i saj e plotësonte me dashurinë dhe me butësinë e tij.

I Dërguari i Zotit, ia kushtonte vëmendjen më të madhe edukimit dhe rritjes së vajzës së tij. Nëse ai ishte njeriu ideal, vajza e tij duhej të ishte femra ideale. Dhe e tillë do të ishte. Ai e bëri Fatimenë, një ideal të feminitetit islam. Ajo ishte simboli i devotshmërisë dhe i bindjes ndaj Krijuesit dhe mishërimi i gjithë pastërtisë qiellore dhe shenjtërisë. Përnga karakteri dhe personaliteti, ajo kishte një ngjashmëri të jashtëzakonshme me të atin. Mund të thuhet se Fatimeja ishte imazhi i të atit, Muhammedit.

Në aspektin e bindjes dhe shërbimit ndaj Zotit, Fatimeja u ngrit në nivelet më të larta në sytë e Tij, siç dëshmon edhe vetë Kur`ani. Zoti ia fali asaj nderimet më të mëdha dhe Profeti i Islamit, në anën tjetër, e trajtoi atë me një respekt të thellë, të cilin nuk ia fali asnjë burri ose gruaje tjetër, në jetën e tij.

Kur Fatimeja u rrit, dy nga shokët e Profetit, njëri pas tjetrit, ia kërkuan dorën për martesë. Por Profeti e refuzoi kërkesën e tyre dhe u tha:

"Puna e martesës së time bije, Fatimesë, është në duart e vetë Zotit dhe vetëm Ai ka për të zgjedhur një bashkëshort për të..."

Dhe Zoti e bëri më së miri zgjedhjen e Tij. Ai e zgjodhi robin e tij Ali ibn Ebu Talibin për të qenë bashkëshorti i vajzës së robit të tij më të dashur, Muhammedit. Zoti deshi t`i shihte të martuar Fatimenë e Muhammedit dhe Aliun e Ebu Talibit.

Dy muaj pas betejës së Bedrit, në muajin e njëmbëdhjetë të vitit të dytë pas Hixhrit, Aliu shkoi tek i Dërguari dhe i tha:

"O i Dërguar i Zotit!Ti më ke rritur si të isha fëmija yt. Më ke nderuar me dhuratat e shumta, me bujarinë dhe me mirësinë tënde dhe unë ty të detyrohem për gjithçka në jetën time. Tani po kërkoj edhe një mirësi tjetër prej teje."

I Dërguari e kuptoi qëllimin e Aliut. Fytyra i buzëqeshi dhe e luti Aliun të priste disa çaste, derisa të merte një përgjigje nga e bija. Hyri brenda, i tregoi Fatimesë se Aliu e kërkonte për nuse dhe e pyeti se ç`ishte përgjigja e saj. Ajo qëndroi e heshtur. Ai e pranoi heshtjen e saj si shenjë të pranimit, u kthye tek Aliu, i tregoi se propozimi i tij u pranua dhe i kërkoi të fillonte me përgatitjet e dasmës.

Në ditën e fundit të muajit të njëmbëdhjetë, i Dërguari i Zotit i ftoi të gjithë muhaxhirët dhe ensarët, në dasmën, që do të bëhej me rastin e martesës së vajzës së tij. Kur të gjithë mysafirët arritën dhe i morën vendet e tyre, ai edhe njëherë e mori miratimin e të bijës për t`u martuar me Ali ibn Ebu Talibin.

Muhammedi e lëvdoi Zotin dhe e falënderoi për të gjitha mirësitë e Tij. Pastaj e recitoi hutben e martesës, i shpalli burrë e grua Aliun dhe Fatimenë dhe iu lut Zotit për të dy. Të gjithë mysafirët e përgëzuan të Dërguan me këtë rast. Pas ceremonisë së martesës, mysafirët festuan me mish qengji, bukë, hurma dhe qumësht.

Disa ditë më pas, Fatimeja duhej t`i thoshte lamtumirë shtëpisë së saj, për t`u nisur drejt shtëpisë së bashkëshortit. I ati e ndihmoi teksa e ngiste devenë dhe e gjithë Medineja buçonte me thirrjet "Allah-u Ekber" (Zoti është më i madhi). Selman Persiani i mbante frerët e devesë dhe hapëronte para saj duke recituar vargje të Kur`anit. I Dërguari i Zotit ecte në njërën anë të devesë dhe "Luani i Zotit" Hamza në anën tjetër të saj. Të gjithë të rinjtë e hashimitëve, të hipur mbi kuaj dhe me shpatat e drejtuara lartë, e shoqëronin nusen. Pas tyre vinin gratë e muhaxhirëve dhe ensarëve dhe më në fund, burrat e tyre. Ata recitonin vargje nga Kur`ani, në lavdi të Zotit. Kohë pas kohe, ky recitim ndërpritej nga thirrjet "Allah-u Ekber".

Ky kortezh qiellor bëri një hark rreth e përqark Xhamisë së Madhe të Medines dhe u ndal më në fund para shtëpisë së Ali ibn Ebu Talibit. I Dërguari i Zotit i ndihmoi të bijës që të zbriste nga deveja. Pastaj e kapi për dore dhe në mënyrë simbolike, e vendosi dorën e saj mbi dorën e të shoqit. Më pas, duke qëndruar në prag të shtëpisë së tyre, e recitoi lutjen në vijim:

O Zot! Fatimenë dhe Aliun, këta dy robër të Tu të përulur, po i lë në mbrojtjen Tënde. Ti bëhu Mbrojtësi i tyre dhe bekoi ata! Ji i kënaqur me to dhe ua fal mirësinë, mëshirën dhe shpërblimin Tënd më të bukur. Bëje të begatshme martesën e tyre dhe të dy bëji të vendosur në dashurinë dhe në shërbimin Tënd."

Kjo ishte një ditë vërtet e lumtur në jetën e Muhammedit. Me siguri do të ketë dëshiruar që edhe gruaja dhe mikesha e tij e dashur, Hatixheja, të kishte qenë me të, që të mund ta dëshmonin bashkë, martesën e vajzës së tyre.

Disa ditë më vonë, i Dërguari i Zotit e thirri të bijën dhe e pyeti në e kishte pëlqyer të shoqin. Ajo ia ktheu se ai ishte miku më i mirë në devotshmëri dhe bindje ndaj Zotit. Më vonë, e pyeti edhe Aliun në e kishte pëlqyer të shoqen. Edhe ai u përgjigj se ajo ishte mikesha më e mirë, në shërbim të Krijuesit. Çastet më të bukura të jetës së tyre ishin ato çaste kur qëndronin në prani të Zotit të tyre dhe kur përhumbeshin në lutjet e drejtuara Atij.

Ndërmjet Aliut dhe Fatimesë kishte një pajtueshmëri të plotë në qëllime. Që të dy i kishte rritur i Dërguari i Zotit, Muhammedi dhe gruaja e tij, Hatixheja. Andaj që të dy, i ndanin të njejtat ideale. Që të dy e shihnin shërbimin ndaj Zotit si gjënë më parësore në jetë. Mes tyre nuk kishte kurrfarë mosmarrëveshjeje. Mendimet e tyre, fjalët dhe veprat ishin të gjitha të "formësuara" sipas Kur`anit. Andaj mund të thuhet lirisht se martesa e tyre ishte po aq e përsosur dhe e lumtur sa ajo e Muhammedit me Hatixhen.

Siç u tha edhe më sipër, kënaqësia më e madhe e Fatimesë ishte adhurimi i Zotit dhe pjesën më të madhe të kohës së saj ajo e kalonte në këtë mënyrë. Kënaqësia e dytë e saj ishte përmbushja e detyrimeve që kishte ndaj familjes. Zoti i fali asaj katër fëmijë: fillimisht dy djem dhe pastaj dy vajza. Ajo bluante gru në një mulli dore, që e kishte marrë si pajë nga i ati dhe prej këtij mielli bënte bukë për familjen. Përsëritja e përditshme e kësaj pune bënte që t`i paraqiteshin ënjtje mbi duar. Por ajo kurrë nuk iu ankua as të atit dhe as të shoqit, në lidhje me këto vështirësi.

Punët e shtëpisë ishin ndonjëherë tejet të mundimshme për Fatimenë por ajo gjente forcë në përmendjen e Zotit dhe e mbante Libri i Tij si një shoqërues të përhershëm, me fjalët e të cilit ajo i harronte mundimet e jetës. Dhe kur i shtrinte në shtrat fëmijët e saj, ishin përsëri pjesët e po këtij Libri, që ajo i përdorte si ninulla. Ata u rritën duke e dëgjuar Kur`anin, të cilin ajo e gdhendi në zemrat e tyre rioshe. Përmes një lidhjeje të tillë, Kur`ani dhe fëmijët e Fatimesë u bënë të pandarë përgjithmonë nga njëri-tjetri.

Po këtë vit, domethënë në vitin e dytë pas Hixhrit, namazet e dy bajrameve u bënë një sunnet për muslimanët.

23. Beteja e Uhudit

Beteja e Uhudit ishte një hakmarrje kundër muslimanëve, pas fitores së tyre në Bedër. Disa nga të parët e Kurejshit si Ebu Xhehli, Utbeja, Shaiba, Velidi, Umejje ibn Khalefi dhe Hanzala ibn Ebu Sufjani, ishin vrarë në Bedër. Pas vdekjes së Ebu Xhehlit, udhëheqësia e Mekkes kishte kaluar në duart e mikut të tij, Ebu Sufjanit, i cili ishte prijësi i fisit Umejje. Kishte një dhimbje të madhe në Mekke për shkak të numrit të madh të prijësve të vrarë në Bedër, por Ebu Sufjani e kishte ndaluar vajtimin për të vdekurit. Ai e dinte se lotët mund ta shlyenin dalngadalë urrejtjen nga zemrat e tyre. Por koha dhe lotët, thoshte ai, nuk kanë për t`i shëruar plagët, që aristokracia mekkase i fitoi në Bedër. Ai kishte premtuar se do të qëndronte larg çdo kënaqësie derisa t`u hakmerrej muslimanëve për këto humbje. Ai dhe prijësit e tjerë të Kurejshit kaluan një vit të tërë përgatitjesh, në të cilin e pajisën dhe e stërvitën një ushtri të re.

Një vit pas betejës së Bedrit, një ushtri e re idhujtarësh ishte e gatshme për t`u përballur me muslimanët. Në Mars të vitit 625, Ebu Sufjani u nis nga Mekkeja me një ushtri prej 3000 ushtarësh me përvojë. Pjesa më e madhe e tyre përbëhej nga këmbësorët por kishte edhe një njësi të fortë kalorësish. Përveç këtyre, edhe një numër grash iu bashkangjitën ushtrisë. Detyra e tyre ishte të bënin një "luftë psikologjike" kundër muslimanëve duke recituar poezi dhe duke kënduar këngë, që do ta ngrinin lartë moralin e ushtarëve të tyre. Ata e dinin se asgjë nuk mund t`i stimulonte arabët më shumë se talljet e grave se ishin frikacakë dhe premtimet e tyre për dashuri. Në mesin e këtyre "amazoneve" ishin edhe gratë e Ebu Sufjanit dhe Amr bin Asit dhe motra e Halid bin Velidit.

D.S. Margoliouth

Me sa duket, Ebu Sufjani bëri ç`mos për të fituar dhe si zëvendësim për muzikën ushtarake, lejoi (ose bëri) që ushtrisë t`i bashkangjiteshin edhe gra, të cilat duke kërcënuar e duke premtuar, do ta mbanin lart moralin e ushtrisë. Asgjëje nuk i trembej më tepër një i arratisur nga fushëbeteja sesa talljes së grave. Gratë e Kurejshit bënë disa shërbime interesante gjatë kësaj beteje. Madje gruaja e Ebu Sufjanit sugjeroi që të nxirrej nga varri trupi i nënës së Muhammedit dhe të mbahej peng. Por Kurejshi e refuzoi këtë ide (që vështirë mund të realizohej) nga frika e ndonjë hakmarrjeje. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", 1931)

Sikur të mos mjaftonin gratë dhe toni seksual që i falnin ushtrisë, Ebu Sufjani e "armatosi" ushtrinë e tij edhe me një "shenjtëri" fetare. Për të mos lënë dyshim se po bënte një luftë të shenjtë kundër muslimanëve, ai e vendosi Hubalin, perëndinë e fisit Umejje, mbi një deve dhe e solli në fushëbetejë. Detyra e këtij idhulli ishte që ta mbante të lartë moralin e trupave.

Seksi dhe feja ishin dy elemente të reja të mobilizuara nga Kurejshi në luftën e tyre kundër Muhammedit dhe Islamit.

Betty Kelen

Në një deve ishte ngarkuar Hubali, i nxjerrë nga Qabeja për këtë qëllim. Ebu Sufjani e kishte kuptuar se përveç një lufte për hakmarrje dhe për rrugë tregtare, ai po bënte një luftë të shenjtë. ("Muhammedi, i Dërguari i Zotit", 1975)

Profeti i Islamit, Muhammedi, mori lajm për sulmin e mekkasve drejt Medines dhe u urdhëroi ndjekësve të tij të përgatiteshin për mbrojtje. 700 muslimanë ishin gati ta shoqëronin në fushëbetejë.

Profeti e ndali ushtrinë e tij në rrëzë të malit Uhud, në mënyrë që ushtria të qëndronte e drejtuar me fytyrë nga Medineja dhe me shpinë nga mali. Kur erdhi ushtria mekkase, ajo u vendos para muslimanëve, në një pozitë që ishte mes tyre dhe Medines.

Sir William Muir

Ebu Sufjani, si prijës, e solli ushtrinë mekkase dhe e vendosi me fytyrë drejt malit Uhud. Flamurtar i ushtrisë ishte Talha, djali i Abdu`ul Uzzasë. Krahu i djathtë i ushtrisë ishte nën komandën e Halidit kurse krahu i majtë nën komandën e Ikrimes, djalit të Ebu Xhehlit. Amr bin Asi ishte me kalorësit kurejshë.("Jeta e Muhammedit", 1877)

Sir John Glubb

Muslimanët u nisën me 700 ushtarë kundër 3000 trupave të Mekkes. Për më tepër, derisa muslimanët kishin vetëm njëqind ushtarë me parzmore dhe asnjë kalorës, Kurejshi kishte 700 ushtarë me parzmore dhe 200 kalorës.

Për shkak të numrit të tyre më të vogël dhe duke dashur ta mbrojnë anën e prapme të ushtrisë, muslimanët u vendosën në rrëzë të malit Uhud. Krahu i djathtë i ushtrisë dhe pjesa e prapme e saj, mbrohej nga malet. Por ana e majtë ishte në tokë të hapur dhe mund të sulmohej lehtësisht nga kalorësit e armikut. Për ta parandaluar këtë, Muhammed vendosi pesëdhjetë shigjetarë në këtë pozitë, me urdhrin e prerë që të mos largoheshin nga pozita e tyre në asnjë mënyrë dhe me këtë ta mbronin krahun e majtë të ushtrisë muslimanë nga kalorësia kurejshe.

Mekkasit u vendosën para ushtrisë muslimane, në mënyrë të tillë, që këta të fundit, me shpinën e kthyer nga Uhudi, shikonin drejt Medines derisa ushtria kurejshe, ishte vendosur mes ushtrisë muslimane dhe qytetit.

Kurejshi kishte sjellë edhe një numër të caktuar grash me vete. Roli i tyre ishte që ta ngrinin entuziazmin në rradhët e mekkasve duke u rënë instrumenteve, duke recituar poezi luftarake dhe duke i hapur flokët e tyre të gjata. "Pushtimet e mëdha arabe"

Beteja e Uhudit filloi njësoj si ajo e Bedrit, me një ushtar mekkas, që doli nga rradhët e tij për t`i sfiduar muslimanët në dyluftim.

Sir William Muir

Duke e mbajtur flamurin e Kurejshit, Talha, flamurtari i ushtrisë mekkase, doli përpara dhe e sfidoi armikun për dyluftim. Aliu doli nga rradhët muslimane dhe duke ecur me hapa të shpejt drejt tij dhe e rrëzoi me një të goditur të shpatës. Muhammedi, i cili me kujdes të madh po e ndiqte dyluftimin, bërtiti: "I madh është Zoti" dhe kjo frazë pastaj u përsërit nga e gjithë ushtria muslimane. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Muhammed Husejn Hajkal

Talha ibn Ebu Talha, mbajtësi i flamurit të Mekkes, doli përpara dhe kërkoi një musliman për dyluftim. Ali ibn Ebu Talibi doli të ndeshej me të. Dyluftimi mbaroi shpejt mbasi Aliu e vrau kundërshtarin e tij me një të goditur të vetme. Të lumtur, Profeti dhe muslimanët thirrën: ("Zoti është i madh"... "Jeta e Muhammedit", 1935, Kairo)

R.V.C. Bodley

Mekkasit, të përkrahur nga gratë e tyre, u drejtonin ofendime të ndryshme muslimanëve. Në mesin e tyre binte në sy Hindi, gruaja e Ebu Sufjanit, e cila e udhëhiqte këtë kor duke vallëzuar përreth idhullit të ngarkuar mbi deve. Talha, flamurtari trashëgimtar i Kurejshit, ishte sfiduesi i parë mekkas. Me të dalë ai nga rradhët e Ebu Sufjanit, Aliu doli përpara nga rradhët e Muhammedit. Të dy u ndeshën në mes të "tokës së askujt". Pa fjalë paraprake filloi dueli i tyre. Talha as që kishte ndonjë mundësi për të fituar. Shpata e mprehtë e Aliut shkëlqeu në diellin mëngjesor dhe koka e flamurtarit mekkas u shkëput nga shpatullat e tij për t`u rrokullisur mbi rërë. "Allahu Ekber", thirri Muhammedi. "Allahu Ekber", jehoi nga rradhët e muslimanëve, që e ndiqnin këtë dyluftim. ("I Dërguari, jeta e Muhammedit", Nju Jork, 1946)

Sir John Glubb

Ty dyja ushtritë u rradhitën njëra përballë tjetrës. Talha ibn Abdu`l Uzza, nga fisi Abd el Dar, i zemëruar nga provokimet e Ebu Sufjanit, hapëroi nga rradhët mekkase me flamurin e Kurejshit në duar dhe i sfidoi muslimanët. Aliu doli me vrap nga rradhët muslimane dhe e vrau me një të goditur të shpatës, me çfarë flamuri i Kurejshit ra në tokë. Nga rradhët muslimane u dëgjua thirrja "Allahu Ekber", "Zoti është më i madhi!". ("Jeta dhe koha e Muhammedit")

Kjo është njëra nga skenat më dramatike të historisë së Islamit. Muhammedi, i Dërguari i Zotit, po e vështronte kushëririn e tij Aliun dhe i gëzohej fitores së tij të bindshme. Kur goditja e fuqishme e shpatës së Aliut e vrau gjeneralin pagan, Muhammedi thirri "Allah-u Ekber" dhe kjo thirrje u përsërit pastaj nga e gjithë ushtria muslimane.

Goditja e parezistueshme e Aliut bëri që flamuri i mekkasve, simboli i idhujtarisë dhe politeizmit, të binte në tokë. Ai e kishte fituar raundin e parë për Islamin dhe i kishte dhënë një goditje vdekjeprurëse moralit të Kurejshit.

Kur Aliu u kthye pranë shokëve të tij, vëllai i Talhasë, Uthman ibn Ebu Talha, bëri një përpjekje për ta ringritur flamurin mekkas. Por Hamza doli nga rradhët e muslimanëve dhe e vrau atë.

Muhammed Husejn Hajkal

Kur Ali ibn Ebu Talibi e vrau flamurtarin mekkas, Talha ibn Ebu Talha, flamuri u ngrit nga Uthman ibn Ebu Talhaja. Dhe kur Uthmani vdiq nga dora e Hamzës, ky flamur u ngrit sërish nga Ebu Said ibn Ebu Talhaja. Kur e ngriti flamurin e mekkasve, ai thirri drejt muslimanëve: "Mos thoni vallë se martirët tuaj janë në parajsë kurse tanët në ferr? Për Zotin, po gënjeni! Nëse ndonjë prej jush vërtet e beson këtë gjë, le të dalë e të luftojë me mua!" Kjo sfidë e tij ia tërhoqi vëmendjen Aliut, i cili e vrau atë sakaq. Fisi Abd el Dar, vazhdoi ta mbante flamurin mekkas derisa humbi nëntë vetë. ("Jeta e Muhammedit")

Luani i ri, Aliu, i vrau tetë flamurtarë të idhujtarëve të Mekkes. Historiani arab, Ibn Ethiri, në veprën e tij "El Kamil fi el-Tarikh", shkruan: "Njeriu që i vrau flamurmbajtësit ishte Aliu". Pas vdekjes së flamurtarit të nëntë, Ebu Sufjani i urdhëroi ushtrisë që të përparonte dhe t`i sulmonte rradhët muslimane. Kur Profeti e vërejti se armiku po përparonte drejt tyre, edhe ai u dha shenjë muslimanëve. E mbajti një shpatë në dorë dhe tha se do t`ia jepte vetëm dikujt që do ta përdorte denjësisht. Disa persona deshën ta marrin shpatën por ai nuk ua dha.

Muhammed ibn Is`hak

I Dërguari kishte veshur dy parzmore në ditën e betejës së Uhudit, kur e nxorri një shpatë, të cilën e rrotulloi disa herë në ajër dhe tha: "Kush do ta marrë këtë shpatë e ta përdorë ashtu si e meriton?" Disa deshën ta mernin por ai nuk u lejoi derisa më në fund, Ebu Duxhana Simak ibn Kharasha, vëllai i ibn Saidit e mori. Umari u ngrit për ta marrë, duke thënë "Unë do ta përdor ashtu si meriton" por Profeti nuk pranoi dhe e rrotulloi edhe njëherë shpatën, duke i thënë të njejtat fjalë. Pastaj Zubejr ibn Avvami u ngrit por edhe ky u refuzua. Që të dy u turpëruan shumë. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Profeti ia dha shpatën Ebu Duxhanes, që ishte nga ensarët. Ai e morri shpatën dhe e përdori ashtu siç duhej. Ai e arsyetoi besimin e mësuesit të tij. Gratë mekkase po rrinin ulur mbi devetë e tyre dhe po vështronin. Kur ushtria e tyre lëvizi përpara edhe ata lëvizën me ta. Ata filluan t`u jepnin guxim ushtarëve të tyre për t`i vrarë muslimanët dhe këndonin këngë përplot tallje për frikacakët dhe përplot premtime për heronjtë. Me muzikën dhe me poezitë e tyre, ata i bënin këta bij të shkretëtirës të luftonin egërsisht.

Betty Kelen

Mbi shpinën e deveve kishte një lloj vigu, me një si kasolle të vogël përmbi, në të cilën udhëtonin gratë e trajnuara nga Hindi, për të kënduar balada luftarake, që do ta mbanin të lartë zemërimin e ushtarëve dhe që do ta ndalonin ikjen nga fushëbeteja.

Beteja filloi. Hindi dhe grupi i saj përparuan bashkë me ushtarët, duke u shpërndarë në fushëbetejë, aq afër luftëtarëve sa mundeshin. Ato u binin defave të tyre dhe bërtisnin:

Bijat e yjve t`mëngjesit jemi ne

Nga shtretër mëndafshi u vështrojmë me nge

Në krahë do t`ju marrim po t`i mundni

E po ikët, krahërorin tonë e humbni...

"Muhammedi, i Dërguari i Zotit"

 

Muhammed Husejn Hajkal

Para Islamit, gratë arabe ua shfaqnin bukurinë e tyre jo vetëm bashkëshortëve por edhe çdo njeriu tjetër, që u pëlqente. Vetëm ose në grupe, ato shkonin në rrethinat e qytetit dhe takoheshin me burra të huaj pa kurrfarë pengese dhe pa ndonjë ndjenjë turpi. Ata shkëmbenin vështrime të zjarrta dhe fjalë dashurie me ta. Kjo gjë bëhej aq lehtësisht dhe pa turp, sa Hindi, gruaja e Ebu Sufjanit, vallëzonte dhe këndonte pa pengesë në një vend publik si fushëbeteja e Uhudit.

"Sulmoni dhe do t`ju përqafojmë!

Sulmoni dhe do t`i shtrojmë shtrojet për ju!

Ikni prapa dhe do t`ju lëmë 

Ikin prapa e kurrë më s`vijmë tek ju...

Tek shumë fise, imoraliteti nuk ishte ndonjë krim shumë serioz. Flirtimi dhe marrëdhëniet jashtëmartesore ishin gjëra të zakonshme. Edhe përkundër pozitës së lartë që zinte Ebu Sufjani në këtë shoqëri, kronikat përcjellin shumë tregime dashurie të gruas së tij me burra të tjerë, pa shprehur fare ndonjë keqardhje se kjo gjë e prishte emrin e saj...("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Mekkasit ishin më të shumtë në numër dhe shumë më të armatosur se muslimanët. Për më tepër, prezenca në fushëbetejë, e perëndisë së tyre Hubalit dhe e grave të tyre, ishte një sigurim se morali i tyre s`do të binte, veçanërisht pas integrimit të elementit të ri dhe vrasës, të lakmisë.

Por edhe përkundër këtyre përparësive objektive ose subjektive, mekkasit nuk po arrinin ndonjë sukses të dukshëm. Në të vërtetë, në fillimin e saj, beteja po rridhte dukshëm në dëm të tyre.

D.S. Margoliouth

Me sa duket, në fillim të gjitha gjëra shkonin ashtu siç kishte planifikuar Profeti. Heronjtë e Bedrit, Aliu dhe Hamza, po përhapnin vdekje për kundërshtarin njësoj si më parë. Heroizmi i Kurejshit i detyronte të dilnin në dyluftim me këta heronj dhe gjithmonë ushtarët e tyre më të mirë vriteshin, duke krijuar panik në rradhët e ushtrisë mekkase. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

Sulmet e Aliut, Hamzës dhe Ebu Duxhanes përhapën panik në rradhët e mekkasve, të cilët filluan të tërhiqeshin. Muslimanët e vazhduan sulmin e tyre.

Sir John Glubb

Ali ibn Ebu Talibi po përparonte i pandalshëm drejt thellësisë së ushtrisë armike. Ishte një Bedër i dytë dhe muslimanët ishin të pandalshëm...("Pushtimet e mëdha arabe", 1963)

Aliu e kishte thyer frontin e Kurejshit dhe ishte tashmë në thellësi të rradhëve të tyre. Të paaftë për t`i rezistuar sulmit të tij, ata filluan të iknin. Jo shumë larg tij, xhaxhai i tij, Hamza, po i shpërndante rradhët e armikut. Të dy po e "thërmonin" dalngadalë ushtrinë kurejshe.

Pikërisht në këtë rast ndodhën dy gjëra, që e kthyen përmbys fatin e muslimanëve dhe që e bënë fitoren t`u rrëshqiste nga duart. Gjëja e parë ishte vdekja e Hamzës.

Hindi, gruaja e Ebu Sufjanit, kishte sjellë në fushëbetejë një skllav etiopian, njëfarë Vahshiu, të cilit i kishte premtuar se do t`ia falte lirinë si dhe shumë ar, argjend dhe mëndafsh, sikur ta vriste Hamzën. Ky njeri ishte i famshëm për shkathtësinë që kishte në përdorimin e armës së tij "kombëtare", shtizës.

Vahshiu u fsheh pas një shkëmbi dhe po priste një çast të volitshëm. Kur Hamzai e vrau një idhujtar dhe po shkonte drejt një tjetri, Vahshiu u ngrit, mori shënjestër dhe e hodhi armën, kundër të cilës nuk kishte mundësi për t`u mbrojtur. Shtiza e goditi Hamzën në fund të barkut, ai ra në tokë dhe vdiq sakaq.

Në incidentin tjetër u përfshi e gjithë ushtria e Medines. Paqëndrueshmëria dhe konfuzioni në ushtrinë mekkase ishin të qarta dhe muslimanët menduan se tashmë e kishin fituar betejën. Për të mos e humbur mundësinë e plaçkitjes së armikut, ata e harruan disiplinën e tyre. Këtë gjë e vërejtën edhe shigjetarët e vendosur nga Profeti në një ngushticë strategjike. Edhe ata menduan se armiku u mund dhe se po tërhiqej. Nëpër mend u shkoi se sikur bashkëluftëtarët e tyre ta plaçkisnin armikun, atyre s`do t`u mbetej asgjë nga preja e luftës. Kjo frikë i bëri që të zbrisnin nga kodra edhe përkundër urdhrit të prerë të Profetit. Prijësi i tyre, Abdullah ibn Xhubajri, i paralajmëroi që të mos largoheshin nga pozita e tyre por askush nuk e dëgjoi atë. Lakmia e tyre për prenë e luftës, do t`u kushtonte shtrenjtë muslimanëve në betejën e Uhudit.

Njëri nga gjeneralët mekkas, Halid bin Velidi, vërejti se ngushtica malore ishte lënë e pambrojtur nga trupat muslimane. Ai menjëherë e shfrytëzoi rastin dhe i sulmoi me kalorësit e tij, ushtarët e paktë që kishin mbetur në mbrojtje të ngushticës. Ata luftuan trimërisht por të gjithë, duke përfshirë edhe Abdullah ibn Xhubajrin, u mundën dhe u vranë. Pasi e mori ngushticën, Halidi e sulmoi menjëherë ushtrinë medinase nga pas.

Ushtria medinase ishte e zënë me plaçkitjen e armikut dhe nuk vërente asgjë. Ata u befasuan nga sulmi i kalorësisë mekkase nga pas. Edhe Ebu Sufjani e vërejti manovrën e Halidit dhe hutinë e muslimanëve. Ai i ktheu trupat e tij, u kthye në fushëbetejë dhe filloi një sulm frontal kundër muslimanëve, të cilët e gjetën veten të rrethuar nga armiku. Tani ishte rradha e tyre që të shpërndaheshin nga armiqtë. Ata filluan të iknin në secilën anë, pa e ditur se nga duhej të shkonin.

Kjo huti nuk ishte vetëm në mesin e ushtarëve të zakonshëm të ushtrisë së muslimanëve por i kishte kapluar të gjithë. Disa nga shokët më të njohur të Profetit iknin bashkë me të tjerët, kur sulmoi armiku. Në mesin e ikanakëve ishin edhe Ebu Bekri me Umarin. Nga Enes bin Nadhri, daja i Enes bin Malikut, përcillet se Ebu Bekri ka thënë se kur muslimanët u larguan nga fushëbeteja dhe e lanë vetëm Profetin, ai kishte qenë i pari që ishte kthyer. Gjithashtu përcillet se Umari ka thënë, se ai vetë ishte ngjitur në kodër kur muslimanët po mundeshin në Uhud (Historia e Tabariut, vëll.4, fq.96). Disa nga shokët e Profetit arritën në Medine kurse disa të tjerë u strehuan në shpellat dhe grykat e malit.

Osman bin Affani, kalifi i ardhshëm i muslimanëve, nuk kishte marrë pjesë në betejën e Bedrit por ishte i pranishëm në Uhud. Megjithatë, zëri i shpatave dhe i shtizave ishte i tepërt për nervat e tij dhe ai ishte ndër të parët që ikën. Shejh Muhammed Khidri Buck, në biografinë e tij të Profetit thotë se Osmani ishte një njeri i turpshëm, i cili ndonse iku nga fushëbeteja, nuk hyri në Medine nga turpi.

Teksa muslimanët po iknin, Profeti u përpoq t`i ndalte por askush nuk e dëgjonte atë. Për një kohë të shkurtër, llogaritë ishin kthyer përmbys dhe fitorja u kishte rrëshqitur muslimanëve nga duart. Ky ishte çmimi që duhej të paguanin për mosbindjen ndaj Profetit dhe për lakminë e madhe që kishin, për ta marrë prenë e luftës. Ja si e përshkruan Kur`ani sjelljen e muslimanëve në Uhud:

Ju po ngjiteshin tatëpjetës, pa hedhur një vështrim prapa dhe i Dërguari u thirrte nga pas. Atje ju dënoi Zoti me dëshpërim pas dëshpërimi, për t`ju mësuar që të mos pikëlloheni për prenë që u ikte dhe për të ligën që ju gjeti. Zoti e di atë që bëni...Kur`an (3:153)

Profeti ia kishte dhënë flamurin e Islamit, xhaxhait të tij Masaab ibn Umajrit. Ai u vra nga armiku dhe flamuri i Islamit ra në tokë. Kur Aliu e vërejti këtë, shpejtoi, e mori flamurin dhe e ngriti sërish.

Washington Irving

Hamzai u vra nga shtiza e Vahshiut, një skllav etiopian, të cilit i kishin premtuar lirinë nëse e vriste Hamzën. Edhe Musab ibn Umajri, i cili e mbante flamurin e Muhammedit, u vra. Por Aliu e mori flamurin e shenjtë dhe e mbajti lart në mesin e asaj zallahie.

Ngase Musabi i ngjasonte Profetit, armiku filloi të bërtiste se Muhammedi ishte vrarë. Kurejshi u frymëzua nga kjo gjë kurse muslimanët filluan të iknin, duke i bartur me vete edhe Ebu Bekrin me Umarin, që ishin të plagosur. ("Jeta e Muhammedit")

 

Muhammed Husejn Hajkal

Ata që menduan se Muhammedi kishte vdekur, përfshirë këtu edhe Ebu Bekrin dhe Umarin, ikën drejt malit dhe u strehuan atje. Kur Enes ibn el-Nadri pyeti përse ishin dorëzuar aq herët dhe ata i thanë se Profeti ishte vrarë, ai u përgjigj: "E ç`do të bëni ju me veten dhe me jetën tuaj nëse Muhammedi s`jeton më? Ngrihuni e vdisni, si vdiq ai!" Ai u kthye, e sulmoi armikun dhe luftoi trimërisht (derisa u vra). ("Jeta e Muhammedit", 1935, Kairo)

Pjesa më e madhe e muslimanëve ishte larguar nga fushëbeteja por Aliu luftonte akoma. Ai e mbante flamurin e Islamit në njërën dorë dhe shpatën e tij në tjetrën. Edhe ai e dëgjoi thirrjen "Muhammedi vdiq!" por kjo vetëm sa e bëri atë më të patrembur për jetën e tij.

Në ndërkohë, Profeti ishte në një anë tjetër të fushëbetejës dhe ishte i plagosur. Koka dhe fytyra e tij ishin të përgjakura. Disa muslimanë, kryesisht ensarë, ishin vendosur në mbrojtje të tij. Ishte ky grup dhe thirrjet e tyre që ia tërhoqi vëmendjen Aliut. Ai hapëroi në mesin e trupave armike dhe u erdhi në ndihmë bashkëluftëtarëve të tij. Ata qëndruan rreth Profetit dhe të prirë nga Ebu Duxhaneja, bënë gjithë ç`mundeshin për ta mbrojtur atë nga shigjetat dhe shtizat e armikut. Aliu ishte më se i lumtur që e shihte gjallë mësuesin e tij por nuk kishte kohë për përshëndetje. Idhujtarët po sulmonin akoma dhe tani ishte Aliu që duhej t`i përzinte. Ata sulmuan vazhdimisht dhe Aliu i ktheu pas secilën herë.

Muhammed Husejn Hajkal

Kur dikush thirri se Muhammedi ishte vrarë, mbizotëroi kaosi dhe ushtarët muslimanë, morali i të cilëve ishte humbur krejt, filluan të luftonin krejt të paorganizuar. Ky kaos ishte arsyeja përse Husejl ibn Xhabir ibn Ebu Hudhejfeja u vra gabimisht, në një mes, ku të gjithë përpiqeshin ta shpëtonin jetën e tyre dhe të iknin, përveç trimave si Ali ibn Ebu Talibi, të cilët Zoti i kishte udhëzuar dhe mbrojtur. ("Jeta e Muhammedit", 1935, Kairo)

Në betejën e Uhudit, shumë shokë të Profetit, që lëvdoheshin si guximtarë dhe besnikë, ia kthyen shpinën armikut dhe u arratisën. Megjithatë, kishte edhe të tillë që nuk ikën. Një prej tyre ishte edhe Umm Ammar Ensarija, një grua nga Medineja. Ajo ishte një besimtare sypatrembur dhe i gjithë Islami mund të krenohet me guximin e saj. Ajo njihej si mjeke dhe kishte ardhur në Uhud bashkë me ushtrinë medinase.

Në fillim të betejës, Umm Ammareja u sillte ujë ushtarëve ose ua mbështillte plagët, nëse plagoseshin. Por kur muslimanët filluan të mundeshin dhe të iknin nga fushëbeteja, roli i saj, nga ai i një infermiereje, u kthye në atë të një ushtari. Kur armiku solli një grup shigjetarësh për ta vrarë Profetin, ajo mori një mburojë të madhe dhe e vendosi para Profetit për ta mbrojtur nga shigjetat.

Pak më vonë, kur mekkasit sulmuan me shpata e shtiza, ajo e hodhi mënjanë mburojën dhe e sulmoi armikun me shpatë. Njëri nga idhujtarët iu afrua shumë Profetit, por ajo i doli përpara dhe kur ai deshi ta godiste Profetin, shpata e tij e goditi shpatullën e saj. Ndonse ishte e plagosur, ajo qëndroi e patrembur mes Profetit dhe armiqve të tij, duke e sfiduar armikun dhe vdekjen.

Atë çast, gjendja u bë disi më e qetë. Duke e shfrytëzuar këtë, Aliu e tërhoqi Profetin drejt një gryke, ku mund të pushonte dhe ku mund t`ia mbulonin plagët.

D.S. Margoliouth

Aliu guximtar, bashkë me disa trima të tjerë, e gjetën Profetin dhe e çuan drejt një gryke, ku mund t`ia shëronin plagët. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit")

Fatimeja, e bija e Profetit, kishte ardhur nga Medineja bashkë me një grup grash muslimane, me të marrë lajmin për humbjen e muslimanëve. Aliu solli ujë në helmetën e tij dhe Fatimeja e pastroi gjakun në fytyrën e të atit dhe ia mbuloi plagët.

Roli i grave mekkase

Ikja e muslimanëve nga fushëbeteja ishte një mundësi për gratë mekkase, që ta nxirrnin mllefin e tyre mbi trupat e pajetë të dëshmorëve muslimanë. Ata ua prenë hundët, veshët, duart e këmbët dhe ua hapën barqet, për t`ua nxjerrë organet e brendshme dhe për të bërë qafore me to.

 

Muhammed ibn Is`hak

Saleh ibn Kajsani më ka treguar se Hindi, e bija e Utbes, dhe gratë që ndodheshin me të, i masakruan shokët e vrarë të Profetit. Ata ua prenë hundët e veshët dhe Hindi bëri qafore dhe hallka prej tyre kurse stolitë e veta ia fali Vahshiut, skllavit të Xhubajr ibn Mutimit. Ajo ia preu mëlçinë Hamzës dhe e përtypi atë, por s`e gëlltiti dot dhe e pështyu. El Hulajs bin Zabbani, vëllai i ibn el Harith bin Abdu`l Menatit, i cili ishte prijësi i ushtarëve të zi, kaloi pranë Ebu Sufjanit, derisa ky i fundit e godiste gojën e Hamzës me tehun e shtizës së tij, duke thënë: "Shijoje këtë, o rebel!" Hulajsi tha: "O fisi Kinana, a është vallë ky prijësi i Kurejshit që po sillet kështu me kushëririn e tij të vdekur?" ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Shtatëdhjetë e pesë muslimanë u vranë në betejën e Uhudit dhe trupat e një pjese të madhe prej tyre u masakruan nga Hindi dhe gratë e tjera të Mekkes.

Urrejtja ndaj Muhammedit, Aliut dhe Hamzës ishte një zjarr që e digjte Hindin. Ndonse vetëm Hamza ra viktimë e apetiteve kanibale të saj në betejën e Uhudit, Muhammedi dhe Aliu nuk do të kishin patur një trajtim më të mirë, sikur ta pësonin të njejtin fat. Urrejtjen ndaj Muhammedit dhe Aliut, ajo ua përcolli fëmijëve e nipërve të saj dhe të gjitha gjeneratave në vijim.

Tërheqja e ushtrisë mekkase

Pasi kishte kaluar goditja e parë e disfatës, disa nga muslimanët u kthyen në fushëbetejë. Ebu Bekri dhe Umari ishin mes tyre. Ata shkuan edhe në grykën, ku Aliu e kishte çuar Profetin.

Në atë çast, Ebu Sufjani, i cili ishte përgtitur të kthehej në Mekke, erdhi në hyrje të grykës dhe shkëmbeu ca fjalë me Umarin.

Sir John Glubb

Kurejshi mund të ishte ngjitur në malin Uhud dhe me pak humbje, mund ta kishte vrarë të Dërguarin e Zotit dhe grupin e vogël të ndjekësve të tij, që kishte qëndruar me të. Kur Ebu Sufjani e pyeti Umar ibn el-Hattabin në kishte vdekur Muhammedi, ai ia ktheu: "Jo! Për Zotin, tani po të dëgjon ty." Por Ebu Sufjanit as që i shkoi ndërmend të përfitonte nga kjo situatë, ku siguria e Muhammedit ishte tejet e dobët. Brutaliteti gjakftohtë i këtyre vrasjeve (në Uhud)) e ilustron më së miri kontrastin e jashtëzakonshëm mes luftimeve shpesh burrërore dhe plot respekt të arabëve, në njërën anë dhe brutalitetin e gjakmarrjeve të tyre, në anën tjetër. Ebu Sufjani flet krejt miqësisht me Umar ibn el-Hattabin në fushëbetejën e Uhudit sepse asnjëri nuk i ka vrarë ndonjë të afërm tjetrit. Ndërkohë, Hindi, gruaja e Ebu Sufjanit dhe bija e Utba ibn Rabiasë, e masakron trupin e vdekur të Hamzës, i cili ia kishte vrarë babain. ("Jeta dhe koha e Muhammedit")

Në dukje, mekkasit e kishin plotësuar misionin. Ata i kishin mundur muslimanët dhe e kishin mbrojtur nderin e tyre. Të kënaqur me këtë rezultat, ata u larguan nga fushëbeteja dhe u drejtuan drejt qytetit të tyre në jug. Por Profeti, akoma i pasigurt për qëllimet e tyre, e dërgoi Aliun që nga larg t`i vëzhgonte lëvizjet e tyre dhe t`i raportonte atij.

Aliu u kthye dhe i tregoi Profetit se Kurejshi kishte kaluar pranë Medines dhe ishte drejtuar kah Mekkeja. Kjo e siguroi Profetin dhe muslimanët pastaj zbritën nga mali, u lutën për të vdekurit dhe i varrosën të gjithë.

Aliu dhe beteja e Uhudit

Në betejën e Uhudit, Aliu e vrau flamurtarin e ushtrisë pagane. Kur flamurtari ra në tokë, me të ra edhe flamuri i tyre, me çfarë Aliu e rrëzoi simbolin e idhujtarisë.

Më vonë, kur luftimet ishin ashpërsuar, paganët e vranë Masa`ab ibn Umajrin, flamurtarin e muslimanëve. Masa`abi ra në tokë dhe bashkë me të, edhe flamuri i Islamit. Pas pak çastesh, sërish ishte Aliu, që e ngriti flamurin e rënë dhe e valëviti sërish. Po aq sa ishte simbol i shkatërrimit të idhujtarisë, ai ishte edhe simboli i ngritjes dhe i rilindjes së Islamit. Në Uhud, miq e armiq, i dëshmuan me sytë e tyre, veprat e pabesueshme të heroizmit e trimërisë së Aliut dhe devotshmërinë që kishte ndaj mësuesit të tij, të Dërguarit të Zotit. Në betejën e Uhudit, Aliu luftoi me shpatën e famshme të quajtur Dhul Fikar.

Muhammed ibn Is`hak

Shpata e Profetit quhej "Dhul Fikar". Një përcjellës hadithesh më tha se Ebu Naxhihu ka thënë: Në betejën e Uhudit, dikush thirri: "S`ka shpatë si Dhul Fikari e nuk ka trim si Aliu..." (Jeta e të Dërguarit të Zotit)

Në duart e Aliut, Dhul Fikari ishte vetëtima që e godiste dhe e shkatërronte paganizmin, idhujtarinë dhe politeizmin. Por për Islamin, kjo shpatë ishte një shpresë e re, një jetë e re dhe do të thoshte nder, lavdi e fitore. Duke i komentuar ngjarjet e Uhudit, pas ikjes së muslimanëve dhe pas rrethimit të Profetit nga armiqtë, historiani indian M. Shibli thotë:

Ishte njëri nga çastet më kritike në historinë e Islamit. Idhujtarët e sulmonin vazhdimisht të Dërguarin e Zotit dhe secilën herë, ndesheshin me tehun e Dhul Fikarit.

Më tej, Shibliu thotë se idhujtarët po vinin si "re të errëta dhe të rrezikshme mbi muslimanët." Sikur Aliu të mos i kundërvihej sulmit mekkas, stuhia brenda këtyre reve mund ta godiste Medinen dhe Islami mund të vdiste në duart e idhujtarëve. Sikur edhe Aliu të dështonte në detyrën e tij, siç dështuan shumë të tjerë atë ditë, idhujtarët do ta kishin vrarë të Dërguarin e Zotit dhe do ta kishin shuar zjarrin e Islamit. Por Aliu dhe një numër i vogël muslimanësh të tjerë, si Ebu Duxhaneja dhe Ammara Ensarija, e parandaluan një katastrofë të tillë. Shtatëdhjetë e pesë muslimanë u vranë në këtë betejë të dhimbshme. Prej tyre katër ishin muhaxhirë kurse gjithë të tjerët ensarë.

Dëshmorët e Uhudit  

Episodi më tragjik i betejës së Uhudit ishte vrasja e Hamzës dhe masakrimi i trupit të tij. Pas largimit të mekkasve, Profeti shkoi për ta parë trupin e xhaxhait të tij. Veshët dhe hunda ishin prerë, barku ishte çarë dhe organet e brendshme ishin nxjerrë jashtë. Të tërin e kaploi pikëllimi me ta parë në këtë gjendje trupin e Hamzës dhe urdhëroi që të varrosej menjëherë.

Hindi, gruaja e Ebu Sufjanit dhe nëna e Muavijes (kalifit të ardhshëm), njihet si "ngrënësja e mëlçisë" në historinë e Islamit. Ibn Is`haku thotë se ajo e përtypi mëlçinë e Hamzës por s`e gëlltiti dot. Por Ibn Abdu`l-Birri, në librin e tij, "el-Istisaab", thotë se ajo ndezi një zjarr në fushëbetejë, e poqi mëlçinë e Hamzës dhe pastaj e hëngri atë.

Kur Profeti u kthye në Medine, ai i dëgjoi vajtimet pikëlluese të familjarëve të dëshmorëve. Të afërmit e dëshmorëve të Uhudit i qanin të vdekurit e tyre. Ai tha: "Sa keq që s`ka njeri për ta vajtuar xhaxhain tim, Hamzën." Prijësit e ensarëve, me t`i dëgjuar këto fjalë, shkuan në shtëpi dhe u thanë grave të tyre të shkonin në shtëpinë e Profetit dhe të vajtonin për xhaxhain e tij.

Pas kësaj, një grup grash u mblodhën para shtëpisë së Muhammedit dhe të gjitha vajtuan për vdekjen e Hamzës, heroit të Islamit. Profeti iu lut Zoti për të gjitha. Pas kësaj, në Medine u krijua një traditë, sipas të cilës kurdoherë që vdiste dikush, gratë e fillonin vajtimin e tyre me një elegji për Hamzën. Medinasit njëherë vajtonin për Hamzën dhe pastaj për të vdekurit e tyre.

Muhammed ibn Is`hak

Profeti kaloi pranë shtëpive të fisit Abdu`l-Eshal dhe Zafar dhe i dëgjoi gratë e tyre tek qanin për të vdekurit. Sytë iu mbushën me lotë dhe tha: "Si s`ka asnjë grua që qan për Hamzën..." Kur Sa`d bin Muadhi dhe Usajd bin Hudajri u kthyen në shtëpitë e tyre, u thanë grave të tyre të shkonin e të vajtonin për xhaxhain e Profetit. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Përveç Hamzës, edhe muhaxhirë të tjerë e fituan kurorën e dëshmorit, në betejën e Uhudit. Ata ishin, Abdullah ibn Xhehshi, një kushëri i Profetit, Masa`ab ibn Umajri, xhaxha i Profetit dhe Shems ibn Uthmani. Humbjet e ensarëve ishin shumë më të rënda. Ata lanë shtatëdhjetë e një dëshmorë në fushëbetejë dhe shumë të plagosur. Zoti i mëshiroftë të gjithë ata!

Beteja e Uhudit ishte momenti më kulmor i opozitës pagane kundër Islamit. Ndonse dolën fitimtarë në betejë, mekkasit s`ishin të aftë të vazhdonin më tej e ta shfrytëzonin fitoren e tyre. Për këtë arsye, ndikimi i fitores së tyre u shua shumë shpejt.

24. Lindja e Hasanit dhe Husejnit

Më 15 Ramazan të vitit të tretë pas Hixhrit (mars 625), Zoti e bekoi të bijën e të Dërguarit me fëmijën e saj të parë. Muhammedi erdhi i lumtur pranë saj, e mori në duar foshnjen, e puthi, ia lexoi ezanin në veshin e djathtë, ikamen në veshin e majtë dhe e pagëzoi Hasan.

Një vit më vonë, më 3 Sha`aban të vitit të katërt pas Hixhrit (shkurt 626), Zoti i fali vajzës së të Dërguarit edhe një fëmijë të dytë. I Dërguari erdhi i buzëqeshur, e mori në krahë foshnjen, e puthi, ia lexoi ezanin në veshin e djathtë e ikamen në veshin e majtë dhe e pagëzoi Husejn.

Lindja e këtyre dy princërve ishte një rast i jashtëzakonshëm lumturie për Muhammedin. Për të, ata ishin bekimet më të mëdha të Zotit, të Cilit i falënderohej. Pas lindjes së secilit prej tyre, muslimanët vërshuan në Xhaminë e Madhe për ta përgëzuar Profetin. Ai i priti të gjithë me buzëqeshje dhe falënderime dhe e ndau me ta lumturinë.

Nuk kishte ditë, kur Profeti s`e vizitonte shtëpinë e të bijës, për t`i parë fëmijët e saj. Atij i pëlqente t`i shihte të qeshur, andaj i guduliste dhe luante me ta. Ai i përqafonte dhe i mbante në krahë dhe çdo hap e çdo fjalë të tyre e ndiqte me lumturinë më të madhe.

Kur këta dy "princër" u rritën mjaft sa të mund të shëtisnin rreth e përqark, ata shpesh dilnin nga shtëpia e tyre dhe shkonin në xhami. Nëse gjyshi i tyre ishte në mes të një fjalimi, ai e ndërpriste fjalimin, zbriste poshtë, i merte ato në krahë, i ulte pranë tij në foltore dhe vazhdonte me fjalën e tij. Kur i udhëhiqte namazet dhe ndodhej në sexhde (me kokën e vendosur në tokë), ngjante shpesh që të dy fëmijët t`i ngjiteshin mbi shpinë ose t`i hipnin në qafë. Ai parapëlqente ta zgjaste sexhden, për të mos ua prishur rehatinë dhe ngrihej vetëm pasi ata t`i kishin zbritur prej shpine. Kur dilte prej shtëpie ose prej xhamie, ata shumë shpesh i mbante në shpatulla. Medinasit i quanin "kalorësit e shpatullave të të Dërguarit të Zotit". Ata ishin shumë më të lidhur me të sesa me prindërit e tyre.

Muhammedi, Profeti i Islamit, kurrë s`ishte më i lumtur se kur Hasani ose Husejni ishin me të. Ata ishin drita e syve dhe lumturia e zemrës së tij. Vetëm në prani të tyre ai e gjente pushimin e vërtetë dhe më të përsosur. Ai luante kukafshehtas me ta dhe shumë shpesh kur ata luanin me fëmijet e tjerë, përvidhej pranë tyre vetëm për t`ua dëgjuar të qeshurat. Për ta, ai mund t`i shtyente edhe punët e rëndësishme të shtetit. Kur ata buzëqeshnin, ai i harronte të gjitha vështirësitë dhe problemet e shtetit dhe qeverisjes. Atij i pëlqente ta lexonte çdo porosi që ata ia shkruanin në buzëqeshjet e tyre ëngjëllore.

Më parë, i Dërguari e kishte rritur të bijën, Fatimenë, të cilën e kishte quajtr "Zonja e Parajsës". Tani ai filloi të merrej me rritjen e dy fëmijëve të saj, Hasanit dhe Husejnit, të cilët i quante "Princërit e të rinjve të Parajsës". Për të, edukimi i tyre ishte i një rëndësie parimore dhe ai vetë merej me çdo hollësi të kësaj pune. Qëllimi i tij ishte i qartë: ai donte që ata të ishin "produkti" më i përsosur i Islamit, gjë që do të ishin vërtet. Ai e mbolli karakterin e tij në karakterin e tyre dhe krijoi prej tyre një model për shoqërinë, të cilin shoqëria do të duhej ta ndiqte deri në fund të kohëve.

Aliu dhe Fatimeja patën edhe dy vajza, Zejneben dhe Umm Kulthumin. Kur u rritën, këto dy vasha u martuan me kushërinjtë e tyre, që ishin djemtë Xhafer e ibn Ebu Talibit, martirit "me krahë zogu" të Islamit. Zejnebi u martua me Abdullah ibn Xhaferin dhe Umm Kulthumi me Muhammed ibn Xhaferin.

Hasani, Husejni, Zejnebi dhe Umm Kulthumi, u rritën që të gjithë nën përkujdesjen e gjyshit të tyre, Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Ditët më të bukura të të pesëve ishin ato ditë që i kaluan së bashku.

Vdekja e Fatima bint Esadit, nënës së Ali ibn Ebu Talibit

Në vitin e katërt pas Hixhrit (vitit 626 i erës sonë), Fatima bint Esad, e veja e Ebu Talibit dhe nënë e Aliut, vdiq në Medine. Ajo e kishte rritur si fëmijën e saj Muhammedin dhe ky i fundit e kishte dashur si nënën e tij. Ajo ishte gruaja e dytë në Arabi që e pranoi Islamin, e paraprirë vetëm nga Hatixheja, gruaja e Profetit.

Muhammedi e kishte humbur të ëmën shumë herët në jetë por shumë shpejt kishte gjetur një nënë të dytë tek Fatima bint Esadi. Andaj atij kurrë nuk i mungoi dashuria dhe dhembshuria, që mund t`ia falte vetëm një nënë. Kur Fatima bint Esadi vdiq, Muhammedi erdhi në varrim dhe tha: "Zoti e bekoftë shpirtin tënd fisnik! Ti ishe për mua si vetë nëna ime. Ti s`hëngre dhe me bukën tënde më ushqeve mua dhe qëllimi yt në gjithë këtë, s`ishte tjetër veçse kënaqësia e Zotit." Ai e fali gunën e tij që t`ia mbulonin trupin dhe ajo u varros e mbështjellur me të. Ai shpesh thoshte: "Unë isha një jetim dhe ajo m`u bë nënë. Ajo ishte njeriu më i dhembshur ndaj meje pas Ebu Talibit."

Kur varri i saj u përgatit, i Dërguari i Zotit, Muhammedi, hyri në të, u shtri dhe tha:

"O Zot! Jeta dhe vdekja janë në duart e Tua. Vetëm Ti je i pavdekshëm. Bekoje nënën time Fatima bint Esadin dhe jepi një vend në Parajsë. Ti je më i Mëshirshmi."

Kur Fatima bint Esadi u varros, Muhammedi përsëriti "Allahu Ekber" (Zoti është më i madhi) dyzet herë dhe u lut: "O Zot! Vendose atë në Dritë dhe përplot Dritë mbushja zemrën!" Muhammedi ishte ekzekutuesi i testamentit të Fatima bint Esadit.

Fatima bint Esad ishte një grua e jashtëzakonshme sepse të dy fëmijët që ajo i rriti, Muhammedi dhe Aliu, ishin dy njërezit më të rëndësishëm në historinë e Islamit. Shtëpia e saj ishte djepi i vërtetë i kësaj feje. Edhe Muhammedi, Profeti i ardhshëm i Islamit, edhe Aliu, "shpata" e ardhshme e Islamit, u lindën në shtëpinë e saj dhe u rritën në të. Që të dy ishin "produkte" të edukimit të saj.

Fatima bint Esad ishte njëherit edhe nëna e Xhaferit, heroit të betejës së Mut`asë, i njohur si "dëshmori me krahu zogu" i Islamit. Emri i burrit të saj, Ebu Talibit, figuron në historinë islame si ndihmuesi më i madh i kësaj feje. Por edhe roli i saj në shërbim të Islamit s`është më pak i rëndësishëm se ai i Ebu Talibit. Ajo ka merita të barabarta me të për rritjen dhe edukimin e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Derisa i shoqi e mbronte Muhammedin nga armiqtë e tij të jashtëm, ajo i falte dashuri, rehati dhe siguri në shtëpi. Ishte pikërisht në shtëpinë e saj, që Muhammedi e gjeti sigurinë emocionale dhe dashurinë familjare.

Nëse Hatixheja ishte gruaja e parë muslimane dhe ndihmuesja më e madhe e Islamit, Fatima bint Esad ishte gruaja e dytë muslimane dhe pa dyshim, ndihmuesja e dytë më e madhe e Islamit. Zoti qoftë i kënaqur me Hatixhen dhe Fatima bint Esadin dhe i bekoftë ato!

25. Beteja e Hendekut

Pas betejës së Uhudit, Ebu Sufjani dhe të gjithë prijësit paganë e kuptuan se kishin ndërmarrë një veprim të pavendosur dhe se fitorja e tyre nuk kishte sjellë kurrfarë dobie. Islami i kishte mbëshjellur plagët e Uhudit dhe për një kohë jashtëzakonisht të shkurtër, e kishte rivendosur sundimin e tij në Medine dhe në rrethinë.

Paganët e konsideronin Islamin si një kërcënim për sigurinë e tyre ekonomike dhe sundimin e tyre politik në Arabi. Andaj kurrë nuk mund ta pranonin ekzistencën e tij. Ata e dinin se po ta vrisnin Muhammedin, interesat e tyre do të mbroheshin dhe hegjemonia e tyre do të rivendosej në tërë Arabinë. Për këtë qëllim, ata vendosën t`i jepnin Medines një goditje të fundit shkatërrimtare dhe t`i shkatërronin njëherë e mirë muslimanët.

Montgomery Watt

Qëllimi strategjik i mekkasve s`ishte tjetër veçse shkatërrimi i komunitetit musliman ose eliminimi i Muhammedit nga pozita e tij autoritative, që ishte pak a shumë e njejta gjë. ("Muhammedi, Profet dhe burrë shteti")

Të frymëzuar nga ky qëllim dhe nga dëshira e tyre për t`i korigjuar gabimet e të kaluarës, prijësit mekkas filluan përgatitjet për një betejë përfundimtare, që do t`i jepte fund luftës së tyre kundër Islamit.

Për dy vite, Kurejshi krijoi një fuqi ushtarake prej dhjetëmijë ushtarësh. Kjo ishte ushtria më e madhe e mbledhur deri atëherë mes arabëve. Me shumë hijeshi dhe muzikë, kjo fuqi e madhe u nis nga Mekkeja në shkurt të vitit 627, për ta marrë Medinen dhe për ta shkatërruar Islamin.

Muhammed Husejn Hajkal

Kur lajmet e këtij mobilizimi gjigant arritën tek Muhammedi në Medine, muslimanët i zuri paniku. Mobilizimi i gjithë Arabisë kundër Islamit mbolli frikë në zemrat e tyre sepse në një betejë të tillë, jo vetëm që mund të pësonin disfatë por mund edhe të shkatërroheshin krejtësisht. Serioziteti i situatës ishte i qartë nga fakti se kjo ushtri ishte ushtria më e madhe dhe më e pajisur që kishte parë ndonjëherë Gadishulli...("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Profeti thirri një mbledhje urgjente të ndjekësve të tij më të rëndësishëm dhe u konsultua me ta, në lidhje me mbrojtjen e qytetit. Një gjë ishte e qartë: muslimanët ishin të paktë në numër dhe tepër dobët të pajisur, që të mund të përballeshin me një ushtri të tillë në fushëbetejë. Medineja duhet të mbrohej nga brenda. Por si? Si mundej ky qytet i vogël musliman ta ndalte këtë ushtri mekkase, të cilës i mjaftonte numri i ushtarëve për ta bërë pluhur e hi qytetin.

Njëri nga miqtë më të afërt të Muhammedit ishte Selman Persiani. Ai ishte lindur dhe rritur në Persi (Iran) por kishte kaluar shumë kohë nëpër Siri dhe Palestinë dhe ishte i njohur me luftimet dhe rrethimet e persëve dhe romakëve njëkohësisht. Medineja kishte mbrojtje natyrore ose artificale në tri anë por ishte krejtësisht e pambrojtur në anën veriore. Selmani i tha Profetit se sikur të gërmohej një hendek përgjatë anës veriore, qyteti mund të mbrohej me sukses.

Kjo ide, ndonse e re dhe e pazakontë, i pëlqeu Profetit. Ai e pranoi sugjerimin dhe u urdhëroi muslimanëve që të fillonin me gërmimet.

Muhammed Husejn Hajkal

Selman el-Farisiu (Persiani), i cili dinte shumë më tepër për taktikat luftarake, se ç`dihej zakonisht në Gadishull, sugjeroi që të gërmohej një hendek përreth Medines dhe të forcoheshin muret e qytetit nga brenda. Muslimanët me të shpejtë i realizuan këto gjëra. Hendeku u gërmua dhe Profeti (paqja qoftë mbi të) punoi me duart e veta përkrah shokëve të tij, duke i përkrahur muslimanët e tjerë dhe duke i stimuluar që të jepnin maksimumin nga vetja e tyre. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Ngase ushtria mekkase ishte duke u afruar me një shpejtësi të madhe, nuk kishte kohë për të humbur. Për këtë arsye muslimanët punonin pa ndalur, në grupe. Hendeku u gërmua për gjashtë ditë, gjë që ishte e mjaftueshme për t`i penguar trupat armike nga pushtimi i qytetit me një sulm të shpejtë.

Kalorësia mekkase erdhi si një stuhi por ndaloi papritmas me t`u ndeshur me hendekun. Kalorësit ndaluan në buzë të tij. Strategjia e tyre kryesore ishte që ta mernin Medinen me një sulm të shpejtë disaorësh por tani ishte e pamundur një gjë e tillë. Përpara vetes kishin një hendek, një pengesë që nuk e kalonin dot. Ata nuk dinin si ta përshtasin këtë gjë me strategjinë e tyre.

Më në fund, pas një pavendosmërie të gjatë, prijësit mekkas vendosën ta rrethonin Medinen dhe t`i detyronin muslimanët të dorëzoheshin nga rraskapitja. Ata i mbyllën të gjitha daljet nga qyteti dhe i ngujuan muslimanët. Medineja ishte tashmë nën rrethim.

Ndonse Ebu Sufjani ishte organizatori i kësaj ekspedite dhe drejtuesi i operacioneve, ai nuk ishte njeri i luftës. Gjenerali i ushtrisë së tij ishte Amr ibn Abd Vudd, luftëtari më i famshëm i Arabisë së asaj kohe. Shpresa e Ebu Sufjanit për një fitore të shpejtë dhe vendimtare mbështeteshin tërësisht tek Amr-i. Historiani indian, M. Shibliu dhe Abbas Mahmud el-Akkadi, historian egjiptas, thonë se Amr ibn Abd Vuddi lëvdohej nga arabët e kohës, si një luftëtar që ishte i barabartë me njëmijë burra.

Amr ibn Abd Vudd-i nuk ishte i interesuar në luftën statike të një rrethimi. Ai kërkonte lëvizje. Kur tashmë kishin kaluar disa ditë dhe asgjë s`kishte ndodhur akoma, ai e humbi durimin dhe vendosi ta pushtonte vetë Medinen. Një ditë, teksa ecnin rreth Medines, ai dhe tre kalorës të tjerë mekkas, gjetën një pikë ku hendeku nuk ishte shumë i gjërë. Ata morrën hov me kuajt e tyre dhe ia dolën të kalonin në anën tjetër.

Tani Amr-i ishte në Medine. Ai filloi t`i afrohej kampit musliman dhe t`i sfidonte heronjtë e Islamit për të dalë e për të luftuar me të, në stili klasik të dyluftimeve arabe.

Sfida e parë e tij mbeti pa përgjigje dhe ai e përsëriti edhe njëherë të njejtën gjë. Aq i madh ishte prestigji i emrit të tij sa askush në kampin musliman nuk guxonte të përballej me të. Derisa idhujtarët e shihnin tek Amr-i shpresën e tyre për fitore, për muslimanët, ai ishte sfida për vdekjen e tyre.

Amr ibn Abd Vuddi e përsëriti për të tretën herë rradhazi sfidën e tij dhe filloi të tallej me muslimanët dhe t`i quante frikacakë. Amr-it i dukej se të gjithë muslimanët ishin të kapluar nga frika, gjë që nuk ishte e pasaktë për shumicën prej tyre. Kur`ani Fisnik, e përshkruan gjendjen e muslimanëve në vargjet në vijim:

Ata ju erdhën nga lartë e nga poshtë e përnjëherë, sytë u shtangën, zemrat u lidhën në fyt e ju ç`nuk menduat për Zotin! Kur`an (33:10)

Një grup prej tyre tha:"O njerëz të Jethribit!Ju s`mund ta duroni këtë, andaj tërhiquni!" dhe ca të tjerë kërkuan ta linin të Dërguarin, duke thënë: "Shtëpitë tona janë të pambrojtura." ndonse të mbrojtura ishin. Ata s`deshën tjetër veçse të iknin...Kur`an (33:13)

Amr bin Abd Vuddi madje po e shprehte habinë e tij se si mund të ngjante që muslimanët të mos kishin dëshirë të shkonin në parajsën, në të cilën ai ishte i gatshëm t`i dërgonte.

Është e vërtetë se shumica e muslimanëve ishin kapluar nga frika. Por njëri prej tyre nuk ishte. Në të vërtetë, ai kishte kërkuar leje t`i përgjigjej sfidës së parë të Amr-it por Profeti s`e kishte lejuar, duke pritur që dikush tjetër të përballej me të. Por pas një kohe e pa se nuk kishte tjetër që donte të ndeshej me Amrin.

I riu që kishte dëshirë t`i përgjigjej sfidës së Amrit, s`ishte tjetër veçse Ali ibn Ebu Talibi, heroi i Islamit. Kur Amri i sfidoi për së treti muslimanët dhe askush nuk iu përgjigj, Aliu u ngrit dhe i kërkoi leje Profetit, që të dilte dhe të luftonte kundër tij.

Profeti nuk kishte zgjidhje tjetër veçse ta lejonte kushëririn e tij Aliun, Luanin e Islamit, të dilte dhe t`i heshtte talljet e Amr ibn Vuddit drejtuar muslimanëve.

Aliu e veshi parzmoren e Profetit të Islamit. Ky i fundit ia dha Dhul Fikarin dhe u lut për fitoren e tij, duke thënë: "O Zot! Ti e more pranë vetes Ubejde ibn Harithin kur u bë beteja e Bedrit dhe Hamza ibn Abdul Muttalibin në Uhud. Tani vetëm Aliu ka mbetur pranë meje. Ti bëhu Mbrojtësi i tij, fali fitore dhe ktheje atë të sigurt pranë meje!"

Kur Profeti e pa Aliun teksa hapëronte drejt armikut të tij, tha:

"Ja mishërimi i tërë Besimit, që niset në luftë me gjithë Mohimin"

Pas disa çastesh, Aliu qëndronte para Amrit. Të dy u prezantuan dhe shkëmbyen disa fjalë. Aliu kishte disa principe, që i respektonte në çdo situatë, qoftë kjo në paqe ose në luftë. Në betejën e Hendekut, muslimanët dhe paganët i panë në praktikë këto principe. Kurdoherë që të përballej me armikun, ai i jepte tre zgjedhje:

• Aliu ia prezantonte Islamin armikut të tij dhe e ftonte të largohej nga idhujtaria. Kjo ftesë e bënte Aliun një misionar edhe në fushëbetejë.


• Kur armiku nuk e pranonte ftesën e Aliut për ta pranuar Islamin, ai i ofronte që të tërhiqej nga beteja dhe të mos luftonte kundër Zotit dhe të Dërguarit të Tij. Ai e paralajmëronte armikun, se një luftë e tillë vetëm do t`i sillte mallkim në të dy botët.


• Nëse armiku s`e pranonte as ofertën e dytë të tij dhe refuzonte të tërhiqej, Aliu e ftonte që ai të sulmonte i pari. Aliu kurrë nuk ishte i pari që sulmonte.

Amri as që i kalonte nëpër mend zgjedhjen e parë dhe të dytë. Ai e pranoi zgjedhjen e tretë dhe e bëri goditjen e parë, me shpatën e tij të fuqishme, e cila e çau mburojën e Aliut dhe helmetën e tij dhe e goditi lehtë në ballë. Nga plaga e tij rrodhi gjak por Aliu nuk e humbi moralin. Ai sulmoi me Dhul Fikarin e tij të famshëm dhe me një goditje të vetme e vrau luftëtarin më në zë të Arabisë.

