100 Autoritete Shi‘ite në Sahihët Sunni
© dielli.net
28.09.2008

PËRMBAJTJA:
′Ubejd Allah b. Musa el-′Absi

′Abbad bin Ja′kub el-Ravaxhani
′Abdul-Melik b. A′jan el-Kufi
′Abur-Rezzak es-San′ani 
′Auf ibn Ebi Xhamileh el-′A′rabi
Aban ibn Taghlib
Ibrahim ibn Jezid
Ahmed ibn el- Mufdil
Isma‘il ibn Abban el-Esdi el-Kufi el-varrak
Isma‘il ibn Khalifah el-Mellai el-Kufi
Isma’il ibn Zekerija el-Esdi el-Khalikan el-Kufi
Isma′il ibn ′Abbad
Isma‘il ibn ‘Abdur-Rahman ibn Ebu Kerime el-Kufi
Isma‘il ibn Musa el-Fazari el-Kufi 
Talid ibn Sulejman el-Kufi el-A’raxhi
Thabit ibn Dinar
Thuvejr ibn Ebu Fakhit
Xhabir ibn Jezid ibn el-Harith el-Xhu’fi el-Kufi  
Xherir ibn ‘Abdel-Hamid el-Dabi el-Kufi 
Xha‘fer ibn Zijad el-Ahmar el-Kufi 
Xha′fer ibn Sulejman el- Dab′i el- Basri (Ebu Sulejman)

Xhami’ ibn ‘Umejre ibn Tha‘lebe el-Kufi et-Tejmi
El-Harith ibn Hasire Ebu’l-Nu‘man el-Esdi el-Kufi 
El-Harith ibn ‘Abdullah el-Hamadani 
Habib ibn Ebu Thabit el-Esedi el-Kahili el-Kufi 
El - Hasan ibn Hejj
El- Hakam ibn ′Utejbe el- Kufi 
Hammad ibn ‘isa el-Xhehni 
Hamran ibn ‘Ajineh  
Khalid ibn Mukhlid el-Katvani 
Da‘ud ibn Ebu ‘Auf (Ebu’l-Hixhab)
Zubejd ibn el-Harith ibn ‘Abdul-Kerim el-Jami el-Kufi 
Zejd ibn ul-Hebe, Ebu’l-Hasan el-Kufi et-Temimi
Salim ibn Ebu’l-Xhe‘d el-Ashxha’i el-Kufi
Salim ibn Ebu Hafseh el-‘Ixhli el-Kufi
Sa‘d ibn Tarif el-Iskafi el-Henzeli el-Kufi
Sa‘id ibn Ashva’
Sa‘id ibn Khejthem el-Hilali
Selame ibn el-Fudejl el-Abrash
Selame ibn Kahil ibn Hasin ibn Kadih ibn Esed el-Hedrami, Ebu Jahja
Sulejman ibn Sa‘id el-Khuza’i el-Kufi
Sulejman ibn Tarkhan et-Tejmi el-Basri
Sulejman ibn Kerm ibn Mu‘adh
Sulejman ibn Mehran el-Kahili el-Kufi el-Esle’ el-A’mesh 
Sherik ibn ‘Abdullah ibn Sinan el-Nekhi el-Kufi kadiu 
Shu‘be ibn ul-Haxhxhaxh Ebu’l-vard el-‘Atki el-vasiti (Ebu Bestami)
Sa’sa’ ibn Savhan ibn Haxher ibn el-Harith el-‘Abdi
Tavus ibn Kisan el-Khavlani el-Hamadani el-Jemani
Zalim ibn ‘Amr ibn Sufjan, Ebu’l-Esved el-Du‘ali
‘Amir ibn va’ile ibn ‘Abdullah ibn ‘Umer el-Laithi el-Mekki
‘Abbad ibn Ja‘kub el-Esedi el-Ruvaxhni el-Kufi
‘Abdullah ibn Da‘ud
‘Abdullah ibn Shaddad ibn el-Had
‘Abdullah ibn ‘Umer ibn Muhammed ibn Aban ibn Salih ibn ‘Umejr el-Karashi el-Kufi
‘Abdullah ibn Lahi’e ibn ‘Ukbe el-Hedrami, kadiu dhe shejhu i Egjiptit 
‘Abdullah ibn Mejmun el-Kaddah el-Mekki 
‘Abdur-Rahman ibn Salih el-Esdi
‘Abdur-Rezzak ibn Humam ibn Nafi’ el-Himjeri el-San’ani
‘Abdul-Melik ibn ‘Ajan
‘Ubejdullah ibn Musa el-‘Abasi el-Kufi
‘Uthman ibn ‘Umejr ‘Abdul-Jekzan el-Thekefi el-Kufi el-Bexhli
‘Adi ibn Thabit el-Kufi
‘Atijje ibn Sa‘d ibn Xhenade el-‘Aufi
Al’ala’ ibn Salih et-Tejmi el-Kufi 
‘Alkame ibn Kejs ibn ‘Abdullah el-Nekh’i, Ebu Sibil
‘Ali ibn Bedime 
‘Ali ibn el-Xhe’d 
′Ali ibn Zeid
′Ali ibn Salih
‘Ali ibn Gurab Ebu Jahja el-Fazari el-Kufi 
‘Ali ibn Kadim Ebu’l-Hasan el-Khuza’i el-Kufi
‘Ali ibn el-Munthir el-Taraifi 
‘Ali ibn el-Hashim ibn el-Barid Ebu’l-Hasan el-Kufi el-Khazzazi el-‘aithi
‘Ammar ibn Zurejk el-Kufi
‘Ammar ibn Mu‘avije, ose Ibn Ebu Mu‘avije
‘Amr ibn ‘Abdullah Ebu Is‘hak el-Subai el-Hamadani el-Kufi 
‘Auf ibn Ebu Xhemile el-Basri, Ebu Sehl
El-Fadl ibn Dakin
Fadil ibn Merzuk el-Agar el-Ruvasi el-Kufi, Ebu ‘Abdur-Rahman
Fitr ibn Khalife el-Hannat el-Kufi
Malik ibn Isma’il ibn Zijad ibn Dirhem Ebu’l-Hasan el-Kufi el-Hindi
Muhammed ibn Khazim
Muhammed ibn ‘Abdullah el-Debi el-Tahani el-Nisaburi, Ebu ‘Abdullah el-Hakim
Muhammed ibn ‘Ubejdullah ibn Ebu Rafi’ el-Medeni
Muhammed ibn Fudejl ibn Gazvan Ebu ‘Abdur-Rahman el-Kufi 
Muhammed ibn Muslim ibn el-Ta’ifi
Muhammed ibn Musa ibn ‘Abdullah el-Katari el-Medeni
Mu‘avije ibn ‘Ammar el-Dihni el-Bexhli el-Kufi
Ma’ruf ibn Kharbuth el-Karkhi16
Mensur ibn el-Mu’temir ibn ‘Abdullah ibn Rabi’e el-Selemi el-Kufi
El-Minhal ibn ‘Amr el-Kufi, et-tabi’i
Musa ibn Kejs el-Hedremi, Ebu Muhammed
Nafi’ ibn el-Harith Ebu Da‘ud el-Nekha‘i el-Kufi el-Hamadani el-Subej’i
Nuh ibn Kejs ibn Rabah el-Hedani
Harun ibn Sa‘d el-‘Ixhli el-Kufi 
Hashim ibn el-Barid ibn Zejd Ebu ‘Ali el-Kufi
Hubejre ibn Merjem el-Himejri
Hisham ibn Zijad Ebu Mikdam el-Basri
Hisham ibn ‘Ammar ibn Nasr ibn Mejsere, Ebu el-valid
Hashim ibn Beshir ibn el-Kasim ibn Dinar el-vasiti, Ebu Mu’avije
Vaki ibn el-Xherrah ibn Melih ibn ‘Adi
Jahja ibn el-Xhezzar el-‘Arni el-Kufi 
Jahja ibn Sa‘id el-Kattani
Jezid ibn Zijad el-Kufi, Ebu ‘Abdullah
Ebu ‘Abdullah el-Xhedeli


Shkolla shi‘ite e mendimit është ndjekur nga shumë dijetarë të hershëm të Islamit, të cilët konsideroheshin të besueshëm dhe autoritete të besuara, ndërsa transmetimet e tyre merreshin për bazë gjerësisht nga dijetarët e famshëm sunni.


Po të marrim si shembull vetëm Bukhariun, do të krijohej një listë e gjatë e autoriteteve shi‘ite në të cilat ai është mbështetur në Sahih-un e tij.


Më poshtë vijon një listë e disa prej autoriteteve të tillë, në të cilët dinjitarët sunni të Hadithit janë bazuar në transmetim hadithesh, duke cituar titullin e kreut vetëm për një hadith nga secili autoritet.


Lexuesi do të vërejë termin rafidi herë pas here në jetëshkrimet vijuese. Dijetarët sunni zakonisht e përkufizojnë një rafidi si një shi‘i që qorton ose kundërshton haptazi legjitimitetin e kalifëve përpara ‘Aliut.


′Ubejd Allah b. Musa el-′Absi (vd. 213 H.)


    Sahih Bukhari [kitab al-′iman]  Sahih Muslim [kitab al-′iman]  Sahih al-Tirmidhi [kitab al-salat] Sunen al-Nesa′i [kitab al-sahv]  Sunen Ebu Davud [kitab al-tahareh]  Sunen Ibn Maxheh [kitab al-mukaddemeh] "Ebu Davudi ka thënë: Ai ishte një shi‘i i paepur, hadithet e tija janë të pranueshme ... Ibn Mundeh ka thënë:


“Ahmed ibn Hanbeli ua bënte me shenjë njerëzve ‘Ubejdullahun, ngase ai ishte i mirëjohur për rafd dhe nuk pranonte në shtëpi asnjeri me emrin Mu′avije."


[The Creed of the Imaam of Hadeeth al-Bukhari and of the Great Scholars, (Salafi Publications, UK, 1997), f. 89, c.n. edh-Dhehebi, Sijar A′lem en-Nubala, vëll. IX, ff. 553-557.] "Njeri i përzotshëm, një prej dijetarëve të rëndësishëm shi‘itë... i konsideruar i besuar nga Jahja bin Mu′ini; Ebu Hatimi ka thënë se është i besuar, besnik... el-′Ixhli ka thënë: Ai ishte autoritet mbi Kur′anin..." [edh-Dhehebi, Tedhkiretu’l-Huffadh, tek ′Ubejd Allah b. Musa el-′Absi]


′Abbad bin Ja′kub el-Ravaxhani (vd. 250 H.)


    Sahih Bukhari [kitab al-tevhid] Sahih al-Tirmidhi [kitab al-menakib] Sunen Ibn Maxheh [kitab ma xha′ fi al-xhena′iz] Ai ishte një rafidi i besuar dhe hadithi i tij ndodhet tek (Sahihu i) Bukhariut. [Ibn Haxher el-′Askalani, Takrib et-Tahdhib, te ′Abbad b. Ja′kub el-Ravaxhani] Ebu Hatimi ka thënë:


“Ai ishte një shejh [i shkencës së hadithit], i besuar.”


Ibn ′Adiu ka thënë:


“Ai denonconte selefët. Në të kishte ekstremizëm në shi′izëm.” Salih bin Muhammedi ka thënë: “Ai denonconte ′Uthmanin. E kam dëgjuar të thotë se ‘Allahu është tepër i drejtë për t’i futur në Xhennet Talhain dhe Zubejrin, pasi që ata i dhanë bejatin ′Ali dhe pastaj e luftuan.’ Ibn Hibbani ka thënë: “Ai ishte një rafidi që ftonte (në besimin e tij). Ai përcolli këtë hadith: "Nëse e shihni Mu′avijen në minberin tim, vriteni!" [Ibn Haxher el-′Askalani, Tahdhib al-Tahdhib, te ′Abbad bin Ja′kub el-Ravaxhani.]


′Abdul-Melik b. A′jan el-Kufi


Sahih al-Bukhari [kitab al-tevhid] Sahih Muslim [kitab al-′iman] Sahih et-Tirmidhi [kitab tefsir el-Kur′an] Sunen en-Nesa′i [kitab al-′iman ëa al-nudhur] Sunen Ebu Davud [kitab al-buju′] Sunen Ibn Maxheh [kitab ez-zekah] Ai ishte shi‘i rafidi, një ndër njerëzit e opinionit. [Ebu Xha′fer el-′Ukajli, Du′afa el-′Ukajli, tek ′Abdul-Melik bin A′jani] Ai ishte rafidi, i besuar (saduk). [el-Mizzi, Tahdhibu’l-Kemal, tek ′Abdul-Melik bin A′jan"] el-′Ixhli ka thënë:


“Ai ishte nga Kufa, tabi′i dhe i besuar.” Sufjani ka thënë: “′Abdul-Melik bin ′A′jan shi‘iti na ka transmetuar ... ai ishte rafidi për ne, njeri i opinionit.” Hamidi thoshte: “Ata tre vëllezërit, ′Abdul-Meliku, Zurareh e Hamrani ishin rafidi të gjithë. Ebu Hatimi ka thënë: “Ai ishte ndër më të parët që përqafuan shi‘izmin, ai ishte në pozitën e besueshmërisë, me hadithe të mira, të cilat registrohen. [Ibn Haxher el-′Askalani, Tahdhib et-Tahdhib, tek ′Abdul-Melik bin A′jani.]


′Abur-Rezzak es-San′ani (vd. 211 H.)


 Sahih Bukhari [kitab al-′iman] Sahih Muslim [kitab al-′iman] Sahih et-Tirmidhi [kitab al-taharah] Sunen Nesa′i [kitab al-taharah] Sunen Ebu Davud [kitab al-taharah]  Sunan Ibn Maxheh [kitab al-mukaddemeh fi el-′iman] Ibn ′Adiu ka thënë:


“Ata (muhadithët) nuk shihnin asnjë problem me hadithin e tij përveccse të mveshurit të shi‘izmit atij ... Ai ishte burrë i hakut dhe përcillte hadithe në lavdërim të Ehlu’l-Bejtit dhe nënvleftësim të të tjerëve ... Mukhlid esh-Shu′ejri ka thënë: “Isha me ′Abdur-Rezzakun kur u përmend Mu′avija. ′Abdur-Rezzaku tha: ′Mos na e ndotni kuvendin me përmendjen e farës së Ebu Sufjanit!” [el-Mizzi, Tahdhibu’l-Kemal, te ′Abdur-Rezzak es-San′ani.] Ibn ′Adiu ka transmetuar nga ′Abdur-Rezzaku se i Dërguari i Allahut (s.a.v.s) ka thënë: "Nëse e shihni Mu′avijen në minberin tim, vriteni!" [el-Dhehebi, Mizan al-′I′tidal, te ′Abdur-Rezzak es-San′ani.]


′Auf ibn Ebi Xhamileh el-′A′rabi (vd. 146 H)


Sahih Bukhari [kitab al-′iman] Sahih Muslim [kitab al-mesaxhid ve mavadi′ es-salat]  Sahih al-Tirmidhi [kitab es-salat]  Sunen Nesa′i [kitab et-taharah] Sunen Ebu Davud [kitab es-salat] Sunen Ibn Maxheh [kitab es-salat] Ai ishte rafidi, por i besueshëm … Ai konsiderohej i besueshëm nga shumë dijetarë, dhe kishte shi‘izëm në të. [edh-Dhehebi, Sijer A′lem en-Nubela, tek ′Auf ibn Ebi Xhamileh.] ′Aufi ishte kaderi, shi′i, shejtan! [Ebu Xha′fer el-′Ukajli, Du′afa al-′Ukajli, tek ′Auf ibn Ebi Xhamileh.] Ai anonte nga shi′izmi.


Ibn Ma′ini ka thënë për të: i besuar, Nesa′iu ka thënë për të: shumë i besuarVery reliable. [el-Mizzi, Tahdhibu’l-Kemal, tek ′Auf ibn Ebi Xhamileh.] Pyetje: Por ndoshta Bukhariu, Muslimi dhe të tjerët janë mbështetur te këta njerëz pa i ditur bindjet e tyre të vërteta; si qëndron e vërteta? Përgjigje: Këta dijetarë të mëdhenj ia kanë kushtuar jetët e tyre regjistrimit dhe transmeimit të haditheve, studimit të jetëshkrimeve dhe përshkrimeve të transmetuesve të tyre.


Shumica e tyre kanë përpiluar libra në shkencën e rixhal-it. Edhe pse selektivizmi i tyre dhe përzgjedhja e autoriteteve dhe materialeve nga ata dëshmon pikëpamjet e tyre të forta sunnite, ata prapëseprapë e panë veten të mbështeten tek ata shi′itë që i konsideronin të besueshëm.


Kjo megjithë faktin se shi′izmi i tyre shprehet me mosaprovim prej këtyre dijetarëve! Kështu, të thuhet se Bukhariu, Muslimi dhe të tjerët në të vërtetë nuk e dinin besimin e këtyre transmetuesve shi′itë do të thotë t’i quash ata jokompetentë në fushën e tyre! Pyetje: Përse atëherë nuk u mbështetën ata vetëm në autoritete sunnite? Përgjigje: Mesa duket ata nuk ishin aq të paragjykuar dhe mendjengushtë sa disa nga vëllezërit tanë sunni që ngulmojnë në shoqërimin e besimit shi′i me të gjitha llojet e akuzave të rreme.


Duhet të jetë e qartë nga këto jetëshkrime se qortimi i disa kalifëve dhe sahabëve – mbështetur në dëshmi të padiskutueshme historike – tolerohej nga dijetarët sunni të brezave të parë.


Pyetje: A mbështeten ndërkaq shi′itët tek transmetuesit sunni në librat e tyre? Për sa kohë që transmetuesi sunni nuk njihet për armiqësinë e tij ndaj Ehlu’l-Bejtit dhe konsiderohet i besuar, ai pranohet nga muhadithët shi‘itë.


Përfundim: Është fakt se një pjesë domethënëse e literaturës sunnite të hadithit do të humbiste nëse materiali nga transmetuesit shi‘itë do të refuzohej. Shkolla shi ‘ite e mendimit ka qenë gjithmonë dhe mbetet një alternativë e mirëevidentuar e pikëpamjes sunnite Më poshtë vijojnë emrat e njëqind autoriteteve shi‘ite, në renditje alfabetike (sipas alfabetit arab), mbi të cilët janë mbështetur gjerësisht dijetarët e mëdhenj sunni në përpilimet e tyre të hadithit dhe në vetë mësimin e shkencave të lidhura me hadithin etj.


1. Aban ibn Taghlib


Ai ishte recitues i Kur’anit. Dhehebiu ia ka regjistruar biografinë në Mizan duke thënë:


“Aban ibn Taghlib (MET) i Kufes, është një shia i vendosur. Megjithkëtë, ai është i besuar; prandaj, ne do të mbështetemi në besueshmërinë e tij dhe do e lëmë të dënohet për risinë e tij.” Ai po ashtu thotë se Ahmed ibn Hanbeli, Ibn Ma‘ini dhe Ebu Hatimi e kanë vendosur besimin e tyre në të. Ibn ‘Adiu merr prej tij e thotë se është “ekstremist në shiizmin e tij.” Ibn Sa‘di e përshkruan si “devijues të hapët.”


Dhehebiu vazhdon në përshkrimin e meritave të tij, duke e përfshirë si autoritet sipas Muslimit dhe autorëve të katër Suneneve: Ebu Da‘udit, Tirmidhiut, Nesa‘iut e Ibn Maxhes, duke ia shënuar emrin me inicialet e tyre.


Referojuni transmetimit të tij të hadithit në Sahih Muslim, në katër Sunen-et përmes el-Hakamit dhe el-A’meshit, krahas Fudejl ibn ‘Umerit. Sufjan ibn ‘Ajine, Shu‘beh dhe Idris el-Avdiu e citojnë atë, siç shënon Muslimi. Ai, Allahu e mëshiroftë, vdiq më 141 H.


2. Ibrahim ibn Jezid


Ai quhet Ibrahim ibn Jezid ibn ‘Umer ibn ul-Esved el-Nekha‘i el-Kufi, el-fekih. E ëma është Malika bija e Jezid ibn Kejs el-Nekha‘iut dhe motra e el-Esvedit, Ibrahimit dhe ‘Adbur-Rahmanit, bijve të Jezid ibn Kejsit.


Ashtu si xhaxhallarët e tyre ‘Alkame dhe ‘Ubej, bijtë e Kejsit, ata ishin ndër më të besueshmit dhe autoritarët në tërë muslimanët. Autorët e gjashtë sahih-ëve, si dhe të tjerët, janë mbështetur të gjithë mbi autoritetin e tyre, pa harruar se ishin shii.


Sa për heroin tonë Ibrahim ibn Jezid, ai është përfshirë me dinjitarët shiitë nga Ibn Kutejbe në f. 206 të veprës el-Ma’arif ku ai radhit disa dinjitarë shii, duke e marrë besueshmërinë e tij për të mirëqenë.


Drejtojuni haditheve të tij në Sahih ul-Bukhari e Muslim cituar nga nëna e dajës së tij ‘Alkame ibn Kejs, dhe nga Humam ibn el-Harithi, Ebu ‘Ubejde ibn ‘Abdullah ibn Mes’udi, ‘Ubejde, el-Esved ibn Jezidi, xhaxhai i tij. Referojuni po ashtu haditheve të tij në Sahih Muslim nëpërmjet dajës së tij ‘Abdur-Rahman ibn Jezidit, dhe Sehm ibn Munxhebit, Ebu Mu’ammerit, ‘Ubejd ibn Nedles, e ‘abisit.


Në dy sahih-ët, ai citohet nga Fudejl ibn ‘Umeri, Mughire, Zijad ibn Kulejbi, vasili, el-Hasan ibn ‘Ubejdullahi, Hammad ibn Ebu Sulejmani e Sammaku. Ibrahimi u lind më 50 H. dhe vdiq në moshën 95 ose 96-vjeçare, katër muaj pas vdekjes së Haxhxhaxhit.


3. Ahmed ibn el-Mufdil


Ai është Ahmed ibn el-Mufdil ibn el-Kufi el-Hafri. Ebu Zer’e dhe Ebu Hatimi e citojnë dhe e mbështesin atë duke qenë plotësisht të vetëdijshëm për statusin e tij ndër shii. Në biografinë e Ahmedit, siç pohohet në el-Mizan, Ebu Hatimi e thekson këtë fakt duke thënë:


“Ahmed ibn ul-Mufdili është një nga prijësit shii dhe është besnik.”


Dhehebiu e përmend në librin e tij el-Mizan, duke i vënë pas inicialet e Ebu Da‘udit dhe Nesa‘iut, si tregues se ata e quajnë autoritet. Referojuni haditheve të tij në sahih-ët e tyre përmes Thevriut. Ai transmetoi përmes Asbat ibn Nasirit e Isra‘iut.


4. Isma‘il ibn Abban el-Esdi el-Kufi el-varrak


Mentor i Bukhariut, siç pohon ky vetë në Sahih-un e tij. Dhehebiu shkruan në Mizan se Bukhariu dhe Tirmidhiu janë mbështetur te ai. Ai gjithashtu pohon se Jahjai dhe Ahmedi kanë marrë prej tij; se Bukhariu ka thënë: i besuar (saduk), dhe se të tjerë kanë pohuar:


“ai praktikonte shiizmin.”


Vdiq më 286, kurse Kejseraniu thotë se kjo ndodhi më 216 H. Bukhariu ka transmetuar prej tij drejtpërsëdrejti mëse njëherë në Sahih-un e tij, siç pohon Kejseraniu dhe të tjerë.


5. Isma‘il ibn Khalifah el-Mellai el-Kufi.


Kunijeti i tij është Ebu Isra‘il, me të cilin edhe njihet. Dhehebiu e ka përmendur në kreun e nofkave në Mizan, ku dhe ka pohuar:


“Ka qenë shia i urryer, nga ekstremistët që demaskonin ‘Uthmanin dhe ka përcjellë për të fjalë të shumta që s’ka nevojë t’i përmendim, e prapëseprapë Tirmidhiu ka përcjellë prej tij në Sahih e po kështu shumë nga autoritetet e sunen-eve. Ebu Hatimi ia ka quajtur hadithin të mirë. Ebu Zarah ka thënë: i besuar; në mendimin e tij ka ekstremizëm.” Ahmedi ka thënë: “Hadithi i tij shkruhet.” Ibn Ma‘ini ka pohuar një herë: “Është autentik.” El-Felasi ka thënë: “Nuk është nga gënjeshtarët.”


Drejtojuni hadithit të tij në Sahih et-Tirmidhi e gjetkë, nga el-Hakem ibn ‘Utejbeh. ‘Atijje el-‘Aufi ka tansmetuar prej tij. Po ashtu, Isma‘il ibn ‘Amr el-Bexheli dhe një grup nga autoritetet e këtij rangu. Ibn Kutejbeh e ka përfshirë me dinjitarët shiitë në librin e tij el-Ma’arif.


6. Isma’il ibn Zekerija el-Esdi el-Khalikan el-Kufi


Dhehebiu ia ka bërë jetëshkrimin në el-Mizan, duke thënë:


“Isma’il ibn Zekerija el-Khalikani el-Kufi, saduk, shia” dhe e ka përfshirë me ata që pranohen nga autorët e sahih-ëve duke ia shënuar emrin me treguesin e pajtimit të njëzëshëm të tyre për besnikërinë e tij. Drejtojuni hadithit të tij në Sahih-un e Bukhariut i përcjellë nga Muhammed ibn Savkahi dhe ‘Ubejdullah ibn ‘Umeri; hadithit të tij në Sahih-un e Muslimit, i përcjellë nga Suhejl e Malik ibn Maghuli, etj. Ndërsa hadithi i tij i përcjellë nga asim el-Ahvali gjendet në të dy Sahih-ët. Prej tij ka transmetuar Muhammed ibn es-Sabah dhe Ebu Rabijje te të dy Sahih-ët, e Muhammed ibn Bekkar te Muslimi. Vdiq në Bagdad më 174 H. Të qenurit e tij shia është e hapur dhe e njohur, gjersa i mveshën pohimin se “Ai që thirri robin e Tij nga ana e Turit ishte ‘Ali ibn Ebi Talibi.” Po ashtu, ai gjoja pohonte: “I Pari e i Fundit, i Jashtmi e i Brendshmi është ‘Ali ibn Ebi Talibi.”


Kjo, pa dyshim është një ndër shpifjet e armiqve të këtij burri për shkak të qenies ndër pasuesit e ‘Aliut dhe preferuesit e këtij mbi të tjerët. Në jetëshkrimin e tij në el-Mizan, Dhehebiu, pasi i përmend këto mite rreth tij, pohon:


“Këto fjalë ndaj Khalikanit nuk kanë bazë; ato janë prej fjalëve të të paudhëve...”


7. Isma‘il ibn ‘Abbad


Emri i tij është Isma‘il ibn ‘Abbad ibn ul-‘Abbas et-Talekani (Ebu el-Kasim), i njohur më mirë si es-Sahib ibn ‘Abbad. Dhehebiu e ka përmendur në el-Mizan, duke i vënë DT pranë emrit, për të treguar se si Da‘udi ashtu edhe Tirmidhiu mbështeten tek ai në sahih-ët e tyre.2


Pastaj ai vazhdon duke e përshkruar si “një shia i talentuar, njeri i letrave”. Të qenit e tij shia është fakt që s’mund të dyshohet prej askujt. Ja përse ai dhe babai i tij fituan nota të larta prestigji e madhështie në shtetin bujid.


Ai qe i pari vezir që u quajt sahib (shok), ngase që në adoleshencë ishte shok i Mu’ajjed el-Davle ibn Buvejhit. Ky llagap e ndoqi gjersa u rrit dhe filloi të njihej me atë emër. Më pas, ai u përdor për cilindo që mbante të njëjtën përgjegjësi në qeveri. Fillimisht, ai qe vezir i Mu’ajjed el-Davle Ebu Mansur ibn Rukn el-Davle ibn Buvejhit.


Pas vdekjes së këtij, në Sha’ban 373 H. në Xhurxhan, Ebu’l-Hasan ‘Aliu, i njohur më mirë si Fakhr el-Davle, vëllai i Mu’ajjedit, mori pushtetin dhe ia ruajti pozitën Sahibit.


Fakhr el-Davle e nderoi dhe ia plotësoi dëshirat Sahibit, ashtu siç bëri i ati Ebu ‘Abbad ibn ul-‘Abbasi, kur i shërbente babait të Fakhr el-Davlit, Rukn el-Davlit.


Kur, në moshën 59-vjeçare, Sahibi vdiq mbrëmjen e së enjtes së 24 Seferit 385, në Rej, qyteti mbylli dyqanet në shenjë zie dhe njerëzit u mblodhën para shtëpisë së tij në pritje të arkivolit.


Fakhr el-Davle, i shoqëruar nga ministrat qeveritarë e prijësit ushtarakë, shkoi aty me rroba zie. Kur arkivoli doli nga shtëpia, njerëzit thirrën njëzëri “Allahu Ekber!”, puthën tokën në shenjë madhërimi dhe Fakhr el-Davle e ndoqi arkivolin në këmbë bashkë me turmën dhe qëndroi me ta gjatë zisë tre-ditore.


Poetët recituan elozhe, dijetarët mbajtën ceremoni përkujtimore dhe ai u lavdërua nga ata që s’arritën t’ia ndiqnin xhenazen. Ebu Bekr Khavarizmi tha:


“Sahib ibn ‘Abbadi u rrit në prehrin e ministrisë, mësoi të zvarritej dhe të ecte brenda mureve të saj, u ushqye nga gjinjtë më të shëndetshëm të saj dhe e trashëgoi ministrinë nga paraardhësit e tij.”


Ebu Sa‘id el-Rustemi thuri këto vargje për të: Ai ministrinë e trashëgoi si hallkë në një zinxhir Njeri i madh, ish ai, trashëgimtar i njerëzve të mirë Për ministrinë e el-‘Abbasit, ‘Abbadi po ju tregon Dhe nga ‘Abbadi ngjarjet, Isma‘ili po jua dëfton.


