Ngjarja e ‘Vargjeve Satanike’, e qarkulluar së shumti në mesin e armiqve të Islamit për një kohë të gjatë, nuk është thjesht një trillim i orientalistëve, por i ka rrënjët edhe në burime historike.
Pretendimet e ekzagjeruara të këtij rrëfimi duan të na e mbushin mendjen se në një rast, Pejgamberi i Islamit, Muhammedi (s.a.v.s), në vend që të recitonte Shpalljen Hyjnore, recitoi vargje që iu diktuan nga Shejtani.
Kjo trajtesë demonstron pavërtetësinë e këtyre pretendimeve, edhe pse, për hir të shtjellimit të përmbledhur e trajtimit të shkurtër, jo të gjitha argumentet mund të diskutohen e lexuesi këshillohet të konsultojë burimet e referuara dhe të përfshihet në lexim më të thellësishëm, nëse kërkon ta largojë përfundimisht mitin e këtij trillimi nga mendja e tij dhe e të tjerëve.
Kur diskutohen vargjet satanike, në kontekstin e historisë islame, nuk është fjala për romanin kontrovers të Salman Rushdiut[1], por incidentin e rrëfyer, ku Profeti Muhammed (s.a.v.s) gjoja lejoi të futeshin në recitimin e tij të Sures en-Nexhm, dy ajete që iu përshpëritën nga Shejtani, ndaj dhe termi ‘vargje satanike’.
Kjo histori ritregohet së tepërmi nga historianët orientalistë dhe për vërtetësishmërinë e saj janë bërë pohime shushatëse. Dy referencat kryesore të përdorura janë burime të hershme islame: Tarikhu[2] i Taberiut dhe et-Tabakat el-Kubra[3] i Ibn Sa‘dit.
Arsyeja kryesore pse ajo është diskutuar nga të gjithë muslimanët është thjesht fakti se ajo shfaqet në veprën e Taberiut - një ndër përmbledhjet e hershme më gjithpërfshirëse të jetës së Pejgamberit (s.a.v.s). Megjithatë, për shkak të përplasjes së saj të dukshme me Kur’anin, ajo është rrëzuar nga dijetarët muslimanë[4] përgjatë kohërave dhe arsyeja e vetme përse ka mbetur temë diskutimi akoma është përfshirja e tij e vazhdueshme në librat e historisë të shkruar nga orientalistët. Për shembull, kur vatt e diskuton këtë çështje në librin e tij Muhammad: Prophet and Statesman (1974), ai pretendon se:
Kjo është një histori e çuditshme dhe e habitshme. Profeti i fesë më pakomprometueshmërisht monoteiste duket sikur autorizon politeizmin. Ç’është e vërteta, ngjarja është aq e çuditshme, saqë duhet të jetë e vërtetë në thelb. Është e pamendueshme që dikush të ketë shpikur një histori të tillë dhe t′i ketë bindur mbarë muslimanët që ta pranojnë. Për më tepër, ka një pasazh në Kur’an, që e përshkruan diçka të tillë.”[5]
Pretendimi i pabazuar i vatt-it se “mbarë muslimanët e pranojnë atë” është krejt pa vend. Është e paimagjinueshme që muslimanët do mund të pranonin një ngjarje, që i bie ndesh dukshëm Kur’anit dhe të cilës në Kur’an i kundërvihen pjesë të shumta drejtpërsëdrejti.
Kjo është një Shpallje Ngadhënjyese, e rremja nuk mund t’i afrohet as nga përpara as nga pas. (41:42) dhe Pa dyshim, Ne e kemi shpallur Kur’anin dhe Ne do ta ruajmë atë patjetër. (15:9)
Duke patur parasysh këto vargje, nuk është e habitshme të vërehet se vetëm një pakicë e vockël dijetarësh janë marrë ndopak me këtë çështje në debate, e aq më pak që ta kenë pranuar si të vërtetë. Arsyeja e vetme përse ajo diskutohet në qarqe [akademike] islame është gatishmëria e orientalistëve për ta paraqitur si fakt të kryer.