Kur u vra Amri, të tre kalorësit që kisin ardhur bashkë me të, u kthyen prapa. Aliu u lejoi të iknin sepse ishte ndër principet e tij, që të mos e sulmonte armikun që tërhiqej. Kujtdo, që dëshironte t`i shpëtonte Aliut, ai i lejonte një gjë të tillë.

Vdekja e Amr bin Abd Vuddit e theu "kurrizin" e ofensivës mekkase kundër Islamit dhe ua shkatërroi moralin idhujtarëve. Edhe kushtet natyrore po ktheheshin kundër tyre. Temperatura filloi të bjerrë dhe një stuhi rëre e kaploi kampin mekkas. Të zhgënjyer dhe pa moralin e duhur, pjesëtarët jo shumë të bindur të fiseve të ndryshme filluan të ndaheshin nga aleatët e tyre mekkas, fillimisht në grupe prej 2-3 vetësh por më pas në grupe të mëdha prej njëqind e më shumë personash. Aleanca e tyre filloi të shpërbëhej. Ebu Sufjani u detyrua ta hiqte rrethimin dhe t`i jepte shenjë ushtrisë së tij që të tërhiqej nga Medineja. Ushtria e tij u shpërbë dhe ekspedita doli një dështim i plotë. Medineja shpëtoi.

Dështimi i rrethimit të Medines nga idhujtarët mekkas ishte një ngjarje e jashtëzakonshme në historinë e Arabisë. Kjo do të thoshte se ata kurrë më nuk do të mund ta pushtonin Medinen. Pas betejës së Hendekut, iniciativa për përballje kaloi nga idhujtarët mekkas në duart e muslimanëve të Medines.

Medineja dhe muslimanët shpëtuan falë një ideje dhe falë një heroi. Ideja ishte hendeku, i cili e la pa zgjidhje kalorësinë mekkase. Ishte ky një koncept krejtësisht i ri për arabët. Po të mos ishte hendeku, dhjetëra mijëra ushtarë do ta kishin sulmuar Medinen dhe do ta kishin vrarë gjithkë. Nderi për shpëtimin e Qytetit të Profetit (Medine`tun Nebi) i takon Selman Persianit dhe mësuesit të tij, të Dërguarit të Zotit. Selmani propozoi një ide krejtësisht të re në doktrinën ushtarake kurse i Dërguari tregoi gatishmëri për ta pranuar dhe për ta aplikuar sakaq.

Gjithkush në Medine pretendonte se ishte miku ose ndjekësi i Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Edhe Medineja i kishte njerëzit që vraponin vetëm pas interesit të tyre. Por kishte shumë pak njerëz, të cilët Muhammedi i prezantonte si shokë të tij. Selman Persiani i takonte këtij grupi të përzgjedhur të shokëve të afërt të të Dërguarit të Zotit.

Selmani ishte një njeri shtatlartë dhe me trup të fuqishëm. Kur hendeku po gërmohej, ai punonte sa gjashtë burra bashkë. Kjo bëri që njëri nga muhaxhirët të mburrej se Selmani ishte prej tyre. Por menjëherë atë e kundërshtoi njëri nga ensarët duke thënë se Selmani ishte një ensar dhe jo muhaxhir. Të dy grupet po diskutonin ndërmjet veti kur i Dërguari erdhi pranë tyre. Ai i dëgjoi pretendimet e të dyja palëve dhe buzëqeshi. Më në fund, i dha fund diskutimit të tyre duke e sjellë vendimin e tij. Ai tha se Selmani nuk ishte as muhaxhir dhe as ensar por një pjesëtar i familjes së tij, Ehl-i Bejtit.

Historiani arab, Ibn Ethiri, në veprën e tij "El Kamil fi el-Tarikh", vëll.2, fq.122, përcjell nga i Dërguari i Zotit:

"Selmani është nga ne. Ai është pjesëtar i familjes sonë."

Ky është nderi më i madh që i është bërë ndonjërit nga shokët e Muhammedit.

Selmani ishte një i krishter që jetonte në Ammuria të Azisë së vogël para se të dëgjonte për paraqitjen e një profeti në Hixhaz. Për t`i verifikuar këto fjalë, ai erdhi në Medine. Kur e pa Profetin për të parën herë, tha: "Kjo s`mund të jetë fytyra e një njeriu që ka gënjyer ndonjëherë në jetë" dhe e pranoi menjëherë Islamin.

Islami e pranoi Selmanin po aq sa e pranoi Selmani Islamin. Islami u bë një me ndjenjat e tij dhe ai u bë një me gjakun e Islamit. Në Medine, një i huaj njëherë e pyeti se si quhej babai i tij. Përgjigja e tij ishte: "Islam! Babai im quhet Islam. Unë jam Selmani, i biri i Islamit." Selmani u bashkua dhe u njësua aq shumë me Islamin sa ishte e pamundur të dallohej prej tij.

Rreziku për Medinen nuk mbaronte me gërmimin e hendekut. Medineja vazhdonte të ishte e rrezikuar. Në një pikë ku hendeku ishte i ngushtë, gjenerali mekkas dhe tre ushtarë kaluan në anën muslimane. Sikur ata ta siguronin një vendkalim në këtë pikë, e gjithë ushtria mekkase mund ta përdorte atë për të hyrë në Medine dhe për ta marrë qytetin. Por Aliu nuk lejoi një gjë të tillë. Kështu pra, mendja e Selmanit, urtësia e Muhammedit dhe shpata e Aliut u bënë mbrojtja e Islamit kundër aleancës më të fuqishme të politeistëve, që kishte parë deri atëherë Arabia.

Në atë kohë, ishte traditë e luftës arabë që armikut të vrarë t`i merej arma, parzmorja dhe kali. Në rrethimin e Medines, Amri e kishte veshur parzmoren më të bukur në Arabi. Aliu e vrau atë por, për befasi të Umar ibn el-Hattabit, nuk i preku fare këto gjëra. Më vonë, motra e Amrit, e cila erdhi për ta vajtuar trupin e të vëllait, u befasua me të parë se arma dhe parzmorja e tij ishin të paprekura. Kur i thanë se Aliu e kishte vrarë atë, ajo thurri disa vargje që e lëvdonin Aliun. Këto vargje janë përcjellur nga historiani egjiptas Abbas Mahmud el Akkad, në librin e tij "El-Ekberijjeti Imam Ali" (Gjenialiteti i Imam Aliut):

Po t`mos e vriste Amrin ky Ali

Një jetë do ta qaja vdekjen e tij...

Por ky njeri trim është

 e i pashembullt

Djali i një babai zotëri...

 

Duke i komentuar këto vargje, Abbas Mahmud el Akkadi thotë se fiset arabe nuk e shihnin si një çnderim kur njëri prej tyre vritej nga shpata e Aliut. Aliu ishte më fisniku nga armiqtë dhe ishte i pandalshëm.

Pas dështimit të rrethimit të Medines, të gjithë fiset ndërmjet Medines dhe Detit të Kuq në perëndim dhe ndërmjet Medines e Jemmames në lindje, nënshkruan marrëveshje paqeje me të Dërguarin.

Po këtë vit, gjegjësisht në vitin e pestë pas Hixhrit (627 të erës sonë), Haxhxhi (pelegrinazhi drejt Mekkes) u bë i detyrueshëm për të gjithë muslimanët që qëndronin mirë ekonomikisht dhe që gëzonin shëndet të mirë.

26. Muslimanët dhe hebrenjtë

Në vitin 70 pas Krishtit, gjenerali romak Titusi, e mori Jerusalemin dhe i dha fund sundimit hebre në Palestinë. Pas pushtimit romak, shumë nga hebrenjtë u larguan nga toka e tyre dhe u shpërndanë në shtetet e tjera. Disa nga fiset hebreje e kaluan Shkretëtirën Siriane dhe u vendosën në Hixhaz të Gadishullit Arabik. Me kalimin e kohës, numri i tyre u rrit dhe ata formuan një komunitet të madh në Medine dhe në zonën ndërmjet Medines dhe Sirisë. Thuhet se edhe shumë arabë u konvertuan në judaizëm.

Në fillim të shekullit të shtatë, kishte tre fise hebreje që jetonin në Medine (Jethrib). Ata ishin fiset Kajnuka, Nadhir dhe Kurajza. Që të tre fiset ishin të fuqishëm e të pasur dhe ishin më të civilizuar se arabët e kohës. Ndërkohë që arabët ishin të gjithë bujq, çifutët ishin flamurtarët e zejtarisë dhe tregtisë në Arabi dhe si të tillë, e kontrollonin jetën ekonomike të Medines. Dy fiset arabe, Aus dhe Khazraxh, ishin gjithmonë të zhytur në borxhe ndaj hebrenjve.

Krahas Medines, qendra të forta të hebrenjve në Hixhaz, ishin edhe Hajberi, Fedeku dhe Vadi`ul Kuraja. Këto ishin tokat më pjellore në Arabi dhe kultivuesit e tyre hebrenj ishin bujqit më të mirë në vend.

Shpërngulja e Muhammedit nga Mekkeja në Jethrib (Medine), për herë të parë e solli atë në kontakt me hebrenjtë. Në fillim, ata ishin mjaft miqësorë ndaj tij. Ai ua fali atyre të famshmen "Kushtetutë të Medines" dhe ata e njohën atë si sundues të qytetit të tyre dhe pranuan t`u bindeshin vendimeve të tija gjatë mosmarrëveshjeve. Përveç kësaj, ata u pajtuan që ta mbronin qytetin në rast të ndonjë sulmi të jashtëm armik.

Për fat të keq, kjo miqësi nuk zgjati shumë. Shumë shpejt u bë e qartë se miqësia e hebrenjëve me Muhammedin ishte tejet e rezervuar. Për të mirën e tyre, ata do të duhej që t`i bindeshin marrëveshjes dhe t`i mbeteshin besnikë asaj. Por ata nuk vepruan kështu. Arsyet e këtij ndryshimi në sjelljen e tyre, mes tjerash, janë:

• Kur Muhammedi arriti në Medine, ai e reformoi jetën e arabëve ose të të gjithë atyre që u bënë muslimanë. Ai i mësoi që të ishin të matur dhe mesatarë në gjithçka dhe ua mësoi vlerën e disiplinës dhe rendit. Ata e lanë alkoolin dhe bixhozin, dy gjëra që kishin qenë burimi i shkatërrimit të tyre në të kaluarën, dhe me këtë, pushuan së marri borxhe me nivele të larta interesi nga hebrenjtë. Kur arabët pushuan së marri borxhe dhe së paguari fajde për to, një burim i rëndësishëm të ardhurash u shterr për hebrenjtë. Ata po vërenin se kontrolli i tyre mbi jetën ekonomike të Medines po dobësohej dalngadalë.


• Hebrenjtë vërejtën se Islami ishte një armik i sistemit të eksploatimit dhe kapitalizmit. Ata filluan ta konsideronin Islamin si një kërcënim për interesat e tyre ekonomike.


• Priftërinjtë e hebrenjve e urrenin Muhammedin po aq sa e urrenin edhe fajdexhinjtë e tyre. Ai u kishte treguar hebrenjve se si priftërinjtë e tyre i ndiqnin disa interpretime të devijuara të librave dhe si i ndryshonin shkrimet hyjnore. Nga ana e tyre, priftërinjtë bënin çmos për të dëshmuar se Muhammedi nuk i njihte shkrimet e tyre të shenjta dhe përpiqeshin gjithë kohës për t`i demonstruar "gabimet" e Kur`anit.

Hebrenjtë besonin se do të ishin të sigurt derisa dy fiset arabe të Medines, Aus dhe Khazraxh, të ishin në luftë me njëri-tjetrin. Paqja mes tyre do të ishte një kërcënim për mbijetesën e tyre në Arabi. Për këtë arsye, ata gjithnjë përpiqeshin për të krijuar probleme mes dy fiseve.

Nga tri fiset hebreje në Medine, fisi Kajnuka dhe Nadir ishin dëbuar pas betejës së Bedrit dhe të Uhudit, respektivisht, duke lënë pas gjithçka që kishin dhe duke u vendosur në Hajber.

Fisi i tretë dhe i fundit i hebrenjve në Medine ishte fisi Kurajza. Sipas "Kushtetutës së Medines", ata ishin të obliguar që të mernin pjesë në mbrojtjen e qytetit gjatë rrethimit të vitit 627. Ata jo vetëm që nuk dhanë kurrfarë kontributi për mbrojtjen e qyteti, por edhe bashkëpunuan me armikun për të mundësuar një disfatë të muslimanëve. Madje disa hebrenj, e sulmuan një shtëpi që ishte përplot gra dhe fëmijë muslimanë, të cilët ishin strehuar në atë zonë. Sikur Amr ibn Abd Vuddi ta thyente rezistencën muslimanë, hebrenjtë do t`i sulmonin muslimanët nga pas. Të mbetur mes mekkasve dhe hebrenjve, muslimanët do të ishin shkatërruar. Vetëm zgjuarësia e Muhammedit dhe guximi i Aliut parandaluan një katastrofë të tillë.

R.V.C. Bodley

Në fillim, hebrenjtë nuk donin ta dëgjonin sugjerimin e Ebu Sufjanit (që t`i sulmonin nga pas muslimanët) por pas një kohe u pajtuan t`i tradhëtonin muslimanët kur të kishin mundësi për një gjë të tillë. ("I Dërguari, jeta e Muhammedit")

Sjellja e hebrenjve gjatë rrethimit të Medines ishte një krim akt tradhëtie kundër Shtetit. Andaj, kur ushtria e aleatëve u shpërnda dhe Medineja i shpëtoi rrezikut, muslimanët u kthyen kundër tyre.

Hebrenjtë u ngujuan në kështjellat e tyre por muslimanët i rrethuan. Pas disa ditësh, ata i kërkuan Profetit që ta hiqte rrethimin dhe u pajtuan që këtë mosmarrëveshje t`ia linin arbitrazhit të një pale të tretë.

Profeti u lejoi atyre ta zgjidhnin arbitrin e tyre dhe ata bënë një gabim, që do t`u kushtonte shumë. Ata do të duhej ta zgjidhnin si arbitër Muhammedin, mishërimin e mëshirës. Sikur të vepronin kështu, ai do t`u lejonte të largoheshin nga Medineja bashkë me pasuritë dhe kafshët e tyre dhe incidenti do të mbyllej me kaq.

Por ata nuk e zgjodhën Muhammedin dhe në vend të tij, vendosën që arbitri mes tyre të ishte Sa`ad ibn Muadhi, prijësi i ish-aleatëve të tyre, fisit Aus. Sa`adi ishte një njeri i pamëshirshëm,  qoftë kur bëhej fjalë për jetën e tij, qoftë për jetën e të tjerëve.

Ai ishte plagosur rëndë në betejën e Hendekut dhe vdiq pak kohë pasi e gjykoi këtë çështje. Sipas tij, tradhëtia ishte një krim i pafalshëm. Ai përmendi pjesë nga Libri i Shenjtë i hebrenjve dhe i dënoi me vdekje të gjithë burrat dhe me skllavëri, të gjitha gratë dhe fëmijët e tyre. Dënimi i tij u ekzekutua menjëherë.

Hebrenjtë e fisit Kurajza u ekzekutuan në pranverën e vitit 627 të erës sonë. Pas kësaj, hebrenjtë pushuan së qeni një forcë aktive në jetën sociale, ekonomike dhe politike të Medines.

27. Marrëveshja e Hudejbijes

Sipas traditës islame, Qabeja në Mekke ishte ndërtuar nga Profeti Ibrahim dhe i biri Ismaili. Ata e shenjtëruan këtë vend si qendra shpirtërore e botës monoteiste. Qabeja ishte kthyer tashmë në kiblen e muslimanëve, që do të thoshte se ata duhej të ktheheshin drejt saj në lutjet e tyre. Por rojet e Qabes ishin akoma idhujtarët mekkas, të cilët e përdornin këtë tempull si një panteon të 360 perëndive të tyre pagane.

Sipas traditave të lashta arabe, gjithkush mund ta vizitonte lirisht Qaben, derisa ishte i paarmatosur. Përveç kësaj, çdo lloj luftimi ishte i ndaluar në katër muajt e shenjtë, njëri ndër të cilët ishte Dhilkada, muaji i njëmbëdhjetë i kalendarit.

Muslimanët kishin kohë pa e parë vendin, që për ta, ishte "Shtëpia e Zotit". Andaj, në muajin e njëmbëdhjetë të vitit të gjashtë pas Shpërnguljes, Profeti shpalli se do të shkonte i paarmatosur në vizitë të Mekkes, për të bërë Umre (pelegrinazhi i vogël) bashkë me ndjekësit e tij. Me këtë qëllim, ai u nis nga Medineja në fund të shkurtit të vitit 628 të erës sonë, bashkë me 1400 ndjekës të tij. Ata kishin marrë deve dhe kafshë të tjerë për kurban por nuk kishin ndonjë pajisje luftarake përveç shpatave të tyre.

Kur ky karavan pelegrinësh arriti në rrethinat e Mekkes, Profetit i erdhi fjalë se idhujtarët nuk do t`i lejonin të hynte në qytet dhe se, nëse duhej, do ta përdornin forcën për ta penguar nga një gjë e tillë. Kjo gjë shkaktoi një zemërim të madh në mesin e muslimanëve. Karavani ndaloi pranë një pusi të quajtur Hudajbija, në veri të Mekkes. Profeti u dërgoi një porosi kurejshitëve, në të cilën thoshte se kishin ndërmend vetëm të rrotulloheshin shtatë herë rreth Qabes, t`i bënin kurban kafshët e tyre dhe të ktheheshin në Medine menjëherë. Kurejshi nuk u pajtua. Shumë porosi të tjera u dërguan por ata nuk lejuan kurrsesi që muslimanët të futeshin në Mekke.

Më në fund, Profeti i kërkoi Umar ibn el-Hattabit që të shkonte në Mekke dhe t`u shpjegonte idhujtarëve se ç`ishte qëllimi i vizitës së muslimanëve dhe t`i siguronte se ata nuk kishin për qëllim të luftonin kundër dikujt. Përveç kësaj, i kërkoi që t`u betohej se pas riteve të Umres, ata menjëherë do të ktheheshin drejt Medines.

Por Umari e refuzoi kërkesën e Profetit, duke thënë se nuk kishte në Mekke askënd, që do të mund ta mbronte. Ai sugjeroi që Profeti ta dërgonte Osman bin Affanin sepse idhujtarët nuk do t`i bënin ndonjë dëm atij.

Sir William Muir

Lajmëtari i parë nga kampi musliman, që shkoi në Mekke, ishte një konvertit nga fisi Khoza, të cilin mekkasit e keqtrajtuan, ia morën devenë e Profetit, me të cilën kishte ardhur dhe madje u kërcënuan se do ta vrisnin. Por atmosfera ishte disi më paqësore tani dhe Muhammedi i kërkoi Umarit që të shkonte si emisar i tij në Mekke. Umari u arsyetua se Kurejshi kishte një urrejtje personale kundër tij dhe se për më tepër, ai nuk kishte ndonjë të afërt me ndikim, i cili do të mund ta mbronte nga sulmet e tyre. Ai i sugjeroi Profetit që ta dërgonte Osmanin.("Jeta e Muhammedit", 1877)

S.Margoliouth

U vendos që të dërgohej një emisar në Mekke, por fakti se shumë prej muslimanëve i kishin përlyer duart e tyre me gjakun e mekkasve, bënte që shumë prej tyre të rrinin anash, për të mos e rrezikuar jetën e tyre. Madje edhe Umari, zakonisht aq entuziast për ta përdorur shpatën e tij, nuk guxoi. Më në fund, dhëndri i Profetit, Osman bin Affani, i cili s`kishte marrë pjesë në Bedër, që të mund të qëndronte pranë gruas së tij të sëmurë, u dërgua në Mekke. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", 1931)

Është vërtetë e çuditshme që Umari nuk kishte dëshirë ta rrezikonte jetën për të shkuar në Mekke. Për të nuk kishte ndonjë rrezik të madh sepse ai nuk ishte nga ato muslimanë, që ishin "të përlyer me gjakun e mekkasve". Ngase Umari nuk kishte vrarë ndonjë mekkas, ai do të ishte njeriu i preferuar për idhujtarët. Andaj, mosbindja e tij ndaj urdhrit të të Dërguarit është krejt e pakuptueshme.

Umari nuk pranoi të shkonte në Mekke por e zgjidhi problemin duke sugjeruar një zëvendës për veten e tij. Për këtë arsye, Osman bin Affani u dërgua në vend të tij, që të bënte negociata me mekkasit. Njësoj si Umari, edhe Osmani s`i kishte përlyer duart e tija me gjakun e paganëve.

Idhujtarët e pritën mirë Osmanin dhe i thanë se ai mund të bënte Umre rreth Qabes. Ai u tha se jo vetëm ai por edhe Profeti dhe muslimanët e tjerë duhet të hynin në qytet. Kjo ishte e papranueshme për mekkasit dhe ata e arrestuan. Madje u përhapën fjalë se ai ishte vrarë.

Kur thashethemet mbi vrasjen e Osmanit erdhën deri tek Profeti, ai e interpretoi veprimin e Kurejshit si një ultimatum dhe u kërkoi muslimanëve që sërish t`i betoheshin se do t`i mbeteshin besnikë. Të gjithë iu betuan të Dërguarit të Zotit se do t`i bindeshin, pa marrë parasysh se si do të zhvilloheshin ngjarjet në vijim.

Ky betim i tyre njihet si "Betimi i Ridvanit" ose "Besëlidhja e besnikërisë" dhe të gjithë muslimanët që u betuan në këtë rast, njihen si "shokët e pemës", sepse Profeti qëndronte nën një pemë, teksa ata kalonin para tij njëri pas tjetrit dhe ia shprehnin atij besnikërinë. Numri i tyre është 1400.

Besëlidhja e muslimanëve që t`i sfidonin ngjarjet e mundshme që do të vinin, i esëlluan mekkasit dhe ata kuptuan se kokëfortësia e tyre, mund të shkaktonte gjakderdhje të panevojshme. Më vonë u kuptua se Osmani nuk ishte vrarë dhe se vetëm ishte burgosur. Ata e liruan Osmanin, për të demonstruar se e kishin ndryshuar qëndrimin e tyre. Një reflektim i këtij ndryshimi në qëndrimin e tyre, ishte dërgimi i njëfarë Suhajl bin Amri tek muslimanët, për të nënshkruar një marrëveshje me Profetin e Islamit. Suhejli njihej si një negociator i aftë dhe fleksibël.

Ai arriti në Hudejbije dhe menjëherë filluan bisedimet me Muhammedin, të Dërguarin e Zotit. Pas diskutimesh të gjata, të dyja palët u pajtuan për një marrëveshje, nenet më të rëndësishme të të cilës ishin:

• Muhammedi dhe ndjekësit e tij do të ktheheshin në Medine atë vit, pa bërë Umre.


• Do të kishte paqe mes muslimanëve dhe Kurejshit për një kohë prej dhjetë vitesh, duke filluar nga data e nënshkrimit të kësaj marrëveshjeje.


• Nëse ndonjë mekkas e pranonte Islamin dhe strehohej tek muslimanët, në Medine, ata ishin të obliguar ta kthenin në Mekke. Por sikur ndonjë musliman, të largohej nga Medineja dhe të strehohej në Mekke, mekkasit nuk do të ishin të detyruar ta rikthejnë.


• Të gjithë fiset e Arabisë do të ishin të lirë për të bërë marrëveshje me muslimanët ose me Kurejshin.


• Muslimanët do të mund ta vizitonin Mekken një vit më vonë dhe t`i kryenin ritet e pelegrinazhit, duke mos qëndruar në qytet më tepër se tri ditë. Arma e vetme që do të mund ta mbanin me vete do të ishte shpata e tyre, e vendosur në mill.

Kjo marrëveshje njihet si "Marrëveshja e Hudejbijes" dhe është dokumenti më i rëndësishëm politik në historinë e Islamit. Personi që u zgjodh për t`i shkruar nenet e kësaj marrëveshjeje ishte Ali ibn Ebu Talibi.

Kur po përpilohej marrëveshja, ngjau diçka, që hedh dritë mbi karakteret e disa prej protagonistëve, që morrën pjesë në përpilimin e saj. Duke i diktuar Aliut, Profeti tha:

"Shkruaj: Në emër të Zotit, Mëshiruesit, Bamirësit!" Suhejli, i cili ishte i dërguari i mekkasve, nuk e pranoi këtë dhe kërkoi që të shkruhej "Me emrin tënd, O Zot"

Profeti u pajtua me kërkesën e tij. Pastaj Profeti i kërkoi Aliut që të shkruante:

"Kjo është një marrëveshje paqeje mes Muhammedit, të Dërguarit të Zotit dhe Kurejshit..." Suhejli kundërshtoi përsëri dhe tha: "Sikur ne të të njihnim si të dërguar të Zotit, përse të luftonim me ty? Andaj mos i shkruaj fjalët "i Dërguari i Zotit" dhe në vend të tyre shkruaje emrin tënd dhe emrin e babait tënd!"

Profeti u pajtua edhe me këtë kërkesë të tij por Aliu i kishte shkruar tashmë fjalët "Muhammedi, i Dërguari i Zotit" dhe nuk pranonte t`i fshinte. Ai i tha mësuesit të tij: "Kjo pozitë të është falur nga vetë Zoti dhe unë kurrë nuk kam për t`i fshirë këto fjalë me dorën time". Pas kësaj, Profeti e morri lapsin në dorë dhe e shlyu pjesën, që ishte e papranueshme për idhujtarët.

Marrëveshja e Hudejbijes u nënshkrua në dy kopje, nga një për secilën palë.

R.V.C. Bodley

Origjinali i marrëveshjes së Hudejbijes mbeti tek Muhammedi kurse një kopje e saj iu dha Suhejlit, për t`u ruajtur në arkivat mekkase. ("I Dërguari, jeta e Muhammedit", 1946)

Në Mekke, prijësit e Kurejshit e festonin marrëveshjen e Hudejbijes si një triumf të diplomacisë së tyre. Ata ishin të bindur se Muhammedin e kishin mundur në rrafshin taktik dhe se kjo marrëveshje, ndonse nuk ishte një deklaratë e hapur, ishte një parashenjë e dorëzimit të tij. Kurejshi po kënaqej me atë, që mendonte se ishte një dorëzim i armikut. Por ngjarjet në vijim do t`i bindnin se ky mendim i tyre ishte i gabuar. Jo vetëm që nuk ishte një dorëzim, por marrëveshja e Hudejbijes ishte njëri nga triumfet më të mëdhenj të Islamit.

Megjithatë, në mesin e ndjekësve të Profetit, marrëveshja e Hudejbijes krijoi disa reagime të ashpra "alergjike". Është interesante se njësoj si paganët e Mekkes, edhe disa në kampin musliman, e barazonin atë me "dorëzimin". Atyre u printe Umar ibn el-Hattabit. Ai ishte i mendimit se kushtet e kësaj marrëveshjeje ishin "çnderuese". Ai ishte aq i shqetësuar sa iu drejtua Ebu Bekrit për të gjetur përgjigje për pyetjet e tija. Mes tyre u zhvillua dialogu në vijim:

Umari: A është ai (Muhammedi) i Dërguari i Zotit ose jo?

Ebu Bekri: Po, ai është i Dërguari i Zotit.

Umari: A jemi ne muslimanë ose jo?

Ebu Bekri: Po, jemi muslimanë.

Umari: Nëse jemi, atëherë përse u dorëzohemi paganëve në punët e fesë sonë?

Ebu Bekri: Ai është i Dërguari i Zotit dhe ti s`ke pse përzihesh në këtë punë.

Por zemërimi i Umarit vetëm sa u rrit më tepër pas qortimit të Ebu Bekrit dhe ai shkoi drejt e tek Profeti. Vetë Umari rrëfen: Shkova në prani të Profetit dhe e pyeta: "A nuk je ti i Dërguari i Zotit?" Ai u përgjigj: "Jam." Unë e pyeta prapë: "A jemi ne muslimanët në rrugë të drejtë dhe politeistët në rrugë të gabuar?" Profeti ma ktheu: "Po, ashtu është" Umari vazhdoi: "Atëherë përse tregohemi kaq të dobët para tyre? Në fund të fundit ne kemi një ushtri. Përse të bëjmë paqe me ta?" Profeti u përgjigj: "Unë jam i Dërguari i Zotit dhe e bëj atë që ma urdhëron Ai."

Por me sa duket, Umari nuk ishte i kënaqur as me përgjigjet e Profetit. Marrëveshja e Hudejbijes kishte krijuar në kokën e tij një dyshim të thellë dhe ai thotë: "Unë vazhdova t`i parashtroja pyetje Profetit për nenet e kësaj marrëveshjeje dhe kurrë nuk mbaj mend t`i kem folur në atë mënyrë."

Sir John Glubb

Shumë prej muslimanëve ishin të dëshpëruar nga rezultati i Hudejbijes, sepse kishin pritur një hyrje triumfuese në Mekke. Umar ibn el-Hattabi, si zakonisht, e shprehi indinjatën e tij. "A nuk është ai i Dërguari i Zotit, a nuk jemi ne muslimanë dhe ata idhujtarë?" iu drejtua i zemëruar Ebu Bekrit të qetë dhe besnik. "Përse të mos luftojmë, përse të bëjmë marrëveshje?" ("Pushtimet e mëdha arabe")

Tor Andre

Umari u kthye i shqetësuar drejt Ebu Bekrit dhe prijësve të tjerë rreth Profetit, për të parë në do të pranonin një çnderim të tillë. Kohë më pas, ai do të thoshte se kurrë s`kishte patur aq shumë dyshim për sinqeritetin e Muhammedit sa atë ditë dhe se, sikur të gjente së paku njëqind vetë të të njejtit  mendim, do të ishte ndarë nga mesi i muslimanëve. ("Muhammedi-Njeriu dhe besimi i Tij")

Maxime Rodinson

Umari dhe disa të tjerë ishin kundër idesë së një marrëveshjeje me paganët. Kalifi i ardhshëm i muslimanëve erdhi ta qortonte Profetin. Ai më vonë tha se sikur të kishte njëqind vetë pranë vetes, do të ishte ndarë nga muslimanët. Por Muhammedi ishte i palëkundur. ("Muhammedi")

R.V.C. Bodley

Shumë nga pelegrinët, dhe në veçanti Umari, ishin të dëshpëruar që Profeti ishte treguar kaq tolerues ndaj kurejshitëve, gati në të gjitha pikat e marrëveshjes. Atyre u dukej e pabesueshme të pengoheshin nga qëllimi i tyre, pasi ta kishin bërë gjithë këtë rrugë, me një prijës që nuk kishte frikë të përballej me një armik, prej të cilit kishte humbur. Ishte akoma më e pabesueshme që ky prijës (Muhammedi) të çnderohej para emisarëve mekkas, duke mos iu drejtuar Zotit të tij, siç duhej dhe duke mos e përdorur titullin e tij të Profetit, vetëm sepse një idhujtar kishte kërkuar diçka të tillë. Umari shkoi aq larg sa të pyeste: "A je ti vërtet i Dërguari i Zotit?" Umari shkoi për të parë se ç`mendonin muslimanët e tjerë. Pa se shumë prej tyre ishin të një mendimi me të. Për herë të parë, që nga fillimi i Islamit, shenja të një revolti po shfaqeshin. ("I Dërguari-jeta e Muhammedit")

Më vonë, Umari do të thoshte se që nga koha kur e kishte pranuar Islamin, kurrë s`kishte dyshuar në sinqeritetin e Muhammedit, aq sa në ditën e marrëveshjes së Hudejbijes.

Kjo do të thotë se, kohë pas kohe, Umari kaplohej nga dyshimi për sinqeritetin e Profetit dhe të misionit të tij profetik. Ai me siguri i shtypi këto ndjenja kurdo që të shfaqeshin por në çështjen vendimtare të marrëveshjes së Hudejbijes, dyshimi i tij kronik ishte shfaqur me një forcë aq të madhe, sa ai nuk e shypte dot. I prirë nga dyshimet e tija, ai kishte ndërmend të ndahej nga vëllazëria islame por nuk gjeti në kampin musliman, një numër të mjaftueshëm njerëzish që ishin të gatshëm ta përkrahnin këtë sipërmarrje të tij.

Intepretimi tradicional sunnit ka qenë se rebelimi dhe vrazhdësia e Umarit ndaj të Dërguarit të Zotit (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) buronte nga dashuria e tij e thellë për Islamin. Sipas tyre, ai e donte Islamin aq shumë sa për një çast u "kaplua" dhe u mund nga emocionet. Vetëm pak më herët, ai e kishte refuzuar urdhrin e Profetit për të çuar një porosi në Mekke. Me shumë gjasa, edhe ky refuzim buronte nga dashuria e njejtë.

Ata njerëz që insistojnë se kjo sjellje e tij teatrale buronte nga dashuria e tij për Islamin, në të vërtetë, thonë se ai e donte Islamin më shumë se ç`e donte vetë Profeti i Islamit. Përveç kësaj, me sjelljen e tij, ai linte të kuptohej se i Dërguari i Zotit po gabonte që përpiqej të bënte paqe me Kurejshin dhe se ishte detyra e atij, ta "korigjonte" Muhammedin.

Vetëm një ditë më parë, Umari ishte betuar t`i bindej të Dërguarit të Zotit, në të mirë e në të keqe, në luftë e në paqe. Mbase ishte kjo arsyeja që e shtyu të bëhej "më rojalist se vetë mbreti".

Është një rastësi e çuditshme fakti se edhe Kurejshi në Mekke, edhe Umari me përkrahësit e tij në kampin musliman, në marrëveshjen e Hudejbijes shihnin të njejtën gjë, gjegjësisht "dorëzimin" e muslimanëve. Por nëse kërcënimet e Umarit atë ditë, sollën një lloj "pajtimi" mes tij dhe Kurejshit, lexuesi mund lehtësisht ta kuptojë rolin e tij në këtë ndodhi, duke gjykuar sipas ngjarjeve që ndodhën para dhe pas kësaj marrëveshjeje. Duke shkruar për marrëveshjen e Hudejbijes,

Gjeneral Lt. Sir John Glubb, në librin e tij "Jeta dhe koha e Muhammedit", thotë:

Shqetësimi i madh i përjetuar nga muslimanët në Hudejbije, mund të kuptohet nga gjurmët që ky rast ka lënë në memorjen e tyre. Edhe shumë vite më pas, kur ushtritë muslimane kishin ndërtuar një perandori të madhe, kurdoherë që ushtarët veteranë të flisnin për ditët e kaluara, me respektin më të madh përmendeshin ata burra që luftuan në Bedër dhe ata që u betuan në rastin e Hudejbijes. Këto dy raste ishin ngjarjet më të tensionuara në historinë e zhvillimit të Islamit. ("Jeta dhe koha e Muhammedit")

Nuk ka një tjetër njeri në mesin e ndjekësve të Profetit, që ka vepruar aq lavdishëm edhe në Bedër edhe në Hudejbijes (dhe në të vërtetë, në të gjitha çastet kritike të Islamit), sa Ali ibn Ebu Talibi. Në të kaluarën ai ishte treguar si më i aftë në fushëbetejë. Por në Hudejbije, të gjithë e panë se ai ishte i pari edhe në paqe. Shumë herë në beteja, ai kishte dëshmuar se kishte një besim të palëkundur tek Muhammedi dhe tek misionin e tij. Kësaj rradhe, në Hudejbije, edhe njëherë demonstronte se nuk kishte asgjë që do të mund ta vinte në dyshim besimin që kishte tek mësuesi i tij.

Pas largimit të emisarëve mekkas, Profeti u urdhëroi ndjekësve të tij ta rruanin kokën dhe t`i bënin kurban kafshët që i kishin sjellë, si pjesë e riteve të Umres. Ai u befasua kur pa se shumë prej tyre nuk donin t`u bindeshin urdhrave të tij.

Umari ishte rebeluar hapur kundër të Dërguarit të Zotit dhe me shembullin e tij, u kishte dhënë kurajo edhe bashkëmendimtarëve të vet që ta bënin të njejtën. I Dërguari u kthye në çadrën e tij dhe i tregoi të shoqes për këtë gjë. Ajo i tha se sikur ai t`i shpërfillte dhe t`i kryente vetë këto rite, ata do ta ndiqnin domosdo.

S.Margoliouth

Muslimanët qëndruan të heshtur kur ai (Profeti) u kërkoi ta rruanin kokën dhe t`i prisnin kurbanet e tyre. Më në fund (pas këshillës të të shoqes, Umm Seleme), ai vetë i bëri këto gjëra dhe ndjekësit e tij e bënë të njejtën.("Muhammedi dhe rritja e Islamit")

Me të kryer këtë detyrë, Muhammedi u nis drejt Medines bashkë me pelegrinët. Ai ishte akoma shtatë ditë rrugë larg Medines kur iu shpall vargu në vijim:

Ne vërtet të kemi falur një fitore të qartë...Kur`an (48:1)

Historiani egjiptas, Emin Davidar, në librin e tij "Imazhe nga jeta e Profetit" (Kairo, 1968; fq.465), shkruan se kur i Dërguari i Zotit e recitoi këtë shpallje më të fundit të quajtur "Fitorja", Umar ibn el-Hattabi erdhi për ta takuar dhe e pyeti: "A kjo është ajo që ti e quan një fitore të qartë?" "Po", ia ktheu i Dërguari i Zotit. "betohem në Atë, në duart e të cilit është jeta ime, se kjo është një Fitore e Qartë."

Marrëveshja e Hudejbijes ishte vërtet një "fitore e qartë", siç do të tregonte edhe zhvillimi i mëtejshëm i ngjarjeve, edhe përkundër faktit se shumë prej muslimanëve ishin të rezervuar ndaj kësaj të vërtete.

Muhammedi ishte i Dërguari i Paqes. Sikur të dorëzohej para insistimeve të "shovinistëve" të grupit të tij për të përdorur forcë, i gjithë misioni i tij do të njollosej dhe gjeneratat në vijim do të mund ta kritikonin për dëshirën e tij të madhe për dhunë. Ai u rezistoi shtypjeve të tyre për t`iu drejtuar gjykimit të armëve dhe në vend të kësaj, iu drejtua arbitrazhit të paqes, me çfarë arriti rezultate, që s`mund të arriheshin dot me triumfe ushtarake.

Marrëveshja e Hudejbijes ishte produkti i një gjenialiteti politik dhe shtetformues të nivelit më të lartë. Kjo marrëveshje i solli përparësi të mëdha Islamit. Mes tyre:

 

1. Kurejshi e njohu Muhammedin si një kundërshtar të barabartë. Deri atëherë, ata e konsideronin atë si një rebel dhe si një të arratisur nga hakmarrjet.


2. Me të nënshkruar marrëveshjen, Kurejshi me automatizëm e njohu shtetin e sapolindur islam të Medines.


3. Ata muslimanë që ishin akoma në Mekke, e fshihnin besimin e tyre nga frika e persekutimit. Pas marrëveshjes së Hudejbijes, ata filluan ta praktikonin hapur Islamin.


4. Deri në vitin e gjashtë pas Hixhrit, i Dërguari kishte qenë vazhdimisht në luftë me arabët paganë dhe me hebrenjtë, të cilët nuk kishin patur mundësi ta shihnin Islamin në veprim e sipër. Pas kësaj marrëveshjeje, ata do të mund ta vëzhgonin dhe ta vlerësonin me kujdes Islamin. Kjo mundësi solli në konvertimin e shumë prej tyre dhe Islami filloi të rritej me të madhe. Marrëveshje e Hudejbijes ia hapu rrugën këtij procesi të islamizimit.


5. Shumë fise arabe, ndonse akoma pagane, kishin dëshirë të vendosnin marrëdhënie dypalëshe me muslimanët por i trembeshin reagimit të Kurejshit. Tani ata ishin të lirë të bënin aleancë me muslimanët.


6. Marrëveshja e Hudejbijes është përgjigja më e saktë kundër kritikave të atyre që pretendojnë se Islami është përhapur me shpatë. Nuk ka një dëshmi më të mirë se kjo marrëveshje, si tregues i politikës së Muhammedit dhe i dëshirës së tij për paqe. Arabët paganë ishin ndikuar shumë nga propaganda kurejshe se Muhammedi dëshironte luftë. Tani me sytë e tyre mund të shihnin se Muhammedi, ndonse kishte një ushtri me vete dhe ndonse dy herë e kishte mundur Kurejshin, u tërhoq drejt Medines, me një marrëveshje ku kishte bërë lëshime të shumta.

 

Marrëveshja e Hudejbijes gjithashtu e tregon urrejtjen e Kur`anit ndaj luftës. Para marrëveshjes, muslimanët kishin fituar dy herë në betejën e Bedrit dhe të Aleatëve (Hendekut). Sikur të ishin mundur në njërën prej tyre, Islami do të ishte zhdukur përgjithmonë nga faqja e dheut. Fitorja e siguruar në të këto beteja, e siguroi mbijetesën fizike të Islamit. Por edhe përkundër kësaj, Kur`ani asnjërën nuk e quajti një "fitore të qartë". Në këndvështrimin kuranor, në mesin e të gjitha ekspeditave të Muhammedit, vetëm marrëveshja e Hudejbijes ishte një "fitore e qartë".

Marrëveshja e Hudejbijes ishte preludi i triumfit islam kundër forcave të paganizmit, politeizmi, idhujtarës, injorancës, padrejtësisë dhe eksploatimit. Umar ibn el-Hattabi ishte zemëruar pikërisht me nenin e tretë të marrëveshjes (në lidhje me kthimin e mekkasve që arratiseshin drejt Medines, ndërkohë që mekkasit nuk ishin të detyruar t`i kthenin të arratisurit nga Medineja drejt Mekkes) sepse ajo nuk ishte reciproke. Por ishte pikërisht kjo pjesë e cila me automatizëm e vendosi Kurejshin në pozitë mbrojtjeje dhe ata shumë shpejt iu lutën Muhammedit që ta hiqte këtë nen nga marrëveshja.

Tetëmbëdhjetë muaj pas nënshkrimit të marrëveshjes së Hudejbijes, i Dërguari i Zotit, Muhammedi, hyri në Mekke si çlirues, i shoqëruar nga dhjetëmijë besimtarë. Çlirimi i Mekkes ishte një rezultat i drejpërdrejtë i Marrëveshjes. Është pikërisht për këtë arsye që shumë historianë, me plotë të drejtë e kanë përmendur marrëveshjen e Hudejbijes si treguesin më të rëndësishëm të gjenialitetit politik të Muhammedit.

Marmaduke Pickthall

Mes muslimanëve, kishte mospajtime në lidhje me nenet e marrëveshjes dhe ata e pyesnin njëri-tjetrin: "Ku është fitorje që na u premtua?" Pikërisht gjatë kthimit nga Hudejbijeja, u shpall kapitulli i titulluar "Fitorja". Shumë shpejt u pa, se kjo marrëveshje paqeje ishte në të vërtetë, fitorja më e madhe e muslimanëve.Lufta kishte qenë një pengesë mes tyre dhe idhujtarëve por tani të dyja palët mund të flisnin dhe të takoheshin lirisht, gjë që do të mundësonte një përhapje më të shpejtë të kësaj feje të re. Në dy vitet që kaluan nga marrëveshje e Hudejbijes deri në rrënien e Mekkes, numri i të konvertuarve ishte më i madh se numri i të gjithë të konvertuarve deri atëherë. Profeti udhëtoi në Hudejbije me 1400 vetë. Dy vite më vonë, kur mekkaset e prishën marrëveshjen, ai marshoi kundër tyre me një ushtri që numëronte 10,000 ushtarë. ("Hyrja e përkthimit të Kur`anit, 1975")  

 

Dy principe të rëndësishme të Islamit mund të shihen në shembullin e marrëveshjes së Hudejbijes:

1. Lufta duhet të shmanget me çdo kusht, derisa të mos bëhet e pashmangshme. Zgjidhja e të gjitha problemeve duhet të gjendet në mënyrë paqësore, duke i patur parasysh principet e Islamit. Paganët dhe shumë muslimanë mendonin se i Dërguari i Zotit i kishte dhënë emisarit mekkas, Suhejlit, një përparësi të tepërt, që i lejoi atij t`i impononte kushtet e veta. Edhe përkundër kësaj, Profeti i pranoi të gjitha. Kuptohet, nuk kishte asnjë dhunim të principeve islame. Do të ishte e pamendueshme që Profeti të bënte kompromis kur të bëhej fjalë për principet e Islamit.


2. Një i Dërguar i Zotit nuk është i detyruar t`i pranojë mendimet dhe dëshirat e ndjekësve të tij ose të njerëzve në përgjithësi. Një shumicë dërrmuese e ndjekësve të Muhammedit e kundërshtonin marrëveshjen e Hudejbijes. Por ai e shpërfilli kundërshtimin e tyre dhe e nënshkroi atë. Në të vërtetë, ai as që u konsultua me ndonjërin prej tyre. Nga fillimi e deri në fund, ai u udhëhoq, jo nga dëshirat e "njerëzve" ose të "shumicës" së tyre, por thjesht nga urdhrat e Zotit, të ruajtur në Librin e Tij dhe të theksuar në vargun në vijim: Pra vendos mes tyre sipas asaj që ka shpallur Zoti dhe mos i ndiq dëshirat e tyre vetjake, e mos u nda nga e vërteta që të ka ardhur! Kur`an (5:49)

28. Pushtimi i Hajberit

Hajberi ishte një qytezë, rreth 140 km në veri të Medines, në një luginë vollkanike, të pasur me burime, që dilnin nga shkëmbinj të bazaltit. Hajberi kishte një sistem të shkëlqyer ujitjeje dhe prodhonte hurma dhe drithëra.

Shumë para kohës së Profetit të Islamit, lugina e Hajberit dhe luginat e tjera në veri dhe në jug të saj, ishin kolonizuar nga hebrenjtë. Siç u shpreh edhe më sipër, këta hebrenj jo vetëm që ishin bujqit më të mirë në Arabi, por ishin edhe më të mirët në tregti dhe në zejtari. Përveç kësaj, ata kishin krijuar tashmë një monopol në zejen e armatimeve.

Në kohën e Profetit, armatimet më të mira ishin në Hajber. Edhe ata hebrenj, që u dëbuan nga Medineja dhe u vendosën në Hajber, ishin të famshëm për mjeshtërinë e tyre si farkëtarë.

Betty Kelen

Fisi Kajnuka u dëbua nga Medineja. Ata ishin kryesisht farkëtarë, mjeshtër në krijimin e parzmoreve shkëlqimtare, të shpatave të lakuara dhe të helmetave të bukura, të cilat e bënin akoma më të lavdishme luftën e shkretëtirës. Ata bënin parzmore cilësore prej bronzi, me një helmetë të përshtatshme dhe me shpata të mprehta, që fishkëllonin në ajër kur t`i lëvizje. ("Muhammedi- i Dërguari i Zotit")

Edhe hebrenjtë e Hajberit dëgjuan për marrëveshjen e Hudejbijes dhe për kushtet e saj. Njësoj si Kurejshi në Mekke dhe si Umar ibn el-Hattabi në kampin musliman, që e kishin intepretuar këtë si një "dorëzim" të muslimanëve, edhe hebrenjtë e Hajberit e shihnin këtë si një shenjë të rënies në fuqi të shtetit të Medines. Duke u mbështetur në këtë teori të dobësimit të Medines, ata filluan ti nxisnin fiset mes Hajberit dhe Medines, për t`i sulmuar muslimanët. Njëri nga këto fise ishte fisi Ghatafan, që ishte aleat i hebrenjve të Hajberit.

Ata filluan të dërgonin ekspedita të befasishme në kullotat rreth Medines, njëra prej të cilave i takonte Profetit. Gjatë një sulmi të tillë, djali i Ebu Dherr Gifariut, ishte duke i kullotur devetë e Profetit. Ata e vranë atë, ia zunë rob të ëmën dhe i morën me vete devetë. Për fat të mirë, muslimanët arritën në kohë, për t`i kapur këta sulmues dhe për ta shpëtuar të shoqen e Ebu Dherr Gifariut.

Muhammedi vendosi t`u jepte fund këtyre provokimeve të pacipa. Sipas tij, nuk do të ishte punë e mençur, që të prisnin derisa hebrenjtë dhe të gjithë aleatët e tyre ta rrethonin Medinen. Andaj do të ishte më mirë që të parandalohej kjo gjë. Me këtë qëllim, ai u urdhëroi muslimanëve të mobilizoheshin dhe të marshonin drejt Hajberit.

Në shtator të vitit 628, Profeti u nis nga Medineja me 1600 ushtarë. Përveç tyre, edhe disa gra muslimane u nisën bashkë me ushtrinë për t`i ndihmuar të plagosurit dhe të sëmurët.

Hajberi kishte tetë kështjella. Më e forta dhe më e durueshmja prej tyre ishte kështjella el-Kamus. Mbrojtësi i kësaj kështjelle ishte një luftëtar i famshëm, i quajtur Merhab. Nën komandën e tij, ishin luftëtarët më të mirë të Hajberit, të cilët ishin ushtarët me armatimin më të mirë në gjithë Arabinë.

Muhammed Husejn Hajkal

Ekspedita e Hajberit ishte njëra nga më të mrekullueshmet. Hebrenjtë që jetonin në Hajber ishin nga më të pasurit, më të fuqishmit dhe më të armatosurit në Arabi. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Muslimanët i pushtuan lehtësisht të gjitha kështjellat e tyre, përveç el-Kamusit, që nuk pushtohej dot. Muhammedi e dërgoi fillimisht Ebu Bekrin dhe pastaj Umarin, me ushtarë të zgjedhur, për ta pushtuar këtë kështjellë. Që të dy u përpoqën dhe nuk ia dolën mbanë. Edhe disa të tjerë u përpoqën ta pushtonin kështjellën por dështuan. Këto dështime të njëpasnjëshme filluan ta shkatërronin moralin e ushtrisë.

Muhammedi e kuptoi se diçka dramatike duhet të bëhej menjëherë për ta ngritur moralin e muslimanëve. Pasi dështoi edhe një përpjekje tjetër për ta pushtuar kështjellën, ai vendosi dhe tha: "Nesër do t`ia jap flamurin e Islamit një njeriu që e do Zotin dhe të Dërguarin e Tij dhe të cilin Zoti dhe i Dërguari e duan. Ai është një njeri që e sulmon armikun dhe nuk ik dhe ai ka për ta pushtuar Hajberin."

Ndjekësit e Profetit e dinin se parashikimi i tij do të realizohej dhe se Hajberi do të pushtohej të nesërmen. Andaj secili prej tyre, u bë një kandidat për ta fituar nderin dhe lavdinë e pushtimit të kësaj kështjelle. Shumë prej tyre nuk fjetën dot gjithë natën me ambicjen e të qenit "i dashuri i Zotit dhe i të Dërguarit të tij" dhe për t`u bërë heroi që do ta pushtonte kështjellën e Hajberit.

Ditën tjetër, të gjithë shokët e Profetit u mblodhën para çadrës së tij. Secili ishte mbathur me rroba lufte dhe po garonte me të tjerët për të lënë përshtypje tek Profeti.

Profeti doli nga çadra dhe të gjithë filluan të shfaqnin shenja padurimi. Secili prej tyre përpiqej të binte në sy por Profeti as që e vërente ndonjërin prej tyre dhe parashtroi një pyetje të vetme: "Ku është Aliu?"

Në atë çast, Aliu ishte në çadrën e tij. E dinte se sikur të ishte vërtet "i dashuri i Zotit dhe i të Dërguarit", vetëm ai mund ta pushtonte kështjellën el-Kamus dhe askush tjetër. Profeti kërkoi ta sillnin Aliun.

Kur erdhi Aliu, Profeti në mënyrë solemne ia vendosi në duar flamurin e Islamit. Pastaj iu lut Zotit për të dhe u nda prej tij me një lamtumirë. Trimi i ri u nis drejt kështjellës më të fuqishme në Arabi, ku më të guximshmit e hebrenjve po e prisnin. Ai luftoi me të gjithë trimat e tyre, i mund të tërë dhe e ngriti flamurin e Islamit në kullën kryesore të kështjellës.

Kur ky pushtues u kthye në kampin e tij, i Dërguari i Zotit e priti me buzëqeshje, me puthje e përqafime dhe iu lut Zotit që ta shpërblente Luanin e Tij.

Ibn Is`hak

Burajda ibn Sufjan ibn Farva el-Eslemiu më ka përcjellur nga i ati, Sufjan ibn Amr ibn el-Akva, se i Dërguari ia dha Ebu Bekrit flamurin për ta pushtuar njërën prej kështjellave të Hajberit. Ai luftoi por u kthye i mundur dhe me humbje të mëdha. Të nesërmen e dërgoi Umarin dhe e njejta gjë ndodhi prapë. I Dërguari tha: "Nesër do t`ia jap flamurin në njeriu që e do Zotin dhe të Dërguarin e Tij. Zoti do ta pushtojë këtë kështjellë nëpërmjet tij. Ai nuk është njeri që ik. Të nesërmen, ia dha flamurin Aliut. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Edward Gibbon

Në verilindje të Medines, qyteti i lashtë dhe i pasur i Hajberit ishte qendra e fuqisë hebreje në Arabi. Kjo zonë, që ishte një tokë pjellore në mes të shkretëtirës, ishte përplot me të mbjellura dhe me bagëti dhe mbrohej nga tetë kështjella, disa prej të cilave ishin thuase të papushtueshme. Forcat e Muhammedit përbëheshin nga 200 kalorës dhe 1400 këmbësorë. Pas tetë rrethimesh të vështira ata ishin kapluar nga lodhja dhe nga uria. Edhe prijësit më të guximshëm kishin filluar të binin në dëshpërim. I Dërguari e ringjalli besimin dhe guximin e tyre me shembullin e Aliut, të cilit ia fali titullin "Luan i Zotit". Mbase mund ta besojmë pretendimin se një luftëtar gjigant nga hebrenjtë u shtri përtoke nga shpata e tij por e kemi paksa të vështirë ta besojmë romancën, e cila e prezanton Aliun duke e këputur nga vendi portën e kështjellës dhe duke e mbajtur në dorën e majtë si mburojë. ("Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake")

Washington Irving

Qyteti i Hajberit ishte i mbrojtur mirë nga bastionet e tij dhe nga kështjella el-Kamus, e ndërtuar mbi një shkëmb të thepisur, i cili e bënte të papushtueshme atë.Rrethimi i qytetit ishte njëra nga sipërmarrjet më të mëdha të muslimanëve. Kur Muhammedi i pa muret e fuqishme të Hajberit dhe kështjellën e tij, iu lut Zotit për fitore.

Rrethimi i kështjellës zgjati një kohë dhe e sfidoi gjithë shkathtësinë dhe durimin e Muhammedit dhe të trupave të tij, të cilët nuk kishin përvojë në sulmet kundër kështjellave. Muhammedi personalisht i udhëhiqte sulmet. Rrethuesit mbroheshin me hendeqe dhe kishin sjellë pajisje për t`i goditur muret e qytetit. Ndonse në fund u hap një vrimë në mur, për ditë më rradhë, çdo përpjekje për të kaluar dështoi. Ebu Bekri e udhëhoqi sulmin njëherë, duke e mbajtur flamurin e Profetit por edhe përkundër luftës heroike, u detyrua të tërhiqej. Sulmi i ardhshëm u udhëhoq nga Umar ibn Hattabi, i cili luftoi deri në mbrëmje por pa arritur ndonjë sukses të madh.

Një sulm i tretë u organizua nën komandën e Aliut, të cilit Muhammedi ia fali shpatën e tij, të quajtur Dhul Fikar. Me t`ia dorëzuar flamurin, Muhammedi e shpallë atë një njeri "i cili e do Zotin dhe të Dërguarin dhe të cilin Zoti dhe i Dërguari e duan. Një njeri, që nuk njeh frikë dhe që kurrë s`ia ka kthyer shpinën armikut, për të ikur."

Këtu mbase do të ishte me vend të jepnim një përshkrim të personalitetit të Aliut dhe të karakterit të tij. Ai ishte me shtat mesatar por tejet i zhvilluar dhe i fuqishëm. Ishte njeri me fytyrë të qeshur dhe me mjekërr të dendur.Ai ishte i njohur për disponimin e tij të mirë, për inteligjencën e fortë dhe për devotshmërinë fetare. Falë guximit të tij, ishte quajtur "Luani i Zotit."

Autorët arabë kanë bërë teprime të shumta të heroit të tyre më të dashur, në tregimin e Hajberit. Sipas tyre, Aliu kishte veshur një jelek të kuqërremtë, mbi të cilin kishte një parzmore prej çeliku. Bashkë me ndjekësit e tij, ai u ngjit në maje të gurëve të rënë nga thyerja e murit, i vendosur që të përparonte derisa të merej kështjella. Hebrenjtë sulmuan që t`i kthenin prapa sulmuesit. Në këtë përballje, Aliu luftoi ballë për ballë me gjeneralin hebre, Harithin, të cilin e vrau. Pas kësaj, vëllai i të vrarit doli për t`u hakmarrë. Ky ishte një njeri trupmadh, i mbathur me dy parzmore, me dy turbanë të mbështjellë përreth helmetës së tij, në anën e përparme të të cilës shkëlqente një diamant i madh. Ai kishte nga një shpatë të varur në secilën anë dhe një shtizë me tre kokë.Të dy luftëtarët e matën njëri tjetrin me sy dhe shkëmbyen ca fjalë. "Unë jam Merhabi", ia nisi hebreu. "I armatosur gjer në dhëmbë dhe i tmerrshëm në beteja.". "Dhe unë jam Aliu", tha tjetri. "Aliu, të cilin e ëma e quajti el-Hajdar (luan i fuqishëm) kur lindi".

Autorët muslimanë përshkruajnë një fund të shpejtë të luftëtarit hebre. Ai e sulmoi Aliun me shtizën e tij të gjatë por Aliu me shkathtësi iu shmang këtij sulmi dhe para se të mund të drejtohej armiku, një goditje e fortë nga shpata e Aliut, ia copëtoi mburojën, kaloi nëpër helmetën dhe turbanin e tij dhe e ia çau kokën deri në dhëmbë. Trupi i tij gjigant ra i pajetë në tokë.

Pas kësaj, hebrenjtë u tërhoqën drejt kështjellës dhe një sulm i përgjithshëm i muslimanëve filloi. Në luftim e sipër, mburoja e Aliut ra në tokë dhe e la trupin e tij të pambrojtur. Por ai e nxorri një derë të kështjellës dhe e përdori si mburojë në vijim të betejës.

Ebu Rafe, një shërbetor i Muhammedit thotë: "Pas betejës, unë dhe shtatë burra të tjerë më kot u përpoqëm ta lëviznim derën nga vendi."

(Kjo gjë është përcjellur edhe nga Ebu`l Fida. "Ebu Rafeja", thotë Giboni, "ishte një dëshmitar okular, por kush do të dëshmojë për vetë atë?" Pajtohemi me këtë historian të famshëm në skepticizmin e tij. Por sikur t`i mohonin dëshmitë e dëshmitarëve okularë, ç`do të ndodhte vallë me historinë?)  ("Jeta e Muhammedit")

Sir William Muir

Hebrenjtë u mblodhën përreth prijësit të tyre Kinanes dhe u vendosën para kështjellës Kamus, të vendosur për të luftuar. Pas disa përpjekesh të dështuara për t`i larguar, Muhammedi planifikoi një sulm të përgjithshëm. Atëherë tha: "Do t`ia jap flamurin një njeriu që e do Zotin dhe të Dërguarin e Tij, njësoj siç e duan ata atë. Ai do ta sjellë fitoren. Mëngjesin e nesërm, flamuri u vendos në duart e Aliut dhe trupat u nisën. Në këtë çast, një ushtar doli nga rradhët hebreje dhe i sfidoi armiqtë e tij në dyluftim. "Unë jam Merhabi", bërtiti ai. "Siç e di i gjithë Hajberi, jam një ushtar i armatosur gjer në dhëmbë, kur ndizen flakët e luftës." Pastaj doli Aliu duke thënë: "Unë jam ai, të cilin e ëma e quajti Luan dhe si luani i egërsirave, i mas armiqtë në peshoren e të mëdhenjve."

Luftëtarët u afruan dhe Aliu e çau kokën e Merhabit në dy. Pas kësaj, trupat muslimane bënë një sulm të përgjithshëm dhe pas një lufte të vështirë, e larguan armikun. Në këtë betejë, Aliu i tregoi shkathtësitë e tij. Me të humbur mburojën e vet, ai e mori një derë dhe e përdori në vend të saj. Tradita, në një proces teprimesh, e ka transformuar këtë mburojë të improvizuar në një portë gjigante dhe e ka kthyer këtë hero në një Samson. Fitorja ishte vendimtare, hebrenjtë humbën 93 vetë dhe muslimanët veteëm 19, gjatë gjithë ekspeditës.

R.V.C. Bodley

Muhammedi e filloi këtë ekspeditë duke i eliminuar një nga një bastionet më të vogla. Kur përfundoi me këtë, ai marshoi drejt el-Kamusit, kështjellës kryesore të Hajberit. Ishte një vend madhështor me mure të larta, të ndërtuara mbi shkëmbinj. Të gjitha hyrjet ishin të fortifikuara dhe brenda mureve, kishte një garnizon të armatosur dhe të pajisur mirë.

Lufta e rrethimeve ishte e pazakontë për këta nomadë të mësuar me sulmet e shkretëtirës. Megjithatë, Muhammedi urdhëroi që të ndërtoheshin disa pajisje rrethimesh. Më e dobishme nga këto pajisje doli një lloj tokmaku nga trungu i palmeve, i cili më në fund, arriti të shkaktonte një të çarë në muret rrethuese.

Pas kësaj, Ebu Bekri udhëhoqi një sulm heroik por u detyrua të tërhiqej. Pastaj provoi edhe Umari, i cili arriti deri në buzë të hyrjes por e humbi një pjesë të mirë të njerëzve të tij dhe u detyrua të kthehej. Më në fund, Aliu u drejtua nga muri, me flamurin e zi në dorë, duke thirrur: "Unë jam ai, të cilin e ëma e quajti Luan dhe si luani i egërsirave, i mas armiqtë në peshoren e të mëdhenjve".

Aliu nuk kishte një trup gjiganti por këtë mungesë shtati e kompenzonte me fuqinë e tij të jashtëzakonshme. Atë ditë kishte veshur një pelerinë të kuqe, mbi të cilën mbante një parzmore shkëlqimtare. Mbi kokë kishte një helmetë me maje, të punuar me argjend. Në dorën e djathtë e mbante shpatën e Muhammedit, Dhul Fikarin, e cila iu dorëzua bashkë me flamurin e zi.

Njëri pas tjetrit, luftëtarët hebrenj e sulmonin Aliun por secili prej tyre dëbohej me krahë ose këmbë të prerë e ndonjëherë edhe pa kokë. Më në fund, luftëtari më i mirë i hebrenjve, një njeri i quajtur Merhab, i cili ishte më shtatlarti i të gjithëve, doli para Aliut. Ai kishte mbathur dy parzmore dhe përreth helmetës kishte një turban, të ngjitur me një diamant të madh. Përreth belit kishte një rrip prej ari, në të cilin ishin varur dy shpata. Ai nuk i përdorte shpatat dhe i vriste njerëzit me shtizën e tij me tre kokë. Për një çast, beteja pushoi dhe ushtarët filluan ta ndiqnin dyluftimin e tyre.

Merhabi, njësoj si Goliati mitik, kurrë nuk ishte mundur. Trupi i tij shtatlartë mjaftonte për t`i trembur armiqtë dhe shtiza e tij i trembte edhe luftëtarët më të zotë.

Merhabi e sulmoi i pari Aliun me shtizën e tij. Për një çast, Aliu, që s`ishte i mësuar të luftonte kundër një arme të tillë, e humbi baraspeshën. Por pas pak, u vendos sërish dhe filloi të luftonte me hebreun. Një lëvizje e beftë dhe një tërheqje e shpejtë e Aliut, bëri që shtiza t`i fluturonte nga duart Merhabit. Para se të mund ta nxirrte njërën prej shpatave të tija, shpata e Aliut ia çau kokën, duke e copëtuar helmetën dhe turbanin e tij, që i ranë mbi supe. Hebrenjtë, që e panë të vdekur heroin e tyre, u tërhoqën brenda qytetit. Muhammedi dha shenjë për një sulm të përgjithshëm dhe muslimanët sulmuan. Aliu e udhëhiqte sulmin. Gjatë dyluftimit ai e kishte humbur mburojën e tij dhe për ta zëvendësuar atë, kishte nxjerrë një derë nga vendi dhe e përdorte si mburojë. ("I Dërguari- jeta e Muhammedit", 1946)

Muhammed Husejn Hajkal

Duke e parë se kjo ishte mundësia e fundit për mbijetesën e tyre në Arabi, hebrenjtë po luftonin me vendosmëri. Me kalimin e ditëve, Profeti e dërgoi Ebu Bekrin me një kontigjent dhe me flamurin e Islamit, për ta pushtuar kështjellën Na`im, por ai s`e pushtoi dot edhe përkundër luftimeve të ashpra. Pastaj Profeti e dërgoi Umar ibn el-Hattabin por edhe ai nuk solli ndonjë rezultat më të mirë se Ebu Bekri. Ditën e tretë, Profeti e kërkoi Ali ibn Ebu Talibin dhe duke e bekuar, i urdhëroi që ta sulmonte kështjellën. Aliu u priu forcave muslimane dhe luftoi trimërisht. Gjatë luftimeve, e humbi mburojën e tij dhe duke u mbrojtur me një derë që e kish` nxjerrë nga vendi, vazhdoi të luftonte derisa trupat e tija e pushtuan kështjellën. E njejta derë u përdor nga Aliu për t`u bërë një urë ushtarëve muslimanë, që të hynin brenda shtëpive në kështjellë. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Rezultatet e pushtimit të Hajberit

Pushtimi i Hajberit është një gur kilometrik në historinë e Islamit sepse ishte fillimi i shtetit dhe i perandorisë islame. Historiani indian, M.Shibli, në biografinë e Profetit, thotë:

Hajberi ishte ekspedita e parë, në të cilën jomuslimanët kishin hyrë nën sundimin e shtetit islam. Ishte hera e parë që u definuan dhe u zbatuan principet e qeverisjes islame. Andaj, Hajberi është fushata e parë e suksesshme e Islamit.

Në Hajber, shteti i sapolindur islam fitoi popullatë dhe territore të reja. Ky ishte fillimi, jo vetëm i Shtetit Islam por edhe i zgjerimit të tij. Nëse pushtimi i Hajberit ishte fillimi i Shtetit Islam, atëherë mund të thuhet se Ali ibn Ebu Talibi ishte arkitekti kryesor i tij.

Para pushtimit të Hajberit, muslimanët ishin të varfër ose thuase të varfër. Hajberi i bëri të pasur përnjëherë. Imam Bukhariu përcjell nga Umar ibn el-Hattabi, i cili thotë: "Deri në pushtimit e Hajberit, ne ishim të urritur gjithë kohës" I njejti përcjell nga Aisheja, e shoqja e Profetit: "Vetëm pas pushtimit të Hajberit kam mundur të ha hurma aq sa më donte shpirti."

Muhaxhirët në Medine nuk kishin mundësi ta fitonin bukën e gojës dhe si pasojë, nuk kishin ndonjë të ardhur të rregullt. Deri në pushtimin e Hajberit, ata vështirë kishin mbijetuar. Me t`u pushtuar kjo kështjellë, fati i tyre ndryshoi tërësisht.

Montgomery Watt

Deri në marrjen e Hajberit, financat e shoqërisë muslimane ishin tejet të kufizuara dhe Emigrantët jetonin pjesërisht të varur nga mikpritja e Ndihmuesve. ("Muhammedi, Profet dhe burrë shteti")

Hajberi e ndryshoi gjendjen e shoqërisë muslimane nga varfëria ekstreme drejt mirëqenies materiale.

S.Margoliouth

Kur muslimanët e ndanë prenë e luftës, panë se pushtimi i Hajberit i kalonte të gjitha begatitë që Zoti ia kishte falur Profetit të tyre. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", 1931)

Pushtimi i Hajberit u solli shumë begati muslimanëve. Ndër ta, mund të numërohen:

1. Sasi të mëdha ari dhe argjendi, të cilat hebrenjtë i kishin mbledhur për gjenerata e gjenerata.


2. Arsenali më i mirë i armëve në gjithë Arabinë, i mbushur me armët më të reja të kohës: shpata, shtiza, mburoja, parzmore, harqe dhe shigjeta.


3. Kope të mëdha kuajsh, devesh dhe bagëtish.


4. Tokë të pasura punuese dhe plantazhe palmash.

Sir John Glubb

Banorët e Hajberit, njësoj si ato të Medines, jetonin nga bujqësia dhe në veçanti nga kultivimi i hurmave. Madje edhe sot,  përdoret thënia "Të çosh hurma në Hajber", që e ka kuptimin e njejtë me shprehjen tonë "Të çosh qymyr në Newcastle..." (dmth. të çosh diçka në vendin ku ajo gjë bëhet më së miri). Thuhet se Hajberi ishte oaza më e pasur në Hixhaz. ("Jeta dhe koha e Muhammedit")

Pas dorëzimit të hebrenjve të Hajberit, Profeti bëri disa rregullime të reja për administrimin e territoreve të fituara.