Në biografinë e tij të Sahibit, Tha‘lebiu thotë:


“S’mund të gjej fjalë për ta përshkruar drejt statusin e lartë të Sahibit në dije dhe arte, apo prestigjin që ai gëzon si mirëdashës e bujar, apo virtytet e tij të rralla dhe zotërimin e meritave të ndryshme. Më e mira fjali që mund të thur për të s’ia jep dot as hakun më të paktë virtyteve e pozitës së tij, dhe përshkrimi im më i arrirë nuk mund të jetë i drejtë ndaj virtyteve e tipareve të tij.”


Sahibi shkroi shumë libra të çmuar, përfshi el-Muhit në gjuhë, në shtatë vëllime, me kapitujt e renditur alfabetikisht. Ai ngriti një librari që s’e kishte shoqen. Nuh ibn el-Mensuri, një nga mbretërit e Sam’anit, i shkroi njëherë për ta ftuar të vihej në krye të këshillit të tij të ministrave e të drejtonte çështjet e mbretërisë. Ai i kërkoi ndjesë, duke i thënë se nevojiteshin katërqind deve vetëm për transportin e librarisë së tij. Kaq duhet t’ju mjaftojë për të.


8. Isma‘il ibn ‘Abdur-Rahman ibn Ebu Kerime el-Kufi


I njohur më mirë si el-Sadi, ai është zbërthyesi i shquar i Kur’anit Famëlartë. Duke treguar biografinë e tij, Dhehebiu e përshkruan si të “akuzuar me shiizëm.”


Husein ibn vakid el-Maruzi e diskuton atë duke pretenduar se e kishte dëgjuar njëherë të mallkonte Ebu Bekrin dhe ‘Umerin.


Megjithë tërë këto akuza, ai citohet nga el-Thevriu, Ebu Bekr ibn ‘Ajjashi dhe shumë të tjerë të atij kalibri.


Muslimi dhe autorët e katër sahih-ëve e mbajnë si autoritet, ndërsa Ahmedi i dhuron atij tërë besimin e vet.


Ibn ‘Adi thotë se ai është besnik. Jahja el-Kattani thotë se s’ka ndonjë të keqe me hadithet që ai përcjell. Jahja ibn Sa‘idi thotë:


“Kurrë s’kam dëgjuar ndonjeri të flasi keq për Sadin; askush s’ka hequr dorë prej tij.”


Ibrahim el-Nekha‘iu kaloi njëherë pranë Sadit kur ky po komentonte Kur’an. Ibrahimi tregoi se Sadi po e komentonte Kur’anin sipas metodave të zakonshme.


Nëse lexoni për Sadin në Mizan ul-I’tidal, do të gjeni më shumë hollësira për çka pohuam më lart. Drejtojuni haditheve të Sadit në Sahih Muslim nga Enes ibn Maliku, Sa‘d ibn ‘Ubejde dhe Jahja ibn ‘Abbadi. Ebu ‘Avane, el-Thevriu, Hasan ibn Salihu, Za’ide dhe Isra‘ili e kanë cituar, duke qenë ai mentor i tyre, siç pohojnë katër sahih-ët. Vdiq më 127 H.


9. Isma‘il ibn Musa el-Fazari el-Kufi


Mizan-i i Dhehebiut citon Ibn ‘Udejin me fjalët:


“Njerëzit i urrenin pikëpamjet e tij ekstreme shiite.” Aty po ashtu citohet ‘Abdani duke thënë: “Hammadi dhe Ibn Ebi Shejbe e kundërshtonin të vizituarit tonë të tij.” Ai e pyeti njëherë se si ia çonte me “atë imoral që mallkon të parët tanë.


Megjithkëtë, si Ibn Khuzejme ashtu dhe Ebu ‘Arube e citojnë atë, si mësues i tyre. Ai është në një kategori me Ebu Da‘udin dhe Tirmidhiun që e citojnë dhe mbështeten te autoriteti i tij në sahih-ët e tyre.


Ebu Hatimi e përmend dhe e quan të besuar. Nesa‘iu thotë “ai është në rregull”. Gjithë kjo pohohet në biografinë e këtij burri në Mizan-in e Dhehebiut.


Referojuni haditheve të tij në Sahih ul-Tirmidhi dhe Sunen Ebu Da‘ud transmetuar nga Maliku, Sheriku dhe ‘Umer ibn Shakiri, një mik i Enesit. Vdiq më 245 H. Ai ishte biri i motrës së el-Sadit, ndonëse ai vetë mund ta ketë mohuar këtë, va‘Llahu a‘lem.


10. Talid ibn Sulejman el-Kufi el-A’raxhi


Ibn Ma‘ini e përmend dhe thotë:


“Ai e kishte zakon të mallkonte ‘Uthmanin. Disa nga ‘uthmanitë e dëgjuan këtë. Ata e gjuajtën me gurë dhe ia thyen këmbën, prej nga vjen dhe nofka e tij “el-A’raxh”, çaluesi.


Ebu Da‘udi e përmend duke thënë se ai është rafidi që mallkon Ebu Bekrin e ‘Uthmanin. Mëgjithë tërë këtë, Ahmedi dhe Ibn Nemiri mbështeten në autoritetin e tij edhe pse ia dinë bindjet shiite. Ahmedi ka thënë:


“Talidi është një shia i talentuar, por prapëseprapë ne s’mundëm të gjenim asgjë të gabuar në atë që ai transmetoi.”


Dhehebiu e ka përmendur në el-Mizan, duke cituar pohime rreth tij nga dijetarët, si më lart. Ai vë inicialet e Tirmidhiut pas emrit të tij për të shënuar se ky e konsideron atë autoritet.


Drejtojuni haditheve të tij në Sahih ul-Tirmidhi përmes ‘Ata ibn el-Sa‘ibit dhe ‘Abdul-Malik ibn ‘Umejrit.


11. Thabit ibn Dinar


Thabiti njihet më mirë si Ebu Hamza el-Thumali. Të qenit e tij shia është e qartë si drita e diellit. Autori i el-Mizan-it e përshkruan duke treguar se emri i ‘Uthmanit u përmend njëherë në praninë e tij. Ebu Hamzai pyeti me sarkazëm:


“Kush është ‘Uthmani?!”


Aty po ashtu pohohet se Sulejmani e përfshin Ebu Hamzain me rafidi-të. Dhehebiu ia vendos inicialet e Tirmidhiut pas emrit si tregues i të qenit autoritet. vaki’u e Ebu Na‘imi e citojnë dhe ia përdorin emrin si autoritet.


Shihni hadithet e tij te Tirmidhiu nga Enesi, el-Sha‘biu e të tjerë të këtij kalibri. Ai, Allahu e mëshiroftë, vdiq më 150 H.


12. Thuvejr ibn Ebu Fakhita


Njihet më mirë si Ebu Xhehm el-Kufi, rob i liruar i Umm Hani’, bijës së Ebu Talibit. Dhehebiu e ka përmendur në Mizan dhe ka cituar thënien e Junus ibn Ebu Ishakut se ai ishte rafidi.


Megjithatë, si Sufjani, ashtu dhe Shu’be e kanë cituar atë, dhe Tirmidhiu i ka përcjellë disa nga hadithet e tij në Sahih, me autoritetin e Ibn ‘Umerit dhe Zejd ibn Arkamit.


Gjatë kohës së Imamit el-Bakir, ai i qëndroi besnik Imamit, e u bë i njohur për këtë.


Lidhur me këtë, ai bëri dialogje interesante me kadiun ‘Amr ibn Dher, bashkëkohësin e tij Ibn Kejs dhe Selt ibn Bahramin të cilët e dëshmojnë këtë fakt.


13. Xhabir ibn Jezid ibn el-Harith el-Xhu’fi el-Kufi


Dhehebiu ia ka rrëfyer biografinë në el-Mizan, duke e përshkruar si një nga ‘ulematë shii. Ai citon Sufjanin duke pohuar se e ka dëgjuar Xhabirin të thotë se dija e Profetit i kaloi ‘Aliut e më pas Hasanit e kështu me rradhë gjersa arriti Imamin Xha‘fer es-Sadik, që ishte bashkëkohës i tij.


Muslimi e ka përmendur në një prej krerëve të parë të Sahih-ut të tij, duke cituar el-Xharren i cili e kish dëgjuar Xhabirin të thoshte se ai dinte shtatëdhjetë mijë hadithe të Profetit të përcjella me autoritetin e babait të Imam Xha‘ferit.


Ai gjithashtu ka cituar Zuhejrin duke thënë:


“Unë di pesëdhjetë mijë hadithe, asnjërin prej të cilëve s’i kam transmetuar akoma.” Një ditë, ai citoi një hadith dhe tha, “Ky është njëri prej pesë-dhjetë mijë haditheve.” Sipas jetëshkrimit të tij në el-Mizan-in e Dhehebiut, saherë Xhabiri transmetonte hadith nga Imam Bakiri, ai thonte: “vasi-u i vasi-ve të Profetit (s) më ka transmetuar se...”


Në biografinë e tij në el-Mizan, Ibn ‘Udej thotë:


“Populli fliste se ai besonte në kthimin.”


Duke u mbështetur në autoritetin e Za’ides, Dhehebiu ia ka përfshirë biografinë në el-Mizan dhe ka thënë:


“Xhabir el-Xhu‘fiu është një rafidi që mallkon...”


Megjithëkëtë, si Nesa‘iu ashtu dhe Ebu Da‘udi mbështeten në autoritetin e tij. Referojuni hadithit që ai tregon lidhur me sexhdet e papritura në të dy Sahih-ët. Shihabiu, Ebu ‘Avane dhe shumë të tjerë të kalibrit të tyre e citojnë atë.


Dhehebiu, që e përmend atë në el-Mizan, ka vënë inicialet e Ebu Da‘udit dhe Tirmidhiut pas emrit të tij për të treguar mbështetjen e tyre në autoritetin e tij. Ai gjithashtu citon Sufjanin duke thënë se Xhabir el-Xhu‘fiu i frigohet Allahut kur përcjell hadith, dhe se ai kishte pohuar:


“Kurrë nuk kam parë ndonjeri më të përzotshëm se Xhabirin.”


Ai gjithashtu citon Shu‘ben që thotë se Xhabiri është besnik, dhe “Saherë që Xhabiri transmetonte hadith, ne dëgjonim, ngase ai ishte më i besuari ndër të gjithë.” vaki’u thonte:


“Nëse dyshimi të kaplon mendjen, mund të dyshosh këdo, përveç Xhabir el-Xhu‘fit”


Dhe se Ibn ‘Abd el-Hakami e kishte dëgjuar Shafi‘iun të tregonte se Sufjan Thevriu i tha njëherë Shu‘bes:


“Nëse e dyshon ndonjëherë Xhabirin, kjo do të shënojë fundin e miqësisë sonë.”


Xhabiri, Allahu e mëshiroftë, vdiq ose më 127, ose më 128.


14. Xherir ibn ‘Abdel-Hamid el-Dabi el-Kufi


Në veprën e tij el-Ma’arif, Ibn Kutejbe e përfshin me dinjitarët shii ndërsa Dhehebiu e përmend në el-Mizan, duke ia nënvizuar emrin për të treguar pajtimin e sahih-ëve në mbështetje të autoritetit të tij. Ai e ka lavdëruar me fjalët:


“Ai është dijetari i Rejjit, në autoritetin e të cilit mbështeten shumë autorë”


Duke e dëshmuar konsensusin e opinionit lidhur me besueshmërinë e tij. Drejtojuni haditheve të tij në Sahih ul-Bukhari dhe Muslim nga A’meshi, Mugire, Mensuri, Isma‘il ibn Ebu Khalidi dhe Ebu Is’hak el-Shejbaniu.


Kutejbe ibn Sa‘id ibn Jahjai dhe ‘Uthman ibn Ebu Shejbe ia kanë cituar secili hadithet, siç tregojnë të dy sahih-ët. Ai, Allahu ia prehtë shpirtin në paqe, vdiq në Rej më 187 H., në moshën 77-vjeçare.


15. Xha‘fer ibn Zijad el-Ahmar el-Kufi


Ebu Da‘udi e ka përmendur me fjalët:


“Ai është një shia i besuar.” El-Xhuzxhaniu ka thënë: “Ai ka devijuar nga rruga”, në kuptimin: nga rruga e Xhuzxhaniut te ajo e Familjes së Profetit (s). Ibn ‘Adiu e ka përshkruar si një shia i devotshëm. Nipi i tij Husein ibn ‘Ali ibn Xha‘fer ibn Zijadi thotë: “Gjyshi im Xha‘feri qe ndër prijësit shiitë të Khurasanit.”


Ebu Xha‘fer Davanikiu urdhëroi t’i vinin kollare3 rreth qafës atij dhe një grupi shiish e t’i tërhiqnin zvarrë si qenër; pastaj i futi në burgje nëndhese për një kohë të gjatë.


Ibn ‘Ajine, vakiu, Ebu Gasani, el-Mehdiu, Jahja ibn Bishr el-Hariri dhe Ibn Mehdiu kanë cituar secili hadithet e tij, duke qenë ai mentori i tyre.


Ibn Ma‘ini e të tjerë e konsiderojnë atë autoritet në hadithet e Profetit (s). Ahmedi ia përshkruan hadithet si sahih.


Dhehebiu e ka përmendur në el-Mizan dhe treguar çka u tha më lart, duke vënë inicialet e Nesa‘iut dhe Tirmidhiut pas emrit të tij, si tregues i mbështetjes së tyre mbi të.


Referojuni hadithit të tij të cituar në sahih-ët e tyre nga Bejan ibn Bishri dhe ‘Ata’ ibn el-Sa‘ibi. Ai citohet nga burra të tjerë të po këtij kalibri. Ai, Allahu pastë mëshirë mbi shpirtin e tij, vdiq më 167 H.


16. Xha‘fer ibn Sulejman el-Dab’i el-Basri (Ebu Sulejman)


Në el-Ma’arif, f. 206, Ibn Kutejbe e përfshin me dinjitarët shiitë. Ibn Sa‘di thekson se është shia dhe transmetues besnik hadithesh. Ahmed ibn el-Mikdami e akuzon si rafidi. Ibn ‘Adiu e përmend me fjalët:


“Ai është shia. S’ka asgjë të keqe në transmetimet e tij, që nuk mohohen kurrsesi dhe unë e konsideroj person që i pranohet hadithi.”


Ebu Talibi ka treguar:


“E kam dëgjuar Ahmedin të thotë se s’ka asgjë të keqe me hadithet e Xha‘fer ibn Sulejman Dab’iut.” Kur i thanë: “Po Sulejman ibn Harbi thotë se ai s’i ka shkruar hadithet e Dab’iut”, Ahmedi u përgjigj se Ibn Harbi nuk kishte ndonjë vërejtje që ndokush duhet t’i shkruante hadithet e Dab’iut dhe se [paragjykimi i Ibn Harbit ishte thjesht ngaqë] Dab’iu ishte një shia që citonte hadithe për ‘Aliun.”


Ibn Ma‘ini ka thënë:


“Kam dëgjuar ca fjalë nga ‘Abdur-Rezaku, të cilat dëshmojnë për ‘bindjet e tij medhhebore.’ Unë e pyeta: ‘Mentorët e tu si Mu‘ammeri, Ibn Xhurejhi, el-Avza’i, Maliku dhe Sufjani janë të gjithë sunni. Nga e mësove ti këtë medhheb?’ Ai m’u përgjigj: ‘Një ditë, Xha‘fer ibn Sulejman Dab’iu na bëri vizitë dhe pashë se ishte i virtytshëm e i devotshëm; prej tij e mësova këtë medhheb.’”


Me sa shoh, Muhammed ibn Ebu Bekr el-Mukaddemiut iu duk ndryshe. Ai e thoshte haptas se Xha‘feri e mësoi “rafidizmin” nga ‘Abdur-Rezaku; prandaj ai e kishte zakon ta mallkonte këtë të fundit e të thonte:


“Askush s’i prishi bindjet e Xha‘ferit veç ‘Abdur-Rezakut.”


Duke cituar Sehl ibn Ebu Khaduthen, el-Akili ka thënë:


“I thashë Xha‘fer ibn Sulejmanit: ‘Kam dëgjuar se ti mallkon Ebu Bekrin dhe ‘Umerin.’ Ai u përgjigj: ‘Unë mallkim nuk bëj; e sa për mëri, mund të thuash ç’të ka ënda’.”


Duke u mbështetur te Xherir ibn Jezid ibn Haruni, Ibn Hibbani thotë në Thikat:


“Babai më dërgoi njëherë te Ebu Xha‘fer el-Dab’iu. I thashë: ‘Kam dëgjuar se ti mallkon Ebu Bekrin dhe ‘Umerin.’ Ai u përgjigj: ‘Unë s’i mallkoj ata. Por nëse do të thuash se i përçmoj, fol lirshëm’; kështu konkludova se ai ishte rafidi.”


Në biografinë e Xha‘ferit në el-Mizan, Dhehebiu ka përfshirë çfarë u tha më sipër si dhe ka theksuar faktin se ai burrë qe ‘alim i përzotshëm, “ndonëse shia”.


Muslimi mbështetet në të dhe citon disa nga hadithet e tij unike që nuk janë transmetuar askund tjetër, siç e dëshmon vetë Dhehebiu në biografinë e Xha‘ferit.


Drejtojuni haditheve të tij në Sahih nga Thabit el-Banani, el-Xha‘d ibn ‘Uthmani, Ebu ‘Umran el-Xhavni, Jezid ibn el-Reshki dhe Sa‘id el-Xheriri. Katan ibn Nasiri, Jahja ibn Jahja, Kutejbe, Muhammed ibn ‘Ubejde ibn Hesabi, Ibn Mehdiu e Musaddidi ia kanë cituar secili hadithet. Për shembull, ai ka thënë:


“I Dërguari i Allahut (s) nisi një divizion të ushtrisë nën komandën e ‘Aliut...” etj.


Një tjetër hadith nga ai pohon:


“Ç’keni ndaj ‘Aliut? ‘Aliu është nga unë dhe unë jam nga ‘Aliu. Pas meje, ai është vali-u i çdo besimtari”


Siç e citon Nesa‘iu nga Ibn ‘Adiu. Dhehebiu e pohon këtë kur diskuton Xha‘ferin në el-Mizan. Ai vdiq në Rexheb të vitit 178 H.; Allahu e mëshiroftë.


17. Xhami’ ibn ‘Umejre ibn Tha‘lebe el-Kufi et-Tejmi


Ebu Hatimi e ka përmendur biografinë e tij në Mizan, në fund të së cilës ai pohon:


“El-Kufi është një nga fisnikët shiitë, hadithi i të cilit është sahih.”


Ibn Hibbani e ka përmendur dhe ka pohuar - siç tregohet në Mizan - se ai është “rafidi”. Po ju them se el-‘Ala’ ibn Salihu, Sadeke ibn el-Muhanai dhe Hakim ibn Xhubejri e kanë marrë dijen prej tij, duke qenë ai mentor i tyre. Librat Sunen e citojnë atë trefish.


Tirmidhiu ia ka brohoritur hadithet, siç dëshmon Mizan-i i Dhehebiut. Ai ishte tabi‘i. Hadithin e mësoi nga Ibn ‘Umeri e ‘aisha. Një nga hadithet që ai mësoi prej Ibn ‘Umerit pohon se ky e kish dëgjuar të Dërguarin e Allahut t’i drejtohej kështu ‘Aliut:


“Ti je vëllai im në këtë jetë dhe në tjetrën.”


18. El-Harith ibn Hasire Ebu’l-Nu‘man el-Esdi el-Kufi


Ebu Hatim er-Raziu e përshkruan si një prej fisnikëve shii. Ebu Ahmed el-Zubejri i ka mveshur atij besimin në kthim. Ibn ‘Adiu e përmend, duke thënë:


“Hadithi i tij shkruhet megjithë të metën që kam vërejtur në të. Ai është një prej kufasve që do të digjen në ferr për shkak të shiizmit të tyre.”


Thanixhi ka thënë:


“E pyeta njëherë Xheririn: A je takuar me Harith ibn Hasiren?’ Ai m’u përgjigj: ‘Po, jam takuar. E kujtoj si një plak që më të shumtën e kohës rrinte i heshtur dhe i cili ngulmonte në diçka tepër shpirtgjerë’.”


Jahja ibn Ma‘ini e ka përmendur dhe ka thënë:


“Ai është i besuar, [edhe pse] khashbi ”


Nesa‘iu, po ashtu i beson atij. Thevriu, Malik ibn Maguli, ‘Abdullah ibn Nemiri dhe një grup i kalibrit të tyre, e kanë cituar secili, ngase ai ishte mentori i tyre të cilit i besonin.


Dhehebiu ia ka rrëfyer biografinë në el-Mizan duke pohuar të mësipërmen. Drejtojuni haditheve të tij në Sunen nga Zejd ibn vehabi, ‘Ikrime dhe një grup i klasit të tyre.


Nesa‘iu citon ‘Abbad ibn Jakub el-Ravaxhniun që citon një zinxhir transmetuesish i cili përfshin ‘Abdullah ibn ‘Abdul-Melik el-Mes’udin, që tregon se Harith ibn Hasire, sipas Zejd ibn vehabit, tregoi se ‘Aliu u dëgjua njëherë të thonte:


“Unë jam robi i Allahut dhe vëllai i të Dërguarit të Tij (s); askush tjetër s’mund ta thotë këtë, veçse një gënjeshtar.”


El-Harith ibn Hasire transmeton prej Ebu Da‘ud el-Subait, nga ‘Umran ibn Hasini të ketë thënë:


“Isha ulur njëherë në praninë e Profetit (s) dhe ‘Aliu po rrinte bri meje. I Dërguari i Allahut (s) recitoi:


E kush tjetër i përgjigjet nevojtarit, ia heq pikëllimin dhe ju bën mëkëmbësa mbi tokë? (27:62)


‘Aliu u dridh e u prek mjaft, me ç’rast Profeti (s) i ra ‘Aliut mbi sup dhe tha:


“S’të do ty veçse mu’mini dhe s’të urren veçse munafiku, gjer në Ditën e Gjykimit’.”


Muhadithë si Muhammed ibn Kuthejri e të tjerë e kanë cituar hadithin e mësipërm nga el-Harith ibn Hasire. Dhehebiu e ka transmetuar gjatë përshkrimit të biografisë së Nafi’ ibn el-Harithit me zinxhir të njëjtë.


Kur mbërrin tek el-Harith ibn Hasire, ai bën komentin, “I besuar, por edhe rafidi.”


19. El-Harith ibn ‘Abdullah el-Hamadani


Ai qe një prej shokëve të Prijësit të Besimtarëve si dhe një ndër tabi’inët më të mirë. Të qenit e tij një shia s’ka nëvojë për prova. Ai është i pari nga të radhiturit prej Ibn Kutejbes në el-Ma’arif si një dinjitar shia.


Dhehebiu e ka përmendur në Mizan, duke e pranuar se ai ishte një nga ‘ulematë më të spikatur të tabi’inëve; ku më pas citon pohimin e Ibn Hibanit se ai ishte ‘ekstremist’ në bindjet e tija shiite.


Pastaj, ai tregon mjaft për zemërimin e disa njerëzve me të për shkak të bindjeve të tija shiite. Megjithë tërë këtë, citon dhe pajtimin e tyre se ai burrë është më i dijshmi, më i devotshmi, e më i informuari rreth ibadeteve.


Ai gjithashtu pranon se hadithet e përcjella nga el-Harithi gjenden në të katër sunen-et. Ai thekson faktin se Nesa‘iu, megjithë paragjykimin e tij, u mbështet fuqishëm në autoritetin e el-Harithit, duke pranuar se publiku, ndonëse e përçmoi atë burrë, vazhdoi të citonte hadithet e tij në të gjitha çështjet fetare dhe se Sha‘biu e quajti gënjeshtar e më pas i ktheu shpinën dhe e citoi! Dhehebiu pohon si vijon, në el-Mizan:


“Padyshim, Nesa‘iu ia përgënjeshtron atij fjalën e tonin; po kur ky burrë përcjell hadith, ai nuk e dyshon.”


Ai citon Muhammed ibn Sirinin që thotë:


“Ishin pesë shokë të shquar të Ibn Mes’udit. Arrita të njoh katër prej tyre, por jo Harithin të cilin s’e takova kurrë. Ai ishte më i miri ndër ta.”


Ka mjaft pasiguri mbi atë se cili prej tre të tjerëve, pra Alkame, Mesruki, apo ‘Ubejde është më i miri. Them se Allahu u ka mundësuar muhadithëve t’ia japin hakun Sha‘biut e ta provojnë se gënjeshtari është ai.


Kjo është theksuar nga Ibn ‘Abd el-Berri në librin Xhami’ Bejanul ‘Ilm që citon pohimin e sinqertë të Ibrahim el-Nekha’iut i cili e përgënjeshtron el-Sha‘biun, duke shtuar verbatim:


“Mendoj se el-Sha‘biu ka marrë dënimin e merituar pse tha për el-Harith el-Hamadaniun se: ‘El-Harithi, një nga gënjeshtarët, më tha se..., etj’.”4


Ibn ‘Abd el-Berri ka thënë:


“El-Harithi s’ka dhënë asnjë shenjë se është gënjeshtar; disa njerëz kanë pasur keqdashje ndaj tij thjesht pse ai e deshi aq shumë ‘Aliun saqë e preferoi atë përmbi të tjerët. Ja pse Sha‘biu e quan gënjeshtar, ngaqë ai vetë preferon Ebu Bekrin, duke pretenduar se ky e pranoi i pari Islamin dhe ai gjithashtu parapëlqen ‘Umerin.”


Mes atyre që bartnin urrejtje ndaj el-Harithit ishte Muhammed ibn Sa‘di i cili e përfshiu biografinë e el-Harithit në vëllimin e VI të Tabakat-it të tij, duke thënë se el-Harithi flet ‘dashakeqasi’.


Ai nuk i bën el-Harithit, e as kujtdo fisniku shii, kurrfarë drejtësie madje as kur flitet për dijen apo veprat. Të folurit “keqdashës” të cilit Ibn Sa’di i referohet s’është tjetër veçse besnikëria ndaj pasardhësve të Muhammedit dhe të marrit e tyre nga ai për udhërrëfyesa në të gjitha çështjet, siç e pranon Ibn ‘Abd el-Berri në pohimin e cituar mësipër. Vdekja e el-Harithit ndodhi më 65; Allahu e mëshiroftë.


20. Habib ibn Ebu Thabit el-Esedi el-Kahili el-Kufi


Ai ishte prej tabi’inëve. Ibn Kutejbe në Ma’arif, dhe Shehristaniu në el-Milel ve’n-Nihel, e kanë përfshirë mes dinjitarëve shi’i. Dhehebiu e ka përmendur në Mizan, duke ia nënvizuar emrin me shënimin se autorët e gjashtë sahih-ëve mbështeten pa kurrfarë ngurrimi mbi autoritetin e tij.


Jahja ibn Ma‘ini dhe një grup tjetër dijetarësh i kanë besuar të gjithë atij. Megjithatë, Davalibiu e ka përgojuar dhe ia ka quajtur hadithet “të dobëta” thjesht pse ishte shia.


Ajo që vërtet më mahnit mua është qëndrimi i Ibn ‘Avnit i cili s’mund të gjente dot asnjë pretekst për të hedhur dyshim mbi hadithet e Habibit, me gjithë dëshirën e zjarrtë për ta bërë këtë; prandaj iu desh ta ofendonte e ta quante a‘var (me një sy). E meta e vërtetë e dikujt është bërja e mëkateve dhe përgojimi, e jo humbja e një syri.


Drejtojuni haditheve të Habibit në Sahih ul-Bukhari e Muslim të transmetuara nga Sa‘id ibn Xhubejri dhe Ebu va’ili. Hadithi i tij i përcjellë nga Zejd ibn vehabi ndodhet vetëm në Sahih ul-Bukhari.


Në Sahih Muslim, hadithi i tij përcillet nga Muhammed ibn ‘Ali ibn ‘Abbasi, e nga Tavusi, el-Dahhak ul-Meshriki, Ebu ‘Abbas ibn ul-Sha’iri, Ebu’l-Minhel ‘Abdu-Rahmani, ‘Ata’ ibn Jasini, Ibrahim ibn Sa‘d ibn Ebu vakkasi, e Muxhahidi. Në të dy sahih-ët, Misari, el-Thevriu e Shu‘ba ia kanë cituar hadithet.


Në Sahih-un e Muslimit, hadithet ia citojnë Sulejman el-A’meshi, Hasini, ‘Abdul-‘Aziz ibn Sajahi dhe Ebu Is‘hak el-Shejbani. Ai, Allahu pastë mëshirë mbi shpirtin e tij, vdiq më 119 H.


21. El-Hasan ibn Hejj


Emri i plotë i Hejjit është Hasan ibn Salih el-Hamadani, vëlla i ‘Ali ibn Salihut. Të dy këta binjakë, kulmojnë listën e fisnikërisë shiite. ‘Aliu kish lindur vetëm një orë përpara.


Askush s’e kish dëgjuar të vëllain ta thërriste atë me emër; përkundrazi, ai i drejtohej gjithnjë me Ebu Muhammed. Kjo përmendet në vëll. VI të Tabakat-it të Ibn Sa‘dit, në kreun mbi el-Hasanin, ku ai pohon:


“El-Hasani ishte një prej dinjitarëve, por qe molepsur me shiizëm. Ai s’merrte pjesë në xhuma dhe predikonte mallkimin e sundimtarëve të padrejtë.”


Ai gjithashtu përmend faktin se ai kurrë nuk iu lut Allahut ta mëshironte ‘Uthmanin. Ibn Sa‘di e përmend me tej duke thënë:


“Ai është i besuar, përcjell shumë hadithe dhe është shia.”


Imam Ibn Kutejbe ia ka përfshirë emrin me transmetuesit e tjerë të hadithit në el-Ma’arif, duke theksuar të qenit e tij shia. Në mbyllje të librit, ai e reshton Hasanin me transmetuesit e tillë. Muslimi dhe autorët e sunen-eve janë mbështetur të gjithë në autoritetin e tij.


Drejtojuni hadithit të tij në Sahih Muslim nga Sammak ibn Harbi, Isma‘il el-Sa‘di, ‘asim el-Ehveli dhe Harun ibn Sa‘di.


‘Ubejdullah ibn Musa el-‘Abasi, Jahja ibn ademi, Hamid ibn ‘Abdur-Rahman er-Ravasi, ‘Ali ibn el-Xhedi, Ahmed ibn Junusi dhe tërë burrat e shquar të atij kalibri intelektual mësuan hadith prej tij.


Në biografinë e tij në Mizan, Dhehebiu tregon se Ibn Ma‘ini dhe të tjerë i kanë besuar hadithit të tij. Ai shton duke thënë se ‘Abdullah ibn Ahmedi ka cituar nga i ati se Hasani është më i saktë se Sheriku. Dhehebiu gjithashtu pohon se Ebu Hatimi ka thënë:


“Ai është një thesar; ka kujtesë të shëndoshë e të saktë”


 Ebu Zer’e ka thënë:


“Në të janë ngërthyer arritjet, fikhu, tekvaja, dhe zuhdi”


Dhe se Nesa‘iu i ka besuar atij. Ai po ashtu citon Ebu Na‘imin duke thënë:


“Kam cituar tetëqind muhadithë e asnjeri prej tyre s’është si el-Hasan ibn Salihu”


Dhe se ai gjithashtu ka thënë:


“S’kam takuar kënd që të mos gabojë, përveç el-Hasan ibn Salihut. Ai citon ‘Ubejdullah ibn Sulejmanin që thotë: “Allahu është tepër i turpshëm që ta lëndojë el-Hasan ibn Salihun.”


Ai citon Jahja ibn ‘Ali Bakirin duke e pyetur el-Hasan ibn Salihun: ‘Na trego si kryhet gusli i të vdekurit’ dhe ai s’mundi ta bënte sepse u ngashërye. Ai citon ‘Ubejdullah ibn Musain që tha: “Po këndoja Kur’an në prani të ‘Ali ibn Salihut. Pasi recitova:


Bëj durim! Ne u kemi dhënë atyre pushim vetëm për një kohë të caktuar (19:84)


Vëllai i tij u rrëzua duke gulçuar si dem i plagosur; ndaj ‘Aliu e ngriti, ia fshiu dhe ia lau fytyrën, pastaj e mbështeti për mur që të mos rrëzohej prapë”; dhe se el-vakiu ka thënë:


“Hasan e ‘Ali ibn Salihu dhe nëna e tyre, e ndanin natën trish: ata ndërroheshin duke vigjiluar secili në pjesën e vet, duke e kaluar atë në lutje e adhurim. Kur u vdiq e ëma, ata e ndanë natën në dy pjesë të barabarta. Pastaj vdiq ‘Aliu dhe Hasani e kalonte tërë natën duke adhuruar Zotin.”


Ebu Sulejman el-Darani ka thënë:


“Kurrë s’kam parë ndonjeri më të frikësuar se el-Hasan ibn Salihun të cilit kur u ngrit një natë të recitonte Suren Nebe’ë, i ra të fikët dhe ai prapëseprapë vazhdoi të recitonte gjer në agim.”


Ai, Allahu e mëshiroftë, u lind më 100 dhe vdiq më 169 H.


22. El-Hakam ibn ‘Utejbe el-Kufi


Ibn Kutejbe ka theksuar faktin se el-Hakam ibn ‘Utejbe ishte një shia në Ma’arif dhe e ka përfshirë atë me fisnikët shiitë.


Si Buhariu edhe Muslimi mbështeten në autoritetin e tij. Shikojeni hadithin e tij në sahih-ë nga Ebu Xhahife, Ibrahim el-Nekha‘iu, Muxhahidi e Sa‘id ibn Xhubejri.


Në Sahih Muslim, ai transmetohet nga ‘Abdur-Rahman ibn Ebi Lejla, el-Kasim ibn Muhejmere, Ebu Salihu, Dher ibn ‘Abdullahu, Sa‘id ibn ‘Abdur-Rahman ibn ‘Abzi, Nafi’u (rob i ‘Umerit), Jahja al-Xhezzari, ‘Ata’ ibn Ebu Rabah, Hasan el-‘Arni, ‘Imare ibn ‘Umejri, ‘Arrak ibn Maliku, el-Sha‘biu, Mejmun ibn Mahrani, Mus’ab ibn Sa‘di dhe ‘Ali ibn el-Huseini.


Në të dy sahihët, hadithet e tij citohen nga Mensuri, Misari dhe Shu‘be. Në veçanti, tek Sahih ul-Bukhari, hadithet e tij përcillen nga ‘Abdul-Melik ibn Ebu Ganije.


Te Muslimi, hadithet e tij i përcjellin el-A’meshi, ‘Amr ibn Kejsi, Zejd ibn Ebu Anisa, Malik ibn Maguli; Aban ibn Taghlibi, Hamza el-Zejjati, Muhammed ibn Xhehadai, Mutrefi dhe Ebu ‘Avane. Ai vdiq më 115, në moshën 65 vjeçare.


23. Hammad ibn ‘isa el-Xhehni


Ai u mbyt në Xhuhfe. Ebu ‘Aliu e ka përmendur atë në librin e tij Muntehel Mekal. El-Hasan ibn ‘Ali ibn Da‘udi e skicoi artikullin e përmendur në përmbledhjen e tij el-Mukhteser, kreu i jetëshkrimeve të njerëzve të shquar, një grup ‘alimësh shiitë e autorësh biografish dhe fjalorësh që e nderojnë si më të besuarin, ndjekës të Imamëve, paqe pastë mbi ta.


Ai mësoi nga Imami es-Sadik, shtatëdhjetëmijë hadithe të Profetit, bekime pastë mbi të e pasardhësit e tij, por nuk transmetoi më shumë se njëzet. Ai është autor i disa librave me të cilët ndjekësit e besimit tonë janë të njohur. Njëherë, ai shkoi tek Imami Ebu’l-Hasan el-Kadhim, e tha:


“Jeta ime u flijoftë për ju! Ju lutem përgjërojuni Allahut të më bekojë me një shtëpi, një grua, një djalë, një shërbyes e një haxh çdo vit.”  Imami tha: “O Zot! Të përgjërohem t’i dërgosh bekime Muhammedit dhe pasardhësve të Muhammedit e ta begatosh këtë njeri me një shtëpi, një grua, një bir, një shërbyes si dhe vajtje në haxhxh për pesëdhjetë vjet me rradhë.” Hammadi tha: “Kur u lut që unë të kryeja haxhin pesëdhjetë herë, e kuptova me siguri që nuk do të jetoja kurrë më shumë se aq. E kam kryer haxhin dyzet e tetë herë; ja shtëpia me të cilën më bekoi Allahu; aty kam gruan që po më dëgjon pas perdes; ky është im bir dhe ja është shërbyesi im; jam bekuar me tërë këto gjëra.”


Dy vjet më vonë, pas kryerjes së pesëdhjettë të haxhit, ai iu bashkua Ebu’l ‘Abbas el-Nevfeli el-Kesirit në haxhin e tij të pesëdhjetë e njëtë. Kur arriti pjesën ku haxhijtë veshin ihramin, ai u fut në lumin Xhuhfe për të bërë banjo, por rryma e mori me vete dhe ai u mbyt para se të kryente haxhin e pesëdhjetë e njëtë. Ai, Allahu e mëshiroftë, vdiq më 209 H. Vendlindja e tij ishte Kufa, por ai banoi në Basra. Jetoi mëse shtatëdhjetë vjet.


Ne kemi kryer një hulumtim të imtësishëm të jetës së tij në librin tonë Mukhteser ul-Kelam fi Mu‘alifi el-Shia min Sadr ul-Islam.


Dhehebiu e ka përmendur dhe ka vënë TK pas emrit të tij, për të treguar autorët e Sunen-eve (Tirmidhi e Dar Kutni) që e kanë cituar atë dhe ka përmendur faktin se ai u mbyt më 209 dhe se ka përcjellë hadith nga Imam Sadiku.


Autori e tregon keqdashjen e vet ndaj këtij burri, duke ia quajtur hadithet “daif” pa asnjë arsye përveç të qenit të tij shia. Për çudi, nga njëra anë Dar Kutniu i quan hadithet e tij “të dobëta”, ndërsa nga ana tjetër e përdor atë si autoritet në vetë Sunen-in e tij,


kështu pra sillen disa (27:34)!


24. Hamran ibn ‘Ajineh


Ai është vëlla i Zurares. Të dy burrat ishin ndër shiitët më të besuar, kujdestarë të Sheriatit, oqeane të dijes mbi pasardhësit e Muhammedit. Ata ishin fanarë që ndriçuan në errësirë, shtylla të udhërrëfimit.


Frekuentuan Imamët el-Bakir dhe es-Sadik e gëzuan status të lartë në sytë e Imamëve nga familja e Profetit (s). Dhehebiu e përmend Hamranin në Mizan, duke ia shënuar emrin me K, për të treguar autorin e sunen-eve (Dar Kutniun) që mbështetet mbi autoritetin e tij dhe shton:


“Ai ka përcjellë hadith nga Ebu Tufejli e të tjerë. Hamzai i ka recituar Kur’an atij dhe ai vetë e recitonte me saktësi të përkryer.” Ibn Ma‘ini i quan hadithet e tij të “mospërfillshme”, ndërsa Ebu Hatimi e lëvdon si mentor të tijin. Megjithatë, Ebu Da‘udi e damkos si “rafidi”.


25. Khalid ibn Mukhlid el-Katvani


I njohur edhe si Ebu Hejthem el-Kufi, ai është një nga mentorët e Bukhariut, siç pohon ky vetë në Sahih. Ibn Sa‘di e përmend në f. 283, vëll. VI në Tabakat, ku thotë:


“Ai ishte një shia i vendosur. Vdiq në Kufa në mesin e Muharremit të 213 H., gjatë sundimit të el-Ma’munit. Ai ishte ekstremist në bindjet shiite dhe shkruesit e kanë dokumentuar këtë fakt.”


Ebu Da‘udi e përmend me fjalët:


“Ai është i besuar, por ndjek shiizmin.”


El-Xhuzxhaniu thotë për të se:


“Ai s’resht kurrë së demaskuari, duke përhapur publikisht medhhebin e tij të prishur.”


Dhehebiu ia rrëfen biografinë në el-Mizan, duke cituar qëndrimet e lartpërmendura të Ebu Da‘udit dhe Xhuzxhaniut. Megjithkëtë, si Bukhariu, ashtu dhe Muslimi janë mbështetur në autoritetin e tij në mjaft krerë të sahih-ëve të tyre.


Drejtojuni hadithit të tij në Sahih ul-Bukhari, transmetuar nga el-Mughire ibn ‘Abdur-Rahmani, dhe në Sahih Muslim nga Muhammed ibn Xha‘fer ibn Ebu Kethiri, Malik ibn Enesi dhe Muhammed ibn Musai.


Të dy sahih-ët citojnë Mizan-in e tij nga Sulejman ibn Bilali e ‘Ali ibn Mushiri. Bukhariu ia citon hadithet në mjaft vende, pa iu referuar asnjë zinxhiri, duke përcjellë dy nga hadithet e tij prej Muhammed ibn ‘Uthman ibn Kerames.


Muslimi përcjell hadithet e tij siç transmetohen nga Ebu Keribi, Ahmed ibn ‘Uthman el-‘Avdi, el-Kasim ibn Zekerijjai, ‘Abd ibn Hamidi, Ibn Ebu Shejbe dhe Muhammed ibn ‘Abdullah ibn Nemiri.


Tërë autorët e sunen-eve u mbështetën në autoritetin e haditheve të tij, duke qenë të ndërgjegjshëm për medhhebin e tij.


26. Da‘ud ibn Ebu ‘Auf (Ebu’l-Hixhab)


Ibn ‘Adiu e ka përmendur me fjalët:


“Unë s’mund të mbështetem në autoritetin e tij, sepse ai është një shia. Shumica e haditheve që ai transmeton lidhen me virtytet e Ehl ul-Bejtit.”


Shqyrtojeni me mahnitje një pohim të tillë! Vërtet, kurrfarë dëmi s’mund t’i vijë Da‘udit nga këta nasibij, sepse të dy Sufjanët ia citojnë hadithet, krahas ‘Ali ibn ‘abisit dhe të tjerëve në rangun e tyre.


Si Ebu Da‘udi dhe Nesa‘iu janë mbështetur mbi autoritetin e tij e po kështu Ahmedi dhe Jahjai. Nesa‘iu ka thënë se:


“Nuk ka asgjë të keqe në hadithet e tij.” Ebu Hatimi ka pohuar: “Hadithi i tij është i shëndoshë.”


Dhehebiu i ka cituar këto dëshmi në Sahih-un e tij. Referojuni haditheve të tij te Sunen-i i Ebu Da‘udit dhe te ai i Nesa‘iut përmes Ebu Hazim el-Ashxha’it, Ikrimes etj.


27. Zubejd ibn el-Harith ibn ‘Abdul-Kerim el-Jami el-Kufi


I njohur edhe si Ebu ‘Abdur-Rahman, ai përmendet në Mizan-in e Dhehebiut, ku autori thotë:


“Ai është një tabi’i besnik, që anon nga shiizmi.”


Pastaj ai citon pohime për të vërtetuar se hadithi i Zubejdit është verifikuar nga Kattani dhe se ka kritikë e verifikues të tjerë të shquar që e konsiderojnë atë të besuar. Ebu Is’hak el-Xhuzxhaniu ka përfshirë një pohim të vrazhdë ndaj tij, që është tipik për qëndrimin e tij dhe të nasibive të tjerë, e që thotë:


“Mes banuesve të Kufes, ekziston një fraksion, besimi i të cilit është i padëshiruar; megjithatë, ndodh që ata të jenë mjeshtra të hadithit. Mes tyre janë: Ebu Is‘haku, Mensuri, Zubejd el-Jamiu, el-A’meshi dhe rangu i tyre. Njerëzit i kanë toleruar për arsyen e vetme të besnikërisë së tyre në përcjellje hadithi, e transmetimet e tyre dëshmojnë për vërtetësinë e njëri tjetrit...” ...gjer në mbyllje të pohimit të tij që e vërteta e detyroi ta shpallte.


Shpesh, e vërteta pohohet nga të ndershmit mu ashtu siç pohohet nga kundërshtuesit dhe kryeneçët.


Ç’dëm mund t’u vijë këtyre shtyllave të dijes dhe mjeshtrave të hadithit në Islam, nëse një kritik i tillë nuk e çmon të nderuarit e tyre të lartë të familjes së Profetit (s) që janë portat e pendimit, mbrojtësit e tërë njerëzve mbi tokë pas vetë Profetit, barka e shpëtimit të ummetit të tij? Ç’e keqe mund t’i arrijë ata nga kritiku që s’ka rrugëzgjidhje tjetër përveçse ta vazhdojë kërkimin e tij gjer te pragu i tyre dhe asnjë alternativë tjetër porse t’u lutet atyre për ndere? Nëse prijësat e fisit tim janë të kënaqur me mua, Atëherë le të plasin të paudhët e të rrinë zemëruar.


Këto autoritete nuk i japin kurrfarë rëndësie as Xhuzxhaniut e as të tjerëve si ai, duke u konsideruar të besuar nga autorët e sahih-ëve si dhe nga ata të sunen-eve. Drejtojuni hadithit të Zubejdit në Sahih-ët Bukhari e Muslim nga Ebu va’ili, el-Sha‘biu, Ibrahim el-Nekha‘i e Sa‘d ibn ‘Ubejdullahi.


Vetëm Bukhariu ia citon hadithin përmes Muxhahidit. Te Sahih Muslim, hadithi i tij përcillet nga Murrah el-Hamadaniu, Muharib ibn Dithari, Ammare ibn ‘Umejri e Ibrahim et-Tejmiu. Hadithi i tij citohet në të dy sahih-ët nga Shu‘beh, el-Thevriu dhe Muhammed ibn Talhai.


Aty, hadithi i tij përcillet nga Zubejr ibn Mu‘avija, Fadil ibn Gazvani e Husein ibn el-Nekha‘iu. Ai, Allahu e mëshiroftë, vdiq më 124 H.


28. Zejd ibn ul-Hebe, Ebu’l-Hasan el-Kufi et-Temimi


Ibn Kutejbe ia ka përfshirë biografinë me ato të dinjitarëve shiitë në el-Ma’arif. Dhehebiu e përmend në el-Mizan, duke e përshkruar si “të përzotshëm, besnik, të besuar.” Ai thekson garantimin e Ibn Ma‘init dhe Ibn el-Medeniut për besueshmërinë e tij. Ai citon Ebu Hatimin dhe Ahmedin që e përshkruajnë si të besuar, duke shtuar se ‘Adiu ka thënë:


“Ai është një prej muhadithëve të besuar kufas, besueshmëria e të cilëve nuk është dyshuar kurrë.”


Muslimi mbështetet në autoritetin e tij. Drejtojuni Sahih-ut të tij që përmban hadithe të përcjella nga Mu‘avije ibn Salihu, el-Dahhak ibn ‘Uthmani, Kurre ibn Khalidi, Ibrahim ibn Nafi’u, Saif ibn Sulejmani, Jahja ibn Ejjubi, Hasan ibn vakidiu, ‘Ikrime ibn ‘Ammari, ‘Abdul-‘Aziz ibn Ebu Selme e ‘Afleh ibn Sa‘idi. Hadithi i tij citohet nga Ibn Ebi Shejbe, Muhammed ibn Hatimi, Hasan Hulvani, Ahmed ibn el-Mundhiri, Ibn Namiri, Muhammed ibn Rafi’u, Ibn Keribi, Zuhejr ibn Harbi e Muhammed ibn el-Faraxhi.


29. Salim ibn Ebu’l-Xhe‘d el-Ashxha’i el-Kufi


Ai është vëlla i ‘Ubejdit, Zijadit, ‘Umranit dhe Muslimit, bijve të Ebu’l Xhe‘dit. Në vëll. VI të Tabakat-it, Ibn Sa‘di i përmend të gjithë në f. 230 e më tej. Kur mbërrin te Muslimi, ai thotë:


“Ebu’l Xhe‘di pati gjashtë djem. Dy prej tyre ndoqën shiizmin: Salimi e ‘Ubejdi. Dy të tjerë qenë murxhi’i, ndërsa dy të mbeturit harixhi. I ati u thoshte: ‘Ç’është kështu me ju? Përse ju bëri vallë Allahu, të dalloni kaq shumë në pikëpamje’?”


Ibn Kutejbe i ka diskutuar në f. 156 të Ma’arif-it, në kreun mbi tabi’inët shiitë dhe pasuesit e tyre. Një grup dijetarësh të shquar i dëshmuan pikëpamjet shiite të Salim ibn Ebu’l-Xhe‘dit.


Ibn Kutejbe e përfshin me dinjitarët shiitë në el-Ma’arif, f. 206, e po kështu dhe Shehristaniu në el-Milel ve’n-Nihel, f. 27, vëll. II, në sqarimin e kreut mbi Ibn Hazmin. Dhehebiu e përmend në el-Mizan, duke e quajtur tabi’i të besuar. Ai gjithashtu pohon se hadithi i tij nga Nu’man ibn Bashiri e Xhabiri përfshihet në të dy sahih-ët.


Në fakt, hadithi i tij nga Enes ibn Maliku dhe Keribi, është përfshirë në të dy sahih-ët, siç dihet mirë nga muhadithët. Dhehebiu thotë se hadithi i tij nga ‘Abdullah ibn ‘Amri e Ibn ‘Umeri gjendet në Sahih ul-Bukhari. Aty ndodhet edhe hadithi i tij nga Ma’dan ibn Ebu Talhai dhe i ati.


Hadithi i tij citohet në të dy sahih-ët nga el-A’meshi, Katade, ‘Amr ibn Murre, Mensuri, e Hasin ibn ‘Abdur-Rahmani. Ai po ashtu njeh hadithe të cituara nga Nesa‘iu dhe Ebu Da’udi në Sunen-e. Ai vdiq më 87 ose 97, gjatë sundimit të Sulejman ibn ‘Abdul-Melikut, ose - siç pohojnë disa - atij të ‘Umer ibn ‘Abdul-‘Azizit, va‘Llahu a‘lem.


30. Salim ibn Ebu Hafseh el-‘Ixhli el-Kufi


Shehristani e përfshin atë mes dinjitarëve shii në librin e tij el-Milel ve’n-Nihel. El-Felasi thotë:


“Ai është muhadith i dobët, me bindje ekstremiste shiite.”


Ibn ‘Adiu thotë:


“Njerëzit e qortojnë ekstremizmin e tij; por unë shpresoj se hadithi i tij nuk ka asgjë të keqe.”


Muhammed ibn Bashir el-‘Abdiu thotë:


“E pashë Salim ibn Ebu Hafsen, si një i marrë me mjekër të gjatë - çfarë mjekre! Ai thoshte: ‘Sikur të isha shok i ‘Aliut në gjithçka që ai zotëronte’!”


Husein ibn ‘Ali el-Xhu‘fi ka thënë: “


Kam parë Salim ibn Ebu Hafsen - si një i çmendur me mjekër të gjatë, të thonte shpesh: “Ja ku po vij, o vrasës i Na‘dhalit, shfarosës i Beni Umejjes’!” ‘Amr ibn es-Salim ibn Ebu Hafse e pyeti njëherë: “A e vrave ti ‘Uthmanin?” Ai iu përgjigj: ‘A thua?!’ ‘Amri ia ktheu: “Po. Ti s’e dënove vrasjen e tij.”


Ebu ibn el-Medeniu tha:


“E kam dëgjuar Xheririn të thotë: ‘E kam prishur miqësinë time me Salim ibn Ebu Hafsen, sepse ai mbron gjithmonë shiitët.’”


Dhehebiu ia ka përshkruar hollësisht biografinë, duke përmendur ç’thamë më sipër. Në f. 234, vëll. VI i Tabakat-it, Ibn Sa‘di e përmend atë dhe thotë:


“Ai ishte shumë i patundur në bindjet e tij shiite. Ai hyri në Mekë gjatë sundimit të ‘Abbasive duke bërtitur: “Ja ku jam, ja ku jam, o vrasës i emevive!’ Zërin e kishte aq të lartë, saqë thirrja e tij u dëgjua nga Da‘ud ibn ‘Aliu, që pyeti: “Kush është ky?’ Njerëzit i treguan se ishte Salim ibn Ebu Hafse e ia shpjeguan historinë dhe pikëpamjet që kishte.”


Dhehebiu ia përfshin jetëshkrimin në Mizan duke komentuar:


“Ai ishte prijësi i atyre që përçmonin Ebu Bekrin dhe ‘Umerin.”


Prapëseprapë, megjithkëtë, të dy Sufjanët ia citojnë hadithet e po kështu Muhammed ibn Fudejli, ndërsa Tirmidhiu mbështetet tërësisht mbi autoritetin e tij dhe Ibn Ma‘ini e konsideronte të besuar. Vdiq më 137 H.


31. Sa‘d ibn Tarif el-Iskafi el-Henzeli el-Kufi


Dhehebiu e përmend, duke ia shënuar emrin me “TK”, për të treguar autorët e sunen-eve që e citojnë atë. Ai gjithashtu citon el-Fallasin duke thënë se Sa‘di është “i dobët, ekstremist në bindjet e tij shiite.”


Megjithëse një “shia ekstremist”, Tirmidhiu e të tjerët e citojnë. Drejtojuni haditheve të tij në Sahih Tirmidhi, nga ‘Ikrime dhe Ebu’l-va’ili. Po ashtu, ai përcjell hadith nga el-Asbag ibn Nebete, ‘Uman ibn Talha e ‘Umejr ibn Ma‘muni. Isra’ili, Habani dhe Ebu Mu‘avija e citojnë atë.


32. Sa‘id ibn Ashva’


Ai përmendet në Mizan-in e Dhehebiut ku autori shkruan:


“Sa‘id ibn Ashva’i është një gjyqtar i famshëm e i besuar kufas. Nesa‘iu thotë se nuk ka asgjë të keqe në hadithet e tij dhe se ai është mik i el-Sha‘biut. El-Xhuzxhaniu e përshkruan si ekstremist, heretik dhe një shia i zellshëm.”


Si Bukhariu, ashtu dhe Muslimi mbështeten në autoritetin e tij te Sahih-ët e tyre. Hadithi i tij nga el-Sha‘biu mbahet i vërtetë nga autorët e të dy sahih-ëve. Si te Bukhariu, edhe te Muslimi hadithet e tij citohen nga Zekerija ibn Ebu Za‘ide dhe Khalid el-Haththa’i. Ai vdiq gjatë sundimit të Khalid ibn ‘Abdullahit.


33. Sa‘id ibn Khejthem el-Hilali


Ibrahim ibn ‘Abdullah ibn al-Xhunejdin e pyetën njëherë:


“Sa‘id ibn Khejthemi është një shia. Ç’mendim ke për të?” Ai u përgjigj: “Le të themi se është një shia, por është edhe i besuar, ama!”


Dhehebiu e përmend në Mizan, duke cituar Ibn Ma‘inin, i cili në thelb përcjell atë që u pohua më lart. Ai gjithashtu ia ka shënuar emrin me inicialet e Tirmidhiut e Nesa‘iut, për të treguar se ata ia citojnë hadithet në sahih-ët e tyre. Ai gjithashtu përmend faktin se Sa‘idi përcjell hadith nga Jezid ibn Ebu Zijadi e Muslim el-Mella’i. Nipi i tij, Ahmed ibn Rashidi, gjithashtu, ia transmeton hadithet.


34. Selame ibn el-Fudejl el-Abrash


Ai ishte gjyqtar i Rejjit dhe raportues hadithesh mbi luftërat në të cilat mori pjesë Profeti (s), siç transmeton Ibn Is‘haku. Llagapi i tij është Ebu ‘Abdullah. Në biografinë e tij në el-Mizan, Ibn Ma‘ini thotë:


“Selame el-Abrash el-Raziu beson në shiizëm dhe është një burrë hadithi i të cilit citohet, në çka nuk ka asgjë të gabuar.”


Ebu Zer’e ka thënë gjithashtu në Mizan se banorët e Rejjit s’e pëlqejnë atë falë bindjeve të tija. Në fakt, ky qëndrim i tyri është për shkak të pikëpamjeve të tyre ndaj tërë pasuesve të familjes së Profetit (s). Dhehebiu e ka përmendur në el-Mizan, duke ia shënuar emrin me inicialet e Ebu Da‘udit dhe Tirmidhiut, e duke shtuar:


“Ai kujtohet me zemër për namazin e du‘atë e tija.”


Vdiq më 191. Ibn Ma‘ini dëshmon faktin se hadithet e tij mbi fushatat ushtarake të Profetit që transmetohen nga Selame janë më të sigurta se të kujtdo tjetri.


Zanihu citohet të ketë thënë se ai e ka dëgjuar Selame el-Abrashin të thoshte se ai kishte dëgjuar hadithe rreth ekspeditave nga Is‘haku dy herë, dhe se gjithashtu i kishte shkruar hadithet e tij siç kishte bërë me ato të ekspeditave.


35. Selame ibn Kahil ibn Hasin ibn Kadih ibn Esed el-Hedrami, Ebu Jahja


Një grup dijetarësh të shumicës, si Ibn Kutejbe në Ma’arif, i cili në f. 206 përmend meritat e tij, dhe el-Shehristaniu në el-Milel ve’n-Nihel, f. 27, vëll II, e kanë përfshirë atë me fisnikët shii.


Autorët e gjashtë sahih-ëve janë mbështetur të gjithë në autoritetin e tij, e po kështu edhe të tjerët. Ai e ka mësuar hadithin nga burra si Ebu Xhahife, Suvejd ibn Gaflai, el-Sha‘biu, ‘Ata’ ibn Ebu Rabai, cituar secili në Bukhari e Muslim.


Te Muslimi, ai citon hadith nga Keribi, Dher ibn ‘Abdullahi, Bakir ibn el-Ashaxhi, Zejd ibn Ka’bi, Sa‘id ibn Xhubejri, Muxhahidi, ‘Abdullah ibn ‘Abdur-Rahman ibn Jezidi, Ebu Selame ibn ‘Abdur-Rahmani, Mu‘avije ibn el-Suvejdi, Habib ibn ‘Abdullahi e Muslim ibn Batini. El-Thevriu dhe Shu’be i kanë cituar që të dy hadithet e tij në këto dy vepra, sakaq që te Bukhariu, hadithet e tij citohen nga Isma‘il ibn Ebu Khalidi.


Te Muslimi, ai citohet nga Sa‘id ibn Mesruki, Akil ibn Khalidi, ‘Abdul-Melik ibn Ebu Sulejmani, ‘Ali ibn Salihu, Zejd ibn ‘Ebu Anise, Hammad ibn Selame dhe el-valid ibn Harbi. Selame ibn Kahili vdiq në ‘Ashura të 121 H.


36. Sulejman ibn Sa‘id el-Khuza’i el-Kufi


Ai ishte kryetari suprem i shiitëve të Irakut, gjykuesi ndër ta, kujdestari dhe këshilltari i tyre. Ata e kishin takuar të gjithë në shtëpinë e tij kur i dhanë betimin Imam Huseinit.


Ai qe lajmëtari i tavvabunëve (pendestarëve) mes shiive që u ngritën të hakmerrnin vrasjen e Imam Huseinit. Ata ishin katër mijë vetë të cilët fushuan në Nakhile herët në Rebi ul-Thani 65 H., e pastaj marshuan drejt ‘Ubejdullah ibn Zijadit dhe iu vërsulën ushtrisë së tij në Xhezire. Luftuan trimërisht gjersa u vra edhe i fundit prej tyre.