S.Margoliouth

Në këtë çast, Muhammedi e mendoi planin, i cili do të bëhej institucioni më i rëndësishëm i Islamit. Të vriteshin ose të dëboheshin të gjithë banorët e Hajberit nuk do të ishte një politikë e mirë, sepse nuk ishte diçka e dëshirueshme që muslimanët, të cilë ë do të duheshin për shërbim aktiv, të vendoseshin aq larg Medines. Për më tepër, aftësitë e tyre si kultivues nuk do të ishin aq të mira sa ato të pronarëve paraprakë. Andaj ai vendosi t`i linte hebrenjtë ta punonin tokën, me një pagesë që do të ishte sa gjysma e prodhimit të tyre. Sasi kjo, e cila sipas llogarive të Abdullah ibn Ravahas, ishte 200,000 shporta hurmash. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", 1931)

Një goditje e fuqishme e shpatës së Aliut i zgjodhi sakaq problemet ekonomike të shoqërisë muslimane dhe i dha fund përgjithmonë varfërisë së saj. Ai gjithashtu i dha fund edhe varësisë së muslimanëve, nga një mentalitet aspak i qëndrueshëm, për ta siguruar ushqimin e tyre.

Ka edhe një aspekt, në të cilin ekspedita e Hajberit ishte e një rëndësie të jashtëzakonshme, jo vetëm për muslimanët e kohëve të Profetit por edhe për gjeneratat në vijim. Kjo ekspeditë ishte hera e parë, që mënyra e luftimit i kishte thyer kornizat e luftës klasike arabe. Metoda arabe e luftës ishte zakonisht shumë trimërore por shumë pak efektive. Arabët nuk dinin thuase asgjë për strategjinë dhe taktika e vetme që e dinin ishte "sulmo dhe ik". Shpresa e vetme e tyre për fitore, mbështetej në aftësinë e tyre për ta zënë në befasi armikun. Për shekuj, ata kishin luftuar kundër njëri-tjetrit dhe gjithmonë i kishin përdorur kallëpet e njejta të sulmeve të befasishme, pa ndonjë ndryshim në strategji. Më parë, pamë se si një hendek i thjeshtë arriti ta ndalte dhe ta bënte të pafuqishme një ushtri prej dhjetëra mijëra ushtarësh gjatë rrethimit të Medines në vitin 627 të erës sonë. Edhe gjeneralët më të zotë të idhujtarëve, si Halid bin Velidi dhe Ikrime ibn Ebu Xhehli ishin krejtësisht të paaftë kundër kësaj strategjie.

E gjithë kjo do të ndryshonte pas Hajberit. Ali ibn Ebu Talibi u mësoi muslimanëve se si duhej të vendosej rrethimi dhe si mund të pushtoheshin kështjellat. Ai u mësoi si duhej të krijonin një strategji dhe si të luftonin në beteja të ashpra dhe vendimtare, si një ushtri e disiplinuar. Në Hajber, Aliu ua fali muslimanëve çelësin, me të cilin do të mund ta pushtonin gjithë botën.

Pronat e Fedekut

Fedeku ishte një tjetër vendbanim hebre pranë Hajberit. Njerëzit e Fedekut u dorëzuan pa luftë dhe dërguan emisarë pranë Profetit, për të arritur marrëveshje në lidhje me kushtet e dorëzimit. Ai e pranoi dorëzimin e tyre dhe u dha të drejtë të qëndronin në tokat e tyre, nën sundimin e Shtetit Islam. Fedeku, pra, u fitua pa ndonjë përpjekje të ushtrisë muslimanë. Si e tillë, ajo konsiderohej si pronë private e Profetit.

Muhammed Husejn Hajkal

Pasuria e Hajberit, sipas rregullit, do të ndahej mes ushtarëve muslimanë, të cilët kishin luftuar për ta siguruar atë. Pasuria e Fedekut, në anën tjetër, i takonte Muhammedit, sepse asnjë musliman nuk kishte luftuar për të dhe nuk kishte ndërmarrë ndonjë gjë për ta fituar. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Në ditët e para të historisë islame, muslimanët, që ishin akoma në Meke, ishin tejet të varfër dhe nuk kishin mundësi për ta fituar bukën e gojës. Hatixheja, gruaja e Profetit, e ushqente dhe e strehonte pjesën më të madhe prej tyre. Ajo e harxhoi gjithë pasurinë e saj për ta, aq sa kur vdiq, nuk kishte asgjë për t`i lënë si trashëgim të bijës, Fatimesë. Kur pronat e Fedekut u fituan nga Profeti, ai vendosi t`ia dhuronte të bijës, si një shpërblim, për sakrificat e mëdha, që e ëma kishte bërë për Islamin. Andaj, ai ia fali Fedekun të bijës dhe ajo u bë pronare e kësaj toke.

Edhe hebrenjtë e Vadi ul Kurrasë dhe Tejmes, dy oaza të tjera në Hixhaz, u pajtuan t`i dorëzoheshin Profetit me kushtet e njejta, si ato të Hajberit dhe Fedekut dhe qëndruan në tokën e tyre.

Xhafer ibn Ebu Talibi

I Dërguari i Zotit ishte akoma në Hajber kur kushëriri i tij, Xhafer ibn Ebu Talibi, u kthye nga Abisinia, pas një mungese prej katërmbëdhjetë vitesh. Kur Xhaferi kuptoi se mësuesi i tij ndodhej në Hajber, ai u nis menjëherë andej. Arritja e tij në Hajber, ishte e njëkohshme me pushtimin e kësaj kështjelle nga i vëllai, Aliu. Muhammedi e donte Xhaferin si djalin e tij. Ai e përqafoi fort dhe tha: "Nuk e di ç`më bën më të lumtur: pushtimi i Hajberit ose ardhja e Xhaferit."

Muhammed Husejn Hajkal

Muhammed ishte aq i lumtur për kthimin e Xhaferit, sa nuk e dinte cila lumturi ishte më e madhe: fitorja në Hajber ose ribashkimi me të. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Umreja ose Pelegrinazhi i vogël - viti 629 (8 pas Hixhrit)

Një vit pas marrëveshjes së Hudejbijes, i Dërguari i Zotit e vizitoi Mekken për të bërë pelegrinazh. Ai shoqërohej nga dy mijë muslimanë. Në përshtatshmëri me kushtet e marrëveshjes, politeistët e zbrazën Mekken për tri ditë me rradhë. Muslimanët hynë në Mekke nga veriu dhe nuk takuan thuase asnjë mekkas. I Dërguari ishte mbi devenë e tij, të quajtur Kasva. Shoku i tij, Abdullah ibn Ravaha, i mbante frerët e devesë, kur i Dërguari erdhi në afërsi të Qabes. Ai po i recitonte vargjet e kapitullit "Fitorja" të Kur`anit kurse muslimanët e tjerë brohorisnin: "Me urdhrin Tënd, o Zot!"

Kur të gjithë muslimanët ishin mbledhur përreth Qabes, Bilalli u ngjit mbi Qaben dhe e thirri ezanin (thirrjen për në lutje), që ishte i pari ezan në Shtëpinë e Zotit. Dy mijë muslimanë iu përgjigjën thirrjes së tij.

Politeistët po e dëshmonin këtë skenë nga lartësitë e kodrave përreth Mekkes. Kurrë nuk kishin parë një disiplinë të tillë, ku muslimanët me prejardhje aristrokrate, i bindeshin pa fjalë thirrjes së një ish-skllavi. Ata kurrë nuk kishin parë një demonstrim të tillë të barazisë dhe unitetit. Masa e madhe e muslimanëve lëvizte si në trup i vetëm dhe Kurejshi shihte me sytë e tij se ky ishte një trup, ku nuk kishte dallime mes të pasurit dhe të varfërit, mes fisnikut dhe të thjeshtit, mes të ziut dhe të bardhit ose mes arabit dhe të huajit. Ata po shihnin se vëllazëria, barazia dhe uniteti për të cilin flisnin principet islame, nuk ishin koncepte teorike por të vërteta të prekshme. Ishte kjo një pamje tejet prekëse, që nuk mund të mos ua ketë prekur zemrat edhe idhujtarëve më të përbetuar.

Largimi i muslimanëve ishte gjithashtu shembullor. Ata ishin më se të kujdesshëm për të mos bërë diçka që ishte e ndaluar dhe kishin për qëllim të bënin vetëm një gjë: t`u bindeshin urdhrave të Zotit.

Por edhe përkundër rendit të tij të përsosur, ky demonstrim disipline i muslimanëve, ishte krejtësisht i padirigjuar dhe spontan. Arabët nuk ishin alergjikë ndaj asgjëje, aq sa ishin ndaj disiplinës dhe rendit. Por ata, për disa vite ishin transformuar krejtësisht, falë magjisë së Islamit. "Prekja" e Islamit i kishte bërë ata një model të disiplinës për të gjithë popujt e botës.

M. Shibli, historiani indian, në veprën e tij "Sirat`un-Nebi" ("Jeta e Profetit", botimi i njëmbëdhjetë (1976), vëll.1, fq.504), të botuar nga Maarif Printing Press, në Azamgarh të Indisë, thotë se në fund të tri ditëve, prijësit e Kurejshit e thirrën Ali ibn Ebu Talibin dhe i thanë: "Të lutemi, informoje Muhammedin se koha e caktuar kaloi dhe se ai, bashkë me ndjekësit e tij, duhet të largohet nga Mekkeja." Aliu ia përcolli Profetit këtë porosi. Ky i fundit pranoi menjëherë dhe u urdhëroi muslimanëve të largoheshin nga Mekkeja, me çfarë ata e nisën marshimin e tyre të gjatë për në shtëpi.

Muslimanët e kishin bërë Umren dhe ishin kthyer në Medine. Pikërisht në këtë periudhë, Halid bin Velidi dhe Amr bin Asi e pranuan Islamin. Ata shkuan në Medine, e pranuan Islamin dhe u rradhitën në mesin e muhaxhirëve. Që të dy do të bëheshin të famshëm në të ardhmen si gjeneralë të Ebu Bekrit dhe të Umarit.

Letrat e Profetit drejtuar sunduesve të shteteve fqinje

Në gusht të vitit 629, i Dërguari i Zotit, Muhammedi, u dërgoi letra të gjithë sunduesve të shteteve fqinje dhe i ftoi në Islam.

E. von Grunebaum

Në vitin 629, Muhammedi u dërgoi nga një letër gjashtë sunduesve: mbretit pers, perandorit bizantin, Negusit të Abisinisë, guvernatorit të Egjiptit, një princi Ghassanid dhe prijësit të fisit Hanife, në juglindje të Arabisë. Të gjithë i ftoi që ta pranonin Islamin. "Islami klasik - Një histori 600-1258" Muhammedi nuk ishte i Dërguari i Zotit për arabët por për gjithë botën. Ishte detyrë e tija që t`ia përcillte njerëzimit porosinë e fundit të Zotit, gjë që edhe e bëri. Megjithatë, Professor Margoliouth, i konsideron këto letra vetëm si parashenja të një agresioni dhe pushtimi dhe thotë: Gjatë kampanjës së Hajberit, ai (Muhammedi) e shpalli programin e tij për ta pushtuar botën, duke u dërguar letra sunduesve, namin e të cilëve e kishte dëgjuar. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", 1931)

Është e saktë se programi i të Dërguarit të Zotit ishte një program i "pushtimit të botës" por ai nuk ishte një program i pushtimit me armë dhe me dhunë. Qëllimi i tij ishte t`i pushtonte mendjet dhe zemrat e burrave dhe grave, gjë që Islami e bëri në kohën e tij dhe vazhdon ta bëjë akoma edhe sot.

Në dërgimin e këtyre letrave, Profeti udhëhiqej vetëm nga dëshira e tij që të gjithë njerëzit të jetonin në një bindje të plotë ndaj urdhrave dhe ligjeve të Zotit. Sepse vetëm bindja e plotë ndaj këtyre urdhrave mund të garantojë paqe, lumturi dhe mirëqenie të njerëzimit në botë por edhe shpëtim në jetën e amshueshme.

30. Beteja e Mut`asë

Në vitin 629, fisi i krishter arab, Ghassan, po udhëhiqej nga Shurhajli, një princ vazal i Bizantit. Ai ishte njëri nga sunduesit që kishin marrë letër nga Muhammedi për ta pranuar Islamin. Asokohe, ai qëndronte në Mut`ah, një qytezë në lindje të Detit të Vdekur. Kur i dërguari i Profetit, Harith bin Umajri, arriti në pallatin e tij për t`ia sjellë letrën, ai urdhëroi që të ekzekutohej.

Vrasja e Harith bin Umajrit ishte një provokim i pashembullt, sepse vrasja e lajmëtarëve, konsiderohej një krim i pafalshëm nga shumë kombe. Profeti vendosi të merte masa ndëshkuese. Ai mblodhi një ushtri prej 3000 burrash dhe e dërgoi atë nën komandën e mikut dhe ish-skllavit të tij, Zejd bin Harithes, për të kërkuar dëmshpërblim. Në të njejtën kohë, ai krijoi një hierarki komande dhe përgjegjësie. Sikur të vritej Zejdi, atëherë komanda i kalonte Xhafer ibn Ebu Talibit dhe sikur të vritej edhe ky i fundit, atëherë Abdullah ibn Ravaha do të bëhej komandant i ushtrisë.

Kur Shurhajli e mori lajmin se një ushtri nga Medineja po i afrohej kryeqytetit të tij, edhe ai e mobilizoi ushtrinë dhe u bë gati për t`u përballur me armikun. Ai i vendosi trupat e tij në jug, jashtë mureve të Mut`asë. Trupat përbëheshin nga garnizoni romak në Mut`ah dhe nga forca të sapokrijuara të fiseve lokale. Kur muslimanët arritën dhe e panë gjendjen, e kuptuan menjëherë se do të ishte një betejë aspak e barabartë sepse armiku ishte në përparësi të bindshme në numër.

Prijësit muslimanë e mblodhën këshillin e luftës. Zejb bin Haritheja sugjeroi që menjëherë t`i dërgohej një lajmëtar Profetit, që ta lajmëronte për pabarazinë e forcave të të dyja palëve dhe t`i kërkonte përforcime. Por Abdullah bin Ravaha e kundërshtoi dhe tha se vendimi për të luftuar ose jo nuk varej nga numri i tyre, sepse numri ishte krejtësisht irelevant për ta. Ai tha: "Ne luftojmë për ta fituar kurorën e martirit dhe jo për lavdinë e triumfit. Ja ku e kemi mundësinë, le të mos e humbim!" Abdullah bin Ravaha e mbylli diskutimin me dëshminë e tij të fuqishme dhe muslimanët u nisën për t`u përballur me armikun. Në përballjet e para, gjenerali musliman, Zejd bin Harithe, u vra.

Betty Kelen

Zejdi e mori flamurin e të Dërguarin dhe u vra sakaq. Ai ishte muslimani i parë që vdiq për besimin në një tokë të huaj. ("Muhammedi, i Dërguari i Zotit")

Pas tij komanda e ushtrisë kaloi tek Xhafer ibn Ebu Talibi, që ishte vëllai i Aliut, disa vite më i vjetër se ai. Ai luftoi trimërisht për një kohë të gjatë, derisa trupat e pajetë të ushtarëve armiq formuan një grumbull rreth tij. Por pikërisht atëherë, një ushtar romak iu afrua nga pas, e goditi me shpatë krahun e majtë të tij dhe ia këputi nga trungu. Xhaferi nuk e lëshoi flamurin dhe vazhdoi ta sulmonte ushtrinë armike. Pak më vonë, një tjetër romak e sulmoi nga pas dhe ia preu me shpatë edhe krahun e djathtë. Ky hero i patrembur e mbajti shtrënguar flamurin në nofullën e tij dhe vazhdoi të marshonte. Pasi i kish` humbur të dy krahët dhe e kishte të pamundur të mbrohej, një ushtar tjetër romak u afrua dhe e vrau me një goditje të fuqishme të topuzit. Pas vdekjes së Xhaferit, Abdullah ibn Ravaha e morri komandën e ushtrisë por edhe ai ra dëshmor.

Washington Irving

Ndër porositë e ndryshme, të cilat Muhammedi i kishte dërguar përtej kufijve të Arabisë, për t`i ftuar prijësit fqinj në Islam, ishte një porosi për guvernatorin e Basrës, një provincë e madhe në kufi me Sirinë. Lajmëtari i Profetit u vra në Mut`ah nga një arab i fisit të krishter Ghassan, i cili ishte djali i Shurhajlit, një princ, që sundonte në Mut`ah si vazal i Herakliusit. Muhammedi dërgoi një ushtri prej 3000 vetësh kundër këtij qyteti. Ishte një ekspeditë tejet kritike, sepse mundej që, për herë të parë, t`i sillte përballë forcat e Islamit dhe ato të Perandorisë Romake. Komanda iu dha Zejdit, ish-skllavit të Muhammedit. Shumë oficerë ishin rradhitur në hierarki pas tij. Njëri prej tyre ishte kushëriri i Muhammedit, Xhaferi, i cili  vite më parë, me oratorinë e tij, i kishte shprehur aq bukur doktrinat islame para mbretit të Abisinisë, sa e kishte lënë të pafjalë emisarin kurejshit, që kishte ardhur për t`i kërkuar të arratisurit. Ai ishte në moshë të pjekur dhe ishte i famshëm për guximin dhe për hijeshinë e tij. ("Jeta e Muhammedit")

Teksa e sulmonte armikun, Xhaferi këndonte një këngë. Sir William Muir e ka përcjellur kështu, këngën e Xhaferit:

Parajsë o Parajsë! Ç`vend i bukur pushimi!

E ëmbël është hija atje dhe i akullt uji...

O Romë! Koh` e belasë sate është pranë

E ditët kur t`mbaroj me ty e t`të hedh përtokë

afër janë...

Kur Xhaferi u vra, trupi i tij u kthye në kamp. Abdullah ibn Umar ibn el Hattabi, i cili ishte me ushtrinë, thotë se i numëroi plagët në trupin e tij dhe gjeti më se pesëdhjetë plagë vetëm në pjesën e përparme. Xhaferi kishte qëndruar në këmbë kundër shpatave e shtizave të armikut, edhe pasi i kishte humbur të dy krahët.

Kur të tre gjeneralët e emëruar nga Profeti ishin vrarë, muslimanët mbetën pa një prijës, për një kohë. Pastaj, Halid ibn Velidi, i cili ishte në mesin e ushtarëve, e mori flamurin në dorë dhe u priu muslimanëve. Kur ra mbrëmja, ushtritë u tërhoqën dhe kjo i dha mundësi Halidit, që t`i riorganizonte ushtarët e tij. Thuhet se të nesërmen, ai i mbajti trupat në pozitë mbrojtjeje dhe kur e pa se ishte e pamundur të fitonin, urdhëroi që të tërhiqeshin. Me këtë, ai arriti ta kthente në Medine pjesën e mbetur të ushtrisë.

Kur këta ushtarë hynë në Medine, ata u ndeshën me një "pritje", që me siguri i bëri ta harronin "pritjen", që ua kishin bërë romakët në Mut`ah. Ata u pritën nga masat e zemëruara të njerëzve, të cilët u hidhnin pluhur në fytyrë dhe mbeturina në kokë, e i tallnin ngase kishin ikur nga fushëbeteja, në vend që të vdisnin në të si trima. Më në fund, Profeti ndërhyri dhe i shpëtoi ushtarët nga reagimet e popullit.

Sir William Muir

Rradhët muslimane ishin thyer tashmë dhe romakët, shkaktuan një tollovi totale në mesin e ushtarëve që po iknin. Së paku, Uakidiu thotë kështu. Disa burime të tjera përcjellin se Halidi e mblodhi ushtrinë dhe (sipas njërit versioni) u solli dëme të mëdha romakëve ose (sipas një versioni tjetër) bëri një tërheqje të suksesshme nga beteja. Por përkundër kësaj, shkurtësia e rrëfimeve në lidhje me betejën është një dëshmi për të kundërtën. Pritja e ushtrisë në Medine, pranon vetëm një përfundim: beteja ishte një tërheqje krejtësisht e turpshme. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1861)  

Sir John Glubb

Në betejën Mut`asë, Xhafer ibn Ebu Talibi, vëllai i Aliut, e mori flamurin nga Zejdi, që po vdiste dhe e ngriti përsëri. Armiku iu afrua Xhaferit, i cili së shpejti mori shumë plagë në të gjithë trupin. Sipas burimeve tradicionale, të dy duart e tij u prenë por ai qëndroi në këmbë, dhe e mbajti flamurin me pjesët e mbetura të krahëve të tij, derisa një ushtar bizantin e vrau.

Kur muslimanët e mundur i afroheshin Medines, Profeti dhe banorët dolën nga qyteti për t`i pritur. Medinasit filluan të hidhnin baltë mbi ushtarët e ikur dhe të thirrnin: "Ju ikanakë! Ju ikët nga rruga e Zotit!" Por Muhammedi, me atë butësi të tij, që dinte ta përdorte mirë, intervenoi për t`i mbrojtur.

Mëngjesin e ardhshëm në xhami, Profeti shpalli se, në një vizion të tij, i kishte parë martirët e Mut`asë në parajsë, si rrinin ulur mbi kolltukë dhe si Xhaferi ishte pajisur me dy krahë zogu, të stërpikur me gjak dëshmori, mbi pupla. Falë këtij vizioni të Profetit, ky dëshmor u bë i njohur me titullin "Xhaferi Fluturues" ose "Xhafer-i Tajjar". ("Pushtimet e mëdha arabe")

Betty Kelen

Kur ushtria u kthye në shtëpi, ai (Muhamedi) doli për t`i pritur, bashkë me djalin e Xhaferit, mbi devenë e tij. Ishte ky një kthim i tmerrshëm për ata që kishin mbetur gjallë, duke e ndjekur Halidin, derisa familjarët dhe të dashurit e Profetit kishin rënë në betejë. Njerëzit e Medines morën rërë dhe baltë nga toka dhe u hodhën ushtarëve, duke thirrur: "Frikacakë! Ikanakë! Ju ikët nga Zoti." ("Muhammedi, i Dërguari i Zotit")

Disa historianë muslimanë janë përpjekur dëshpërimthi për të vërtetuar se Mut`ah ishte një fitore muslimane, gjë që nuk është e vërtetë. Nuk është dhe aq e qartë përse kanë dashur ta shfaqin këtë disfatë si një fitore. Përpjekja për të vërtetuar se muslimanët e fituan betejën mund të burojë nga dëshirë për t`i shfaqur ushtarët muslimanë si të pandalshëm. Por a do ta mbulonin vallë të vërtetën thjesht për të treguar se muslimanët nuk mund të pësonin disfatë? Në fund të fundit, muslimanët kishin humbur edhe në Uhud.

Ebu`l Kelam Azadi, biografi indian i Profetit, thotë se muslimanët u dhanë një goditje shkatërruese romakëve në Mut`ah. Ai e përcjell pritjen e ashpër të medinasve por ia mvesh këtë gjë "injorancës" së tyre dhe thotë se ata kishin marrë lajme të gabuara për rezultatin e betejës.

Medinasit mund të kishin marrë lajme të gabuara për rezultatin e betejës por asnjëri nga ushtarët nuk u përpoq ta korigjonte këtë "keqinformim". Asnjëri prej tyre nuk u tha qytetarëve, për shembull: "Kështu vallë i prisni heronjtë e Islamit, me baltë dhe mbeturina mbi kokat e tyre? Mos vallë kështu i shpërbleni mbrojtësit e fesë?" Por asnjëri prej tyre nuk parashtroi pyetje të tilla.

Edhe sikur banorët e Medines të ishin keqinformuar se muslimanët qenë mundur në Mut`ah, siç pretendon Azadi, sa kohë do t`u duhej që ta kuptonin se nuk ishte ashtu? Në rradhë të parë, vetë ushtarët nuk i kundërshtuan qytetarët, teksa këta të fundit u hidhnin baltë, siç u përmend më sipër. Përveç kësaj, disa prej tyre ishin tepër të turpëruar për të dalë nga shtëpitë e tyre. Ata nuk donin të dukeshin në publik nga frika se mund të kritikoheshin ose edhe të sulmoheshin nga banorët e Medines, për shkak të paburrërisë së tyre para armikut. Dëshira e tyre më e madhe ishte të fshiheshin nga gjithkush.

D.S. Margoliouth  

Të mbijetuarit e betejës së tmerrshme (Mut`ah) u pritën nga muslimanët si dezertorë dhe madje disa prej tyre, kishin frikë të shfaqeshin në publik për një kohë. Në tetë vite luftimesh, banorët e Medine ishin bërë spartanë të vërtetë. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", 1931)

Muhammed Husejn Hajkal

Sapo Halidi mbëriti në Medine, Muhammedi dhe muslimanët dolën për t`i pritur. Muhammedi e mbante në krahë, Abdullahun, djalin e Xhaferit, komandantit të dytë të forcave muslimane në Mut`ah. Pasi e kuptuan si ishte puna, njerëzit filluan të hidhnin pluhur mbi ushtarët muslimanë, duke i akuzuar se kishin ikur nga fushëbeteja, duke u larguar nga kauza e Zotit. I Dërguari i Zotit, u tregoi njerëzve se ata nuk kishin ikur por se me dëshirën e Zotit, thjesht ishin tërhequr, për të sulmuar sërish. Por edhe përkundër këtij arsyetimi të Muhammedit, njerëzit nuk donin t`i falnin ushtarët për tërheqjen dhe kthimin e tyre. Seleme ibn Hishami, një pjesëtar i kësaj ekspedite, nuk shkonte në xhami për t`u falur dhe as që shfaqej në publik nga frika të mos e akuzonin se kishte ikur nga kauza e Zotit. Sikur këta njerëz, në veçanti Halid ibn Velidi, të mos dallohej më vonë si një luftëtar i aftë, kundër të njejtit armik, emri i tyre do të mbetej përgjithmonë i njollosur. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Një tjetër "dëshmi" që Ebu`l Kalam Azadi e ka gjetur për "fitoren" e muslimanëve në Mut`ah është fakti se romakët nuk i ndoqën nga pas muslimanët. Ai thotë se sikur romakët ta kishin fituar betejën e Mut`asë, ata do t`i kishin ndjekur muslimanët deri në portat e Medines dhe mbase më tej.

Por romakët mund të kishin edhe arsye të tjera për të mos i ndjekur muslimanët. Një prej tyre është fakti se me kuajt e tyre, ata nuk mund të manovronin lehtë në shkretëtirë. Shkretëtira ishte si një det, në të cilin as persët dhe as romakët nuk kishin "anije" për të "lundruar". Më e mira që mund të bënin, ishte të vepruarit në "brigjet" e këtij deti si "forca tokësore", që në të vërtetë ishin, kur të krahasohen me arabët, të cilët strategjikisht dhe taktikisht kishin përparësi në këtë "det".

Arabët, përballë një armiku të fuqishëm, tërhiqeshin në shkretëtirë sepse atje ishin të mbrojtur. Armiqtë e tyre nuk ishin të pajisur për të hyrë në shkretëtirë. Vetë problemet logjistike të të sulmuarit të arabëve në tokën e tyre, në rradhë të parë, ishin të mjaftueshme për ta thyer vullnetin e forcave të kohës. Shkretëtira ishte një "kështjellë", që i kishte mbrojtur arabët nga ambicjet e të gjithë pushtuesve të kaluar dhe u kishte garantuar liri dhe pavarësi.

Sir John Glubb

Elementi kyç i sulmeve të hershme kundër Persisë dhe Sirisë, ishte se persët dhe bizantinët, me kuajt e tyre, nuk mund të manovronin në shkretëtirë. Për ta, muslimanët ishin si një fuqi detare, e cila mund të largohej drejt detit, ndërkohë që persët dhe bizantinët mund të rradhiteshin vetëm në brigje, të paaftë për të dalë në këtë "det" dhe për t`i sulmuar muslimanët. Ngjashëm me arabët, edhe anijet e vikingëve dhe piratëve danezë, që e sulmuan Anglinë, kishin frikë të sulmonin në tokë, larg nga anijet e tyre. Pas sulmeve në zonat "bregdetare" të shkretëtirës, arabët tërhiqeshin në shkretëtirë sapo të shfaqej rreziku...("Pushtimet e mëdha arabe", 1963)

Joel Carmichael

Ka një ngjashmëri të madhe ndërmjet strategjive të beduinëve dhe atyre të forcave të sotme detare. Kundruar nga këndvështrimi i nomadëve, shkretëtira, të cilën vetëm ata dinin ta shfrytëzonin, ishte si një oqean i madh, ku ata i kontrollonin anijet e vetme. Beduinët dinin ta përdornin atë për furnizim dhe për komunikim, si dhe për t`u strehuar, kur të pësonin disfatë. Ata mund të rishfaqeshin nga thellësitë e saj, kur të dëshironin dhe të fshiheshin sërish. Kjo e jepte atyre një lëvizshmëri dhe fleksibilitet të madh kundër komuniteteve të vendosura, përderisa ishin në lëvizje. ("Formësimi i arabëve", 1967)

Beteja ishte bërë në rrethinat e qytetit Mut`ah. Sikur arabët t`i kishin mundur romakët dhe t`i kishin shpërbërë rradhët e tyre, atëherë ç`bënë ata kundër qytetit, i cili qëndronte para tyre? Si pushtues, ata duhej ta kishin marrë qytetin. Por asnjë historian nuk ka pretenduar se muslimanët kishin hyrë në Mut`ah dhe se e kishin marrë nën kontroll qytetin.

Arabët ishin të famshëm për dëshirën e madhe, që kishin për prenë e luftës. Ky është një fakt i mirënjohur për  çdo studiues të historisë së tyre dhe historianët si Ebu`l Kalam Azadi nuk mund të mos ishin të njohur me këtë gjë. Është po ky historian që thotë se numri i romakëve në Mut`ah ishte dyqind mijë ushtarë. Sikur muslimanët t`i kishin mundur romakët, ata do të duhej të kishin zënë rob mijëra romakë dhe të ishin kthyer në Medine me pasuritë dhe thesaret e Mut`asë. Por një gjë e tillë nuk ndodhi. Analet e historisë janë të heshtura në këtë çështje. Askundi nuk përmendet ndonjë pre ose i burgosur, kur bëhet fjalë për betejën e Mut`asë. Kjo heshtje është dëshmia më e qartë se muslimanët nuk dolën fitimtarë. Në të vërtetë, ata kishin fat që kishin mundur të shpëtonin gjallë nga fushëbeteja.

Muhammed Husejn Hajkal

Pas ekspeditës së Mut`asë, ushtria muslimane e prirë nga Halid bin Velidi, u kthye në Medine, jo si fitimtare ose si e shkatërruar, por e lumtur, që kishte mundur të kthehej...("Jeta e Muhammedit, Kairo, 1935)

Vërtetë janë për t`u admiruar ata muslimanë, që e dinin se ishin treguar frikacakë në betejën e Mut`asë dhe ndjeheshin të turpëruar nga kjo gjë. Por kishte edhe muslimanë të tjerë, disa prej tyre shokë të afërt të Profetit, të cilët ikën nga beteja, jo vetëm një por shumë herë dhe kurrë nuk u turpëruan për këtë gjë. S`ka si të mos e admirojë njeriu paturpësinë e tyre. Për t`i shpëtuar jetët e tyre të dashura, ata iknin nga fushëbeteja dhe ktheheshin në të, vetëm kur gjendja të ishte kthyer paksa në favor të muslimanëve.

Beteja e Mut`asë ishte një disfatë për muslimanët. Sa për romakët, ajo s`ishte tjetër veçse një incident i vogël kufitar. Ata i përzunë arabët në shkretëtirë dhe për ta mori fund problemi.

30. Ekspedita Dhat es-Salasil

Beteja e Mut`asë u bë në shtator të vitit 629. Një muaj pas saj, Profeti mori lajme se pjesëtarët e fisit Kadha`a po mblidheshin në veri të luginës el-Kurra për ta sulmuar Medinen. Kjo ishte si pasojë e disfatës së muslimanëve në Mut`ah. Paganët besonin se fuqia e muslimanëve ishte thyer në Mut`ah dhe se nëse e sulmonin Medinen, nuk do të përballeshin me kurrfarë rezistence.

Profeti duhej të merte masa për të parandaluar një sulm të fiseve kundër Medines. Andaj ai dërgoi treqind ushtarë nën komandën e Amr bin As-it, për ta vëzhguar fisin Kadha`a dhe për t`i shpërndarë, po të ishte e nevojshme.

Amri u nis nga Medineja dhe ndaloi në veri të luginës el-Kurra, pranë një burimi të quajtur "Dhat es Salasil". Ai u alarmua nga numri i njerëzve të armatosur në luginë dhe i kërkoi përforcime Profetit. Profeti pranoi dhe menjëherë dërgoi edhe një grup të dytë me dyqind ushtarë të tjerë, nën komandën e Ebu Ubejde ibn Xherrahut. Ky grup i dytë e përfshinte edhe Ebu Bekrin dhe Umarin.

Kur Ebu Ubejde arriti në kampin e Amr ibn Asit, la të kuptohej se dëshironte ta merte komandën e të dy kontingjenteve. Përgjigja e Amrit ishte një "jo" e prerë. Ai ia bëri të qartë Ebu Ubejdes se ai ishte komandanti suprem, qoftë i trupave fillestare, qoftë i atyre, që erdhën si përforcim. Ishin gjithsejt pesëqind ushtarë.

Në mbrëmje, temperatura ra papritur dhe moti u bë jashtëzakonisht i ftohtë. Ushtarët ndezën zjarre të vogla për t`u ngrohur dhe u ulën rreth tyre. Megjithatë, Amri u urdhëroi që t`i shuanin. Të gjithë pranuan përveç Ebu Bekrit dhe Umarit. Amri e përsëriti urdhrin e tij dhe ata e shpërfillën, derisa i kërcënoi se do t`i hidhte në të, sikur të mos pranonin. Umari iu kthye Ebu Bekrit dhe u ankua për ashpërsinë dhe rreptësinë e Amrit por Ebu Bekri i tha se Amri e dinte më mirë se ata artin e luftës dhe se për këtë arsye duhej t`i bindeshin atij. Pas kësaj, ata e shuan zjarrin.

Ditën e ardhshme pati luftime të vogla por kundërshtarët ishin të paorganizuar dhe shumë shpejt u shpërndanë. Muslimanët deshën t`i ndiqnin drejt kodrave dhe luginave por Amri ndaloi një gjë të tillë. Armiqtë i kishin lënë pronat e tyre, të cilat u mbetën muslimanëve, bashkë me shumë deve dhe dele, të cilat i morën me vete drejt Medines.

Gjatë ekspeditës dhe gjatë rrugës së kthimit, Amr ibn Asi i udhëhiqte trupat në namazit. Me këtë, ai u demonstroi të gjithëve se ishte prijësi i tyre, edhe në aspektin ushtarak edhe në atë fetar. Ebu Ubejde, Ebu Bekri dhe Umari, që të tre mernin urdhra prej tij dhe rradhiteshin pas tij në namaz.

Kur ekspedita u kthye në Medine, Umari iu ankua Profetit për tonin autoritar dhe aspak ceremonial, me të cilin komandanti i tyre, Amr bin Asi, i kishte trajtuar atë vetë dhe Ebu Bekrin, gjatë ekspeditës në Dhat es Salasil. Ishte një shprehi e Profetit, që komandantët të raportonin tek ai, kur ktheheshin nga ndonjë ekspeditë. Ata duhej t`i jepnin një raport të hollësishëm të veprimeve të ndërmarra gjatë eskpeditës.

Amri ishte gati t`i mbronte veprimet e tija. Ai i tregoi Profetit se muslimanët ishin të paktë në numër dhe se numri i zjarreve mund ta kishte zbuluar këtë gjë. Sipas tij, ishte në favor të sigurisë së tyre, që këto zjarre të shuheshin. Më tej, ai tha se arsyeja përse kishte ndaluar një ndjekje të armikut, ishte fakti se ata ishin në territor të tyre dhe mund të rigrupoheshin për t`i sulmuar. Muslimanët po luftonin në një tokë të panjohur dhe nuk ishin në një pozitë të favorshme kundër armikut. Profeti ishte i kënaqur me shpjegimet e Amrit dhe i shpërfilli ankesat e Umarit.

Sir William Muir

Dështimi i ushtrisë së tij në Mut`ah, pati ndikim negativ në prestigjin e Muhammedit, mes fiseve në kufirin sirian. Kishte thashetheme se fiset beduine të kësaj zone kishin mbledhur një forcë të madhe dhe ishin gati të zbrisnin drejt Medines. Amri, i cili ishte i sapokonvertuar në Islam, u vendos në krye të treqind këmbësorëve dhe tridhjetë kalorësve, për t`i nënshtruar fiset armike dhe për të fituar përkrahje nga fiset mike të muslimanëve.

Pas një marshi dhjetëditor, ushtarët u vendosën rreth një burimi pranë kufirit sirian. Atje panë se armiku kishte mbledhur një numër të madh ushtarësh dhe se mund të vinin ndihma edhe nga fiset tjera lokale. Ata u ndalën aty dhe dërguan një lajmëtar për të kërkuar përforcime. Muhammedi pranoi menjëherë dhe dërgoi dyqind vetë, ndër të cilët ishin edhe Ebu Bekri me Umarin, nën komandën e Ebu Ubejde ibn Xherrahut. Me t`iu bashkangjitur Amrit, Ebu Ubejde deshi ta merte komandën e ushtrisë ose së paku të mbetej prijës i pjesës që erdhi si përforcim, por Amri, me vendosmërinë që do ta karakterizonte në kohët në vijim, insistoi që ta mbante vetë komandën. Ebu Ubejde, i cili ishte një njeri i butë dhe paqësor, pranoi menjëherë. Ai tha: "Nëse ti nuk e pranon që të komandoj unë, atëherë unë kam për t`tu bindur sepse Profeti më urdhëroi rreptësisht që të mos shkaktoja diskutime dhe ndarje." Amri ia ktheu ashpër: "Unë jam prijësi yt këtu. Ti vetëm ke sjellë një përforcime për ushtrinë time." Ebu Ubejde pranoi dhe Amri e mori komandën e të gjitha trupave dhe i udhëhoqi edhe në lutje. Që në ditët e para të tij, funksioni shpirtëror i Islamit ishte i ndërlidhur me atë ushtarak dhe politik. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Muhammed Husejn Hajkal

Disa javë pas kthimit të Halidit, Muhammedi deshi ta korigjonte dëmin që i ishte shkaktuar prestigjit të muslimanëve në disa pjesë të Gadishullit. Andaj, ai e emëroi Amr ibn el-Asin për ta udhëhequr ushtrinë kundër Damaskut. Ai e zgjodhi pikërisht Amrin për këtë detyrë sepse nëna e tij u takonte fiseve veriore dhe Muhammedi kishte shpresë se Amri do t`i shfrytëzonte lidhjet farefisnore në favor të misionit të tij. Kur ai arriti në një burim të quajtur Salasil, në zonën e Xhudhanit, për të parandaluar që armiku t`i mundte, kërkoi përforcime nga Profeti. Profeti e dërgoi Ebu Ubejde ibn el Xherrahun në krye të një korpusi muhaxhirësh, në mesin e të cilëve ishin edhe Ebu Bekri dhe Umari. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935 )

Amr ibn Asi ishte një musliman i ri. Por me t`u bërë musliman, ai shumë shpejt përparoi nga një ushtar i thjeshtë në një gjeneral të ushtrisë së Medines. Ai, me sa është e qartë, kishte dhunti të jashtëzakonshme si gjeneral dhe udhëheqës. Andaj, Profeti vendosi nën komandën e tij, edhe njerëz shumë më të moshuar se ai, të cilët ishin bërë muslimanë shumë më herët.

Ebu Ubejde dhe Ebu Bekri ishin bërë muslimanë njëzet vite para Amrit dhe si të tillë, e përbënin ajkën e Islamit. Amr bin Asi ishte një fillestar në këtë fe të re. Por edhe përkundër kësaj, Profeti i urdhëroi Ebu Ubejdes të shërbente nën komandën e Amrit.

Kjo tregon se kur bëhej fjalë për të zgjedhur dikë për një detyrë, ai nuk i jepte rëndësi moshës por aftësisë së personit për të arritur rezultate.

31. Çlirimi i Mekkes

Kurejshët ishin të paaftë për ta shfrytëzuar fitoren e tyre kundër muslimanëve, në betejën e Uhudit, por kur këta të fundit pësuan disfatë në Mut`ah, mekkasit vendosën ta shfrytëzonin këtë fitore të të krishterëve dhe t`i rikrijonin në Arabi kushtet që ekzistonin para marrëveshjes së Hudejbijes. Disfata muslimane në Mut`ah luajti një rol kyç në ngjarjet që do t`i prinin çlirimit të Mekkes në vitin 630.

Muhammed Husejn Hajkal

Mund të kujtojmë se si ushtarët e sapokthyer e Halidit në Medine, menjëherë u quajtën dezertorë. Shumë ushtarë dhe komandantë ndjeheshin aq të turpëruar, sa nuk dilnin nga shtëpia për t`u mos u bërë objekt talljeje në publik. Ekspedita e Mut`asë ia dha Kurejshit përshtypjen se fuqia e muslimanëve ishte shkatërruar tashmë dhe se dinjiteti dhe nderi që ata ngjallnin tek të tjerët, ishin humbur. Kjo i bëri mekkasit që të kërkonin rikthim të gjendjes që kishte mbretëruar para marrëveshjes së Hudejbijes. Ata ishin të bindur se tani mund të organizonin një sulm, kundër të cilit muslimanët do të ishin të paaftë për t`u mbrojtur. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Sipas kushteve të marrëveshjes së Hudejbijes, fiset arabe mund të vendosnin marrëdhënie dypalëshe me muslimanët ose me Kurejshin, sipas dëshirës së tyre. Duke e shfrytëzuar këtë mundësi, fisi Khuza vendosi të nënshkruante një marrëveshje miqësie me Profetin e Islamit . Në ndërkohë, një fis tjetër, i quajtur Bekr, u bë aleat i Kurejshit. Mes këtyre dy fiseve kishte një armiqësi shumë të vjetër por që të dy fiset duhej ta respektonin marrëveshjen e Hudejbijes dhe të qëndronin larg sulmeve kundër njëri-tjetrit.

Por tetëmbëdhjetë muaj pas marrëveshjes së Hudejbijes, një grup luftëtarësht të fisit Bekr e sulmuan fisin Khuza gjatë natës. Ky sulm ngjau nga fundi i muajit Rexheb të vitit të tetë pas Hixhrit (Nëntor 629). Fisi Khuza s`kishte bërë asgjë për të provokuar një sulm të tillë. Ata u strehuan në Qabe por armiqtë e tyre i ndoqën deri aty dhe vranë disa prej tyre. Disa të tjerë shpëtuan nga vdekja duke u strehuar pranë Budajl ibn Varakas dhe pranë mikut të tij, Rafa`a, në Mekke.

Muhammed Husejn Hajkal

Marrëveshja e Hudejbijes parashihte që secili fis të mund të bënte aleancë me Kurejshin ose me Muhammedin, sipas dëshirës. Duke u mbështetur në këtë mundësi, fisi Khuza u rradhit ndër aleatët e Muhammedit kurse fisi Bekr iu bashkangjit Kurejshit. Ndërmjet fiseve Khuza dhe Bekr kishte disa mosmarrëveshje të vjetra, të cilat duhej domosdo të liheshin mënjanë, si pasojë e marrëveshjes së Hudejbijes. Duke e patur përkrahjen e Kurejshit, që besonte se muslimanët (pas betejës së Mut`asë) e kishin humbur fuqinë e tyre, Benu el Dil, një degë e fisit Bekr, vendosi se kishte ardhur koha që të hakmerreshin kundër fisit Khuza. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Fisi Bekr nuk do ta kishte sulmuar fisin Khuza sikur të mos ishte përkrahja dhe kurajoja e dhënë nga Kurejshi. Historiani i famshëm, Taberiu, thotë se Ikrime bin Ebu Xhehli, Safvan bin Umejjeja dhe Suhejl ibn Amri, të gjithë figura prijëse të Kurejshit, u maskuan dhe luftuan në anën e fisit Bekr kundër fisit Khuza. Që të tre ishin nënshkrues të marrëveshjes së Hudejbijes.

Maxime Rodinson

Në Rexheb të vitit të tetë (Nëntor 629), për shkak të një gjakmarrjeje që kishte dekada që vazhdonte, disa nga pjesëtarët më agresivë të Kurejshit, e sulmuan fisin Khuza, një fis që ishte pranë Mekkes dhe që kishte aleancë me Muhammedin. Një njeri u vra dhe të tjerët u plagosën dhe u detyruan të strehoheshin në territorin e shenjtë të Mekkes. Të ndjekur edhe këtu, ata u strehuan në shtëpitë e dy miqve të tyre. Duke mos ndaluar me kaq, fisi Bekr i rrethoi shtëpitë. Njëzet vetë të fisit Khuza u vranë. ("Muhammedi")

Njëri nga prijësit e fisit Khuza, Amr bin Salimi, shkoi në Mekke dhe i kërkoi Profetit që të intervenonte. Profeti ishte i tmerruar nga tregimi i tij. Si një aleat i këtij fisi, ai ishte i detyruar t`i mbronte nga armiku. Por para se të merte masa ushtarake, ai bëri një përpjekje për ta sjellë në vend drejtësinë me mjete paqësore. Ai dërgoi një lajmëtar tek Kurejshi dhe kërkoi që:

• Kurejshi ose aleatët e Kurejshit, dmth. fisi Bekr, t`i paguante dëmshpërblim fisit Khuza.


• Kurejshi ta hiqte mbrojtjen e tij nga fisi Bekr ose


• Ta shpallte të pavlefshme marrëveshjen e Hudejbijes.

Zarkaniu përcjell se njeriu, që u përgjigj në emër të Kurejshit ishte Kurtaba ibn Umari. Ai i tha lajmëtarit të Profetit se vetëm i fundmi nga të tre kushtet ishte i pranueshëm për ta. Me fjalë të tjera, Kurejshi thoshte se marrëveshja e Hudejbijes, me kushtin e një paqeje dhjetëvjeçare, ishte tashmë një dokument i pavlefshëm.

Prijësit më gjaknxehtë të Kurejshit e shpallën menjëherë të pavlefshme marrëveshjen e Hudejbijes por njerëzit më të realtë në mesin e tyre shumë shpejt e kuptuan se përgjigja e dërguar në Medine ishte një gabim, që kishte qenë vetëm rezultat i arrogancës së tyre. Kur i menduan pasojat e mundshme të këtij veprimi, ata menjëherë u vunë në lëvizje për të parandaluar një katastrofë. Por si do ta bënin këtë? Pas një diskutimi të gjatë, ata vendosën që Ebu Sufjani të shkonte në Medine dhe të përpiqej ta bindte Profetin për ta rinovuar marrëveshjen e Hudejbijes.

Kur Ebu Sufjani arriti në Medine, ai fillimisht shkoi për ta takuar të bijën, Umm Habibe, që ishte njëra nga gratë e Profetit. Kur deshi të ulej mbi një shtroje, ajo e hoqi atë me të shpejtë dhe i tha: "Ti je një idhujtar i pistë dhe unë s`të lejoj dot të ulesh mbi shtrojen e të Dërguarit." Ajo e trajtoi Ebu Sufjanin si ndonjë përbindësh, që s`duhej prekur assesi. I tronditur nga një pritje e tillë, ai u largua prej saj dhe shkoi drejt e në xhami, për t`u takuar me Profetin. Por Profeti nuk pranoi të takohej me të. Pastaj ai kërkoi ndihmë nga Ebu Bekri, nga Umari dhe nga Aliu por që të tre i thanë se nuk mund të ndërmjetësonin për të tek Muhammedi. Pas kësaj, ai u kthye në Mekke duarzbrazur.

Kurejshi e kishte thyer premtimin dhe të dërguarit e fisit Khuza ishin akoma në Medine dhe po kërkonin drejtësi. Sikur Profeti ta shpërfillte këtë krim të Kurejshit, do ta dëmtonte imazhin që kishte në sytë e arabëve dhe një gjë të tillë nuk mund ta lejonte. Më në fund, Profeti vendosi ta merte Mekken dhe u urdhëroi muslimanëve të përgatiteshin.

Ushtria islame u nis nga Mekkeja në ditën e dhjetë të Ramazanit të vitit të tetë pas Hixhrit (1 Shkurt 630). Lajmi se një ushtri po marshonte drejt jugut, u përhap si rrufeja dhe arriti me të shpejtë në Mekke. Ata pjesëtarë të fisit Hashim, që kishin mbetur në Mekke, vendosën të largoheshin nga qyteti dhe t`i bashkangjiteshin ushtrisë. Në mesin e tyre ishte Abbas bin Abdu`l Muttalibi, xhaxhai i Profetit, Akil ibn Ebu Talibi dhe Ebu Sufjan bin Harith bin Abdu`l Muttalibi, që të dy kushëri të Profetit. Ata iu bashkangjitën ushtrisë islame dhe hynë bashkë me të në Mekke.

Në pasditën e 19 Ramazanit, ushtria arriti në Merr ed-Dharan, në veri të Mekkes dhe u ndal aty për ta kaluar natën. Në mbrëmje, Profeti urdhëroi që të gjithë ushtarët të ndiznin nga një zjarr të vogël, me çfarë e gjithë lugina shkëlqeu.

Ebu Sufjani dhe Hakim bin Hizami ishin larguar nga Mekkeja për ta kontrolluar njëmendësinë e lajmeve në lidhje me sulmin e muslimanëve. Duke lëvizur drejt veriut, në rrugën që çonte në Medine edhe ata arritën në Merr ed-Dharan dhe u shtangën me të përballur me numrin e madh të zjarreve. Kur kuptuan se ishin në kampin e muslimanëve tashmë, ata nuk ditën ç`të bënin për ta shpëtuar vetveten dhe qytetin e tyre.

Edhe Abbas ibn Abdu`l Muttalibi bëhej merak për sigurinë e mekkasve. Ai kishte frikë se sikur të rezistonin, do të përballeshin me një masakër. Ai po shëtitej me mushkën e bardhë të Profetit nëpër kampin musliman, kur papritmas u ndesh me Ebu Sufjanin dhe Hakim bin Hizamin. Ata i thanë se e kishin parë numrin e madh të muslimanëve dhe se nuk kishin fuqi t`u kundërviheshin. Ebu Sufjani kërkoi një këshillë nga Abbasi. Ai i tha që ta ndiqte atë dhe e çoi drejt e tek Profeti, për t`i kërkuar strehim. Hakim bin Hizami u kthye në Mekke për ta përcjellur atë që kishte parë dhe dëgjuar. Abbasi dhe Ebu Sufjani lëvizën nëpër kampin musliman. Për një çast kaluan pranë çadrës së Umarit, i cili kërkoi të kuptonte se kush ishte ky vizitor.

Sapo e njohu Ebu Sufjanin, Umari u zemërua dhe i tha: "O armik i Zotit, në fund ke rënë në duart e mia. Tani kam për të të vrarë." Por Abbasi ndërhyri duke thënë se Ebu Sufjani ishte nën mbrojtjen e tij. Pas kësaj, Umari shpejtoi për t`u takuar me Profetin dhe i kërkoi leje për ta vrarë. Profeti i tha Abbasit ta sillte pranë tij të nesërmen.

Herët në mëngjes, Abbasi, Ebu Sufjani dhe Umari po prisnin para çadrës së Profetit. Umari mezi priste për ta vrarë Ebu Sufjanin por Profeti e ndali dhe e ftoi këtë të fundit që ta pranonte Islamin. Ebu Sufjani nuk kishte shumë dëshirë për ta pranuar Islamin por Abbasi i tha se sikur të mos e pranonte, Umari do ta vriste dhe kurrë nuk do të mund të kthehej në Mekke. I përballur me vdekjen, Ebu Sufjani e shqiptoi Dëshminë (Shehadetin), me të cilën formalisht u pranua në shoqërinë muslimane.

Abbasi gjithashtu i kërkoi Profetit që t`i falte Ebu Sufjanit ndonjë favor, që do ta dallonte nga mekkasit e tjerë. Profeti tha se të gjithë mekkasit që do të strehoheshin në shtëpinë e Ebu Sufjanit dhe që do të qëndronin në shtëpitë e tyre ose në rrethinat e Qabes, do të ishin të mbrojtur. Ebu Sufjani ishte tejet krenar që Profeti e kishte shpallur shtëpinë e tij një strehë për idhujtarët mekkas. Miqtë e tij të mëvonshëm dhe adhuruesit e tij, akoma po i thurrin epope kësaj "merite" të madhe të tij.

Ishte e premte, 20 Ramazani i vitit të tetë pas Hixhrit (11 Shkurt 630) kur ushtria islame u nis nga Merr ed-Dharani dhe marshoi drejt Mekkes. Abbasi dhe Ebu Sufjani po qëndronin në një vend të lartë, duke i vështruar ushtarët që kalonin para tyre. Ky i fundit u ndikua shumë nga disiplina, rendi, numri dhe morali i ushtarëve dhe i tha Abbasit:

"Nipi yt vërtet ka krijuar një mbretëri dhe një fuqi të madhe." Abbasi ia ktheu: "Turp të kesh! Kjo është profetësi dhe jo mbretëri." Ebu Sufjani kurrë nuk kishte parë një pamje kaq të mrekullueshme dhe me reflekset e tija pagane e me vizionin e tij tejet të kufizuar, e interpretonte këtë gjë vetëm në aspektin material. Megjithatë, ai e kuptonte mjaft mirë se loja kishte marrë fund për të dhe për idhujtarët e tjerë dhe se e vetmja gjë e rëndësishme në atë çast, ishte shpëtimi i jetës së tij dhe të idhujtarëve të tjerë.

Ebu Sufjani vrapoi drejt Mekkes dhe duke hyrë në afërsi të Qabes, thirri me zë: "O mekkas! Muhammedi ka arritur me ushtrinë e tij dhe ju s`keni kurrfarë fuqie për t`iu kundërvënë. Ata prej jush që hyjnë në shtëpinë time, do të jenë të mbrojtur dhe tashmë vetëm dorëzimi juaj pa kusht, mund t`ju shpëtojë nga masakra."

Gruaja e tij, Hindi, e dëgjoi këtë thirrje. Ajo doli e zemëruar nga shtëpia, e kapi për mjekrre dhe bërtiti: "O mekkas, vriteni këtë idiot! Ai është plakur krejt. Shpëtoni prej tij dhe mbrojeni qytetin tuaj!"

Por kush mund ta mbronte tashmë Mekken dhe si? Për disa çaste, Ebu Sufjanin e rrethuan mekkasit dhe njëri prej tyre e pyeti: "Shtëpia jote mund të marrë veç pak njerëz. Si mund të strehohen në të të gjithë?" Ai ia ktheu: "Të gjithë që qëndrojnë në shtëpitë e tyre dhe që qëndrojnë në rrethinat e Qabes, do të jenë të mbrojtur." Kjo do të thoshte se e gjitha që duhet të bënin idhujtarët për ta shpëtuar jetën e tyre, ishte të qëndronin në shtëpi dhe të mos i provokonin ushtarët armiq.

Washington Irving

Muhammedi përgatiti një ekspeditë të fshehtë kundër Mekkes. Të gjitha rrugët që çonin në Mekke u bllokuan, për të parandaluar që lajmi të arrinte atje. Por mes të ikurve nga Mekkeja kishte njëfarë Hatebi, familja e të cilit kishte mbetur në Mekke dhe nuk kishte lidhje me ndonjë fis të fuqishëm, nën mbrojtjen e të cilit mund të hynte. Hatebi mendoi se familja e tij do të mund të fitonte prestigj në sytë e Kurejshit, duke ua treguar planet e Muhammedit. Me këtë qëllim, ai shkroi një letër në lidhje me planin e befasishëm dhe ia dha një këngëtareje, e cila e do ta çonte letrën në Mekke. Ajo ishte në rrugë kur Muhammedi mori vesh për tradhëtinë e tij. Aliu dhe pesë të tjerë, të armatosur mirë, u dërguan për ta ndjekur lajmëtaren. Shumë shpejt ata e arritën gruan dhe më kot e kërkuan për të gjetur ndonjë letër tek ajo. Shumë prej tyre mendonin se duhej të ktheheshin por Aliu ishte i bindur se Profeti nuk mund ta kishte gabim. Ai e nxorri shpatën dhe u betua se do ta vriste lajmëtaren sikur të mose kishte letër. Kërcënimi pati ndikim dhe ajo e nxorri letrën, që e kishte fshehur mes flokëve.

Kur u kuptua puna, Hatebi menjëherë e pranoi gabimin dhe u arsyetua se qëllimi i tij ishte t`i siguronte një favor familjes së tij të varfër dhe se ishte i bindur se letra do të ishte e padëmshme dhe pa ndonjë ndikim në planet e të Dërguarit.

Umari ishte zemëruar me këto arsyetime dhe do t`ia kishte prerë kokën sikur i Dërguari, i cili kujtoi se Hatebi kishte luftuar heroikisht në Bedër, të mos ia falte gabimin..

Muhammedi, i cili nuk ishte i sigurt me çfarë rezistence do të përballej në Mekke, bëri një ndarje të kujdeshme të forcave të tij. Ndërsa pjesa kryesore e ushtrisë marshonte përpara, dy grupe përparonin drejt qytetit nga kodrat, që gjendeshin në të dyja anët. Aliut, i cili i printe një force të madhe kalorësish, iu dorëzua flamuri i shenjtë, të cilin duhej ta vendoste në malin Hadxhun dhe të qëndronte atje derisa t`i bashkangjitej Profeti. Të gjithë komandantët u urdhëruan të ishin të përmbajtur dhe kurrsesi të mos sulmonin të parët.("Jeta e Muhammedit")

I Dërguari i Zotit hyri në Mekke nga veriu. Usameja, djali i Zejd bin Harithes, martirit të betejës së Mut`asë, ishte ulur bashkë me të, mbi kafshën e tij. Muhammedi e mbante të përkulur kokën dhe i recitonte vargjet e kapitullit "Fitorja" të Kur`anit.

Aliu e mbante flamurin e Islamit teksa u printe kalorësve. Profeti i urdhëroi Zubejr bin Avvamit që të hynte në qytet nga perëndimi dhe Halid bin Velidit nga jugu. Ai u dha urdhra të prerë ushtarëve që të mos e vrisnin askë, veçse në raste vetëmbrojtjeje. Prej kohësh po priste për t`i shkatërruar idhujt në Qabe por dëshironte që kjo gjë të realizohej pa gjakderdhje. Urdhrat e tij ishin të prerë dhe të qartë por edhe përkundër kësaj, Halid bin Velidi vrau 28 mekkas në portën jugore të qytetit me arsyetimin se kishin treguar rezistencë.

Sir John Glubb

Pushtimi musliman i Mekkes ishte thuase pa gjakderdhje. Halid bin Velidi gjaknxehtë  vrau ca njerëz në portën jugore të qytetit dhe për këtë u qortua ashpër nga Muhammedi. ("Pushtimet e mëdha arabe")

Tetë vite më parë, Muhammedi ishte arratisur nga Mekkeja si një ikanak, për kokën e të cilit ishte dhënë një çmim dhe tani po kthehej në të njejtin qytet si çlirues. Megjithatë, sjellja e tij, nuk kishte gjurmë krenarie ose kënaqësie por vetëm mirënjohje dhe modesti. Mirënjohje ndaj Zotit për mëshirën e Tij, që ia fali një robi të thjeshtë dhe modesti para shkëlqimit të lavdisë së kësaj bote dhe të kalueshmërisë së gjithçkaje njerëzore.

Profeti erdhi në rrethinat e Qabes, zbriti nga deveja e vete, e thirri kushëririn e tij Ali ibn Ebu Talibin dhe që të dy hapëruan brenda Qabes, duke e kujtuar urdhrin hyjnor të dhënë Profetëve Ibrahim dhe Ismail:

...dhe Ne morëm fjalë nga Ibrahimi dhe Ismaili që ta pastrojnë shtëpinë Time...Kur`an (2:125)

Profeti dhe Aliu e gjetën Shtëpinë e Zotit në një gjendje të mjerueshme. Ajo ishte shndërruar në panteonin e 360 idhujve dhe duhet të pastrohej. Profeti i rrëzoi një nga një të gjithë idhujt, duke e recituar vargun në vijim nga Kur`ani:

Erdhi e Vërteta dhe u zhduk gënjeshtra. Sepse gënjeshtra do të zhduket domosdo...Kur`an (17:81)

Idhulli më i madh në këtë panteon ishte ai i Hubalit, perëndisë tradicionale të fisit Umejje. Ebu Sufjani madje e kishte marrë njëherë edhe në fushëbetejë gjatë betejës së Uhudit, për t`u dhënë moral trupave të tij. Hubali ishte vendosur në një piedestal të veçantë, të cilin Profeti nuk e arrinte dot. Andaj i urdhëroi Aliut që të ngjitej mbi shpatullat e tij dhe ta rrëzonte edhe atë. Duke iu bindur këtij urdhri të Profetit, Aliu u ngjit mbi shpatullat e tija dhe me një goditje e thërrmoi perëndinë kryesore të idhujtarëve. Me këtë goditje të fuqishme të Aliut, idhujtaria morri fund përgjithmonë në Qabe. Shtëpia e Zotit ishte pastrua tashmë...

Ebu`l Kalam Azad

Disa nga idhujt ishin të vendosur mbi piedestale më të larta, të cilat i Dërguari s`i arrinte dot. Ai i urdhëroi Aliut të ngjitej mbi shpatullat e tij, që të mund t`i rrëzonte. Aliu u ngjit mbi shpatullat e të Dërguarit dhe i rrëzoi idhujt. Me këtë, ai e pastroi idhujtarinë përgjithmonë nga Qabeja. ("I Dërguari i mëshirës", Lahore, Pakistan, 1970)

Kur të gjithë idhujt ishin thyer, të gjitha pikturat ishin fshirë dhe të gjitha shenjat e politeizmit ishin shkatërruar, Muhammedi, i Dërguari i Zotit, i urdhëroi Bilallit që ta recitonte ezanin. Bilalli recioti dhe lugina e Mekkes u mbush me tekbirin ("Allahu Ekber") e tij të fortë e të pasur. Profeti pastaj bëri shtatë rrotullime rreth Qabes dhe fali një namaz falënderimi ndaj Krijuesit të tij.

Në ndërkohë, Kurejshi ishte mbledhur përreth Qabes për ta pritur Profetin. Ata shpresonin se ai do të takohej me ta para se të merte një vendim në lidhje me fatin e tyre. Atëherë, i Dërguari u paraqit në hyrje të Qabes. Ai e vështroi grupin e njerëzve para tij dhe pastaj u tha:

Nuk ka zot tjetër veç Allahut. Ai është Një dhe i Vetëm e nuk ka të barabartë. Të gjitha lëvdatat janë për Të. Ai e mbajti fjalën e Tij. Ai e ndihmoi robin e Tij drejt fitores dhe i shpërndau grupet e armiqve.

O njerëz! Më dëgjoni! E gjithë mendjemadhësia, krenaria dhe pretendimet për gjak fisnik të kohës së Injorancës, janë nën këmbën time.

O Kurejsh! Zoti e ka shkatërruar arrogancën e kohëve të Injorancës dhe e ka shkatërruar krenarinë racore. Të gjithë njerëzit janë pasardhës të Ademit dhe Ademi s`ishte veçse një grusht pluhur.

Pastaj Profeti e recitoi vargun në vijim:

O njerëz! Ne ju krijuam nga një burrë e një grua dhe ju ndamë në fise e familje, që të njiheni mes veti. Më i miri dhe më i larti prej juve pranë Zotit është ai që e do Atë më shumë dhe që më së shumti i druhet. Vërtet Zoti është Njohës dhe i Ditur. Kur`an (49:13)

Ky varg është një Magna Carta e barazisë dhe vëllazërisë njerëzore në Islam. Nuk mund të ketë ndonjë dallim mes njerëzve në bazë të racës, ngjyrës, kombësisë, fisit ose pasurisë. Ndërkohë që Islami i shkatërron dallimet e tjera, ai themelon dallime të vetat, që s`janë tjetër veçse besimi dhe karakteri.

Më pas, Muhammedi i parashtroi një pyetje Kurejshit: "Si mendon se kam për t`ju trajtuar tani?" Ata thanë: "Ti je një vëlla bujar dhe i biri i një vëllai bujar. Presim vetëm mirësi dhe falje prej teje." Ai tha: "Unë do t`jua them vetëm atë, që Jusufi ua tha vëllezërve të tij: Sot nuk ka fajësim për ju... (Kur`an 12:92). Shkoni të gjithë sepse jeni të liruar!"

Profeti shpalli një amnesti të përgjithshme në Mekke, e cila i përfshinte edhe ata që ishin larguar nga Islami. Ai ia ndaloi ushtrisë plaçkitjen ose konfiskimin e diçkaje, që i takonte Kurejshit, i cili më parë, nuk kishte lënë gjë pa bërë, për ta shkatërruar atë dhe Islamin. Por në çastin e tij të triumfit, ai i falte të gjitha krimet e tyre.

Në fillim, kurejshitët nuk mendonin se kjo ishte e vërtetë dhe nuk u besonin veshëve të tyre. Si mundej Muhammedi ta përballonte dëshirën për t`i vrarë, pas gjithë asaj që i kishin bërë në këto dy dekada dhe në veçanti tani, që fuqia ishte në duart e tij? Të përmbajturit nga përdorimi i fuqisë që kishte në duar, ishte diçka e pakuptueshme për idhujtarët e Mekkes. Duhet kohë derisa kuptimi i fjalëve të Muhammedit të zinte vend në mendjet e tyre dhe amnestia e sapofalur të fillonte t`u dukej e vërtetë.

Qëllimi i të Dërguarit të Zotit ishte ta merte Mekken pa gjakderdhje dhe kësaj ia kishte dalë mbanë. Pikërisht në këtë rast ai e zbuloi veten, të tillë siç përshkruhej në fjalët e Kur`anit. Ai ishte "një mëshirë për njerëzimin." Historia nuk njeh një shembull të tillë faljeje. Jo vetëm që nuk u vranë paganët dhe që nuk u dënuan për krimet e kryera në të kaluarën, por as nuk u përzunë nga shtëpitë dhe pronat e muhaxhirëve, të cilat i kishin pushtuar, pas ikjes së tyre.

Nga Qabeja, Profeti shkoi në kodrën Safa, ku mekkasit erdhën për ta njohur si sovran të tyre, në dy aspekte: si të Dërguarin e Zotit dhe si sunduesin e tyre të përhershëm. Të gjithë i dhanë besë besnikërie Muhammedit duke i vendosur duart mbi dorën e tij. Pas tyre, erdhi rradha që gratë të betoheshin për besnikëri. Por ai nuk kishte dëshirë që ta prekte dorën e ndonjë gruaje, që nuk ishte gruaja e tij. Andaj i urdhëroi Umarit që t`i pranonte betimet e grave.

Sir John Glubb

Pastaj i Dërguari i urdhëroi Umar ibn el-Hattabit, t`i pranonte betimet e grave. ("Pushtimet e mëdha arabe")

Kur betimi mbaroi, i Dërguari filloi të merej me problemet e reja politike dhe administrative, që u shfaqën me çlirimin e Mekkes.

Tregimi i komplikuar dhe mahnitës, që kishte filluar më 12 Shkurt 610, në shpellën Hira, kishte arritur kulmin më 11 Shkurt 630, në oborrin e Qabes. Ishte një ditë përplot ndjenja, premtime dhe ceremoni, e paharrueshme përnga rëndësia historike dhe simbolizmi. Aspiratat që ishin dukur krejtësisht të pashpresa në Ta`ifin e vitit 620, tani ishin fakte të realizuara në Mekken e vitit 630.

Kurejshi kishte dhënë një përpjekje të gjatë dhe të ashpër kundër Islamit për njëzet vite me rradhë por shumë prej tyre, tani e shihnin se idhujt që i kishin adhuruar si perëndi e perëndesha, s`ishin veçse një morri gjërash të padobishme. Andaj ata e pranuan Islamin. Mes tyre kishte dy lloje njerëzish. Njëri grup ishin ata, që ishin vërtet të bindur se Muhammedi ishte i Dërguari i Zotit dhe që e njihnin si të tillë. Por kishte edhe shumë të tjerë prej tyre, që e pranuan Islamin vetëm sepse nuk kishin zgjedhje tjetër. Ata e kuptuan se nuk kishte dobi të rezistonin dhe e ndjenë se, në fund të fundit, nuk ishte `dhe një "tregti" aq e keqe të deklaroheshin muslimanë. Me ç`dozë rezervimi e pranuan Islamin këta njerëz, ishte një pyetje që do të gjente përgjigje në të ardhmen.

Të gjithë pjesëtarët e fisit Umejje, duke përfshirë edhe Hindin, gruan e Ebu Sufjanit dhe kanibalen e Uhudit, e "pranuan" Islamin.