Sulejmani ra shehid në vendin e quajtur ‘Ajn ul-varde pasi Hasini e qëlloi me një shigjetë vdekjeprurëse. Ai ishte 93 vjeç atëherë. Koka e tij dhe e el-Musajjebit iu dërguan si trofe Mervan ibn el-Hakamit. Biografia e tij është dokumentuar në vëll. 6, Pjesa I e Tabakat-it të Ibn Sa‘dit dhe në el-Istiab të ‘Abd el-Berrit. Të gjithë shkruesit e kronikave mbi të parët ia kanë dokumentuar jetën dhe lavdëruar virtytet, imanin e përzotshmërinë.


Ai gëzonte status të lartë, pozitë nderi e dinjiteti ndër njerëz, dhe fjala e tij peshonte rëndë. Ai është prej vrasësve të Heushebit, armikut të njohur të Emir ul-Mu’mininit, në një duel në Siffin. Sulejmani pati mprehtësinë të shikonte se armiqtë e Ehl ul-Bejtit kishin devijuar.


Muhadithët i kanë kërkuar vazhdimisht audiencë atij. Hadithet që ai përcjell mbi Profetin (s), të cilat ai i transmetoi direkt ose përmes Xhubejr ibn Mu‘timit, ndodhen në Sahih ul-Bukhari e Muslim. Te ky i fundit, ai citohet nga Ebu Is‘hak Subej’i dhe ‘Adi ibn Thabiti.


Sulejmani ka përcjellë hadithe që nuk ndodhen në sahih-ët. Këto përfshijnë hadithe nga Prijësi i Besimtarëve, i biri Imam Hasan el-Muxhtebe dhe Abiji. Në punimet e tjera, hadithet e tij përcillen nga Jahja ibn Ja‘muri, ‘Abdullah ibn Jasari dhe të tjerë.


37. Sulejman ibn Tarkhan et-Tejmi el-Basri


Rob i Kejs imamit, ai është një nga autoritetet më të besuara në hadith. Ibn Kutejbe e ka përfshirë mes dinjitarëve shi’i në librin e tij el-Ma’arif. Autorët e gjashtë librave dhe të tjerët janë mbështetur të gjithë në autoritetin e tij.


Drejtojuni hadithit të tij në të dy sahih-ët nga Enes ibn Maliku, Ebu Mexhazi, Bekr ibn ‘Abdullahi, Katade dhe Ebu ‘Uthman el-Nehdi. Sahih Muslim ia citon hadithin nëpërmjet të tjerëve. Në të dy Sahih-ët, hadithi i tij citohet nga i biri Mu‘temiri, nga Shu‘be dhe el-Thevriu. Një palë tjetër ia citon hadithin në Sahih ul-Muslim. Ai vdiq më 143 H.


38. Sulejman ibn Kerm ibn Mu‘adh


Njihet gjithashtu si Ebu Da‘ud el-Dab’i el-Kufi. Ibn Hibbani e përmend atë në tekstin e biografisë së Sulejmanit në el-Mizan. Ibn Hibbani ka thënë:


“Ai është rafidi - mu ashtu.”


Megjithatë, Ahmed ibn Hanbeli i ka besuar atij. Në mbyllje të biografisë së Sulejmanit në Mizan, Ibn ‘Adiu thotë:


“Hadithet e përcjella nga Sulejman ibn Kermi janë sahih. Për më tepër, ato janë shumë më të besueshme se ato të Sulejman ibn Arkamit.”


Muslimi, Nesa‘iu, Tirmidhiu e Ebu Da‘udi i kanë cituar secili hadithet e tij. Kur Dhehebiu e përmend, ai vendos inicialet e tyre pas emrit të tij.


Drejtojuni Sahih Muslim-it, ku hadithi i Ebu Xhevabit transmetohet nga Sulejman ibn Kermi prej el-A’meshit, gjer te Profeti (s). Hadithi në fjalë pohon se Profeti kishte thënë se njeriu ringjallet me ata që ai i do.


Në sunen-e hadithet e tij citojnë Thabitin përmes Enesit, pa ndërprerje, duke treguar se Profeti ka thënë:


“Kërkimi i diturisë është obligim fetar për çdo musliman.”


Ai citon el-A’meshin nga ‘Amr ibn Murreh, nga ‘Abdullah ibn ‘Umeri i cili thotë se Hakam ibn Ebu el-‘asi rrinte me Profetin (s) dhe pastaj ua përcillte të shtrembëruara fjalët e tij kurejshëve; ndaj, Profeti e mallkoi atë dhe pasardhësit e tij gjer në Ditën e Gjykimit.


39. Sulejman ibn Mehran el-Kahili el-Kufi el-Esle’ el-A’mesh


Ai është një prej fisnikëve shiitë dhe muhadith i mirëbesuar. Shumë gjeni mes burrave sunni të dijes, si Ibn Kutejbe në el-Ma’arif dhe Shehristaniu në el-Milel ve’n-Nihel, si dhe shumë të tjerë, e kanë përfshirë atë mes dinjitarëve shiitë. Në biografinë e tij të Zubejdit, Xhuzxhaniu thotë në el-Mizan:


“Mes kufasve, ka njerëz medhhebi i të cilëve s’pëlqehet, megjithatë ata janë mjeshtër të hadithit ndër muhadithët e Kufes. Mes tyre janë: Ebu Is‘haku, Mensuri, Zubejd el-Jamiu, el-A’meshi dhe klasi i tyre. Njerëzit i tolerojnë ata vetëm se janë besnikë në rrëfim hadithesh”


Gjer në mbyllje të pohimit të tij, që tregon qartë sa i trashë dhe i paragjykuar është. E ç’dëm mund t’u vijë këtyre fisnikëve nëse nasibitë s’ua çmojnë përkushtimin ndaj zbatimit të urdhrit hyjnor të kërkimit të kënaqësisë së Allahut, përmes besnikërisë ndaj familjes së Profetit (s)? Këta nasibi, ç’është e vërteta, i tolerojnë ata burra jo vetëm pse janë besnikë në transmetim hadithesh, por përkundrazi, sepse janë të domosdoshëm. Sikur t’ua kishin hedhur poshtë hadithet, shumica e traditës profetike do të ishte braktisur, siç e pranon vetë Dhehebiu në el-Mizan, kur diskuton biografinë e Aban ibn Taglibit.


Mendoj se pohimi i Mugires: “Ebu Is‘haku e A’meshi i juaj e shkatërruan Kufen” u tha veç për shkak të bindjeve shiite të këtyre burrave. Përndryshe, si Ebu Is‘haku ashtu dhe el-A’meshi janë oqeane të dijes dhe kujdestarë të trashëgimisë profetike.


El-A’meshi na ka lënë shumë ngjarje interesante, të cilat e portretizojnë për së gjalli madhështinë e tij. Njëra prej tyre, për shembull, u përfshi nga Ibn Khalikani në biografinë e el-A’meshit në vafijjat ul-A’jan, ku autori pohon:


“Hisham ibn ‘Abdul-Meliku i shkroi njëherë el-A’meshit: ‘Më trego virtytet e ‘Uthmanit dhe veset e ‘Aliut.’ El-A’meshi e mori letrën dhe ia shtiu në gojën e devesë. Pastaj, iu kthye korrierit e i tha: ‘Ja përgjigjja ime!’ Mirëpo, korrieri iu lut el-A’meshit duke i thënë se pronari i tij ishte betuar se do ta vriste nëse kthehej pa përgjigje. Ai gjithashtu iu lut vëllezërve të el-A’meshit ta bindnin vëllain e tyre të shkruante diçka. Më në fund, ai shkroi: ‘Bismilahi Rahmani Rahim. Sikur ‘Uthmani të kishte të gjitha virtytet e njerëzve të botës, ato nuk do t’ju vlenin asgjë, dhe sikur ‘Aliu të kishte tërë veset e njerëzve të botës, ato nuk do ju bënin asnjë të keqe; ndaj, shihni veten tuaj, veselam’.”


Një tjetër anekdotë tregohet nga Ibn ‘Abd el-Berri në kreun e tij mbi pohimet e ‘ulemave në të vlerësuarit e punës së njëri tjetrit në veprën e tij Xhami’ Bejan ul-‘Ilm ve Fada’ilih.5 Autori citon ‘Ali ibn Khashramin me fjalët:


“E kam dëgjuar Ebu’l-Fadl ibn Musain të thotë, ‘Njëherë, hyra në shtëpinë e A’meshit, i shoqëruar nga Ebu Hanife, për t’i bërë vizitë gjatë sëmundjes. Ebu Hanife tha: ‘O Ebu Muhammed! Sikur të mos druhesha se vizitat e mija janë mërzi për ty, do të vija të të shihja më shpesh’. El-A’meshi u përgjigj: ‘Ti je mërzi për mua edhe në shtëpinë tënde, merre me mend si ndihem kur më duhet të ta shoh fytyrën’.” Ebu’l-Fadli vazhdon e tregon se kur u larguan, Ebu Hanife tha: ‘El-A’meshi s’ka agjëruar asnjëherë Ramazan’. Atëherë, Ibn el-Khashrami pyeti Fadlin se ç’kish dashur të thonte Ebu Hanife. Fadli u përgjigj: ‘El-A’meshi mbante suhur gjatë Ramazanit sipas hadithit nga Hudheife el-Jemani’.”


Vërtet, ai zbatonte vargun e shenjtë kur’anor:


Hani e pini gjersa të dallohet peri i bardhë nga i ziu, dhe agjëroni deri në mbrëmje (2:187)


Autorët e el-vaxhize dhe Bihar ul-Envar kanë cituar që të dy Hasan ibn Sa‘id el-Nekh‘iun i cili citon kadiun Sherik ibn Abdullah që thotë:


“I bëra vizitë el-A’meshit kur u sëmur, para se të vdiste. Tek po rrija atje, Ibn Shereme, Ibn Lejla e Ebu Hanife hynë dhe e pyetën për shëndetin. Ai u tha se vuante nga një debulesë e fortë, se i frikësohej Allahut për gjynahet e tija dhe ai gati shpërtheu në lotë. Atëherë Ebu Hanife iu drejtua: ‘O Ebu Muhammed! Kij frikë Allahun! Kujdesu për veten tani. Ti ke transmetuar ca hadithe për ‘Aliun, nga të cilat po të hiqje dorë do të ishte më mirë për ty.’ El-A’meshi u përgjigj: ‘A guxon t’ia thuash këtë një njeriu si unë?’


Ai madje e mallkoi dhe këtu s’ka nevojë t’i hyjmë kësaj. Ai, Allahu e mëshiroftë, qe siç e përshkruan Dhehebiu në el-Mizan, një Imam i besuar. Ai qe tamam siç e përshkruan Ibn Khalikani kur ia rrëfen jetëshkrimin në vafijjat ul-E’jan: burrë besnik dhe i virtytshëm i dijes.


Dijetarët e kanë shpallur të gjithë besueshmërinë, paanësinë dhe përzotshmërinë e tij. Autorët e gjashtë sahih-ëve dhe shumë të tjerë krahas tyre janë mbështetur të gjithë në autoritetin e tij.


Drejtojuni hadithit të tij te Sahih-u i Bukhariut dhe ai i Muslimit nga Zejd ibn vehabi, Sa‘id ibn Xhubejri, Muslim el-Batini, Sha’biu, Muxhahidi, Ebu va’ili, Ibrahim el-Nekh’iu dhe Ebu Salih Thekvani. Atje ai citohet nga Shu’be, el-Thevriu, Ibn ‘Ajine, Ebu ‘Avane, Ebu Mu‘avije Muhammedi, Xheriri e Hafs ibn Gijathi. El-A’meshi u lind më 61 dhe vdiq më 148 H, Allahu e mëshiroftë.


40. Sherik ibn ‘Abdullah ibn Sinan el-Nekhi el-Kufi kadiu


Imam Ebu Kutejbe, në Ma’arif, e ka përfshirë atë pa ngurrim ndër fisnikët shiitë. Në mbyllje të biografisë së Sherikut në el-Mizan, ‘Abdullah ibn Idrisi betohet se Sheriku është një shia. Ebu Da‘ud er-Rahavi gjithashtu citohet në el-Mizan, ta ketë dëgjuar Sherikun duke thënë:


“‘Aliu është më i miri i krijesave; kushdo që e mohon këtë fakt është kafir.”6


Ajo që ai desh të thonte, natyrisht, ishte se ‘Aliu ishte më i miri ndër njerëz pas Profetit (s), siç besojnë tërë shiitët. Prandaj, el-Xhuzxhaniu, siç citohet në Mizan, e përshkruan si “të anuar”, pra nga Ehl-i Bejti, duke i pëlqyer mbi medhhebin e Xhuzxhaniut.


Në el-Mizan përcillen edhe hadithet e përcjella nga Sheriku mbi Emir ul-Mu’mininin. Ai citon Ebu Rabi’en, nga Ibn Burejde, nga i ati, gjer te Profeti (s) i cili tha:


“Për çdo profet ka një mëkëmbës dhe trashëgues...”


Ai qe një përhapës i zellshëm i dijes mbi virtytet e Prijësit të Besimtarëve dhe ushtroi trysni ndaj umejjadëve për t’ia njohur dhe shpallur ato virtyte.


Në veprën e tij Durret ul-Gavvas, ashtu sikurse Ibn Khalikani në jetëshkrimin e Sherikut në vafijjat ul-A’jan, el-Hariri thotë:


“Sheriku kishte një mik umejjad. Një ditë, Sheriku radhiti virtytet e ‘Aliut. Miku i tij umejjad tha se ‘Aliu ishte ‘njeri i mirë’. Kjo e zemëroi Sherikun i cili tha: ‘A veç kaq mund të thuhet për ‘Aliun, se ai ishte njeri i mirë, e jo më shumë?’”7


Në mbyllje të biografisë së Sherikut në Mizan, Ibn Ebi Shejbe citon ‘Ali ibn Hakim ibn Kadimin, që citon ‘Aliun duke thënë se njëherë dikush iu ankua Sherikut se:


“Gjindja mendojnë se mendja jote është e dyshimtë.” Sheriku u përgjigj: “O i pacipë! Si mund të jem unë i dyshimtë?! Sa do të doja të kisha qenë bashkë me ‘Aliun për ta njomur shpatën time me gjakun e armiqve të tij.”


Kushdo që studion mënyrën e jetesës së Sherikut do të bindet se ai burrë ishte pasues shumë besnik i udhës së Ehl ul-Bejtit. Ai përcolli shumë hadithe të transmetuara nga ndjekësit më të ditur të Ehl ul-Bejtit. Djali i tij ‘Abdur-Rahmani ka thënë:


“Im atë mësoi nga Xhabir el-Xhu‘fi, krahas dhjetë mijë haditheve të rralla.”


‘Abdullah ibn el-Mubaraku citohet në Mizan duke thënë:


“Sheriku ishte më i dijshëm rreth hadithit të kufasve se Sufjani. Ai qe armik i betuar i kundërshtarëve të ‘Aliut dhe fliste keq për ta.” ‘Abdus-Selam ibn Harbi e pyeti njëherë: “Përse nuk i bën vizitë vëllait të sëmurë?” Ai pyeti: “E kush është ai?” Ibn Harbi i tha: “Malik ibn Maguli.” Sheriku, siç tregohet në jetëshkrimin e tij në el-Mizan, iu përgjigj: ‘Kushdo që flet keq për ‘Aliun dhe ‘Ammarin me siguri nuk është vëlla me mua.”


Njëherë Mu‘avijes u cilësua si “i mëshirshëm” në prani të tij. Sheriku, siç tregohet në jetëshkrimin e tij në el-Mizan si dhe në vafijjat ul-A’jan të Ibn Khalikanit, tha:


“Kushdo që braktis hakun dhe lufton ‘Aliun, s’mund të jetë kurrë i mëshirshëm.”


Ai përcolli një hadith mutevatir nga asimi, Dheri e ‘Abdullah ibn Mes’udi që tregon se Profeti (s) tha:


“Nëse e shihni Mu‘avijen në minberin tim, vriteni!”


Kjo citohet nga Taberiu, i cili nga ana e tij citohet nga Dhehebiu te jetëshkrimi i Abbad ibn Ja‘kubit.  Vafijjat-i i Ibn Khalikanit përfshin një biografi të Sherikut ku autori citon një dialog midis Sherikut dhe Mis’ab ibn ‘Abdullah el-Zubeirit, në prani të sunduesit abbasi el-Mehdi.


Mis’abi e pyeti: ‘A vërtet e nënçmon Ebu Bekrin e ‘Umerin?’ gjer në fund të ngjarjes. Megjithë tërë këto, Dhehebiu e ka përshkruar atë si “imam të besueshëm.” Ai citon po ashtu Ibn Ma‘inin duke thënë se Sheriku është “i besuar dhe besnik.” Në mbyllje të biografisë, autori thotë:


“Sheriku ishte një bastion dijeje. Is‘hak el-Ezreku mësoi prej tij nëntë mijë hadithe.”


Ai gjithashtu citon Tevbe ibn Halebiun që thotë:


“Ishim në Ramla njëherë dhe dikush pyeti se kush ishte burri i ummetit. Disa thanë se ai ishte Lahi’a, e të tjerë përmendën Malikun. Ne pyetëm ‘isa ibn Junusin të jepte mendimin e tij. Ai tha: ‘Burri i ummetit është Sheriku’, i cili atëherë ishte ende gjallë.”


Muslimi dhe autorët e katër sunen-eve janë mbështetur të gjithë në autoritetin e Sherikut. Drejtojuni hadithit të tij që ata e transmetojnë nga Zijad ibn Alaki, ‘Ammar el-Thihniu, Hisham ibn ‘Urve, Ja’li ibn ‘Atai, ‘Abdul-Melik ibn ‘Umejri, ‘Ammare ibn ul-Ka’ka’i dhe ‘Abdullah ibn Shabrame. Këta transmetues ia citojnë hadithin Sherikut nga Ibn Shejbe e ‘Ali ibn Hakimi, Junus ibn Muhammedi, Fadl ibn Musai, Muhammed ibn ul-Sabai e ‘Ali ibn Haxheri.


Ai u lind ose në Khurasan, ose në Bukhara më 95 H. dhe vdiq në Kufa të shtunën në fillim të Dhu’l-Ki’deh 177 ose 178 H.


41. Shu‘be ibn ul-Haxhxhaxh Ebu’l-vard el-‘Atki el-vasiti (Ebu Bestami)


Lindur në vasit por që jetoi në Basra, Ebu Bestamiu qe i pari që u interesua në Irak për muhadithët dhe çmohet për ndihmën ndaj të skamurve e të braktisurve.


Ai konsiderohet ndër fisnikët shiitë nga shumë dijetarë tepër të shquar sunni si Ibn Kutejbe në Ma’arif dhe Shehristaniu në el-Milel ve’n-Nihel. Autorët e gjashtë Sahih-ëve e të tjerë janë mbështetur të gjithë në autoritetin e tij.


Hadithi i tij është verifikuar në Sahih ul-Bukhari e Muslim siç e përcjell Ebu Is‘hak el-Suba’i, Isma‘il ibn Ebu Khalidi, Mensuri, el-A’meshi etj.


$Në të dy Sahih-ët, hadithi i tij citohet nga Muhammed ibn Xha‘feri, Jahja ibn Sa‘id el-Kattani, ‘Uthman ibn Xhebele e të tjerë. Ai u lind më 83 dhe vdiq më 160, Allahu e mëshiroftë.


42. Sa’sa’ ibn Savhan ibn Haxher ibn el-Harith el-‘Abdi


Imam Ibn Kutejbe e përshkruan në f. 206 të Ma’arif-it të tij si një nga dinjitarët e famshëm shiitë. Ibn Sa‘di pohon në f. 154, vëll. VI i Tabakat-it:


“Sa’sa’i është i mirënjohur në tërë Kufen si orator dhe shok i ‘Aliut me të cilin ai dëshmoi Betejën e Devesë bashkë me vëllezërit e tij Zejd dhe Sihan, bijtë e Savhanit. Sihani njihet si gojtar përpara Sa’sa’it dhe ishte mbajtësi i flamurit gjatë Betejës së Devesë.8 Pasi u vra, Sihanin e pasoi Sa’sa’i në mbajtje flamuri. Sa’sa’i ka transmetuar hadith nga Imam ‘Aliu dhe Ibn ‘Abbasi. Ai është muhadith i besuar, ndonëse hadithet që ka përcjellë s’janë aq të shumta.”


Ibn ‘Abd el-Berri e përmend në el-Istiab duke thënë:


“Ai e pranoi Islamin gjatë kohës së Profetit (s) ndonëse nuk e pat takuar asnjëherë, ngaqë asokohe ishte shumë i ri.”


Ai ishte kryetar fisi i njerëzve të tij, pasardhësve të ‘Abd ul-Kejsit. Ai ishte një orator mjaft elokuent, njeri i urtisë, i cili kishte arritur një mjeshtërim të plotë të gjuhës. Ai ishte vërtet një njeri i përzotshmërisë, virtytit e mençurisë. Radhitet me shokët e ‘Aliut.


Jahja ibn Ma‘ini citohet duke thënë se Sa’sa’i, Zejd e Sihan ibn Savhani janë të gjithë oratorë dhe se Zejdi e Sihani u vranë në Betejën e Devesë.


Ai po ashtu citon një problem kritik që ‘Umeri, asokohe khalif, nuk e zgjidhi dot; ndaj, ai mbajti një fjalim në të cilin u kërkoi njerëzve sugjerimet e tyre.


Sa’sa’i, atëherë i ri, u ngrit dhe ia qartësoi vështirësinë duke dhënë një sugjerim që u pranua njëzëri. Kjo s’duhet ta habisë lexuesin, pasi pasardhësit e Savhanit ishin ndër mjeshtrit më të spikatur të Arabisë, shtylla të virtytit dhe fisnikërisë.


Ibn Kutejbe i përmend në f. 138, te kreu mbi fisnikët e shquar e njerëzit me pozitë, në Ma’arif. Autori pohon:


“Pasardhësit e Savhanit ishin Zejd ibn Savhani, Sa’sa’e ibn Savhani dhe Sejs ibn Savhani të Beni Abd ul-Kejsit.” Ai shton: “Zejdi ishte ndër burrat më të shquar. Ai tregon se Profeti (s) ka thënë: ‘Zejdi është vërtet një njeri i mirë, dhe Xhendebi - ç’burrë që është!’ Njerëzit pyetën: ‘Përse po i përmend vetëm ata?’ Profeti u përgjigj: ‘Krahu i njërit prej tyre do i paraprijë trupit në të hyrit në Parajsë, ndërsa tjetri do të japë një goditje të fuqishme që e drejta të dallohet nga e shtrembra.’ I pari, vërtet, mori pjesë në Betejën e Xhelavla’së, ku iu pre krahu. Ai luftoi po ashtu në Betejën e Devesë, me ‘Aliun. Ai e pyeti Imamin: ‘O Prijës i Besimtarëve! Me sa duket po takohem me fatin tim.’ Imami e pyeti, ‘Nga e di ti këtë, o Ebu Sulejman?’ Ai iu përgjigj: ‘E pashë dorën time në një vegim të zgjatej nga xheneti për të më tërhequr nga kjo botë.’ Ai u vra nga ‘Amr ibn Jethribi, ndërsa vëllai i tij Sihani u vra gjatë Betejës së Devesë.”


Nuk përbën sekret fakti se profecia e të Dërguarit mbi hyrjen e krahut të Zejdit në Xhennet përpara trupit të tij mbahet nga muslimanët si dëshmi e profetësisë së tij, tregues i vërtetësisë së Islamit dhe famë për njerëzit e besës. Të gjitha jetëshkrimet e tij e përmendin këtë. Drejtojuni jetëshkrimit të tij në el-Istiab, el-Isabeh, etj.


Muhadithët i kanë regjistruar faktet e mësipërme me fjalët e tyre, duke shtuar që [ndonëse shi’a] ai u premtua me Xhennet, ve’l-hamdu li’l-Lahi Rabb’il-‘alemin. ‘Askalaniu e përmend Sa’sa’e ibn Savhanin tek Pjesa III në el-Isabeh:


“Ai përcjell hadithe për ‘Uthmanin dhe ‘Aliun. Ai ka marrë pjesë në Luftën e Siffinit në anën e ‘Aliut. Ai është një orator elokuent i cili u ndesh me Mu‘avijen.”


El-Sha‘biu ka thënë:


“Unë mësova nga ai si mbahet ligjëratë.”9


Ebu Is’hak el-Subai’i, Minhal ibn ‘Amr ibn Baride dhe të tjerë kanë cituar nga ai. El-‘Ala’i, duke rrëfyer përleshjet e Zijadit, thotë se njëherë, duke zbatuar urdhrin nga Mu‘avija, Mugire e degdisi Sa’sa’in, nga Kufa në Xhezire, ose në Bahrein (disa historianë thonë te ishulli i Ibn Fakkanit), ku ai vdiq i syrgjynosur sikurse Ebu Dher el-Gifariu para tij në shkretëtirën Rabza (Iraku Jugor).


Dhehebiu e përshkruan Sa’sa’in si ‘muhadith të mirënjohur e të besuar’, duke cituar dëshmi të besueshmërisë së tij nga Ibn Sa‘di e Nesa‘iu dhe duke i vënë N pas emrit, si tregues që Nesa‘iu mbështetet tek ai. Kushdo që s’i beson autorietit të tij në të vërtetë s’dëmton kënd veç vetes, siç dëshmon Kur’ani Fisnik:


Allahu nuk u bëri atyre padrejtësi, por ata ishin të padrejtë ndaj vetes së tyre [3:117; 10:44; 11:101; 16:118; 29:40; 30:9; 43:76].


43. Tavus ibn Kisan el-Khavlani el-Hamadani el-Jemani


Ai është babai i ‘Abdur-Rahmanit. Nëna e tij ishte perse, dhe i ati ishte Ibn Kasiti, një rob nemrias i Bexhir ibn Rejsan el-Himejrit.


Dijetarët sunni e konsiderojnë atë një shia pa diskutim. Nga të shquarit mes tyre, Shehristaniu e përmend atë në el-Milel ve’l-Nihel, dhe Ibn Kutejbe në Ma’arif.


Autorët e gjashtë sahih-ëve, si dhe të tjerë, janë mbështetur të gjithë mbi autoritetin e tij. Drejtojuni hadithit të tij në dy Sahihët, ku ai citon Ibn ‘Abbasin, Ibn ‘Umerin dhe Ebu Hureiren; në Sahih Muslim ku ai citon ‘aishen, Zejd ibn Thabitin e ‘Abdullah ibn ‘Umerin.


Hadithi i tij i përcjellë nga el-Zuhriu ndodhet vetëm te Bukhariu, si dhe nga muhadithë të shquar te Muslimi.


Ai vdiq në Mekë duke kryer haxhin në ditën e Tervije-së (7 Dhu’l-Hixhe), më 104 ose 106. Xhenazja e tij ishte ngjarje më vete. Arkivoli i tij u mbajt nga ‘Abdullah ibn el-Hasan ibn ‘Emir el-Mu’minini.


Ai po rrekej me të tjerët për ta mbajtur, saqë i ra turbani dhe iu grisën rrobat nga turma, siç tregon Ibn Khalikani në jetëshkrimin e tij të Tavusit në vafijjat ul-A’jan.


44. Zalim ibn ‘Amr ibn Sufjan, Ebu’l-Esved el-Du‘ali


Të qenit e tij shia dhe pasues besnik i vilajet-it të Imamëve ‘Ali, Hasan e Husein, si dhe pjesëtarëve të tjerë të Ehl-i Bejtit është më i dukshëm se vetë dielli e nuk kërkon shpjegim.10 Ne jemi marrë hollësisht me këtë, në punimin tonë Mukhteser ul-Kelam fi Mu‘alifi el-Shia min Sadr ul-Islam.


Të qenit e tij shia është fakt që s’e diskuton kush. Megjithkëtë, autorët e sihah us-sitte mbështeten të gjithë mbi autoritetin e tij.


Drejtojuni hadithit të tij mbi ‘Umer ibn el-Khattabin në Sahih ul-Bukhari.


Te Muslimi, hadithi i tij citohet nga Ebu Musai e ‘Imran ibn Hasini. Hadithi i tij citohet në të dy sahih-ët nga Jahja ibn Je‘muri. Te Bukhariu, atë e citon ‘Abdullah ibn Burejde, ndërsa te Muslimi e citon i biri, Ebu Harbi.


Ai, Allahu e mëshiroftë, vdiq në moshën 85 vjeçare në Basra, më 99 H., nga murtaja që pllakosi qytetin. Është ndër themeluesit e gramatikës arabe, sipas rregullave që i mësoi nga Emir ul-Mu’minini, siç kemi shpjeguar në el-Mukhteser.


45. ‘Amir ibn va’ile ibn ‘Abdullah ibn ‘Umer el-Laithi el-Mekki


I njohur edhe si Ebu’ Tufejl, ai lindi në të njëjtin vit kur u zhvillua Lufta e Uhudit, pra më 3 H. Ai ishte sahab i Profetit. Ibn Kutejbe e përfshin me të ashtuquajturit “rafidi ekstremë”, duke pohuar se ai qe flamurtari i el-Mukhtarit dhe i fundit nga sahabët të vdiste. Ibn ‘Abd el-Berri e ka përmendur në kreun e tij mbi nofkat në el-Istiab me fjalët:


“Ai banonte në Kufa dhe e shoqëroi ‘Aliun në të gjitha betejat. Kur ‘Aliu u vra, ai iku në Mekë.” Ai e mbyll duke thënë: “Ai qe burrë i urtë e i virtytshëm, i shkathët në përgjigje, elokuent dhe një prej shiitëve të ‘Aliut.” Ai po ashtu tregon se: “Njëherë, Ebu Tufejli iu afrua Mu‘avijes dhe ky e pyeti: ‘Për sa kohë e ke qarë vdekjen e mikut tënd Ebu’l-Hasan?’ Ai u përgjigj: ‘Jam pikëlluar aq sa ç’u pikëllua nëna e Musait kur u nda me të birin dhe i qahem Allahut për mangësitë e mia.’ Mu‘avija e pyeti: ‘A ishe ti me ata që e rrethuan ‘Uthmanin në shtëpinë e tij?’ Ai u përgjigj: ‘Jo, por i bëja vizitë.’ Atëherë Mu‘avija e pyeti: Ç’të pengoi që ta shpëtoje atë? Ai ia ktheu: ‘Po ty? Ç’të pengoi nga kjo, kur atë e kishte rrethuar vdekja e sigurt, ndërkohë që ishe në Siri një epror mes vartësve të tij?’ Mu‘avija u përgjigj: ‘A nuk e sheh se hakmarrja e vrasjes së tij tregon mbështetjen time ndaj tij?’ ‘amiri atëherë i tha Mu‘avijes se po sillej tamam si personi i përmendur në vargjet e thurura nga vëllai poet i Ju‘fit: ‘Ti tani qan vdekjen time/Po kur isha unë gjallë/nuk më dhe asnjë thërrime’.”