Këtu mund të ndalemi pak dhe ta analizojmë "pranimin" e Islamit nga ana e tyre. Një njeri mund t`i dorëzohet armikut nga frika dhe frika mund ta detyrojë ta mbyllë gojën. Frika mund të bëjë shumë gjëra por ka diçka që nuk e bën dot: frika nuk e kthen urrejtjen në dashuri. Për njëzet vite me rradhë, fisi Umejje u kishte prirë sulmeve pagane kundër Islamit. Ata bënë një luftë ekonomike, ushtarake dhe psikologjike kundër Profetit dhe ndjekësve të tij. Të presësh që një demonstrim i mrekullueshëm i fuqisë ushtarake të Muhammedit, përnjëherë t`i bindë ata se ai vërtet ishte i Dërguari i Zotit, është një kërkesë e tepërt nga natyra njerëzore. Demonstrimi i fuqisë së muslimanëve, nuk e ktheu urrejtjen dhe mllefin e umajjadëve në dashuri dhe respekt. Kjo gjë mund të pritet më së paku, një një kohë kur Islami jo vetëm që ua kishte marrë idhujt që i adhuronin por i kishte lënë edhe pa prestigjin, privilegjet, statusin dhe fuqinë e tyre. Ata, pra, ishin në gjendjen e zakonshme mendore të popujve që pësojnë disfatë. Zemrat e tyre ishin përplot urrejtje dhe dëshirë për t`u hakmarrë kundër mbrojtësve të Islamit.

Fisi Umejje e pranoi Islamin, vetëm pas shkatërrimit të gjithçkaje pagane në Mekke. Përpjekja e tyre për ta ruajtur të kaluarën dhe për t`i mbajtur lidhjet e tyre me paganizmin si paganë kishte dështuar. Por tani, mbase mund ta mbanin të njejtën lidhje duke qenë "muslimanë". Prijësit e idhujtarëve, pra, u rradhitën në mesin e besimtarëve, të maskuar si muslimanë. Kjo i bëri ata shumë më të rrezikshëm se më parë, kur armiqësia e tyre ishte e hapur. Në atë çast, ata kaluan në "nëntokë" dhe i numëruan ditët për të gjetur një mundësi që ta shkatërronin Islamin, po të ishte e mundur. Nëse jo, ata do t`i ndryshonin karakteristikat e tij dalluese dhe do të rikthenin po aq tradita sa mundeshin nga koha e Injorancës.

Fisi Umejje nuk mund ta shkatërronte Islamin derisa ishte gjallë Muhammedi sepse ai kishte marrë masa të forta për ta parandaluar ringjalljen e paganizmit. Ai ishte i kujdesshëm gjithë kohës dhe paganët nuk arritën ta zinin në befasi. Ai ishte i kujdesshëm që atyre të mos u jepte pozita autoritative, të cilat mund t`i përdornin për të ardhur sërish në pushtet.

Disa historianë kanë pretenduar se Profeti kishte dëshirë ta aktivizonte fisin Umejje në shërbim të Islamit sepse ata kishin aftësi të rralla dhe ishin njerëz të talentuar.

 Von Grunebaum 

Muhammedi kishte nevojë për përvojën e klasës sunduese të Mekkes. Zgjerimi i shoqërisë muslimane dhe para se të gjithash, organizimi themelor i saj, nuk mund të administrohej pa ndihmën e mekkasve. ("Islami klasik - një histori 600-1258", 1970)

Ky është një pretendim që nuk i reziston dot një hulumtimi të kujdesshëm. Nuk ka kurrfarë dëshmie se Profeti ndonjëherë e shfrytëzoi "përvojën" e fisit Umejje për diçka. Një pretendim po aq i pasaktë është të thuash se zgjerimi i shoqërisë islame dhe organizimi themelor i saj nuk mund të administrohej pa ndihmën e tyre. Sikur fisi Umejje të ishte vërtetë kaq i aftë siç pretendohet, përse nuk i përdori këto aftësi në luftën kundër Muhammedit dhe Islamit, prej të cilëve pësoi disfatë? I Dërguari i Zotit e krijoi dhe e konsolidoi Shtetin Islam, mes sulmeve të vazhdueshme të umajjadëve. Shteti Islam nuk mund të bashkëekzistonte me oligarkinë mekkase, të prirë nga umajjadët. Andaj duhet ta shkatërronte atë. Muhammedi kurrë nuk u mahnit me "aftësitë" e tyre, para ose pas pranimit të Islamit dhe kurrë nuk i emëroi për gjeneralë, guvernatorë ose gjykatës. Ky element i politikës së tij ndaj tyre nuk mund të ishte më i hapur dhe më i qartë.

Disa historianë sunnitë kanë shkruar se Muhammedi e emëroi Muavijen, djalin e Ebu Sufjanit dhe Hindit, si një "shkrues" të vargjeve kuranore. Ai vërtet mund të këte marrë pjesë në shënimin e disa vargjeve kuranore por kjo s`do të thotë se ato nuk do të mund të shkruheshin pa të. Profeti kishte shumë shkrues të tjerë të Kur`anit. Si e para, kur Muavije u bë musliman, pjesa më e madhe e Kur`anit ishte shpallur tashmë dhe kishte mbetur shumë pak, në mos asgjë fare, për të shkruar. Përveç kësaj, ai ishte vetëm njëri nga shkruesit e shumtë të Kur`anit. Sikur të shkruarit e Kur`anit të ishte një "cilësi" aq e madhe për të, atëherë duhet theksuar gjithashtu, se ai e ndante këtë cilësi me shumë persona të tjerë. Në fund të fundit, Abdullah bin Saad bin Ebu Sarh, vëllai i qumështit i Osman bin Affanit, ishte njëri nga shkruesit. Ai i ndryshoi vargjet e Kur`anit, teksa i shkruante dhe Profeti e shpalli atë një njeri të dalë nga feja. Ai do të ekzekutohej por u shpëtua nga Osmani. Në fund, Profeti e dëboi nga Medineja.

Pra, aftësia e Muavijes si një shkrues i Kur`anit, nuk ishte ndonjë gjë, që gjendej rrallë në Medine. Historianët i kanë shënuar emrat e 29 shkruesve, që ishin në dispozitë të Profetit.

Por edhe përkundër gjithë kësaj, pretendimi i Von Grunebaumit, që e përmendëm më sipër, do të ishte i saktë, sikur të thuhej se jo Profeti i Islamit por Ebu Bekri dhe Umari, ishin ata që kishin nevojë për përvojën dhe për shkathtësitë e fisit Umejje dhe se ishin pikërisht ata, të cilët nuk mund të sundonin pa përkrahjen e tyre. Umajjadët ishin të pazëvendësueshëm për Ebu Bekrin dhe për Umarin. Tregimi i rilindjes së umajjadëve gjatë kalifatit të Ebu Bekrit dhe atë të Umarit, do të shpjegohen në një kapitull tjetër.

Për dallim prej tyre, Profeti thjesht u përpoq t`i zbuste zemrat e umajjadëve me dhurata, me shpresën për t`ua hequr urrejtjen ndaj Islamit dhe me shpresën se ndonjëherë, ata vetë ose fëmijët e tyre do të bëheshin muslimanë të sinqertë. Por këto përpjekje nuk dhanë fryt. Asgjë që bëri ai, nuk e zbuti zemrën e tyre ndaj Islamit. Ata kurrë nuk u identifikuan me këtë fe dhe kurrë nuk u lidhën me të. Në aspektin emocional dhe ideologjik, ata nuk mund të pajtoheshin kurrsesi me Islamin. Vetëm pas dështimit të përpjekjeve të tyre luftarake, ata i njohën virtytet e Islamit dhe e pranuan paqen me të. Por për ta, vetëm mjetet kishin ndryshuar. Qëllimi mbetej akoma i njejti.

Ditën kur Ebu Sufjani, e shoqja Hindi, djali i tyre Muavije dhe pjesëtarët e fisit umajjad u bënë muslimanë, "kali trojan" i politeizmit hyri në kështjellën e Islamit. Ali ibn Ebu Talibi, filozofi i Islamit, konvertimin e tyre në Islam e përshkruan kështu:

Umajjadët nuk u bënë besimtarë të vërtetë. Ata vetëm sa iu nënshtruan një force superiore."

Teksa sillte një verdikt të tillë, në lidhje me konvertimin e fisit Umejje në Islam, Aliu e parafrazonte vargun në vijim, nga Kur`ani:

Arabët thonë: "Ne besuam". Thuaj: "Ju s`keni besuar. Më mirë thoni: "jemi bërë muslimanë". Sepse feja akoma s`ka hyrë në zemrat tuaja. Kur`an (49:14)

Profeti i Islamit qëndroi dy javë në Mekke, për t`i edukuar konvertitët e rinj mekkas dhe për ta organizuar qeverisjen e qytetit. Ai tashmë e kishte pastruar Qaben dhe muslimanët ishin bërë sundues të një qyteti, i cili ishte qendra sociale, politike, kulturore, tregtare dhe religjioze e Arabisë. Të gjithë arabët tani e njihnin autoritetin e qeverisë së Muhammedit si autoritetin më të lartë në Arabi.

Profeti i konsolidoi territoret e reja të fituara mes Mekkes dhe Medines dhe ato që ishin në rrethinat e Mekkes. Pas kësaj, ai filloi me riorganizimin e shoqërisë arabe. Në të kaluarën, arabët ishin të njohur vetëm me strukturat themelore fisnore dhe familjare, në organizimin e tyre shoqëror. Tani, ata ishin bërë një "komb" (ummet) nën prijësinë e tij. Besnikëria e tyre si muslimanë, nuk themelohej në origjinën racore, në përkatësinë fisnore, kombëtare ose gjuhësore dhe nuk njihte kufij gjeografikë. Përcaktimi i tyre si muslimanë i kalonte të gjitha barrierat natyrore dhe dallimet artificiale të krijuara nga njeriu. Besnikëria e tyre e re ishte ndaj shoqërisë së besimtarëve, të cilët e njihnin Zotin si Një të vetëm dhe Muhammedin si të Dërguarin e Tij.

Shumë fise përreth Mekkes ishin akoma paganë dhe Profeti kishte dëshirë t`i ftonte ata në Islam. Përveç kësaj, kishte edhe fise të tjera, që e kishin pranuar Islamin por që nuk i kishin paguar tatimet e tyre dhe duhej t`u përkujtohej një gjë e tillë. Andaj, ai dërgoi misionarë dhe mbledhës të tatimeve, me udhëzime të qarta për detyrat e tyre, për përgjegjësitë dhe për autoritetin që kishin.

Njëri nga këta mbledhës të tatimeve ishte Halid bin Velidi. Profeti e dërgoi atë tek fisi Xhadhima, për t`i mbledhur tatimet e papaguara por ai e tejkaloi autoritetin që i ishte dhënë dhe i njollosi duart me gjakun e muslimanëve të pafajshëm.

Muhammed ibn Is`hak

Ekpedita e Halidit tek fisi Xhadhima të Kinanes, pas çlirimit të Mekkes dhe eskpedita e Aliut për ta përmirësuar gabimin e Halidit

Hakimi më ka thënë se i Dërguari e thirri Aliun dhe i tha të shkonte tek këta njerëz, të shihte si qëndronte puna dhe t`i ndalonte praktikat e epokës pagane. Andaj Aliu shkoi tek ta me paratë, që i kishte dërguari Profeti dhe u pagoi tatim gjaku dhe dëmshpërblim për humbjet e tyre. Kur ishte shpaguar i gjithë gjaku i derdhur dhe të gjitha pronat e dëmtuara, mbetën edhe pak para. Ai pyeti në kishte mbetur ndonjë shpagim për t`u bërë dhe me të marrë përgjigjen se s`kishte asgjë për t`u shpaguar, ua fali pjesën tjetër të parave, në emër të të Dërguarit. Pastaj u kthye tek i Dërguari, i tregoi se ç`kishte bërë dhe ky i fundit e lëvdoi. Pastaj i Dërguari u ngrit dhe duke qenë i drejtuar nga Qabeja, i ngriti duar dhe tha: "O Zot! Unë jam i pafajshëm para Teje për atë që ka bërë Halidi." Këtë e përsëriti tri herë.

Halidi dhe Abdurrahman bin Aufi u zunë për këtë çështje. Abdurrahmani i tha Halidit: "Ti ke bërë një veprim pagan." Halidi i tha se ai thjesht ishte hakmarrë për babain e Abdurrahmanit. Ky i fundit ia ktheu se ai po gënjente sepse vetë e kishte vrarë vrasësin e të atit dhe se Halidi ishte hakmarrë për dajën e tij.

Pasi e dëgjoi këtë, Profeti i tha (Halidit): "Lëri të qetë shokët e mi (sahabet), sepse betohem në Zotin se edhe sikur të kesh një mal prej ari dhe ta harxhosh në rrugë të Zotit, kurrë s`ke për t`i arritur meritat e tyre. "Jeta e të Dërguarit të Zotit"

Washington Irving

Gjatë një misioni (në Tehame) Halid bin Velidit i duhej të kalonte nëpër tokën e fisit Xhadsima. Ai kishte me vete 350 vetë dhe shoqërohej nga Abdurrahmani, njëri nga muslimanët më të hershëm. Udhëzimet e Profetit ishin që të tregohej paqe dhe vullnet i mirë me njerëzit, të përhapej feja dhe të qëndrohej larg dhunës, derisa nuk sulmoheshin.

Pjesa më e madhe e fisit Xhadsima e kishte pranuar Islamin por në mesin e tyre kishte akoma të tillë që e ndiqnin fenë e sabejve. Në të kaluarën, ky fis e kishte plaçkitur dhe vrarë një dajë të Halidit, i cili ishte babai i Abdurrahmanit. Nga frika se Halidi dhe miku i tij mund të hakmerreshin për këtë vrasje, fisi Xhadsima i priti ata të armatosur.

Në brendi, Halidi ishte mjaft i lumtur që i shihte të armatosur. Duke u bërtitur me një ton autoritativ, ai i pyeti në ishin muslimanë ose jobesimtarë. Me një akcent të ndryshëm, ata thanë: "Muslimanë". Halidi pyeti: "Atëherë përse po na prisni me armë në duar?". Përgjigja e tyre ishte: "Sepse kemi armiq në mesin e disa fiseve, që mund të na sulmojnë papritmas."

Me një ton të ashpër, Halidi u kërkoi që të zbrisnin nga kuajt dhe t`i linin në tokët armët e tyre. Disa pranuan dhe menjëherë u kapën dhe u lidhën. Të tjerët u arratisën. Duke e pranuar ikjen e tyre si një shenjë të fajësisë, Halidi i ndoqi dhe i shkatërroi vendet e tyre. Madje në kulm të zemërimit të tij, ai vrau disa nga të burgosurit.

Muhammedi, kur dëgjoi për këtë mllef krejt të panevojshëm, i ngriti duart drejt qiellit dhe i kërkoi Zotit të dëshmonte se ai vetë nuk ishte fajtor për këtë. Halidi, i qortuar ashpër kur u kthye prapa, ia hodhi fajin Abdurrahmanit por Muhammedi mohoi kategorikisht çdo akuzë kundër njërit nga ndjekësit e tij më të hershëm dhe më të mirë. Aliu bujar u dërgua për t`i korigjuar dëmet, që i kishte bërë Halidi tek fisi Xhadsima dhe për t`u paguar dëmshpërblime familjeve të të vrarëve.

Ishte një mision shumë i përshtatshëm me natyrën e Aliut dhe ai e përmbushi më së miri detyrën e tij. Pasi i kuptoi dëmtimet dhe humbjet e çdo individi, ai pagoi dëmshpërblime për të gjithë. Kur të gjithë dëmshpërblimet ishin paguar, Aliu e shpërndau pjesën tjetër të parave mes njerëzve, duke lënë përshtypje tek njerëzit me bujarinë e tij. Me këtë, Aliu i meritoi falënderimet dhe lëvdatat e Profetit. Në anën tjetër, Halidi u qortua edhe nga ata, të cilët kishte dashur t`i kënaqte. "Ki kujdes!", i tha Abdurrahmanit. "Unë u hakmorra për vdekjen e babait tënd." Abdurrahmani ia ktheu: "Më mirë thuaj se je hakmarrë për vdekjen e dajës tënd. Ti e çnderove besimin tonë me një veprim idhujtarësh." ("Jeta e Muhammedit")

Sir John Glubb

Pas çlirimit të Mekkes, shumë emisarë u dërguan tek fiset fqinje për t`i nxitur që t`i shkatërronin idhujt e tyre lokalë dhe tempujt paganë. Një grupi të tillë emisarësh u printe Halid ibn Velidi, fitimtari i Uhudit. Halidi ishte një luftëtar i fuqishëm por kokëfortë, i dhunshëm dhe gjakpirës. Ai u dërgua tek dega Xhadhima e fisit Kinana, në një rrafshinë bregdetare në jugperëndim të Mekkes.

Ishte një rastësi mjaft tragjike, që shumë vite më parë, ky fis e kishte vrarë dajën e Halidit, teksa ky i fundit kthehej nga një udhëtim tregtar në Jemen. I Dërguari, i cili nuk ishte në dijeni të kësaj çështjeje private mes tyre, i kishte dhënë urdhra të prerë që të qëndronte larg gjakderdhjes. Kur Halidi arriti tek fisit Xhadhima, u tha t`i hidhnin armët, sepse tashmë lufta kishte mbaruar dhe të gjithë e kishin pranuar Islamin. Por pasi i hodhën armët, ai i kapi disa prej tyre, ua lidhi duart pas shpine dhe dha urdhër që të vriteshin, si një shpagim për vrasjen e dajës së tij.

Një kalorës arab në mesin e forcave të Halidit, i tha se një i ri i burgosur i fisit, kërkonte që t`i lejonin të fliste me një grua, që qëndronte diç më tej. Muslimanët pranuan dhe i burgosuri erdhi tek gratë. "Lamtumirë Hubaisha!", i tha njërës prej vashave, "jetës sime i ka ardhur fundi." I burgosuri u ul mbi gjunjë dhe iu pre koka menjëherë. Kur ra në tokë, vajza doli nga mesi i grave dhe erdhi tek i vrari. I përkulur mbi të, ajo e mbuloi në puthje dhe nuk pranoi të hiqej derisa e vranë edhe atë.

I Dërguari u tmerrua kur dëgjoi për veprimet e Halidit. Duke qëndruar në oborrin e Qabes, ai i ngriti duart mbi kokë dhe thirri me zë: "O Zot! Unë jam i pafajshëm për gjërat q`i ka bërë Halidi." Menjëherë pas kësaj, Aliu u dërgua me një shumë të madhe për t`u paguar dëmshpërblime për të gjithë që ishin vrarë dhe për të gjitha dëmtimet e shkaktuara. ("Jeta dhe koha e Muhammedit", fq.320, botuar 1970)

Muhammed Husejn Hajkal

Muhammedi qëndroi pesëmbëdhjetë ditë në Mekke. Gjatë kësaj kohe, ai i organizoi punët atje dhe ua mësoi njerëzve Islamin. Po në këtë kohë, ai dërgoi delegacione për t`i ftuar njerëzit në Islam dhe për t`i shkatërruar idhujt paganë, pa derdhur gjak. Halid bin Velidi u dërgua në Nakhlah, për ta shkatërruar perëndinë Uzza të fisit Shajban. Me të përfunduar detyrën, Velidi vazhdoi drejt Xhadhimes. Por atje, njerëzit u armatosën me të dëgjuar për afrimin e tij. Halidi u kërkoi t`i hidhnin armët me arsyetimin se të gjithë njerëzit tashmë e kishin pranuar Islamin. Njëri nga njerëzit e fisit Xhadhime, u tha njerëzve të tij: "Turp të keni o fisi Xhadhime! A nuk e dini se ky është Halidi? Për Zotin, pasi t`i keni dorëzuar armët, s`u pret asgjë tjetër veç burgosjes dhe pasi të jeni burgosur, s`keni për t`i ikur dot vdekjes." Disa nga të tijtë iu përgjigjën: "Mos ke ndërmend të na vrasësh të gjithëve? A nuk e di se shumica e kanë pranuar Islamin dhe se lufta ka marrë fund dhe paqja është vendosur?" Këta të fundit vazhduan t`u flisnin njerëzve të tyre derisa të gjithë u bindën për t`i dorëzuar armët. Pas kësaj, Halidi urdhëroi që të lidheshin dhe i vrau disa prej tyre. Kur Profeti e dëgjoi këtë gjë, i ngriti duart drejt qiellit dhe u lut: "O Zot! Unë e dënoj atë që ka bërë Halid bin Velidi."

Profeti i dha para Ali ibn Ebu Talibit dhe e dërgoi për ta zgjidhur këtë çështje, duke e këshilluar që t`u shmangej të gjitha traditave paraislame. Pasi arriti, Aliu e paguajti tatimin e gjakut për viktimat dhe i kompenzoi dëmet e tyre materiale.

Para se të nisej, pjesën e mbetur të parave të dhëna nga Profeti, ia la fisit, që të përdorej në rast se kishte mbetur ndonjë dëmtim tjetër i pakompenzuar. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Ky veprim i të Dërguarit të Zotit ndaj fisit Xhadhima, i bërë nëpërmjet Aliut, ishte më se i nevojshëm. Halidi kishte vrarë njerëz që jo vetëm se ishin muslimanë por ishin edhe krejtësisht të pafajshëm. Një dështim në shpagimin e këtyre krimeve, do të krijonte tek njerëzit një përshtypje se muslimanët ishin të dhunshëm, se e keqpërdornin autoritetin e tyre dhe se tradhëtonin. Paganët dhe ata arabë, që në këtë kohë të hershme, vetëm formalisht mund të quheshin muslimanë, me siguri do ta lidhnin këtë krim të Halidit me vetë Profetin. Madje ekzistonte mundësia që ata, vetëm për shkak të Halidit, të largoheshin nga Islami dhe t`i ktheheshin idhujtarisë. Andaj Profeti shkoi në Qabe dhe tri herë e denoncoi veprimin e Halidit dhe i kërkoi Zotit që të dëshmonte se ai nuk ishte përgjegjës për këto krime.

Fisi Xhadhima u dëmtua keq nga Halidi. Profeti nuk donte thjesht t`i rehatonte dhe t`u paguante dëmshpërblime por edhe ta rifitonte besimin dhe dashurinë e tyre. Kjo ishte një detyrë tejet e vështirë dhe delikate dhe ai e zgjodhi Aliun për të. Halidi e dëmtoi imazhin e Islamit dhe Profeti e dinte se asnjë tjetër në mesin e ndjekësve të tij, nuk ishte i aftë ta përmirësonte këtë gabim, përveç Aliut.

Aliu dëshmoi edhe njëherë se, për këtë detyrë të ndjeshme, mësuesi i tij nuk mund të kishte zgjedhur asnjë person tjetër më të mirë se ai. Ai demonstroi edhe njëherë se njësoj siç ishte i pari në luftë, ishte i pari edhe në paqe. Ai e mahniti dhe e kënaqi jashtë mase fisin Xhadhima me sinqeritetin e tij, me bujarinë, tonin miqësor dhe me kujdesin e tij për lumturinë dhe për mirëqenien e tyre.

Me oratorinë e tij të pashoqe, Aliu i pushtoi zemrat e fisit Xhadhima, në emër të Islamit dhe të mësuesit të tij, Muhammedi. Ky ishte një rol, që vetëm atij "i shkonte për shtati" ta përmbushte. Dhe pikërisht ky rol ishte më i dashuri për të. Ai kishte qejf t`i mbulonte plagët psikologjike të njerëzve të tjerë dhe të sillte në zemrat e tyre lumturi dhe rehati. Aliu kishte një dhunti të veçantë për të përmbushur një detyrë si kjo.

32. Beteja e Hunejnit

Çlirimi i Mekkes, në shumë zona të Arabisë, shkaktoi një konvertim masiv të njerëzve në Islam. Megjithatë, kishte akoma disa fise, që jetonin në juglindje të Mekkes dhe që nuk dëshironin ta linin idhujtarinë. Ata ishin të alarmuar nga përparimi i rrufeshëm i Islamit dhe ishin të bindur se sikur të vazhdonte ky ritëm i përhapjes, ata shumë shpejt do të rrethoheshin nga Islami në çdo anë dhe do të izoloheshin nga fiset e tjera pagane. Prijësit e tyre e kuptuan se do të ishte një lëvizje e pamendtë që t`u lejonin muslimanëve t`i konsolidonin fitimet e tyre të fundit dhe të bëheshin akoma më të fuqishëm. Andaj, ata vendosën të vepronin menjëherë dhe t`i sulmonin muslimanët në Mekke, për t`i shkatërruar. Fiset kryesore mes tyre ishin fiset Havazin, Thakif, Sa`ad dhe Xheshm. Që të gjithë ishin luftëtarë të fortë, të cilët krenoheshin me pavarësinë e tyre dhe me traditat e tyre ushtarake. Ata e dinin se Mekkeja iu dorëzua Muhammedit fare pa luftë, por këtë gjë ia mveshnin paburrërisë së Kurejshit. Sa për vete, ata ishin të bindur se ishin kundërshtarë të denjë në fushëbetejë, për heronjtë e Islamit.

Në fund të Janarit të vitit 630, Profeti mori informata se fiset Thakif dhe Havazin ishin nisur nga trojet e tyre dhe po lëviznin drejt Mekkes. Kur këto lajme u konfirmuan, edhe ai urdhëroi një mobilizim të përgjithshëm në Mekken e sapoçliruar.

Profeti nuk donte që Mekkeja të bëhej një fushëbetejë. Andaj, u largua shpejt e shpejt nga Mekkeja, më 26 Janar të vitit 630, në krye të 12,000 ushtarëve, për t`u ndeshur me armikun. Nga këta ushtarë, dhjetë mijë ishin nga Medineja dhe dy mijë të tjerë ishin rekrutë nga mekkasit e sapokonvertuar.

Kjo ishte ushtria më e madhe e mbledhur ndonjëherë në Arabi. Derisa pjesët e ndryshme të ushtrisë marshuan nëpër portat e qytetit me armatim të plotë, Ebu Bekri, që i vështronte me krenari, tha: "Kësaj rradhe s`mund të humbim sepse jemi të shumtë në numër."  Por shumë shpejt, ai u bind për të kundërtën. Në fillim, muslimanët po mundeshin, ndonse ishin sa trefishi i ushtrisë armike, në numër. Kur`ani ua kishte tërhequr vëmendjen muslimanëve, se numri i madh i ushtarëve nuk ishte një garanci për fitoren e tyre.

Sir William Muir  

Kishin kaluar katër javë, qëkur Muhammedi ishte larguar nga Medineja. Ai u nis nga Mekkeja në krye të të gjitha forcave të tija, të cilat me shtimin e 2000 mekkasve, numëronin 12,000 ushtarë. Me kërkesën e tij, Safvani përgatiti mbi njëqind parzmore dhe po aq deve. Parakalimi i fiseve, ku gjithsecili e mbante lart flamurin e vet, ishte aq madhështor, sa Ebu Bekri tha me entuziazëm: "Sot s`do të humbim nga numri i vogël i ushtarëve." ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1861)

Kur forcat e para muslimane, të udhëhequra nga Halid bin Velidi, hynë në luginën e Hunejnit në juglindje të Mekkes, armiku ishte në pritë tashmë dhe i përgatitur për t`i sulmuar muslimanët me shigjeta e shtiza. Kalimi ishte i ngushtë, rruga e ashpër dhe muslimanët po përparonin, të pavetëdijshëm për prezencën e armikut. Pak para agimit, fisi Havazin i sulmoi krejt papritmas.

Sulmi i armikut ishte aq i beftë dhe i befasishëm, sa muslimanët nuk i bënë dot ballë. Pjesa e përparme e ushtrisë, e përbërë nga fisi Sulajm, u shpërbë dhe filloi të ikte. Pjesa qendrore e ushtrisë ishte menjëherë pas tyre. Formacioni i Halidit u kthye drejt tyre dhe bëri që edhe ata të iknin nga armiku. Shumë shpejt, të gjithë ushtarët filluan të iknin dhe nuk shkoi gjatë derisa Muhammedi të mbetej vetëm me disa nga ndjekësit e tij më besnikë.

Ushtarët e prirë nga Halid bin Velidi ishin të parët që ikën pas sulmit të armikut dhe u ndoqën menjëherë nga umajjadët e sapokonvertuar të Mekkes, bashkë me miqtë dhe përkrahësit e tyre. Pas tyre ishin medinasit. Shumë muslimanë u vranë në këtë rrëmujë dhe shumë të tjerë u plagosën. I Dërguari i thirri prap ushtarët që arratiseshin por askush nuk e dëgjonte.

Ushtria e Islamit po ikte, e ndjekur nga një armik i cili i sulmonte pa ndalur. I Dërguari nuk u largua nga vendi i tij dhe qëndroi i fortë si shkëmb. Tetë vetë ishin akoma me të, duke e ndjekur "spektaklin" e ikjes së ushtarëve. Ata ishin:

1. Ali ibn Ebu Talibi


2. Abbas ibn Abdu`l Muttalibi


3. Fadhl ibn Abbasi


4. Ebu Sufjan ibn el-Harith ibn Abdu`l Muttalibi


5. Rabi`a, vëllai i Ebu Sufjan ibn el-Harithit


6. Abdullah ibn Mesudi


7. Usame ibn Zejd ibn Harithe


8. Ajman ibn Ubejd

Nga këta të tetë, pesë të parët ishin nga fisi Hashim. Njëri prej tyre ishte xhaxha dhe të tjerët, kushërinj të Profetit.

Profeti i kërkoi Abbasit që t`i thirrte prapa muslimanët, që po iknin. Abbasi kishte një zë të fuqishëm dhe thirri:

"O muhaxhirë! O ensarë! O fitimtarë të Bedrit dhe njerëzit e Pemës së Besnikërisë! Ku po shkoni? I Dërguari i Zotit është këtu. Ejani pranë tij!"

Zëri i Abbasit jehoi në luginën e ngushtë, ku të gjithë mund ta dëgjonin dhe kjo gjë pati ndikim në ndaljen e ikjes së muslimanëve.

Ensarët ishin të parët që u ndalën dhe u kthyen në betejë. Të frymëzuar nga shembulli i tyre, edhe të tjerët i ndoqën. Shumë shpejt, muslimanët u riorganizuan dhe filloi një luftë e ashpër, që në fillim dukej e barabartë por që shumë shpejt, filloi të rridhte në favor të muslimanëve. Kur e rifituan moralin e humbur, ata filluan ta sulmonin armikun. Armiku luftonte trimërisht por i kishte të kufizuara lëvizjet, nga numri i madh i grave dhe fëmijëve, që kishin marrë me vete. Muslimanët e shfrytëzuan këtë përparësi dhe tani ishin pikërisht beduinët, që po iknin në çdo anë.

Sir William Muir, e ka rrëfyer gjerë e gjatë tregimin e ikjes së muslimanëve në Hunejn. Në librin e tij, "Jeta e Muhammedit" (Londër, 1877), ai shkruan:

Herët në mëngjes, pak para se të agonte dita dhe kur qielli ishte i mbushur me re, ushtria e Muhammedit ishte akoma në lëvizje. I mbathur me parzmoren e tij, si në ditën e Uhudit, ai ishte mbi një mushkë, në pjesën e prapme të ushtrisë.

Pjesa e përparme, e përbërë nga fisi Sulajm dhe e prirë nga Halidi, po kalonte nëpër kalimin e pjerrët dhe të ngushtë, kur papritmas fisi Havazin doli nga prita dhe i sulmoi në befasi. Të zënë të papërgatitur para këtij sulmi, fisi Sulajm u shpërnda dhe iku. Ky shok u përcoll nga rradha në rradhë. Të goditur nga atmosfera e tensionuar dhe nga lodhja rrugës së vështirë, të gjithë ushtarët i zuri paniku dhe filluan të iknin. Teksa trupat po largoheshin para syve të tij, Muhammedi thirri: "Ku po ikni? I Dërguari i Zotit është këtu! Kthehuni! Kthehuni!" por fjalët e tij nuk patën kurrfarë ndikimi, përveç tek disa ndjekës të tij besnikë, që e rrethuan për ta mbrojtur.

Konfuzioni u rrit edhe më, devetë filluan të përplaseshin me njëra-tjetrën dhe zëri i Muhammedit u humb në mesin e kësaj zhurme. Më në fund, kur edhe ushtarët medinas filluan të iknin, ai i kërkoi Abbasit, i cili ia mbante mushkën, të thirrte: "O banorë të Medines! O njerëz të Pemës së Besnikërisë!" Abbasi kishte një zë të fuqishëm dhe pasi i përsëriti disa herë këto fjalë, të gjithë dëgjuan. Këto fjalë e prekën zemrën e medinasve. Ata u ndalën dhe u kthyen drejt Muhammedit duke thënë: "Lebbejk! Ja ku jemi!" Njëqind nga këta ndjekës besnikë, kaluan me vështirësi nga kalimi i bllokuar nga devetë dhe e sulmuan armikun, me çfarë e ndalën përparimin e tij. Të çliruar nga shtypja e armikut, ushtria filloi të ndalej dhe të kthehej gradualisht në betejë. Luftimi ishte i ashpër dhe rezultati i betejës, për shkak të kushteve natyrore dhe egërsisë së beduinëve që sulmonin, mbeti i papërcaktueshëm për një kohë. Muhammedi u ngjit në një vend të lartë për ta ndjekur betejën. I emocionuar nga ajo që shihte, ai thirri: "Tanë zjarri është nxehur. Unë jam Profeti që s`gënjen dhe jam pasardhësi i Abdu`l Muttalibit."

Pastaj Muhammedi i kërkoi Abbasit një grusht gurësh të vegjël dhe duke i hedhur ato drejt armikut, tha "Shkatërrojini, kapini ata!" Armiku vërtetë kishte filluar të shpërndahej. Vendosmëria e grupit medinas dhe entuziazmi i ushtarëve të rikthyer pas ikjes, e siguruan fitoren. Armiku iku dhe sulmi mbaroi. Shumë u vranë dhe muslimanët luftuan aq ashpër kundër armikut, sa u vranë edhe disa fëmijë të vegjël. Kjo ishte një gjë, të cilën Muhammedi e kishte ndaluar rreptësisht.

Betty Kelen

Muslimanët ndaluan pak para luginës së Hunejnit dhe në agim, marshuan drejt armikut. Djali i Umarit përshkruan ç`ndodhi në vijim:

"Zbritëm poshtë një lugine të gjërë, në muzgun e agimit por armiku kishte ardhur atje para neve dhe ishte fshehur në rrugët anësore dhe në vendet e ngushta. Ata ishin të fortë, të armatosur mirë dhe dinin ç`të bënin. Për Zotin, ishim të tmerruar kur zbrisnim poshtë luginës dhe Havazini na sulmoi përnjëherë."

Beduinët sulmuan me gurë, me shigjeta, me shtiza e me shpata. Pjesa e përparme e ushtrisë së Muhammedit, nën komandën e Halidit u thye dhe devetë filluan të vraponin tejembanë.

Në mesin e ushtarëve, ai (Muhammedi) i pa konvertitët e ri nga Mekkeja dhe u thirri, si njeri i tyre që ishte: "Ku po shkoni o njerëz? Kthehuni! Ejani tek unë! Unë jam i Dërguari i Zotit. Unë jam Muhammedi, djali i Abdullahut."

Asnjëri prej tyre nuk dëgjoi. Dhe përse duhej të dëgjonin vallë? Kishte pas tyre një ushtar të havazinëve, me flamurin e varur mbi shtizën e tij. Secilën herë që e hidhte shtizën, tehu i saj përfundonte mbi gjoksin e një ushtari armik. Zëri i Profetit kishte humbur mes zhurmës së njerëzve dhe zërit të deveve. Ai i kërkoi xhaxhait të tij Abbasit, në njeri me zë të fuqishëm, që të thirrte: "O shokë, mos e harroni Pemën e Betimit!" Dhe Aliu, aq i qetë në paqë por një përbindësh në betejë, i vendosur pranë tij, po luftonte për t`i dalë prapa shpine prijësit të Havazinëve dhe për ta vrarë. ("Muhammedi, i Dërguari i Zotit")

Muhammed Husejn Hajkal

Muslimanët arritën në Hunejn në mbrëmje dhe qëndruan në hyrje të luginës deri në agim. Në agimin e ditës së nësërme, ushtria filloi të lëvizte dhe Muhammedi, që kalëronte mbi mushkën e tij të bardhë, ishte prapa Halid bin Velidit, i cili i komandonte trupat e fisit Sulajm, të cilat e përbënin pjesën e përparme të ushtrisë.

Teksa muslimanët kalonin nëpër kanjonin e Hunejnit, Malik ibn Aufi, i urdhëroi ushtrisë së tij të sulmonte në muzgun para agimit, fillimisht vetëm me shigjeta dhe pastaj me një sulm të përgjithshëm. Rradhët e muslimanëve u shpërndanë dhe u kapluan nga paniku. Disa prej tyre ikën nga kanjoni, aq larg sa mundeshin. Duke e parë atë që u ngjante muslimanëve, Ebu Sufjani u ndje i kënaqur për humbjen e armiqve të tij të vjetër, të cilët vetëm para pak kohësh e festonin çlirimin e Mekkes. Ai tha: "Muslimanët nuk kanë për të shpëtuar, pa u hedhur në det që të gjithë." ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Paganët pësuan disfatë por mundën të rigrupoheshin dhe thuhet se arritën të tërhiqeshin me sukses nga lugina e Hunejnit.

D.S. Margoliouth

Gjenerali (i paganëve), Malik bin Aufi, thuhet se arriti t`i mbante në pozitat e tyre kalorësit e tij, aq sa ishte e mjaftueshme për t`i mbrojtur më të dobëtit mes tyre dhe më pas, arriti t`i nxirrte në një lartësi, prej të cilës mund të niseshin drejt Taifit. Me sa duket, disa nga gratë shpëtuan bashkë me të dhe disa të tjera, ranë në duart e muslimanëve. Halid bin Velidi, ashpërsia e të cilit ishte qortuar disa herë nga Profeti, u qortua përsëri për mendimin e tij se e kishte për detyrë t`i vriste gratë. Ishte ky një akt, krejtësisht i papranueshëm për idetë e Profetit mbi burrërinë.

Në të njejtën mënyrë, Profeti i qortoi edhe ata që kishin menduar se ishte detyra e tyre t`i vrisnin fëmijët e jobesimtarëve. "Cilët janë më të mirët nga mesi juaj?", tha ai, "në jo fëmijët e jobesimtarëve..."

Një sukses i rëndësishëm ishte arritur dhe fati i qëndroi pas Profetit, në një kohë kur, e kundërta do të kishte patur pasoja serioze. Sepse Ebu Sufjani ishte i gatshëm ta shfrytëzonte një disfatë të muslimanëve, ndonse nuk kishte mjaft fuqi për të shkaktuar vetë një gjë të tillë." ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

Hunejni ishte beteja e fundit e udhëhequr personalisht nga Muhammedi, i Dërguari i Zotit. Ajo filloi me shpërndarjen e muslimanëve, të cilët ikën në çdo anë për të shpëtuar, krejtësisht shpërfillës ndaj faktit se edhe Profeti ishte në fushëbetejë. Megjithatë, më në fund, muslimanët dolën fitimtarë, falë vendosmërisë dhe guximit të Profetit dhe të fisit të tij.

Në biografinë e tij të të Dërguarit, historiani indian M. Shibli, shkruan:

Në vend të fitores së muslimanëve, ajo që mund të shihej në Hunejn ishte ikja e e tyre. Profeti shikoi përreth dhe nuk gjeti askë tjetër, përveç një numri të paktë nga shokët e tij. Ebu Katada, një sahabe i Profetit, i cili ishte i pranishëm në Hunejn, thotë se teksa ushtria ishte duke ikur, ai u takua me Umar ibn el-Hattabin, të cilin e pyeti: "Ç`do të bëhet puna e muslimanëve tani?" Ky i fundit, ia ktheu: "Kështu qenka vullneti e Zotit" ("Jeta e Profetit (Siratu`n-Nebi), vëll.1, fq.535-536, botuar 1976, Azamgarh, Indi)

Sir William Muir

Ikjen e befasishme të ushtarëve në fillim të asaj dite, Profeti e shihte si një pasojë të besimit të tepërt të tyre në numrin e ushtrisë. Suksesi i mëpasëm iu mvesh ndihmës së ndihmuesve të padukshëm, që kishin luftuar kundër armikut. Kështu përmendet kjo betejë në Kur`an: Vërtet Zoti ju ndihmoi në shumë beteja. Dhe në Hunejn, kur ju ishit mendjemëdhenjë për shkak të numrit tuaj e ky numër s`ju solli dobi. Toka, me gjithë gjerësinë e saj, u bë ngushtë për ju. Atëherë kthyet shpinë dhe ikët...Kur`an (9:25)   ("Jeta e Muhammedit", fq.143, Londër, 1877)

Në këtë kontekst, "ndihmuesit e padukshëm" e kanë kuptimin e moralit të tyre të lartë. Në fillim të betejës, ata u mundën dhe u shpërndanë. Por më pas u frymëzuan nga shembulli i Profetit, guximi i të cilit e rifreskoi moralin e tyre dhe i bëri të luftonin kundër armikut me një guxim të ri.

Beteja e Uhudit kishte filluar me fitoren e muslimanëve dhe kishte përfunduar me një disfatë të tyre. Ajo e Hunejnit filloi me humbjen e tyre dhe përfundoi si një fitore për ta.  Në fillim të betejës, u vranë shumë muslimanë, si pasojë e panikut dhe e pavendosmërisë së tyre.

Muhammed Husejn Hajkal

Fitorja ishte e kushtueshme dhe muslimanët paguan një çmim të lartë për të. Ata do të mund ta fitonin betejën shumë më lehtë, sikur të mos ishte ajo ikje e tyre në fillim, që e bëri Ebu Sufjanin të besonte se të gjithë do të hidheshin në det. Ndonse burimet nuk i përmendin emrat e të gjithë të rënëve në betejë, ata përmendin se dy fise muslimane, thuase u zhdukën krejtësisht dhe se i Dërguari mbajti një funeral për të gjithë ata. Një gjë, që e kompenzonte këtë humbje të madhe jetësh, ishte superioriteti i padiskutueshëm, që kjo betejë u solli muslimanëve. Për më tepër, fitorja solli më shumë pre dhe të burgosur lufte, se ç`kishin parë ndonjëherë. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Aliu dhe beteja e Hunejnit

Heroi i betejës së Hunejnit ishte përsëri Aliu, si në të gjitha betejat e tjera të mëparshme. Kur të gjithë shokët e Profetit po iknin nga fushëbeteja dhe vetëm tetë vetë kishin mbetur pranë Profetit, Aliu ishte ai i cili qëndroi para këtij të fundit, për ta mbrojtur. Beduinët sulmonin por secilën herë, ai i kthente prapa, njësoj siç kishte bërë në Uhud. Për një kohë, gjithçka ishte njësoj si Uhudi.

Më në fund, Aliu arriti ta kthente rrjedhën e betejës. Fillimisht, ai rrëzoi nga deveja e tij Uthman bin Abdullahun, që ishte njëri nga prijësit e armikut, dhe e vrau atë. Më past, në një luftim ballë për ballë, ai e vrau Ebu Xherdelin, prijësin e fisit Havazin. Kur këta dy prijës u vranë, armiku e humbi morali dhe më pas, edhe vetë betejën.

M.Shibli

Fisi Malik i Thakifëve luftonte burrërisht por filloi të shpërndahej, kur u vra prijësi i tyre, Uthman bin Abdullahu... ("Jeta e të Dërguarit", Azamgarh, Indi, 1976)

Ebu Sufjani, prijësi i fisit Umejje, ishte i pranishëm në kampin musliman, siç përmendëm më sipër. Ndonse e kishte "pranuar" Islamin, ai i gëzohej ikjes së muslimanëve dhe shpresonte se të gjithë do të hidheshin në det. Kur Hikda bin Umejje, një tjetër "musliman" i fisit Umejje, e pa ikjen e muslimanëve në fillim të betejës, tha: "Më në fund u prish magjia e Muhammedit". Me siguri që të dy, e imagjinonin rivendosjen e perëndisë së tyre, Hubalit, në vendin e tij në Qabe.

Ebu Sufjani dhe pjesëtarët e tjerë të fisit të tij, nuk e fshihnin dot kënaqësinë e tyre kur po dukej se muslimanët do të pësonin disfatë nga beduinët. Por kjo kënaqësi zgjati shumë pak. Shumë shpejt, ndodhi një kthim në betejë dhe beduinët u mundën. Ky kthim i gjendjes duhet të ketë shkaktuar një dëshpërim të madh tek Ebu Sufjani dhe fisi i tij, të cilët e humbën edhe mundësinë e fundit për t`i rikthyer kohët e "Injorancës".

Fiset që luftuan kundër muslimanëve, i kishin lënë të gjitha pronat e tyre në fushëbetejë. I Dërguari urdhëroi që të mblidheshin gjërat, kafshët të çoheshin në Xhirana, një vend mes Mekkes dhe Taifit dhe ta prisnin ardhjen e tij. Në ndërkohë, ai vendosi ta pushtonte edhe Taifin, që ishte kështjella e fundit e idhujtarëve. Për këtë qëllim, urdhëroi që pjesa kryesore e ushtrisë të marshonte në atë drejtim. Edhe të arratisurit nga beteja ishin strehuar në kështjellën e Taifit.

Gjatë rrugës për në Taif, i Dërguari kaloi pranë një grupi njerëzish, që qëndronin rreth trupit të një gruaje të vrarë. Pasi i pyeti, e kuptoi se ajo ishte vrarë nga Halid bin Velidi.

Muhammed ibn Is`hak

Një mik i yni na ka thënë se i Dërguari, një ditë pas Hunejnit, kaloi pranë trupit të një gruaje të vrarë nga Halid bin Velidi dhe i pa njerëzit e saj, të mbledhur përreth trupit. Kur e dëgjoi këtë, ai e thirri Halidin dhe ia ndaloi vrasjen e fëmijëve, grave dhe skllevërve. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

I Dërguari e rrethoi Taifin por ky rrethim nuk dha ndonjë fryt dhe u ndëpre. Megjithatë, Taifi pranoi të dorëzohej vullnetarisht disa javë më pas.

Nga Taifi, i Dërguari shkoi në Xhirana për t`i ndarë plaçkat e luftës, të cilat ishin marrë nga fusha e Hunejnit. Pjesë që ia dha Ebu Sufjanit dhe bijve të tij, ishte më e madhe se pjesa, që u dha të tjerëve. Umajjadët nuk i besonin dot fatit të tyre. Ebu Sufjani, i cili kishte shumë arsye për të mos marrë asgjë fare, pas "performancës" së tij në Hunejn, u emocionua dhe i tha të Dërguarit: "Ti je bujar në luftë po aq sa je në kohë paqeje."

Disa orientalistë kanë thënë se pjesa që i Dërguari ia dha Ebu Sufjanit dhe bijve të tij, kishte për qëllim t`i mbante muslimanë, tani që nuk kishte mënyrë tjetër për ta fituar besnikërinë e tyre. Ata thonë se i Dërguari kurrë nuk hezitoi t`i "blente" idhujtarët, kurdo që ata ishin të gatshëm ta shisnin fenë e tyre për deve, dele ose për gurë të çmuar.

Ne nuk pajtohemi me këtë mendim. Pas çlirimit të Mekkes, Ebu Sufjani, bijtë e tij dhe pjesëtarët e tjerë të umajjadëve ishin në mëshirë të Muhammedit. Ai mund t`i vriste lehtësisht dhe të gjithë idhujtarët e Arabisë nuk mund të bënin asgjë për t`i shpëtuar. Ai nuk kishte nevojë t`i blinte ata ose dikë tjetër, që ta pranonin Islamin. Pranimi i tyre i Islamit edhe ashtu s`kishte kurrfarë vlere. Duke u falur dhurata Ebu Sufjanit dhe bijve të tij, Profeti i Islamit vetëm sa e demonstronte faktin se nuk ishte një njeri hakmarrës. Për arabët, siç mund ta kujtojë lexuesi, hakmarrja ishte pjesë e natyrës së tyre. Ai u përpoq ta zbuste armiqësinë e tyre ndaj Islamit me mirësi dhe me bujari. Këto dhurata ishin një gjest simbolik i kësaj sjelljeje.

Ebu Sufjani, bijtë e tij dhe umajjadët e tjerë, pas pranimit të këtyre dhuratave, u quajtën "Muallafu Kulubuhum" (ata, zemra e të cilëve u fitua). Profeti u fali sasi të mëdha nga preja e luftës armiqve të tij, që të mund t`i fitonte zemrat e tyre.

Dr. Muhammed Hamidullahu, në veprën "Hyrje në Islam" (1970), në faqen 80, thotë: "Ata, zemra e të cilëve u fitua" janë të llojeve të ndryshme. Juristi i madh, Ebu Ja`la el-Farra, thotë: "Ata, zemrat e të cilëve u fituan", janë katër llojesh:

1. Ata, zemrat e të cilëve duhet të zbuteshin, që të mund t`i vinin në ndihmë Islamit.


2. Ata, zemrat e të cilëve duhet të zbuteshin, që të mund të qëndronin larg nga të dëmtuarit e muslimanëve


3. Ata, të cilët i tërhiqte Islami


4. Ata, me konvertimin e të cilëve, bëhej i mundur konvertimi i gjithë fisit të tyre në Islam

Është e lejuar që të shfrytëzohet secila nga këto kategori të "atyre, zemrat e të cilëve duhet të fitohen", qofshin ata muslimanë ose politeistë. Ebu Sufjani dhe fisi i tij i takonin kategorisë së dytë, të atyre "zemra e të cilëve duhet të fitohej, që të qëndronin larg na të dëmtuarit e muslimanëve".

Ensarët dhe preja e Hunejnit

Disa nga të rinjtë e ensarëve ishin të dëshpëruar me atë, që atyre u dukej si një ndarje e "padrejtë" e presë së luftës. Kur Profeti po e ndante prenë e luftës, disa prej tyre thanë se ai po e favorizonte Kurejshin. Kur Profeti e dëgjoi këtë, urdhëroi që ensarët të mblidheshin në një çadër dhe u tha:

"Ç`është kjo që po dëgjoj prej jush, o ensarë, në lidhje me ndarjen e presë? A jeni zemëruar sepse u dhashë një pjesë më të madhe mekkasve sesa juve? Por më thoni njëherë: a nuk është e vërtetë se ju i adhuronit idhujt tuaj dhe Zoti u solli udhëzim nëpërmjet meje? A nuk është e vërtetë se ju po shkatërroheshit nga lufta civile dhe Zoti u bashkoi nëpërmjet meje? A nuk është e saktë se ju ishit të varfër dhe Zoti u pasuroi nëpërmjet meje?"

Secilës pyetje, ata iu përgjigjën kështu: "Po, kështu është dhe ky është bekimi i Zotit dhe i të Dërguarit të Tij."

Por pyetjet e tija ishin thjesh retorike dhe i Dërguari tashmë e kishte shprehur përgjigjen e tyre.

Sir William Muir

...ju mund të kishit thënë: "ti erdhe në Medine, si një njeri që quhej gënjeshtar dhe ne e dëshmuam vërtetësinë tënde. Ti erdhe si një ikanak i pashpresë dhe ne të ndihmuam. Ti erdhe si një i pastrehë dhe ne të strehuam. Ti erdhe i mjerë dhe ne të mbrojtëm" Përse po shqetësoheni për gjëra të kësaj bote, me të cilat vetëm kam dashur t`i afroj zemrat e këtyre njerëzve ndaj Islamit, ndërkohë që ju jeni të vendosur në besimin tuaj? A nuk jeni të kënaqur që ata t`i marrin devetë dhe bagëtinë, kurse ju ta merrni me vete të Dërguarin e Zotit tuaj në shtëpi? Jo! S`kam për t`ju lënë kurrë. Sikur i gjithë njerëzimi të shkojë në një anë dhe njerëzit e Medines në anën tjetër, unë do të shkoja andej nga të shkojnë medinasit. Zoti qoftë i mëshirshëm ndaj tyre, i bekoftë bijtë e tyre dhe bijtë e bijve të tyre përgjithmonë... ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1861)

Kur ensarët i dëgjuan këto fjalë, sytë e tyre u mbushën me lotë dhe thanë: "Të tjerët le t`i marrin bagëtitë, delet dhe devetë. Gjithë ç`duam në është Muhammedi dhe asgjë tjetër."

Ensarët gjithashtu kishin patur frikë se Profeti mund të vendoste të qëndrojë në Mekke dhe ta bëjë atë kryeqytet të tij. Por ai i siguroi se kurrë nuk kishte për ta lënë Medinen dhe se ai dhe medinasit do të ishin të pandarë përgjithmonë.

Nga Xhirana, muslimanët u kthyen në Mekke, ku Profeti bëri shtatë rrotullime rreth Qabes dhe i kreu ritet e pelegrinazhit të vogël (Umre).

Beteja e Hunejnit ishte mundësia e fundit e Arabisë pagane. Kur muslimanët dolën fitimtarë në këtë betejë, më në fund ra perdeja në prologun pagan të dramës së historisë arabe. Por paganët ose më saktë paganët e fshehtë, edhe shumë kohë do të vazhdonin ta godisnin pas shpine Islamin.

Në Mekke, Profeti i bëri rregullimet e fundit në lidhje me administrimin dhe politikën e qytetit. Para se të largohej, ai e emëroi Akib bin Usajdin si guvernator të qytetit. Ky ishte emërimi i parë i një zyrtari të përhershëm në historinë e Islamit. Përveç kësaj, ai shpalli se Mekkeja ishte kryeqyteti fetar i Islamit.

Pasi kaloi një muaj përplot ndodhi në Mekke dhe në rrethinë, i Dërguari i Zotit dhe ushtria e tij u kthyen në Medine.

D.S. Margoliouth

Duke i dhënë Islamit një kryeqytet fetar, i cili nuk do të bëhej kryeqendër politike, themeluesi i kësaj feje siguroi një vazhdimësi të sistemit edhe në periudhat më kaotike të tij.

Vizita në Mekke, e cila ishte shoqëruar nga aq shumë ndryshime, përfundoi me një pelegrinazh të vogël të Profetit. Pas kësaj, Akibi, djali i Usajdit, u emërua guvernator i Mekkes, me një pagë prej një dirhemi në ditë. Ky ishte emërimi i parë i një zyrtari permanent në Islam. Në Hajber, qyteti tjetër me rëndësi nën sundimin e muslimanëve, udhëheqësia lokale ishte lënë për të vazhduar me punën e saj. Përveç guvernatorit, në Mekke u la edhe një zyrtar fetar, Mu`adh bin Xhebel, një medinas, të cilit Profeti ia besoi detyrën e të mësuarit të fesë së re. I Dërguari u kthye në Medine pas një mungese prej më se një muaji. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

33. Ekpedita e Tebukut

Beteja e Mut`asë, në të cilën muslimanët pësuan disfatë, u bë në shtator të vitit 629. Humbja e muslimanëve u interpretua si një shenjë e dobësimit të tyre dhe të shtetit të ri islam. Pas një imazhi të tillë, plaçkitësit arabë me shumë lakmi mendonin ta sulmonin Medinen. Por në vitin 630, në Medine filloi flitej se nuk ishin fiset veriore të arabëve por trupat romake, ata që planifikonin një pushtim të Hixhazit.

Muhammedi, Profeti i Islamit, vendosi të merte masa preventive për mbrojtjen e Medines dhe i urdhëroi ndjekësit e tij të përgatiteshin për një ekspeditë të gjatë në veri.

Ishte muaji shtator dhe moti në Hixhaz ishte tejet i nxehtë. Për më tepër, një thatësirë e gjatë e rrezikonte zonën dhe rezervat ushqimore po harxhoheshin. Për këto arsye, përgjigja e muslimanëve ndaj kësaj thirrjeje ishte pa ndonjë entuziazëm. të madh. Ata nuk donin të ndaheshin nga shtëpitë e tyre në një kohë si kjo.

Sir John Glubb

Në shtator ose tetor të vitit 630, i Dërguari i Zotit dha urdhër që të përgatitej një ekspeditë për në frontin bizantin. Moti në Hixhaz ishte akoma shumë i nxehtë, uji dhe ushqimi ishin rralluar dhe lëvizja e një force të madhe ushtarake do të ishte e vështirë. Ndoshta kujtimet e katastrofës në Mut`ah, e shkatërronin akoma më shumë vullnetin e njerëzve, për t`u përballur sërish me bizantinët. ("Jeta dhe koha e Muhammedit")

Hipokritët në Medine e shfrytëzuan këtë mundësi për të ngjallur dyshime dhe pakënaqësi në mendjet e muslimanëve të ri. Ata jo vetëm që nuk mernin pjesë në ekspeditë, por edhe përpiqeshin t`i ndalonin të tjerët nga një gjë e tillë. Në një përpjekje të tillë për ta shkatërruar moralin e muslimanëve, ata filluan të thonin se kësaj rradhe, armiqtë e tyre nuk ishin thjesht fiset e varfëra arabe, që as armatim të duhur nuk kishin dhe as dinin të luftonin me rend dhe disiplinë. Tani armiku i tyre do të ishte Roma, shteti më i fuqishëm dhe më i civilizuar i botës, i cili mund t`i shkatërronte muslimanët.

Edhe përkundër kësaj, shumë muslimanë iu përgjigjën thirrjes së Profetit dhe u armatosën për ta mbrojtur fenë. Kur u bë një numërim, doli se ishin paraqitur 30,000 vullnetarë. Kjo ishte ushtria më e madhe e mbledhur ndonjëherë në Arabi.

Kësaj rradhe, Profeti e emëroi Ali ibn Ebu Talibin si mëkëmbës të vetin në Medine. Arsyet e zgjedhjes së Aliut për këtë detyrë, mund të përmblidhen në tri pika:

1. Ai deshi t`i tregonte botës se e konsideronte Aliun më të kualifikuar se gjithë të tjerët, për të qenë sundues i muslimanëve dhe për të qenë prijës i Shtetit Islam. Andaj, e emëroi pikërisht atë si mëkëmëbësin e tij në kryeqytet.


2. Të gjithë ushtarët po niseshin për në ekspeditë, duke e lënë Medinen pa një ushtri të mirëfilltë. Në rast të një sulmi kundër qytetit nga fiset nomade, Aliu mund ta kontrollonte situatën, falë guximit dhe aftësive të tija.


3. Shumë hipokritë kishin mbetur në Medine dhe të tjerë akoma, ishin ndarë nga ushtria dhe ishin kthyer në qytet. Ata ishin një rrezik potencial për kryeqytetin e Islamit. Andaj Profeti zgjodhi një njeri, i cili do të mund ta mbronte Medinen nga çdo sulm pagan, qoftë me forcë ushtarake, qoftë me anë të përçarjeve të brendshme.

Për hipokritët, s`kishte një goditje më të dhimbshme sesa ta shihnin Aliun në një pozitë autoritare mbi ta. Kur ushtria u largua nga Medineja, ata filluan të përshpërisnin se i Dërguari e kishte lënë Aliun në Medine, sepse donte të shpëtonte prej tij. Aliu u ndje shumë i pikëlluar se mësuesi i tij e kishte parë si një ngarkesë të tepërt. Andaj, menjëherë doli në rrugë dhe e arriti ushtrinë në vendin e quajtur Xhurf. I Dërguari ishte i befasuar që e shihte por kur Aliu ia shpjegoi çështjen, ai tha:

"Ata njerëz gënjejnë. Unë të lashë në Medine që të më përfaqësoje mua. A nuk je i kënaqur që të jesh pranë meje, siç ishte Haruni për Musën, me dallimin e vetëm se nuk ka profet tjetër pas meje?"

Washington Irving

Nga kjo shprehje, shumë njerëz kuptuan se Muhammedi kishte për qëllim ta shpallte Aliun si kalif ose si pasardhës të vetin. Kjo kuptohet nga rëndësia e fjalës që përdoret për ta shprehur lidhjen mes Aronit (Harunit) dhe Mojsiut (Musës). ("Jeta e Muhammedit")

Aliu ishte i kënaqur me fjalët që i dëgjoi nga i Dërguari dhe u kthye në Medine, për t`i marrë përsipër detyrat e tija si mëkëmbës.

Kur Profeti e priti Aliun në kampin e tij në Xhurf, disa nga shokët e tij ishin me të. Njëri prej tyre ishte Saad bin Ebu Vakkasi, fitimtari i ardhshëm i betejës Kadisijja kundër persëve. Ai u tregoi muslimanëve të tjerë se në prani të tij, i Dërguari i Zotit i tha Aliut se ai ishte për të si Haruni për Musën, me dallimin e vetëm se Aliu nuk ishte profet.

Pas një marshi të mundimshëm, ushtria arriti në frontin sirian dhe ndaloi në një fshat të quajtur Tebuk, pa gjetur gjurmë të ndonjë ushtrie romake ose të ndonjë armiku tjetër. Kufiri ishte i krejtësisht i qetë. Informatat që kishin ardhur në Medine në lidhje me një pushtim të mundshëm të romakëve, kishin qenë të gabuara.

Paqja dhe qetësia në frontin sirian janë një dëshmi tjetër se betejën e Mut`asë, romakët e konsideronin thjesht si një sulm të një grupi arabësh të shkretëtirës. Sikur Mut`ah të ishte ndonjë betejë madhështore, siç kanë qejf ta tregojnë disa historianë, s`ka dyshim se romakët do ta kishin ruajtur garnizonin e tyre në kufi. Mirëpo nuk kishte asnjë gjurmë prej tyre.

I Dërguari u mendua se ç`duhej bërë më tej në Tebuk.

Washington Irving

Muhammedi e mblodhi këshillin e luftës dhe pyeti në duhej të vazhdonin më larg se Tebuku. Umari ia ktheu me qesendi: "Nëse ke urdhër të Zotit për të vazhduar, atëherë vepro ashtu!" Muhammedi ia ktheu: "Sikur të kisha urdhër të Zotit për të vazhduar, s`do të kërkoja këshillë prej teje." ("Jeta e Muhammedit")

Më në fund, Profeti vendosi të mos vazhdonte drejt Sirisë por të kthehej në Medine. Ushtria kaloi dhjetë ditë në Tebuk. Ndonse nuk ndodhi asnjë incident, prania e saj në Tebuk pati një ndikim tek popullsia. Shumë fise veriore të beduinëve e pranuan Islamin dhe Daumat`ul-Xhendel, një pikë strategjike mes Medines dhe Sirisë, u fitua si territor i ri.

Pak para se të nisej ushtria për në Tebuk, murgjërit e manastirit Shën Katerina, në luginën e Sinait, erdhën për t`u takuar me Profetin. Ai i pranoi dhe u dha edhe të krishterëve një dokument të ngjashëm si Kushtetuta e Medines, e cila u ishte dhënë hebrenjve. Kushtet kryesore, të shprehura në këtë dokument ishin:

1. Muslimanët do t`i mbronin kishat dhe manastiret e të krishterëve. Ata nuk do të dëmtonin dhe nuk do të shkatërronin asnjë pronë të kishës, për të ndërtuar xhami ose për të ndërtuar shtëpi për muslimanët.


2. E gjithë prona e kishës do të ishte e liruar nga çdo lloj tatimi.


3. Asnjë autoritet kishtar nuk do të detyrohej nga muslimanët që ta linte pozitën e tij.


4. Asnjë i krishter nuk do të detyrohej nga muslimanët për ta pranuar Islamin


5. Sikur një grua e krishterë të martohej me një burrë musliman, ajo do të kishte liri të plotë për ta ndjekur fenë e saj

Pasi kishte pushuar për një kohë, Profeti dha urdhër që ushtria të nisej për në shtëpi. Ai u kthye në Medine pas një mungese njëmujore.

34. Shpallja e kapitullit Bara`ah ose Teube

Kur erdhi koha për pelegrinazhin e vitit të nëntë pas Hixhrit, i Dërguari i Zotit kishte një morri punësh që e prisnin atë dhe e kishte të pamundur të largohej nga Medineja. Andaj, ai e dërgoi Ebu Bekrin në Mekke, si prijës të një grupi prej treqind pelegrinësh, për t`i kryer ritet e Haxhxhit. Ishte kjo detyra e parë udhëheqëse e Ebu Bekrit.

Ebu Bekri dhe pelegrinët u larguan nga Medineja. Një ditë pas nisjes së tyre, Profetit i erdhi një shpallje e re, e quajtur "Bara`ah" ose "Teube", që është kapitulli i nëntë i Kur`anit. Atij iu urdhërua që ose personalisht t`ua shpallte këto vargje njerëzve ose nëpërmjet dikujt nga familja e tij.

Në përshtatshmëri me këtë urdhër hyjnor, Muhammedi e zgjodhi kushëririn e tij Ali ibn Ebu Talibin, ia dha devenë e tij dhe i urdhëroi që ta çonte në Mekke shpalljen më të fundit dhe ta lexonte para pelegrinëve, qofshin ata muslimanë ose paganë.

Muhammed ibn Is`hak

Kur kapitulli "Teube" iu shpall Profetit, pasi që Ebu Bekri ishte nisur, për t`i prirë Haxhxhit, dikush i sugjeroi që t`ia dërgonte këtë shpallje Ebu Bekrit. Ai tha: "Askush s`mund ta përcjellë këtë gjë përveç një njeriu nga shtëpia ime." Pastaj e thirri Aliun dhe i tha: "Merre këtë pjesë fillestare të kapitullit Teube dhe lexoje para njerëzve, në ditën e kurbanit, kur të jenë mbledhur në Mina." ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Washington Irving

Muhammedi e dërgoi Ebu Bekrin si prijës të pelegrinëve në Mekke, sepse ai vetë ishte tepër i zënë me punët publike, të cilat i pamundësonin një largim nga Medineja.

Pas pak kohe, ai e thirri dhëndrin e tij dhe nxënësin e tij besnik, Aliun dhe duke e hipur në njërën nga devetë e tij më të shpejta, i kërkoi që të shkonte menjëherë drejt Mekkes, që të mund të lexonte një pjesë të saposhpallur të Kur`anit, para një numri të madh pelegrinësh, të mbledhur nga çdo anë.

Aliu e kreu detyrën e tij me vullnetin dhe besnikërinë e tij të zakonshme. Ai arriti në qytetin e shenjtë, në kulmin e kësaj feste të madhe fetare. Ai u ngrit para një numri të madh njerëzish të mbledhur në kodrën Akabe dhe shpalli se ishte dërguar nga Profeti me një shpallje të rëndësishme hyjnore. Pastaj e lexoi kapitullin që e kishte sjellë me vete, në të cilin feja e shpatës ishte deklaruar me gjithë rreptësinë e saj.

Me t`u kthyer në Medine, Ebu Bekri e shprehi pakënaqësinë dhe habinë e tij se nuk ishte zgjedhur për ta lexuar para njerëzve një shpallje kaq të rëndësishme hyjnore, e cila dukej e ndërlidhur me misionin e tij. Ai u qetësua me t`u siguruar se të gjitha shpalljet e reja duhet të shpalleshin nga vetë Profeti ose nga një njeri i familjes së tij të afërt.

Sir William Muir

Kur po afrohej fundi i pelegrinazhit, në ditën e madhe të kurbanit, në vendin ku hidhen gurët në Mina, Aliu ua shpalli njerëzve urdhin hyjnor.

Kur mbaroi së recituari këto vargje, Aliu vazhdoi: "Më është urdhëruar t`ju them se asnjë jobesimtar s`ka për të hyrë në parajsë. Asnjë idhujtari s`do t`i lejohet të bëjë pelegrinazh pas këtij viti dhe askush nuk do të mund të ecë rreth Shtëpisë së Shenjtë i zhveshur. Gjithkush që ka një marrëveshje me Profetin, le ta dijë se ajo do të respektohet po aq sa e ka afatin. Fiset kanë katër muaj për t`u kthyer në territoret e tyre. Pas kësaj, Profeti nuk ka kurrfarë obligimi ndaj tyre.

Njerëzit e dëgjuan me kujdes Aliun derisa përfundoi me fjalët e tija. Pastaj u shpërndanë dhe të gjithë shkuan në shtëpi, duke ua shpallur fiseve të tyre në gjithë gadishullin, urdhrat e prerë, që i dëgjuan prej Aliut. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Muhammed Husejn Hajkal

Pasi mbaroi me recimitin e vargjeve, Aliu vazhdoi me fjalët e tija: "O njerëz! Asnjë jobesimtar s`ka për të hyrë në Parajsë, asnjë politeist s`ka për të bërë pelegrinazh pas këtij viti dhe asnjë njeri i zhveshur nuk do të mund të rrotullohet rreth Qabes. Kushdo që ka bërë një marrëveshje me Profetin e Zotit, paqja qoftë mbi të, do t`i vazhdojë marrëveshja, për sa kohë të jenë të vlefshme kushtet e saj." Aliu ua shpalli njerëzve këta katër udhëzime dhe të gjithëve u dha katër muaj afat, që të mund të ktheheshin në paqe në shtëpitë e tyre. Pas asaj kohe, asnjë idhujtar nuk bëri pelegrinazh dhe asnjë i zhveshur nuk eci rreth Qabes. Që nga ajo ditë Shteti Islam u themelua... ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Ali ibn Ebu Talibi i recitoi "shenjat (ajetet) e Zotit" në Mina, si përfaqësues i të Dërguarit të Zotit. Lexuesi ynë duhet ta ketë parasysh se recitimi ose shpallja e "shenjave të Zotit" para njerëzve ishte një detyrë e rëndësishme. Në të vërtetë, është një detyrë aq e rëndësishme, sa vetë Zoti e ka marrë përsipër atë. Në Kur`an thuhet:

Këto janë shenjat e Zotit dhe Ne po t`i shpallim me saktësi. Vërtet, ti je njëri nga të Dërguarit...(2:252)

Kjo është ajo që ta shpallim nga Shenjat dhe kjo është porosia e Urtësisë. (3:58)

Këto janë shenjat e Zotit. Ne po t`i shpallim me saktësi. Zoti nuk u bën padrejtësi krijesave të Tija. (3:108)

Sipas këtyre vargjeve, vetë Zoti ia shpall Muhammedit shenjat e Tija dhe ky i fundit (pasi t`i ketë dëgjuar), ua shpall ato njerëzve. Shpallja e shenjave të Zotit ishte njëra nga detyrat më të rëndësishme të Profetit. Rëndësia e kësaj detyre theksohet në vargjet në vijim:

Zoti ynë! Dërgo tek ata një të Dërguar nga mesi i tyre, që t`ua lexojë ajetet (shenjat), t`ua mësojë atyre librin e urtësinë dhe t`i pastrojë. Vërtet ti je i Fuqishëm dhe i Urtë. (2:129)

...ashtu siç sollëm një të Dërguar nga mesi juaj, që t`ua lexojë shenjat Tona, t`ju pastrojë, t`ua mësojë Librin e urtësinë dhe atë që nuk e dinit. (2:151)

Vërtet Zoti u bëri mirësi besimtarëve, që u solli një  të Dërguar nga mesi i tyre, për t`ua lexuar shenjat e Zotit, për t`i pastruar dhe për t`ua mësuar Librin dhe Urtësinë, ndonse ata ishin në një gabim të qartë më parë... (3:164)

Është ai që u dërgoi të paditurve një Profet nga mesi i tyre, për t`ua lexuar Shenjat e Tij, për t`i pastruar dhe për t`ua mësuar Librin e Urtësinë, ndonse ata ishin në një gabim të qartë më parë... (62:2)

Sipas këtyre vargjeve, i Dërguari i Zotit, Muhammedi, i kishte detyrat në vijim:

1. T`ua lexojë njerëzve Shenjat (ajetet) e Zotit


2. T`ua mësojë atyre Librin dhe urtësinë


3. T`i pastrojë


4. T`i udhëzojë në dituri të reja

E para që përmendet nga detyrat e Profetit është "leximi i shenjave të Zotit". Është një detyrë aq e rëndësishme, sa i lë pas të gjitha detyrat e tjera.

Leximi (ose shpallja) e Shenjave të Zotit është përmendur në veçanti në vargjet në vijim:

Kështu Ne të dërguam tek një popull, para të cilit shumë popuj kanë kaluar, që të mund t`ua lexosh atë që ta shpallim.... (13:30)

.. unë jam urdhëruar të jem nga ata që i dorëzohen Zotit dhe ta lexoj Kur`anin. E sikur ndonjëri ta pranojë udhëzimin, i bën mirë vetes dhe sikur dikush të devijojë, thuaj: "Unë jam vetëm një paralajmërues." (27:91-92)

Vërtet Zoti ju ka dërguar një Porosi. Një të Dërguar, që ua lexon shenjat e Zotit, përplot shpjegime për t`i udhëzuar nga gjiri i errësirës në Dritë, ata që besojnë dhe që bëjnë vepra të mira... (65:10-11)

Përveç këtyre, është edhe paralajmërimi në vijim, që shprehet në Kur`an:

...ata që e mohojnë besimin në Shenjat e Zotit, do të vuajnë nga dënimi më i dhimbshëm... (3:4)

Ishte, pra, pikërisht kjo detyrë e të "lexuarit të shenjave të Zotit", të cilën duhej ta përmbushte Ali ibn Ebu Talibi.

Siç u përmend më sipër, në muajin Dhilhixhe të vitit të nëntë pas Hixhrit, i Dërguari i Zotit ishte tepër i zënë, që të mund ta bënte Haxhxhin dhe ta lexonte para njerëzve kapitullin e saposhpallur "Bara`ah". Andaj, sipas urdhrit të prerë të Zotit, ai duhej të zgjedhte një njeri, për ta marrë përsipër këtë detyrë. Personi i zgjedhur ishte Ali ibn Ebu Talibi.

Në vitin 8 pas Hixhrit (630), kur Mekkeja ishte çliruar tashmë, Aliu dhe mësuesi i tij, Muhammedi, e kishin pastruar Shtëpinë e Zotit (Qaben) nga idhujt e arabëve. Aliu i kishte copëtuar këta idhuj dhe i kishte hedhur jashtë Qabes copat e tyre. Në vitin e nëntë pas Hixhrit, ai e pastroi Qaben edhe nga vetë idhujtarët, duke shpallur se kurrë më nuk do t`u lejohej të afroheshin në rrethinën e shenjtë të Qabes.

Stina e pelegrinazhit të vitit të nëntë pas Hixhrit, ishte mbledhja e fundit e idhujtarëve në rrethinat e Qabes, në Mekke.

Zoti e zgjodhi Ali ibn Ebu Talibin për t`ia rikthyer Qabes pastërtinë e saj të mëparshme dhe i dërgoi Muhammedit një urdhër të veçantë, që t`ia tregonte këtë gjë Aliut.  Robi i Zotit, Aliu, e ktheu Shtëpinë e Zotit në gjendjen në të cilën ajo kishte qenë në kohën e Ibrahimit dhe Ismailit (paqja qoftë mbi ta).

Me shpalljen e "politikës qeverisëse" të Islamit në Mina, në vitin e nëntë pas Hixhrit, Aliu u bë një "instrument" në duart e Zotit, njësoj si në vitin 7 pas Hixhrit, kur ishte bërë "dora" e Zotit, gjatë pushtimit të Hajberit dhe themelimit të Mbretërisë së Qiejve në tokë.

Rrëfimi mbi shpalljen dhe mbi leximin para njerëzve, të kapitullit të nëntë të Kur`anit (Bara`a), vërteton se:

1. Ali ibn Ebu Talibi është pjesëtar i familjes së Muhammedit, të Dërguarit të bekuar të Zotit


2. Në mungesë të tij, detyrat e të Dërguarit të Zotit, mund të kryhen vetëm nga Aliu dhe askush tjetër.


3. Një përfaqësues ose pasardhës i të Dërguarit të Zotit, mund të zgjedhet vetëm nga Zoti ose nga i Dërguari i Tij dhe jo nga shoqëria (ummeti) muslimane.


4. Aliu ishte personi më i kualifikuar për ta përfaqësuar të Dërguarin e Zotit dhe nuk ka asnjë njeri tjetër, më të përshtatshëm se ai.


5. Detyra më e madhe e Prijësit të Shtetit Islam është shpallja dhe përhapja e urdhrave të Zotit në tokë. Ndonse Ebu Bekri ishte i pranishëm në Mekke, atij nuk iu lejua t`i lexonte këto shpallje dhe në vend të tij, i lexoi Ali ibn Ebu Talibi.

Marmaduke Pickthall

Ndonse Mekkeja ishte çliruar dhe njerëzit e saj ishin bërë muslimanë tashmë, rendi zyrtar i pelegrinazhit kishte ndryshuar, me ç`rast muslimanët e kryenin sipas mënyrës së tyre dhe idhujtarët sipas mënyrës së tyre. Pas nisjes së karavanit të pelegrinëve nga Medineja, në vitin e nëntë pas Hixhrit, në një kohë kur Islami dominonte në Arabinë veriore, u shpall ajo që do të quhej "Deklarata e mbrojtjes". Profeti i dërgoi një kopje të saj Ebu Bekrit, prijësit të pelegrinëve, me udhëzimi se Aliu duhet t`i lexonte vargjet para njerëzve në Mekke. Përmbajtja e vargjeve ishte se pas këtij viti, vetëm muslimanëve do t`u lejohej të bënin pelegrinazh dhe atyre fiseve idhujtare, që kurrë s`kishin marrë pjesë në ndonjë veprimtari kundër muslimanëve dhe që kishin një marrëveshje me muslimanët, të cilën e kishin respektuar gjithnjë. Ata do të vazhdonin t`i gëzonin të drejtat e tyre por kur të mbaronte afati i marrëveshjes, edhe ata do të trajtoheshin si të gjithë idhujtarët e tjerë. Këto vargje e shpallnin fundin e idhujtarisë në Arabi. ("Hyrja e përkthimit të Kur`anit të Shenjtë", Lahore, Pakistan, 1975)

Ishte dëshirë e Zotit, që robi i tij i zgjedhur, Ali ibn Ebu Talibi, duke e recituar Shpalljen e tij, t`i jepte përgjithmonë fund idhujtarisë në Arabi.

35. Ekspedita e fundit

Pas çlirimit të Mekkes, kishte shumë fise pagane, që ishin bërë muslimanë me dëshirën e tyre dhe ca fise të tjera, që e kishin pranuar Islamin pasi Profeti u kishte dërguar misionarë, për t`ua mësuar doktrinat dhe praktikat e kësaj feje. Njëri nga këta misionarë ishte edhe Ali ibn Ebu Talibi. Mësuesi i tij e dërgoi atë në Jemen, në vitin e dhjetë pas Hixhrit, për t`i ftuar në Islam fiset e Jemenit.

Ndonse ekspedita e fundit, që e organizoi Profeti, ishte ajo që do të dërgohej drejt kufirit sirian, nën komandën e Usame bin Zejd bin Harithes, ajo kurrë nuk u nis nga Medineja, në të gjallë të tij. Andaj, mund të thuhet se ekspedita e Ramazanit të vitit të dhjetë pas Hixhrit, e dërguar drejt Jemenit, nën komandën e Aliut, ishte ekspedita e fundit, që u nis nga Medineja, derisa ishte gjallë Profeti.

Aliu me kalorësit e tij, arriti në Jemen në mes të dimrit  dhe i ftoi pjesëtarët e fisit Medhhexh ta pranonin Islamin. Përgjigja e tyre ishte një sulm me shigjeta e gurë, pas të cilit Aliu u urdhëroi trupave të tij të sulmonin. Ata i sulmuan jemenasit dhe i shpërndanë por nuk i ndoqën, për t`i vrarë sepse misioni i Aliut ishte një mision paqeje dhe jo një ekspeditë luftarake. Urdhri i tij për trupat ishte që të luftonin vetëm në vetëmbrojtje.

Fisi Medhhexh kërkoi paqe dhe Aliu menjëherë pranoi. Pas kësaj, ai e përsëriti ftesën e tij që ta pranonin Islamin. Kësaj rradhe, jo vetëm  ata por edhe fisi Hamdan iu përgjigj thirrjes së tij dhe e pranoi Islamin. Misioni i Aliut ishte i suksesshëm. I gjithë Jemeni e pranoi Islamin nëpërmjet përpjekjeve të tija. Ai, si gjithmonë, e kreu misionin e tij në mënyrë shembullore dhe demonstroi se ishte misionari par excellence i Islamit.

M. Shibli

Grupi më i fuqishëm dhe më me ndikim në Jemen përbëhej nga fisi Hamdan. Nga fundi i vitit 8 pas Hixhrit, i Dërguari e dërgoi Halid bin Velidin, për t`i ftuar në Islam. Halidi kaloi gjashtë muaj mes tyre duke u folur për Islamin por nuk fitoi ndonjë konvertit dhe misioni i tij përfundoi me dështim. Ai ishte një gjeneral dhe pushtues por jo një misionar dhe mësues i mirë. Më në fund, I Dërguari e thirri të kthehej në Medine dhe në vend të tij e dërgoi Ali ibn Ebu Talibin.

Aliu i mblodhi pjesëtarët e fisit Hamdan në një fushë, ua lexoi porosinë e të Dërguarit të Zotit dhe ua prezantoi Islamin. Kësaj rradhe ata iu përgjigjën dhe e pranuan këtë fe. I gjithë fisi u bë musliman.

Aliu i dërgoi Profetit një raport, në lidhje me misionin e tij. Kur Profeti e lexoi këtë, iu falënderua Zotit për mirësinë e Tij dhe duke i ngritur sytë drejte qiejve, e bekoi fisin Hamdan. Këtë gjë e bëri tri herë. "Sirat`un-Nebi" (Jeta e të Dërguarit), vëll.2, botimi i dhjetë (1974), botuar nga ("Ma`arif Printing Press", Azamgarh, Indi.)

Gjatë dhjetë viteve të fundit të jetës së tij, Profeti i Islamit kishte organizuar tetëdhjetë ekspedita, të cilat u nisën nga Medineja me misione të ndryshme. Disa prej tyre ishin ekspedita ushtarake dhe disa të tjera paqësore. Ekspedita e Aliut në Jemen meriton një kujdes të veçantë sepse ishte e fundit nga këto ekspedita. Pas kësaj, asnjë ekspeditë nuk u nis nga Medineja, në të gjallë të Profetit.

Viti 10 pas Hixhrit (631 i erës sonë) njihet si "Viti i delegacioneve". Shumë fise arabe dërguan delegacione në Medine për ta pranuar Islamin, për t`ia shprehur Muhammedit bindjen e tyre dhe për ta njohur si sundues.

Në vitin e parë pas Hixhrit, Medineja e kishte statusin e një qytet-shteti por vetëm dhjetë vite më pas, ajo ishte kthyer në kryeqytetin e një shteti të madh. I gjithë gadishulli e kishte pranuar autoritetin shpirtëror dhe politik të Medines. Muhammedi (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij), më në fund, kishte vendosur paqe në gjithë Arabinë dhe kishte ndërmarrë hapa për t`i mbrojtur interesat "shtetërore" të ummetit musliman. Nuk kishte tashmë kurrfarë kërcënimi për Shtetin Islam nga ndonjë agresor i jashtëm.

Hebrenjtë dhe të krishterët po i paguanin rregullisht tatimet e tyre (Xhizje). Ata i gëzonin të gjitha të drejtat e qytetarëve të Shtetit Islam dhe gëzonin një liri të plotë fetare. Arabët, pjesa më e madhe e të cilëve e kishte pranuar Islamin, ishin në vigjilje të një renesanse të madhe "kombëtare". Këto ishin vetëm disa nga bekimet, që Islami ia fali Gadishullit Arabik.

 

 

 

36. Haxhxhi (pelegrinazhi) i lamtumirës

Në muajin Dhulkide (muaji i njëmbëdhjetë i kalendarit islamik) të vitit të dhjetë pas Hixhrit, Muhammedi, shpalli se do ta vizitonte Mekken për të bërë pelegrinazh. Ky lajm u përhap në gjithë vendin dhe një numër i madh muslimanësh u mblodhën për ta shoqëruar. Numri i tyre mendohet se ishte mbi njëqind mijë. Para se të nisej, ai e emëroi Ebu Duxhane Ensariun si guvernator të Medines gjatë mungesës së tij. Në ditën e njëzet e pestë të muajit të njëmbëdhjetë, ai u nis nga Medineja, i shoqëruar nga të gjitha gratë e tija. Muslimanët e ndoqën me kujdes çdo lëvizje, çdo veprim dhe çdo shprehje të Profetit gjatë kësaj kohe dhe gjithçka që bëri ai, mbeti si një shembull i përjetshëm, që do të ndiqej nga gjeneratat e ardhshme.

Maxime Rodinson
 

Pas rënies së Mekkes, Muhammedi e bëri për së dyti herë Umren, rrotullimin ceremonial përreth Qabes dhe ecjen ndërmjet kodrave Safa dhe Merve. Por ai akoma s`e kishte bërë Haxhxhin. Muhammedi kishte ndërmend ta depaganizonte këtë ritual. Pas çlirimit të Mekkes, Attabi (guvernatori i Muhammedit në Mekke) ishte ai që e udhëhoqi këtë ceremoni dhe në të morën pjesë si paganët ashtu edhe muslimanët. Një vit më pas, në muajin Dhulhixhxhe të vitit të nëntë pas Hixhrit, Muhammedi sërish nuk mori pjesë në pelgrinazh. Ai akoma s`i kishte finalizuar mësimet e tija në lidhje me haxhxhin dhe nuk kishte qejf ta kryente këtë ritual bashkë me paganët. Ai e dërgoi Ebu Bekrin për ta udhëhequr ceremoninë. Gjatë rrugës, atij iu bashkangjit Aliu, i cili ishte dërguar me një shpallje të re, të cilën duhej ai personalisht ta shpallte. Në përgjithësi, paganëve u ndalohej pjesëmarrja në haxhxh pas atij viti. Pas kalimit të katër muajve të shenjtë, të gjithë ata që s`e kishin pranuar Islamin dhe s`kishin bërë një marrëveshje me Muhammedin, do të konsideroheshin armiq. Kjo ishte hera e fundit që paganët morën pjesë në ritualin e haxhxhit.

Një vit më pas, në Dhulhixhxhe (muaji i dymbëdhjetë islam) të vitit 10 (Mars 632), Profeti shpalli se do t`i udhëhiqte personalisht ceremonitë, tani që tempulli ishte pastruar nga prania pagane. Ai arriti në Mekke më 5 Dhulhixhxhe dhe më 8 Dhulhixhxhe, ceremonitë filluan. Sytë ishin fiksuar tek Profeti sepse sjellja e tij do të bëhej një ligj për muslimanët. “Muhammedi”

Më 9 Dhulhixhxhe të vitit të dhjetë pas Hixhrit, i Dërguari mbajti një fjalim historik në luginën e Arafatit, në të cilin bëri një përmbledhje të mësimeve të tija. Ai fillimisht iu falënderua Zotit për mëshirën dhe për bekimet e Tija të pafundme dhe pastaj tha:

O muslimanë! Më dëgjoni me kujdes! Ky mund të jetë rasti i fundit që gjendem në mesin tuaj dhe mbase nuk do të mund ta bëj edhe njëherë haxhxhin.
Zoti është një dhe nuk ka të barabartë. Mos i gjeni të barabartë Atij dhe mos e krahasoni askë me Të. Adhurojeni Atë, kini droje prej Tij, bindjuni Atij dhe duajeni Atë. Mos i lini pas dore adhurimet tuaja dhe agjëroni në muajin e agjërimit. Paguajeni rregullisht zeqatin dhe vizitojeni Shtëpinë e Zotit, kurdo që të mundeni.
Mbajeni mend se secili prej jush do t`i japë llogari Zotit për atë që ka bërë në këtë botë dhe dijeni se shumë shpejt, do të gjendeni në praninë e Tij.
Unë po i shpall të pavlefshme të gjitha traditat e “kohës së injorancës”. Gjakmarrja e parë që e shpall të pavlefshme, është ajo për kushëririn tim, Ibn Rab`ia dhe fajdeja e parë që e shpall të pavlefshme është ajo e borxheve të dhëna nga xhaxhai im, Abbas ibn Abdul Muttalibi.
Ju bëj thirrje që ta respektoni nderin, jetën dhe pronën e njëri-tjetrit, njësoj siç e nderoni shenjtërinë e kësaj dite. Të gjithë besimtarët janë vëllezër. Nëse një gjë i takon njërit prej tyre, ajo është e ndaluar për të tjerët, veçse me lejen e tij.
Jini të sinqertë në fjalët dhe në veprat tuaja! Jini të sinqertë me njëri-tjetrin dhe gjithnjë të bashkuar!
Ju keni të drejta mbi gratë tuaja por edha ato kanë të drejta mbi ju. Silluni ndaj tyre me dashuri e me butësi, nderojini dhe jini të dhembshur ndaj tyre!
Robërit tuaj janë krijesa të Zotit. Mos jini të ashpër ndaj tyre! Nëse gabojnë, falnie gabimin e tyre! Jepuni për të ngrënë nga ajo që hani vetë dhe mbathini ata ashtu si jeni të veshur vetë.
Dijeni se pjesëtarët e familjes sime janë si yjet në natë. Ata e çojnë drejt shpëtimit gjithkë që u bindet e që i ndjek. Në mesin tuaj po lë dy gjëra të çmueshme: Librin e Zotit dhe pjesëtarët e familjes sime. Këto dy gjëra përmbushen mes veti dhe kurrë nuk ndahen nga njëra-tjetra. Po t`u bindeni atyre, kurrë s`do të devijoni.
Dhe mbajeni mend se unë jam i Dërguari i fundit i Zotit për njerëzimin. Pas meje s`do të ketë të dërguar të tjerë prej Tij.

Më pas, i Dërguari i Zotit e përfundoi fjalimin e tij me një lutje të shkurtër falënderimi ndaj Krijuesit dhe i kërkoi që Ai të ishte dëshmitar se e kishte kryer detyrën e tij, i kishte përmbushur obligimet dhe se ua kishte përcjellur njerëzve, porosinë e Islamit.

Ky fjalim, si gjithë fjalimet e tjera të Profetit, dallohet me qartësinë dhe me dimensionin e tij praktik. Në të, ai i përfshiu të gjitha mësimet e tija, që do të mbeteshin përjetësisht të mbjellura në zemrat dhe në mendjet e dëgjuesve.
Profeti u demonstroi muslimanëve si t`i kryenin ritet e haxhxhit dhe i shlyejti edhe gjurmët e mbeturinave të fundit pagane. Në fjalimin e tij, ai gjithashtu la të kuptohej se ai ndoshta nuk do të jetonte edhe shumë gjatë. Pikërisht në këtë periudhë u shpall edhe kapitull 110 i Kur`anit, i quajtur “Ndihma” (Nasr), që thotë:

Kur të vijë ndihma e Zotit tënd dhe fitorja
E t`i shohësh njerëzit tek hyjnë në fenë e Zotit tufë pas tufe
Madhëroje Zotin tënd me lëvdata dhe falje kërko
Se vërtet Ai i pranon pendimet...

Imam Buhariu përcjell se kur u shpall ky kapitull, Umar ibn Hattabi i kërkoi Abdullah ibn Abbasit që t`ia shpjegonte kuptimin e kësaj shpalljeje. Ibn Abbasi tha:

“Këta vargje tregojnë se po afrohet koha kur i Dërguari do të ndahet prej neve”
 

Shumë historianë bashkëkohorë në lindje dhe në perëndim, kanë thënë se vdekja e Profetit ishte e paparashikuar dhe e beftë. Por kjo s`ka të bëjë aspak me të vërtetën. Ai vetë ishte i pari që foli për këtë gjë dhe kur u shpall kapitulli “Ndihma”, ndjekësve të tij kryesorë s`u kishte mbetur thuase kurrfarë dyshimi në mendje se misionit tokësor të të Dërguarit, po i afrohej fundi. Porosia për vdekjen që po afrohej, jepet në vargun e tretë, ku thuhet “falje kërko”. Ky varg ishte një shenjë e mjaftueshme për të zotët e mendjes.

Marmaduke Pickthall

Ishte pikërisht gjatë pelegrinazhit të fundit, që u shpall kapitulli i titulluar “Ndihma”, të cilin Muhammedi e pranoi si një paralajmërues se vdekja e tij po afrohej. (“Hyrja e përkthimit të Kur`anit të Shenjtë”, Lahore, Pakistan, 1975)

 

37. Kurorëzimi i Ali ibn Ebu Talibit si sundues i ardhshëm i muslimanëve dhe prijës i Shtetit Islam

Haxhxhi i lamtumirës kishte mbaruar tashmë dhe Muhammedi, i Dërguari i Zotit, bashkë me turmën e madhe të ndjekësve të tij, ishte gati për t`u kthyer në shtëpi. Ai dha shenjë dhe karavani i pelegrinëve u nis nga Mekkeja.
 

Në një distancë të shkurtër në veri të Mekkes, ka një luginë të quajtur Khumm, në të cilën gjendej një liqen i vogël (Gadir në arabisht). Khummi ishte një udhëkryq nëpër të cilin kalonin shumë rrugë. Kur i Dërguari arriti në afërsi të Gadirit, atij iu shpallën vargjet në vijim:

O i Dërguar! Shpalle porosinë që t`u zbrit nga Zoti yt! Po të mos e shpallësh, s`do ta kesh plotësuar detyrën tënde. Dhe Zoti ka për të të mbrojtur nga njerëzit sepse Ai s`i udhëzon ata që e mohojnë të vërtetën. Maide (Tryeza) 5:67

Urdhrat hyjnorë mbase kurrë më parë, s`kishin qenë kaq të mprehtë si në këtë varg, i cili me sa shihet, kishte të bënte me një çështje jetike, të cilën i Dërguari duhej ta shpallte herët a vonë. Andaj, ai urdhëroi që karavani të ndalej dhe të thirreshin prapa ata që ishin nisur në drejtime të ndryshme. Pastaj priti derisa edhe karavani i fundit i nisur nga Mekkeja, arriti tek pusi në Khumm.
Pelegrinët do të ndaheshin nga njëri-tjetri në Khumm dhe do të vazhdonin me karavanë të ndryshëm duke shkuar secili drejt destinacionit të vet. Por i Dërguari kishte një shpallje të rëndësishme për të bërë para se të shpërndaheshin pelegrinët dhe ishte i kujdesshëm që këtë shpallje ta dëgjonin sa më tepër muslimanë që të ishte e mundur.
 

Një “foltore” u improvizua nga lëkurat e deveve, të vendosura mbi njëra-tjetrën dhe i Dërguari u ngjit mbi të, në mënyrë që gjitkush të mund ta shihte me sytë e vet. Kushëriri i tij, Aliu, qëndronte pranë tij.
Tani Muhammedi ishte i gatshëm për ta mbajtur fjalimin historik, duke iu bindur urdhrit të dhënë në vargun e mësipërm. Ai iu falënderua Zotit që i kishte bekuar me Islamin dhe pastaj u parashtroi një pyetje muslimanëve:

“A kam unë më shumë të drejtë mbi shpirtrat tuaj sesa ju vetë?”
Muslimanët u përgjigjën njëzëri: “I Dërguari i Zotit ka më shumë të drejta mbi shpirtrat tanë sesa ne vetë.”
“Në qoftë ashtu, atëherë kam një porosi shumë të rëndësishme për ju.”,tha i Dërguari dhe vazhdoi:
“O muslimanë! Unë s`jam veçse një i vdekshëm si të gjithë ju dhe shumë shpejt, mbase do të shkoj në prani të Zotit tim. Trashëgimia ime më e vlefshme për ju, janë Libri i Zotit dhe pjesëtarët e familjes sime. Tani dëgjoni me kujdes dhe dijeni se unë jam Udhëheqësi i të gjithë besimtarëve. Të gjithë ata burra dhe ato gra që më njohin mua si Udhëheqës të tyre, le ta njohin edhe Aliun si të tillë! Aliu është Udhëheqës i gjithë atyre burrave dhe grave, udhëheqës i të cilëve jam unë.”
Pas kësaj shpalljeje, i Dërguari i ngriti duart drejt qiellit dhe tha: “O Zot! Ji mik i atij që është mik me Aliun dhe ji armik i çdokujt që është armik i tij!”

Ajo që përcollëm më sipër është një përmbledhje e asaj që tha i Dërguari i Zotit në Khumm. Teksti i plotë dhe konteksti i këtij fjalimi është ruajtur në veprën e famshme “Teuhid ed-Dala`il” të dijetarit të famshëm sunnit, Allame Shahab-ud-din Ahmed. Më poshtë, po e japim një version të shkurtuar të fjalimit, ashtu siç është përcjellur në këtë vepër:

I falënderohem Zotit për të gjitha të mirat e Tija. Dëshmoj se s`ka zot tjetër veç Allahut dhe se Ai është Zoti i vetëm, i Gjithëfuqishëm dhe i Përsosur. Ne të gjithë jemi të varur prej tij. Ai s`ka bashkëshorte, s`ka fëmijë dhe s`ka të barabartë. Unë jam njëri nga robërit e Tij por Ai më zgjodhi si të Dërguar të udhëzimit për gjithë njerëzimin. O njerëz! Kinie droje Zotin gjithmonë dhe kurrë mos tregoni mosbindje ndaj Tij! Mos luftoni, veçse për Islamin dhe mbani mend se dituria e Zotit përfshin gjithçka.
O muslimanë! Kini kujdes sepse kur të shkoj unë, do të dalin ca njerëz që do t`më mveshin fjalë që s`i kam thënë dhe do të ketë një grup njerëzish qo do t`u besojnë atyre. Por unë strehohem në mbrojtjen e Zotit sepse s`ju kam thënë tjetër përveç të Vërtetës dhe s`ju kam ftuar drejt asgjëje, përveç asaj që Ai ma ka shpallur. Ata që i kalojnë kufijtë në këtë punë, do të dënohen.
Atë çast, Ibada ibn Samiti, një ndjekës i Muhammedit, u ngrit dhe tha: “O i Dërguari i Zotit! Kur të vijë ajo kohë, kujt t`i drejtohemi për udhëzim?”
I Dërguari u përgjigj: Duhet t`u bindeni njerëzve të Shtëpisë sime (Ehl-i Bejtit) dhe ata t`i ndiqni. Ata janë trashëguesit e diturisë sime prej profeti. Ata do t`ju mbrojnë nga devijimi dhe do t`ju udhëzojnë drejt shpëtimit. Ata kanë për t`ju ftuar drejt Librit dhe drejt Traditës sime (Sunnetit). Ndiqni ata sepse ata nuk bien kurrë në dyshim. Besimi i tyre në Zotin është i palëkundur. Ata janë të udhëzuarit, ata janë Imamët dhe vetëm ata mund t`ju shpëtojnë nga mosbesimi, nga devijimi dhe nga risitë në fe.

Zoti ju ka urdhëruar ta doni Ehl-i Bejtin tim. Devotshmëria ndaj tyre është një obligim për ju (Kur`an 42:23) sepse ata janë të pastrit (Kur`an 33:33).

Ata janë të pajisur me virtyte që s`i ka askush tjetër. Ata janë të zgjedhurit e vetë Zotit dhe tani, Zoti më ka urdhëruar t`jua shpall këtë:
“Dijeni se Meula (Udhëheqës; Mbrojtës) i kujt të jem unë, Meula i tij është edhe Aliu. O Zot! Ti bëhu Mik i atij që është mik i Aliut dhe bëhu Armik i gjithkujt që është armik i tij. O Zot! Ndihmoje atë që e ndihmon Aliun dhe largohu prej atij që largohet prej Aliut!”

Fjalimi kishte mbaruar. I Dërguari i Zotit, Muhammedi, zyrtarisht e kishte shpallur Ali ibn Ebu Talibin, sundues të ardhshëm të muslimanëve dhe e kishte emëruar si prijës të Shtetit Islam.
Sapo u bë kjo shpallje, u shpall edhe vargu i fundit i Kur`anit:
 

Sot e përsosa për ju fenë tuaj, i përmbusha të mirat e Mia mbi ju dhe ua zgjodha Islamin si fe...Maide (Tryeza) 5:3

Ishte dita e tetëmbëdhjetë e muajit Dhulhixhxhe të vitit të 10-të pas Hixhrit (21 Mars 632) kur u shpall vargu i fundit i Kur`anit. Shpallja kishte filluar në vitin 610 në shpellën Hira në Mekke dhe përfundoi në vitin 632, në luginën e Khummit, me emërimin e Ali ibn Ebu Talibit si Prijës pas Muhammedit dhe si Udhëheqës të qeverisë së Medines dhe të Shtetit Islam.

Ibn Haxhar el-Eskalaniu1, në veprën e tij “el-Isaba fi temjiz es-Sahaba” thotë se pasi e bërë këtë shpallje, i Dërguari i Zotit vendosi një turban në kokën e Ali ibn Ebu Talibit, me çfarë edhe e përfundoi “kurorëzimin” e tij. Të gjithë shokët e Profetit e përgëzuan Aliun pas kësaj ndodhie. Në mesin e atyre që e përgëzuan ishte edhe Umar ibn el-Hattabi dhe të gjitha gratë e Profetit.

Hassan bin Thabit el-Ensariu ishte poeti “zyrtar” i të Dërguarit të Zotit, i cili i derdhi në vargje, thuase të gjitha ngjarjet e rëndësishme në jetën e tij. Kurorëzimi i Ali ibn Ebu Talibit, ishte pa dyshim, njëra nga ngjarjet më të rëndësishme historike që e sfiduan talentin e tij poetik. Me këtë rast, ai përpiloi disa vargje që ia kushtoi Aliut. Në vijim, po japim në përkthim të përafërt të këtyre vargjeve:

Në ditën e Gadir-i Khumit, Profeti u thirri muslimanëve dhe u tha:
Kush është Zoti juaj dhe kush është udhëheqësi juaj?
“Allahu është Zoti ynë”, thanë ata. “Dhe ti je udhëheqësi, të cilit i bindemi të gjithë.”
Dhe ai i tha Aliut të ngrihej e kur u ngrit
Ia ngriti dorën e tha:
“Ty po të zgjedh si prijës pas meje.
Andaj, prijës i kujt jam unë, prijës i tij është ‘dhe Aliu.
Pra bëhuni të gjithë miq dhe përkrahës të tij!

Një tjetër poet që përpiloi vargje për rastin e kurorëzimit të Aliut ishte Kajs ibn Ubade Ensariu. Ai tha:

Kur armiku u ngrit kundër nesh,
“Mjafton Zoti”, thashë
“Furnizuesi ynë dhe Mbrojtësi më i mirë”.
Aliu është Udhëheqësi ynë (Meula) dhe udhëheqësi i besimtarë
Kështu thotë Kur`ani dhe kështu është
Qëkur i Dërguari doli e tha:
Prijës i kujt jam unë,
Prijës i tij është Aliu..

Ajo që tha i Dërguari i Zotit atë ditë, ishte një shpallje e vendosur, që nuk linte vend për kundërshtime.
Është tejet interesante se madje edhe një njeri si Amr ibn As (i cili vite më vonë do të luftonte kundër Aliut) u “frymëzua” të shkruante një poezi për Aliun në rastin e Khummit. Ai thotë:

Goditja e shpatës së Aliut është njësoj së bindja që ia shprehëm të gjithë në Gadir e që e bëri gjithkë të përulej para fuqisë së tij.

Nëse dy vargjet e Kur`anit, që i përmendëm më sipër, lexohen njëra pas tjetrës dhe kuptohen në kontekstin e tyre historik, kuptimi i tyre bëhet më se i qartë. Unë do t`i përcjell edhe njëherë në një analizë të shkurtër dhe për hir të të qenit praktik, do t`i shënoj me numrat 1 dhe 2 respektivisht.
 

1. O i Dërguar! Shpalle porosinë që t`u zbrit nga Zoti yt! Po të mos e shpallësh, s`do ta kesh plotësuar detyrën tënde. Dhe Zoti ka për të të mbrojtur nga njerëzit sepse Ai s`i udhëzon ata që e mohojnë të vërtetën.

2. Sot e përsosa për ju fenë tuaj, i përmbusha të mirat e Mia mbi ju dhe ua zgjodha Islamin si fe...

Kurorëzimi i Aliut ndodhi pikërisht në intervalin kohor ndërmjet shpalljes së këtyre dy vargjeve të Kur`anit. Kjo çështje ishte aq urgjente sa i Dërguari i Zotit, në vargun e parë, u urdhërua të linte çfarëdo që ishte duke bërë dhe të merrej me këtë punë. Për këtë qëllim, ai urdhëroi që të ktheheshin të gjithë pelegrinët dhe të mblidheshn në luginën e Khummit. Më pas, ai u shpalli se Aliu do të ishte pasardhësi i tij si sundues i “Mbretërisë së Qiejve” në tokë.

Pak kohë pasi e kishte bërë këtë emërim të Aliut, u shpall edhe një varg tjetër nga Zoti, i cili e konfirmonte këtë veprim të tijin. Emërimi i Aliut si zëvendës i tij ishte në të vërtetë, kulminacioni i një pune që, për Muhammedin, kishte zgjatur sa një jetë e tërë. Me emërimin e Aliut, misioni i tij si i Dërguar i Zotit ishte kompletuar. Në të kaluarën, ai në shumë raste e kishte shpallur Aliun si pasardhës të vetin por në Gadir-i Khumm, ai zyrtarisht e emëroi atë si prijësin e ri të Shtetit Islam.
Ka një lidhje tejet logjike dhe të qartë mes këtyre dy vargjeve të Kur`anit (i pari aq i rreptë dhe ngulmues për një veprim dhe i dyti aq miratues për emërimin e Aliut) dhe fjalëve që i Dërguari i Zotit i kishte thënë: Aliu është “meula” (prijës) i të gjithë atyre, “meula”(prijës) i të cilëve jam unë.

Disa persona janë përpjekuar të luajnë me kuptimin e fjalës “meula” në këtë kontekst. Ata pretendojnë se kjo thënie e Profetit është e vërtetë dhe autentike por thonë se fjala “meula” nuk do të thotë “prijës” ose “udhëheqës” por thjesht “mik”. Por është e qartë se ky nuk ishte qëllimi i vetë të Dërguarit. A thua vallë ai i ktheu prapa karavanët dhe i bëri të ndalojnë në rrafshinën e nxehtë të Khummit, vetëm për t`u thënë se Aliu ishte një mik i tyre? Mos vallë pelegrinët mendonin se në atë kohë, Aliu nuk ishte miku i tyre dhe duhej që i Dërguari t`i bindte për një gjë të tillë?

Ata që e interpretojnë fjalën “meula” si “mik”, ndoshta harrojnë se, para se ta cilësonte Aliun si të tillë, Muhammedi e kishte prezantuar veten pikërisht me këtë emër. Ky fakt nuk lë shumë vend për interpretime dhe na bën të qartë se kuptimi i kësaj fjalie mund të ishte vetëm një: Muhammedi, i Dërguari i Zotit ishte prijësi i muslimanëve dhe Aliu ishte prijësi pas tij.

Këta persona gjithashtu harrojnë se përpara se ta bënte shpalljen e tij, Profeti parashtroi një pyetje që thoshte:

“A kam unë më shumë të drejtë mbi shpirtrat tuaj sesa ju vetë?” Përgjigja e muslimanëve ishte një “po” e thënë njëzëri.

Kjo pyetje ishte një prelud i shpalljes së Aliut si pasardhës i tij. Pyetja e parashtruar dhe shpallja që erdhi pas saj ishin të lidhura dhe u thanë në kontekstin e njejtë. Kur të lexohen të dyja së bashku, në kokën e lexuesit nuk do të mbetet as edhe dyshimi më i vogël se fjala “meula” do të thotë “prijës” ose “udhëheqës” dhe jo “mik”.
Shumë nga komentuesit sunnitë të Kur`anit kanë vërtetuar se urdhri i prerë nga Zoti ishte pikërisht për emërimin e Aliut si prijës të muslimanëve. Disa prej tyre janë:

- Vahidiu në veprën “Esbab`un-Nuzul”
- Sujutiu në “Tefsir durr el-Manthur”
- Ibn Kethiri
- Imam Ahmed bin Hanbeli
- Ebu Ishak Nishapuriu
- Gazaliu në veprën “Sirr`ul-Alemin”
- Taberiu në veprën “Tarih er-Rusul vel-Muluk”
- Shejh Abdu`l Hakk, muhaddithi i Delhit

Këtu duhet të theksojmë se para shpalljes së vargut të parë (5:70), të gjithë urdhrat në lidhje me kodin ligjor islam, si namazi, zeqati, haxhxhi, xhihadi (dhe në të vërtetë, të gjithë urdhrat në lidhje me jetën personale, shoqërore, politike dhe ekonomike të muslimanëve) ishin “zbritur” tashmë. I Dërguari ua kishte shpallur njerëzve këto ligje dhe muslimanët kishin filluar t`i implementonin, deri në shkallën që këto ligje ishin bërë pjese e jetëve të tyre. Ai vetë e kishte shpallur dhe implementuar çdo ligj. Gjëja e vetme që i Dërguari nuk e kishte bërë deri atëherë, ishte emërimi i hapur i pasardhësit të tij. Shoqëria muslimane kishte të drejtë të dinte se kush do të ishte prijësi i saj pas vdekjes së tij. Ishte pikërisht kjo detyrë që ai e kreu pas urdhrit për ta “shpallur porosinë” që i ishte dhënë. Urdhri i ardhur nga Zoti ishte tejet i rreptë dhe i Dërguari nuk mund të mos e realizonte atë.

Dhe menjëherë pasi e përmbushi urdhrin hyjnor, u shpall vargu i dytë (5:4), i cili vendoste një vulë aprovimi mbi veprimin e tij të sapokryer. Me inaugurimin zyrtar të Ali ibn Ebu Talibit si pasardhës i Muhammedit dhe si prijës i muslimanëve, vargjet e fundit të Shpalljes u shkruan në Librin e Zotit. Vargu i fundit i Shpalljes hyjnore u shpall dhe u shënua më 21 Mars të vitit 632, me çfarë dyert e Shpalljes u vulosën përgjithmonë. Tetëdhjetë ditë më pas, më 8 Qershor të po atij viti, i Dërguari i Zotit u nda nga ndjekësit e tij dhe kaloi në prani të Zotit. Pas këtij rasti, në 80 ditët e mbetura të jetës së tij, historia nuk shënon asnjë urdhër ose ndalesë nga i Dërguari i Zotit, qoftë doktrinale ose praktike. Islami, pra, u shpall i kompletuar dhe i përsosur, në çastin kur i Dërguari e emëroi Ali ibn Ebu Talibin si pasardhës.

Zoti i mbuloftë me mëshirë robërit e tij Muhammedin dhe Aliun dhe pjesëtarët e familjes së tyre.

I Dërguari i Zotit tashmë mund ta sodiste me kënaqësi veprën e tij të kryer dhe ta shihte të ardhmen përplot shpresë dhe lumturi. Në shpalljen e Aliut si pasardhës të vetin, ai shihte një vazhdimësi të misionit, për të cilin kishte punuar me aq mundim për 23 vite me rradhë dhe ishte përballur me aq shumë rreziqe. Misioni i tij kishte kërkuar sakrifica të panumërta. Tani ai e shihte se e gjithë përpjekja dhe sakrificat e tija kishin dhënë fryt dhe e dinte se Aliu do ta kontrollonte anijen e Islamit drejt destinacionit të saj, me aftësinë e njejtë që ai vetë e kishte kontrolluar.

Muhammedi nuk e zgjodhi Aliun për pasardhës të vetin, thjesht sepse ky i fundit ishte kushëriri dhe ndjekësi i tij më i preferuar. Ai nuk e zgjodhi Aliun as për shkak të cilësive të tija personale. Në të vërtetë, Muhammedi s`kishte fare të bënte me këtë zgjedhje. Koha e shpalljes së dy vargjeve të fundit të Kur`anit (5:70 dhe 5:4), ngjarjet që ndodhën në intervalin kohor mes këtyre dy shpalljeve dhe lidhja logjike ndërmjet tyre, na çon drejt një përfundimi të vetëm: zgjedhja e Aliut si pasardhës i Profetit të Islamit ishte një vendim hyjnor. Ishte vetë Zoti që e kishte zgjedhur Aliun dhe Zoti nuk mund ta zgjidhte dikë që do të ishte dytësor përnga cilësia. Ai mund ta zgjidhte vetëm më cilësorin, më të mirin dhe më të veçantin mes tyre, që s`ishte tjetër veçse Aliu. Aliu ishte simboli dhe shprehja më e qartë e të Vërtetës së Islamit, njësoj siç kishte qenë dëshmitar i pari i të Vërtetës, kur ajo u shpall nga Profeti. Zoti i bekoftë që të dy, bashkë me familjet e tyre.
I Dërguari i Zotit e shfrytëzoi çdo mundësi për t`ua bërë të qartë muslimanëve, pozitën e lartë të Aliut. Në një thënie shumë të famshme të tij, ai thotë se pozita e Aliut pranë tij ishte e ngjashme me marrëdhënien mes Musës dhe Harunit, me dallimin e vetëm se Aliu nuk ishte profet. Ky hadith përcillet nga Saad bin Ebu Vakkasi dhe është i shënuar në Sahihun e Imam Muslimit, si vijon:

Amir bin Sa`d bin Ebi Vakkasi përcjell nga i ati se i Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të) i tha Aliut: “Pranë meje, ti je njësoj siç ishte Haruni pranë Musës, por me dallimin që nuk ka më profet pas meje.” Rrëfyesi thotë: “Kisha dëshirë ta dëgjoja këtë gjë drejpërdrejt nga Sa`d bin Ebi Vakkasi dhe shkova tek ai. I tregova se ç`më kishte treguar Amiri (djali i tij), me ç`rast ai më tha: “Po e kam dëgjuar”. Pastaj i vendosi duart mbi veshë dhe foli sërish: “Në gënjefsha, m`u bëfshin të shurdhër të dy veshët.”

Sa`d bin Ebi Vakkasi përcjell se i Dërguari i Zotit e la pas Ali ibn Ebu Talibin (kur po nisej për në Tebuk), me ç`rast ky i fundit i tha:

“O i Dërguar i Zotit! A po më lë pas me gratë dhe me fëmijët?” Pas kësaj, i Dërguari tha: “A s`je i kënaqur që të jesh për mua, siç ishte Haruni për Musën, me dallimin e vetëm se nuk ka profet tjetër pas meje?”

Ky hadith është përcjellur edhe nga Shu`baja me zinxhirin e njejtë të transmetimit.

Amir bin Sa`d bin Ebi Vakkas përcjell nga babai i tij, se kur Muavije ibn Ebu Sufjani e emëroi Sa`din për guvernator, i tha: “Ç`farë s`të lejon ta mallkosh Ebu Turabin (Aliun)?” Ai ia ktheu:

“Kam dëgjuar tre gjëra nga i Dërguari i Zotit për të dhe po ta dëgjoja për vete veç njërën prej tyre, do të ishte për mua më e çmueshme se devetë e kuqe. Kur i Dërguari e la pas, teksa po shkonim në ekspeditë, Aliu i tha: “O i Dërguar i Zotit, a po më lë pas me gratë e me fëmijët?” I Dërguari u përgjigj: “A s`je i kënaqur që të jesh për mua, siç ishte Haruni për Musën, me dallimin e vetëm se s`ka më profetë pas meje?”

Përveç kësaj, në ditën e Hajberit e kam dëgjuar të Dërguarin të thotë:

“Do t`ia jap flamurin një njeriu që e do Zotin dhe të Dërguarin dhe të cilin Zoti dhe i Dërguari e duan.” Ne të gjithë po prisnim me padurim, kur i Dërguari tha: “Thirreni Aliun!”

Ky i fundit erdhi dhe sytë i kishin marrë ndezje. I Dërguari i njomi me pështymën e tij, ia dha flamurin Aliut dhe atë ditë Zoti na dha fitore. Rasti i tretë ishte kur u shpall vargu:

“Ejani t`i marrim fëmijët tanë dhe fëmijët tuaj, gratë tona dhe gratë tuaja, veten tonë dhe veten tuaj e t`i lutemi Zotit që mallkimi të jetë mbi gënjeshtarët!”(Kur`an 3:61) Atë ditë, i Dërguari e morri Aliun, Fatimenë, Hasanin dhe Husejnin dhe tha: “Zoti im! Këto janë familja ime.”

Hadithi i Profetit në të cilin pozita e Aliut pranë tij krahasohet me atë të Harunit pranë Musës, përshtatet me vargun vijues të Kur`anit të Shenjtë:

(Musa u lut)”O Zoti im! Ma zgjero gjoksin, ma lehtëso punën e m`i largo pengesat nga e folura, që të më kuptojnë. Dhe ma je ndihmës nga familja ime, tim vëlla Harunin, ma shto fuqinë nëpërmjet atij dhe bëje atë ta ndajë barrën time me mua: që të të madhërojmë Ty pa ndalur e të të kujtojmë pa pushim, sepse Ti na sheh gjithmonë. (Zoti) tha: “U pranua lutja jote o Musa. Dhe vërtet Ne të falëm të mira edhe herë të tjerë më parë...(Kur`an 20:25)

Profeti Musa iu lut Zotit që t`i jepte një ndihmës nga familja e tij. Ai nuk kërkoi një ndihmës në mesin e ndjekësve dhe miqve të vet. Ai u lut që vëllai i tij Haruni të bëhej ndihmësi i tij dhe një burim fuqie për të.

Zoti iu përgigj lutjes së Musës, ia dha vëllain e tij Harunin si ndihmës dhe e bëri atë një burim fuqie për Musën.
Edhe Muhammedi, i Dërguari i fundit i Zotit, zgjodhi një ndihmës nga familja e tij. Zgjedhja e tij ishte vëllai i tij Aliu. Aliu i dha fuqi dhe e ndau me të, detyrën që kishte, siç kishte premtuar në “darkën e të afërmve” shumë vite më parë, kur ishin mbledhur të parët e fiseve Hashim dhe Muttalib.
Ishte pikërisht Zoti, Ai që e zgjodhi Harunin si ndihmës të Musës. Nuk ishte ummeti (populli) i Musës ai që e bëri zgjedhjen.

Dhe Ne caktuam me Musën një kohë prej tridhjetë netësh e pastaj i shtuam edhe dhjetë të tjera, që të përmbushej koha e caktuar nga Zot` i tij: dyzet net. Dhe Musa e la të vëllanë Harunin:

“Më zëvendëso tek populli im, vepro mirë dhe mos e ndiq rrugën e atyre që bëjnë trazira. Kur`an (7:142)

Musa e vendosi të vëllanë Harunin në krye të popullit dhe nuk e la atë pa një udhëheqës, ndonse do të largohej vetëm për dyzet ditë nga mesi i tyre. Edhe Muhammedi nuk devijoi nga kjo praktikë e të dërguarve të Zotit. Ai nuk i la muslimanët pa një prijës dhe për këtë punë e zgjodhi të vëllanë, Aliun.
Kështu iu lut Zotit Musa:

“Zoti im! Më fal mua dhe tim vëlla! Na prano në mëshirën Tënde! Sepse ti je më i Mëshirshmi i mëshiruesve... (Kur`an 7:151)

Musa, pra, nuk u lut vetëm për vete. Ai lutej në veçanti edhe për vëllain e tij Harunin. Po kështu, edhe Muhammedi lutej për veten e tij dhe për vëllain e tij Aliun. Ai gjithnjë lutej që mëshira e Zotit të ishte mbi të dy dhe mbi familjen e tyre.

Dhe prapë u falëm të mira Musës dhe Harunit. Paqja dhe mëshira qoftë mbi Musën dhe mbi Harunin. Kështu Ne i shpërblejmë ata që veprojnë drejtë. Ata ishin dy robër Tanë besimtarë. (Kapitulli 37, vargjet 114, 120, 121, 122)

Zoti e bekoi Musën dhe Harunin dhe në të njejtën mënyrë i bekoi edhe Muhammedin dhe Aliun. Të katërt ishin njerëz të të drejtës. Andaj Zoti i shpërbleu dhe u dërgoi paqe.

Ndonse Haruni u zgjodh nga Zoti për të qenë pasardhësi i Musës, ai vdiq që në të gjallë të tij, duke e krijuar nevojën për të zgjedhur një pasardhës të ri, që do të ishte Joshua (Jusha). Njësoj si Haruni, edhe ai u zgjodh nga Zoti dhe në zgjedhjen e tij, nuk ishte populli (ummeti) i Musës ai që u pyet. Pas vdekjes së Musës, Joshua i udhëhoqi hebrenjtë drejt fitores.

Parametrat e zgjedhjes së pasardhësit të të Dërguarit të Zotit, mund të shihen qartë në vargjet e sipërpërmendura të Kur`anit. Ali ibn Ebu Talibi ishte zgjedhja e Zotit dhe gjithë ç`kishte për të bërë Muhammedi, ishte që të shpallë formalisht se Aliu do të ishte prijës i muslimanëve pas vdekjes së tij. Pikërisht shpallja e këtij fakti ishte arsyeja përse ai i mblodhi njerëzit në luginën e Khummit.

Një musliman i sotëm mund të pandehë se kjo shpallje historike e Profetit duhet të jetë ndjekur nga një hare e përgjithshme në mesin e muslimanëve. Mund të duket pak e çuditshme, por nuk ishte ashtu. Kishte disa muslimanë që ishin të lumtur por kishte edhe shumë të tillë që nuk e ndanin këtë lumturi. Këta të fundit kishin ushqyer shpresa të tjera dhe kishin krijuar në vete disa ambicje, të cilat nuk përshtateshin ‘dhe aq me atë që kishte shpallur i Dërguari në Gadir-Khumm. Shpallja e tij, aq e drejpërdrejtë dhe pa kompromis, i shkatërroi shpresat dhe ambicjet e këtij grupi.

Por ata nuk u dorëzuan dhe menduan një lojë tjetër. Këta njerëz filluan të përshpërisnin në veshët e arabëve se emërimi i Aliut si sundues i muslimanëve ishte një akt që buronte nga ambicja e Profetit për ta monopolizuar gjithë fuqinë politike tek familja e tij, gjegjësisht tek hashimitët, duke i lënë mënjanë gjithë fiset e tjera. Ata e prezantonin këtë emërim si një akt të pavarur nga Shpallja hyjnore. Këta persona e kuptuan se sikur të arrinin t`ua turbullonin mendjen arabëve dhe t`i shtynin drejt një lufte për pushtet, ata vetë do të mund ta shfrytëzonin rastin dhe të ngadhnjenin. Që nga ai çast, ata filluan të krijonin një strategji të re që do t`i përshtatej situatës së sapokrijuar.

Kush janë këta njerëz? Ata nuk janë identifikuar me emra por ekzistenca e tyre dhe potenciali i tyre për të krijuar trazira është konfirmuar në vargun e parë (5:70), ku thuhet:

“Dhe Zoti ka për të të mbrojtur nga njerëzit sepse Ai s`i udhëzon ata që e mohojnë të vërtetën...”

Me sa shihet, Profeti hezitoi fillimisht, duke qenë i aftë ta parashikojë kundërshtimin masiv të shumë arabëve ndaj emërimit të Aliut, si sundues të ardhshëm të Shtetit Islam. Në këtë varg, ai sigurohet nga Zoti, se Ai do ta mbrojë prej tyre dhe se duhej ta tejkalonte atë hezitim të vetin dhe ta shpallte Aliun për pasardhës.

Kundërshtimet ndaj shpalljes historike të Gadir-Khummit, ishin në të vërtetë, kundrështime ndaj vetë Muhammedit. Megjithatë, deri në atë çast, kundërshtimet dhe opozita ndaj të Dërguarit kishte qenë e fshehtë dhe nuk tërhiqte vëmendje. Por shumë shpejt pas kësaj ngjarjeje, kjo opozitë do të shfaqej hapur, edhe përkundër faktit se ai ishte akoma gjallë. Kjo temë do të analizohet në kapitujt në vijim.
Shokët e Profetit që e kanë përcjellur rastin e Gadir-Khumit janë këta:

Khuzajma bin Thabit
Sehl bin Sa`ad
Adij bin Hatim
Akba bin Aamir
Ebu Ejub Ensari
Ebu`l-Haitham bin Taihan
Abdullah bin Thabit
Ebu Ja`la Ensari
Numan bin Exhlan Ensari
Thabit bin Vadi`a Ensari
Ebu Fadhala Ensari
Abdurrahman bin Abd Rabb
Xhunaida bin Xhanada
Zejd bin Erkam
Zejd bin Sherhil
Xhabir bin Abdullah
Abdullah bin Abbas
Ebu Said el-Khudri
Ebu Dherr el-Giffari
Selman el-Farisi
Xhubejr bin Mutim
Hudhejfe bin Jemen
Hudhejfe bin Usajd

Nga historianët që e kanë përcjellur ngjarjen e Gadir-Khummit, mund të përmenden Ethir`ud-Dini në veprën “Usudu`l-Gabe”, Halebiu në veprën “Sirat`ul-Halebije” dhe Ibn Haxhari në “el-Sava`ik el-Muhrika”.
Në mesin e dijetarëve të hadithit, ata që e kanë përmendur ngjarjen janë Muslimi, Nesaiu, Ibn Maxha, Ahmed bin Hanbeli dhe Hakimi.

1: (shënimi përkthyesit) Ibn Haxhar el-Eskalani është dijetar tejet i famshëm i shkollës shafi`ite të ligjit. Kryevepra e tij është “Feth el-Bari”, një komentim enciklopedik i Sahihut të Buhariut, i përbërë nga 18 vëllime dhe i përfunduar pas një punë të gjatë prej 25 vjetësh. Kjo vepër pranohet si një nga komentimet më autoritative të Sahihut të Buhariut.

 38. Ekspedita e Usames

Zejd bin Harithe kishte qenë një rob i liruar dhe mik i të Dërguarit. Ai u vra në betejën e Mut`asë në vitin 629, në të cilën ishte emëruar prijës i ushtrisë muslimane, kundër romakëve. Muslimanët e humbën betejën dhe u tërhoqën në Hixhaz.
 

I Dërguari prej kohësh dëshironte t`i shlyente kujtimet e hidhura të asaj beteje por kishte pritur një rast të volitshëm për këtë gjë. Qëkur ishte shpërngulur për në Jethrib (Medine), i Dërguari kishte patur një ritëm mjaft intensiv pune. Ai kishte kryer detyra të tilla, të cilat një grupi të tërë njerëzish do t`i vinin të vështira. Që nga haxhxhi i lamtumirës në Mars të vitit 632, ai kishte punuar pa ndalur e pa pushuar. Puna intensive dhe kushtet e vështira të jetesës e patën ndikimin e tyre dhe ai shumë shpejt u sëmur. Kjo sëmundje do të ishte vdekjeprurëse për të. Ndonse edhe më parë kishte përjetuar sëmundje, asnjëherë nuk kishte lejuar që sëmundja ta pengonte nga detyrat e tija si i Dërguar i Zotit dhe si prijës i muslimanëve.
 

Çasti i tij i shumëpritur dukej se kishte ardhur. Profeti e furnizoi dhe e organizoi një ekspeditë të re, e cila duhej ta pushtonte frontin sirian. Prestigji i Islamit ishte shkatërruar në betejën e Mut`asë dhe kishte ardhur koha për ta korigjuar këtë gjë. Si prijës të ekspeditës, Profeti e zgjodhi Usamen tetëmbëdhjetë vjeçar, djalin e Zejd bin Harithes, që kishte rënë dëshmor në Mut`ah. Që të dy, baba e bir, kishin qenë tejet të dashur për Profetin. Por ai nuk i bëri ata gjeneralë vetëm për shkak të kësaj lidhjeje personale. Ata ishin gjeneralë falë aftësive të tyre për t`i kontrolluar njerëzit e tjerë dhe për t`i udhëhequr në luftë.
Në ditën e 18 të muajit Safar të vitit 11, i Dërguari ia dha Usames flamurin e Islamit, e udhëzoi hollësisht në lidhje me qëllimin e ekspeditës dhe i dha disa urdhra në lidhje me mënyrën se si duhej të vepronte. Pastaj urdhëroi që të gjithë ndjekësit e tij, përveç Aliut dhe burrave të tjerë të fisit Hashim, të paraqiteshin tek Usameja dhe të shërbenin nën urdhrat e tij. Në mesin e tyre, ndodheshin personat më të vjetër, më të pasur dhe më të fuqishëm të Kurejshit, si Ebu Bekri, Umari, Abdurrahman bin Aufi, Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu, Sa`ad bin Ebi Vakkasi, Talha bin Ubejdullahu, Halid bin Velidi dhe shumë të tjerë. I Dërguari urdhëroi që ekspedita në krye me Usamen, të nisej menjëherë drejt destinacionit të saj.

Sir William Muir

Ditën e mërkurë, Muhammedin u zunë ethet dhe një kokëdhimbje e fortë por këtë gjendje e tejkaloi shpejt. Mëngjesin e ardhshëm, ai ndjehej mjaft mirë sa ta merrte flamurin e ushtrisë dhe ta vendoste mbi një shkop. Më pas ia dha flamurin Usames dhe tha: “Lufto me këtë flamur në emër të Zotit tënd dhe në rrugën e Tij! Kështu ke për t`i turpëruar e për t`i vrarë ata që s`e besojnë Zotin.” Pas kësaj, kampi u vendos në Xhorf dhe të gjithë ushtarët, duke mos përjashtuar as Ebu Bekrin dhe Umarin, u thirrën që t`i bashkangjiteshin ushtrisë. (“Jeta e Muhammedit”, Londër, 1877)

 

Muhammed Husejn Hajkal

Muslimanët s`qëndruan gjatë në Medine, pas kthimit nga pelegrinazhi i lamtumirës. Profeti kishte urdhëruar mobilizim të menjëhershëm të një ushtrie të madhe dhe i kishte urdhëruar që të marshonte drejt Damaskut. Me këtë ushtri, dërgoi edhe një grup nga muslimanët më të hershëm, në mesin e të cilëve ishin edhe Ebu Bekri dhe Umari. Komandën e ushtrisë ia dha Usame bin Zejd bin Harithes. (“Jeta e Muhammedit”, Kairo, 1935)

Profeti kërkoi që ushtria të largohej menjëherë nga Medineja. Por çuditërisht, ushtria nuk dukej shumë entuziaste për t`iu bindur urdhrit të tij. Në vend të bindjes, Profeti u ndesh me rezistencë nga disa prej ndjekësve të tij më në zë.
 

Që atë çast, i Dërguari duhej të përballej me dy probleme. Njëri problem ishte sëmundja e tij kurse problemi i dytë, rezistenca e ushtrisë. Ditët e fundit të jetës së tij në këtë botë, do të karakterizoheshin nga kjo përpjekje dydimensionale.
Pjesëtarët më të moshuar të Kurejshit reaguan me pakënaqësi ndaj emërimit të një djaloshi 18 vjeçar në krye të tyre, i cili jo vetëm që ishte i ri por ishte edhe djali i një ish-skllavi. Andaj, në vend që të paraqiteshin pranë tij për detyrë, shumë prej tyre filluan t`i shmangeshin dhe të vonoheshin qëllimisht. Madje disa prej tyre, ishin aq të pakënaqur me këtë zgjedhje të Profetit, sa e shprehën hapur kundërshtimin e tyre.

R.V.C. Bodley

Veteranëve nuk u pëlqente ideja se duhej ta sulmonin ushtrinë e frikshme romake, të udhëhequr nga një çunak pa shumë përvojë ushtarake. Megjithatë, Muhammedi nuk e ndryshoi pozitën e tij dhe nuk bëri asnjë hap prapa. Me këtë, ai e themeloi shembullin që do të ndiqej që atëherë në mesin e muslimanëve, sipas të cilit mosha nuk e bënte njeriun një gjeneral më të mirë. Ai e mbolli në mesin e tyre porosinë e demokracisë, që ata duhej t`ia shpallnin botës. Pa e diskutuar fare emërimin e Usames, ai e thirri djaloshin në xhami dhe ia dorëzoi flamurin e Islamit, duke i kërkuar t`i sillte lavdi këtij flamuri. (“I Dërguari”, New York, 1946)

Megjithatë, emërimi i Usames nuk ishte arsyeja e vetme përse disa nga shokët e Profetit nuk kishin dëshirë të niseshin për në Siri. Kishte edhe arsye të tjera, që i bënin disa nga shokët e tij të besonin se ishte jetike të mbeteshin në Medine, pa dallim se ç`do të urdhëronte i Dërguari i Zotit. Usameja e pyeti të Dërguarin, në s`do të ishte më mirë ta shtynin ekspeditën derisa ai të shërohej, por përgjigja e tij ishte: “Jo! Dua të niseni që tani.”
Pas kësaj, Usameja shkoi tek kampi në Xhorf por vetëm disa prej shokëve të Profetit erdhën për t`iu bashkangjitur. Ata e dinin se sëmundja e Profetit kishte krijuar në “krizë” në shoqërinë muslimane dhe u dukej tejet e rrezikshme, që të largoheshin nga Medineja, ndonse u dukej një gjë e “sigurt”, që të tregonin mosbindje ndaj tij. Ata e vendosën në rradhë të parë, rregullin e artë “në fillim siguria” dhe pastaj urdhrat e të Dërguarit.
Profeti kishte ethe dhe kokëdhimbje të fortë por megjithatë arriti të shkonte në xhami dhe t`u drejtohej njerëzve, në mesin e të cilëve ndodheshin edhe ata që nuk i ihin bashkangjitur ushtrisë akoma. Ai tha:
 

“O arabë! Jeni dëshpëruar ngase e kam emëruar Usamen si gjeneral mbi ju dhe dëgjoj se po ngreni dyshime e po pyesni në është i aftë për t`ju udhëhequr në luftë. Por unë e di se ju jeni të njejtët njerëz, që më parë, e thonit të njejtën gjë për babain e tij. Për Zotin, Usameja meriton të jetë gjenerali juaj, njësoj siç meritonte i ati. Tani bindjuni urdhrave të tij dhe nisuni!”

Betty Kelen

Pak kohë pas haxhxhit të lamtumirës, me ambicjet e tija që po rriteshin drejt veriut, si në një lojë të fatit, Muhammedi organizoi një ekspeditë për në Siri, duke e vendosur në krye të saj, Usamen, djalin e Zejdit, edhe përkundër kundërshtimeve të disa prej gjeneralëve të tij për moshën e re të Usames, i cili ishte njëzet vjeç. Muhammedi u tha ashpër: “Ju ankoheni për të, njësoj siç u ankuat për babain e tij më parë. Por ai e meriton udhëheqësinë e ushtrisë, njësoj siç e meritonte i ati.”
Muhammedi s`kishte nevojë t`i arsyetonte veprimet e tija më tepër. Ai e vendosi flamurin në duart e Usames por megjithatë, ky diskutim e shqetësoi dukshëm. (“Muhammedi, i Dërguari i Zotit”)

Kurdo që ndihej më mirë dhe paksa i lehtësuar nga sëmundja e tij, i Dërguari i pyeste njerëzit përreth vetes në ishte nisur ushtria e Usames. Ai vazhdoi gjithë kohës t`u thoshte se duhej ta dërgonin sa më parë drejt frontit sirian.
Pjesa më e madhe e ushtarëve të thjeshtë iu bind urdhrave të Profetit dhe u paraqit pranë Usames në Xhorf, por ndjekësit më të rëndësishëm dhe më të vjetër të Muhammedit nuk e bënë një gjë të tillë. Disa prej tyre mbetën në qytet kurse të tjerë, pas insistimeve të të Dërguarit, shkuan në Xhorf, vetëm për t`u kthyer sërish në Medine, pas një kohe. Ata vazhduan të lëviznin ndërmjet kampit dhe qytetit. Disa prej tyre erdhën në Medine për t`i marrë pajisjet që u mungonin kurse disa të tjerë, veç për t`i ndjekur ndodhitë më të fundit. Kishte edhe ca të tjerë, që erdhën për “t`u interesuar për shëndetit e të Dërguarit”. Në gjithë këtë, kishte edhe të tillë që nuk shkuan fare në kampin ushtarak në Xhorf. Ata mbetën në qytet për shkak të “dashurisë” për Profetin, me pretekstin se nuk mund ta linin atë, në një kohë kur ishte kaq i sëmurë.

Por këto shfaqje “dashurie” dhe “dhembshurie”ndaj tij nuk patën dhe aq ndikim tek vetë i Dërguari sepse për të, treguesi i vërtetë i dashurisë ndaj tij, ishte bindja ndaj urdhrave që i kishte dhënë. Ai u urdhëroi të niseshin drejt Sirisë por ata shfaqën një mosbindje të hapur, në ditët e fundit të jetës së tij.

Betty Kelen

Sëmundja e tij u përkeqësua por ai me ngulm e shpërfillte sëmundjen e tij për hir të Usames, sepse sa më shumë që përhapej fjala se Muhammedi ishte i sëmurë, aq më të vështirë e kishte Usameja t`i rekrutonte trupat e tij. Disa nga ata që i ishin bashkangjitur, u kthyen në Medine por diçka dihej qartë: askush nuk kishte ndërmend të nisej. (“Muhammedi, i Dërguari i Zotit”)

Më në fund ndodhi e pashmangshmja. Muhammedi, i Dërguari i fundit i Zotit në tokë, vdiq. Përpjekja e tij për t`i larguar shokët e vet nga Medineja përfundoi me “triumfin” e këtyre të fundit. Ata nuk u paraqiten pranë Usames dhe ushtria nuk u nis për në ekspeditë, derisa ishte gjallë Profeti.
Për muslimanët, çdo urdhër i Muhammedit është urdhri i vetë Zotit sepse për ta, ai është Përcjellësi i Vullnetit dhe i Qëllimi Hyjnor. Mosbindja ndaj Muhammedit është sinonim i mosbindjes ndaj Zotit. Andaj, ata që treguan mosbindje, e fituan pakënaqësinë e Zotit në llogari të tyre.
Beteja e Mut`asë kishte ndodhur në vitin 629 dhe kishte përfunduar me humbjen e muslimanëve. I Dërguari kishte ndërmend ta pastronte këtë njollë të disfatës por duhej të kalonin tre vite që ai t`i urdhëronte Usames ta pushtonte frontin sirian, si shpagim për katastrofën e Mut`asë. Koha e zgjedhur për ekspeditën e Usames krijon një sërë pyetjesh. Përse i Dërguari nuk e organizoi këtë ekspeditë në 3 vjetët e kaluar? Përse vendosi që ajo të dërgohej pak kohë para vdekjes së tij? Përse përnjëherë u bë kaq e rëndësishme për të që shokët e tij dhe ushtarët, të largoheshin nga Medineja? Siç përmendëm edhe më sipër, që nga haxhxhi i lamtumirës, gjendja shëndetësore e të Dërguarit kishte filluar të tregonte shenja përkeqësimi. Dy muaj më pas, gjendja e tij u përkeqësua edhe më, për të përfunduar me vdekjen e tij disa ditë më vonë.
 