El-Zuhriu, Ebu’l-Zubeiri, Ibn Ebu’l-Hasini, ‘Abdul-Melik ibn Abxheri, Katade, Ma’rufi, valid ibn Xhami’u, Mensur ibn Hajjani, el-Kasim ibn Ebu Bardai, ‘Amr ibn Dinari, ‘Ikrime ibn Khalidi, Kulthum ibn Habibi, Furat el-Kazzazi dhe ‘Abdul-‘Aziz ibn Rafi’u ia kanë përcjellë secili hadithin që ndodhet në Sahih ul-Bukhari e Muslim.


Vepra e Bukhariut përmban tradita të Profetit mbi haxhin të transmetuara nga Ebu Tufejli. Ai përshkruan tiparet e Profetit (s), dhe tregon mbi lutjet dhe shenjat e profetësisë nga Mu‘adh ibn Xhebeli dhe për kada’në nga ‘Abdullah ibn Me’sudi.


Ai transmeton nga ‘Aliu, Hudhejfe ibn el-Jemaniu, ‘Abdullah ibn ‘Abbasi e ‘Umer ibn el-Khattabi, siç e dinë studiuesit e hadithit të Muslimit, krahas autorëve të musnedeve. Ebu Tufejli, Allahu e mëshiroftë, vdiq në Mekë më 100 (ca thonë më 102, të tjerë më 120) H, va‘Llahu a‘lem.


46. ‘Abbad ibn Ja‘kub el-Esedi el-Ruvaxhni el-Kufi


Ai përmendet nga Dar Kutniu që thotë:


“Abbad ibn Ja‘kubi është një shia i besuar”


Ibn Hajjani e përmend dhe thotë:


“Abbad ibn Ja‘kubi i ftonte njerëzit në rafidizëm.”


Ibn Khuzejme thotë:


“Abbad ibn Ja‘kubi është një burrë hadithet e të cilit s’dyshohen kurrë, ndonëse imani i tij vihet në dyshim, etj.” 


Abbadi transmeton nga Fadl ibn el-Kasimi, Sufjan el-Thevriu, Zubejdi dhe Murre, se Ibn Mes’udi interpretonte ajetin:


Allahu ua largoi luftën besimtarëve (33:25)


Të nënkuptonte se ata ishin larguar nga lufta kundër ‘Aliut. Ai citon Sherikun, ‘asimin, Dherin, nga ‘Abdullahi që pohon se i Dërguari i Allahut (s) ka thënë:


“Kur ta shihni Mu‘avijen në minberin tim, vriteni!”


Ky hadith shënohet nga Taberiu dhe të tjerë. ‘Abbadi thotë se kushdo që nuk përmend në faljet e tij ditore se ai distancohet nga armiqtë e familjes së Profetit (s), do ringjallet në shoqërinë e tyre. Ai gjithashtu thotë:


“Allahu Fuqiplotë është tepër i Drejtë për t’i lënë Talhain dhe Zubejrin të hyjnë në Parajsë; ata luftuan ‘Aliun pasi iu betuan.”


Salih el-Xhezrai ka thënë:


“Abbad ibn Ja’kubi e kishte zakon të qortonte ‘Uthmanin.”


‘Abbad el-Ahvazi citon autoritetet e tij të besuara duke thënë se ‘Abbad ibn Ja’kubi e kishte zakon të qortonte të parët ‘e tyre’. Megjithë tërë këto, imamët sunni si Bukhariu, Tirmidhiu, Ibn Maxhe, Ibn Ebu Da’udi, Ibn Khuzejme, mbështeten në autoritetin e tij, mentorit të tyre, tek i cili e kanë vendosur të gjithë besimin.


Megjithë intolerancën dhe paragjykimin e tij, Ebu Hatimi e ka përmendur dhe ka thënë se ai është një shejh i besuar. Dhehebiu e përmend në Mizan, e thotë:


“Ai është një nga shiitët ekstremistë, prijës të risive; megjithatë, ai është besnik kur përcjell hadith.


Ai vazhdon duke përmendur ç’u tha më lart mbi pikëpamjet e ‘Abbadit. Bukhariu e citon atë drejtpërdrejt në kaptinën e tevhid-it në Sahih. Ai, Allahu pastë mëshirë mbi të, vdiq në Shevval 150 H. El-Kasim ibn Zekerija el-Mutereziu i ka shtrembëruar me qëllim citimet e ‘Abbadit mbi gërmimin e detit dhe rrjedhjen e ujit të tij, e ne kërkojmë strehim tek Allahu ndaj të gënjyerit për besimtarët; Ai padyshim është shkatërruesi i kurtheve të tyre.


47. ‘Abdullah ibn Da‘ud


Ai është babai i ‘Abdur-Rahman el-Hamadani el-Kufit. Banonte në el-Harbijje, një provincë e Basras. Kutejbe e ka përfshirë atë me personalitetet e shquara shiite në el-Ma’arif dhe Bukhariu është mbështetur në autoritetin e tij në Sahih.


Drejtojuni hadithit nga el-A’meshi, Hisham ibn ‘Urve e Ibn Xhurejhi. Hadithi i tij përcillet në Sahih ul-Bukhari nga Musaddidi, ‘Amri e në disa vende Nasr ibn ‘Aliu. Ai vdiq më 212 H.


48. ‘Abdullah ibn Shaddad ibn el-Had


Emri i plotë i el-Hadit është Usama ibn ‘Abdullah ibn Xhabir ibn el-Bashir ibn ‘Atvare ibn ‘amir ibn Malik ibn Laith el-Laithi el-Kufi Ebu’l-valid, shok i Prijësit të Besimtarëve.


Nëna e tij është Selme bint ‘amis el-Khejth’emi, motra e Esma’së. Nga nëna, ai është nip i ‘Abdullah ibn Xha‘ferit dhe Muhammed ibn Ebu Xha‘ferit, vëlla i ‘Amare bint Hamza ibn ‘Abdul-Muttalibit nga e ëma. Ibn Sa‘di e përfshin me kufasit që shquheshin për fikh-un dhe dijen e tyre, e që u përkisnin tabi’in-ëve. Në mbyllje të biografisë së tij, autori pohon në faqe 86 të vëllimit VI në Tabakat se:


“Gjatë sundimit të ‘Abdur-Rahman ibn Muhammed ibn el-Ash’athit, ‘Abdullah ibn Shaddadi ishte ndër hafizët e Kur’anit që luftuan kundër el-Haxhxhaxhit, dhe u vra gjatë Betejës së Duxheilit.” Ai gjithashtu thotë: “Ai ishte një fekih i besueshëm i cili përcolli një sasi të madhe hadithesh dhe ishte një shia.”


Beteja e përmendur ndodhi më 81 H. Të gjithë autorët e sahih-ëve mbështeten mbi autoritetin e ‘Abdullah ibn Shaddadit. Hadithi i tij citohet nga Is‘hak el-Shejbani, Ma’bid ibn Khalidi dhe Sa‘d ibn Ibrahimi. Hadithet e tyre nga ‘Abdullah ibn Shaddadi gjenden në të dy Sahih-ët e gjetkë, krahas tërë Musned-eve. Bukhariu e Muslimi ia citojnë hadithin e transmetuar nga ‘Aliu, Mejmuna e ‘aishja.


49. ‘Abdullah ibn ‘Umer ibn Muhammed ibn Aban ibn Salih ibn ‘Umejr el-Karashi el-Kufi


I njohur si Mishkadane, ai është mentor i Muslimit, Ebu Da‘udit, Begeviut dhe shumë dijetarëve të tjerë që mësuan hadith prej tij. Ebu Hatimi e ka përmendur duke ia dëshmuar besnikërinë.


Ai ia citon hadithin dhe pohon se është shia. Salih ibn Muhammed ibn Xhezre e ka përmendur dhe ka thënë se është “ekstremist” shiit. Megjithkëtë, ‘Abdullah ibn Ahmedi e ka transmetuar hadithin e tij nga Ahmedi.


Ebu Hatimi pohon se Mishkadane është i besuar. Dhehebiu e përmend në Mizan duke e përshkruar si “njeri i besuar që ka mësuar gjithë atë hadith nga Ibn el-Mubaraku, el-Dar vardi dhe klasi i tyre. Muslimi, Ebu Da‘udi, Begeviu dhe mjaft të tjerë kanë regjistruar shumë nga hadithet e tij.”


Ai ia ka shënuar emrin me inicialet e Muslimit dhe Ebu Da‘udit duke treguar mbështetjen e tyre në hadithin e tij dhe duke cituar ç’kanë thënë për të dijetarët e shquar, si më lart.


Ai gjithashtu ka pohuar se ai vdiq më 239 H. Drejtojuni haditheve të tij në Sahih Muslim, të transmetuara nga ‘Abde ibn Sulejmani, ‘Abdullah ibn Mubaraku, ‘ Abdur-Rahman ibn Sulejmani, ‘Ali ibn Hashimi, Ebu’l-Ahvasi, Husein ibn ‘Ali el-Xhu‘fi dhe Muhammed ibn Fudejli.


Në kreun e tij mbi shkaqet e mosmarrëveshjes, Muslimi ia citon drejtpërdrejt hadithin. Ebul-‘Abbas el-Saraxhi ka thënë se ai vdiq ose më 238, ose më 237 H.


50. ‘Abdullah ibn Lahi’e ibn ‘Ukbe el-Hedrami, kadiu dhe shejhu i Egjiptit


Në Ma’arif-in e tij, Ibn Kutejbe e përfshin me shejhët e famshëm. Në biografinë e tij të ‘Abdullah ibn Lahi’es në el-Mizan, Ibn ‘Adiu e përshkruan si “shia ekstremist”. Duke cituar Talhan, Ebu Ja‘liu thotë:


“Ebu Lahi’e ka thënë: ‘Hej ibn ‘Abdullah el-Gafari tregon, me autoritetin e Ebu ‘Abdu-Rahman el-Hiblit, nga ‘Abdullah ibn ‘Umeri se gjatë sëmundjes së tij të fundit, i Dërguari i Allahut (s) na tha t’i sillnim të vëllain. Ne i sollëm Ebu Bekrin, por ai u kthye mënjanë e tha: ‘Kërkova vëllain tim’. Atëherë i sollëm ‘Uthmanin, por Profeti u kthye mënjanë. Atëherë i sollëm ‘Aliun. Ai e mbuloi me mantelin e vet dhe e përkuli kokën mbi shpatullën e tij për njëfarë kohe (sikur po i pëshpëriste diçka). Kur ‘Aliu iku, njerëzit e pyetën: ‘Çfarë të tha Profeti (s)?’ Ai u përgjigj: ‘Ai më hapi njëmijë dyer [diturie], çdonjëra nga të cilat hap njëmijë të tjera’.”


Dhehebiu e përmend atë në Mizan, duke ia shënuar emrin me DTK për të treguar se cilët nga autorët e librave sahih e citojnë atë. Referojuni hadithit të tij në Sahih-ët e Tirmidhiut, Ebu Da‘udit dhe tërë musnedet.


Ibn Khalikani e lavdëron shumë në vafijjat ul-A’jan. Drejtojuni hadithit të tij në Sahih Muslim përcjellë nga Jezid ibn Ebu Habibi.


Në librin Xhami’ Bejne Kitabej Ebu Nasr el-Kalabathi ve Ebu Bekr el-Asbahani, el-Kejsarani e përfshin atë mes autoriteteve të besuara të Bukhariut dhe Muslimit. Ibn Lahi’e vdiq të dielën, në mesin e Rebi’ul akhirit, 174 H.


51. ‘Abdullah ibn Mejmun el-Kaddah el-Mekki


Mik i Imamit Xha‘fer ibn Muhammed es-Sadik; mbi të mbështetet Tirmidhiu. Dhehebiu e përmend e ia shënon emrin me inicialet e Tirmidhiut, si tregues i faktit që ky ia citon hadithet. Ai shton se ai përcjell hadith me autoritetin e Imam Xha‘fer ibn Muhammed es-Sadikut, si dhe të Talha ibn ‘Umerit.


52. ‘Abdur-Rahman ibn Salih el-Esdi


Ai quhet Ebu Muhammed el-Kufi. Miku dhe studenti i tij ‘Abbas el-Duri thotë se ai ishte një shia. Ibn ‘Adiu e përmend dhe thotë:


“Ai digjet në zjarrin e shiizmit.”


Salih Xhezre thotë se ‘Abdur-Rahmani i kundërvihej ‘Uthmanit.


Ebu Da‘udi thotë se ‘Abdur-Rahmani ka përpiluar një libër që përmban veset e disa shokëve të Profetit (s), dhe se ai është një person i keq.


Megjithë tërë këto, si ‘Abbas ed-Duri, si Imam Begeviu ia përcjellin hadithin. Nesa‘iu e ka cituar. Dhehebiu e përmend në Mizan dhe ia shënon emrin me inicialet e Nesa‘iut si tregues se ky mbështetet mbi atë.


Ai citon ç’kanë thënë Imamët sunni për të, siç u pohua më lart. Ai thekson se Ma‘ini i beson atij dhe se ai vdiq më 235 H. Drejtojuni hadithit të tij në Sunen-e, transmetuar nga Sheriku dhe një grup i klasit të tij.


53. ‘Abdur-Rezzak ibn Humam ibn Nafi’ el-Himjeri el-San’ani


Një prej fisnikëve shiitë paraardhësish të nderuar, Ibn Kutejbe e përfshin me shiitët e shquar në Ma’arif. Në f. 137 të vëll. VI të el-Kamil, Ibn ul-Athiri e përmend vdekjen e ‘Abdur-Rezzakut në fundin e ngjarjeve të vitit 211 H., duke thënë:


“Në atë vit, vdiq muhadithi ‘Abdur-Rezzak ibn Humam el-San’ani, një nga mentorët shiitë të Ahmedit.”


El-Mutteki el-Hindi e përmend kur diskuton hadithin 5994 në Kenz ul-‘Ummal, në f. 391, vëll. VI, duke pohuar se ai është shia. Dhehebiu thotë në el-Mizan se:


“‘Abdur-Rezzak ibn Humam ibn Nafi’, mentori i Ebu Bekr el-Himjerit, një dinjitar shia i San’asë, ishte ndër muhadithët më të besuar të të gjithë dijetarëve. Ai ia rrëfen jetën dhe shton: “Ai shkroi mjaft, duke veçuar këtu Xhami’ ul-Kebir. Ai qe një rojtar i dijes, e cila iu kërkua nga shumë syresh si: Ahmedi, Is‘haku, Jahjai, Dhehebiu, Ramadiu dhe ‘Abdi.” Ai diskuton karakterin e tij dhe citon ‘Abbas ibn ‘Abdul-‘Azimin, që e akuzon si gënjeshtar. Ai pohon se Dhehebiu e ka rrëzuar një akuzë të tillë dhe thotë: “J o vetëm Muslimi, por të gjithë ata që kanë memorizuar hadith pajtohen njëzëri me ‘Abdur-Rezzakun, ndërsa Imamët e diturisë i besojnë autoritetit të tij.” Ai vazhdon jetëshkrimin dhe citon et-Tejalisiun, që thotë: “E dëgjova Ibn Ma‘inin të thoshte diçka nga e cila u binda se ‘Abdur-Rezzaku qe shia. Ibn Ma‘ini e pyeti: ‘Mësuesit e tu, si Mu’ammeri, Maliku, Ibn Xhurejhi, Sufjani, el-Avza’i janë të gjithë sunni. Nga e mësove ti medhhebin shiit?’ Ai u përgjigj: ‘Xha‘fer ibn Sulejman el-Da’biu na bëri njëherë vizitë dhe e pashë të ishte i virtytshëm e i udhëzuar në rrugë të drejtë, ndaj e mësova shiizmin prej tij’.”


Ky pohim i ‘Abdur-Rezzakut tregon se ai e mësoi shiizmin nga Xha‘fer el-Dab’i, po Muhammed ibn Ebu Bekr el-Mukaddimi mendon se vetë Xha‘fer el-ZaD’iu e mësoi shiizmin nga ‘Abdur-Rezzaku. Ai madje e fajëson ‘Abdur-Rezzakun për këtë. Në Mizan, ai citohet të ketë thënë:


“Ah, sikur ta kisha shmangur ‘Abdur-Rezzakun përgjithmonë! Asnjeri s’ia prishi bindjet Xha‘ferit përveç tij.”


“Prishja” së cilës ai i referohet është shiizmi! Ibn Ma‘ini është mbështetur gjerësisht mbi autoritetin e ‘Abdur-Rezzakut, megjithë “pranimin” e tij se ai është shia, siç u pohua më lart. Ahmed ibn Ebu Khejth’eme, siç pohon biografia e ‘Abdur-Rezzakut në el-Mizan, ka thënë:


“I treguan Ibn Ma‘init se Ahmedi thotë që ‘Ubejdullah ibn Musai e hedh poshtë hadithin e ‘Abdur-Rezzakut, për shkak të bindjeve të tija shiite. Ibn Ma‘ini iu përgjigj: ‘Betohem në Allahun, që është Një, se ‘Abdur-Rezzaku është njëqind herë më i epërm se ‘Ubejdullahi dhe [se] e kam dëgjuar hadithin e ‘Abdur-Rezzakut dhe e kam parë të jetë shumë herë më voluminoz se i ‘Ubejdullahit’.”


Po ashtu, në biografinë e ‘Abdur-Rezzakut në el-Mizan, Ebu Salih Muhammed ibn Isma‘il Dirari citohet me fjalët:


“Kur ishim të ftuar te ‘Abdur-Rezzaku në San’a, dëgjuam se Ahmedi dhe Ibn Ma‘ini, bashkë me të tjerë, e kishin kundërshtuar, apo mospëlqyer, hadithin e ‘Abdur-Rezzakut, për shkak të qenurit e muhadithit, shia. Lajmi na tronditi pa masë. Menduam se i kishim harxhuar kuturu tërë burimet tona e i ishim futur kot tërë atij udhëtimi. Pastaj iu bashkangjita haxhinjve për në Mekë, ku takova Jahjain dhe e pyeta për çështjen në fjalë. Ai, siç pohohet në jetëshkrimin e ‘Abdur-Rezzakut në el-Mizan, tha: ‘O Ebu Salih! Edhe nëse ‘Abdur-Rezzaku e braktis krejt Islamin, ne nuk do t’ia hedhim poshtë hadithin’.”


Ibn ‘Adiu e ka përmendur me fjalët:


“‘Abdur-Rezzaku ka përcjellë hadithe mbi virtytet, por askush s’i ka mbështetur ato.11 Ai gjithashtu numëron veset e disa njerëzve, pikëpamje të cilat hidhen poshtë nga të tjerët;12 mbi të gjitha, ai besohet të jetë shia.”


Mëgjithë tërë këtë, Ahmed ibn Hanbelin e pyetën njëherë, siç tregon biografia e ‘Abdur-Rezzakut në Mizan, nëse ai dinte ndonjë hadith më të mirë se ai i transmetuar nga ‘Abdur-Rezzaku, dhe përgjigja e tij ishte negative.


Ibn el-Kejserani pohon në mbyllje të biografisë së ‘Abdur-Rezzakut në librin e tij Xhami’ Bejne Rixhalul Sahihejn, duke cituar Imam Ahmed ibn Hanbelin, se: ‘Nëse njerëzit debatojnë hadithin e Mu‘ammerit, atëherë gjykuesi përfundimtar është ‘Abdur-Rezzaku.’ Mukhlid el-Shu’ejri thotë se njëherë ai ishte me ‘Abdur-Rezzakun, kur u përmend Mu‘avija. Atëherë, siç tregon biografia e tij në el-Mizan, ‘Abdur-Rezzaku tha:


‘Mos na e prishni takimin duke përmendur farën e Ebu Sufjanit’.”


Zejd ibn Mubaraku tregon:


“Ishim njëherë në shoqërinë e ‘Abdur-Rezzakut dhe i treguam hadithin e Hedthanit. Kur u lexuan fjalët e ‘Umerit drejtuar ‘Abbasit e ‘Aliut: ‘Ti ke ardhur të kërkosh trashëgiminë e nipit, ndërsa ky ka ardhur të kërkojë trashëgiminë e të vjehrrit’, ‘Abdur-Rezzaku, siç pohohet në jetëshkrimin e tij në el-Mizan, tha: ‘Shikojeni këtë njeri të paturp dhe të parespekt, tek përdor ‘nip’ e ‘vjehërr’ në vend të ‘i Dërguari i Allahut (s)’!”


Megjithë tërë këtë, të gjithë përpiluesit e hadithit ia kanë regjistruar hadithet e janë mbështetur mbi autoritetin e tij. Madje është thënë, siç pohon Ibn Khalikan në vafijjat ul-A’jan, se njerëzit nuk udhëtonin te asnjeri pas vdekjes së Profetit (s) aq shpesh sa ç’bënin te ‘Abdur-Rezzaku.


Ai citohet nga Imamët e sunnive bashkëkohës, si Sufjan ibn ‘Ajine, një nga mentorët e të cilit ishte ‘Abdur-Rezzaku, Ahmed ibn Hanbeli, Jahja ibn Ma‘ini, e të tjerë. Drejtojuni hadithit të tij në të gjithë sahih-ët dhe musned-et, që përmbajnë mjaft hadithe të tij.


Ai, Allahu e mëshiroftë, u lind më 126 dhe qe bashkëkohës i Ebu Abdullah Imam Xha‘fer es-Sadikut për njëzet e dy vjet.13 Ai vdiq ditëve të para të imametit të Imamit Ebu Xha‘fer el-Xhevad, nëntë vjet para vdekjes së tij;14 Allahu e ringjalltë në shoqërinë e këtyre Imamëve, shërbimit të të cilëve, duke synuar pëlqimin e Allahut ai i kushtoi me sinqeritet tërë jetën.


54. ‘Abdul-Melik ibn ‘Ajan


Ai është vëlla i Zarares, Hamranit, Bakirit, ‘Abdur-Rahmanit, Malikut, Darisit dhe Umm ul-Esvedit, pasardhës të ‘Ajanit e që të gjithë janë shiitë të shquar.


Ata kanë fituar kupën e lartë për shërbimin e tyre ndaj Sheriatit dhe kanë lënë pasardhës të bekuar e të udhëzuar që iu përngjitën medhhebit dhe pikëpamjeve të tyre.


Dhehebiu e përmend ‘Abdul-Melikun në Mizan, duke cituar Ebu va’ilin e të tjerë që citojnë Ebu Hatimin se ai ka raportuar hadithe të sakta dhe se Ma‘ini ka thënë se nuk ka asgjë të keqe me hadithin e tij, ndërsa një autoritet tjetër dëshmon:


“I besuar, por edhe rafidi.” Ibn A’jine thotë: “‘Abdul-Melik rafidiu na ka raportuar hadith.”


Ebu Hatimi thotë se ai është ndër të parët që përqafuan Islamin shiit dhe se hadithi i tij është sahih. Të dy Sufjanët ia përcjellin hadithin të mirëdokumentuar prej të tjerëve. Në librin el-Xhami’ Bejne Rixhal ul-Sahihejn, Ibn Kejseraniu, siç citohet në të dyja veprat nga Sufjan ibn A’jine, ka këto për të thënë rreth tij:


“Abdul-Melik ibn ‘Ajani, vëlla i Hamran el-Kufit, ishte një shia, hadithi i të cilit mbi tevhid-in ndodhet te Sahih ul-Bukhari i transmetuar nga Ebu va’ili, kurse ai mbi iman-in te Sahih Muslim-i. Ai vdiq në kohën e Imam Sadikut, që iu lut me zell Allahut ta mëshironte.


Ebu Xha‘fer ibn Babavejhi raporton se Imam Sadiku, i shoqëruar nga nxënësit e tij, vizitoi varrin e ‘Abdul-Melikut në Medine. Marrtë shpërblimet e mira e jetoftë përgjithmonë në paqe.


55. ‘Ubejdullah ibn Musa el-‘Abasi el-Kufi


Ai është mentor i Bukhariut, siç e pohon ky në f. 177 të Sahih-ut të vet. Ibn Kutejbe e përfshin me muhadithët në veprën e tij Ma’arif, duke thënë se ai burrë ishte shia.


Kur radhit një listë të shiitëve të shquar në kreun e tij mbi medhhebet, në f. 206 të Ma’arif-it, ai e përfshin ‘Ubejdullahin me ta. Në f. 279, vëll. VI i Tabakat-it të tij, Ibn Sa‘di e rrëfen biografinë e ‘Ubejdullahit pa harruar të theksojë se ai është një shia dhe se përcjell hadithe përkrahëse të shiizmit, çka, sipas Ibn Sa‘dit, ia dobëson hadithin në sytë e shumë njerëzve.


Ai gjithashtu shton se ‘Ubejdullahi e njeh shumë mirë Kur’anin. Ai regjistron në f. 139, vëll. VI të veprës së tij el-Kamil, datën e vdekjes së tij në mbyllje të ngjarjeve të vitit 213, duke thënë:


“‘Ubejdullah ibn Musa el-‘Abasi el-fekih, ishte një shia që e mësoi Bukhariun siç e pranon ky vetë në Sahih.”


Dhehebiu e përmend në Mizan me fjalët:


“‘Ubejdullah ibn Musa el-‘Abasi el-Kufi, mentor i Bukhariut, është pa diskutim i besuar, por dhe shia i devijuar.”


Prapëseprapë, ai e pranon se, si Ebu Hatimi dhe Ma‘ini i kanë besuar hadithit të tij:


“Ebu Hatimi ka thënë se hadithi i Ebu Na‘imit është më i saktë e megjithatë ‘Ubejdullahi është edhe më i saktë se të gjithë ata kur është çështja për hadithe nga Isra‘ili.”


Ahmed ibn ‘Abdullah el-Exhliu thotë:


“‘Ubejdullah ibn Musa është shumë i dijshëm për Kur’anin Fisnik, autoritet madhor i asaj fushe. Kurrë s’e kam parë të tregohet arrogant a mendjemadh dhe ai s’është parë kurrë të qeshë me zë të lartë.


Ebu Da‘udi thotë:


“‘Ubejdullah ibn el-‘Abbasi qe një heretik shiit.”


Në mbyllje të jetëshkrimit të Matar ibn Mejmunit në el-Mizan, Dhehebiu thotë:


“‘Ubejdullahi, shia, i besuar.”


Ibn Ma‘ini mësonte hadith nga ‘Ubejdullah ibn Musai dhe ‘Abdur-Rezzaku, duke e ditur se ishin që të dy shiitë. Gjatë shkrimit të biografisë së ‘Abdur-Rezzakut në el-Mizan, Dhehebiu citon Ahmed ibn ‘Ali Khejthemen duke thënë:


“E pyeta njëherë Ibn Ma‘inin lidhur me ç’kisha dëgjuar mbi përgënjeshtrimin nga Ahmedi të hadithit të Ubejdullah ibn Musait, për shkak të të qenit të tij shia. Ibn Ma‘ini u përgjigj: ‘Betohem në Allahun Një, se ‘Abdur-Rezzaku është njëqind herë më i epërm ndaj ‘Ubejdullahit dhe se nga ‘Abdur-Rezzaku kam dëgjuar shumë herë më tepër hadithe se nga ‘Ubejdullahi’.”


Sunnitë, si çdokush, mbështeten mbi hadithet e ‘Ubejdullahit në sahih-ët e tyre. Drejtojuni hadithit të tij në të dy Sahih-ët, transmetuar nga Shejban ibn ‘Abdur-Rahmani. Bukhariu ia citon hadithin e përcjellë nga el-A’mesh ibn ‘Urve dhe Isma‘il ibn Ebu Khalidi.


Hadithi i tij në Sahih Muslim raportohet nga Isra‘ili, Hasan ibn Salihu dhe ‘Usama bin Zejdi.


Bukhariu e citon drejtpërdrejt, ashtu si dhe Is‘hak ibn Ibrahimi, Ebu Bekr ibn Ebi Shejbe, Ahmed ibn Is‘hak el-Bukhariu, Mahmud ibn Gejlani, Ahmed ibn Ebu Sarixhi, Muhammed ibn Hasan ibn Ashkabi, Muhammed ibn Khalid el-Dhehebiu, e Jusuf ibn Musa el-Kattani. Muslimi ia citon hadithin nga Haxhxhaxh ibn el-Sha‘iri, el-Kasim ibn Zekerijai, ‘Abdullah el-Darmi, Is’hak ibn el-Mensuri, Ibn Ebi Shejbe, ‘Abd ibn Hamidi, Ibrahim ibn Dinari dhe Ibn Nemiri.


Dhehebiu pohon në el-Mizan se ‘Ubejdullahi vdiq më 213 H., duke shtuar:


“Ai ishte i mirënjohur për zuhdin, ‘ibadetet e tekva-në e tij.”


Vdekja e tij ndodhi herët në Dhu’l-Ki’de; Allahu i Lartë ia shenjtëroftë vendprehjen.


56. ‘Uthman ibn ‘Umejr ‘Abdul-Jekzan el-Thekefi el-Kufi el-Bexhli


Njihet edhe si ‘Uthman ibn Ebu Zer’e, ‘Uthman ibn Kejs e ‘Uthman ibn Ebu Hamid. Ebu Ahmed el-Zubejri ka thënë se ‘Uthmani beson në kthim. Ahmed ibn Hanbeli pohon:


“Ebu Jakzanit iu përngjit në fitne Ibrahim ibn ‘Abdullah ibn Hasani.”