Përveç kësaj, siç përmendëm më sipër, i Dërguari u tregoi muslimanëve në më shumë raste, se nuk i kishte mbetur edhe shumë kohë për të jetuar në këtë botë. Historiani i famshëm Taberiu, i përcjell fjalët e Abdullah ibn Abbasit, i cili thotë: “(Dy muaj pas haxhxhit të lamtumirës) i Dërguari na tha se mbase do të vdiste pas një muaji.” (Historia e Taberiut, vëll.2, fq.435)
Përcillet gjithashtu se një natë, i Dërguari shkoi në varrezat “el-Baki”, i shoqëruar nga shërbetori i tij. Pasi u lut për të vdekurit, tha: “Ata janë më mirë se të gjallët. Shpejt kanë për t`u shfaqur shumë të liga të reja dhe secila do të jetë më e frikshme dhe më e shëmtuar se tjetra.”
Në njërën anë, i Dërguari flet për vdekjen e tij dhe e parashikon shfaqjen e të ligave të reja kurse në anën tjetër, kërkon me ngulm që shokët e tij të largoheshin nga Medineja për në Siri.

Në një kohë kur vdekja po i afrohej, ç`do të ishte më me rëndësi për të Dërguarin? Të kërkonte hakmarrje për vrasjen e një miku të vrarë tre vite më parë, në një front të largët ose ta mbronte Shtetin e Medines dhe shoqërinë muslimane nga trazirat e reja, që sipas tij, po afronin.
Përgjigja e qartë e kësaj pyetjeje na lë të kuptojmë se nëse vdekja e Zejdit kishte mundur të priste tre vite, ajo mund të priste edhe më. Nuk ka dyshim se siguria e Shtetit të Medines dhe e shoqërisë muslimane ishte çështja më e rëndësishme. Sipas kësaj logjike, i Dërguari do të duhej ta vendoste ushtrinë në Medine dhe në rrethinat e saj, në vend që ta dërgonte në një front të largët.

Por me sa duket, i Dërguari nuk mendonte kështu. Për të, nuk kishte asgjë më të rëndësishme atë çast, sesa t`i dërgonte shokët e tij në Siri, jo vetëm jashtë Medines por edhe jashtë Arabisë. Kur vërejti se ata nuk u bindeshin urdhrave të tij, i mallkoi. Sipas asaj që përcillet në veprën “Kitab el-Milal ven-Nihal (fq.8)”, ai tha: “Ushtria e Usames duhet të niset menjëherë. Zoti i mallkoftë ata që nuk shkojnë me të!”

Kjo ishte hera e parë që Muhammedi, i Dërguari i Mëshirës dhe Mëshira për njerëzimin, e mallkonte dikë. Para kësaj, ai kurrë s`e kishte mallkuar ndonjë njeri, madje as armiqtë e tij më të përbetuar si Ebu Xhehli dhe Ebu Sufjani. Ai nuk i mallkoi as njerëzit e Taifit kur ata e përzunë me gurë nga qyteti i tyre. Përveç kësaj, në të kaluarën, kur dikush nuk mund të shkonte në betejë, ai kurrë nuk i kishte bërë shtypje dhe i kishte lejuar të qëndronte në shtëpi. Por në ekspeditën e Usames, ai s`kishte dëshirë të dëgjonte arsyetime prej askujt. Urdhrat e tij për t`iu bashkangjitur ushtrisë së Usames ishin të prerë, të pandryshueshëm dhe pa kompromis.
Në çastet e fundit të jetës së tij, një njeri gjithmonë ka dëshirë t`i ketë pranë njerëzit dhe miqtë e tij. Ai dëshiron dhe shpreson që pas vdekjes së tij, ata të marrin pjesë në varrim, të luten për të dhe ta ngushëllojnë familjen e tij. Por në kundërshti me të gjitha normat në një rast të tillë, Muhammedi po bënte gjithçka për t`i larguar ndjekësit dhe miqtë e tij nga Medineja. Ai nuk dëshironte që ndonjëri të mbetej pranë tij. Muslimanët sunnitë pretendojnë se Muhammedi, Profeti i Islamit, nuk e emëroi pasardhësin e tij dhe me këtë, ia la shoqërisë muslimane zgjedhjen e tij. Në është kështu, atëherë urdhrat e Profetit që shokët dhe ndjekësit e tij të largohen nga Medineja, në një kohë kur ai ishte duke vdekur, duken tejet kundërthënës.

Ishte më se e qartë se Profeti po vdiste. Edhe vetë e kishte thënë këtë gjë disa herë tashmë. Sipas kësaj, kishte ardhur koha që ndjekësit e tij të mblidheshin e ta caktonin sunduesin e ardhshëm. Por Profeti insiston që ata të shkonin në një vend, qindra kilometra larg tij dhe larg Medines. Sikur ai të kishte dashur që ata ta zgjidhnin pasardhësin e tij nëpërmjet “bisedimeve”, a do t`u urdhëronte vallë të largoheshin nga Medineja? Ai vetë e kishte paralajmëruar shoqërinë islame se ajo rrezikohej nga “të liga” të reja. A nuk do të duhej atëhere, që t`u kërkonte ndjekësve të tij të qëndronin në Medine, për ta mbrojtur Islamin nga këto rreziqe? Në fund të fundit, kush do ta mbronte shoqërinë muslimane nga rreziqet, në jo ndjekësit e tij?

Kur të mendohet se i Dërguari e dinte se do të vdiste, ai duhej të mos e kishte përgatitur fare ekspeditën e Usames. Në vend të kësaj, ai duhet t`u kishte sugjeruar ndjekësve të tij që të përgatisnin një strategji, nëpërmjet të cilës do t`i shmangnin këto të liga dhe rreziqe që po shfaqeshin në horizontin e Medines.
Por Muhammedi nuk bëri diçka të tillë. Në të vërtetë, ai e bëri të kundërtën e kësaj. Ai u urdhëroi ndjekësve të vet që të largoheshin nga Medineja, me një ton të ashpër, si kurrë më parë. Mos vallë kjo do të thoshte se vetë ndjekësit e tij ishin ata, të cilët ai i shihte si autorë potencialë të këtyre të ligave që i kanoseshin shoqërisë muslimane?

Siguria dhe shpëtimi i muslimanëve varej nga bindja e skajshme e tyre ndaj urdhrave të të Dërguarit. Në çastin që treguan mosbindje ndaj urdhrave të tij, ata e hapën derën e të gjitha të ligave dhe rreziqeve.

Po të shihet konteksti i këtyre ngjarjeve, duket se Muhammedi kishte arsye shumë të rëndësishme për ta shtyre ekspeditën e Usames deri në çastet e fundit. Më parë, ai në mënyrë të qartë kishte thënë dhe kishte përsëritur se Ali ibn Ebu Talibi duhej të ishte pasardhësi i tij. Megjithatë, ai ishte i vetëdijshëm për praninë e një antipatie të ndjekësve të tij ndaj Aliut.

I Dërguari i Zotit e dinte se grupi që ishte kundër Aliut, ishte tejet i fuqishëm dhe i kujdesshëm. Prandaj ishte i bindur se sikur të ishin larg Medines pjesëtarët e këtij grupi, Aliu do të mund ta trashëgonte pa ndonjë pengesë. Qëllimi i vërtetë, pra, i ekspeditës së Usames, ishte dërgimi jashtë Medines, i të gjithë atyre që do të mund ta sfidonin vendosjen e Aliut si Kalif. I Dërguari shpresonte se në mungesë të ndjekësve të tij në Medine, Aliu do ta merrte lehtësisht në dorë pushtetin dhe derisa të ktheheshin ata, do ta vendoste kontrollin e tij mbi qeverisjen e vendit.

Ekspedita e Usames, pra, ishte preludi i transferimit të pushtetit prej Muhammedit tek pasardhësi i tij, Ali ibn Ebu Talibi.
Por shokët e Profetit nuk do të largoheshin nga Medineja. Duke qëndruar në Medine, ata e sfiduan vetë Profetin, duke i shpërfillur madje edhe mallkimet e tija. Ata e dinin se sikur Aliu ta merrte qeverisjen në dorë, ata do t`i humbnin përgjithmonë frerët e pushtetit. Për këtë arsye, ata ishin të vendosur që ta parandalonin me çdo kusht një gjë të tillë. Ata nuk kishin ndërmend ta rrezikonin fuqinë e tyre.

Për rivlerësimin e episodit me ekspeditën e Usames, lexuesi duhet t`i ketë parasysh pikat në vijim:

1. Beteja e Mut`asë kishte ndodhur në vitin 629. Në verën e vitin 632, fronti sirian ishte i qetë dhe nuk kishte kurrfarë rreziku për një sulm ndaj Medines nga veriu. Në të vërtetë, nuk kishte madje as thashetheme për ndonjë sulm çfarëdo, që do t`i drejtohej Hixhazit. Por edhe përkundër kësaj, i Dërguari kërkonte me padurim ta dërgonte ushtrinë drejt Sirisë.

2. Ekspedita e Usames, së paku në dukje, kishte për qëllim ta ngrinte moralin e muslimanëve pas betejës së Mut`asë dhe t`i dënonte ata që e kishin e vrarë babain e Usames, Zejd bin Harithen. I Dërguari e ngarkoi Usamen që ta shpaguajë vdekjen e babait të tij. Por edhe Xhafer ibn Ebu Talibi, “martiri me krahë zogu” i Islamt dhe njëherit vëlla i Aliut, ishte vrarë në këtë betejë. Megjithatë, Profeti nuk e dërgoi Aliun ose ndonjë pjesëtar tjetër të fisit Hashim me këtë ekspeditë. Të gjithë i mbajti në Medine.

3. Edhe përkundër sëmundjes së tij të rëndë, i Dërguari ngulmonte që ushtria të nisej drejt Sirisë. Ai ua preu shkurt disave prej ndjekësve të tij, që shfaqnin interesim për gjendjen e tij shëndetësore dhe u urdhëroi prerë që të niseshin me Usamen.

4. Në këtë ekspeditë, Usame bin Zejdi ishte vendosur në krye të disa shokëve të Profetit, që ishin mjaft të moshuar sa për të qenë gjyshër të tij. Në mesin e tyre ishin Ebu Bekri, Umari, Osmani, Ebu Ubejde el-Xherrahu, Abdurrahmn bin Aufi dhe shumë të tjerë. Me këtë, i Dërguari, pak kohë përpara vdekjes së tij, e theksonte principin se muslimanët nuk duhet ta konsideronin një njeri si të denjë për prijës, vetëm ngase ishte i moshuar.

5. Nëse ka një njeri të kualifikuar për të qenë prijës, atëherë njerëzit që s`i përmbushin standardet nuk kanë ç`kërkojnë. Ky ishte themeli i kundërshtimit të shokëve të Profetit ndaj udhëheqësisë së Usames. I Dërguari pajtohej se vetëm personi më i kualifikuar meritonte t`i jepej autoriteti. Por ai insistonte se Usameja ishte më i kualifikuari në mesin e tyre edhe përkundër moshës së tij të re.

6. Sunnitët thonë se i Dërguari konsultohej shpesh me ndjekësit e tij dhe se kjo e bënte qeverisjen e tij një “demokraci” të vërtetë. Është më se e vërtetë se ai “konsultohej” me ta herë pas herë, në çështje dytësore. Por edhe përkundër kësaj, ishte ai vetë që vendoste më në fund. Në Hudejbije, Umar ibn Hattabi ishte udhëheqës i opozitës ndaj të Dërguarit, derisa ky i fundit bënte negociata paqeje me paganët. I Dërguari thjesht i shpërfilli kundërshtimet e Umarit dhe e nënshkroi marrëveshjen e paqes. Më pas, dijetarët sunnitë, shpjegojnë se i Dërguari i kishte shpërfillur kundërshtimet e Umarit sepse ishte duke vepruar me urdhër të prerë të Zotit. Plotësisht kanë të drejtë! Por emërimi i Usames si gjeneral i ushtrisë s`kishte të bënte fare me urdhrin hyjnor dhe Profeti mund ta tërhiqte vendimin e tij, pas gjithë atyre kundërshtimeve. Por ai nuk pranoi as të diskutonte me ta mbi këtë çështje, e jo më të “konsultohej”.

7. Urdhrat e të Dërguarit, që ndjekësit e tij të shërbenin nën komandën e Usames dhe të largoheshin nga Medineja për në Siri, ishin tejet të prerë. Por ata nuk u nisën dhe ai vdiq. Me këtë, ata ia arritën qëllimit të tyre, që s`ishte tjetër veçse të ishin të pranishëm në Medine, kur ai të vdiste.

8. Ndjekësit e Profetit, të cilët duhej të paraqiteshin tek gjenerali i tyre Usameja, tregonin mosbindje ndaj urdhrave të tij në një kohë kur ai ishte akoma gjallë. Nëse ata mund të bënin një gjë të tillë në të gjallë të tij, fare lehtë mund t`i shpërfillnin urdhrat e tij në lidhje pasardhësin, pasi të kishte vdekur. Ata i vendosën ambicjet dhe interesat e tyre para urdhrave dhe dëshirave të të Dërguarit të Zotit.

39. Ebu Bekri si Imam në namaz

Historianët sunnitë pretendojnë se kur Muhammedi, për shkak të sëmundjes së tij, nuk mundej më të merrte pjesë në namazet publike, ai i urdhëroi Ebu Bekrit që t`i udhëhiqte namazet. Këtë gjë, ata e përdorin si një argument për të treguar se ai dëshironte që Ebu Bekri të ishte pasardhësi i tij.
Rrëfimet në lidhje me këtë gjë, përcillen në shumë versione. Sipas njërit version, Bilalli erdhi për ta pyetur të Dërguarin, në do t`i udhëhiqte namazet. I Dërguari i tha:

“Jo, thuaji Ebu Bekrit le t`i udhëheqë namazet!”
 

Ky tregim ka një version të dytë, sipas të cilit, i Dërguari e pyeti njëfarë Abdullah bin Zama`a se ku gjendej Ebu Bekri. Ibn Zama`a e kërkoi Ebu Bekrin por nuk e gjeti dot. Pastaj e gjeti Umarin dhe i tha që ta udhëhiqte namazin. Por kur Umari e recitoi tekbirin (Allahu Ekber), i Dërguari e dëgjoi dhe tha:

“Jo, jo! Zoti dhe besimtarët e ndalojnë këtë gjë. Thuaji Ebu Bekrit t`i udhëheqë!”

Versioni i tretë thotë se i Dërguari i pyeti ata përreth vetes në kishte ardhur koha e namazit. Ata i thanë se kishte ardhur dhe ai u kërkoi që t`i thonin Ebu Bekrit t`i udhëhiqte njerëzit në namaz. E shoqja Aisheja tha se babai i saj ishte një njeri i prekshëm, që do të qante po ta shihte të zbrazur vendin e tij në xhami dhe askush nuk do të mund t`ia dëgjonte zërin gjatë namazit. Por i Dërguari insistoi që Ebu Bekri të ishte imam gjatë lutjeve.
Nëpër librat e historisë ka shumë tregime të tilla dhe të gjithë thonë se Ebu Bekri i udhëhoqi njerëzit gjatë namazit, në ditët e fundit të jetës së të Dërguarit.

Muhammed ibn Ishak

Ibn Shihabi thotë se Abdullah bin Ebu Bekri ka përcjellur nga i ati, i cili e ka dëgjuar Abdullah bin Zama`anë të thotë: “Kur i Dërguari ishte i sëmurë rëndë dhe unë me disa muslimanë isha me të, Bilalli e thirri në namaz dhe ai (i Dërguari) na tha që ta gjenim dikë që do t`i udhëhiqte njerëzit. Unë dola jashtë dhe aty ishte Umari me disa njerëz, por Ebu Bekri nuk ishte. I thashë Umarit t`i udhëhiqte njerëzit në namaz dhe ai pranoi. Por kur thirri “Allahu Ekber”, i Dërguari ia dëgjoi zërin, ngase kishte një zë të fuqishëm, dhe pastaj pyeti se ku ishte Ebu Bekri, duke thënë dy herë: “Zoti dhe muslimanët e ndalojnë një gjë të tillë.” Pastaj unë u dërgova tek Ebu Bekri dhe ai erdhi pasi Umari e kishte mbaruar namazin dhe i udhëhoqi njerëzit në namaz. Umari më pyeti se ç`dreqin kisha bërë, duke thënë: “Kur më the të udhëhiqja në namaz, unë mendova se i Dërguari ta kishte urdhëruar këtë gjë. Po të mos ishte ashtu nuk do të bëjë një gjë të tillë.” Unë i tregova se i Dërguari s`më kishte thënë një gjë të tillë por se kur nuk e gjeta dot Ebu Bekrin, mendova se Umari ishte më i merituari në mesin e atyre njerëzve për t`i udhëhequr në namaz. (“Jeta e të Dërguarit të Zotit”)
 

Ajo që kemi përcjellur më sipër është shënimi më i hershëm historik në lidhje me rrëfimin se Ebu Bekri ishte imam në namaz. Përcjellësi i kësaj ngjarjeje është Abdullah bin Zama`a. Ai vetë thotë se i Dërguari i kërkoi që të gjente dikë domethënë këdo që të jetë, që do t`i udhëhiqte njerëzit në namaz. I Dërguari nuk e përmend Ebu Bekrin. Edhe më pas, kur ai i ndaloi Umarit t`i udhëhiqte njerëzit në namaz, ai nuk i urdhëroi Ebu Bekrit të bënte një gjë të tillë. Ai thjesht pyet se ku është Ebu Bekri.
Abdullah bin Zama`a mendonte se Umari, në mesin e atyre njerëzve, meritonte t`i udhëhiqte njerëzit në namazin e tyre. Por i Dërguari nuk pajtohej me këtë.

Sir William Muir

Përcillet se një ditë Ebu Bekri nuk ishte prezent kur u thirr ezani nga Bilalli dhe Umari, i cili gabimisht mendonte se Muhammedi i kishte urdhëruar atij që t`i udhëhiqte njerëzit në namaz, u ngrit në këmbë dhe me zërin e tij të fuqishëm, thirri “I madh është Zoti”, për të filluar me namazin. Muhammedi, i cili e dëgjoi këtë nga dhoma e tij, thirri me sa kishte fuqi: “Jo! Jo! Jo! Zoti dhe të gjithë besimtarët ndalojnë një gjë të tillë! Askush përveç Ebu Bekrit! Mos lini që dikush tjetër t`i udhëheqë njerëzit në lutje përveç atij! (“Jeta e Muhammedit”, Londër, 1877)

Siç shprehëm edhe më sipër, sipas historianëve sunnitë, qëllimi përse i Dërguari i urdhëroi Ebu Bekrit t`i udhëhiqte njerëzit gjatë namazit, ishte që ta “promovonte” si pasardhës të vetin.
 

Realisht, është më se e mundur që Ebu Bekri t`i ketë udhëhequr njerëzit në namaz gjatë jetës të të Dërguarit. Ajo që, megjithatë, nuk është e qartë, është pyetja, në e bëri këtë gjë Ebu Bekri, si pasojë e urdhrit të Profetit ose së paku, pas miratimit të tij.
Pretendimi se Ebu Bekri i udhëhoqi njerëzit në namaz me urdhrin e të Dërguarit është vërtet i dyshimtë, kur të mendohet se ai ishte një ushtar i caktuar për të qenë në ushtrinë e Usames. I Dërguari i kishte urdhëruar të largohej nga Medineja, për t`u paraqitur tek komandanti i tij në Xhorf, gjë që Ebu Bekri kurrë nuk e bëri.
 

Edhe sikur të pranojmë për një çast se i Dërguari urdhëroi që Ebu Bekri ta bënte detyrën e imamit, akoma nuk është e qartë se si kjo gjë u konsiderua një “nominim” i Ebu Bekrit për pozitën e pasardhësit. Në fund të fundit, vetë Ebu Bekri bashkë me Umarin dhe me Ebu Ubejden, kishin shërbyer nën komandën e Amr ibn Asit në ekspeditën Dhat es-Salasil dhe që të tre ishin rradhitur në namaz, nën udhëheqësinë e Amrit, për javë të tëra. Amr bin Asi ua kishte bërë të qartë se ai ishte udhëheqësi i tyre, jo vetëm në aspektin ushtarak por edhe fetar.
Siç përmendëm, muslimanët sunnitë pretendojnë se i Dërguari e zgjodhi Ebu Bekrin për t`i udhëhequr njerëzit në namaz sepse dëshironte që ky i fundit të ishte pasardhësi (kalifi) i tij.
 

Ibn Haxhar Mekkiu, një historian sunnit, në librin e tij “Tathir el-Xhenan” (fq.40) shkruan:

“Ebu Bekri i udhëhoqi muslimanët në namaz (sipas urdhrit të të Dërguarit). Andaj, pranohet me koncensuz nga dijetarët se Kalifati i tij ishte me miratimin e të Dërguarit.”

Por këta sunnitë të njejtë janë ata që thonë se udhëheqja e muslimanëve në namaz nuk është një meritë e veçantë, që kërkon një kualifikim të caktuar. Në këtë drejtim, ata mbështeten në hadithin e mëposhtëm, të përcjellë nga Ebu Hurejreja prej të Dërguarit të Zotit:
“Namazi është një obligim për ju dhe ju mund ta falni atë pas çdo muslimani, qoftë ai edhe “fasik” (njeri që kryen mëkate të mëdha).
Sipas asaj që thuhet më sipër, një fasik është po aq i kualifikuar për të qenë imam në namaze, sa ç`është një shenjtor. Në aspektin e të qenit imam në namaz, shenjtori i pastër dhe mëkatari janë të barabartë.

John Alden Williams

Bindja dhe të dëgjuarit e Imamit dhe të Prijësit të besimtarëve është një obligim, qoftë i virtytshëm ose një njeri përplot vese, qoftë ky i ardhur në atë pozitë me pajtimin e njerëzve ose me anë të shpatës. Lufta e shenjtë është efektive deri në Ditën e Gjykimit dhe njeriu nuk ka të drejtë të ndahet nga Prijësi i besimtarëve, qoftë ai i virtytshëm ose krejtësisht i pamoralshëm. Ndarja e presë së luftës dhe ushtrimi i dënimeve të parapara nga ligji, i takon vetëm Imamit (përkthyesi:në këtë rast nënkuptohet Kalifi dhe jo Imami në kuptimin shiit). Askush nuk ka të drejtë ta kritikojë Prijësin ose ta kundërshtojë atë. Dhënia e parasë së zeqatit këtyre njerëzve, është e lejuar. Kushdo që e paguan zeqatin, e ka kryer obligimin e tij, qoftë Prijësi i virtytshëm ose i pamoralshëm. Namazi me xhemaat pas Prijësit ose pas personit që ai e ka caktuar, është i vlefshëm dhe i plotë, duke përfshirë që të dy sexhdet. Kushdo që i përsërit këto sexhde po sjell risi në fe, duke u larguar nga Tradita e Profetit. Për një njeri të tillë, s`ka kurrfarë vlere as namazi i të premtes, përderisa nuk beson në lutjen bashkë me Prijësit, qofshin ata të mirë ose të ligë. Tradita e Profetit është që të bëhen dy sexhde me ta dhe pastaj të konsiderohet e kryer kjo punë. Sa i përket kësaj, le të mos ketë kurrfarë dyshimi në zemrat tuaja. (“Disa doktrina esenciale hanbelite nga një fetva në lidhje me çështjet e civilizimit islamik”, fq.31, 1971)

Sipas verdiktit hanbelit, të përcjellur më sipër, gjithsecili ka të drejtë t`i udhëheqë muslimanët në namaz. Sipas kësaj, Ebu Hurejreja dhe Ebu Sufjani janë po aq të kualifikuar për një gjë të tillë, sa edhe Ebu Bekri.
 

Ky mendim u formulua nga gjeneratat e mëvonshme të muslimanëve. I vetmi person që nuk pajtohej me këtë gjë, ishte Muhammedi, Përcjellësi i Porosisë së fundit hyjnore për njerëzimin. Ai e konsideronte Umarin të “pakualifikuar” për t`i udhëhequr njerëzit në namaz dhe i ndaloi këtij të fundit një gjë të tillë.
Muslimanët shiitë e konsiderojnë të falsifikuar thënien të cilën Ebu Hurejre ia ka mveshur të Dërguarit të Zotit, në lidhje me atë se qenka e lejuar të falet namazi pas kujtdo që të jetë, qoftë edhe fasik. Ata thonë se një Imam duhet të jetë:

- musliman
- mashkull
- i rritur
- me mendje të shëndoshë
- i drejtë
- i ditur
- i njohur si një njeri me karakter të mirë

Rrëfimi se Ebu Bekri i ka udhëhequr muslimanët në namaz, që në të gjallë të Profetit, mund të jetë i saktë ose i gabuar. Po të jetë i saktë, kjo do të thotë se ai ka kryer një detyrë, të cilën sipas Ebu Hurejres dhe sipas juristëve dhe dijetarëve sunnitë, do të mund ta kryente gjithkush. Kjo ishte një detyrë që atij nuk i falte një status të veçantë. Po të jetë i gabuar ky rrëfim, atëherë do të thotë se ai kurrë nuk i udhëhoqi muslimanët në namaz, në kohën kur ishte gjallë i Dërguari i Zotit.
Por sikur ky rrëfim të jetë i saktë, atëherë do të thotë se namazi i falur pas Umar ibn el-Hattabit është i pavlefshëm. Vetë i Dërguari thotë se Zoti nuk dëshiron që Umari të bëhet imam në lutje. Insistimi i Umarit për ta marrë përsipër rolin e imamit në namaz, para ose pas vdekjes të të Dërguarit, nuk i bën këto lutje, më shumë të pranueshme për Zotin.

40. Testamenti i pashkruar i të Dërguarit të Zotit

Islami ishte qëllimi i jetës dhe i ekzistencës së Muhammedit, të Dërguarit të bekuar të Zotit për njerëzimin. Ai u dërgua në botë pikërisht për ta shpallur Islamin. Për ta përhapur porosinë e kësaj feje, atij iu desh të luftojë kundër rreziqesh të panumërta, të cilat do t`i kalonte të gjitha. Ai e bëri Islamin të aftë për të mbijetuar, falë sakrificave të mëdha që u bënë për të. Themeli Islamit dhe sistemi i tij i vlerave ishin për të si një kopsht, të cilin e kishte kultivuar me gjakun e të dashurve të tij.
Çfarë mund të ishte më e logjikshme për të Dërguarin sesa të ndërmerrte hapa për ta garantuar sigurinë dhe mbijetesën e Islamit? Ç`mund të ishte më e natyrshme për të, sesa të dëshironte që Islami të ishte i pathyeshëm? Pikërisht për këtë qëllim, ai vendosi t`i ruante interesat afatgjata të Islamit, me aq sa ishte në fuqitë e tija, duke shkruar një testament.
 

A mund vallë të mendohet se Muhammedi do ta shpërfillte një detyrë të një rëndësie kaq të madhe për ndjekësit e tij? Një amanet i fundit, një testament i të Dërguarit të Zotit, në të cilin do të shpreheshin qartë dhe prerë urdhrat e tij për transferimin e pushtetit nga ai tek pasardhësi, ishte një nevojë jetike e Islamit. Andaj, pak para vdekjes së tij, ai u urdhëroi shokëve të tij të mblidheshin dhe u kërkoi t`i sillnin një pendë, letër dhe bojë, që të mund të diktonte një “manifest” për shoqërinë muslimane, që do ta mbronte këtë të fundit nga devijimi dhe do ta ruante nga përçarja.
Ishte kjo një kërkesë më se e arsyeshme për një njeri në prag të vdekjes. Por sërish ai u ndesh me mosbindje. Një grup nga ndjekësit e tij nuk donte që ai të shkruante një testament.

Në vëllimin e parë të veprës së tij “Sahih”, Imam Buhariu shkruan: Umari tha:

“Të Dërguarin e Zotit e kanë kapluar dhimbjet.” Ne s`kemi nevojë për testament. E kemi tashmë Librin e Zotit dhe ai na mjafton. (fq.25)
 

Në vëllimin e dytë të po të njejtës vepër, Buhariu e përcjell sërish të njejtin incident, si vijon: I Dërguari tha:

“Më sillni një copë letre. Do t`ju shkruaj diçka në të, që s`do t`ju lërë të dëvijoni.” Por të pranishmit filluan të diskutonin mes veti. Disa prej tyre thanë se i Dërguari i Zotit po fliste në kllapi. (fq.121)

Këtu Buhariu ka bërë një përpjekje për ta fshehur identitetin e Umarit, pas fjalëve “disa prej tyre”. Por Shejh`ud-din Khaffaxhiu, një historian sunnit, tregohet më pak i matur në këtë drejtim dhe thotë: Umari tha:

“I Dërguari i Zotit flet përçart.” (Nisam`ur-Rijadh, vëll.4, fq.278)

Të thuash se i Dërguari i fundit dhe më i madh i Zotit për njerëzimin, “flet përçart”, është një shprehje krejtësisht e pakujdeshme dhe e pamenduar për një musliman. A do të ishte vallë e mundur që Sjellësi dhe Mësuesi i porosisë së fundit hyjnore për njerëzimin, të “fliste përçart”? Dhe për më tepër, ç`ishte aq e palogjikshme dhe e iracionale në kërkesën e tij për të shkruar një testament?
 

Fjalët e panevojshme dhe të paarsyeshme të Umarit shkaktuan një diskutim ndërmjet të pranishmive në dhomën e të Dërguarit. Disa prej tyre thonin se duhej t`i bindeshin Mësuesit të tyre dhe të sillnin letër, bojë dhe një pendë. Të tjerët, që ishin shumicë, e përkrahën Umarin dhe nuk lejuan që të silleshin gjërat e nevojshme për shkrim. Diskutimi u bë aq i pakëndshëm dhe i zhurmshëm, sa i Dërguari u kërkoi që të dilnin jashtë e ta linin të qetë.
Në “Sahihun” e tij, Buhariu shkruan: Kur sëmundja e të Dërguarit u përkeqësua, ai tha:

“Më sillni letër që të mund të shkruaj për ju një testament, i cili s`do t`ju lërë të devijoni pas vdekjes sime.” Umar ibn el-Hattabi tha: “Jo. Këto janë fjalë të pakuptimta. Neve na mjafton Libri i Zotit.” Një tjetër njeri tha: “Duhet të sjellim letër.” Pastaj filloi një zënkë dhe i Dërguari tha: “Dilni jashtë!”
 

Mosbindja e Umarit ndaj të Dërguarit të Zotit i kishte polarizuar ndjekësit e këtij të fundit, në dy grupe. Pikërisht në këtë çast filloi ndarja në shoqërinë muslimane. Kjo, me shumë gjasa, ishte hera e fundit që i Dërguari i Zotit po shprehte një dëshirë para ndjekësve të tij. Por ata nuk ia plotësuan. Ai ishte i shqetësuar nga ky kundërshtim i hapur por mbase jo ‘dhe aq i befasuar. Kjo nuk ishte hera e parë që ata shfaqnin mosbindje. Ekspedita e Usames i kishte maskuar tashmë të tillët.

Sir William Muir

Atë çast, duke e njohur Umarin dhe disa prej ndjekësve të tij më në zë, që ndodheshin në dhomë, ai (Muhammedi) tha: “Më sillni bojë dhe letër, që të mund të shkruaj për ju një gjë, që s`do t`ju lërë të devijoni asnjëherë.” Umari tha: “S`është i vetëdijshëm se ç`thotë. A s`na mjafton neve Kur`ani?” (Jeta e Muhammedit, Londër, 1877)

Muhammed Husejn Hajkal

Ndërsa ishte i kapluar nga ethet dhe i rrethuar nga vizitorë të shumtë, Muhammedi kërkoi një pendë, bojë dhe letër. Ai tha se do të diktonte diçka për të mirën e ndjekësve të tij, duke i siguruar se sikur t`i ndiqnin këto këshilla, kurrë nuk do të devijonin. Disa prej tyre mendonin se, ngase Profeti (paqja dhe mëshira e Zotit qoftë mbi të) ishte i sëmurë rëndë dhe ngase ata e kishin Kur`anin tashmë, nuk kishte nevojë për shkrime të mëtejme. Përcillet se ky ishte mendimi i Umarit. Të pranishmit s`u morrën vesh dot ndërmjet veti në lidhje me këtë çështje. Disa thonin se duhej të silleshin materialet për shkrim dhe të shkruhej ajo që do të diktonte Profeti. Të tjerë thonin se shkrime të tjera përveç Librit të Zotit do të ishin të tepërta dhe të panevojshme. Muhammedi u kërkoi të dilnin, duke thënë: “Juve s`ju ngjan të ziheni në praninë time”. Ibn Abbasi kishte droje se muslimanët do të humbnin diçka me rëndësi, po të mos silleshin materialet e shkrimit por Umari ishte i palëkundur në vendimin e tij, i cili mbështetej në fjalët e Zotit: “Dhe asgjë s`kemi lënë mënjanë, në këtë Libër” (Jeta e Muhammedit, Kairo, 1935)

Në një artikull të titulluar “Ikbali dhe politika islame”, të botuar në numrin e muajit Prill të vitit 1946, në revistën “Muslim news international” në Karaçi të akistanit, autori Xhemilud`din Ahmet, shkruan:
 

Pyetja me të cilën përballen vendet muslimane është: “A është i aftë Ligji Islam për të evoluar?” Një pyetje kjo, e cila do të kërkojë një përpjekje të madhe intelektuale dhe që pa dyshim do të gjejë një përgjigje pozitive, sikur bota islame të merret me këtë pyetje në stilin e Umarit, që është mendja e parë e pavarur dhe kritike e Islamit dhe që në çastet e fundit të jetës së Profetit, e pati guximin moral për të thënë: “Libri i Zotit nga mjafton”

S`ka dyshim se autori i përcjellur më sipër, është tejet krenar për “guximin moral” të Umarit. Muhammedi, i Dërguari i Zotit, ishte në shtratin e vdekjes dhe mbase i kishin mbetur vetëm disa orë jetë. Pikërisht ky ishte çasti kur Umari kishte vendosur ta tregonte “guximin e tij moral”. Në Hudejbije, kur i Dërguari i urdhëroi t`i dërgonte një porosi Kurejshit në Mekke, ai kishte refuzuar, duke thënë se nuk kishte askënd në qytet, që do të mund ta merrte nën mbrojtje dhe se po të shkonte i pambrojtur, do ta vrisnin. Përveç kësaj, kur u nënshkrua marrëveshja e Hudejbijes, Umari, i prirë nga “dashuria” e tij për Islamin, e kundërshtoi hapur të Dërguarin e Zotit. Dhe tani, kur i Dërguari ishte në shtratin e vdekjes, kjo “dashuri” e njejtë u shfaq sërish dhe e bëri atë që ta pengonte të Dërguarin e Zotit nga të shkruarit e një gjëje, që sipas tij, do ta “rrezikonte autoritetin e Librit të Zotit”.
 

Nëse kjo ishte arsyeja e kundërshtimit të Umarit, atëherë do të thoshte se, sipas tij, Muhammedi do ta sfidonte autoritetin e Librit të Zotit. Por si mund ta dinte Umari një gjë të tillë? Sikur të Dërguarit t`i lejohej një testament, fjalët e para të dala nga goja e tij, do të tregonin, në fliste ai “përçart” dhe “pa qenë i vetëdijshëm”, siç kishte thënë Umari.
Ndoshta autori i artikullit të mësipërm, Xhemilud`din Ahmed, nuk e kishte të qartë se Umari po e përdorte “mendjen e tij të pavarur dhe kritike” kundër vetë autoritetit të Kur`anit, i cili thotë:

Është caktuar që kur t`i afrohet vdekja ndonjërit nga ju, në ka pasuri për të lënë, t`u lërë prindërve e të afërmve, në një masë të arsyeshme. Ky është një obligim për ata që i druhen Zotit. (Kur`an 2:180)

Por ekziston edhe mundësia, që Umari t`i jetë kundërvënë të Dërguarit të Zotit, jo nga frika se ky i fundit, në momentet e fundit të jetës së tij, do ta shkatërronte veprën e tij jetësore (Islamin) duke thënë diçka kundër Kur`anit, por nga frika se ai do ta shënonte me shkrim atë që e kishte thënë më parë në Gadir-Khumm, para një numri të madh pelegrinësh, duke e prezantuar Ali ibn Ebu Talibin si pasardhësin e tij. Umari duhej të parandalonte një gjë të tillë me çdo kusht. Një testament i nënshkruar dhe i vulosur nga i Dërguari i Zotit, i cili e shpall Aliun si udhëheqës të ardhshëm të Shtetit Islam, do të ishte një gjë, që do ta largonte përgjithmonë Kalifatin nga kandidatët e tjerë.
 

Profeti tashmë e kishte të qartë qëndrimin e ndjekësve të tij kryesorë, kur bëhej fjala për pasardhësinë e Aliut. Teksa ai vetë po dobësohej, mosbindja e tyre shtohej gjithë më tepër dhe bëhej më e qartë. Ekspedita e Usames ishte një rast akoma i freskët në mendje. Përplot zemërim, i Dërguari i kishte mallkuar ata që nuk do t`i bashkangjiteshin Usames por kjo gjë nuk kishte patur kurrfarë efekti. Ata ishin po kaq shpërfillës edhe kur ai u kërkoi të dilnin nga dhoma e tij.
Për një musliman modern, mund të duket krejt e çuditshme që njëri nga shokët e të Dërguarit të thotë se ai flet përçart. Por për këtë sjellje të tyre, ka një përshkrim të ngjashëm në Kur`an. Me sa mund të shihet, këta shokë të Muhammedit, që thonin se ai fliste përçart, kishin një shembull të ngjashëm tek paraardhësit e tyre, vëllezërit e Jusufit. Ata kishin thënë se babai i tyre Jakubi, i cili ishte gjithashtu profet, ishte duke bërë një gabim të madh. Ata mendonin se ata ishin më të “mençur” se ai. Kur`ani e përcjell këtë gjë, si vijon:

Ata thanë: “Vërtet babai ynë e do më tepër Jusufin dhe të vëllanë. Por ne jemi një grup i fuqishëm. Vërtet babai ynë është duke gabuar. Vriteni Jusufin ose dëbojeni në një tokë të panjohur, që bekimet e babait tuaj t`u falen vetëm juve. Pastaj mund të jeni sërish nga të drejtët. (Kur`an 12:8-9)

Ata jo vetëm që i urrenin vëllezërit e tyre të pafajshëm, Jusufin dhe Bunjaminin, por edhe nuk e nderonin dhe e nënçmonin babain e tyre si një mendjelehtë injorant, në moshë të thyer. Në të vërtetë, Jakubi ishte mjaft i urtë sa të shihte se djemtë e tij të rinj, Jusufi dhe Bunjamini kërkonin mbrojtje dhe të shihte se Jusufi kishte një madhështi shpirtërore. Por për ta, urtësia e tij ishte një çmenduri dhe një mendjelehtësi, pikërisht ngase e prekte egon e tyre, siç bën rëndom e vërteta. Prandaj u mbështetën në forcën e tyre, dhjetë të fuqishmit kundër Jakubit plak, djaloshit Jusuf dhe të Bunjamin të vogël. (Shënim i përkthyesit të Kur`anit në anglisht, Abdullah Jusuf Ali)

Duke e shpjeguar pjesën e fundit të vargut të dytë, komentuesi thotë: Ata thanë me ironi:

“Njëherë të shpëtojmë prej Jusufit. Pastaj do të kemi kohë për t`u bërë “të mirë” si ai ose të pendohemi për këtë krim tonin, pasi t`i kemi gëzuar të mirat e kësaj pune.”
 

Në këtë pikë, një studiues i historisë, do të pyeste përse Muhammedi nuk e diktoi testamentin e tij pak më vonë, pas këtij dështimi fillestar. Pa dyshim, duhet të ketë patur edhe raste të tjera, në të cilat u mblodhën ndjekësit e tij dhe ai mund ta shfrytëzonte njërin prej tyre.
 

Të pranojmë se Muhammedi do të mund të diktonte një testament, më vonë. Por çfarë mund ta ndalte Umarin dhe përkrahësit e tij, për të mos thënë se ky testament ishte përpiluar në gjendje të “pavetëdijshme” ose duke folur “përçart” dhe se shi për këtë arsye, ishte i papranueshëm për shoqërinë muslimane? Muhammedi s`kishte dëgjuar ndonjë gjë më të shëmtuar që nga koha e Ebu Xhehlit dhe nuk kishte shumë dëshirë t`i dëgjonte sërish këto fjalë, veçanërisht në një kohë kur ishte në shtratin e vdekjes. Andaj, ai u tërhoq nga kjo përpjekje.
 

Plani i Umarit do të funksiononte edhe sikur Muhammedi të kishte diktuar një testament. Për ta racionalizuar sjelljen e Umarit, mbrojtësit e tij thonë se në atë kohë, feja ishte përsosur dhe kompletuar dhe se për këtë arsye, një testament i tillë ishte i panevojshëm. Është më se e saktë se ishte kompletuar dhe përsosur Islami por kjo s`do të thoshte assesi se edhe shoqëria muslimane (ummeti) ishte e përsosur dhe se mund ta linte mënjanë udhëzimin profetik, duke pretenduar se nuk i kanosej ndonjë rrezik për të devijuar nga e Vërteta. Shoqëria muslimane mund të devijonte nga rruga e drejtë dhe ajo devijoi vërtet. Të gjitha luftërat civile, mosmarrëveshjet dhe ndarjet në Islam u shkaktuan pikërisht për shkak të këtij devijimi.
 

Pretendimi i ummetit musliman se një testament i tillë s`ishte i nevojshëm, është marrja përsipër nga ummeti, i një autoriteti më të madh, nga ç`i takon në të vërtetë. Shoqëria muslimane duhet ta linte këtë vendim në duart e atij, të cilin Zoti e zgjodhi si të Dërguarin e Vet për njerëzimin. Vetëm ai mund ta dinte në ishte i nevojshëm një testament ose jo. Ç`të drejtë kishte shoqëria muslimane t`ia kufizonte lirinë e veprimit të Dërguarit të Zotit mbi tokë?
Kundërshtimet e Umarit ndaj Muhammedit, kur ky i fundit ishte në prag të vdekjes, e përbëjnë njërën nga skenat më të shëmtuara të historisë së Islamit, të cilën asnjë përpjekje e historianëve për ta mbuluar, nuk mund ta korigjojë. Kjo skenë e njejtë ishte prelud i konfrontimit ndërmjet shokëve të Profetit dhe familjes së tij.

41. Bashkëshortet e të Dërguarit të Zotit

Bashkëshortja e parë e Muhammedit ishte Hatixheja. Ata u martuan në Mekke dhe ndanë së bashku një çerek shekulli dashurie dhe jetese të lumtur, derisa Hatixheja vdiq. Në të gjallë të saj, Muhammedi nuk u martua me asnjë grua tjetër.
 

Pas vdekjes së saj, Muhammedi u martua me shumë gra të tjera por asnjëra nuk arriti ta merte vendin e saj në zemrën e tij. Për Muhammedin, humbja e saj ishte edhe humbja e haresë bashkëshortore. Deri në fund të jetës së tij, ai e përmendi atë dhe gjithnjë e kujtoi me dashuri, me dhembshuri e me mirënjohje.
Gruaja e parë, me të cilën i Dërguari u martua pas Hatixhes, ishte Sevda bin Zama`a, një vejushë, burri i të cilës kishte vdekur në Abisini.
Gruaja e tretë e tij ishte Aisheja, e bija e Ebu Bekrit. Përcillet se me të u martua që në Mekke por ajo u vendos në shtëpinë e tij, pas shpërnguljes në Medine.
Në shumë raste, i Dërguari u përpoq ta fitojë besnikërinë e ndonjë fisi ose ndonjë familjeje të caktuar duke u martuar me një grua prej tyre. Martesa e tij me Umm Habiben, të bijë e Ebu Sufjani dhe me Safijen, të bijën e Akhtabit, ishin martesa të tilla.

Njëra nga bashkëshortet e të Dërguarit ishte edhe Hafsa, e bija e Umar ibn el-Hattabit. I shoqi ishte vrarë në betejën e Bedrit dhe babai i saj përpiqej t`i gjente një bashkëshort tjetër. Fillimisht, ai u propozoi miqve të tij, Uthman bin Affanit dhe Ebu Bekrit. Por që të dy i kërkuan falje dhe refuzuan.
Umari u ndje i turpëruar nga ky refuzim i miqve të tij dhe iu ankua të Dërguarit për këtë gjë. Ky i fundit, për ta lehtësuar Umarin nga këto ndjenja, i tha se ngase asnjëri s`e kishte pranuar vajzën e tij për grua, ai do ta merte në haremin e tij.
Me përjashtim të Hatixhes, asnjëra nga gratë e të Dërguarit nuk i lindi fëmijë. Guvernatori i Egjiptit i kishte dërguar një skllave kopte, të quajtur Maria. Ajo hyri në haremin e tij dhe i lindi një djalë të quajtur Ibrahim.
Lindja e djalit i dha një status të veçantë Marisë, duke i dëshpëruar gratë e tjera të të Dërguarit. Muhammedi e donte shumë djalin e vogël dhe qëndronte për orë të tëra me të, duke e mbajtur në krahë. Por fatkeqësisht, ky djalë nuk jetoi gjatë dhe vdiq në vitin e parë të jetës së tij.

D.S. Margoliouth

Vitet e tija të fundit u bënë më të ndritshme falë lindjes së një djali nga konkubina e tij kopte, Maria, të cilin e pagëzoi sipas themeluesit mitik të fesë së tij, Ibrahimit. Kjo konkubinë u bë objekt xhelozie i grave të tija të tjera që s`i kishin lindur dot fëmijë. Kjo ndodhi kishte shkaktuar një dëshpërim tek gratë e tjera, i cili do të shuhej së shpejti me vdekjen e fëmijës (që s`jetoi më shumë se njëmbëdhjetë muaj) (“Muhammedi dhe zhvillimi i Islamit”, Londër, 1931)

Muhammed Husejn Hajkal

Duke i lindur një fëmijë, statusi i Marisë u rrit pranë të Dërguarit, i cili tashmë e shihte atë si një bashkëshorte të lirë dhe madje si bashkëshorten e tij, e cila e gëzonte pozitën më të favorshme pranë tij.
 

Është më se e natyrshme se një ndryshim i tillë do të shkaktonte jo pak xhelozi në mesin e grave tjera të tij, të cilat s`kishin lindur dot. Dhe është po kaq e natyrshme se interesi dhe dhembshuria e të Dërguarit për fëmijën e sapolindur dhe për të ëmën do ta rriste këtë gjë. Për më tepër, Muhammedi e kishte shpërblyer Selmanë, gruan e Ebu Rafiut, për rolin e saj si mamicë. Lindjen e të birit ai e kishte festuar duke u shpërndarë grurë të varfërve të Medines. Djalin e tij, ai e la nën kujdesin e Ummu Sejfit, një nënë qumështi, edhe shtatë dhitë e të cilës do të ishin në dispozicion të foshnjes. Çdo ditë, Muhammedi e vizitonte shtëpinë e Marisë, për ta parë fytyrën e ndritur të të birit dhe për t`u siguruar se i vogli po rritej me shëndet të plotë. E gjithë kjo shkaktoi një xhelozi të fortë tek gratë e tjera të tij, që s`i kishin lindur fëmijë. Pyetja ishte se sa kohë do të mund ta duronin ato, këtë gjendje.
 

Një ditë, me krenarinë e zakonshme të një babai të ri, i Dërguari hyri në dhomën e Aishes duke e mbajtur në krahë djalin e tij, për t`ia treguar asaj. Ai i tregoi se sa shumë i ngjante. Aisheja e vështroi foshnjën dhe tha se nuk shihte kurrfarë ngjashmërie. Kur i Dërguari i tregoi se sa mirë po rritej fëmija, Aisheja iu përgjigj ftohtë se çdo fëmijë do të rritej ashtu, po t`i jepej aq shumë qumësht sa ç`i jepej atij. Në të vërtetë, lindja e Ibrahimit shkaktoi një pezm aq të madh tek gratë e Profetit, sa disa prej tyre do të kalonin përtej këtyre përgjigjeve të hidhura. Kjo gjë shkoi aq larg sa edhe vetë Shpallja Hyjnore do të ndërhynte duke i qortuar. S`ka dyshim se e gjithë kjo, la gjurmë në jetën e të Dërguarit si dhe në historinë e Islamit “Jeta e Muhammedit”, Kairo, 1935

Në një rast, Hafsa e “befasoi” të shoqin e saj, teksa ky i fundit ishte me Marinë dhe këtë “të fshehtë” ia tregoi edhe Aishes. Gratë e tjera të të Dërguarit e dëgjuan këtë gjë nga Aisheja. Shumë thashetheme dhe shumë fjalë u përhapën për këtë incident dhe më në fund, Kur`ani ndërhyri me një qortim për këto dy zonja (Aishen dhe Hafsën), në vargun vijues:
 

Po të ktheheni me pendim drejt Tij (Zotit), vërtet zemrat tuaja kanë anuar. Por sikur ju të dyja të bashkoheni kundër tij, Zoti është mbrojtësi i tij, Xhibrili dhe të gjithë të drejtët në mesin e besimtarëve. Edhe ëngjëjt do ta mbrojnë atë... (Kur`an 66:4)
 

Familja e Profetit nuk ishte si çdo familje tjetër. Bashkëshortet e Pastërtisë duhej të kishin një status më të lartë në sjellje sesa gratë e zakonshme, ngase kishin një detyrë më të lartësuar për të kryer. Por edhe ato nuk ishin veçe njerëz dhe mund të binin viktimë e dobësive të tyre gjinore, siç edhe ndodhte ndonjëherë.
Sjellja e gabuar e Aishes njëherë shkaktoi vështirësi serioze. Mendja e Profetit ishte e turbulluar dhe ai vendosi të qëndronte larg grave të tija për një kohë. Edhe Hafsa, vajza e Umarit, ishte e prirë për ta shfrytëzuar pozitën e saj. Kur ata të dyja i bashkonin fuqitë dhe këshilloheshin me njëra-tjetrën fshehurazi, i shkaktonin shumë probleme Profetit. (Shënim i përkthyesit të Kur`anit në anglisht, Abdullah Jusuf Ali).
Shumë nga përkthyesit dhe komentuesit e Kur`anit e kanë përkthyer fjalën saghat, që përmendet në vargun 66:4, në mënyrën siç e kemi përcjellur më sipër, gjegjësisht si “anuan” (angl. inclined) (përkthyesi: edhe përkthimi në shqip nga Efendi Nahiu përkon me këtë përkthim në anglisht të Abdullah Jusuf Aliut). Përkthimi i tyre thotë:

Zemrat tuaja kanë anuar...

Drejt ç`gjëje kanë anuar? Në këtë kontekst, shprehja “zemrat tuaja kanë anuar” është krejtësisht e pakuptimtë. Përkthimi i saktë i fjalës saghat është “i/e devijuar”. M.Ebu`l Ala Maududiu e ka përcjellur përkthimin e saktë të këtij vargu, si vijon:

Nëse ju të dyja pendoheni tek Zoti (do të ishte më mirë për ju), sepse zemrat tuaja kanë devijuar nga rruga e drejtë. Dhe sikur ta përkrahni njëra-tjetrën kundër Profetit, dijeni se Zoti është Mbrojtësi i tij dhe pas tij Xhibrili dhe besimtarët e drejtë. Edhe ëngjëjt janë shokë e ndihmues të tij...

(Tefhim`ul-Kur`an, vëll.6, Lahore, Pakistan, përkthyer në anglisht nga Muhammed Ekber Muradpuri dhe Abdu`l-Aziz Kemal, botimi i dytë, Maj 1987)

Kur Hafsa e “kapi në befasi” Muhammedin me Marinë, supozohet se ai i kishte premtuar asaj se nuk do të shihej me Marinë. Kjo, siç dihet, ishte e palejuar. Një bashkëshorte nuk kishte të drejtë ta kufizonte lirinë e të shoqit për t`u takuar me bashkëshortet e tjera të tij. Një përpjekje e tillë nga një bashkëshorte, jo vetëm që do të ishte në kundërshtim me ligjet e Islamit por edhe me traditat arabe, para dhe pas Islamit.

Sir William Muir

Si në rastin me Zejnebin, Muhammedi prodhoi një porosi hyjnore, e cila nuk i lejonte të ndahej nga Maria, i qortonte Hafsën dhe Aishen për mosbindjen e tyre dhe fliste për mundësinë që ai t`i divorconte të gjitha gratë e tija, për shkak të një sjelljeje kaq të pahijshme ndaj tij. Ai pastaj u largua prej tyre dhe jetoi një muaj me Marinë. Umari dhe Ebu Bekri u ndjenë të turpëruar nga largimi i tij prej vajzave të tyre drejt një konkubine dhe u mërzitën për këtë ngjarje. (“Jeta e Muhammedit”, Londër, 1877)

Nga gjërat që përcollëm më sipër, mund të shihet se, pas vdekjes së Hatixhes, jeta bashkëshortore e të Dërguarit nuk karakterizohej ‘dhe aq nga hareja dhe paqja. Shumë prej bashkëshorteve të tija ishin gra xheloze dhe “viktima” e parë e kësaj xhelozie ishte pikërisht qetësia e shtëpisë së tij.

D.S. Margoliouth

Qëndrimi i bashkëshorteve në haremin e Profetit ishte i shkurtër, për shkak të sjelljeve jo të hijshme. Në disa raste, të sapoardhurat, pa qenë të vetëdijshme, mësuan nga gratë xheloze të të Dërguarit, fjalë dhe shprehje që do ta bënin Profetin t`i divorconte menjëherë. Njëra prej tyre u divorcua prej tij, ngase në vdekjen e Ibrahimit, tha se sikur ai të ishte vërtet profet, djali s`do t`i kishte vdekur...(”Muhammedi dhe zhvillimi i Islamit”, Londër, 1931)

Ishte një shprehi e të Dërguarit që të largohej natën nga shtëpia dhe t`i vizitonte varrezat el-Baki, për t`u lutur për të vdekurit që pushonin atje. Pak para sëmundjes së tij të fundit, ai kishte bërë sërish një vizitë të tillë, mbase për të fundit herë, dhe kishte qëndruar atje deri pas mesnate, duke u lutur për të vdekurit. Disa historianë thonë se pikërisht në këtë rast, ai u ftoh dhe me këtë filloi sëmundja e tij vdekjeprurëse. Thuhet se Aisheja e ndoqi fshehurazi në njërën nga këto vizita

D.S.Margoliouth

Thuhet se gjatë natës, Profeti shkonte tek varrezat el-Baki dhe lutej për faljen e të vdekurve. Këtë e kishte bërë shumë herë. Por gjatë njërës prej vizitave të tija, Aisheja e ndoqi atë si një detektiv, duke dyshuar se mund të kishte ndonjë aferë dashurore. Më në fund e kuptoi se destinacioni i tij ishin varrezat. (marrë nga “Musnedi” i Imam Ahmed ibn Hanbelit, vëll.4, fq.221) (“Muhammedi dhe zhvillimi i Islamit”, Londër, 1931)

Gratë, me të cilat i Dërguari u martua pas Hatixhes, dallonin shumë prej saj, si në karakter ashtu edhe në sjelljet e tyre. Hatixheja i kishte dhënë një përkrahje të pakushtëzuar dhe të vazhdueshme të shoqit, në kohën kur ai përpiqej për përhapjen e Islamit në Mekke. Për këtë qëllim, ajo e kishte shpenzuar gjithë pasurinë që kishte. Sakrificat e saja ia kishin shkatërruar rehatinë por ajo kurrë nuk iu ankua të shoqit për mungesat që kishin. Martesa e saj ishte e pasur me bekimin e dashurisë dhe miqësisë ndaj të shoqit dhe përplot lumturi.
 

I Dërguari i Zotit jetonte një jetë tejet të varfër. Edhe në kohën kur ishte sunduesi i gjithë Arabisë, ai abstenonte nga luksi dhe rehatia, njësoj siç kishte vepruar gjatë periudhës së tij në Mekke. Vetë Aisheja përcjell se nuk mbante mend që i shoqi të kishte ngrënë derisa të ngopej, më shumë se njëherë në ditë.
Kur plaçkat e luftës të vinin, i Dërguari i shpërndante në mesin e muslimanëve. Bashkëshortet e tija vërejtën se edhe gratë më të varfëra të Medines po bëheshin gjithë më të pasura në këtë mënyrë por ato vetë mbeteshin njësoj. Ato ishin të bindura se duhej të përfitonin diçka nga bujaria e bashkëshortit të tyre. Në fund të fundit, ato nuk ishin mësuar me jetën e varfër që ai e jetonte. Të gjitha e diskutuan këtë çështje mes veti dhe u pajtuan se edhe ato duhet ta kishin pjesën e tyre në të mirat dhe në begatitë e lejuara, njësoj si gratë e tjera të Medines.
 

Pas kësaj, shoqet e të Dërguarit ia shfaqën atij këto kërkesa. Të gjitha njëzëri kërkonin një hise më të madhe prej tij. Dy prej tyre, Aisheja dhe Hafsa, ishin “zëdhënëset” e grupit. Teksa këto të dyja i bënin shtypje për kërkesat e tyre, Ebu Bekri dhe Umari erdhën për ta takuar të Dërguarin.
I Dërguari rrinte i heshtur, i rrethuar nga gratë e tija. Kur Ebu Bekri dhe Umari kuptuan se ç`po ndodhte, që të dy u zemëruan dhe i qortuan ashpër vajzat e tyre për kërkesat që kishin nga i Dërguari.

Muhammed Husejn Hajkal

Ebu bekri u ngrit dhe e kapi për flokësh të bijën e tij Aishen dhe të njejtën e bëri edhe Umari me Hafsën. Ata u thanë të bijave: “Si guxoni t`i kërkoni të Dërguarit të Zotit, diçka që ai s`ua jep dot?” Ata u përgjigjën: “Jo për Zotin! Ne nuk i kërkuam një gjë të tillë.” (“Jeta e Muhammedit”, Kairo, 1935)

Më në fund, çështja u zgjidh nëpërmjet një vargu që u shpall në lidhje me këtë rast, i cili thotë:

O i Dërguar! Thuaju grave tuaja: “Nëse e dëshironi jetën e kësaj bote dhe bukuritë e saj, atëherë ejani! Unë do t`ju paguaj furnizimin dhe do t`ju lë të lira në një mënyrë të hijshme. Por në e dëshironi Zotin, të Dërguarin e Tij dhe vendqëndrimin e përjetshëm, vërtetë Zoti ka përgatitur një shpërblim të madh për ata që veprojnë mirë. (Kur`an 33:28-29)

Pozita e grave të Profetit nuk ishte si ajo e grave të zakonshme. Ato kishin përgjegjësi dhe detyra të veçanta... Të gjitha bashkëshortet e tija kishin pozita të larta dhe duhej të vepronin si “nëna të besimtarëve”. Jeta e tyre s`ishte një jetë pasive, si ajo e skllaveve të një haremi, as sa i përket kënaqësisë së tyre dhe as kënaqësisë së bashkëshortit të tyre. Në këtë varg atyre u thuhet se ato nuk kanë vend në Familjen e shenjtë (të Profetit), nëse e dëshirojnë rehatinë dhe shkëlqimin e kësaj bote. Në është kështu, ato mund të ndaheshin lehtësisht prej tij dhe të jetonin një jetë më të rehatshme. “Shënim i përkthyesit të Kur`anit në anglisht, Abdullah Jusuf Ali).
Kur`ani i Shenjtë u ofronte grave të të Dërguarit një zgjedhje. Ose do ta zgjidhnin Zotin dhe të Dërguarin e Tij dhe do të jetonin një jetë vetëmohuese dhe përplot sakrifica ose do t`i zgjidhnin lukset, kënaqësitë dhe bukuritë e kësaj bote, me çfarë do të ndaheshin përgjithmonë nga bashkëshorti. Oferta ishte e qartë dhe e vendosur dhe bashkëshortet ishin të lira për të zgjedhur. Aisheja, Hafsa dhe bashkëshortet e tjera të të Dërguarit e rimenduan çështjen dhe vendosën që të largoheshin nga rehatia dhe nga kënaqësitë e kësaj bote dhe të mbeteshin në familjen e të Dërguarit, si gra të tija. Kur i Dërguari i Zotit (paqja dhe mëshira e Zotit qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) vdiq në vitin 632, në haremin e tij kishte nëntë gra. Aisheja jetoi edhe gjysëm shekulli pas tij kurse gruaja që jetoi më shumë kohë pas vdekjes së Profetit, ishte Mejmuneja. Ajo ishte njëherit edhe gruaja e fundit me të cilën ai u martua.

42. Vdekja e të Dërguarit të Zotit

Qëllimet e Muhammedit, si i Dërguari i Fundit i Zotit në tokë, ishin:

- shkatërrimi i idhujtarisë dhe politeizmit
- shpallja e Njëshmërisë absolute të Krijuesit
- përpilimi përfundimtar i sistemit fetar dhe ligjor
- pastrimi i shpirtrave të burrave e grave
- shkatërrimi i padrejtësisë, pabarazisë dhe injorancës
- themelimi i një sistemi paqeje dhe drejtësie
- krijimi i një sistemi në formën e një shteti politik, që do t`i realizonte të mësipërmet dhe që do ta ruante intensitetin e veprës së tij
 

Brenda njëzet e tre vjetëve të misionit të tij si i Dërguar i Zotit, Muhammedi i arriti të gjithë këto qëllime dhe pas kësaj, filloi të bëhej e qartë se, njësoj si të gjithë të vdekshmit, edhe ai do të ndahej nga kjo botë. Siç u tha më sipër, këtë lajm ai e mori së pari në kapitullin Nasr (Ndihma), që është kapitulli i 110-të i Kur`anit. Muhammedi e kishte kaluar gjithë jetën në devotshmëri ndaj Zotit dhe në adhurimin e Tij. Por pas shpalljes së këtij kapitulli, angazhimi i tij në adhurim dhe në përgatitje për t`u takuar me Të, u bë më i madh se kurdoherë më parë.
Së paku në dy raste, i Dërguari la të kuptohej se vdekja e tij nuk ishte shumë larg:

1- Në fjalimin e tij gjatë Haxhxhit të Lamtumirës në Arafat. Në ditën e nëntë të muajit Dhilhixhxhe të vitit të dhjetë pas Hixhrit, ai tha:

“Mbase ky është haxhxhi im i fundit” Me të përfunduar fjalimin e tij, ai u parashtroi një pyetje pelegrinëve: “Kur të pyeteni nga Zoti juaj për punën time, ç`përgjigje do të jepni?” Pelegrinët u përgjigjën njëzëri: “Ti na përcolle porosinë e Zotit dhe e bëre detyrën tënde.” Kur e dëgjoi këtë përgjigje, ai e ngriti vështrimin drejt qiellit dhe tha: “Zoti im! Ti dëshmo se e kam kryer detyrën time.”

2- Gjatë “kurorëzimit” të Ali ibn Ebu Talibit në Gadir-Khumm, më 18 Dhilhixhxhe të vitit të dhjetë pas Hixhrit. Ai përsëri foli për mundësinë e vdekjes së tij dhe tha:

“Edhe unë jam një i vdekshëm dhe së shpejti mund të thirrem në prani të Zotit tim.”

Dhjetëra mijëra muslimanë i dëgjuan këto fjalë të të Dërguarit dhe të gjithë e dinin se ai nuk do të qëndronte edhe shumë gjatë me ta. Ai vetë e dinte se e kishte përfunduar me sukses detyrën që Zoti i tij ia kishte besuar dhe për këtë arsye, ishte i paduruar që të takohej me Të.
I Dërguari i kalonte netët me gratë e tija, duke qëndruar me rradhë tek secila. Më 19 Safar të vitit 11 pas Hixhrit, e kishte rradhën të flinte tek Aisheja. Natën, ai shkoi për t`i vizituar varrezat el-Baki, i shoqëruar nga shërbetori i tij, Ebu Muvajhibe, i cili përcjell:
 

I Dërguari qëndroi ndërmjet varreve dhe foli me këto fjalë. “Paqja qoftë mbi ata që janë në këto varre. Ju jeni të bekuar në gjendjen tuaj, në të cilën kaluat nga gjendja e njerëzve të kësaj bote. Sulme shkatërrimtare po vijnë njëra pas tjetrës nga çdo anë, si valë errësire, secila më e ligë se tjetra.”
Muhammed Husejn Hajkali thotë se sëmundja e të Dërguarit filloi në mëngjesin e kësaj nate, domethënë më 20 të muajit Safar. Më tej, ai thotë:
Pikërisht atëherë njerëzit filluan të merakoseshin dhe ushtria e Usames nuk lëvizi. Por fjalët e përcjellura nga Ebu Muvajhibe vihen në dyshim nga shumë historianë, të cilët besojnë se sëmundja e Muhammedit nuk mund të ishte arsyeja e vetme që e ndalte ushtrinë dhe se një tjetër shkak ishte dëshpërimi i shumë personave, duke përfshirë disa nga paria e muhaxhirëve dhe ensarëve, në lidhje me udhëheqësinë e ushtrisë. “Jeta e Muhammedit”, Kairo, 1935

Me sa shihet, ngjarja vijuese duhet të ketë ndodhur në mëngjesin e ditës së njëzetë të muajit Safar:

Sir William Muir

Një natë, i Dërguari eci deri tek varrezat në dalje të qytetit. Atje, ai qëndroi duke medituar dhe duke u lutur për të vdekurit. Në mëngjes, duke kaluar pranë derës së Aishes, e cila vuante nga kokëdhimbja, ai e dëgjoi zërin e saj: “Oh koka ime!” Muhammedi hyri brenda dhe tha: “Jo Aishe, unë jam ai që duhet të qajë për kokën e tij” Pastaj vazhdoi me një zë të butë: “Por a s`do të doje të vdisje derisa unë jam gjallë akoma, që të mund të lutem për ty dhe pastaj, pasi të të mbështjellin me qefin, të të zbresin në varr?”
“I ndodhtë dikujt tjetër kjo gjë!”, u përgjigj Aisheja. “Jo mua!” Pastaj shtoi: “Por kjo është ajo që ti dëshiron. Mund ta paramendoj se si, pasi ta kesh bërë gjithë atë dhe të më kesh varrosur, do të vije menjëherë në shtëpinë time dhe do ta kaloje natën duke u argëtuar me njërën nga gratë e tjera tuajat.”
I Dërguari qeshi me thumbimet e Aishes por sëmundja i ishte rënduar aq shumë, sa nuk mundi t`i përgjigjej me një ton të ngjashëm. (“Jeta e Muhammedit”, Londër, 1877)

Betty Kelen

I Dërguari u lut gjatë gjithë natës (në varrezat el-Baki) dhe u kthye në shtëpi, tek kasolla e Aishes, e cila kishte kokëdhimbje dhe që me të parë të Dërguarin, e rrudhi fytyrën dhe tha: “Oh koka ime!”
“Jo Aishe”, i tha i Dërguari. “është koka ime”. U ul me vështirësi dhe me një kokë që i rëndonte nga dhimbjet, tha: “A do t`të pengonte të vdesësh para meje, që unë të të mbështjell në një qefin dhe të të varros?”
Ai dukej tepër i sëmurë, por Aisheja, e cila besonte se ai s`u kishte dhënë akoma fund martesave të tija diplomatike, iu përgjigj hidhur: “Jo. Sepse mund ta paramendoj se si do të kthehesh nga varri drejt e tek një bashkëshorte e re.” (“Muhammedi, i Dërguari i Zotit”)

Muhammed Husejn Hajkal

Mëngjesin e ardhshëm, Muhammedi e gjeti të shoqen Aishen, duke e mbajtur kokën mes duarve dhe duke u ankuar nga kokëdhimbja: “Oh koka ime!” Muhammedi u përgjigj: “Jo Aishe, është koka ime.” Megjithatë, kokëdhimbja e tij nuk e pengonte nga bisedat me gratë e tija, nga puna e tij e përditshme dhe madje nga ndonjë shaka me to. Teksa Aisheja vazhdonte të ankohej nga kokëdhimbja, Muhammedi i tha: “Në fund të fundit, s`do të ishte dhe aq keq, moj Aishe, që ti të vdisje para meje. Atëherë unë do të mund të lutesha për ty dhe të gjendesha në varrimin tënd.” Por kjo vetëm sa ngjalli një zemërim tek Aisheja e re, e cila ia ktheu: “Le të jetë ky fati i dikujt tjetër. Po të më ngjante mua, ti do t`i kishe gratë e tjera tuajat për të të bërë shoqëri. (“Jeta e Muhammedit”, Kairo, 1935)

I Dërguari nuk iu përgjigj ironisë së Aishes dhe u mbështet për muri. Kur dhimbja i kaloi, ai u ngrit dhe i vizitoi të gjitha gratë e tija, si rëndom. Më 24 Safar, ai ishte në dhomën e Mejmunes, kur e kapën ethet dhe një kokëdhimbje e fortë. Thuhet se ai i thirri të gjitha gratë e tija dhe u kërkoi leje që të qëndronte në dhomën e Aishes. Ato u pajtuan.
 