Ibn ‘Adiu thotë:


“Ai ka përqafuar medhhebin e keq dhe beson në kthim, ndonëse autoritetet e besuara e kanë cituar duke e ditur se është i dobët.”


E vërteta është se saherë u teket njerëzve të përçmojnë një muhadith shia e të përbuzin mjeshtërinë e tij diturore, ata e akuzojnë me konceptin e kthimit. Kështu bënë dhe me ‘Uthman ibn ‘Umejrin, aq sa Ibn Ma‘ini tha:


“Vërtet, hadithi i tij s’ka asgjë të keqe.”


Megjithë sulmet ndaj tij, el-A’meshi, Sufjani, Shu‘be, Sheriku e të tjerë të atij rangu nuk ngurruan aspak ta citojnë. Ebu Da‘udi, Tirmidhiu dhe të tjerë e kanë cituar në Sunen-et e tyre dhe janë mbështetur në autoritetin e tij.


Drejtojuni hadithit të tij të përcjellë nga Enesi e të tjerë. Dhehebiu ia ka dokumentuar biografinë dhe ka cituar pohimet e mësipërme të dijetarëve të shquar, duke i vënë DTK pas emrit për të treguar autorët e Sunen-eve që e citojnë.


57. ‘Adi ibn Thabit el-Kufi


Ibn Ma‘ini e përshkruan si “ekstremist shii”, ndërsa Dar Kutniu e quan “rafidi, ekstremist, por edhe i besuar.” Xhuzxhaniu thotë se ai njeri ka “devijuar”. El-Mes’udi thotë:


“Kurrë s’kemi parë ndonjeri aq të sinqertë në predikimin e shiizmit sa ‘Adi ibn Thabiti.” Në Mizan, Dhehebiu e përshkruan si “dijetari i shquar i shiitëve, më i besuari ndër ta, kadiu e imami i xhamive të tyre. Sikur tërë shiitët të ishin si ai, e keqja e tyre do të ishte më e pakët.


Pastaj, ai ia dokumenton jetëshkrimin dhe citon qëndrimet e dijetarëve si më sipër. Ai radhit dijetarët që e mbajnë të besuar, si: Dar Kutniu, Ahmed ibn Hanbeli, Ahmed el-‘Axhliu, Ahmed el-Nesa‘iu duke i vënë inicialet e autorëve të të gjashtë Sahih-ëve, që e citojnë atë.


Drejtojuni hadithit të tij te Sahih ul-Bukhari e Muslim përcjellë nga el-Bera’ ibn ‘azibi, ‘Abdullah ibn Jezidi (gjyshi i tij nga nëna), ‘Abdullah ibn Ebu Aufe, Sulejman ibn Sardi, e Sa‘id ibn Xhubejri. Hadithi i tij i raportuar nga Zer ibn Habeshi dhe Ebu Hazim el-Ashxha’i ndodhet në Sahih Muslim. Hadithi i tij citohet nga el-A’meshi, Mis‘ari, Sa‘idi, Jahja ibn Sa‘id el-Ensariu, Zejd ibn Ebu Anise dhe Fudejl ibn Gazvani.


58. ‘Atijje ibn Sa‘d ibn Xhenade el-‘Aufi


Ai është Ebu Hasan el-Kufi, tabi’i-u i njohur. Dhehebiu e përmend atë në el-Mizan, duke cituar Salim el-Muradin që thotë se ‘Atijje i është përngjitur shiizmit. Imam Ibn Kutejbe e ka përfshirë atë me muhadithët në el-Ma’arif pas nipit të tij el-Auf, el-Husein ibn ‘Atijje kadiut, duke shtuar:


“‘Atijje, ndjekës i shiizmit, ka qenë jurist qysh gjatë sundimit të Haxhxhaxhit.”


Ibn Kutejbe përmend disa shii të shquar në kreun e tij mbi medhhebet në el-Ma’arif, duke e radhitur ‘Atijje el-‘Aufin mes tyre.


Ibn Sa‘di e përmend atë në f. 212, vëll VI i Tabakat-it, duke treguar bindjet e tij të palëkundura shiite. Babai i tij, Sa‘d ibn Xhenade, ishte shok i ‘Aliut. Njëherë ai i bëri vizitë Imamit në Kufa e tha:


‘O Emir ul-Mu’minin! Jam bekuar me lindjen e një fëmije; a po m’ia zgjedh një emër, të lutem?’ Imami u përgjigj: ‘Kjo është dhuratë nga Allahu; ndaj quaje ‘Atijje.’


Ibn Sa‘di ka thënë:


“‘Atijje ibn el-Ash’athi doli me një ushtri të luftonte Haxhxhaxhin. Kur ushtria e Ash’athit u tërhoq, ai shkoi në Persi. Haxhxhaxhi i shkroi një ferman Muhammed ibn Kasimit ku i urdhëronte ta thërriste atë të paraqitej e t’i jepte mundësinë të zgjidhte midis mallkimit të ‘Aliut, dhe katër qind kamzhikëve e rruarjes së mjekrës dhe të kokës. Kështu, ai e thirri atë dhe ia lexoi letrën e Haxhxhaxhit, por ‘Atijje refuzoi të bindej, prandaj, ai e goditi me katërqind kamzhikë e ia rruajti kokën dhe mjekrën. Kur Kutejbe u bë vali i Horasanit, ‘Atijje rebeloi kundër tij dhe qëndroi atje deri sa ‘Umer ibn Habire u bë sundimtar i Irakut. Atëherë, ai i shkroi, duke i kërkuar leje për të shkuar atje. Pasi iu dha leja, ai erdhi në Kufe, ku qëndroi gjersa vdiq më 111.”


Autori shton: “Ai qe vërtet një autoritet i besuar, që përcolli shumë hadithe të sakta.” Të gjithë pasardhësit e tij ishin pasues të sinqertë të familjes së Muhammedit. Mes tyre kishte fisnikë, personalitete fort të shquara si Husein ibn el-Hasan ibn ‘Atijje, që u caktua guvernator i rajonit el-Sharkijje pas Hafs ibn Gijathit, siç pohohet në f. 58 të të njëjtit burim, dhe pastaj ai u zhvendos me trupat e Mehdiut. Ai vdiq më 201.


Një tjetër është Sa‘d ibn Muhammed ibn el-Hasan ibn ‘Atijje, po ashtu muhadith, që u bë guvernator i Bagdadit.15 Ai citoi të atin, Sa‘din, nga xhaxhai i tij Husein ibn el-Hasan ibn ‘Atijje. Duke iu rikthyer ‘Atijje ibn Aufit, ai mbahet autoritet i besuar nga Ebu Da‘udi e Tirmidhiu.


Drejtojuni hadithit të tij në sahih-ët e tyre nga Ibn ‘Abbasi, Ebu Sa‘idi dhe Ibn ‘Umeri. Ai gjithashtu ka mësuar hadith nga ‘Abdullah ibn el-Hasani i cili citon të atin që përcjell nga gjyshja e tij ez-Zehra’, Zonja e grave në Xhennet. Biri i tij Hasan ibn ‘Atijje ka mësuar hadith prej tij, po kështu Haxhxhaxh ibn Arta’i, Mis’ari, el-Hasan ibn Advani dhe të tjerë.


59. Al’ala’ ibn Salih et-Tejmi el-Kufi


Në biografinë e Al’ala’së në Mizan, Ebu Hatimi thotë për të se:


“Ai është nga të mëdhenjtë e shiitëve.”


Megjithatë, Ebu Da’udi dhe Tirmidhiu mbështeten në autoritetin e tij. Ibn Ma‘ini i beson atij. Si Ebu Hatimi, dhe Ebu Zer’e thonë se nuk ka asgjë të keqe me hadithin e tij. Shihni hadithin e tij në sahih-ët e Tirmidhiut e Ebu Da‘udit nga Jezid ibn Ebu Merjemi dhe Hakam ibn ‘Utejbe, krahas të gjithë Musned-eve të sunnive.


Ebu Na‘imi dhe Jahja ibn Bakiri e citojnë atë, e po ashtu dhe shumë të atij klasi. Ai duhet dalluar nga Al’ala’ ibn Ebu’l-‘Abbasi, poeti mekas. Ky është një shejh sufjani.


Hadithi i tij përcillet nga Ebu Tufejli. Ai është i një rangu më të lartë se Ebu’l-‘Ala’ ibn Salihu; ky i fundit është kufas, ndërsa poeti është mekas.


Ata përmenden në el-Mizan, ku autori citon pasaktësisht një pohim lidhur me të qenit e tyre prijësa shii.


Al’ala’ poeti ka thurur vargje në lavdërim të Prijësit të Besimtarëve çka shërben si provë e pakundërshtueshme e përkushtimit të tij dhe gjithashtu ndriçon të vërtetën mbi Imamin (‘a). Ai ka shkruar edhe mjaft eulogji, të çmuara nga Allahu, Profeti i Tij dhe besimtarët.


60. ‘Alkame ibn Kejs ibn ‘Abdullah el-Nekh’i, Ebu Sibil


Ai është xhaxha i Esvedit dhe Ibrahimit, bijve të Jezidit. Ai është gjithashtu pasues i Familjes së Profetit (s). Shehristaniu, në el-Milel ve’n-Nihel, e ka përfshirë me fisnikët shiitë. Ai është një mjeshtër ndër muhadithë, i përmendur nga Ebu Is’hak Xhuzxhaniu që thotë me keqdashje:


“Në Kufe ka disa njerëz, medhhebi i të cilëve nuk pëlqehet; ata janë mjeshtra mes muhadithëve kufas.”


‘Alkame dhe vëllai i tij ‘Ali qenë shokë të ‘Aliut. Ata ishin në Siffin ku ‘Aliu ra shehid. Atë e thërrisnin “Ebu Salat” për shkak të namazeve të tij të shpeshta. ‘Alkame e njomi shpatën e tij me gjakun e bandës tirane. Atij i rrëshqiti këmba, por vazhdoi xhihadin në rrugën e Allahut, duke qëndruar armik i Mu‘avijes gjer në vdekje. Ebu Bardai ia përfshiu emrin ndër emisarët e Mu‘avijes gjatë sundimit të këtij, por ‘Alkame kundërshtoi dhe madje i shkroi Ebu Bardait:


“Të lutem hiqe emrin tim; të lutem hiqe.”


Këtë e ka dokumentuar Ibn Sa‘di në jetëshkrimin e ‘Alkames, f. 57, vëll. VI i Tabakat-it. Ndershmëria e ‘Alkames dhe prestigji i tij ndër sunnitë është i padiskutueshëm, megjithë njohjen e tyre të bindjeve të tija shiite. Autorët e sihah us-sitte si dhe të tjerët, janë mbështetur të gjithë mbi autoritetin e tij.


Shihni hadithin e tij te Muslimi e Bukhariu nga Ibn Mes’udi, Ebu Darda’i dhe ca’ishja. Hadithi i tij për ‘Uthmanin dhe Ebu Mes’udin ndodhet në Sahih Muslim.


Në të dy sahih-ët, hadithi i tij përcillet nga ‘Abdur-Rahman ibn Jezidi, Ibrahim ibn Jezidi dhe Sha’biu. Ai, Allahu ia mëshiroftë shpirtin, vdiq më 62 H. në Kufe.


61. ‘Ali ibn Bedime


Dhehebiu e përmend në el-Mizan duke cituar Ahmed ibn Hanbelin që thotë:


“Ai përcjell hadithe të sakta”


Se është pionier i shiizmit, se Ibn Ma‘ini i ka besuar, se përcjell hadith nga Mekrime e të tjerë, dhe se Shu’be e Mu‘ammeri kanë mësuar hadith prej tij. Ai ia shënon emrin si tregues që të gjithë autorët e sunen-eve ia kanë cituar hadithin.


62. ‘Ali ibn el-Xhe’d


Ai është Ebu’l-Hasan el-Xheuheri el-Bagdadi, rob i Beni Hashimit. Si një nga mentorët e Bukhariut ai përfshihet nga Ibn Kutejbe mes shi’itëve të shquar në librin e tij el-Ma’arif.


Jetëshkrimi i tij në el-Mizan tregon se për gjashtëdhjetë vjet me rradhë, ‘Aliu agjëronte një në çdo dy ditë. El-Kejserani e përmend në librin e tij el-Xhami’ Bejne Rixhalu’l-Sahihejn, duke pohuar se vetëm Bukhariu përcolli dymbëdhjetë mijë hadithe të transmetuara nga ‘Ali ibn el-Xhe’di. Ai vdiq më 203 H., kur ishte 96 vjeç.


63. ‘Ali ibn Zeid


Dhehebiu e ka përmendur në el-Mizan duke i pohuar faktet e mësipërme mbi të. Në librin e tij el-Xhami’ Bejne Rixhalu’l-Sahihejn, el-Kejserani ia rrëfen biografinë dhe thotë se Muslimi e ka cituar hadithin e tij nga Thabit el-Benani, dhe se ai mësoi mbi xhihadin nga Enes ibn Maliku. Ai, Allahu e mëshiroftë, vdiq më 131 H.


64. ‘Ali ibn Salih


Ai është vëlla i Hasan ibn Salihut. I thamë dy fjalë për virtytet e tij kur treguam biografinë e të vëllait. Ai është një prej dijetarëve të hershëm shiitë, porsi i vëllai. Në kreun mbi shitblerjet, Muslimi mbështetet mbi autoritetin e tij.


‘Ali ibn Salihu përcjell hadith nga Seleme ibn Kahili, ndërsa vakiu e ka cituar dhe që të dy janë shiitë. Ai, si dhe binjaku i tij Hasani, u lind më 100 e vdiq më 151 H. Allahu e mëshiroftë.


65. ‘Ali ibn Gurab Ebu Jahja el-Fazari el-Kufi


Ibn Hejjani e ka përshkruar si “shia ekstremist.” Me siguri për këtë arsye Xhuzxhaniu e kundërshton plotësisht.


Ebu Da‘udi thotë se hadithi i ‘Aliut është rrëzuar, ndërkohë që si Ibn Ma‘ini, ashtu dhe Dar Kutni i besojnë.


Ebu Hatimi ka thënë se nuk ka asgjë të keqe me hadithin e tij. Ebu Zer‘e e konsideron besnik. Ahmed ibn Hanbeli thotë:


“Mua më duket krejt i besueshëm.”


Ibn Ma‘ini e përshkruan si “fakir, siddik”, ndërsa Dhehebiu e përmend në Mizan duke cituar ‘pro’-të e ‘kundra’-t ndaj hadithit të tij si më lart, duke i vënë SK pas emrit për të treguar autorët e sunen-eve që mbështeten në autoritetin e tij. Ai përcjell hadith nga Hisham ibn ‘Urve dhe ‘Ubejdullah ibn ‘Umeri. Në f. 273, vëll. VI të Tabakat-it të tij, Ibn Sa‘di thotë për të se:


“Isma‘il ibn Rexha’i citon hadithin e tij mbi atë që kishte thënë el-A’meshi për ‘Uthmanin.”


Ai, Allahu e mëshiroftë, vdiq në Kufe në fillim të Rebi’ul Evelit 184 H., gjatë regjimit të Harunit.


66. ‘Ali ibn Kadim Ebu’l-Hasan el-Khuza’i el-Kufi


Ai është mentor i Ahmed ibn el-Furatit, Ja‘kub el-Fasviut, e një grupi të klasit të tyre të cilët kanë mësuar të gjithë hadith prej tij e janë mbështetur mbi autoritetin e tij. Ibn Sa‘di e përmend në f. 282, vëll. VI, në Tabakat dhe e përshkruan si një “shia ekstremist”.


Kjo me siguri është arsyeja e vetme që Jahja e konsideron hadithin e tij “të dobët”. Ebu Hatimi thotë se ai është i besuar. Dhehebiu e përmend në el-Mizan, duke cituar qëndrimet e mësipërme rreth tij, dhe duke ia shënuar emrin me DT.


Hadithi i tij ndodhet në librat e tyre nga Sa‘id ibn Ebu ‘Urve dhe Katari. Ai, Allahu pastë mëshirë mbi të, vdiq më 213 H. gjatë sundimit të Memunit.


67. ‘Ali ibn el-Munthir el-Taraifi


Ai qe profesor i Tirmidhiut, Nesa‘iut, Ibn Sa‘dit, ‘Abdur-Rahman ibn Ebi Hatimit dhe i dijetarëve të tjerë që mësuan hadith prej tij e që u mbështetën në autoritetin e tij.


Dhehebiu e përmend në el-Mizan, duke ia shënuar emrin me TSK për të treguar autorët e Sunen-eve që mbështeten mbi atë. Ai citon Nesa‘iun me fjalët:


“‘Ali ibn Munthiri është një shia i patundur, shumë i besuar.”


Ai pohon se Ibn Hatimi ka thënë se ai burrë është besnik e i besuar, dhe se përcjell hadith nga Fudejli, Ibn ‘Ajine e valid ibn Muslimi. Nesa‘iu dëshmon për faktin se ai është “një shia i patundur”, dhe se ai mbështetet në hadithin e tij të cituar në të dy sahih-ët.


Kjo vërtet përbën ushqim për mendjen e atyre që hedhin dyshim mbi besueshmërinë e tij. ‘Aliu, Allahu e mëshiroftë, vdiq më 256 H.


68. ‘Ali ibn el-Hashim ibn el-Barid Ebu’l-Hasan el-Kufi el-Khazzazi el-‘aithi


Ai qe një nga mentorët e Imam Ahmedit. Ebu Da‘udi e përmend dhe e përshkruan si një “shia i vërtetuar.” Ibn Hibbani thotë se ai është “ekstremist shii.” Xha‘fer ibn Abani pohon,


“Kam dëgjuar nga Nemiri se ‘Ali ibn Hashimi është ekstremist në bindjet e tij shiite.”


Bukhariu thotë se si ‘Ali ibn Hashimi ashtu dhe babai i tij janë tepër të zellshëm në bindjet e tyre shiite. Me siguri për këtë arsye ai e ka refuzuar hadithin e tij, por të pesë autorët e sahih-ëve janë mbështetur mbi autoritetin e tij.


Ibn Ma‘ini dhe të tjerë i kanë besuar, ndërsa Ebu Da‘udi e përfshin me muhadithët më të besuar.


Ebu Zere thotë se ai është besnik ndërsa Nesa‘iu ngulmon se s’ka asgjë të keqe në hadithin e tij.


Dhehebiu e përmend atë në el-Mizan, duke cituar çfarë thamë mësipër.


Hatibi i Bagdadit, në kreun mbi virtytet e ‘Aliut në Tarikh, vëll XII, f. 116, citon Muhammed ibn Sulejman el-Bagdadin që thotë se ‘Ali ibn Hashim ibn el-Baridi është i besuar dhe ndjek shiizmin. Ai citon edhe Muhammed ibn ‘Ali el-axhirin që thotë:


“Njëherë e pyeta Ebu Da‘udin për ‘Ali ibn Hashim ibn el-Baridin. Ai më sugjeroi se duhej të pyesja ‘isa ibn Junusin. Ky tha se: ‘Ai i përket atyre që kërkojnë shiizmin’.”


E tërë kjo është e vërtetë. Ai po ashtu citon Xhuzxhaniun duke thënë se Hashim ibn el-Baridi dhe i biri ‘Aliu janë ekstremistë në “medhhebin e tyre të prishur”. Megjithë tërë këto, autorët e pesë librave sahih mbështeten mbi ‘Ali ibn Hashimin.


Drejtojuni hadithit të tij mbi martesën në Sahih Muslim të përcjellë nga Hisham ibn ‘Urveh dhe në kreun e tij për kërkimin e lejes, nga Talha ibn Jahjai. Hadithin e tij në Sahih Muslim e përcjell Ebu Mu‘ammer Isma‘il ibn Ibrahimi e ‘Abdullah ibn Abani.


Imam Ahmedi, gjithashtu, ia ka raportuar atij hadithin, krahas të dy djemve të Shejbes, e një grupi muhadithësh të klasit të tyre mentori i të cilëve ishte pikërisht ‘Ali ibn Hashimi. Dhehebiu thotë:


“Ai vdiq më 181 H., Allahu e mëshiroftë”, duke shtuar se: “Vdekja e tij është e para ndër mentorët e Imam Ahmedit.”


69. ‘Ammar ibn Zurejk el-Kufi


El-Sulejmani e quan “rafidi”, siç pohon Dhehebiu gjatë diskutimit të ‘Ammarit në el-Mizan. Megjithë këtë deklaratë, Muslimi, Ebu Da‘udi dhe Nesa‘iu mbështeten në autoritetin e tij. Drejtojuni hadithit të tij në Sahih Muslim transmetuar nga el-A’meshi, Ebu Is‘hak el-Subai, Mensuri e ‘Abdullah ibn ‘isai.


Hadithin ia përcjell në Sahih Muslim Ebu’l-Xhevabi, Ebu’l-Havas Selami, Ibn Ahmed el-Zubejri dhe Jahja ibn ademi.


70. ‘Ammar ibn Mu‘avije, ose Ibn Ebu Mu‘avije


Quhet ndryshe Khabab, ose Ibn Salih el-Dihni el-Bexhli el-Kufi, Ebu Mu‘avije. Ai është një nga heronjtë shii që pësuan aq shumë persekutime duke mbrojtur Familjen e Profetit (s), saqë Bishr ibn Mervani ia preu lakët e këmbëve vetëm pse ishte shia. Ai është mentor i të dy Sufjanëve, krahas Shu‘bes, Sherikut e el-‘Abarit, të cilët kanë mësuar të gjithë hadith prej tij dhe janë mbështetur në autoritetin e tij. Muslimi dhe katër autorët e sunen-eve ia kanë cituar hadithin.


Dhehebiu ia ka përfshirë biografinë në el-Mizan dhe ka cituar qëndrimet e mësipërme mbi të qenit e tij shia dhe muhadith i besuar, duke shtuar se askush nuk ka folur keq për të përveç el-‘Akilit dhe se ai s’kish faj tjetër përveç të qenurit shia.


Drejtojuni hadithit të tij mbi haxhin në Sahih Muslim nga Ebu Zubejri. Ai vdiq më 133 H., Allahu pastë mëshirë mbi shpirtin e tij.


71. ‘Amr ibn ‘Abdullah Ebu Is‘hak el-Subai el-Hamadani el-Kufi


Ai është shia sipas Ma’arif-it të Ibn Kutejbes e el-Milel ve’n-Nihel-it të Shehristaniut. Ai ishte ndër mjeshtrat e muhadithëve medhhebi i të cilit, në rrënjët dhe degët e tij, nuk pëlqehet nga nasibitë ngase shiitët pasojnë gjurmëve të Ehl ul-Bejtit, duke e nxjerrë mënyrën e ‘ibadeteve nga udhëheqja e tyre në të gjitha çështjet fetare.


Për këtë arsye, Xhuzxhaniu ka thënë në biografinë e Zubejdit, në el-Mizan:


“Mes kufasve ka një grup medhhebi i të cilit nuk pëlqehet; ata janë prijës ndër muhadithët e Kufes, si: Ebu Is‘haku, Mensuri, Zubejd el-Jamiu, el-A’meshi e të tjerë të atij klasi. Njerëzit i kanë toleruar vetëm pse janë besnikë në hadith, pa shtuar në të asgjë të tyren.”


Mes haditheve të Ebu Is‘hakut që nasibitë kanë refuzuar është ky: “Siç tregon autori i el-Mizan-it, ‘Amr ibn Isma‘ili ka cituar Ebu Is‘hakun që tregon se i Dërguari i Zotit (s) tha:


‘‘Aliu është si një pemë rrënja e së cilës jam unë, degët e së cilës janë ‘Aliu, frytet e së cilës janë Hasani e Huseini, gjethet e së cilës janë shiitët e tij’.”


Në të vërtetë, pohimi i el-Mugires “kufasit s’i çoi kush tjetër në shkatërrim përveç Ebu Is‘hakut dhe A’meshit” është i padenjë, përveç faktit se këta burra janë shiitë dhe besnikë të Familjes së Profetit (‘a).


Ata janë bërë kujdestarë të të gjitha haditheve mbi veçoritë e këtyre, paqe paste mbi ta. Ata qenë oqeane të dijes dhe ndoqën urdhrat e Allahut. Mbi ta mbështeten autorët e të gjashtë sahih-ëve e të tjerët.


Drejtojuni hadithit të Ebu Is‘hakut në dy sahih-ët nga el-Bera’ ibn azibi, Jezid ibn Arkami, Harithe ibn vehabi, Sulejman ibn Sardi, el-Nu’man ibn Beshiri, ‘Abdullah ibn Jezid el-Khadmi dhe ‘Amr ibn Mejmuni. Ai citohet në të dy sahih-ët nga Shu’be, Zubejri, Thevriu dhe nga nipi i tij Jusuf ibn Is’hak ibn Ebu Is’haku.


Ibn Khalikani thotë në biografinë e ‘Amrit, në vafijjat, se ai lindi tre vjet pas fillimit të sundimit të ‘Uthmanit dhe vdiq ose më 127 ose më 128, ose më 129 H, ndërsa si Jahja ibn Ma‘ini, ashtu dhe el-Mada‘ini thonë se ai vdiq më 132 H., va’Llahu a’lem.


72. ‘Auf ibn Ebu Xhemile el-Basri, Ebu Sehl


Ai është i mirënjohur si “el-‘A’rabiu” (beduini), ndonëse e vërteta është se origjina e tij s’është nga shkretëtira. Dhehebiu e përmend në el-Mizan, dhe thotë:


“Ai quhet edhe ‘Auf es-Siddik, ndërkohë që thonë se ndjek shiizmin; megjithë këtë, një grup dijetarësh i kanë besuar.”


Ai po ashtu citon Xha’fer ibn Sulejmanin që e përshkruan atë si shia dhe citon Benderin që e quan “rafidi”. Ibn Kutejbe e ka përfshirë në el-Ma’arif me dinjitarët shiitë.


Ai i mësoi hadith Ruhit, Haudit, Shu’bes, ‘Uthman ibn Hejthemiut, el-Nadr ibn Shamilit e shumë të tjerëve të atij kalibri. Autorët e gjashtë sahih-ëve e të tjerë mbështeten në autoritetin e tij.


Drejtojuni hadithit të tij në Sahih ul-Bukhari nga Hasani e Sa‘idi, bijtë e Hasan Basriut, Muhammed ibn Sirini dhe Sijar ibn Seleme. Hadithin e tij në Sahih Muslim e përcjell el-Nadr ibn Shamili. Ai, Allahu e mëshiroftë, vdiq më 146.


73. El-Fadl ibn Dakin


Emri i tij i vërtetë është ‘Amr ibn Hammad ibn Zubejr el-Mala’i el-Kufi dhe njihet mirë nga Ebu Na’imi. Ai është mentor i Bukhariut, siç e pranon ky në Sahih.


Një grup nga elita e dijetarëve, si Ibn Kutejbe në Ma’arif, e ka përfshirë atë me dinjitarët shii. Dhehebiu e përmend në el-Mizan me fjalët:


E kam dëgjuar Ibn Ma‘inin të thotë: ‘Nëse përmendin dikë në praninë e Ebu Na‘imit dhe ai e quan njeri të mirë dhe e lavdëron, atëherë me siguri ai person është shia; kurse po ta cilësojë dikë si murxhi’i, atëherë pa dyshim që ai është sunni i mirë’.”


Dhehebiu thotë që ky pohim vërteton se Jahja ibn Ma‘ini anon nga besimi në kthimin dhe konfirmon se ai burrë e konsideron el-Fadlin shia të patundur.


Në biografinë e Khalid ibn Mukhlidit në el-Mizan, Dhehebiu citon el-Xhuzxhaniun që thotë se Ebu Na’imi ndjek medhhebin kufas, pra shiizmin. Si përfundim, fakti se el-Fadl ibn Dakini është një shia s’është diskutuar kurrë. Megjithë këtë, autorët e të gjashtë sahih-ëve mbështeten në të.


Shihni hadithin e tij në Sahih ul-Bukhari nga Humam ibn Jahja, ‘Abdul-‘Aziz ibn Ebu Seleme, Zekerija ibn Ebu Za’ide, Hisham el-Distva’i, el-A’meshi, Misari, Ibn ‘Ajine, el-Thevriu, Maliku, Shejbe e Zuhejri.


Hadithi i tij te Muslimi përcillet nga Saif ibn Ebu Sulejmani, Isma’il ibn Muslimi, Ebu ‘asim Muhammed ibn Ejjub el-Thekefi, Ebu amisi, Musa ibn ‘Aliu, Ebu Shihab Musa ibn Nafi’u, Sufjani, Hisham ibn Sa’di, ‘Abdul-vahid ibn Ajmani dhe Isra‘ili.


Bukhariu e citon atë drejtpërsëdrejti, kurse Muslimi përmes Haxhxhaxh ibn el-Sha’irit, ‘Abd ibn Hamidit, Ibn Ebu Shejbes, Ebu Sa‘d el-Ashaxhxhit, Ibn Nemirit, ‘Abdullah el-Darmit, Is’hak el-Hanzalit, dhe Zuhejr ibn Harbit. Ai u lind më 133 dhe vdiq në Kufe të enjten e mbrëmjes së fundit në Sha‘ban 210 H, gjatë sundimit të Mu‘tesimit. Ibn Sa‘di e përmend në Tabakat, f. 279, vëll VI, ku e quan:


“besnik, i besuar, një burrë që ka përcjellë goxha hadith, autoritet në këtë fushë.”


74. Fadil ibn Merzuk el-Agar el-Ruvasi el-Kufi, Ebu ‘Abdur-Rahman


Dhehebiu e përmend atë në el-Mizan dhe e përshkruan si shia të mirënjohur, duke cituar Sufjan ibn ‘Ajinen dhe Ibn Ma‘inin që e dëshmojnë këtë fakt.


Ai citon Ibn ‘Adin që thotë se ai shpreson të mos ketë asgjë të keqe me hadithin që ai përcjell, e më pas citon Hejthem ibn Xhemilin që thotë se ky ia përmendi njëherë Fadil ibn Merzukun të cilin e përshkroi si “i Imamëve të udhërrëfimit.”


Në Sahih-un e tij, Muslimi mbështetet mbi autoritetin e haditheve të Fadilit lidhur me namazin siç transmeton Shekik ibn ‘Ukbe, dhe zekatin nga ‘Adi ibn Thabiti.


Hadithi i tij mbi zekatin te Muslimi përcillet nga Jahja ibn ademi dhe Ebu Usame. Në librat sunen, hadithi i tij citohet nga vaki’u, Jezidi, Ebu Na‘imi, ‘Ali ibn el-Xhe’di e të tjerë si ata. Zejd ibn el-Hababi në fakt ka gënjyer mbi çka i mvesh atij prej haditheve që merren me emërimin e ‘Aliut si Emir nga Profeti. Ai, Allahu e mëshiroftë, vdiq më 158 H.


75. Fitr ibn Khalife el-Hannat el-Kufi


‘Abdullah ibn Ahmedi e pyeti njëherë të atin mbi Fitr ibn Khalifen. Ky u përgjigj:


“Ai përcjell hadithe të sakta. Ato pasqyrojnë qëndrimin e një personi të përgjegjshëm, por ai është gjithashtu ndjekës i shiizmit.” ‘


Abbasi citon Ibn Ma‘inin që thotë se Fitr ibn Khalife është një shia i besuar. Ahmedi thotë:


“Fitr ibn Khalife besohet nga Jahja, por ai është një khashbi ekstremist.”


Mesa duket, vetëm për këtë arsye Ebu Bekr ibn ‘Ajjashi tha:


“S’i kam braktisur hadithet e Fitr ibn Khalifes, veçse për medhhebin e tij të prishur”, d.m.th. për asnjë faj tjetër të tij veç të qenit shia.


El-Xhuzxhani thotë:


“Fitr ibn Khalife ka devijuar.”


Gjatë sëmundjes, ai u dëgjua nga Xha‘fer el-Ahmari të thoshte:


“Asgjë nuk më gëzon më shumë se të di që për çdo qime në trupin tim ka një melek që e madhëron Allahun për mua, falë dashurisë sime ndaj Ehl-i Bejtit, paqe pastë mbi ta.”


Fitr ibn Khalife përcjell hadith nga Ebu’l-Tufejli, Ebu va’ili dhe Muxhahidi. Hadithi i tij citohet nga Usama, Jahja ibn ademi, Kabise e të tjerë të atij kalibri. Ahmedi dhe të tjerët i kanë besuar atij. Murre ka thënë për të se:


“Ai është transmetues i përgjegjshëm hadithi, që e di përmendësh atë që transmeton.”


Ibn Sa‘di thotë:


“Ai është besnik, insha-Allah.”


Dhehebiu e diskuton në Mizan, duke cituar qëndrimet e dijetarëve të mëdhenj rreth karakterit të tij, të përmendura më lart.


Ibn Sa’di ka cituar po ato në f. 253, vëll VI, i Tabakat-it. Kur përmend shiitët e shquar në el-Ma’arif, Kutejbe e përfshin Fitr ibn Khalifen me ta.


Bukhariu ka cituar hadithin e Fitrit nga Muxhahidi.


Thevriu ka cituar hadithin e Fitrit lidhur me sjelljen, të ndodhur te Bukhariu. Autorët e katër sunen-eve si dhe të tjerë, kanë cituar secili hadithet e Fitrit. Ai, Allahu e mëshiroftë, vdiq më 153.


76. Malik ibn Isma’il ibn Zijad ibn Dirhem Ebu’l-Hasan el-Kufi el-Hindi


Ai është një nga mentorët e Bukhariut, siç pohohet në Sahih. Ibn Sa‘di e përmend në Tabakat, vëll VI, f. 282. Ai e mbyll duke thënë se “


Ebu Gasani është besnik, i besuar, një shia tejet i vendosur.”


Dhehebiu e përmend në el-Mizan, çka ia vërteton besueshmërinë e prestigjin dhe pohon se ai burrë i ka përvetësuar mësimet e medhhebit shiit nga mentori i tij Hasan ibn Salih, se Ibn Ma‘ini ka thënë se askush nuk është më i saktë në Kufe në raportim hadithi se Ebu Gasani dhe se Ebu Hatimi ka thënë:


“Sa herë që e shikoj, ai duket sikur sapo ka dalë nga varri, me dy shenjat e sexhdes të vulosura në ballë.”


Bukhariu e ka cituar atë drejtpërdrejt në shumë kaptina të Sahih-ut. Muslimi ia ka cituar në Sahih hadithin mbi dënimet e krimeve, nga Harun ibn ‘Abdullahi. Ata që ia përcjellin hadithin te Bukhariu janë: Ibn ‘Ajine, ‘Abdul-Aziz ibn Ebu Seleme dhe Isra‘ili. Si Bukhariu dhe Muslimi ia citojnë hadithin nga Zuhejr ibn Mu‘avija. Ai, Allahu e mëshiroftë, vdiq në Kufe më 219 H.


77. Muhammed ibn Khazim


Ai njihet më mirë si Ebu Mu‘avijeh ed-Darir et-Temimi el-Kufi. Dhehebiu e cilëson me fjalët:


“Muhammed ibn Khazim el-Deriri është i konfirmuar, besnik; dhe unë s’e kam parë askund hadithin e tij të jetë i dobët; do ta shkoqis atë në kreun tim mbi nofkat.”


Kur autori e përmend në këtë kre, ai pohon:


“Ebu Mu‘avijeh ed-Dariri është ndër Imamët më të shquar e më të besuar të hadithit” dhe: “Hakimi ka thënë se të dy shejhët mbështeten mbi autoritetin e tij, dhe ai është i famshëm si shia ekstremist.”


Autorët e sihah us-sitte janë mbështetur mbi autoritetin e tij. Dhehebiu ia ka shënuar emrin me ‘T’ si tregues se tërë muhadithët mbështeten mbi autoritetin e tij.


Drejtojuni hadithit të tij në Sahih ul-Bukhari dhe Muslim nga el-A’meshi e Hisham ibn ‘Urve.


Sahih-u i Muslimit përmban të tjera hadithe, që ai i ka transmetuar përmes raportuesish të tjerë të besuar.


Bukhariu ia përcjell hadithin nga ‘Ali ibn el-Medeni, Muhammed ibn Selami, Jusuf ibn ‘isai, Kutejbe dhe Musaddedi.


Në Sahih Muslim, ai citohet nga Sa‘d el-vasiti, Sa‘d ibn Mensuri, ‘Amr el-Nakidi, Ahmed ibn Sinani, Is‘hak el-Henzeli, Ibn Nemiri, Ebu Bekr ibn Ebi Shejbe, Jahja ibn Jahjai, Ebu Keribi dhe Zuhejri. Musa el-Zamani ia ka raportuar hadithin në të dy sahih-ët. Muhammed ibn Khazimi u lind më 113, dhe vdiq më 195 H; Allahu e pastë mëshirë.


78. Muhammed ibn ‘Abdullah el-Debi el-Tahani el-Nisaburi, Ebu ‘Abdullah el-Hakim


Ai është Imam i hafizëve të Kur’anit dhe të hadithit, autor i mbi njëqind librave. Udhëtoi gjithandej duke kërkuar dije dhe mësuar hadith prej rreth dymijë mentorëve.


Ai mund të krahasohet me dijetarët më në zë të kohës së tij si el-Sa‘luki. Imam ibn Furku dhe Imamë të tjerë e konsiderojnë statusin e tij të epërm edhe ndaj tyre. Ata e çmojnë atë dhe kontributet e tij; ia mbajnë gjallë emrin dhe famën, pa e dyshuar aspak mjeshtërinë e tij.


Tërë dijetarët e shquar sunni të cilët s’arritën dot sa ai, ia kanë zili. Ai është një nga heronjtë shiitë, kujdestar i Sheriatit islam. Autori i el-Mizan-it ia rrëfen jetën dhe e përshkruan si “Imam i besuar, shia shumë i shquar.” Ai citon Ibn Tahirin, që thotë:


“E pyeta njëherë Ebu Isma‘il ‘Abdullah el-Ensariun mbi Hakim Ebu ‘Abdullahin. Ai më tha: ‘Ai është Imam i hadithit, rafidi i poshtër’.”


Dhehebiu ka treguar disa nga pohimet e tija interesante si p.sh. se i Zgjedhuri i Allahut (s) lindi rrethprerë, i buzëqeshur dhe se ‘Aliu është vasi. Autori shton:


“Të qenit e tij i besueshëm dhe i dijshëm për atë që ai raporton është një fakt i pranuar njëzëri.”


Ai u lind në Rebi’ul-Evel të 321 e vdiq në Sefer të 405 H. Allahu e mëshiroftë.


79. Muhammed ibn ‘Ubejdullah ibn Ebu Rafi’ el-Medeni


Ai, Ebu ‘Ubejdullahi, vëllezërit e tij el-Fadl e ‘Abdullah, bijtë e ‘Ubejdullahit, gjyshi i tij Ebu Rafi’u, xhaxhallarët e tij Rafi’u, el-Hasani, el-Mugire, ‘Aliu, si dhe bijtë e nipërit e tyre, janë të gjithë ndër të parët e mirë shiitë.


Librat që ata kanë shkruar e dëshmojnë thellësinë e bindjeve të tyre shiite, siç e kemi thënë në Pjesën e 2të, Kreu XII, i librit tonë el-Fusul ul-Muhimme.


Ibn ‘Udej përmend Muhammed ibn ‘Ubejdullah ibn Ebu Rafi’ el-Medeniun, duke shtuar në mbyllje të jetëshkrimit të tij në Mizan, se ai burrë është nga shiitët kufas. Kur Dhehebiu ia jep biografinë në el-Mizan, ai e shënon me TK duke treguar autorët e sunen-eve që ia citojnë hadithin. Ai po ashtu thotë se ai citon të atin dhe gjyshin, dhe se Mendil ibn ‘Ali ibn Hashimi ia citon hadithin. Atë e citon edhe Haban ibn ‘Aliu, Jahja ibn Ja‘liu, etj. Muhammed ibn ‘Ubejdullah ibn Ebu Rafi’ el-Medeniu mund të ketë raportuar gjithashtu hadith nga vëllai i tij ‘Abdullah ibn ‘Ubejdullahi, i cili është i mirënjohur si muhadith nga studiuesit.


Në el-Mu’xhem ul-Kebir, Taberaniu është mbështetur në autoritetin e Muhammed ibn ‘Ubejdullah ibn Ebu Rafi’ Medeniut i cili citon nga i ati dhe gjyshi se i Dërguari i Allahut (s) i tha ‘Aliut:


“Të parët që do të hyjnë në Parajsë jemi unë dhe ti, pastaj Hasani e Huseini, me pasardhësit tanë pas nesh dhe shiitët e tu në të djathtën e të majtën tonë.”


80. Muhammed ibn Fudejl ibn Gazvan Ebu ‘Abdur-Rahman el-Kufi


Ibn Kutejbe e përfshin me dinjitarët shiitë në el-Ma‘arif kurse Ibn Sa‘di e përmend në Tabakat, f. 271, vëll VI:


“Ai është një muhadith i besuar e besnik që përjell goxha hadithe; por edhe shia, [ja përse] disa dijetarë nuk mbështeten mbi autoritetin e tij.”


Dhehebiu e përmend në kreun mbi ata që njihen për famën e baballarëve, në fund të Mizan-it, duke e quajtur shia i besuar.


Ai e përmend edhe në kreun e tij mbi ata që quhen Muhammed, duke e përshkruar si “burrë i hakkut e i famës” dhe shtuar se Ahmedi e ka shquar si një shia, hadithi i të cilit është i saktë, se Ebu Da‘udi e ka përshkruar si “shia nga profesioni”, duke shtuar se ishte njeri i hadithit e dijes, se e mësoi Kur’anin nga Hamzai, se shkroi libra të shumtë dhe se Ibn Ma‘ini i ka besuar dhe Ahmedi ka folur mirë për të.


Nesa‘iu thotë se s’ka asgjë të keqe në hadithin e tij. Autorët e gjashtë sahih-ëve, si dhe shumë të tjerë, i kanë besuar autoritetit të tij.


Drejtojuni hadithit të tij tek Bukhariu, të përcjellë nga Muhammed ibn Nemiri, Is’hak el-Henzeli, Ibn Ebi Shejbe, Muhammed ibn Selami, Kutejbe, ‘Umran ibn Mejsere dhe ‘Amr ibn ‘Aliu. Hadithi i tij përcillet te Bukhariu nga ‘Abdullah ibn ‘amiri, Ebu Keribi, Muhammed ibn Tarfi, vasil ibn ‘Abd el-A’lai, Zuhejri, Ebu Sa‘d el-Ashaxhi, Muhammed ibn Jezidi, Muhammed ibn el-Muthanai, Ahmed el-vak’iu e ‘Abdul-‘Aziz ibn ‘Umer ibn Abani. Ai, Allahu e mëshiroftë, vdiq në Kufa më 194 ose 195 H.


81. Muhammed ibn Muslim ibn el-Ta’ifi


Ndër shokët më të spikatur të Imamit Ebu ‘Abdullah es-Sadik. Shejh et-Ta’ife Ebu Xha‘fer et-Tusi e përmend në Rixhal ush-Shi’a dhe Hasan ibn ‘Ali ibn Da‘udi e përfshin në kreun e muhadithëve më të besuar në el-Mukhteser.


Dhehebiu ia përfshin biografinë dhe citon nga Jahja ibn Ma‘ini e të tjerë se ai burrë është i besuar. Ai shton se el-Ka’nabi, Jahja ibn Jahja dhe Kutejbe ia kanë përcjellë hadithet e se ‘Abdur-Rahman ibn Mehdiu përmendi Muhammed ibn Muslim ibn el-Ta’ifin njëherë e tha:


“Librat e tij janë të gjithë të saktë” dhe se Mar’uf ibn vasili tha: “E pashë njëherë Sufjan el-Thevriun në shoqëri të Muhammed ibn Muslim ibn el-Ta‘ifit i cili po shkruante hadithet e tija.”


Megjithatë, ata që ia kanë vulosur hadithet si ‘të dobëta’ kanë vepruar kështu vetëm pse ishte shia, ndonëse paragjykimi i tyre s’i ka bërë atij kurrfarë dëmi. Hadithi i tij nga ‘Amr ibn Dinari për abdesin ndodhet në Sahih Muslim.


Siç pohohet në Tabakat nga Ibn Sa‘di, f. 381, vëll V, hadithi i tij citohet nga vaki’ ibn ul-Xharre dhe njëqind të tjerë. Atë vit në Medine vdiq edhe Muhammed ibn Muslim ibn Xhummazi. Ibn Sa‘di ua përfshin biografitë në vëll. V të Tabakat-it të tij.


82. Muhammed ibn Musa ibn ‘Abdullah el-Katari el-Medeni


Dhehebiu e përfshin në el-Mizan dhe citon Ebu Hatimin, që dëshmon se ai është shia. Ai gjithashtu citon Tirmidhiun që thotë se ai burrë është i besuar, dhe madje ia shënon emrin me inicialet e Muslimit dhe autorëve të Sunen-eve si shenjë e mbështetjes së tyre në autoritetin e tij.


Drejtojuni hadithit të tij mbi ushqimet, në Sahih Muslim, nga ‘Abdullah ibn ‘Abdullah ibn Ebi Talha. E citon edhe el-Mekberi e një grup i rangut të tij. Të tjerë që e kanë cituar janë: Ibn Ebu Fadiku, Ibn Mehdiu, Kutejbe e të tjerë të kalibrit të tyre.


83. Mu‘avije ibn ‘Ammar el-Dihni el-Bexhli el-Kufi


Ai është ndër shiitët tanë shumë të respektuar e të nderuar, prestigjioz e i besuar. Babai i tij ‘Ammari është një shembull i mirë i qëndresës dhe ngulmimit në të përmbajturit parimeve të drejtësisë, një model që Allahu e ka parashtruar për ata që bëjnë durim në vuajtjet për Çështjen e Tij.


Disa tiranë ia prenë lakët e këmbëve se ishte shia, siç treguam më lart, pa ia dalë ta përkulnin, gjersa ai e la këtë botë për të marrë shpërblimet e veta. Djali i tij Mu‘avije u përball me të njëjtin trajtim, dhe babai s’qe tjetër veçse model për të birin. Ai shoqëroi Imam Sadikun e Imam Kadhimin, paqe pastë mbi ta, dhe mësoi mjaft prej tyre.


Siç treguam më lart, ai shkroi shumë libra dhe citohet nga raportues shia si Ibn Ebu ‘Umejri etj. Muslimi dhe Nesa‘iu janë mbështetur në autoritetin e tij.


Hadithi i tij për haxhin citohet në Sahih Muslim nga Zubejri. Te Muslimi atë e citon Jahja ibn Jahjai dhe Kutejbe. Ai ka përcjellë gjithashtu hadithe nga i ati ‘Ammari dhe klasi i vet, që gjenden në Musned-et e sunnive. Ai, Allahu e mëshiroftë, vdiq më 175.


84. Ma’ruf ibn Kharbuth el-Karkhi16


Dhehebiu e përshkruan në el-Mizan si “një shia besnik”, duke ia shënuar emrin me inicialet e Bukhariut, Muslimit dhe Ebu Da‘udit për të treguar se ata ia citojnë hadithin.


Ai citon Ebu Tufejlin që thotë se Ma‘rufi përcjell ca hadithe. Hadithi i tij transmetohet nga Ebu ‘asimi, Ebu Da‘udi, ‘Ubejdullah ibn Musai e të tjerë. Ai po ashtu citon Ebu Hatimin që thotë se ky e shkruan hadithin e tij. Ibn Khalikani e përmend në vafijjat dhe e përshkruan si një nga shërbyesit e Imam Ridait. Ai vazhdon duke e lavdëruar dhe citon pohimin e tij ku thotë:


“Kam ardhur para Allahut Fuqiplotë, duke lënë pas gjithçka, përveç të shërbyerit zotëriut tim ‘Ali ibn Musa er-Rida.”


Kur Ibn Kutejbe diskuton disa fisnikë shiitë në el-Ma’arif, ai përfshin Ma‘ruf ibn Kharbuthin. Muslimi mbështetet në autoritetin e tij; lexojeni aty hadithin e tij mbi haxhxhin nga Ebu Tufejli. Ai vdiq në Bagdad më 200;17 varri i tij është bërë tyrbe tani. Sirri el-Sakti ishte një prej studentëve të tij.


85. Mensur ibn el-Mu’temir ibn ‘Abdullah ibn Rabi’e el-Selemi el-Kufi


Ai është një nga shokët e Imamëve el-Bakir e es-Sadik, dhe prej tyre ka përcjellë hadith, siç pohon autori i Muntehel Mekal fi Ahval ul-Rixhal. Ibn Kutejbe e përfshin ndër finsikët shi’i në el-Ma’arif.


El-Xhuzxhaniu e ka përfshirë me transmetuesit “medhhebi i të cilëve s’pëlqehet nga disa” në rrënjët e degët e besimit, falë përmbajturit të tyre mësimeve të familjes së Profetit. Ai thotë:


“Mes njerëzve të Kufas është një grup medhhebi i të cilëve nuk pëlqehet; ata janë prijësat e muhadithëve të Kufes si: Mensuri, Ebu Is‘haku, Zubejd el-Jamiu, el-A’meshi e të tjerë si ata. Njerëzit i kanë toleruar vetëm se janë besnikë në përcjellje hadithi.”18


Përse kanë kaq shumë urrejtje ndaj këtyre burrave të besuar? Mos vallë se i përmbahen Dy Gjërave me Peshë? Apo se i kanë hipur Barkës së Shpëtimit? Apo pse janë futur në qytetin e dijes së Profetit (s) përmes Portës së tij, Portës së Pendimit? Apo sepse e kërkojnë strehimin me “Strehën e gjithë botës”? Apo për shkak të bindjes të tyre ndaj dëshirës së Profetit për të qenë të dashur ndaj farefisit të tij? Apo për shkak të nënshtrimit të zemrave të tyre ndaj Allahut dhe të qarit e tyre nga frika e Tij, siç dihet më së miri për ta? Gjatë rrëfimit të biografisë së Mensur ibn el-Mu‘temir ibn ‘Abdullah ibn Rabi’es, Ibn Sa‘di thotë për Mensurin, në f. 235 të vëll. VI në Tabakat, se:


“Ai humbi shikimin për shkak të qarjes tej mase nga frika e Allahut dhe mbante shami për të tharë lotët. Disa thonë se ai agjëroi dhe u lut për gjashtëdhjetë vjet.”


A mund të jetë një njeri me cilësi të tilla barrë për të tjerët? Jo, por jemi molepsur me njerëz që nuk dinë ç’është ndershmëria; ndaj, të Allahut jemi e Atij i kthehemi. Në biografinë e tij të Mensur ibn el-Mu’temir ibn ‘Abdullah ibn Rabi’es, Ibn Sa‘di po ashtu citon Hammad ibn Zejdin që thotë:


“E kam parë Mensurin në Mekë, më duket se ai i përket khashbive, prapëseprapë, nuk mendoj se ai thotë gënjeshtra kur citon hadith.”


Shikojeni përçmimin, keqdashjen, urrejtjen dhe armiqësinë e hapët që mbart ky pohim. Sa habitem kur shqyrtoj fjalët e tij: “Nuk mendoj se ai thotë gënjeshtra,” thua se thënia e gënjeshtrave është nga praktikat e besnikëve të familjes së Profetit (s). Thua se vetëm Mensuri është i besuar e jo të gjithë muhadithët shiitë.


Denigrimi me lloj-lloj emrash... Thua se nasibitë s’mund të gjenin emër me të cilin t’i thërrisnin shiitët, veç nofkave përbuzëse si khashbi, turabi, rafidi etj. Thua se nuk e kanë dëgjuar urdhrin e Allahut:


Mos shkëmbeni emra fyes; sa gjë e keqe është të përdorni fjalë fyese, pasi keni pranuar besimin (49:11)


Ibn Kutejbe i përmend khashbitë në Ma’arif, e thotë:


“Këta janë rafidij. Ibrahim el-Eshteri u ndesh me ‘Ubejdullah ibn Zijadin në mejdan. Shumica e burrave të Ibrahimit kishin panele druri, ndaj iu ngjit emri khashbi: njerëzit me panele, si përbuzje.”


Ata i thërrisnin kështu vetëm për t’i poshtëruar e për t’i përçmuar ata dhe armët e tyre, me të cilat arritën ta mundnin Ibn Merxhanin, prijësin e nasibive, duke i shuajtur ata kafirë, vrasësa të familjes së Profetit (s).


U shua mbeturina e mizorëve; el-hamdu li’l-Lahi Rabb’il-‘alemin (6:45)


S’ka ndonjë të keqe pra, prej këtij emri fisnik e as prej llagapeve si turabi, sipas Ebu Turabit (Imam ‘Aliut); ne jemi krenarë për të. Rrëshqitëm nga tema.


Le t’i kthehemi çështjes në fjalë dhe të cilësojmë se është konsensusi i muhadithëve që të mbështeten mbi Mensurin. Për këtë arsye, autorët e të gjashtë sahih-ëve, si dhe të tjerë, mbështeten mbi autoritetin e tij, duke e ditur se është shia. Drejtojuni hadithit të tij në Sahih Bukhari e Muslim nga Ebu va’ili, Ebu’l-Duhai, Ibrahim Nekha’iu e të tjerë si ata.


Ai citon Shu‘ben, el-Thevriun, Ibn ‘Ajinen, Hammad ibn Zejdin dhe të tjerë që janë më të shquarit në atë kalibër raportuesish të hadithit. Ibn Sa‘di ka thënë se Mensuri vdiq nga fundi i vitit 132 H., duke shtuar:


“Ai është një autoritet i besuar që ka raportuar shumë hadithe; ai është njeri i një prestigji sublim, Allahu e mëshiroftë.”


86. El-Minhal ibn ‘Amr el-Kufi, et-tabi’i


Ai është një nga shiitët e shquar të Kufes. Prandaj, el-Xhuzxhaniu ia ka kategorizuar hadithin si të “dobët”, duke e quajtur “ndjekës të medhhebit të keq.” Ibn Hazmi e shan në të njëjtën mënyrë dhe Jahja ibn Sa‘di gjithashtu, ia përtyp emrin. Ahmed ibn Hanbeli pohon të kundërtën:


“Ebu Bishri është më i dashur për mua se burimi i freskët me ujë të ëmbël dhe është më i besuar se të tjerët.”


Megjithë të qenurit një shia i patundur, duke e pohuar këtë në publik, madje edhe gjatë kohës së el-Mukhtarit, ai nuk vihet në dyshim nga dijetarit mbi saktësinë e hadithit të tij. Ai citohet nga Shu‘be, el-Mes’udi, Haxhxhaxh ibn Arta’i dhe shumë të tjerë të atij kalibri intelektual.


Në Mizan-in e tij, Dhehebiu citon vlerësimet e tyre për këtë burrë, siç u tha më lart, duke ia shënuar emrin me inicialet e Bukhariut dhe Muslimit, si tregues që ata të dy ia quajnë hadithin të besueshëm.


Drejtojuni hadithit të tij në Sahih ul-Bukhari nga Sa‘id ibn Xhubejri. Po aty, në kreun e tefsir-it, hadithi i tij transmetohet nga Zejd ibn Ebu Anise. Mensur ibn el-Mu‘temiri e ka cituar atë në kreun mbi profetët.


87. Musa ibn Kejs el-Hedremi, Ebu Muhammed


Al-‘Akili e quan “rafidi ekstremist”. Njëherë, Sufjani e pyeti për Ebu Bekrin. Ai iu përgjigj:


“‘Aliu është më i dashur për mua.”


Musa ibn Kejsi përcjell hadith nga Seleme ibn Kahil, Ijad ibn Ijadi, gjer te Malik ibn Xha’nai, që thotë:


“E dëgjova Ummi Selemen të pohonte se ‘Aliu është me të vërtetën; kushdo që e ndjek atë është ndjekës i së vërtetës e kushdo që e braktis padyshim ka braktisur të vërtetën; kjo ka marrë fund.”


Kjo përcillet nga Ebu Na‘im el-Fadl ibn Dakini prej Musa ibn Kejsit. Musa ibn Kejsi ka cituar me okë hadithe që lavdërojnë Ehl-i Bejtin çka e zemëroi el-‘Akilin, i cili i tha atë që i tha.


Ibn Ma‘ini i ka besuar dhe është mbështetur te ai. Ebu Da‘udi e Sa‘d ibn Mensuri janë mbështetur te autoriteti i tij në sunen-e. Dhehebiu ia shkruan jetën në el-Mizan, duke pohuar çfarë thamë më lart.


Drejtojuni hadithit të tij në Sunen-e nga Seleme ibn Kahili dhe Haxhr ibn ‘Anbesei. Hadithi i tij përcillet nga Dakini, ‘Ubejdullah ibn Musai e të tjera autoritete të besuara. Ai, Allahu e mëshiroftë, vdiq gjatë sundimit të el-Mensurit.


88. Nafi’ ibn el-Harith Ebu Da‘ud el-Nekha‘i el-Kufi el-Hamadani el-Subej’i


El-‘Akili e quan “rafidi ekstremist”. Bukhariu thotë:


“Njerëzit flasin keq për të.”


Sufjani, Hamami, Sheriku e një grup dijetarësh të shquar të atij kalibri e kanë cituar të gjithë. Tirmidhiu mbështetet mbi të në Sahih. Tërë autorët e Musned-eve ia kanë regjistruar atij hadithin.


Drejtojuni hadithit të tij te Tirmidhiu e të tjerë, nga Enes ibn Maliku, Ibn ‘Abbasi, ‘Umran ibn Hasini e Zejd ibn Arkami. Dhehebiu ia ka bërë jetëshkrimin duke pohuar ç’thamë më lart.


89. Nuh ibn Kejs ibn Rabah el-Hedani


Ai njihet edhe si et-Tahi el-Basriu. Dhehebiu e përmend atë në Mizan, duke ia quajtur hadithin të saktë dhe shtuar se Ahmedi e Ibn Ma‘ini i besojnë. Ai gjithashtu citon Ebu Da‘udin duke thënë se ai burrë është shia. Nesa‘iu thotë se s’ka asgjë të keqe me hadithin e tij, duke vendosur pas emrit të tij inicialet e Muslimit dhe autorëve të sunen-eve, si tregues që ata ia citojnë hadithin.


Në Sahih Muslim, hadithi i tij mbi pijet citohet nga Ibn ‘Auni. Hadithi i tij mbi estetikën e veshjes ndodhet në Sahih Muslim, i transmetuar nga i vëllai i tij Khalid ibn Kejsi.


Te Muslimi, ai citohet nga Nasr ibn ‘Aliu. Në veprat e tjera, hadithet e tij citohen nga el-Ash’athi e shumë të tjerë të kalibrit të tij. Nuhi i përcjell ato nga Ejjubi, ‘Amr ibn Maliku e një sërë burrash të tjerë.


90. Harun ibn Sa‘d el-‘Ixhli el-Kufi


Dhehebiu e përmend dhe ia vendos inicialet e Muslimit pas emrit, si tregues që ky e citon, pastaj e cilëson “të besuar në hakun e vet”, por gjithashtu e quan “rafidi i urryer” që përcjell nga ‘Abbasi prej Ibn Ma‘init se ai është një shia ekstremist.


Ai ka mësuar hadith nga ‘Abdur-Rahman ibn Ebu Sa‘id el-Khudri që nga ana e tij citon Muhammed ibn Ebu Hafs el-‘Attarin, el-Mes’udin dhe Hasan ibn Hajjin. Ebu Hatimi thotë se nuk ka asgjë të keqe me hadithin e tij.