I Dërguari ishte tepër i pafuqishëm për të ecur. Andaj, Aliu e mbante në njërën anë dhe Abbasi, xhaxhai i tij, në anën tjetër, duke i ndihmuar nga dhoma e Mejmunes deri në dhomën e Aishes. Ai qëndroi në dhomën e Aishes deri në vdekjen e tij, disa ditë më pas.
Por edhe përkundër etheve dhe dobësisë që kishte, i Dërguari shkonte në xhami kurdo që mundej dhe i udhëhiqte muslimanët në namaz. Më 26 Safar, përcillet se ai ndihej më mirë dhe se shkoi në xhami, i ndihmuar nga Aliu dhe Abbasi. Ai e udhëhoqi namazin e drekës dhe pas namazit, u foli njerëzve që ishin mbledhur.
Ky ishte fjalimi i fundit i të Dërguarit të Zotit dhe në të, ai sërish la të kuptohej se vdekja e tij ishte pranë. Historianët sunnitë thonë se Ebu Bekri, i cili ishte në mesin e të pranishmive, e kuptoi se ç`donte të thoshte i Dërguari dhe filloi të qante ngase ishte një njeri tepër i ndjeshëm. Sipas këtij rrëfimi, i Dërguari e pa Ebu Bekrin që qante dhe duke u kthyer nga njerëzit, tha:

“Unë i jam mirënjohës Ebu Bekrit më shumë se kujtdo tjetër për ndihmën e tij materiale, për përkrahjen morale dhe për miqësinë. Sikur të mund të zgjidhja një mik në këtë shoqëri, unë do ta zgjidhja atë. Por s`ka nevojë për një gjë të tillë, ngase vëllazëria islame është një lidhje më e fuqishme nga të tjerat dhe ajo na mjafton neve. Dhe mbajeni mend se të gjitha dyert që hapen drejt xhamisë do të mbyllen, përveç asaj të Ebu Bekrit.”
 

Pastaj i Dërguari i paralajmëroi muslimanët që të mos i ktheheshin idhujtarisë dhe ta mbanin mend se ishin monoteistë. Pastaj shtoi:

“Një gjë që s`duhet ta bëni kurrë, është ta adhuroni varrin tim. Ata popuj të kaluar, që i adhuruan varret e profetëve të tyre, e fituan mllefin e Zotit dhe u shkatërruan. Kini kujdes që të mos e bëni të njejtën.”

Po atë ditë, i kishin treguar të Dërguarit se ensarët ishin tejet të pikëlluar për shkak të sëmundjes së tij. Ky fjalim i tij ishte një rast i volitshëm për t`u treguar muhaxhirëve në lidhje me shërbimet e mëdha të ensarëve për Islamin. Ai tha:
Mos harroni as për një çast të vetëm se çfarë kanë bërë ensarët për ju. Ata ju dhanë strehë dhe mbrojtje. Ata e ndanë bukën e tyre dhe shtëpinë e tyre me ju. Ndonse nuk ishin pasanikë, ata i vendosën nevojat tuaja mbi të vetat. Ata janë “amaneti” im për ju. Popujt e tjerë do të rriten gjithë kohës por numri i ensarëve vetëm sa do të bjerrë. Çfarëdo që të kenë qenë detyrimet e ensarëve, ata i kanë kryer me zell. Tani është rradha juaj për t`i kryer obligimet që i keni ndaj tyre.
Ensarët ishin të pranishëm në xhami dhe mezi i mbanin lotët. Duke u folur atyre, i Dërguari u tha:

“O ensarë! Pas vdekjes sime, do të përballeni me shumë vuajtje dhe gjëma.”
Ata e pyetën: “O i Dërguar i Zotit! Ç`është këshilla jote për ne? Si të sillemi në këto kohë të vështira që do të vijnë?”
Ai u përgjigj: “Jini të durueshëm dhe mos e humbni besimin tuaj në Zotin.”

Ekspedita e Usames akoma nuk ishte nisur. I Dërguari i dënoi veprimet e ndjekësve të tij dhe mosparaqitjen e tyre tek Usameja, duke u urdhëruar sërish që të largoheshin nga qyteti sa më parë. Ai pushoi disa çaste dhe pastaj i mallkoi të gjithë ata burra që nuk iu bindën urdhrave të tij për të shkuar në Siri.
Fjalimi kishte mbaruar. I Dërguari zbriti nga foltorja dhe u kthye në dhomën e tij. Ai ishte lodhur nga mundimi i madh gjatë të folurit dhe nuk shkoi sërish në xhami. Kjo ishte hera e fundit që u pa në publik.
 

Autenticiteti i pjesës së parë të fjalimit, në lidhje me Ebu Bekrin, është tejet i dyshimtë dhe duket se është një pjesë e shtuar më pas. Siç kemi theksuar tashmë, Ebu Bekri ishte urdhëruar që t`i bashkangjitej ushtrisë së Usames por është e mundur që i Dërguari ta ketë mbyllur njërin sy para dështimit të tij për t`u paraqitur në kampin ushtarak. Përveç kësaj, i Dërguari mund edhe ta ketë shprehur mirënjohjen e tij për kontributet materiale të Ebu Bekrit për Islamin. Ky i fundit kishte liruar shumë robër në Mekke dhe e kishte falur gjithë pasurinë e tij për ta furnizuar ekspeditën e Tebukut.
Tregimi mbi atë se i Dërguari urdhëroi që të gjitha dyert që hapeshin drejt xhamisë të mbylleshin, përveç derës së Ebu Bekrit, është një falsifikim tejet i qartë. Ebu Bekri jetonte në periferi të Medines, në një vend të quajtur Sunh. Ai nuk jetonte në qytet dhe nuk kishte një shtëpi, dera e të cilës hapej drejt xhamisë.
Në fjalimin e tij, i Dërguari thotë se sikur të mund të zgjidhte një mik, ky do të ishte Ebu Bekri.
Nëse ky fjalim i përcjellur, është autentik, kjo do të thoshte se i Dërguari shpalli publikisht se nuk donte ta kishte mik Ebu Bekrin. Po të parafrazohet kjo thënie, ajo do të tingëllonte kështu:

“Po të mund të zgjidhja një mik, do ta zgjidhja Ebu Bekrin. Por unë nuk e zgjedh atë. Të gjithë jemi pjesëtarë të vëllazërisë universale të Islamit dhe kjo na mjafton”
 

Në fund të fundit, çfarë mund ta pengonte Muhammedin nga zgjedhja e Ebu Bekrit si mik? Asgjë! Ëngjëlli Xhibril s`kishte ardhur nga qiejt për t`i thënë se nuk mund ta kishte mik Ebu Bekrin dhe askush në botë nuk do t`i bënte diçka sikur të miqësohej me të.
Ngase kjo ishte shfaqja e fundit publike e të Dërguarit të Zotit dhe ngase, sipas pretendimeve sunnite, ai e donte jashtë mase Ebu Bekrin, ai do të duhej ta shfrytëzonte këtë rast, jo vetëm për ta shpallur mik këtë të fundit, por edhe për ta shpallur Kalif (pasardhës) të vetin. Sikur të bënte diçka të tillë, a do të mundej vallë dikush t`i kundërvihej? Por për një shkak misterioz, ai nuk e bëri as njërën dhe as tjetrën (nuk e zgjodhi Ebu Bekrin as si mik dhe as si pasardhës). “Dashuria” e tij për Ebu Bekrin do të duhej të ishte shprehur por një gjë e tillë nuk ndodhi. Me sa duket, i Dërguari “e la mënjanë” një gjë të tillë, në një kohë tejet kritike.
Më 27 Safar, i Dërguari ndjehej tepër i dobët për të qëndruar në këmbë dhe për ta falur namazin. Historianët sunnitë thonë se kjo është data, në të cilën ai i urdhëroi Ebu Bekrit t`i udhëhiqte muslimanët në namaz. Ai vetë, thonë ata, ndenji ulur dhe e ndoqi namazin.
Buhariu, në përmbledhjen e tij me hadithe, e përcjell ngjarjen në vijim:
Më 28 Safar, Abbas ibn Abdul Muttalibi shkoi tek Aliu dhe i tha:

“Për Zotin, Muhammedi do të vdesë së shpejti. Këtë ta them ngase e di shprehjen e fytyrës së fëmijëve të Abdul Muttalibit kur vdesin. Andaj, të sugjeroj që të flasësh me të dhe ta pyesësh në lidhje me pasardhësinë e tij.” Por Aliu iu përgjigj: “Jo në këtë gjendje në të cilën ndodhet. Nuk dua ta hap këtë çështje.”
 

Historianët shiitë nuk e pranojnë këtë rrëfim. Ata thonë se i Dërguari, në shumë raste, kishte shpallur se Aliu do të ishte pasardhësi dhe udhëheqësi i muslimanëve. Nëse arabët nuk do ta pranonin udhëheqësinë e tij pas aq shumë shpalljeve të hapura, një shpallje e fundit vështirë se do të bënte dallim. Në të vërtetë, i Dërguari kishte bërë një përpjekje për të shkruar një testament, kur kërkoi t`i sillej një pendë, letër dhe bojë. Por kjo kërkesë e tij nuk u pranua. Aliu nuk kishte shumë dëshirë ta shihte sërish dikë që do ta shfaqte “guximin e tij moral” duke bërtitur se i Dërguari i Zotit “po fliste përçart”. Të dëgjuarit e fjalëve të tilla vetëm sa do ta përshpejtonin vdekjen e mësuesit të tij. Edhe sikur të pranojmë se ky rrëfim është i saktë, ai vetëm sa e shpreh devotshmërinë e Aliut ndaj mësuesit të tij dhe përpjekjen e tij për ta mbrojtur nga çdo gjë e pakëndshme.
 

Muslimanët shiitë gjithashtu thonë se vetë Abbasi mund ta kishte diskutuar këtë çështje me të Dërguarin, po të donte, sepse ky i fundit ishte nipi i tij. I Dërguari ishte një njeri miqësor dhe i arritshëm edhe për të huajt. Ç`nevojë kishte Abbasi të druhej nga gjë e tillë?
Ndjekësit e tij po shihnin se i Dërguari nuk do të shërohej nga ethet që kishte dhe nga kokëdhimbja. Sapo e panë se ai ishte i lidhur tashmë me shtratin e vdekjes, shumë prej tyre filluan të ndjenin se nuk kishte kurrfarë rreziku edhe sikur të mos i bindeshin. Andaj, pavarësisht se sa u bënte shtypje për të shkuar në Siri, ata nuk u nisën dhe ekspedita e Usames nuk u realizua kurrë, së paku jo në të gjallë të tij. Gjatë pasdites, Muhammedi e thirri Aliun dhe i tha:

Për mua ka ardhur fundi i rrugës. Kur të vdes, ti laje trupin tim, mbështille në një pëlhurë dhe zbrite në varr! U kam borxh filan njerëzve, ndër të cilët edhe një çifuti që më ka dhënë para për ta furnizuar ushtrinë e Usames. Paguaji këto borxhe, duke përfshirë edhe atë të çifutit.
Pas kësaj, i Dërguari e hoqi unazën e tij, ia dha Aliut dhe i kërkoi që ta vinte në gisht. Aliu e bëri këtë dhe më pas, i Dërguari ia dha atij edhe shpatën, shtizën, parzmoren dhe armët e tjera që kishte.

E hënë, 1 Rebi el-Evvel, viti 11 pas Hixhrit
Kjo ishte dita e fundit e Muhammed bin Abdullahut, të Dërguarit të Zotit në tokë. Pati disa çaste kur u ndje më mirë por kryesisht, ishte e qartë dhimbja e tij e madhe. E shoqja Aisheja, thotë:
Teksa afronte mesdita, Fatimeja, e bija e të Dërguarit të Zotit, erdhi për ta parë. Ai i dëshiroi mirëseardhje dhe i kërkoi të ulej pranë tij. Pastaj i tha asaj diçka, që s`e dëgjova unë, pas të cilës ajo filloi të qante. Duke i parë lotët e të bijës, ai i tha prapë diçka, që unë sërish s`e dëgjova por që e bëri Fatimenë të buzëqeshë. Ajo i ngjante aq shumë të atit, në sjellje, në pamje dhe në karakter.
Pak kohë pasi vdiq i Dërguari, Aisheja e pyeti Fatimenë se ç`i kishte thënë i ati, që e kishte bërë atë të qante në fillim dhe pastaj të buzëqeshte. Ajo ia ktheu: Në fillim, babai im më tha se do të vdiste. Kur e dëgjova këtë, fillova të qaja. Pastaj më tha se unë do të isha e para që, shumë shpejt, do ta takoja në qiej. Kur e dëgjova këtë, u gëzova shumë dhe buzëeqesha.

Washington Irving

Fatimeja, fëmija i vetëm i mbetur i Muhammedit dhe njëherit edhe e shoqja e Aliut, erdhi për ta parë. Aisheja gjithnjë thoshte se s`kishte parë askë që t`i ngjante Profetit përnga sjellja e këndshme, më shumë se Fatimeja. I Dërguari gjithnjë sillej me respekt dhe me butësi ndaj saj. Kur ajo vinte tek ai, ai ngrihej, shkonte drejt saj, e kapte për dore, ia puthte dorën dhe pastaj e bënte të ulej në vendin e tij. Takimi i tyre në këtë rast, përcillet nga Aisheja, në një hadith të regjistruar nga Ebu`l-Fida:
“Mirëse erdhe bija ime!”, i tha i Dërguari dhe e bëri të ulej pranë tij. Pastaj i përshpëriti diçka në vesh, pas të cilës ajo filloi të qante. Duke e kuptuar dhimbjen e saj, ai i përshpëriti diçka tjetër dhe fytyra e saj shkëlqeu nga gëzimi.
“Ç`do të thotë kjo?”, e pyeta Fatimenë. “I Dërguari po të nderon me një besim që nuk e shfaq ndaj asnjërës prej grave të tija.” Fatimeja u përgjigj: “Nuk mund të ta them të fshehtën e të Dërguarit të Zotit.” Por edhe përkundër kësaj, pas vdekjes së të Dërguarit, ajo më tregoi se në fillim ai i kishte treguar për vdekjen që i afrohej dhe duke e parë se kishte filluar të qante, e kishte ngushëlluar duke i thënë se ajo do të vinte menjëherë pas tij dhe do të ishte një princeshë në parajsë. (“Jeta e Muhammedit”)

Gjatë pasdites, i Dërguari ndjente dhimbje dhe vazhdimisht e lagte fytyrën me ujë, nga një shtambë që i rrinte pranë. Duke e parë në këtë dhimbje, Fatimeja tha e shqetësuar: 

“Ah këto vuajtjet e tim ati!” Ai sërish u përpoq ta qetësonte duke i thënë: “Pas kësaj dite, babai yt kurrë s`do të ndjejë dhimbje edhe njëherë.” Pastaj shtoi: “Kur të vdes unë, thuaj: “Ne jemi të Zotit dhe tek Ai është kthimi ynë.”

Atë çast, frymëmarrja e tij filloi të rrallohej dhe ai përshpëriti diçka. Në veprën “Tabkaat”, Ibn Saadi përcjell se i Dërguari thoshte:

“Gjithë ç`kërkoj tani është shoqëria e Zotit”. Këto ishin fjalët e tija të fundit.
Muhammedi i përsëriti tri herë këto fjalë dhe pastaj heshti përgjithmonë. Aisheja thotë: Unë vendosa një nënkresë nën kokën e tij dhe ia mbulova fytyrën. Pastaj u ngrita bashkë me gratë e tjera dhe të gjitha bashkë filluam të vajtonim, duke i goditur gjoksat tanë dhe fytyrën.”

Muhammedi, Profeti i Islamit, vdiq pasditen e hënë, më 1 Rebi el-Evvel të vitit të njëmbëdhjetë pas Hixhrit, tetë ditë para ditëlindjes së tij të 63-të.
Historianët sunnitë thonë se i Dërguari vdiq më 12 dhe jo më 1 Rebi el-Evvel. Historianët shiitë, në anën tjetër, thonë se ai nuk vdiq më 1 Rebi el-Evvel por një ditë më parë, domethënë më 28 Safar.
Koncensusi i historianëve modernë perëndimorë është se i Dërguari vdiq më 8 Qershor të vitit 632, që përkon edhe me datën e lindjes së tij.

Varrimi i të Dërguarit
Trupi i të Dërguarit u la të martën. Vetëm gjashtë persona ishin të pranishëm gjatë këtij rituali. Ata ishin:
Ali ibn Ebu Talibi
Abbas ibn Abdu`l-Muttalibi
Fadhl ibn Abbasi
Kathm ibn Abbasi
Usama bin Zejd bin Haritheja
Aus bin Khuli Ensariu

Usameja, gjenerali i ekspeditës për në Siri, ishte akoma në Xhorf, në pritje të ushtarëve të tij. Disa prej tyre i dërguan fjalë se i Dërguari po vdiste dhe se duhet të kthehej në Medine. Ai u kthye dhe vetëm pas disa çastesh, mësuesi i tij vdiq.
Aliu e lau trupin e të Dërguarit teksa Usameja hidhte ujë. Kur trupi ishte larë tashmë, Aliu e mbështolli atë në një pëlhurë dhe e fali namazin e të vdekurit. Pastaj doli dhe u tha muslimanëve të pranishëm në xhami, që të hynin në dhomë dhe t`i recitonin lutjet e tyre. Hashimitët ishin të parët që e bënë këtë dhe pas tyre, erdhën muhaxhirët dhe ensarët.
 

Në Medine kishte dy gërrmues varresh. Njëri ishte Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu dhe tjetri ishte Ebu Talha Zejd bin Sehli. Ata u thirrën por vetëm ky i fundit u gjet. Ai erdhi dhe e gërrmoi varrin. Aliu hyri në varr për ta rrafshuar atë. Pastaj e ngriti trupin nga toka dhe e uli ngadalë në varr, i ndihmuar nga xhaxhai dhe nga kushërinjtë e tij. Më pas, varri u mbulua me dhé, kurse Aliu derdhi pak ujë mbi të.
Ndërkohë që Aliu dhe pjesëtarët e tjerë të fisit Hashim ishin të zënë me varrimin e Profetit të Islamit, Ebu Bekri, Umari, Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu dhe disa të tjerë, ishin të zënë në Sakife, me pretendimet e tyre për Kalifatin. Më në fund, Ebu Bekri ngadhnjeu. Kur tashmë e kishte siguruar bindjen e ensarëve, ai dhe miqtë e tij u kthyen në xhaminë e të Dërguarit. Më pas, Ebu Bekri u ngjit në foltoren e të Dërguarit dhe e kërkoi të njejtën bindje nga populli. Mbrëmjen e të hënës dhe gjithë ditën e martë, njerëzit vinin në xhami për t`ia shprehur bindjen atij. Kjo ceremoni mbaroi të martën në mbrëmje dhe vetëm atëherë, Kalifi i sapozgjedhur gjeti kohë për të ndarë për mësuesin e tij të vdekur dhe për t`u lutur pranë varrit të tij.
Muhammedi, i Dërguari i Zotit, Udhëheqësi i muslimanëve dhe Bamirësi më i madh i njerëzimit, nuk pati një funeral shtetëror. Veç një numër i vogël burrash, të gjithë të afërm të tij, ishin të pranishëm në varrim. Shumë nga ata që pretendonin se ishin ndjekës dhe miq të tij, e kishin lënë vetëm në kohën e vdekjes. Mungesa e tyre ishte ngjarja më e rëndësishme gjatë varrimit të tij.
Në veprën “Tabkaat”, Ibn Saadi thotë se Ali ibn Ebu Talibi i pagoi të gjithë borxhet e Muhammedit, të Dërguarit të Islamit. Ai dërgoi një lajmëtar që të shpallte në Medine se ai do t`i paguante borxhet e Muhammed dhe të njejtën gjë e bëri edhe në Mekke, gjatë periudhës së haxhxhit. Kushdo që kishte ndonjë gjë për të marrë, mund të vinte tek ai dhe ta merte. Ai u pagoi njerëzve pa i pyetur shumë dhe pa u kërkuar asnjë dëshmi se Muhammedi vërtet u kishte borxh. Këtë gjë, ai e bëri deri në ditët e fundit të jetës së tij.

43. Reagimi i familjes dhe i shokëve të Muhammedit ndaj vdekjes së tij

Pjesëtarët e familjes së Muhammedit i kaploi një valë e fuqishme pikëllimi. E bija Fatimeja kishte qenë “drita e syve të tij”por ata sy tashmë ishin mbyllur përgjithmonë dhe kurrë më s`do t`i përshëndesnin atë dhe fëmijët e saj. Ajo kurrë më s`do ta dëgjonte nga buzët e tija zërin përplot dashuri dhe butësi të tij, teksa i dëshironte mirëseardhje. Buzët e tija kishin heshtur përgjithmonë. Për të, ai ishte një baba, një “nënë”, një ëngjëll mbrojtës dhe vetë mëshira e Zotit mbi tokë. Për të, ai ishte boshti i ekzistencës.
 

Kurse për Muhammedin, e bija Fatimeja dhe familja e saj e vogël, ishte “tempulli” i tij i dashurisë, lumturisë dhe dhembshurisë. Sa kohë që kishte qenë gjallë, ai e kishte trajtuar atë me respektin më të thellë dhe ishte sjellë me të si me ndonjë princeshë. Por për Muhammedin, ajo ishte shumë më tepër se kaq. Nga të gjithë njerëzit në botë, ajo ishte personi më i dashur për të.
Pas vdekjes së tij, dëshira e vetme e Fatimesë ishte që të takohej sërish me të atin në qiej. Kjo dëshirë e saj do të plotësohej shumë shpejt, vetëm dhjetë javë pas vdekjes së tij. Vdekja e saj do ta fundoste të shoqin dhe fëmijët në një dhimbje të dytë, pas asaj për të Dërguarin e Zotit.
Hasani dhe Husejni ishin nipërit e Muhammedit dhe ishin shumë të dashur për të. Ata uleshin në prehërin e tij, në shtëpi ose në xhami, dhe ai shpesh i mbante mbi supe kur ecte rrugës. Prehëri i tij ishte “djepi” i tyre, që tashmë ishte humbur përgjithmonë. Sytë e tyre të lagur nga lotët, dëshpërimthi e kërkonin gjyshin e tyre të dashur gjithandej. Mihrabi dhe minberi i tij në xhami, ishin të zbrazur tashmë dhe muret dukej sikur qanin për të. Xhamia e tij, tani dukej si një guacë, margaritari i të cilës ishte humbur. Vajtimi i dy fëmijëve të vegjël përplasej në muret e xhamisë së tij për të jehuar në çdo anë.
Që të dy fëmijët e ndjenin atë ndjenjë të çuditshme, të pakëndshme dhe të panjohur për ta deri atëherë dhe ndjeheshin të kapluar nga një frikë, të cilës s`ia dinin emrin. Ata ishin tepër të ri për t`i emëruar ndjenjat dhe frikën që kishin përbrenda, por edhe ata e shihnin se po i rrethonte një pasiguri e çuditshme. Për herë të parë në jetët e tyre, ata ishin ndjerë të pasigurt sepse për ta, gjyshi i tyre kishte qenë shenja dhe simboli i sigurisë, që tashmë ishte zhdukur.
 

Për Aliun, vdekja e Muhammedit ishte tragjedia më e madhe e jetës së tij, e cila kishte lëvizur gjithnjë përreth këtij njeriu, që nga dita kur kishte lindur. Muhammedi kishte qenë gjithnjë qendra e jetës së tij dhe boshti rreth të cilit kishte lëvizur. Tani Muhammedi ishte larguar nga bota e tij dhe Aliu nuk dinte si ta përballonte këtë gjëmë. Ai ndjehej si një anije e humbur në det dhe jeta e tij dukej sikur e kishte humbur kuptimin.
Aliu ishte gjeniu i Islamit. Kishte një karakter sublim dhe një personalitet të pakrahasueshëm. Por deri atëherë, ai ishte mbështetur tek Muhammedi, si një “katalizator” që do ta sillte në shprehje gjenialitetin dhe personalitetin e tij. Aliu i kishte të gjitha potencialet për të qenë i pazëvendësueshmi i Islamit por kishte qenë e nevojshme prekja magjike e Muhammedit për t`i bërë këto potenciale të shfaqen në sipërfaqe.
Reagimi i Fatimesë, Hasanit, Husejnit dhe Aliut ndaj vdekjes të të Dërguarit ishte tejet normal dhe i parashikueshëm. Ata të pestë ishin pjesë e një rrethi familjar, të bashkuar në dashurinë dhe në bindjen ndaj Zotit. Muhammedi ishte boshti i këtij rrethi. Me vdekjen e tij, “rrethi” u thye, duke i lënë të çorientuar pjesëtarët e tjerë të familjes. Mbase në atë çast akoma nuk e dinin, por më pas do të kuptonin shumë mirë se vdekja e Muhammedit s`ishte veçse një prelud i befasive dhe i vuajtjeve të reja që do të vinin. Që nga ajo koha, ata do të ishin në një gjendje të vazhdueshme vuajtjeje. Por edhe përkundër dhimbjeve dhe vuajtjeve të mëdha, besimi i tyre në mëshirën e Zotit dhe në triumfin përfundimtar të drejtësisë dhe të të vërtetës, qëndroi gjithnjë i fortë dhe i palëvizshëm si shkëmb. Shpresa e tyre për ta fituar kënaqësinë e Zotit u bë gjithë më e fortë me çdo goditje të valëve të vuajtjes.
Për ta duruar vuajtjen e vdekjes së Muhammedit, pjesëtarët e familjes së tij kërkuan dhe gjetën ndihmë në burimin e Vetëm që nuk dështon kurrë: në mëshirën e pakufishme të Zotit.

Vdekja e Muhammedit dhe ummeti i tij

Muslimanët ishin të bindur ndaj Muhammedit në dy dimensione. Në njërin, ai ishte i Dërguarii Zotit dhe në tjetrin, ai ishte Sunduesi i Arabisë. Askush nuk mund të tregonte mosbindje ndaj tij në këto dy dimensione dhe të mbetej akoma musliman.
Në karakterin e tij si i Dërguar i Zotit, Muhammedi i kishte shpëtuar nga adhurimi i idhujve dhe u kishte mësuar ta adhuronin Zotin e vetëm. Kurse në karakterin e tij si Sundues i Arabisë, ai i kishte shpëtuar nga kaosi politik dhe nga luftërat shkatërrimtare. Ai u kishte sjellur rend dhe paqe dhe i kishte shpëtuar nga anarkia morale, nga varfëria ekonomike dhe nga “shterpësia” e tyre kulturore. Ai i kishte bërë të pasur dhe të civilizuar dhe kishte krijuar prej tyre një popull perandorak. Thënë shkurt, ai ishte personi me kontributin më të madh për ta. Më e pakta që mund të bënin ata ishte t`i shprehnin besnikëri dhe dashuri. Besnikëria ndaj Muhammedit dhe dashuria për të do të ishin standardi sipas të cilit do të matej feja e muslimanëve në Islam.
Kishte shumë muslimanë, shumica njerëz të rëndomtë, të cilët do ta donin Muhammedin dhe askush nuk mund të mohojë se dashuria e tyre ishte e pastër dhe e vërtetë. Pas vdekjes së tij, ata u kapluan nga pikëllimi dhe për ta, xhamia, qyteti dhe e gjithë bota filloi të dukej e shkretë.
Por reagimi i ndjekësve të tij më në zë ndaj vdekjes së Muhammedit, do të ishte paksa i ndryshëm. Kur ai vdiq, ndjekësit e tij të afërt nuk reaguan thuase fare ndaj vdekjes së tij. Edhe nëse vdekja e tij i pikëlloi, ata kurrë nuk shprehën ndonjë shenjë pikëllimi. Gjëja e vetme që ata nuk e bënë, ishte shprehja e ngushëllimeve familjes së tij. Askush në mesin e tyre nuk erdhi tek ata dhe t`u thoshte  “O njerëz të shtëpisë së Muhammedit, ne e ndajmë me ju këtë dhimbje tuajën. Vdekja e tij nuk është një humbje vetëm për ju, por për të gjithë ne.”

Në një kohë kur njerëzit do të prisnin ngushëllime edhe nga të huajt, madje edhe nga armiqtë, është e pabesueshme por e vërtetë se shokët (sahabet) e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit, nuk do t`i shprehnin një ngushëllim të tillë familjes së tij. Ata e lanë familjen e Muhammedit që t`ia vajtojë vdekjen. 

44. Muhammedi dhe pasardhësia e tij

Si burrë shteti, Muhammedi rradhitet ndër më të mëdhenjtë e historisë së njerëzimit. Ai ishte i bekuar me një zgjuarësi të jashtëzakonshme, me vizion dhe me gjenialitet politik. Gjatë dhjetë viteve të fundit të jetës së tij, ai i mori vendimet më kritike të historisë së Islamit. Këto vendime nuk do të kishin ndikim vetëm tek muslimanët dhe tek arabët por tek i gjithë njerëzimi. Ai ishte tejet i vetëdijshëm se vendimet dhe veprimet e tija do të kishin ndikim tek të gjitha gjeneratat e muslimanëve që do të vinin pas tij.
 

Për këtë arsye, Muhammedi, i Dërguari i Zotit, kurrë nuk mori një vendim, sado i parëndësishëm që të dukej, pa e planifikuar mirë. Ai kurrë nuk mori vendime thjesht duke e provuar fatin. Të gjitha vendimet e tija ishin të frymëzuara dhe ishin një shembull i përjetshëm për shoqërinë muslimane. Ishte pikërisht me këtë vetëdijë që ai thoshte ose bënte gjithçka.
 

Muhammedi, pas një përpjekjeje të gjatë dhe të përgjakshme kundër politeizmit dhe idhujtarisë arabe, kishte arritur ta themelonte “Mbretërinë e Qiejve” në tokë, që të mund të jetonte në paqe dhe në siguri populli i tij, i admiruar dhe i lakmuar nga pjesa tjetër e botës. “Mbretëria e Qiejve” në tokë ishte kryevepra e Muhammedit.

Ai e dinte se ishte i vdekshëm dhe se do të vdiste ndonjë ditë por e dinte mirë se puna e tij, e mishëruar në këtë “mbretëri” do të vazhdonte të jetojë. Ai e dinte mirë se pas vdekjes së tij, dikush tjetër do të duhej ta vazhdonte detyrën që kishte nisur dhe e dinte se një pasardhësi e planifikuar ishte një kusht i domosdoshëm për stabilitet. Ai e dinte gjithë këtë dhe dinte edhe shumë më tepër se kaq. Asnjë musliman nuk do të guxonte të pretendojë se Muhammedi, i Dërguari i Zotit, nuk e dinte këtë gjë më mirë se gjithkush tjetër.

Çështja e pasardhësit të Muhammedit kishte qenë prej kohësh një objekt spekulimesh në mesin e muslimanëve. Pyetja se kush do ta zëvendësonte të Dërguarin e Zotit ishte vendosur në kokën e tyre, veçanërisht pas çlirimit të Mekkes.

Kjo pyetje pranon vetëm një përgjigje. Atë duhej ta trashëgonte më i miri i muslimanëve. Pasardhësi i Muhammedit nuk mund të ishte një njeri i kategorisë së dytë por produkti më i mirë i Islamit. Duhej të ishte një njeri, të cilin Islami do të mund ta prezantonte me krenari si “kryevepra”  e tij. Një “kryevepër” e tillë e Islamit ishte Ali ibn Ebu Talibi. Muhammedi e kishte “zbuluar” atë shumë herët në jetën e tij, e kishte edukuar dhe më në fund e kishte emëruar si pasardhës të vetin, duke siguruar kështu, një transferim paqësor dhe të rregullt të pushtetit. Muhammedi ishte skajshmërisht i kujdesshëm që të shmangte një luftë pushteti në mesin e ndjekësve të tij.

Por për fat të keq, ky plan nuk funksionoi si duhej dhe transferimi i pushtetit të të Dërguarit nuk u bë aspak në mënyrë paqësore dhe të rregullt. Në mesin e ndjekësve të tij më në zë, pati një luftë serioze për pushtet, në të cilën disa kandidatë arritën ta mernin nën kontroll qeverisjen e Medines. Suksesi i tyre ishte lajmëtar i përfundimit të menjëhershëm të “Mbretërisë së Qiejve” në tokë dhe në të njejtën kohë, edhe sinjalizues i lindjes së Shtetit Musliman, i një shteti të udhëhequr nga njerëz që ishin ndjekës të Islamit. Shteti Islam, pra, që ishte vetë “Mbretëria e Qiejve” në tokë, nuk mbijetoi përtej vdekjes së themeluesit të saj.
Vdekja e Shtetit Islam që në lindjen e tij mund t`i duket një pretendim interesant një studiuesi të historisë. Ai mund të mendojë se përse ky shtet jetoi kaq pak dhe si ishte e mundur që këta kandidatë të rinj ta shkatërronin sistemin e krijuar nga vetë i Dërguari për një transferim të rregullt dhe paqësor të pushtetit, duke i imponuar shoqërisë muslimane, një sistem të krijuar nga vetë ata.

Në vijim, do të përpiqemi t`i japim një përgjigje kësaj pyetjeje.
Kandidatët e rinj për pushtet nuk e kishin pranuar planin e përpiluar nga i Dërguari për transferimin e pushtetit. Ata dhe përkrahësit e tyre ishin shumë të rezervuar në lidhje me këtë plan dhe vendosën që ta mernin sundimin e shtetit të Medines në duart e tyre. Për këtë qëllim, ata përpiluan një strategji, të cilën do ta vinin në zbatim, që në të gjallë të të Dërguarit.
 

Pjesa kryesore e planit të tyre për ta marrë pushtetin në duar ishte që të vinin në qarkullim, pretendime se në të vërtetë, Libri i Zotit nuk kishte dhënë ndonjë mendim në lidhje me udhëheqësinë e shoqërisë muslimane dhe se i Dërguari i Zotit nuk kishte zgjedhur askënd si pasardhësin e tij. Ata kuptuan se sikur muslimanët ta besonin këtë pretendim, ata do të pranonin domosdo se detyrën e gjetjes së një udhëheqësi të ri, i Dërguari ia kishte lënë shoqërisë muslimane. Dhe nëse kjo gjë i mbetej shoqërisë muslimane, kjo do të thoshte se gjithkush ishte i lirë për të hyrë në “listë” dhe për ta marrë pushtetin për vete.

Dr. Hamid`ud-Din

Kur`ani Fisnik nuk ka përmendur asgjë në lidhje me zgjedhjen e kalifi. Thëniet e besueshme të të Dërguarit janë gjithashtu të heshtura në këtë drejtim. Nga kjo mund të kuptojmë se Sheriati (Ligji hyjnor) ia lë këtë detyrë vetë Ummetit (shoqërisë muslimane), që ai ta zgjedhë udhëheqësin e tij sipas nevojave të kohës dhe sipas kushteve që mbretërojnë në një periudhë të caktuar. (“Historia e Islamit” nga Dr.Hamid`ud-Din, botuar nga Ferozesons Limited Publishers, Karachi, Pakistan, fq. 188, botimi i katërt, viti 1971)

Ky plan i tyre pati një sukses dhe një jetëgjatësi të pabesueshme. Ai u përdor atëherë dhe akoma po përdoret sot. Në të kaluarën, ai përdorej vetëm në Lindje kurse sot përdoret njësoj edhe në Lindje edhe në Perëndim. Shumë pak vetë në Lindje dhe askush në botën perëndimore nuk e ka sfiduar këtë ide. Suksesi i kësaj ideje mund të shihet nga dëshmitë e historianëve vijues:

Marshall G.S. Hodgson

Kur`ani nuk ka folur në lidhje me mundësitë politike pas vdekjes së Profetit. (“Rrugëtimi i Islamit”, vëll.1, 1974)

Dr. Muhammed Hamidullah

Fakti se pati mendime të ndryshme pas vdekjes të të Dërguarit, dëshmon se ai nuk pati lënë udhëzime të qarta dhe precize në lidhje me pasardhësin e tij. (“Hyrje në Islam”, Kuvajt, 1977)

Francesco Gabrieli

Muhammedi vdiq pas një sëmundjeje të shkurtër, më 8 Qershor të vitit 632. Ai nuk përpiloi ose nuk mundi të përpilojë një testament politik ose të shprehë se kush meritonte të ishte zëvendësi i tij. (“Arabët, një histori e përmbledhur”, New York, 1963)

G.E. von Grunebaum

Profeti vdiq më 8 Qershor 632. Ai nuk la udhëzime në lidhje me pasardhësin e tij. (“Islami klasik-një histori 600-1258”)

John B. Christopher

Problemi më urgjent politik, me të cilin u përball shteti i ri islam ishte udhëheqësia e shoqërisë muslimane pas vdekjes së Muhammedit. Ky problem u zgjodh me krijimin e instancës së Kalifatit. Ngase Muhammedi nuk dha udhëzime në lidhje me pasardhësin e tij, shoqëria muslimane, menjëherë pas vdekjes së Profetit, u kthye drejt traditave fisnore të zgjedhjes së prijësit të fisit. (“Tradita islame”, New York)

Bernard Lewis

Në themelet e tij, instanca madhështore e Kalifatit islam ishte një improvizim. Vdekja e të Dërguarit pa zgjedhur një pasardhës, krijoi një krizë në shoqërinë e re muslimane. (“Trashëgimia e Islamit-Politika dhe Lufta”, 1974)

George Stewart

Duke e parë me kujdes historinë, s`ka si të mos habitesh me ardhjen në ekzistencë të Kalifatit. Muhammedi s`kishte lënë testament dhe nuk e kishte emëruar askë për t`ia marrë vendin. Ai s`i kishte dhënë askujt autoritet shpirtëror dhe nuk ia kishte dorëzuar çelësat e parajsës ndonjë apostulli. (Artikulli “A është Kalifi një Papë?”, të botuar në librin “Lindja e mesme tradicionale”, redaktuar nga Steward Robinson, botuar nga Prentice-Hall, Inc., New Jersey, 1966)

Robert Frost ka thënë:

“Nëse një teori mbrohet mjaft gjatë dhe mjaft me ngulm, ajo shndërrohet në doktrinë”. Kjo thënie mund të modifikohet dhe të shprehet kështu: “Nëse një gënjeshtër mbrohet mjaft gjatë dhe mjaft me ngulm, ajo shndërrohet në doktrinë.”
Numri më i madh i historianëve të Islamit kanë pretenduar se i Dërguari nuk e emëroi askë si pasardhës të vetin në pozitën e Prijësit të Shtetit të Medines, pas vdekjes së tij. Për ta dhe për shumë të tjerë, ky pretendim tani është kthyer në një doktrinë.
Kjo gjë vlen për të gjithë, përveç për muslimanët shiitë. Ata vazhdojnë të besojnë se i Dërguari i Zotit shpalli vazhdimisht dhe në mënyrë shumë të vendosur se Aliu do të ishte trashëgimtari i tij dhe sunduesi i muslimanëve.
Muhammedi përpiloi një vijë për ummetin e tij dhe i këshilloi të mos devijojnë prej saj, pasi të kishte vdekur ai vetë. Megjithatë, shoqëria muslimane devijoi dhe pikërisht ky devijim, me ose pa qëllim, solli deri në ringjalljen e traditave pagane.
Pas vdekjes të të Dërguarit, disa nga ndjekësit e tij u mblodhën në një kasolle në Medine, të quajtur Sakife dhe këtu e zgjodhën Ebu Bekrin si prijës të muslimanëve. Një metodë e tillë zgjedhjeje nuk kishte ndonjë shembull në Islam por kishte shumë shembuj në traditat e kohëve para-islamike.
Në veprën e tyre të titulluar “Historia e Kalifatit islam”, tre autorë bashkëkohorë shkruajnë:

Pas vdekjes së Muhammedit, detyra më komplekse me të cilën u përballën muslimanët ishte zgjedhja e një Kalifi. Kur`ani është i pafjalë në këtë çështje dhe po kështu edhe i Dërguari. Në kohët para-islamike, tradita e arabëve ishte që të zgjidhej kreu i fisit nëpërmjet votave të shumicës. (Duke mos mundur të gjejnë një metodë tjetër), po ky princip u pranua edhe gjatë zgjedhjes së Ebu Bekrit. (“Historia e Kalifatit Islam” (në gjuhën Urdu) nga Profesor M.Ikbal, Lahore, Pakistan; Dr. Pir Muhammed Hasan; Profesor M.Ikram Butt)

Sipas historianëve të sipërpërmendur, detyra më e rëndësishme e muslimanëve pas vdekjes së Profetit, ishte gjetja e një lideri, ngase ky i fundi i kishte lënë pa një të tillë. Duke mos gjetur dot ndonjë shembull në Islam, ata u detyruan të vepronin sipas një tradite pagane dhe nëpërmjet saj e zgjodhën Ebu Bekrin si prijës.
Kjo metodë e zgjedhjes së udhëheqësit ishte e huaj për gjenialitetin e Islamit. Andaj, siç përmendëm më sipër, ishte një devijim. Ky devijim është vërejtur nga disa orientalistë, ndër të cilët:

R. A. Nicholson

Fakti se Muhammedi nuk la pas ndonjë djalë të vetin është mbase më pak kritik sesa shpërfillja ose refuzimi i tij për të emëruar një pasardhës. Arabët s`ishin të mësuar me transferimin e pushtetit sipas trashëgimisë dhe ideja e një trashëgimie hyjnore në familjen e të Dërguarit nuk kishte lindur akoma. Andaj ishte krejtësisht në përshtatshmëri me traditat arabe, që shoqëria muslimane ta zgjidhte prijësin e saj, njësoj siç zgjidhej prijësi i fisit në kohërat pagane. (“Një histori letrare e arabëve”)

Profesor Nicholson-i thotë se arabët s`ishin të mësuar me transferimin e pushtetit sipas trashëgimisë familjare dhe mbase ka të drejtë. Megjithatë, arabët ishin të panjohur me një sërë sendesh të tjera, si besimi në një Zot për shembull. Ata ishin të mësuar me idhujt e tyre prej guri e prej druri dhe ishin të lidhur aq verbërisht me ta, sa shumë prej tyre edhe do të vdisnin për t`i mbrojtur.
 

Por edhe përkundër kësaj, ideja se arabët nuk ishin të mësuar me sundimin mbretëror sipas trashëgimisë nuk zgjati dhe aq shumë. Në të vërtetë, kjo ide zgjati më pak se tridhjetë vite (632-661). Pas këtyre tridhjetë viteve, në të cilat arabët s`ishin të mësuar me sundimin mbretëror, ata u mësuan shumë shpejt me të dhe kjo shprehi e tyre zgjati deri në kohën tonë.
Duke qenë “të panjohur” me principin e trashëgimisë familjare të pushtetit, arabët kërkonin si të verbër në errësirë, kur papritmas e gjetën një shembull nga e kaluara e tyre para-islamike, nga koha kur ishin akoma idhujtarë dhe menjëherë u kapën fort pas tij. Ata ishin të lumtur që më në fund kishin gjetur “shpëtim”.

Francesco Gabrieli

Me zgjedhjen e Ebu Bekrit u themelua principi se Kalifati ose Imamati (në këtë rast Imam është sinonim i Kalifit) duhej të mbetej tek fisi Kurejsh i Mekkes, nga i cili vinte edhe Muhammedi. Por në të njejtën kohë, karakteri zgjedhor i postit u kufizua, ngjashëm si ai i prijësit të fisit në kohën pagane, duke i refuzuar pretendimet legjitimiste të familjes së Profetit (Ehlul Bejt) të personifikuara tek Aliu. (“Arabët, një histori e përmbledhur”, 1963)

Francesco Gabrieli thotë se me zgjedhjen e Ebu Bekrit u themelua principi se Kalifati do të qëndronte në fisin mekkas të Kurejshit. Por ai nuk tregon se kush është ai që e themeloi këtë “princip” dhe në mbështetet ai, në autoritetin e Kur`anit ose në atë të thënieve të të Dërguarit. E vërteta është se kjo ide nuk ka kurrfarë themeli të tillë. Ky princip ishte një improvizim i çastit, nga ata që dëshironin ta kufizonin Kalifatin ose Imamatin tek vetja e tyre. Këta e panë dobinë që fshihej pas këtij “principi” sepse ai u mundësoi që ta mernin në duar shtetin e Muhammedit dhe ta mbanin larg pushtetit, familjen e tij. Sado pragmatik që ishte ky “princip”, mbështetja e tij nuk gjendet në Kur`an por pikërisht në “shoqërinë pagane”, siç është theksuar edhe nga vetë historiani.

Bernard Lewis

Kriza e parë në Islam filloi pas vdekjes së Profetit në vitin 632. Muhammedi kurrë s`kishte pretenduar se ishte më tepër se një njeri i vdekshëm, i zgjedhur si i Dërguar i Zotit dhe si bartës i fjalës së Tij, por assesi i pavdekshëm ose i shenjtë. Megjithatë, ai nuk la udhëzime të qarta në lidhje me atë se kush duhej ta zëvendësonte si prijës të shoqërisë muslimane dhe sundues i shtetit të ri Islam. Muslimanët e kishin në dispozicion vetëm përvojën e paktë politike të kohërave para-islamike të Arabisë. Pas disa diskutimeve dhe një momenti të rrezikshëm tensionesh, ata u pajtuan që ta zgjidhnin Ebu Bekrin, njërin nga konvertitët e parë dhe më të nderuar, duke e krijuar, thuase aksidentalisht, postin historik të Kalifatit. (“The Assasins”, 1968)

Siç u theksua edhe më sipër, gënjeshtra se Muhammedi, i Dërguari i Zotit, nuk la udhëzime në lidhje me pasardhësin e tij si prijës të shoqërisë muslimane, është bërë një “kusht i besimit” për shumë historianë, qofshin të vjetër ose modernë, muslimanë e jomuslimanë. Mbase kjo gjë mund t`u falet historianëve sunnitë por është e pabesueshme se si dijetarë të një niveli aq të lartë si Nicholson ose Bernard Lewis, nuk kanë bërë tjetër në veprat e tyre veçse e kanë përsëritur një histori stereotipe , të “përcjellë” nga historianët e oborreve mbretërore të Damaskut dhe Bagdadit. Megjithatë, Bernard Lewis, njësoj si Nicholsoni dhe Francesco Gabrieli, ka pranuar se ata muslimanë që e zgjodhën Ebu Bekrin për Kalif, “e kishin në dispozicion vetëm përvojën politike të Arabisë para-islamike”. Më tej, Bernard Lewis thotë se posti historik i Kalifit, lindi “thuase aksidentalisht”. Sipas kësaj, instituti më i rëndësishëm islam, ai i Kalifatit, lindi nga një “thuase aksident”.

George Stewart

Posti i Kalifatit nuk u krijua si pasojë e ndonjë plani ose vizioni të qartë por thuase nga një aksident... Kalifati u formësua nga kohët përplot trazira prej të cilave lindi. (“Lindja e Mesme tradicionale”, 1966)

Duke shkruar për shoqërinë para-islamike arabe, Profesor John Esposito thotë:
Një grup prej disa familjesh përbënin një klan. Një tërësi prej disa klanesh përbënte një fis. Fiset udhëhiqeshin nga një prijës (shejh),i cili zgjidhej me koncenzusin e të parëve të familjeve. “Islami-rruga e drejtë”, 1991, fq.5

Në librin e njejtë (dhe në po të njejtin kapitull), Profesor Esposito, më tej, shkruan: Një shoqëri e themeluar në lidhjet fisnore dhe ligjet fisnore të krijuara nga njerëz të thjeshtë, u zëvendësua me një shoqëri fetare (ummeti musliman), të udhëhequr sipas Ligjit të Zotit.
 

Ebu Bekri u zgjodh si prijës (shejh) me “koncenzusin e parisë”. Pra, s`ishte tjetër veçse “ligji fisnor i krijuar nga njerëz të thjeshtë” ai që ia dha pushtetin. Gjëja e vetme që nuk u përmend gjatë zgjedhjes së tij, ishte pikërisht Ligji i Zotit.

Të gjithë historianët e përmendur më sipër, janë të një mendimi në lidhje me pikat në vijim:
 

1- I Dërguari i Zotit, Muhammedi nuk i la kurrfarë udhëzimi shoqërisë muslimane në lidhje karakterin e qeverisjes së ardhshme të Islamit dhe nuk emëroi asnjë person si prijës të këtij sistemi pas vdekjes së tij. Në çështjen e pasardhësit të tij, ai nuk kishte një politike të qartë dhe:

2- Kur Muhammedi vdiq, muslimanët duhej të gjenin një prijës të ri për shoqërinë. Duke mos patur shembuj dhe udhëzime të tjera, ata u detyruan të mbështeteshin në traditat e “kohës së injorancës” për të gjetur një prijës dhe Ebu Bekri ishte zgjedhja e tyre.

Nëse këta historianë kanë të drejtë, atëherë Kur`ani Fisnik, bashkë me interpretuesin dhe përcjellësin i tij, Muhammedin, kanë bërë një lëshim të madh duke mos i udhëzuar muslimanët në lidhje me mënyrën se si duhej ta zgjidhnin prijësin e tyre.
Por as Kur`ani dhe as Muhammedi nuk mund të bënin dhe në të vërtetë, nuk bënë një lëshim të tillë. Kur`ani, me fjalë të qarta dhe të kuptueshme, ka thënë se cilët janë tiparet dalluese të një sunduesi të zgjedhur nga Zoti. Në anën tjetër, Muhammedi i kishte treguar shumë qartë shoqërisë muslimane se kush i posedonte këto cilësi.

Por edhe përkundër kësaj, Ebu Bekri u zgjodh Kalif i muslimanëve. Ligji i Zotit nuk u përmend gjatë zgjedhjes së tij dhe shi për këtë arsye, kjo zgjedhje lë hapësirë për disa pyetje esencial, si për shembull:
1- Dëshirat e të Dërguarit të Zotit nuk duken asgjëkundi në zgjedhjen e Ebu Bekrit. Ngase ai u zgjodh nga disa ndjekës të të Dërguarit, ai ishte përfaqësuesi i tyre ose i muslimanëve. Por vetëm i Dërguari kishte të drejtë ta zgjidhte pasardhësin e tij dhe ai nuk e zgjodhi Ebu Bekrin. Duke e marrë parasysh këtë, a mund Ebu Bekri akoma të quhet pasardhës (Kalif) i të Dërguarit të Zotit?

2- Detyra më e rëndësishme në secilin organizim shoqëror kryhet nga qeveria dhe nga kreu i qeverisë. Kur`ani thekson se është gjithëpërfshirës dhe se nuk ka lënë mënjanë asgjë të rëndësishme. Por “partizanët” e Ebu Bekrit thonë se Kur`ani nuk u ka treguar muslimanëve se si duhet ta zgjedhin prijësin e tyre. Nëse ata kanë të drejtë, atëherë a do të mund të pretendonim para jomuslimanëve se Kur`ani është një ligj i përsosur dhe i kompletuar, i cili nuk ka lënë mënjanë asnjë detaj të rëndësishëm të jetës njerëzore?

3- Nëse vërtet Muhammedi nuk i udhëzoi muslimanët, si në teori ashtu edhe në praktikën e qeverisjes, a mund akoma të pretendojmë para jomuslimanëve se ai është shembulli i përsosur për njerëzimin, në çdo aspekt?

4- A thua vallë mësimet e Muhammedit të ishin aq të papërsosura dhe joefektive, që menjëherë pas vdekjes së tij, muslimanët të ishin të detyruar t`u riktheheshin traditave pagane?

E vërteta është se Kur`ani Fisnik është një ligj i përsosur dhe gjithëpërfshirës jetësor. Por vetëm ata që e kërkojnë udhëzimin, do ta gjejnë atë në Kur`an. Por siç dëshmon historia, askush nuk kërkoi udhëzim prej Kur`anit, në rastin e zgjedhjes së Ebu Bekrit. “Principi” mbi të cilin u mbështet zgjedhja e tij, u shkëput nga përvoja politike e Arabisë pagane. Si e tillë, udhëheqësia e tij mbështetej në traditat para-islame fisnore të arabëve.
Njësoj siç është Kur`ani, një ligj i përsosur jetësor, edhe Muhammedi, Sjellësi dhe Interpretuesi i tij, është modeli i përsosur për njerëzimin. Ai e dinte se një ditë do të vdiste si të gjithë të vdekshmit e tjerë. Ai kishte një ndjesi të mjaftueshme për histori dhe e dinte se ç`kishte ngjarë kur kishin vdekur prijësit e tjerë të mëdhenj. E vetmja gjë që ai nuk do të lejonte, ishte që populli i tij të kthehej sërish në “kohën e injorancës”. E vetmja gjë që nuk mund dhe nuk i shpëtoi vëmendjes së tij, ishte principi i trashëgimisë në “Mbretërinë e Qiejve” mbi tokë.

Ebu Bekri u zgjodh në Sakife si prijës i muslimanëve, me ndihmën e Umar ibn el-Hattabit. Andaj, qeverisja e tij, njësoj si ajo e të dy pasardhësve të tij, Umarit dhe Osmanit, ishin “produkte” të Sakifes. Në këtë vepër, qeverisjet e tyre do t`i idenfitikojmë si “qeveritë e Sakifes”, për t`i dalluar nga qeverisja e Ali ibn Ebu Talibit, e cila nuk ishte e tillë. Qeverisja e Aliut ishte rikthimi i “Mbretërisë së Qiejve” në tokë.

45. Teoria sunnite e qeverisjes

Ata muslimanë që thonë se e ndjekin Traditën (Sunnah- thëniet dhe veprimet) e të Dërguarit të Zotit dhe të shokëve të tij (Sahabeve), quhen Ehl-i Sunnet ve`l-Xhema`at ose shkurt sunnitë. Ata gjithashtu vetëquhen “muslimanët besimdrejtë” dhe e përbëjnë shumicën dërmuese të muslimanëve në botë.
Muslimanët sunnitë besojnë se i Dërguari i Zotit nuk zgjodhi askënd si pasardhës të vetin dhe (me shumë gjasa) pandehte, se pas vdekjes së tij, muslimanët do ta zgjidhnin vetë udhëheqësin e tyre. Ata më tej thonë se i Dërguari nuk u tregoi fare ndjekësve të tij, se si duhej ta zgjidhnin udhëheqësin e tyre ose çfarë tiparesh duhej të kërkonin tek ai. Andaj, duke mos patur ndonjë shembull dhe udhëzim nga i Dërguari, shokët e tij nuk kishin rrugë tjetër veçse të improvizonin diçka.
Por improvizimi nuk është një politikë veprimi dhe pashmangshmërisht, dëshmoi se ishte një mënyrë e paorganizuar e zgjedhjes së një prijësi për shoqërinë muslimane. Në rastin e parë, muslimanët zgjodhën një prijës, nëpërmjet asaj që supozohet se ishte një zgjedhje. Në rastin e dytë, Kalifi i parë (i cili ishte zgjedhur) e emëroi vetë pasardhësin e tij. Më pas, në rastin e tretë, Kalifi i dytë (i cili ishte emëruar drejpërdrejt), zgjodhi një këshill prej gjashtë vetësh dhe ua la atyre detyrën që të zgjidhnin nga mesi i tyre, një udhëheqës për muslimanët.
 

Kalifi i tretë, i zgjedhur në këtë mënyrë, u vra në mes të një anarkie dhe kaosi, në të cilin shoqëria muslimane mbeti pa një udhëheqës. Atë çast, shokët e të Dërguarit u kthyen drejt familjes së tij dhe i kërkuan njërit prej tyre që ta merte në dorë qeverisjen e muslimanëve, duke e shpëtuar shoqërinë nga shpërbërja dhe shkatërrimi.
Kalifi i katërt ishte akoma në pushtet kur një kandidat i ri u shfaq në Siri. Ai e la mënjanë “muhabetin” e zgjedhjeve, e sfidoi udhëheqësin e kohës me forcë ushtarake dhe në fund, arriti ta merte në duar qeverisjen. Pas veprimeve të tija, numri i “principeve” për gjetjen e një udhëheqësi për muslimanët, u rrit në katër, si vijon:
1. Zgjedhje: Ebu Bekri u zgjodh Kalif (pasardhës i të Dërguarit) me votën e shumicës në Sakife. Edhe Ali ibn Ebu Talibi, Kalifi i katërt, u zgjodh me votën e shumicës së muhaxhirëve dhe ensarëve të pranishëm në Medine, pas vdekjes së Kalifit të tretë.

2. Emërim: Umari u emërua nga Ebu Bekri si pasardhës i këtij të fundit.

3. Zgjedhje me votat e disa plutokratëve: Osmani u zgjodh si Kalif, nga një këshill prej gjashtë vetësh, të formuar nga Umari.

4. Marrja e udhëheqësisë nëpërmjet dhunës: Muavije bin Ebu Sufjani e mori në duar qeverisjen e muslimanëve nëpërmjet forcës ushtarake.

Muslimanët sunnitë i pranojnë si të ligjshëm dhe të vlefshëm të gjithë këto “principe”. Pikërisht në këtë mënyrë, u krijuan katër mënyra “kushtetuese” për zgjedhjen e një udhëheqësi për shoqërinë muslimane.
 

Këtu duhet theksuar se ndonse muslimanët sunnitë, secilës prej këtyre mënyrave, ia dhanë statusin e një “principi”, asnjëra prej tyre nuk buron nga Libri i Zotit (Kur`ani) ose nga “Libri” i të Dërguarit (Hadithet). Të gjithë këto “principe” burojnë nga ngjarjet që ndodhën pas vdekjes së Profetit të Islamit.
Në historinë e çdo populli, krijimi i një kushtetute është hapi i parë drejt krijimit të shtetit. Kushtetuta është ligji i vendit dhe është korniza themelore e autoritetit ligjor. Ajo i cakton dhe i definon përgjegjësitë, detyrat dhe autoritetin e qeverisë dhe të gjithë vendimet që kanë të bëjnë me interesat e kombit, meren pastaj në përshtatshmëri me principet e kushtetutës. Gjithçka që përshtatet me kushtetutën është legale dhe e vlefshme dhe gjithçka që bie ndesh, është një veprim jokushtetues.

H. A. R. Gibb

Ligji i paraprin shtetit, qoftë logjikisht qoftë në aspektin kohor. Shteti ekziston me qëllimin e vetëm të mirëmbajtjes dhe ushtrimit të ligjit. (“Ligji në Lindjen e Mesme”)

Por teoria sunnite e qeverisjes vuan nga një anomali në përbërjen e saj.
Është një ligj se politikat dhe veprimet e prijësve politikë duhet ta ndjekin kushtetutën. Por kjo gjë nuk ndodh në rastin e teorisë sunnite të qeverisjes. Në vend të kësaj, është kushtetuta që i ndjek ngjarjet që vijnë pas vendimeve dhe veprimeve të prijësve politikë. Me fjalë të tjera, nuk është kushtetuta ajo që e kontrollon qeverinë por është qeveria, gjegjësisht janë prijësit politikë, ata që e “kontrollojnë” kushtetutën.
 

Në të vërtetë, nuk ka një gjë që do të mund të quhej “teoria sunnite e qeverisjes”. Kurdo që të ndodhte një gjë, juristët sunnitë krijuan një “teori” ose një “princip” të ri për ta racionalizuar gjendjen e re. Në këtë mënyrë, ata e pajisën teorinë e tyre të qeverisjes me një karakter të ndryshueshëm dhe me një fleksibilitet që është vërtet i jashtëzakonshëm.
 

Teoria sunnite e qeverisjes është studiuar dhe analizuar nga shumë studiues të zhvillimit politik islam, qofshin të vjetër ose modernë, muslimanë a jomuslimanë. Autori i Sherh-Mavakif, një autor klasik arab, beson se parakushti i vetëm që një kandidat të bëhet udhëheqës, është aftësia e tij për ta marrë në dorë pushtetin dhe për ta mbajtur atë. Ai thotë:
Kur një Imam (prijës) të vdesë dhe një njeri që i ka kualifikimet e nevojshme për postin e tij, të kërkojë ta marrë atë (pa e patur bindjen dhe miratimin e njerëzve dhe pa qenë i emëruar nga paraardhësi), pretendimi i tij pranohet, derisa ai është i fuqishëm t`i nënshtrojë njerëzit. E njejta vlen edhe kur Kalifi është injorant dhe imoral. Dhe nëse ndodh që një Kalif të mundet nga një tjetër konkurrent më i fuqishëm, humbësi do të hiqet dhe fitimtari do të njihet si Imam ose si Kalif.
Një tjetër analist i periudhës klasike, Taftazaniu, është i mendimit se një prijës mund të jetë edhe tiran dhe i pamoralshëm. Edhe përkundër kësaj, ai duhet të pranohet si sunduesi legjitim i muslimanëve. Në veprën e tij, Sherh-Aka`id-Nesafi, ai shkruan:
Një Imam (prijës) nuk mund të hiqet nga detyra me arsyetimin se është shtypës dhe se s`është i virtytshëm.

Stewart Robinsoni, në veprën “Lindja e Mesme tradicionale”, përcjell nga Imam Gazaliu, i cili thotë: Njerëzit duhet t`i binden një sulltani, qoftë ai edhe i lig dhe barbar.

Disa analistë bashkëkohorë të mendimit politik islam, kanë vërejtur ca papërputhshmëri në teorinë sunnite të qeverisjes. Më poshtë, do t`i përcjellim fjalët e disave prej tyre.

H. A. R. Gibb

Teoria politike sunnite ishte në të vërtetë, një racionalizim i historisë së shoqërisë muslimane. Pa shembuj, pa teori dhe pa imponimin e interpretimit të burimeve islame, kjo teori është thjesht arsyetimi “post eventum” i shembujve që më pas, miratoheshin me “ixhma” (koncenzus). (“Studime mbi civilizimin islam”, 1962)

Bernard Lewis

Katër kalifët e parë, të miratuar nga tradita muslimane si prijës të drejtë, vërtet dolën nga mesi i muslimanëve pa u mbështetur në trashëgiminë familjare, nëpërmjet disa metodave, që në kuptimin ligjor të sunnizmit, mund të përshkruhen si zgjedhje. Por tre nga këto katër Kalifate përfunduan me vrasje dhe dy të fundit në mes të një lufte civile. Pas kësaj, Kalifati u bë i trashëgueshëm në dy dinasti të njëpasnjëshme, atë të Umajjadëve dhe të Abbasidëve, sistemi i të cilëve më shumë u ngjante perandorive autokrate të lashtësisë sesa shoqërisë patriarkale të Medines. Detyrimi i popullit për bindje ndaj Kalifit mbeti i pandryshuar dhe madje u theksua edhe më. Por në anën tjetër, obligimi që Kalifi t`i përmbushte kushtet për ta marrë këtë post u shlyen thuase krejtësisht.
Kjo papërshtatshmëri ndërmjet teorisë dhe praktikës, ndërmjet principeve të shenjta të ligjit dhe fakteve të hidhura të qeverisë, i ka detyruar disa dijetarë që ta shpallin krejtësisht të pavlefshëm sistemin shoqëror dhe politik të krijuar nga juristët klasikë muslimanë, si një sistem artificial dhe abstrakt, aq pak të lidhur me realitetin, sa liritë civile të parapara nga diktaturat moderne. Ky krahasim është i tepëruar dhe i padrejtë.
Juristët e mëdhenj të mesjetës islame nuk ishin mendjelehtë ose të korruptuar dhe as të panjohur me realitetin ose të paguar për ta mbuluar atë. Përkundrazi, ata vepronin me një përgjegjësi fetare, që buronte pikërisht nga vetëdija e tyre në lidhje me distancën ndërmjet idealeve të Islamit dhe praktikës së shteteve muslimane. Problemet e juristëve muslimanë në lidhje me qeverisjen islame ishin shumë më të thella sesa sjellja e një sunduesi ose një tjetri. Ky problem kishte të bënte me kahjen që kishte marrë e tërë shoqëria muslimane, që nga koha e Profetit dhe që e kishte çuar atë shumë larg nga idealet etike dhe politike të Islamit profetik.
Megjithatë, ta vije në pyetje vlefshmërinë e sistemit të qeverisjes islame, do të thoshte ta vije në pyetje “besimdrejtësinë” (ortodoksinë) e shoqërisë muslimane, një gjë kjo, e papranuar për dijetarët sunnitë, për të cilët vetë definicioni i besimdrejtësisë (ortodoksisë) ishte i lidhur me praktikën e shoqërisë. Andaj juristët ishin të obliguar që, deri diku, ta arsyetonin rendin ekzistues, sa për të mundur ta mbronin besimin sunnit dhe sistemin, kundër akuzave se kishin devijuar dhe se i kishin çuar muslimanët drejt mëkatit. (“Trashëgimia e Islamit”, kapitulli mbi Politikën dhe Luftën, viti 1974)

G. E. Von Grunebaum

Në prezantimin e rolit të Kalifit, është më se e qartë përpjekja e autorëve për ta harmonizuar këtë detyrë ideale me faktet e hidhura të periudhës së tij. Ligji i ka vendosur principet e tija të pandryshueshme, pa e patur parasysh paaftësinë në rritje të postit të Prijësit të Besimtarëve për t`i kryer edhe detyrat më modeste. Kështu, teoria detyrohet të bëjë kompromis dhe ta “zgjerojë” principin e zgjedhjes, në një mënyrë që do ta përfshinte edhe zgjedhjen nga një votues i vetëm, gjegjësisht emërimin e Kalifit nga paraardhësi i tij ose nga ana e prijësit ushtarak që është në pushtet në atë periudhë. Në këtë rreth, pranohet edhe mundësia e një numri më të madh udhëheqësish. Njësoj si në periudhat dhe në civilizimet e tjera, teoria e qeverisjes bëhet një armë në luftën për pushtet. (“Islami”, Londër, 1969)

John Alden Williams

Një shembull i asaj se si legalistët muslimanë të periudhave të vona të mesjetës e shihnin problemin e sundimit dhe të udhëheqësisë islame, mund të shihet nga një bashkëkohës i Ibn Tejmijes (me të cilin natyrisht, hanbelitët nuk pajtoheshin). Ibn Xhama`a (vdekur në 1333) ishte njëri nga zyrtarët më të lartë të sistemit fetar të periudhës së Memlukëve dhe dy herë Gjykatës kryesor i Kairos.

Ndonse ishte një shaf`i, njësoj si el-Meverdiu, mendimi i Ibn Xhama`asë përshtatet me atë të Ahmed bin Hanbelit, në doktrinën se Prijësi që është në fuqi duhet të pranohet, pa dallim se si ka ardhur në pushtet. Në një konflikt ndërmjet unitetit dhe drejtësisë, uniteti i shoqërisë muslimane e ka prioritetin. Sipas këtij principi, kushdo që është i fuqishëm në një krahinë të caktuar, duhet të pranohet si sundues i saj nga Prijësi, përderisa ky i fundit s`është i aftë ta largojë nga pozita. Thënë shkurt, prijësit duhet të trajtoheshin sikur të ishin të përsosur, pa dallim në ishin vërtetë të tillë ose jo. Kjo ngase nevoja e mbrojtjes së shoqërisë nga gabimi e kërkon një gjë të tillë. Është një mendim tejet logjik por Ibn Tejmije mendonte se ishte një mendim jo aq i moralshëm. (përcjellë nga vepra “El-Ahkam fi Tedbir ehl el-Islam” të Ibn Xhama`a)

Imamati është dy llojesh: me zgjedhje dhe me uzurpim. Imamati i zgjedhur konfirmohet me dy metoda kurse ai i uzurpuar me një metodë të tretë. Metoda e parë në Imamatin e zgjedhur është një betim bindjeje nga ata “që kanë fuqi për të zgjedhur e për të hequr nga pozita”. Kurse metoda e dytë është që Imami të zgjidhet nga paraardhësi i tij.

Metoda e tretë, me të cilën pretendimi i një uzurpatori bëhet i vlefshëm, realizohet me nënshtrimin e sunduesit paraprak. Në rastin kur nuk ka një Imam të caktuar dhe një njeri i pakualifikuar pretendon ta marrë atë pozitë, i nënshtron njerëzit me fuqinë e ushtrisë së tij, pa zgjedhje dhe pa emërim, udhëheqësia e tij pranohet si valide dhe njerëzit janë të obliguar për t`iu bindur, që të mund të ruhet uniteti i muslimanëve dhe që të flasin të gjithë me një zë. Këtu nuk ka fare rëndësi në bëhet fjalë për një injorant ose një njeri të padrejtë. Nëse një tjetër pretendent vjen dhe e nënshtron të parin me anë të ushtrisë së tij, atëherë ky i dyti bëhet Imam, për hir të mirëqenies dhe unitetit të muslimanëve, siç thamë më sipër. Për këtë arsye, në betejën e Harrasë (përkthyesi: në të cilën ushtria umajjade e sulmoi dhe e plaçkiti Medinen) djali i Umarit tha: “Ne jemi me ata që fitojnë.”

Në praktikë, shoqëria muslimane ia dorëzonte punët e saj një Kalifi dhe pastaj i kërkonte atij që të ishte një sundues absolut. Përveç pyetjes në është kjo gjë një kundërthënie ose jo, nuk kishte një sistem për ta zgjedhur Kalifin ose për të siguruar një transferim paqësor të pushtetit. Shumë shpesh, madje zakonisht, sunduesit vinin në pushtet nëpërmjet dhunës. Dhe në çastin që uleshin në fron, nuk kishte një mekanizëm për t`i hequr nga pozita e tyre përveç nëpërmjet dhunës, që ndalohej me ligj. Është një fakt melankolik se në shumë shtete, përveç tek Otomanët dhe Mugalët që arritën të krijonin një sistem efektiv të trashëgimisë familjare, asgjë nuk i ndihmonte më shumë një pretendenti për pushtet më tepër se instinkti i tij kriminal. “Motive nga civilizimi islam”, 1971, Shtypi i Universiteti të Kalifornisë, Berkeley

Teoricientët dhe juristët sunnitë ishin të aftë për të bërë kompromise dhe përshtatje të pafundme. Ata ishin shpesh të prirë për t`i pranuar si sundues legjitimë, jo vetëm tiranët dhe uzurpatorët muslimanë por edhe jomuslimanët.

Bernard Lewis

Është shkruar shumë për ndikimin e Kryqëzatave në Evropë por shumë pak gjëra janë shkruar për ndikimin e këtyre luftërave në tokat e Islamit. Për herë të parë, që nga fillimi i Islamit, muslimanët ishin detyruar që pas dështimeve ushtarake, t`u lëshonin territore të mëdha, sunduesve të krishterë dhe të linin një numër të konsiderueshëm popullsie muslimane nën këta sundues. Të dy këto gjëra u pranuan në mënyrë të qetë nga muslimanët. Qoftë në Lindje ose në Perëndim, sunduesit muslimanë me shumë dëshirë bashkëpunonin me fqinjët e tyre të rinj dhe madje kohë pas kohe bënin edhe aleanca me ta, kundër vëllezërve të tyre muslimanë, si pjesë e Ligjit të Shenjtë, i cili nuk e pati shumë të vështirë që në obligimin për t`iu nënshtruar një sundues tiran, t`i përfshijë edhe jobesimtarët. “Njerëzit duhet t`i binden atij që e ka fuqinë”, me kushtin që ai t`u lejojë muslimanëve ta ushtrojnë fenë e tyre dhe ta ndjekin Ligjin Hyjnor. Madje sipas disa juristëve, sundimi i një prijësi të tillë mund të konsiderohej si pjesë e “Tokës së Islamit”. (“Trashëgimia e Islamit”, kapitulli “Politika dhe lufta”)

Përfundimi që mund të nxirret nga analiza e mësipërme është se teoria sunnite e qeverisjes pranon vetëm një princip, atë të dhunës. Thuase të gjithë juristët sunnitë e kanë “bekuar” këtë princip, i cili si i tillë, ka qenë i vetmi princip konstant i qeverisjes sunnite, qëkur Muavije bin Ebu Sufjani e uzurpoi Kalifatin në vitin 661. Sipas këtij principi, një njeri, i cili në “Mbretërinë e Qiejve” mbi tokë ose kudo tjetër, arrin ta ringjallë ligjin e lashtë “fuqia ka gjithnjë të drejtë”, mund të konsiderohet një sundues legjitim i muslimanëve. Qeveria nuk ka një teori, një strukturë ose ndonjë rreze veprimi përveç forcës arbitrare. Urdhrat e Zotit të përfshirë në Kur`anin Fisnik dhe shembulli ose urdhrat e të Dërguarit, janë krejtësisht irelevantë.
 

Mbase nuk duhet të jetë ‘dhe aq befasuese se ky qëndrim i juristëve sunnitë ka vazhduar deri në kohët e sotme. Kongresi i Kalifatit i mbledhur në Kairo, në vitin 1926, ritheksoi se një musliman mund të bëhet një Kalif legjitim edhe nëse e pushton me dhunë këtë pozitë dhe nuk e plotëson asnjë kusht tjetër të kërkuar.
Në analizën e dhënë më sipër, Dr.Williamsi përcjell nga Abdullahu, djali i Umar ibn el-Hattabit (Kalifi i dytë) se ai vetë (Abdullahu) është me ata që fitojnë, kushdo që të jetë fitimtari. Ky person ishte i njohur për devotshmërinë e tij fetare dhe për diturinë që kishte. Ai kaloi ose së paku përpiqej të kalonte sa më shumë kohë që të ishte e mundur, në shoqëri të të Dërguarit dhe kur thoshte diçka, ajo konsiderohej (dhe konsiderohet akoma) si një thënie autoritative në botën sunnite.
Është e pabesueshme se si ai mund të mendonte se në një përballje ndërmjet dy individëve, e drejta ose gabimi nuk kishte fare rëndësi. Gjëja e vetme që kishte rëndësi ishte fitorja. Sipas tij, kushdo që triumfon, ka të drejtë. Nëse një bandit i eliminon gjithë kundërshtarët e tij dhe bëhet sunduesi i padiskutueshëm në një luftë për pushtet, atëherë ai logjikisht bëhet edhe një kandidat ideal për pozitën më të lartë të botës muslimane. Gjithë ç`duhet të bëjë një person i tillë për të treguar se e meriton këtë post, është që të demonstrojë se mund ta marrë atë me dhun. Nëse arrin të bëjë diçka të tillë, atëherë udhëheqësia i takon atij.
Juristët, teoricientët dhe analistët politikë sunnitë kanë treguar një unanimitet të jashtëzakonshëm, kur bëhet fjalë për mbajtjen në këmbë të principit se duhet të pranohet si sundues, gjithsecili që e ka pushtetin në duar. Me shumë gjasa, kjo është arsyeja përse bindja pasive ndaj sunduesit, sipas fjalëve të Elie Kedourie, ka qenë “tradita dominuese politike në Islam” dhe përse ky respekt i tepërt i muslimanëve ndaj faktit se kjo gjë është një “akt i kryer” e ka karakterizuar historinë muslimane.

Muslimanët shiitë e mohojnë teorinë sunnite të qeverisjes për shkak të mangësive morale dhe për shkak të mungesës së një rregulli të vazhdueshëm. Ata thonë se një princip duhet të jetë ose i saktë ose i gabuar dhe standardi i vetëm për të vendosur një gjë të tillë është Kur`ani. Sipas tyre, muslimanët e gjithë botës mund ta miratojnë një ligj por derisa ai është në kundërshtim me Kur`anin, nuk mund të jetë islamik. Burimi i koncenzusit moral në Islam është Kur`ani dhe jo mendimi i “shumicës”.
 

Muslimanët shiitë gjithashtu insistojnë se duhet të ketë një vazhdimësi në aplikimin e një ligji ose të një principi. Por nëse nuk ka një gjë të tillë dhe nëse një “ligj” ose një “princip” i ri krijohet për t`iu përshtatur çdo rasti, kjo nuk mund të konsiderohet një politikë e qartë veprimi por vetëm një shfrytëzim i rastit. Siç u tha edhe më sipër, vazhdimësia e vetme që mund të gjendet në teorinë sunnite të qeverisjes, është pranimi i pakushtëzuar, nga dijetarët dhe juristët sunnitë, i ligjit se fuqia është sunduesi i kësaj bote dhe se muslimanët duhet t`i binden më të fuqishmit. Madje edhe Imam Gazaliu thotë se ky “princip” duhet të ruhet, ngase, sipas tij, është një urdhër i Kur`anit për muslimanët.

Imam Gazaliu është një nga figurat më të famshme të botës muslimane. Ai shpesh shihet si teologu më i madh i Islamit sunnit. Disa dijetarë sunnitë, madje, kanë shkuar aq larg sa të thonë se sikur ndonjë njeri të mund të ishte profet pas Muhammedit, ky do të ishte Imam Gazaliu. Dhe megjithatë, ky njeri i këshillonte muslimanët që ta pranonin pa kundërshtuar një abuzim të fuqisë autokrate nga një diktator ose nga një udhëheqës ushtarak sepse (sipas tij) ky është një obligim i imponuar nga Kur`ani, ku thuhet: “Bindjuni Zotit, të Dërguarit të Tij dhe atyre që u është dhënë autoritet nga mesi juaj!” Është e pabesueshme se si një njeri si Imam Gazaliu nuk ka mundur të bëjë me tepër veçse të pranojë një interpretim më se stereotipik të këtij vargu.

Në ndërkohë, Kur`ani Fisnik është krejtësisht i huaj për këto teori të qeverisjes dhe këta principe të organizimit politik, të zbuluar, të shprehur dhe të kodifikuar nga shumica muslimane, për një arsye shumë të thjeshtë: Kur`ani e ka teorinë e vete të qeverisjes dhe filozofinë e vete politike. Andaj, ai nuk është i interesuar për kurrfarë teori të huaj të filozofisë së qeverisjes.
Filozofia politike e Kur`anit është analizuar në një kapitull tjetër në këtë libër.

46. Lufta për pushtet I

Muslimanët sunnitë gjithnjë thonë se të gjithë shokët e Muhammedit, të Dërguarit të bekuar të Zotit, ishin modele sjelljeje për muslimanët dhe se këta njerëz ishin të pastër nga lakmia për para, për pushtet ose për gjëra të tjera të kësaj bote. Ata gjithashtu thonë se të gjithë këta njerëz duheshin ndërmjet veti dhe se miqësia e tyre e ndërsjellë ishte e paprekur nga cinizmi dhe nga xhelozia.
 

Për fat të keq, realiteti nuk ishte aspak i tillë. Ndonse do të kishim dashur që këto pretendime të ishin të vërteta, historia nuk e përkrah një utopi të tillë dhe faktet e hidhura në lidhje me jetët e shokëve të të Dërguarit, e shkatërrojnë mitin dhe retorikën e përcjellur nga adhuruesit e tyre. Edhe admiruesit më të mëdhenj të tyre s`mund ta mohojnë faktin se në mesin e shokëve të Profetit, lufta për pushtet kishte filluar akoma pa u varrosur trupi i këtij të fundit. Vetëm dëshmitë e historisë do të na bëjnë të mundur që të bëjmë një vlerësim më realist të karakterit të shokëve (sahabeve) të të Dërguarit të Zotit dhe të rolit të tyre në historinë e Islamit.

Është më se e natyrshme se jo të gjithë ndjekësit e tij mund të jenë të njejtë në çdo dimension. Nuk ka në botë dy individë, sjellja e të cilëve mund të jetë identike në çdo rrethanë. Pranimi i Islamit dhe të qenit në shoqërinë e të Dërguarit të Zotit, nuk bënte domosdoshmërisht që çdo arab të emancipohej dhe të bëhej një krijesë më “sublime”. Ndjekësit e të Dërguarit ishin një grup heterogjen. Pas pranimit të Islamit, disa prej tyre arritën një shkallë jashtëzakonisht të lartë por disa thjesht mbetën atje ku ishin.

Vështirësia më e madhe në vlerësimin e rolit të shokëve të Profetit, është në fleksibilitetin e definicionit të këtij statusi. Sipas njërit definicion, çdo musliman që e kishte parë të Dërguarin, ishte njëri nga “shokët” (sahabet) i tij. Shumë muslimanë e kishin parë të Dërguarin në kohën prej 23 vjetësh në të cilën e kishte zhvilluar misionin e tij dhe sipas kësaj, të gjithë ata përfshiheshin në grupin e shokëve të Profetit. Por muslimanët shiitë nuk e pranojnë këtë definicion. Ata thonë se titulli i “sahabes” ishte diçka që vetëm Muhammedi mund t`ia jepte dikujt. Nëse ai nuk kishte bërë diçka të tillë, nuk u takonte të tjerëve që ta “bekojnë” një njeri me një titull të tillë.

Muslimanët sunnitë përcjellën një “thënie” të të Dërguarit, sipas të cilës, ai supozohet se ka thënë: “Sahabet e mi janë si yjet. Nga cilido që të kërkoni udhëzim, do ta gjeni atë.” Nëse pranojmë se kjo thënie është autentike dhe se vërtet shokët e të Dërguarit janë “yje”, atëherë, në një mënyrë tejet të çuditshme dhe befasuese, njëri nga këta “yje” dhe mbase më “shkëlqimploti” në mesin e tyre, ishte tejet i rezervuar në lidhje me shokët e Profetit.

“Ylli” në fjalë ishte Umar ibn el-Hattabi, Kalifi i dytë i muslimanëve. Ai jo vetëm që tregoi se nuk pajtohej me thëniet e tilla të të Dërguarit por edhe haptazi i mohoi ato. Gjatë Kalifatit të tij, ai u urdhëroi shokëve të Profetit (“yjeve”) që të qëndronin në Medine dhe të mos largoheshin pa lejen e tij. Me këtë, ai e kufizoi lirinë e tyre të lëvizjes dhe shkaktoi një hidhërim në mesin e tyre. Megjithatë, Umari ishte mjaft i kujdesshëm sa t`u shpjegonte se këtë gjë e bënte për të mirën e tyre. 

Në këtë drejtim, Dr. Taha Husejn, në veprën e tij “El-Fitnetul-Kubra” (Trazira e madhe), të botuar në vitin 1959 në Kairo, shkruan: Umari kishte një politikë të caktuar veprimi ndaj muhaxhirëve dhe ensarëve më në zë. Ata ishin ndër të parët që e kishin pranuar Islamin dhe përmendeshin me plot nderim edhe nga vetë i Dërguari. Gjatë jetës së tij, ai i kishte vendosur shumë prej tyre, në pozita me rëndësi. Edhe vetë Umari konsultohej me ta në çështjet që kishin të bënin me interesin publik dhe shumë prej tyre i bëri këshilltarë pranë vetes.

Megjithatë, ai druhej se dikush mund t`u shkaktonte probleme atyre dhe se ata vetë mund t`i shkaktonin probleme Umarit. Për këtë arsye, ai i mbante në Medine dhe ata nuk mund të dilnin jashtë Medines pa lejen e tij. Ai kurrë nuk u lejoi të shkonin drejt tokave të reja të pushtuara, veçse me leje paraprake prej tij. Umari kishte frikë se njerëzit e atyre vendeve, do t`i madhëronin së tepërmi (si shokë të Profetit që kishin qenë) dhe se nga ky madhërim i tepërt, ata do të kaploheshin nga lakmia. Umari gjithashtu kishte droje se ky “madhërim” i shokëve të Profetit do t`i shkaktonte probleme qeverisë. S`ka dyshim se shumë prej shokëve të Profetit ishin të pakënaqur me këtë vendim të tij dhe kjo pakënaqësi ishte e theksuar veçanërisht tek muhaxhirët.

Tani besoj se do të ishte me vend që të bëjmë një analizë kritike të kësaj politike të Umarit ndaj ndjekësve më në zë të të Dërguarit të Zotit. Kur ai u urdhëroi që të qëndronin në Medine, mbase kishte të drejtë. Por përse të mos e tregojmë këtë çështje ashtu si ishte vërtet? Përse të mos e shprehim me fjalë të tjera arsyen që e detyroi Umarin t`i mbante në Medine shokët e Profetit? Umari kishte frikë se nëse shokët e Profetit shkonin në këto provinca të reja të shtetit, ata mund ta shfrytëzonin për interesa personale, ndikimin dhe prestigjin që kishin.
 

Një analizë e ngjarjeve që vijuan pas vdekjes së Profetit, në kontekstin e tyre njerëzor, do ta amortizonte atë shok të muslimanëve, të cilët presin të shohin ëngjëj në mesin e shokëve të Profetit por nuk gjejnë tjetër veçse njerëz ta zakonshëm. Nëse ndonjëri nga shokët e Profetit u shfaq si një njeri lakmitar dhe ambicioz vetëm pas vdekjes së tij, arsyeja e kësaj është fakti se në të gjallë të Profetit, këta njerëz nuk kishin ndonjë mundësi për t`i realizuar ambicjet e tyre. Por sapo vdiq ai, ata u ndjenë të lirë për t`i përmbushur qëllimet që kishin në jetë.

Qëndrimi tradicional sunnit në lidhje me rolin e shokëve të Profetit ka qenë ai, që Thomas Fleming do ta quante “këndvështrimi rozë” mbi çështjet. Ky këndvështrim e shfaq secilin prej tyre si një kombinim të heroit shenjtor dhe të gjeniut. Por një përshkrim i tillë s`është aspak i realtë. Një këndvështrim më realist do të ishte mendimi se edhe ata ishin njerëz si të gjithë të tjerët dhe se edhe ata mund t`i mundeshin lakmisë dhe të shfrytëzonin një rast për ta marrë fuqinë në duart e tyre.
Lord Acton, historiani i famshëm britanik dhe një katolik i devotshëm, ua shkroi qortimin në vijim, njerëzve që përpiqeshin në çdo mënyrë t`i arsyetonin skandalet dhe krimet e Papëve të periudhës së Renesansës:

Nuk mund ta pranoj mendimin tuaj se një Papë ose një Mbret nuk mund të gjykohet si të tjerët, veç duke u mbështetur në një supozim se ai nuk gabon... Fuqia zakonisht çon drejt korruptimit kurse fuqia absolute përherë e bën këtë gjë. Nuk ka herezi më të keqe se kur vetë posti e shenjtëron personin që e mban atë.

Kur`ani i ka përmendur me lëvdata ata muslimanë që kanë vërtetuar se meritojnë të jenë në shoqëri të Muhammedit. Por në anën tjetër, ai i ka kritikuar ata që nuk e meritonin një status të tillë. Shumë vargje të Kur`anit janë shpallur me këtë qëllim.
 

Reputacioni i shumë prej shokëve të Profetit është “i njollosur” me xhelozi. Pakënaqësia e tyre me emërimin e Usame bin Zejdit si Komandant Suprem të ekspeditës siriane, ishte një manifestim i kësaj xhelozie. Në vitet e mëvonshme, e njejta xhelozi do ta shkaktonte vrasjen e një Kalifi dhe rebelimin kundër një Kalifi tjetër. Shumë pak prej shokëve të Profetit bënin një përpjekje të vetëdijshme për ta mbajtur nën kontroll xhelozinë e tyre, për hir të interesit të përgjithshëm islam dhe atë të shoqërisë muslimane.

Konfliktet ndërmjet shokëve të Profetit kanë mbetur në histori tashmë. Andaj, duhet më në fund të jetë e mundur për muslimanët modernë që të kalojnë përtej lidhjeve emocionale me të kaluarën dhe të hedhin një vështrim kritik drejt tyre. Një gjë e tillë është pa dyshim e vështirë por jo edhe e pamundur, nëse qëllimi ynë nuk janë personat por e vërteta. Në fund të fundit, është më me rëndësi të kuptohen gjërat sesa të shihen në një mënyrë sentimentale.
Muhammedi e kishte “kurorëzuar” tashmë Ali ibn Ebu Talibin si pasardhës të vetin në Gadir-Khumm dhe e kishte shpallur udhëheqës të ardhshëm të muslimanëve. Kishte shumë pak muslimanë që ishin të vetëdijshëm se veprat e të Dërguarit nuk mund të viheshin në dyshim. Këta besonin se të gjitha veprimet e tija ishin të frymëzuara nga Zoti dhe se nuk buronin nga shpirti fisnor. Ata e dinin se nëse i Dërguari e kishte ngritur Aliun në një pozitë të tillë, kjo ishte ngase ky i fundit i kishte të gjitha tiparet e nevojshme për një pozitë të tillë.

Por kishte edhe një grup tjetër në mesin e ndjekësve të të Dërguarit që nuk ishte dhe aq i bindur se ai nuk vepronte sipas solidaritetit dhe shpirtit fisnor (asabijja në arabisht). Pikërisht këtij shpirti fisnor ia mveshnin edhe emërimin e Ali ibn Ebu Talibit dhe si i tillë, ky emërim u dukej i papranueshëm. Ata e konsideronin veten po aq të kualifikuar për këtë post sa edhe Aliu dhe ishin të vetëdijshëm se për ta marrë këtë pozitë nga Aliu, do të duhej të vepronin sa më parë. Për pjesëtarët e këtij grupi, kishte një mënyrë të vetme për ta marrë kontrollin e qeverisë së Medines: pritja e rastit të volitshëm. Me këtë qëllim, ata filluan ta përhapnin idenë e tyre se profetësia dhe kalifati nuk duhej të ishin në një familje të njejtë. Ata nuk kishin mundësi ta mernin profetësinë nga familja e Muhammedit por kalifatin mund ta mernin me lehtësi.

Ata vendosën ta provonin fatin e tyre dhe lëvizjën e filloi Umar ibn el-Hattabi. Ai ishte prijësi i grupit që dëshironte ta merte në duar qeverisjen. Historia shënon një dialog ndërmjet Umarit dhe Abdullah ibn Abbasit, në të cilin Umari i thotë këtij të fundit se “arabëve” nuk do t`u pëlqente mendimi që edhe Kalifi të ishte nga fisi Hashim, njësoj siç ishte Profeti. Dialogu i tyre është si vijon:
Umari: E di se arabët nuk deshën që ju (fisi Hashim) të bëheshit prijësit e tyre.
Abdullahu: Përse?
Umari: Sepse atyre nuk u pëlqente mendimi që edhe autoriteti shpirtëror edhe ai politik të bëheshin përgjithmonë monopol i hashimitëvë.

Historiani bashkëkohor i Egjiptit, Abbas Mahmud el-Akkad, në veprën e tij, “Ekberijet el-Imam Ali” të botuar në Kairo, në vitin 1970, shkruan:
 

Kurejshi zgjodhi një Kalif sipas vullnetit të vet. Ata nuk dëshironin që edhe Profetësia edhe Kalifati të ishin në fisin Hashim.

Këta pjesëtarë të Kurejshit, të prirë nga ambicja e tyre për ta marrë pushtetin në duar, kishin përpiluar tashmë një plan për këtë qëllim, duke mos i lënë asgjë rastësisë. Buhariu, Ebu Davudi dhe Tirmidhiu (përmbledhësit e haditheve) kanë përcjellur nga Abdullah bin Umar ibn el-Hattabi thënien në vijim:
Në kohën e të Dërguarit ne thonim se më të mirët e ummetit musliman ishin Ebu Bekri, Umari dhe Uthmani. “Virtytet e dhjetë sahabeve”, Mahmud Seid Tantavi nga Këshilli i Çështjeve Islame, Kairo, Egjipt, 1976

John Alden Williams

Ahmed bin Hanbeli thotë: “Më i miri i këtij ummeti, pas të Dërguarit, është Ebu Bekr el-Siddiku, pastaj Umar ibn el-Hattabi, pastaj Osman bin Affani. Ne i preferojmë këta të tre (para Aliut) siç kanë vepruar shokët e të Dërguarit të Zotit. Ata ishin të një mendimi në lidhje me këtë çështje. Pas këtyre të treve, rradhiten “pesë zgjedhësit” e caktuar nga Umari teksa po vdiste: Ali ibn Ebu Talibi, Zubejri, Talha, Abdul-Rahman ibn Aufi dhe Sa`d bin Ebi Vakkasi. Të gjithë e meritonin Kalifatin dhe të gjithë ishin Imamë. Në këtë çështje, ne veprojmë sipas thënies së djalit të Umarit, i cili thotë: “Kur i Dërguari ishte akoma gjallë dhe ndjekësit e tij akoma të rrallë, ne fillimisht e përmendnim Ebu Bekrin, pastaj Umarin, pastaj Osmanin dhe më pas qëndronim të heshtur.” (“Disa doktrina themelore hanbelite”, 1971)

Fjalët e Abdullah ibn Umarit janë një dëshmi se fushata e shokëve të Profetit për ta ngritur statusin e Ebu Bekrit, Umarit dhe Osmanit në dëm të Aliut, kishte filluar që në gjallë të të Dërguarit, duke bërë përgatitje për kohët që do të vinin. Kurejshi tashmë kishte vendosur se cilët do të ishin prijësit e shoqërisë muslimane dhe me çfarë renditjeje.
 

Kur i Dërguari vdiq, Ebu Bekri nuk ishte në Medine. Ai ishte në shtëpinë e tij në Sunh, në periferi të qytetit. Por Umari ishte i pranishëm. Ai e nxorri shpatën e tij dhe filloi të bërtasë: “Hipokritët thonë se i Dërguari i Zotit ka vdekur. Por ai nuk vdiq. Ai është gjallë. Ai ka shkuar si Musa, për ta parë Zotin e tij dhe do të kthehet për dyzet ditë. Nëse dikush thotë se ai ka vdekur, kam për ta vrarë.”
Shumë muslimanë i kaploi dyshimi kur e dëgjuan Umarin. Duke e nxjerrë shpatën e tij dhe duke i kërcënuar ata me vdekje, ai kishte arritur t`i heshtte njerëzit. Disa prej tyre mendonin se mund të kishte të drejtë dhe se i Dërguari s`kishte vdekur. Disa të tjerë filluan ta pyesnin njëri-tjetrin se ç`po ndodhte. Por atë çast, Ebu Bekri hyri në xhami dhe e recitoi vargun vijues të Kur`anit:

Muhammedi s`është veçse i Dërguari i Zotit. Sikur ai të vdesë ose të vritet në luftë, a do të ktheheni prapa në idhujtari? (Kur`an 3:144)

Kur muslimanët e dëgjuan këtë varg, ata u bindën se Muhammedi kishte vdekur vërtet dhe askujt nuk i mbeti kurrfarë dyshimi më pas.
Siç u përmend edhe më sipër, Umari nuk e kishte lejuar të Dërguarin e Zotit ta shkruante testamentin e tij, duke patur frikë se do të mund ta shpallte Aliun si pasardhës. Pastaj i Dërguari vdiq. Në intervalin kohor ndërmjet vdekjes së tij dhe arritjes së Ebu Bekrit, Umari kishte frikë se muslimanët e pranishëm në xhami mund ta njihnin Aliun si sundues. Për të parandaluar një gjë të tillë, ai e nxorri shpatën e tij dhe filloi të bërtiste se Muhammedi nuk kishte vdekur por se ishte akoma gjallë, që të mos mendonte askush se duhej zgjedhur një udhëheqës të ri për shoqërinë muslimane. Në këtë mënyrë, Umari linte të kuptohej se ngase i Dërguari ishte akoma gjallë, s`kishte nevojë për të zgjedhur një udhëheqës të ri.
 

Shumë politikanë, para dhe pas Umarit, e kanë fshehur vdekjen e mbretit ose udhëheqësit të shtetit, që të mund pasardhësi i tij ta sigurojë fronin.
Vdekja e të Dërguarit ishte një fakt. A do ta vriste vallë Umari një njeri vetëm sepse e kishte thënë këtë gjë? A do ta vriste vallë dikë vetëm sepse e kishte thënë të vërtetën? Mos është vallë një krim që të thuash se një njeri i vdekur është vërtet i vdekur? Ç`mund të jetë dënimi për një gjë të tillë?
Për t`i bindur muslimanët se Muhammedi s`kishte vdekur, Umari bëri një analogji me Musën. Por ishte më se e qartë se analogjia e tij nuk përputhej. Israelitët e kishin parë Musën teksa largohej prej tyre, derisa ky i fundit u zhduk nga vështrimet. Por në rastin e Muhammedit, trupi i tij i pajetë rrinte shtrirë në dhomën e tij dhe nuk kishte shkuar asgjëkundi. Muslimanët, duke përfshirë këtu edhe Umarin, mund ta shihnin atë, ta preknin dhe të ndjenin se ky trup ishte i pajetë tashmë.
Biografi i Umarit, M.Shibli dhe disa të tjerë, thonë se ai i kërcënonte muslimanët me vdekje për shkak të dashurisë së madhe që kishte për Muhammedin. Sipas tyre, ai ishte i shokuar dhe nuk e pranonte dot realitetin.
Umari ishte një njeri në të pesëdhjetat kur vdiq i Dërguari i Zotit. A është e mundur që ai të mos kishte parë një njeri të vdekur dhe të mos e dinte se ç`do të thoshte të vdesësh?

E vërteta e hidhur është se Umari vetëm po aktronte. Gjendja e tij “e shokuar” s`ishte tjetër veçse një maskë për qëllimet e tija të vërteta. Insistimi i tij se Muhammedi nuk kishte vdekur, ishte vetëm njëra nga manovrat e tija të shumta për ta tërhequr vëmendjen e njerëzve nga çështja e pasardhësisë dhe e sundimit pas të Dërguarit. Në fillim, ai ishte i gatshëm për ta vrarë gjithkë që do të thoshte se Muhammedi kishte vdekur por pak çaste më pas, kur arriti Ebu Bekri dhe i recitoi një varg të Kur`anit, ai përnjëherë u bind se i Dërguari ishte një i vdekshëm dhe se si i tillë, mund të vdiste. Ai madje e pranoi injorancën e tij në lidhje me vargjet e Kur`anit duke thënë se iu duk sikur të kishte qenë hera e parë që e dëgjonte këtë varg, të cilin Ebu Bekri ia recitoi atij dhe të gjithë muslimanëve në xhami.
Ardhja e Ebu Bekrit ia riktheu Umarit gjithë qetësinë e tij mendore. Më pas, bashkë me Ebu Bekrin, ai u ngut për në Sakife, për t`i shprehur pretendimet për Kalifatin dhe për ta marrë atë para se ta mernin ensarët. Varrosja e trupit të të Dërguarit ishte diçka që mund t`i lihej familjes së tij.

Përpjekja e Umarit për të vërtetuar se Muhammedi ishte akoma gjallë, përfundoi papritmas. Më në fund, ai arriti “ta pranonte realitetin”.
Një pjesë e ligjit të lashtë romak thotë se një “suppressio veri” (ta mbulosh të vërtetën) është i barabartë me një “suggestio falsi” (të thuash gënjeshtër). Kjo do të thotë se ta mbulosh të vërtetën s`është veçse të krijosh një të pavërtetë.

Në pjesët paraprake të këtij kapitulli, përmendëm një paragraf nga vepra “El-Fitnetul-Kubra” nga Taha Husejni, në lidhje me kufizimet e imponuara nga Umar ibn el-Hattabi, ndaj lëvizjes së lirë të muhaxhirëve.

Umari u ndaloi muhaxhirëve të largoheshin nga Medineja pa lejen e tij. Por kush ishin ata muhaxhirë, të cilëve u ndalohej kjo gjë? Të gjithë muhaxhirët ishin larguar nga Medineja, përveç dy vetëve: Osman bin Affanit dhe Ali ibn Ebu Talibit.

Ngase Osmani s`ishte shumë i aftë për punë pushtimesh ushtarake dhe administrimesh politike, ai mund të ketë mbetur në Medine me vullnetin e tij. Sipas kësaj, kufizimi i Umarit vlente vetëm për Aliun. Ai s`mund të thoshte hapur se nga të gjithë muhaxhirët, vetëm Aliut i ndalohej largimi nga Medineja. Ç`arsyetim mund të kishte Umari për një gjë të tillë? Është e qartë se s`kishte kurrfarë arsyetimi. Andaj, ai do të duhej ta përdorte termin e përgjithshëm “muhaxhirët”, për ta kufizuar lëvizjen e lirë të Aliut. Megjithatë, Aliu ishte personi i fundit që do të përpiqej ta shfrytëzonte ndikimin e tij mbi ushtrinë, nëse vërtet ishte kjo, ajo që e trembte Umarin.

47. Lufta për pushtet II

Mbledhja e ensarëve në Sakife
 

Në vitin 622, ensarët e kishin ftuar Muhammedin në Medine dhe e kishin pranuar si prijësin e tyre shpirtëror dhe politik. Muslimanët e tjerë të Mekkes, muhaxhirët, gjithashtu u shpërngulën drejt Medines, ku ensarët i pritën krahëhapur.
Ata e ndanë me mekkasit ushqimin e tyre dhe shtëpitë. Në shumë raste, ata nuk u dhanë bukë fëmijëve të tyre, vetëm që të mund t`i ushqenin muhaxhirët e uritur.
Muhammedi e bëri Medinen kryeqytet të Islamit dhe pas një kohe të caktuar, qyteti filloi t`i fitonte tiparet e një shteti. Me kalimin e kohës, qytet-shteti i vogël u rrit në një qeverisje të mirëorganizuar me burimet e veta të tatimeve, me thesarin e vet, me ushtrinë, sistemin gjyqësor dhe me zyrën diplomatike.
Është e pashmangshme që ensarët ta kenë patur të qartë se do të vijë një ditë, kur Muhammedi, themeluesi i Shtetit të Medines, do t`u thoshte lamtumirë dhe do të ndahej nga kjo botë. Kjo mundësi i la ata ballë për ballë me disa pyetje të reja tejet të pakëndshme:

1- Ç`do të thoshte vdekja e Muhammedit për Shtetin e sapolindur të Medines dhe për shoqërinë muslimane?

2- Kush do ta trashëgonte Muhammedin si prijës të këtij shteti, kur ky i fundit të vdiste?

3- Ç`do të ishte statusi i ensarëve pas vdekjes së Muhammedit? A do të ishte vallë pasardhësit i tij, i drejtë dhe i barabartë ndaj të gjithëve, siç kishte qenë Muhammedi?

4- A do të ishin ensarët akoma të zotët në shtëpinë e tyre edhe pas vdekjes së tij?

Ensarët e kishin dëgjuar fjalimin e të Dërguarit të Zotit në Gadir-Khumm, kur ai e shpalli Aliun si pasardhës të vetin. Ata e kishin përkrahur me gjithë zemër këtë zgjedhje të tijën. Megjithatë, ata e kishin ndjerë edhe armiqësinë e fshehtë që ekzistonte tek muhaxhirët ndaj Aliut dhe nuk ishin shumë të bindur se transferimi i pushtetit tek Aliu do të ndodhte aq lehtë, në do të realizohej fare. Për ta ishte tejet e qartë se kishte një opozitë masive në mesin e muhaxhirëve ndaj emërimit të Aliut dhe se në mesin e gjithë atyre njerëzve, Aliu ishte një njeri i vetëm. Sapo e kuptuan këtë fakt, ensarët vendosën të ndërmernin diçka. Kjo ishte arsyeja e mbledhjes së tyre në Sakife.
 

Veprimet e ensarëve, ndonse janë të kuptueshme, nuk janë aspak për t`u lëvduar, po të meret parasysh se menjëherë pas vdekjes së mësuesit të tyre Muhammedit, gjëja e parë që u shkonte ndërmend ishte mbrojtja e interesave të tyre. Ndonse do të ishte më e drejtë që ta shtyenin përpjekjen e tyre politike deri pas varrimit të të Dërguarit, ata ishin të bindur se duhej të vepronin para se të ishte tepër vonë.
Siç thamë edhe më sipër, ensarët e patën ndihmuar Islamin, atëherë kur gjendja e tij ishte më e dobët. Për hir të Islamit, ata u armiqësuan me gjithë Arabinë dhe luftuan me të gjithë. Në çdo betejë të Islamit, ata e kishin dëshmuar veten e tyre në mënyrë të përsosur dhe shumë të rinj nga mesi i tyre kishin vdekur në këto beteja. Në betejën e Uhudit, 75 muslimanë vdiqën dhe vetëm katër prej tyre ishin muhaxhirë. Ata, në çdo rast, e kishin demonstruar devotshmërinë e tyre ndaj Islamit dhe besnikërinë që kishin ndaj të Dërguarit.
Ensarët e dinin se Kalifati ishte e drejta e Aliut por ishin të vetëdijshëm edhe për planin e “arabëve” për ta mbajtur Kalifatin jashtë shtëpisë së Muhammedit. Intrepretimi i tyre i këtij plani, i solli në përfundimin se muhaxhirët nuk do t`i lejonin Aliut që të bëhej Kalif. Por në jo Aliu, kush do të bëhej pasardhës? Përgjigja e vetme, që s`kërkonte shumë mençuri, ishte e thjeshtë: një tjetër muhaxhir. Por ndonjë muhaxhir tjetër përveç Aliut, s`ishte i pranueshëm për ensarët. Andaj, ata vendosën që ta propozonin kandidatin e tyre për udhëheqës të shoqërisë muslimane. Në fund të fundit, kishte qenë fuqia e tyre dhe jo ajo e muhaxhirëve, që e kishte bërë Islamin të fuqishëm.

Merakosja e ensarëve është tejet e kuptueshme. Për ta, mundësia që qeveria e Medines të mbetej në duart e umajjadëve, kryearmiqve të Zotit dhe të të Dërguarit (të cilët tani ishin bërë muslimanë), ishte tepër e frikshme. Ensarët kishin vrarë shumë prej tyre në betejat e Islamit. Nëse qeveria e Medines, e konsoliduar me përkrahjen e tyre, të binte në duart e idhujtarëve që ata (ensarët) i kishin vrarë, atëherë çfarë fati do t`i priste medinasit? Kjo ishte pyetja e pashqiptuar në zemrat e tyre. Ngjarjet vijuese do të dëshmonin se frika e tyre s`kishte qenë e kotë.

Umajjadët kishin luftuar ashpër kundër Islamit dhe kundër të Dërguarit të Zotit. Kur muslimanët e çliruan Mekken, umajjadët e pranuan Islamin ngase nuk kishin rrugëdalje tjetër. Siç përmendëm tashmë, i Dërguari kurrë nuk u dha ndonjë post të rëndësishëm, ndonse ishte tejet bujar ndaj tyre kur bëhej fjalë për plaçkat e fituara në betejën e Hunejnit. Për Muhammedin, ky ishte një gjest për pajtim por kurrë nuk e hoqi urrejtjen e tyre ndaj Islamit.
Pa kaluar shumë kohë nga vdekja e të Dërguarit, Ebu Bekri i ngriti këta armiq tradicionalë të Islamit dhe të të Dërguarit, në pozitat më të larta të ushtrisë së tij. Ai e bëri Jezidin, djalin e Ebu Sufjanit, njërin nga gjeneralët e ushtrisë së tij. Kur Siria u pushtua, Umari, i cili e kishte trashëguar Ebu Bekrin tashmë, e shpalli Jezidin, guvernator të parë të kësaj province. Jezidi vdiq pas disa vitesh dhe në vend të tij, Umari e emëroi të vëllanë Muavije bin Ebu Sufjanin, si guvernator. Sikur të mos kishte bërë mjaft për umajjadët tashmë, kur ishte në shtratin e vdekjes, Umari e manipuloi situatën, për t`i mundësuar Osman bin Affanit, një tjetër umajjadi, të bëhej Kalif. Gjat Kalifatit të Osmanit, pjesëtarët e fisit të tij (umajjad) do të bëheshin guvernatorë të çdo province të perandorisë islame dhe gjeneralë të çdo divizioni të ushtrisë muslimane. Një frikë tjetër e ensarëve ishte se sikur muhaxhirët ta mernin në duar sundimin, ata do ta nënvlerësonin shërbimin e ensarëve për Islamin dhe do t`u jepnin atyre vetëm detyra dytësore në qeverisje.

Të aftë për t`i parashikuar gjërat që mund të vinin, ensarët bënë një vlerësim të saktë dhe të realtë të situatës. Mbledhja e tyre në Sakife ishte krejtësisht mbrojtëse përnga natyra e saj dhe ishte e prirë thjesht nga instinkti i tyre për mbijetesë. Por për fat të keq, ata u shkatërruan nga xhelozitë e tyre të brendshme, të cilat do t`u kushtonin shumë. Fiset që i përbënin ensarët, Aus dhe Khazraxh, kishin dyshime për qëllimet e njëri-tjetrit dhe ishin pikërisht këto dyshime, që u dhanë një mundësi të mirë muhaxhirëve.

Siç kemi përmendur tashmë, mbledhja e ensarëve në Sakife, lë vend për shumë pyetje por njëherit tregon se instinkti i tyre ishte i shëndoshë. Ngjarjet që do të vijonin, dëshmuan se ata kishin të drejtë në dyshimet që kishin në lidhje me qëllimet e muhaxhirëve ndaj tyre. Në mesin e muhaxhirëve, i vetmi që mund t`i mbronte interesat e tyre ishte Ali ibn Ebu Talibi. Por kur Kurejshi arriti ta mbante atë larg pushtetit, arriti edhe t`i zbriste ensarët në nivelin e qytetarëve të zakonshëm.
Kur vdiq Muhammedi dhe kur u pengua Aliu nga zëvendësimi i tij, ensarët (medinasit) pushuan së qeni të zotë në shtëpinë e tyre.

48. Lufta për pushtet III

Sakifeja e Beni Saidit
Në Sahihun e tij, Buhariu përcjell nga Umar ibn el-Hattabi:
Kur vdiq i Dërguari, ensarët na kundërshtuan. Ata u mblodhën në Sakifen e Beni Saidit. Edhe Aliu, Zubejri dhe miqtë e tyre na kundërshtuan.”

Ç`ishte ajo që bënte Umari me miqtë e tij dhe që ensarët e kundërshtonin?
Kur vdiq i Dërguari, ensarët, të ndjeshëm ndaj rrymave të fshehura politike dhe të trembur nga ambicjet dhe qëllimet e muhaxhirëve, u mblodhën në një kasolle të quajtur Sakife, në Medine dhe i rrëfyen prijësit të tyre Saad ibn Ubades, në lidhje me planet e muhaxhirëve. Saadi ishte i sëmurë dhe i tha të birit, Kajsit, se nuk ndjehej mirë sa për t`u folur njerëzve të mbledhur. Pastaj i tregoi atij se ç`kishte për të thënë dhe ky i fundit ua përsëriti njerëzve fjalët e të atit.

Fjalimi i Saadit
O ensarë! Ju keni një pozitë në Islam, të cilën se ka asnjeri dhe vetëm kjo mjafton për t`ju dalluar në gjithë Arabinë. I Dërguari i Zotit e shpalli Islamin për 13 vjet me rradhë, në mesin e njerëzve të tij dhe vetëm pak njerëz e pranuan porosinë që kish` sjellur. Ata ishin aq të dobët sa nuk mundeshin as ta mbronin atë ose të luftonin për Islamin. Zoti, me mëshirën e Tij, vendosi që t`jua falë juve nderin për ta mbrojtur Muhammedin. Ai ju zgjodhi juve në mesin e njerëzve të tjerë, për t`i dhënë strehë të Dërguarit të Tij dhe muslimanëve të tjerë të Mekkes. Ai vendosi që ta fuqizonte Islamin nëpërmjet jush, që ju të luftonit kundër armiqve të fesë së Tij. Ju e mbrojtët të Dërguarin e Tij nga armiqtë, deri kur porosia e Islamit u përhap në gjithë Arabinë. Nëpërmjet shpatave tuaja, ai e sundoi gjithë Arabinë në emër të Islamit dhe ishte sërish nëpërmjet shpatave tuaja, që paganët u nënshtruan. Pastaj erdhi koha që i Dërguari të ndahej nga kjo botë. Ai ishte i kënaqur nga ju kur u nis drejt Zotit të tij. Andaj, është e drejta e juaj ta sundoni Arabinë, tani që ai ka vdekur.
 

Ensarët u pajtuan me Saadin dhe shtuan se, sipas tyre, s`kishte njeri më të mirë se ai për t`u bërë sundues i muslimanëve.
Pikërisht në atë çast, Ebu Bekri, Umari dhe Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu arritën në Sakife. Me të parë këtë, Thabit bin Kajsi, njëri nga ensarët, u ngrit dhe tha: Ne jemi robër të Zotit dhe përkrahësit e të Dërguarit të Tij. Dhe ju, muhaxhirët nga Mekkeja, jeni pak vetë. Por ne e dimë se ju doni ta merni në duar qeverisjen e Medines dhe të na përjashtoni neve nga kjo mundësi. (Historia e Taberiut dhe e Ibn Ethirit)
Këto fjalë flasin shumë dhe tregojnë se muhaxhirët kishin plane për ta marrë në dorë pushtetin dhe se mbledhja e ensarëve në Sakife, s`ishte veçse një reagim ndaj këtij plani.
 

Kur Thabit bin Kajsi i tha këto fjalë, asnjëri nga tre muhaxhirët e sapoardhur nuk e kundërshtoi. Umari thotë se kur Thabit bin Kajsi u ul, ai vetë vendosi të thoshte diçka. “Kisha përgatitur një fjalim të mirë për një rast si ky”, thotë Umari. (Tarikh`ul-Khulafa)
 

Ky është një pranim nga ana e Umarit se ai kishte bërë përgatitje paraprake për t`u përballur me çdo rast. Por Ebu Bekri e ndaloi dhe vetë u foli ensarëve. Ai tha:
S`ka dyshim se Zoti e dërgoi Muhammedin me Besimin e vërtetë dhe me dritën e fesë së Tij. Andaj ai, i ftoi njerëzit drejt fesë së Zotit. Ne ishim të parët që iu përgjigjëm dhe të parët që e pranuam Islamin. Kushdo që e pranoi Islamin më pas, e bëri këtë pas neve. Për më tepër, ne jemi në farefisni me të Dërguarin e Zotit dhe jemi më fisnikët e arabëve, përnga gjaku dhe prejardhja. Nuk ka fis që s`e njeh prejardhjen e Kurejshit.
 

Kurse ju ensarët, jeni ata që dhatë strehë dhe ndihmuat. Ju jeni vëllezërit tanë në fe dhe ne ju duam më shumë se njerëzit e tjerë. Por prijësit duhet të jenë nga Kurejshi. Ne do të jemi sundues dhe ju do të jeni vezirët tanë. Nuk duhet të jeni xhelozë. Ju na keni ndihmuar në të kaluarën dhe nuk duhet të jeni të parët për të kundërshtuar. Unë ju sugjeroj që t`ia shprehni bindjen njërit nga këta dy burra, Umarit ose Ebu Ubejdes. I kam zgjedhur të dy për këtë qëllim. Të dy e meritojnë këtë nder dhe meritojnë të jenë prijës.

Muhammed Husejn Hajkal

Umari dhe Ebu Bekri erdhën në oborrin e Beni Saidëve. Bashkë me disa muhaxhirë, ata e zunë vendin e tyre në mbledhje. Shumë shpejt, një njeri u ngrit dhe u foli ensarëve: “E gjithë lavdia dhe të gjithë falënderimet i takojnë Zotit. Ne jemi ensarët, ndihmuesit e Zotit dhe ushtria e Islamit. Kurse ju, muhaxhirët, s`jeni veçse një grup i vogël në këtë ushtri dhe doni të na e merni të drejtën e udhëheqësisë.”
 

Për ensarët, kjo ishte një ankesë e vjetër, e shqiptuar që në të gjallë të të Dërguarit. Me ta dëgjuar sërish, Umari u zemërua dhe ishte i gatshëm t`i jepte fund edhe me shpatë po të duhej. Por Ebu Bekri e qetësoi dhe i kërkoi të ishte i butë. Pastaj u kthye drejt ensarëve dhe tha:

“O ensarë! Ne jemi më fisnikët përnga gjaku dhe prejardhja. Ne jemi më të mirënjohurit, më të lavdishmit dhe më në numër, nga të gjithë fiset e Arabisë. Për më tepër, ne jemi më të afërt me të Dërguarin, përnga gjaku. Vetë Kur`ani na ka dalluar. Ishte vetë Zoti, i cili tha: “të parët janë muhaxhirët, pastaj ensarët dhe pastaj ata që i ndoqën këta dy grupe në virtyte dhe në drejtësi”. Ne ishim të parët që u shpërngulëm për hir të Zotit dhe ju ishit ensarët, ndihmuesit. Megjithatë, ju jeni vëllezërit tanë në fe, bashkëpunëtorët tanë në luftë dhe ndihmuesit tanë kundër armikut. Të gjitha virtytet që i keni përmendur për veten tuaj janë të vërteta, sepse ju jeni më të mirët e njerëzve. Por arabët nuk do ta pranonin udhëheqësinë e ndonjë fisi tjetër, përveç Kurejshit. Andaj, ne do të jemi udhëheqësit dhe ju vezirët tanë.”
Pas kësaj, u ngrit njëri nga ensarët dhe tha: “Çdo vendim varet nga ne. Dhe vendimi ynë është që ju ta keni prijësin tuaj dhe ne tonin.” Por Ebu Bekri tha sërish se prijësi i muslimanëve duhej të ishte nga Kurejshi kurse vezirët nga ensarët. Në këtë pikë, ai i zgjati duart e Umarit dhe të Ebu Ubejdes dhe tha: “Secili prej këtyre dy burrave meriton të jetë prijës i muslimanëve. Zgjidheni njërin!” (“Jeta e Muhammedit”, Kairo 1935)

Por Umari e kundërshtoi Ebu Bekrin dhe tha:

“O Ebu Bekr, nuk është e drejtë që ndonjëri nga ne të dalë para teje sepse ti je më i miri në mesin tonë. Ti ishte “shoku i shpellës” për të Dërguarin dhe “i dyti nga të dy”. Dhe mos vallë ka harruar dikush se i Dërguari të kërkoi ty t`i udhëheqësh muslimanët në namaz? Andaj, ti meriton më së shumti të jesh pasardhësi i tij.”
 

Pastaj një tjetër nga ensarët u ngrit për t`iu përgjigjur Ebu Bekrit dhe Umarit. Ai tha:

“Ne e dimë se ju e pranuat Islamin para neve, i njohim edhe cilësitë e tjera tuajat dhe ju duam gjithashtu. Por kemi frikë se pas juve, dikush tjetër mund ta marrë në dorë qeverisjen dhe të jetë i padrejtë ndaj nesh. Andaj sugjerojmë që të ketë dy udhëheqës, një muhaxhir dhe një ensar (autori: ky ishte hapi i parë prapa i ensarëve, i cili e shfaqte dobësinë e tyre). Nëse vdes një udhëheqës muhaxhir, një muhaxhir duhet ta zëvendësojë atë dhe nëse vdes një ensar, veç një ensar mund ta zëvendësojë. Nëse e pranoni këtë, ne do të betohemi për besnikëri ndaj juve. Ky është plani më i mirë sepse po të bëhet udhëheqës një nga Kurejshi, ensarët do të jetojnë gjithnjë nën frikë dhe sikur një ensar të bëhet prijësi i vetëm, kësaj rradhe Kurejshi do të jetojë me frikë.”

Përgjigja e Ebu Bekrit ishte: Zoti e dërgoi Muhammedin me Librin e Tij për njerëzimin. Asokohe, gjithkush i adhuronte idhujt e tij. Kur Muhammedi u tha t`i shkatërronin idhujt, ata u zemëruan dhe nuk donin të ndaheshin prej tyre. Andaj, Zoti i zgjodhi muhaxhirët që ta dëshmonin profetësinë e Muhammedit. Pjesa tjetër e arabëve i përndjeknin dhe i ofendonin muhaxhirët por ata ishin të vendosur në përkrahjen e tyre për të Dërguarin. Ata ishin të parët që e adhuruan Zotin dhe të parët që iu bindën të Dërguarit të Tij. Ata janë të lidhur me të dhe janë fisi i tij. Andaj, vetëm ata meritojnë të jenë pasardhësit e tij dhe askush s`do t`i sfidonte në këtë punë, përveç të padrejtëve. Dhe ju o ensarë! Ju jeni njerëz, virtytet e të cilëve s`i mohon dot askush. Askush s`guxon ta sfidojë pozitën tuaj të lartë në Islam. Zoti u bëri përkrahës të fesë së Tij dhe të të Dërguarit. Pikërisht tek ju u shpërngulën muhaxhirët. Andaj pozita juaj në Islam është më e larta, pas muhaxhirëve. Ne ju duam dhe ju nderojmë. Por më e drejtë është që prijësit të jenë nga muhaxhirët dhe vezirët nga ensarët. Gjithë ç`të bëjmë, do ta bëjmë duke u këshilluar me ju.

Folësi i ardhshëm ishte një medinas, i quajtur Hubab ibn el-Mandhir. Ai tha:

O ensarë! Këta njerëz (muhaxhirët) janë nën mbrojtjen tuaj dhe s`kanë kurrfarë fuqie për t`ju kundërshtuar. Ju jeni njerëzit e nderit dhe të fuqisë. Sytë e gjithë Arabisë janë kthyer drejt juve dhe ju e keni të njejtën pozitë të lartë në Islam, që e kanë edhe ata. Për Zotin, ata nuk guxuan ta adhuronin hapur Zotin derisa ju nuk u dhatë strehë në qytetin tuaj. Në asnjë vend s`janë thënë hapur lutjet, përveç në qytetin tuaj. Me shpatat tuaja u mundën idhujtarët dhe politeistët. Andaj, juve ju takon udhëheqësia. Por nëse ata s`pajtohen me një gjë të tillë, atëherë le të ketë dy udhëheqës.

Umari iu përgjigj Hubabit, duke thënë:

Është e pamundur të ketë dy mbretër në një tokë. Arabët kurrë s`kanë për t`iu nënshtruar dikujt që s`është nga Kurejshi, ngase vetë i Dërguari i takonte Kurejshit. Andaj, Kalifi i muslimanëve duhet të jetë një njeri që vjen nga fisi i vetë të Dërguarit. Fakti se ai ishte nga Kurejshi, nuk lë vend për diskutime. Ne jemi kurejshitë dhe askush s`mund të na sfidojë në rolin tonë si udhëheqës.
 

Hubabi iu përgjigj:

O ensarë! Mos e dëgjoni këtë njeri dhe as shokët e tij! Kalifati është e drejta e juaj. Mereni atë! Po s`e pranuan këtë gjë, dëbojini ata nga qyteti juaj dhe pastaj zgjidhni një prijës! Mos ua jepni këtyre njerëzve, atë që e keni fituar me shpatat tuaja dhe nëse ndonjëri më kundërshton tani, kam për ta heshtur me shpatën time.

Pastaj Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu u ngrit dhe tha:

O ensarë! Ju ishit të parët që e përkrahët të Dërguarin e Zotit dhe që i dhatë strehë fesë së tij. A do të jeni tani të parët që të shkaktoni trazira në këtë fe?
Pas tij, foli një tjetër ensar i quajtur Beshir ibn Saad. Ai e dinte se ensarët dëshironin ta zgjidhnin Saad ibn Ubaden si udhëheqës të shoqërisë muslimane. Ai e xhelozonte Saadin dhe nuk dëshironte ta shihte atë si udhëheqës të Arabisë. Andaj, ajo që e tha në Sakife, nuk ishte e prirë nga dashuria e tij për Ebu Bekrin ose për muhaxhirët, por nga xhelozia që kishte ndaj Saadit. Ai tha:

O ensarë! S`ka dyshim se ne jemi të parët në Islam dhe në luftërat e Islamit. Por ngase është ashtu, atëherë të mos i shohim vetëm interesat tona tani. Qëllimi ynë duhet të jetë kënaqësia e Zotit dhe bindja ndaj të Dërguarit. Shërbimet tona për Islamin ishin për hir të Zotit dhe jo për të përfituar në këtë botë. Është Zoti, Ai që do t`ju shpërblejë andaj s`ka kuptim që të përpiqemi për të përfituar nga këto shërbime tonat. I Dërguari i Zotit ishte nga Kurejshi dhe për këtë arsye, është e drejtë që edhe pasardhësi i tij të jetë nga i njejti fis. Ata meritojnë të jenë trashëgimtarë. Kalifati është e drejta e tyre dhe jo e jona. Andaj s`kemi përse t`i kundërshtojmë për këtë gjë. Pra, kinie frikë Zotin dhe mos kërkoni ta merni atë që s`ju takon!

Këto fjalë të Beshirit i dhanë guxim Ebu Bekrit, i cili u ngrit sërish dhe tha: 

Siç thashë edhe më parë, prijësit duhet të jenë nga Kurejshi. Andaj o ensarë, mos krijoni ndarje në mesin e muslimanëve. Këshilla ime për ju është që t`ia shprehnin bindjen dhe besnikërinë njërit nga këta dy burra, Umarit ose Ebu Ubejdes. Që të dy janë nga Kurejshi.

Por Umari ia preu fjalën dhe tha:

Si është e mundur që dikujt tjetër t`i betohemi për besnikëri kur ti ndodhesh në mesin tonë? Ti je më i vjetri i Kurejshit dhe ke kaluar më shumë kohë me të Dërguarin, nga ç`kemi kaluar ne. Andaj asnjëri s`mund të dalë para teje. Zgjate dorën që të të betohem për besnikëri.
Umari ia kapi dorën Ebu Bekrit dhe e vendosi dorën e vete mbi të tijën, në shenjë besnikërie. Me këtë akt, ai e njohi Ebu Bekrin si Kalif.
 

Të njejtën e bënë edhe Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu dhe Beshir bin Saadi nga ensarët. Ky i fundit dukej se po e bënte me shumë zell këtë gjë. Hubab ibn el-Mandhiri, duke e parë atë, bërtiti:

O Beshir! Ti je tradhëtar i njerëzve të tu. Ne e dimë përse u ngute t`ia shprehësh besnikërinë Ebu Bekrit. Ti e xhelozon Saad ibn Ubaden, o tradhëtar i shkretë! Sa urren ta shohësh atë si udhëheqës të muslimanëve.

Pikërisht në këtë çast kritik, në skenë u shfaqën beduinët e fiseve që jetonin ndërmjet Mekkes dhe Medines. Ata kishin një antipati ndaj ensarëve dhe kishin ardhur në qytet, me të dëgjuar për vdekjen e të Dërguarit të Zotit. Duke kuptuar se ç`po ngjante, ata e rrethuan Sakifen. Shfaqja e tyre e papritur u dha një përkrahje të fortë morale Ebu Bekrit dhe Umarit dhe në të njejtën kohë, e shkatërroi vetëbesimin e ensarëve. Të gjithë beduinët ishin të armatosur. Me arritjen e tyre, përparësia në debatin e gjatë ndërmjet ensarëve dhe muhaxhirëve, kaloi në anën e këtyre të fundit.

G. E. Von Grunebaum

Në mbledhjen e tensionuar, ensarët më në fund u bindën që të mos kërkonin një udhëheqës nga mesi i tyre dhe të mos insistonin në konceptin e dy udhëheqësve. Pjesërisht nën shtypjen e beduinëve që po e mbushnin qytetin, ata u pajtuan që t`i shprehnin besnikëri Ebu Bekrit. (“Islami klasik-një histori 600-1258”)

Më pas, Umari do të thoshte se deri në arritjen e beduinëve në Sakife, ai kishte qenë në dyshim në lidhje me rezultatin e mbledhjes. Arritja e tyre në kohë dhe shtypja që u bënë ensarëve, garantoi që ata ta pranonin ngjitjen e Ebu Bekrit në fron.
 

Loja e Beshirit kishte dhënë rezultat. Ai e shkatërroi vullnetin e ensarëve. Kundërshtimet e Saad ibn Ubades dhe Hubab ibn el-Mandhirit ishin të kota. Kur Umari, Ebu Ubejdeja dhe Beshiri i shprehin besnikëri Ebu Bekrit, të tjerët i ndoqën si dele të bindura. Ensarët e kishin humbur betejën...
Çelësi i suksesit të Ebu Bekrit në Sakife ishte armiqësia e ndërsjellë mes fiseve Aus dhe Khazraxh, të Medines. Këto dy fise kishin bërë një luftë të tyre të “njëqind vjetëve” dhe i kishin shuar këto armiqësi vetëm për shkak të lodhjes dhe mjerimit tek të dy palët.

G. E. Von Grunebaum

Fiset Aus dhe Khazraxh, breza me rradhë kishin qenë në një gjendje të vazhdueshme lufte guerilase me njëri-tjetrin. Ky konflikt e arriti kulmin në vitin 617 në betejën e Bu`athit, pas të cilës, protagonistët e saj ishin aq të sfilitur dhe të shkatërruar sa gradualisht shkuan drejt një armëpushimi, të ndërprerë herë pas here nga ndonjë akt gjakmarrjeje. (“Islami klasik-një histori 600-1258”)

Beteja e fundit me rëndësi ndërmjet këtyre dy fiseve ishte bërë vetëm katë vite para arritjes të të Dërguarit në Medine, si ndërmjetësues. Në çastin që të dy fiset e njohën atë si sundues, ata u pajtuan që t`ia linin atij vendimet në lidhje me mosmarrëveshjet e tyre. Me këtë, ata më në fund u dhanë fund luftërave të tyre shkatërrimtare. Por menjëherë pas vdekjes së Ndërmjetësuesit dhe Gjykatësit, xhelozitë e tyre të vjetra, frika dhe dyshimet u shfaqën sërish.
Kur pjesëtarët e fisit Aus vërejtën se fisi Khazraxh e kishte sugjeruar Saad bin Ubaden si kandidat për Kalif, menduan se nëse ai e merte në duar pushtetin, ata vetë do të ktheheshin përgjithmonë në robër. Ata mendonin se interesat e tyre do të ishin më të sigurta, nëse udhëheqësi vinte nga mesi i muhaxhirëve mekkas. Për këtë arsye, ata u ngutën për t`i lënë Ebu Bekrit të kuptojë se do t`i shprehnin bindjen atij, para se fisi Khazraxh ta shpallte udhëheqës të ri, Saad bin Ubaden. Ishte, pra, fisi Aus i Medines, që ia siguroi Ebu Bekrit pozitën e tij si Kalif. Faktorë të tjerë, si tradhëtia e Bashir ibn Saadit ndaj fisit të tij, Khazraxh, dhe intervenimi i beduinëve në një çast kritik, dhanë një kontribut të konsiderueshëm në zgjedhjen e Ebu Bekrit.

Maxime Rodinson

Medinasit dhe veçanërisht pjesëtarët e fisit Khazraxh, e ndjenin se kurejshtitët e ardhur nga Mekkeja bashkë me Muhammedin (të cilët i kishin xhelozuar gjithnjë), tani do të përpiqeshin ta mernin në duar sundimin. I Dërguari kishte vdekur dhe nuk kishte asnjë arsye tashmë përse t`u nënshtroheshin të huajve. Ata organizuan një mbledhje në shtëpinë e njërit prej klaneve medinase, atë të fisit Saida, për të diskutuar se si do të mund t`i mbronin interesat e tyre më së miri. Ata vendosën se më e mira do të ishte që ta zgjidhnin një nga mesi i tyre, Saad bin Ubaden, si Udhëheqës të Medines.
Ebu Bekri, i cili ishte në shtëpinë e Muhammedit, u lajmërua për këtë gjë dhe shpejtoi të shkonte në mbledhje bashkë me miqtë e tij, Umarin dhe Ebu Ubejden. Në rrugë, atyre iu bashkangjit edhe prijësi i fisit Aus, që ishte rival i fisit Khazraxh. Gjëja e fundit që do të donin të shihnin pjesëtarët e fisit Aus, ishte që sundimi të mbetej në duart e fisit Khazraxh. Nëpër rrugët e Medines, tensioni u përhap edhe tek pjesëtarët e fiseve të tjera, të cilët nuk donin të ishin gurë shahu në një luftë për pushtet, që mund të fillonte çdo çast. Teksa po binte nata, të gjithë e kishin harruar trupin e pajetë të Muhammedit, që rrinte shtrirë në kasollen e vogël të Aishes. 
Diskutimi që vazhdoi nën dritën e llambave dhe flakadanëve ishte i gjatë, i tensionuar dhe kaotik. Njëri nga medinasit sugjeroi që të kishte dy udhëheqës, një medinas dhe një mekkas. Shumë prej të pranishmive e kishin të qartë se kjo do të thoshte një ndarje për shoqërinë muslimane. Të gjithë po bërtisnin dhe madje mund të ketë patur edhe konfrontime fizike. (“Muhammedi”, 1971)
 

Dhe vërtet pati konfrontime fizike. Saad bin Ubadeja e kapi Umarin për mjekrre kurse Umari e kërcënoi se do ta vriste sikur t`i këpuste një qime të mjekrrës. Umari i tha Hubab ibn el-Mandhirit: “Zoti të vraftë!”. Ky i fundit ia ktheu me të njejtat fjalë.

Hubabi dëshpërimthi përpiqej për ta kontrolluar situatën. Teksa po përpiqej t`i ndalte ata që niseshin për t`i shprehur besnikëri Ebu Bekrit, një grup e sulmoi, ia mori shpatën dhe e nxorri jashtë. Këta ishin përkrahësit beduinë të muhaxhirëve. Hubabi e humbi shpatën e tij por vazhdoi t`i godiste medinasit që po i shprehnin besnikëri Ebu Bekrit. Ai i mallkoi duke thënë:

“O ensarë! Jam duke parë me sytë e mi se si fëmijët tuaj po luten për bukë në dyert e këtyre mekkasve dhe si në vend të bukës, përzihen me shqelma e me dhëmbë të thyer.”

Ebu Bekri e pyeti Hubabin:

“A ke frikë se unë kam për të bërë diçka të tillë?” Ai tha: “Jo! S`kam frikë prej teje por prej atyre që do të vijnë më pas.” Duke u përpjekur ta qetësonte, Ebu Bekri tha: “Po të ndodhë diçka e tillë, gjithmonë do të kesh të drejtë ta tërheqësh betimin tënd për besnikëri.” Hubabi ia ktheu: “Atëherë do të jetë tepër vonë dhe s`do të sjellë dobi.”

Ishte pikërisht kjo mbledhje kaotike, joformale dhe e zhurmshme që e zgjodhi Ebu Bekrin për Kalif. Medinasit i dhanë vetëm një përkrahje të ftohtë dhe të detyrueshme zgjedhjes së tij. Në këtë mbledhje, diskutimi nuk ishte në lidhje me zgjedhjen e personit më të kualifikuar për të udhëhequr. Umari, me shumë shkathtësi e mbajti të mbuluar çështjen e kualifikimit të nevojshëm për udhëheqës dhe nuk lejoi që të përmendej gjatë gjithë debatit. Çështje e kualifikimeve dhe cilësive të kandidatit për udhëheqës, u fundos nën pluhurin e një retorike të mjegullt.

Saad bin Ubadeja, prijësi i fisit Khazraxh dhe kandidati në zgjedhjen pa kritere dhe të “hapur për të gjithë” të Sakifes, ishte njëri nga personat që nuk pranoi t`i shprehte besnikëri Ebu Bekrit. Ai i tha:

“O Ebu Bekr! Po të mos isha kaq i sëmurë, do t`të dërgoja ty në Mekke, bashkë me miqtë e tu.”

Pas kësaj, Saadi u kërkoi miqve të tij që ta nxirrnin jashtë. Për një kohë, Ebu Bekri nuk e ngacmoi atë. Por një ditë, i dërgoi fjalë që të vinte tek ai dhe t`i betoheshte për besnikëri. Saadi nuk pranoi. Umari i bëri shtypje Ebu Bekrit që të merte betim prej tij me forcë. Por Beshir bin Saadi ndërhyri dhe tha: “Nëse Saadi nuk u ka dhënë besë njëherë, s`ka forcë që ta detyrojë për një gjë të tillë. Nëse e sulmoni, kjo do të çojë në gjakderdhje dhe i gjithë fisi Khazraxh do të ngrihet kundër jush. Për mendimin tim, s`do të ishte me mend që të përdorej forca për ta detyruar. Në fund të fundit, ai është një njeri i vetëm dhe si i tillë, s`mund të bëjë asgjë.”

Të gjithë ata që ishin të pranishëm pranë Kalifit, e miratuan mendimin e Beshirit dhe Saadi u la i qetë. Ai u shërua nga sëmundja e tij dhe pas tre vitesh, u shpërngul për në Siri.
Tekstet e fjalimeve të mbajtura në Sakife dhe përshkrimi i ngjarjeve të ndodhura me këtë rast, janë marrë nga burimet vijuese:
1- “Historia” e Taberiut
2- “Tarikh el-Kamil” nga Ibn Ethiri
3- “Kitab el-Imama ves-Sijasa” nga Ibn Kutajba Dinvariut
4- “Siret`ul-Halebije” nga Halebiu

 49. Lufta për pushtet IV

Kur Ebu Bekri u zgjodh Kalif në Sakife, ai, Umari dhe Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu u kthyen në xhaminë e të Dërguarit. Shumë njerëz ishin mbledhur aty dhe në mesin e tyre ishin edhe pjesëtarët e fisit Umejje, Saad bin Ebi Vakkasi, Abdurrahman bin Aufi dhe disa muhaxhirë të tjerë.
 

Duke i parë të mbledhur në grupe të vogla, Umari bërtiti: “Ebu Bekri u zgjodh si Kalif i muslimanëve. Tani të gjithë duhet t`ia shprehni besnikërinë atij. Ensarët, Ebu Ubejdeja dhe unë tashmë e kemi bërë këtë gjë.”
Umajjadët e pranishëm në xhami, ishin të parët që iu përgjigjën thirrjes së Umarit dhe që ia shprehën besnikërinë Ebu Bekrit. Saad bin Ebi Vakkasi, Abdurrahmn bin Aufi dhe të tjerët, vijuan nga pas.
Ditën e hënë, thuase e gjithë “paria” ia shprehi besnikërinë Ebu Bekrit. “Populli i thjeshtë” nuk ishte lajmëruar akoma për zgjedhjen e tij. Ata erdhën të martën në xhami dhe gjatë gjithë ditës, Ebu Bekri ishte i zënë duke i pranuar betimet e tyre për besnikëri. Vetëm ditën e mërkurë, Ebu Bekri pati kohë për t`u marrë me çështjet e tjera.
Në ndërkohë, gjatë gjithë asaj beteje për pushtet në Sakife, Ali ibn Ebu Talibi dhe pjesëtarët e tjerë të fisit Hashim, ishin të zënë me varrimin e të Dërguarit të Zotit. Kur ky i fundit ishte varrosur tashmë, Aliu dhe fisi Hashim u tërhoqën nëpër shtëpitë e tyre.

Shumë njerëz në Medine ia kishin shprehur besnikërinë Ebu Bekrit por kishte akoma disa të tillë që s`e pranonin për Kalif. Më i spikaturi ndër to ishte Ali ibn Ebu Talibi, prijësi i ri i familjes së hashimitëve. Kalifi i ri dhe këshilltarët e tij besonin se ishte absolutisht jetike që Aliu të shprehte besnikëri, njësoj si të gjithë të tjerët. Ata e thirrën Aliun por ai e refuzoi ftesën e tyre. Ky refuzim nga ana e tij e zemëroi Umarin. Siç kishte qenë faktori kryesor në zgjedhjen e Ebu Bekrit si Kalif, tani ai e kishte mbathur rolin më të lartë ekzekutiv në qeverinë e re të Sakifes.

Ai u nis bashk&eum