M’u kujtua një hadith i tij që përshkruan xhehenemin, i regjistruar në Sahih Muslim, nga Hasan ibn Salihu prej Harun ibn Sa‘d el-‘Ixhliut, prej Selmanit.


91. Hashim ibn el-Barid ibn Zejd Ebu ‘Ali el-Kufi


Dhehebiu e përmend dhe vendos inicialet e Ebu Da‘udit dhe Nesa‘iut pas emrit të tij për të treguar se ai është nga autoritetet e tyre, duke cituar Ibn Ma‘inin e të tjerë që dëshmojnë besnikërinë e tij, krahas vetë pranimit të tij se është “rafidi”.


Ai citon Ahmedin që thotë se nuk ka asgjë të keqe me hadithin e tij. Hashimi përcjell hadith nga el-Keribi e i biri ‘Ali ibn Hashimi, të cilëve iu referuam më lart, krahas një sërë dijetarësh të tjerë të shquar. Hashimi iu përngjit shiizmit, çka u shkoqit kur diskutuam ‘Ali ibn Hashimin.


92. Hubejre ibn Merjem el-Himejri


Ai është një nga shokët e Imam ‘Aliut, i barabartë vetëm me el-Harithin për nga sinqeriteti e shoqëria. Dhehebiu e përmend dhe vendos inicialet e autorëve të Sunen-eve si tregues që ai është autoritet i musned-eve të tyre, pastaj citon Ahmedin duke thënë:


“Nuk ka asgjë të keqe me hadithin e tij, dhe ai është më i dashur për ne se el-Harithi.


Dhehebiu citon Ibn Kharashin që e quan Hubejren “i dobët, sulmonte të plagosurit në Siffin.” Xhuzxhaniu thotë për të se:


“Ai ndjek el-Mukhtarin që vriste të plagosurit në Betejën e Khazirit.” Shehristaniu, në librin e tij el-Milel ve’n-Nihel, e përfshin atë me shiitët e shquar, çka merret si e mirëqenë nga të gjithë. Hadithi i tij nga ‘Aliu është i padiskutueshëm në Sunen-e dhe ai citohet nga Ebu Is‘haku e Ebu Fakhita.”


93. Hisham ibn Zijad Ebu Mikdam el-Basri


Shehristaniu e përfshin në el-Milel ve’n-Nihel me shiitët e shquar.


Dhehebiu e përmend atë dy herë: në rendin alfabetik dhe në kreun mbi nofkat, duke vënë K pas emrit të tij, si tregues që Dar Kutniu mbështetet tek ai.


Drejtojuni hadithit të tij në Sahih Tirmidhi e vepra të tjera, të përcjellë nga Hasan el-Kerdiu. Ai citohet nga Shejban ibn Farukhu, el-Kavariri e të tjerë.


94. Hisham ibn ‘Ammar ibn Nasr ibn Mejsere, Ebu el-valid


Atë e quajnë edhe el-Zafri el-Dimeshki. Ai është një nga mentorët e Bukhariut siç e pohon ky vetë në Sahih.


Ibn Kutejbe e përfshin atë me shiitët e shquar kur përmend disa prej tyre në kreun e tij mbi medhhebet në el-Ma’arif.


Dhehebiu e përmend në Mizan, duke e përshkruar si “Imami, oratori dhe recituesi i Kur’anit Fisnik nga Damasku, muhadithi e dijetari i tij, një burrë haku që ka përcjellë goxha hadith, edhe pse ka disa të meta [ideologjike], etj.”


Bukhariu e citon drejtpërsëdrejti në kreun e tij mbi “ata që ofrojnë zgjatje të borxhit me dëshirë” në librin e tij mbi blerjet në Sahih, dhe në krerë të tjerë me të cilët studiuesit janë të njohur.


Disa nga ato janë Kitab ul-Magazi, libri i pijeve dhe kreu i vetive të shokëve të Profetit. Hisham ibn ‘Ammari përcjell hadith nga Jahja ibn Hamzai, Sadaka ibn Khalidi, ‘Abdul-Hamid ibn Ebu’l-Ishrini e të tjerë. Autori i Mizan-it thotë:


“Të shumtë janë ata që ia citojnë hadithin; ata udhëtojnë tek ai për të mësuar prej tij si të recitojnë Kur’an e të transmetojnë hadith. Hadithi i tij citohet nga el-valid ibn Muslimi, njëri prej mentorëve të tij, ndërsa ai vetë përcjell nga Ebu Lahi’e. ‘Abdani ka thënë se nuk ka muhadith si ai në botë, kurse një tjetër ka thënë se Hishami është i çiltër, i urtë, i lehtë për t’u kuptuar dhe ka arritur dije të madhe. Si dhe shiitët e tjerë, Hisham ibn ‘Ammari beson se diksioni kur’anor është i krijuar nga Allahu Fuqiplotë. Kur Ahmedi e dëgjoi këtë, siç pohon autori i Mizan-it, ai u përgjigj duke thënë: “E dija për të mbrapshtë, Allahu e shoftë.”


Ahmedit gjithashtu i ra në dorë një libër i shkruar nga Hishami, ku në njërin prej fjalimeve të tij, thotë:


“Falënderimi i takon Allahut, i Cili ia ka shpalosur Veten krijesave të Tij përmes asaj që ka krijuar.”


Kjo e tërboi Ahmedin gjer në atë shkallë sa ai u kërkoi atyre që ishin falur pas Hishamit t’i përsërisnin faljet. Ahmedi s’arriti të vërente dot se pohimi i Hishamit është fare i qartë në të pohuarit se Allahu qëndron përmbi të qenit i shikuar, i lartmadhëruar përmbi ata që pyesin për të me “si” apo “ku”, vlerësues i lartë i mënyrës së Tij të krijimit. Pohimi i tij mund të krahasohet me atë që thotë:


“Ai i ka shpalosur mrekullitë e Tij në çdo gjë që ka krijuar”


Ose në mënyrë më të përshtatshme dhe më me vend se kjo, por dijetarët e kalibrit të njëjtë i drejtohen njëri tjetrit nën dritën e të ngjashmëve dhe të ndryshmëve prej vetes, secili sipas shkallës së tij të dijes. Hisham ibn ‘Ammari u lind më 153 dhe vdiq në fillim të Muharremit të vitit 245 H. Allahu e mëshiroftë.


95. Hashim ibn Beshir ibn el-Kasim ibn Dinar el-vasiti, Ebu Mu’avije


Vendlindja e tij është Belkhi. Gjyshi i tij el-Kasim ishte vendosur në vasit për t’u marrë me tregti. Ibn Kutejbe e përfshin atë në el-Ma’arif me fisnikët shiitë. Ai është mentor i Imam Ahmed ibn Hanbelit dhe i atyre të kalibrit të tij.


Dhehebiu e ka përmendur në Mizan, duke ia shënuar emrin për të treguar se autorët e të gjashtë sahih-ëve mbështeten mbi autoritetin e tij, dhe pohuar se ai është hafiz:


“Ai është një prej dijetarëve më të shquar. Ka mësuar hadith nga el-Zuhriu dhe Hasan ibn ‘Abdur-Rahmani. Hadithi i tij citohet nga Kattani, Ahmedi, Ja‘kub el-Davraki, e shumë të tjerë.”


Shiheni hadithin e tij te Bukhariu dhe Muslimi, nga Hamid el-Tevili, Isma‘il ibn Ebu Khalidi, Ebu Is‘hak el-Shejbani e të tjerë. Ai citohet në të dy sahih-ët nga ‘Umeri, el-Nakidi, ‘Amr ibn Zarare e Sa‘id ibn Sulejmani.


Tek Sahih ul-Bukhari, hadithi i tij citohet nga ‘Amr ibn ‘Aufi, Sa‘d ibn el-Nadiri, Muhammed ibn Nabahani, ‘Ali ibn el-Medini dhe Kutejbe.


Te Muslimi, atë e citon Ahmed ibn Hanbeli, Shurejhi, Ja‘kub el-Devreki, ‘Abdullah ibn Mu‘iti, Jahja ibn Jahjai, Sa‘id ibn Mensuri, Ibn Ebi Shejbe, Isma‘il ibn Salimi, Muhammed ibn el-Sabahi, Da‘ud ibn Rashidi, Ahmed ibn Mani’u, Jahja ibn Ejjubi, Zuhejr ibn Harbi, ‘Uthman ibn Ebi Shejbe, ‘Ali ibn Haxheri dhe Jezid ibn Haruni. Ai, Allahu e mëshiroftë, vdiq në Bagdad më 183 H., në moshën 79 vjeçare.


96. Vaki ibn el-Xherrah ibn Melih ibn ‘Adi


Kunijat-i i tij është “Ebu Sufjan”, sipas të birit Sufjan el-Ruvasi el-Kufi. Ai i përket fisit të Kejs Gilanit. Ibn Kutejbe e përfshin atë në Ma’arif me shiitët e shquar. Në librin e tij Tehdhib, Ibn el-Medeniu thotë se vaki’u bën pjesë në shiizëm. Mervan ibn Ebu Mu‘avije nuk dyshoi kurrë se vaki’u ishte “rafidi”.


Njëherë, Jahja ibn Ma‘ini i bëri vizitë Mervanit dhe e gjeti me një shkresë që përmbante pohime për njerëz të ndryshëm. Një prej tyre e quante vaki’un rafidi. Ibn Ma‘ini i tha Mervanit:


“vaki’u është më i mirë se ti.” “Më i mirë se unë?!” bërtiti Mervani. Ibn Ma‘ini u përgjigj: “Po, më i mirë se ti!” Ibn Ma‘ini tregon se vaki’u mori vesh për këtë dialog dhe u përgjigj duke thënë: “Jahjai është një mik i yni.”


Ahmed ibn Hanbelin e pyetën njëherë:


“Nëse ka mospërputhje në hadith ndërmjet vaki’ut dhe ‘Abdur-Rahman ibn Mehdiut, kë duhet të pranojmë?” Ahmedi u përgjigj se ai vetë parapëlqente hadithin e ‘Abdur-Rahmanit për arsye që ai i pohoi. Ndër to qe: “‘Abdur-Rahmani nuk flet në mënyrë përçmuese për të parët tanë, ndryshe nga vaki’ ibn el-Xherrahu.”


Kjo mbështetet nga një pohim i regjistruar nga Dhehebiu në mbyllje të biografisë së Hasan ibn Salihut ku ai tregon se vaki’u thonte:


“El-Hasan ibn Salihu, për mendimin tim, është Imam i hadithit.” Disa njerëz i thanë: “Por ai nuk e lut mëshirën e Allahut mbi ‘Uthmanin.” Ai u përgjigj: “A e lusni ju mëshirën e Allahut mbi el-Haxhxhaxhin?”


Duke e barazuar kështu ‘Uthmanin me el-Haxhxhaxhin. Dhehebiu e ka përmendur atë në Mizan duke pohuar ç’u tha më sipër. Autorët e të gjashtë sahih-ëve dhe të tjerët mbështeten mbi autoritetin e tij.


Drejtojuni hadithit të tij në Sahih Bukhari dhe Sahih Muslim nga el-A’meshi, el-Thevriu, Shu‘be, Isma‘il ibn Ebu Khalidi dhe ‘Ali ibn el-Mubaraku. Ai citohet në të dy librat nga Is‘hak el-Henzeli dhe Muhammed ibn Nemiri.


Bukhariu ia citon hadithin, të transmetuar nga ‘Abdullah el-Hamidi, Muhammed ibn Salami, Jahja ibn Xha‘fer ibn A’jani, Jahja ibn Musai e Muhammed ibn Mukatili. Te Muslimi, ai citohet nga Zuhejri, Ibn Ebi Shejbe, Ebu Keribi, Ebu Sa‘d al-Ashajji, Nasr ibn ‘Aliu, Sa‘d ibn Ez‘heri, Ibn Ebu ‘Umeri, ‘Ali ibn Kashrami, ‘Uthman ibn Ebi Shejbe dhe Kutejbe ibn Sa‘di. Ai, Allahu e mëshiroftë, vdiq në Fid i shoqëruar me një karvan që kthehej nga haxhxhi, në Muharrem të 197 H., në moshën 68-vjeçare.


97. Jahja ibn el-Xhezzar el-‘Arni el-Kufi


Ai është një prej shokëve të Prijësit të Besimtarëve. Dhehebiu e përmend në Mizan dhe ia shënon emrin për të treguar se Muslimi dhe autorët e sunen-eve mbështeten në autoritetin e tij, duke e përshkruar si ‘besnik’ dhe ‘i besuar’, dhe duke cituar el-Hakam ibn Atben që thotë se Jahja ibn el-Xhezzari është “ekstremist” në pikëpamjet e tij shiite. Ibn Sa‘di e përmend në f. 206, vëll. VI i Tabakat-it, me fjalët:


“Jahja ibn el-Xhezzari i përmbahet shiizmit, dhe shkon në ekstreme në këtë; prapëseprapë shumë njerëz kanë thënë se ai është i besuar dhe se përcjell shumë hadithe.”


Vura re se Sahih Muslim-i përmban një hadith mbi namazin të cilin ai e përcjell nga ‘Aliu, dhe një tjetër mbi imanin transmetuar nga ‘Abdur-Rahman ibn Ebi Lejla. Hakam ibn ‘Utejbe dhe Hasan el-‘Urfi ia citojnë hadithin te Muslimi e gjetkë.


98. Jahja ibn Sa‘id el-Kattani


Kunijat-i i tij është “Ebu Sa‘id”. Ai është rob i Beni Temim el-Basriut, dhe muhadithi më i spikatur i kohës.


Kutejbe e ka përfshirë në Ma’arif me shiitët e shquar. Autorët e gjashtë sahih-ëve dhe të tjerë janë mbështetur mbi autoritetin e tij. Hadithi i tij nga Hisham ibn ‘Urve, Hamid el-Tevili, Jahja ibn Sa‘id el-Ensariu dhe të tjerë, qëndron në truall të fortë te Bukhariu, Musaddidi, ‘Ali ibn el-Medeniu e Bejan ibn ‘Amri.


Te Muslimi, hadithi i tij përcillet nga Muhammed ibn Hatimi, Muhammed ibn Khalad el-Bahili, Ebu Kamil Fadl ibn Husein el-Xhahdari, Muhammed el-Mukaddimiu, ‘Abdullah ibn Hashimi, Ebu Bekr ibn Ebi Shejbe, ‘Abdullah ibn Sa‘di, Ahmed ibn Hanbeli, Ja‘kub el-Davrakiu, Ahmed ibn ‘Abde, ‘Amr ibn ‘Aliu dhe ‘Abdur-Rahman ibn Bishriu. Ai vdiq më 198, në moshën 78-vjeçare; Allahu e mëshiroftë.


99. Jezid ibn Zijad el-Kufi, Ebu ‘Abdullah


Ai është rob i Beni Hashimit. Dhehebiu e përmend në el-Mizan, duke i vënë pas emrit inicialet e Muslimit dhe autorëve të katër sunen-eve, për të treguar se ata e citojnë. Ai përcjell nga Ebu Fadli se:


“Jezid ibn Zijadi është një nga Imamët e parë shii.”


Dhehebiu pranon se ai është një prej dijetarëve të shquar kufas. Megjithë tërë këtë, shumë njerëz e kanë sulmuar, duke sajuar kundër tij të gjitha llojet e përçmimit dhe akuzave për faktin se, sipas Ebu Barzas, apo mbase Ebu Bardas, ai ka transmetuar një hadith që pohon:


“Ishim në shoqërinë e Profetit (s) kur u dëgjua një këngë. Pastaj ‘Amr ibn el-‘asi e Mu‘avija erdhën duke kënduar. Profeti (s) tha: ‘O Zot Fuqiplotë! Futi këta të dy në fitne, e flaki në Skëterrë’.”


Drejtojuni hadithit të tij mbi pijet në Sahih Muslim nga ‘Abdur-Rahman ibn Ebi Lejla transmetuar nga Sufjan ibn ‘Ajineh. Ai, Allahu Te‘ala e mëshiroftë, vdiq më 136, rreth moshës nëntëdhjetë vjeçare.


100. Ebu ‘Abdullah el-Xhedeli


Dhehebiu e përmend në kreun mbi nofkat, duke i vënë DT pas emrit si shenjë që Ebu Da‘udit dhe Tirmidhiu e quajnë të besuar, pastaj e quan “shia i neveritshëm”. Ai citon el-Xhuzxhaniun, që thotë se ai burrë është flamurtari i el-Mukhtarit. Ai po ashtu citon Ahmedin, që e quan “të besuar”.


Shehristaniu e përfshin me dinjitarët shiitë në el-Milel ve’n-Nihel. Ibn Kutejbe e përfshin me “rafiditë” më të zellshëm në el-Ma’arif.


Drejtojuni hadithit të tij te Ebu Da‘udi dhe Tirmidhiu si dhe tërë musned-et e sunnive. Ibn Sa‘di e përmend atë në f. 159, vëll VI i Tabakat-it të tij, ku thotë se:


“Ebu ‘Abdullah el-Xhedeli është një shii shumë i paepur. Disa thonë se ai udhëhoqi forcat e el-Mukhtarit, dhe se u dërgua për tek ‘Abdullah ibn Zubejri i shoqëruar me tetëqind burra për t’i asgjësuar ata dhe përkrahur Muhammed ibn el-Hanefijjen kundër komplotit të Ibn el-Zubejrit.”


Në të vërtetë, Ibn Zubejri kishte rrethuar shtëpitë e Ibn el-Hanefijjes dhe Beni Hashimit, duke vënë dru zjarri rreth e përqark për t’i djegur të gjallë pse kishin refuzuar t’i jepnin bejatin, por Ebu ‘Abdullah el-Xhedeli i shpëtoi ata nga vdekja e sigurt; Allahu ia shpërbleftë për atë që bëri për familjen e Profetit (s) të tij! Kjo e mbyll atë që dëshironim t’ju numëronim në nxitim për njëqind heronj shiitë, që janë autoritete mbi të cilët sunnitë mbështeten.


Ata janë rojtarë të dijes së ummetit. Përmes tyre, trashëgimia profetike ruhet e ata kërkohen nga autorët e Sahih-ëve Sunen-eve dhe Musned-eve. Ne i përmendëm me emër dhe cituam tekstet sunnite që dëshmojnë se janë shii, duke mbetur autoritete, siç kërkuat.


Mendoj se ata që ngrenë objeksione do ta shohin gabimin e tyre në të pohuarit se sunnitë nuk mbështeten mbi autoritetin e shiitëve. Ata do të shohin se kriteri i përdorur është besueshmëria e saktësia, pavarësisht nga përkatësia medhhebore.


Nëse hidhet poshtë hadithi i përcjellë nga shiitët, atëherë shumica e trashëgimisë profetike do humbasë, siç e pranon vetë Dhehebiu, kur rrëfen jetëshkrimin e Aban ibn Taglibit në el-Mizan. S’mund të ketë dëshmi më të mirë se kjo. Dihet mirë tashmë se ka patur goxha paraardhës të shiitëve, përveç atyre që radhitëm këtu, numri i të cilëve është shumë herë më i madh se kjo qindëshe, mbi autoritetin e të cilëve sunnitë mbështeten.


Këta të tjerë janë të një kalibri edhe më të lartë; transmetues hadithesh edhe më të sakta, me dije edhe më të madhe. Ata ishin më pranë kohës së Profetit, më me vjetërsi në përqafimin e bindjeve shiite. Ata janë sahabë shiitë të Profetit, Allahu qoftë i kënaqur me të gjithë. Ne i kemi shkoqitur emrat e tyre në mbyllje të librit tonë Fusul ul-Muhimmeh. Ata gjithashtu janë nga tabi’in-ët me autoritet të saktë. Çdonjëri prej tyre është njeri i besuar, që e ka mësuar Kur’anin përmendësh, argumenti i të cilit është i pakundërshtueshëm.


Mes burrave të tillë janë ata që u martirizuan gjatë Betejës së madhe e të vogël të Devesë, Siffinit, el-Nehravanit, në Hixhaz e në Jemen, kur Bisr ibn Arta’i i pushtoi, gjatë trazirës së el-Hedramit i cili qe dërguar në Basra nga Mu‘avija.


Aty përfshihen shehidët e Qerbelasë me Prijësin e Rinisë së xhenetit dhe ata që u flijuan me nipin e tij Zejd e shumë të tjerë, të cilëve iu desh të përballonin mjaft padrejtësi e persekutim, në hakmarrje të masakrës së familjes së Profetit.


Ndër ta, pati që u vranë vetëm pse ishin shumë të fortë në bindjet e tyre. Të tjerë u përzunë nga shtëpitë dhe u detyruan të strehoheshin në tekijje, nga frika për jetën apo dobësia fizike, si el-Ahnaf ibn Kejsi, al-Asbag ibn Nebateh, Jahja ibn Ja‘muri - i pari që zbatoi harakatet në alfabetin arab, Khalil ibn Ahmed el-Farahidi, që themeloi rregullat e gramatikës dhe drejtshkrimit, Mu‘adh ibn Muslim ibn Harrai, që hodhi themelet e shkencës së zgjedhimit e shumë të tjerë, biografitë e plota të të cilëve kërkojnë vëllime të trasha.


Kapërcejeni urrejtjen e nasibive ndaj këtyre njerëzve, me anë të mjeteve të tyre për t’i sulmuar; ata i quajnë muhadithë të “dobët” dhe ua përtypin emrat, duke e privuar kështu veten nga dija e tyre.


Ka me qindra shiitë të besuar që kanë mësuar hadith përmendësh - e të cilët janë fanarë të udhërrëfimit - që shpërfillen nga sunnitë.


Këtyre burrave, shiitët u kanë kushtuar indekse dhe bibliografi me jetëshkrimet e historitë përkatëse. Këto punime tregojnë shkallën e shërbesave që i kanë bërë këta njerëz Sheriatit tolerant.


Kushdo që i studion ato do të zbulojë se ata janë modele të besueshmërisë e besnikërisë, përzotshmërisë, asketizmit, adhurimit e sinqeritetit në të sjellit e njerëzve më pranë Allahut, të Dërguarit (s), Librit të Tij e Imamëve të muslimanëve.


Lusim Allahun të na e mundësojë të përfitojmë nga bekimet e tyre; Ai është më i Mëshirshmi.


Shënime:


2 Pasi përmend Isma‘il ibn ‘Abbadin, Dhehebiu shmanget nga qasja e zakonshme në el-Mizan, duke e radhitur para Isma‘il ibn Aban el-Ganaviut dhe Isma‘il ibn Aban el-Azdiut. Ai vërtet i ka bërë padrejtësi të madhe vetes, duke i shpërfillur të gjitha të drejtat elementare. 3 Kollare rreth qafës së qenit; kuptimi këtu është se koha e tij për të ikur ka arritur, si atëherë kur dikujt i shtrëngohet litari në fyt. 4 Shihni f. 196 të versionit të shkurtuar të el-Xhami’ Bejnul ‘Ilmi ve Fad’ilih e dijetarit bashkëkohor Shejh Ahmed ibn ‘Umer el-Muhammesani el-Beiruti. 5 Drejtojuni f. 199 të përmbledhjes së saj në librin e shkruar nga dijetari Shejh Ahmed ibn ‘Umer el-Muhammesani el-Beiruti. 6 Ibn ‘Adi citon një zinxhir transmetuesish që përfshin Husein ibn ‘Ali el-Sukuni el-Kufin, Muhammed ibn el-Hasan el-Sukunin, Salih ibn el-Esvedin, el-A’meshin dhe ‘Atijjen, që pohojnë se Xheriri e pyetën njëherë: “Cili ishte statusi i ‘Aliut mes njerëzve tuaj?” Xheriri u përgjigj: “Ai ishte më i miri ndër njerëz.” Kjo citohet nga Muhammed ibn Ahmed el-Dhehebiu në biografinë e tij të Salih ibn Ebu’l-Esvedit në el-Mizan. Megjithë fanatizmin ekstrem të Dhehebiut, e gjitha ç’kish për të thënë ai në komentin e tij mbi këtë hadith, është pohimi: “Mesa duket, e kishte fjalën për kohën e ‘Aliut.” 7 Pohimi i tij “Ç’njeri i madh qe ‘Aliu”, ndonëse lavdërues, s’ia jep hakun statusit të Imamit, edhe pse vjen nga goja e një kundërshtari. Refuzimi nga Sheriku i një komplimenti aq të dobët dhe zemërimi i tij me të, janë, sipas normave të traditës, të përligjura. Ka një ndryshim të madh midis pohimit të këtij rrugaçi umejad që thotë: “Ç’njeri i mirë qe ‘Aliu”, pasi kish dëgjuar virtytet e jashtëzakonshme të ‘Aliut, dhe vargjeve të Të Lartësuarit Fuqiplotë që pohojnë: {Ne kemi urdhëruar, e më të aftit për të urdhëruar jemi Ne...} Dallimi ndërmjet pohimit të atij umejadi dhe atij të Allahut është vërtet mjaft i dukshëm; por Allahu s’u kënaq duke thënë vetëm: “Ç’rob i devotshëm i Allahut është ai”, por shtoi gjithashtu: “Ai është i përulur”; ndaj, vafijjat al-A’jan s’ofron asnjë përgjigje për një pyetje të tillë. 8 Ai ishte një prej atyre që u ngarkuan të luftonin renegatët siç tregon Ibn Haxheri kur diskuton Sihan ibn Savhanin në Pjesën I të el-Isabeh. 9 Sha‘biut i thanë, siç përmendet në biografinë e Rashid el-Hixhrit në Mizan-in e Dhehebiut: “Ç’është kështu me ty? Pse i fajëson shokët e ‘Aliut? A s’i ke mësuar prej tyre ato që di?” Ai pyeti: “Prej kujt?” Ata iu përgjigjën: “Prej el-Harithit e Sasa’ait.” Ai tha: “Sa i përket Sa’sa’it, ai ishte vërtet një orator elokuent dhe prej tij mësova si të mbaj ligjërata, kurse el-Harithi ishte padyshim një ekspert i matematikës dhe prej tij e mësova të njëjtën.” 10 Ju mjafton si provë që e dëshmon këtë fakt ajo që u përmend nga Ibn Haxheri në biografinë e tij në Pjesën III të el-Isabeh, vëll. II, f. 241. 11 Po, mbi të u ra dakort nga ata që janë të ndershëm, dhe ata e përfshinë atë në sahih-ët e tyre me kënaqësi. Ata që iu kundërvunë kësaj janë nasibitë dhe harixhitë. Aty përfshihet ajo që transmetohet nga Ahmed ibn el-Ez‘heri, i cili konsiderohet njëzëri si autoritet, me fjalët: “‘Abdur-Rezzaku më ka mësuar ca hadithe të veçanta që ai i di përmes një zinxhiri transmetuesish që përfshin Mu‘ammerin, el-Zuhriun dhe ‘Ubejdullahin e që përfundon me Ibn ‘Abbasin që thotë se i Dërguari i Allahut (s) e vështroi njëherë ‘Aliun e i tha: “Ti je prijës në këtë jetë dhe në tjetrën; kushdo që të do ty më do mua dhe kushdo që të urren ty më urren mua; ai që do ti duhet nga Allahu dhe ai që mospëlqen ti mospëlqehet nga Allahu; mjerë ata që të urrejnë.’” Kjo citohet nga Hakimi në f. 128, vëll III i Mustedrek-ut, e pasuar nga komenti i autorit: “Ky është një hadith i saktë sipas autoritetit të dy shejhëve.” Midis të tjerash është ajo që përcjell ‘Abdur-Rezzaku nga Mu‘ammeri, nga Ibn Naxhihi, nga Muxhahidi, nga Ibn ‘Abbasi që thotë se Fatimeja tha njëherë: “O i Dërguari i Allahut! Më ke martuar me një mbajtës që s’ka para’.” Ai i tha: “A s’je e kënaqur që Allahu u hodhi një sy banorëve të tokës e zgjodhi nga mesi i tyre dy njerëz dhe e bëri njërin prej tyre babanë tënd, kurse tjetrin burrin tënd?” Ky hadith citohet prej Hakimit në f. 129, vëll. III i Mustedrek-ut nga Sarih ibn Junusi, Ebu Hafsi, el-A’meshi dhe Ebu Salihu, gjer te Ebu Hureira. 12 Allahu mos dhashtë që ata të kenë vese që i shkojnë për shtat vetëm Mu‘avijes dhe bandës së tij tirane. Një prej të këqijave të tilla tregohet nga ‘Abdur-Rezzaku përmes një zinxhiri transmetuesish që përfshin: Ibn ‘Ajinen, ‘Ali ibn Zejd ibn Xhath‘anin, Ebu Nadrain, gjer te Ebu Sa‘idi i cili citon Profetin (s) duke thënë: “Nëse e shihni Mu‘avijen në minberin tim, vriteni!” 13 Arsyeja për këtë është se ai (‘a), vdiq më 148 H, në moshën 65 vjeçare. 14 Vdekja e Imam Xhevadit ndodhi më 220 H, kur ai ishte 25 vjeç. Kanë gabuar ata që thonë se ‘Abdur-Rezzaku ka përcjellë hadith nga Imami el-Bakir, që vdiq më 114 H., në moshën 57 vjeçare, dymbëdhjetë vjet para lindjes së ‘Abdur-Rezzakut. 15 Kjo mund të nxirret nga biografia e gjyshit të tij Sa‘d ibn Xhenadeh në Pjesën I të veprës el-Isabeh nga Ibn Haxher el-‘Askalani. 16 Disa thonë ‘Ibn Fejruz’, të tjerë thonë ‘Ibn Fejruzan’ e akoma të tjerë e quajnë ‘Ibn ‘Ali’. 17 Disa thonë më 201, ndërsa të tjerë thonë se ishte më 204 H. 18 Siç shkruhet në biografinë e el-Jamiut në el-Mizan. Ne e cituam këtë pohim të el-Xhuzxhaniut kur shtjelluam biografitë e Zubejdit, el-A’meshit dhe Ebu Is‘hakut dhe përfshimë komente mbi ta, që ia vlen të shqyrtohen.