Prapëseprapë, veçmas kundërshtimeve kur’anore ndaj kësaj teze, ajo përmban edhe shumë mospërputhje të tjera, që do të diskutohen pas një përmbledhjeje të shkurtër të vetë ngjarjes: Ngjarjet e treguara tek Taberiu përkthehen nga Havting në këtë mënyrë: Kur profeti i pa njerëzit e tij teksa i largoheshin dhe e vuajti shumë largimin e tyre prej asaj që u kishte sjellë nga Zoti, ai pati ëndje në vetvete që t’i vinte diçka nga Zoti, që do ta afronte me ta. [...] Ai e mendoi këtë me vete e kishte ëndje dhe dëshirë për të. Atëherë, Zoti i zbriti shpalljen:
Pasha yllin që perëndon! Shoku juaj nuk ka rrëshqitur e as nuk është mashtruar, dhe nuk flet nga dëshira... (53:1)
Kur arriti te fjalët e Zotit:
A e keni parë Alatin dhe Uzzanë dhe Menatin, të tretin, tjetrin? (53:19-20)
Shejtani i vuri në gojë - për shkak të asaj që ai kishte menduar në vete dhe kishte patur ëndje t’ua sillte të vetëve - fjalët ′Këto janë lejlekë [Gharanik] që fluturojnë lart e ndërmjetësimi i tyre shpresohet.′ Kur e dëgjuan këtë, Kurejshët u gëzuan. [...]
Kur erdhi tek përgjunja [suxhud] dhe e përfundoi suren, ai vuri ballin në tokë dhe muslimanët e ndoqën profetin e tyre në këtë gjë, duke patur besim në atë që ai u kishte sjellë dhe në bindje të urdhrit të tij. Kurejshët dolën dhe u gëzuan pa masë nga ajo që kishin dëgjuar për mënyrën se si kishte folur ai për zotat e tyre.
Ata thonin: ‘Muhammedi i ka përmendur zotat tanë më së favorshmi. Në atë që recitoi, ai tha se ata janë “lejlekë që fluturojnë lart, ndërmjetësimi i të cilëve shpresohet”.’ [...] Xhibra’ili i erdhi Profetit dhe tha: ‘O Muhammed, ç’bëre kështu?! U ke recituar njerëzve diçka që unë s’ta kam sjellë nga Zoti, dhe ke folur atë që Ai nuk ta ka thënë’, me çka Profeti u trishtua së tepërmi dhe iu frikësua Zotit shumë. Por Zoti, me mëshirën e Tij, i dërgoi një shpallje, duke e ngushëlluar dhe duke ia pakësuar rëndesën e asaj që kishte ndodhur. Zoti i tha se nuk kishte patur kurrë më parë ndonjë lajmëtar apo të dërguar që ishte ëndur dhe kishte dëshiruar si Muhammedi, por Shejtani ishte hedhur në ëndjen e tij tamam siç i kishte hedhur [fjalët] në gjuhën e Muhammedit. Por Zoti fshin atë që ka hedhur Shejtani dhe i vendos ajetet e Tij në renditjen e duhur [22:52]. Pra, ‘ti je tamam si lajmëtarët dhe të dërguarit e tjerë.’[6] Ekzistojnë rreth 15 rrëfime të ndryshme të ngjarjes[7] dhe ajo që ndodhet në et-Tabakatu’l-Kubra sugjeron se ajetet e qortimit që u shpallën më pas ishin:
Vërtet ata u përpoqën fort të të mashtronin (o Muhammed), nga ajo në të cilën të kemi frymëzuar, që të trilloje ndonjë të ndryshme prej saj kundër Nesh; dhe atëherë do të të kishin pranuar si mik. (17:73).
Për më tepër, jo të gjitha rrëfimet pajtohen se këto vargje u thanë nga Profeti, por në vend të kësaj disa pohojnë se Shejtani erdhi në formë njeriu; dhe se ishin vetë politeistët ata që i bërtitën këto vargje pasiqë Profeti (s.a.v.s) ua kishte përmendur zotat.[8]
Zinxhiri i transmetuesve në raportimet e ndryshme që na njoftojnë për këtë ngjarje janë të gjithë të metë. Për shembull, zinxhiri i transmetimit i përdorur në et-Tabakat el-Kubra është: Muhammed ibn ‘Umeri na tregoi se: Junus ibn Muhammed ibn Fadala ez-Zafari më tha se i ati i kishte treguar nga Kethir ibn Zejdi, i cili citon el-Muttalib ibn `Abd Allah ibn Hantabin, se ... [9] ku për Muhammed ibn ‘Umerin thuhet: Muhammed ibn `Umer el-vakidi (vd. 207): Ahmed ibn Hanbeli ka thënë për të se: "Ai është gënjeshtar." Bukhariu dhe Ebu Hatim er-Razi kanë thënë: "I mospërfillur." Ibn ′Adiu ka thënë: "Transmetimet e tija nuk regjistrohen, dhe e zeza e tyre vjen prej tij." Ibn el-Medini ka thënë: "Ai falsifikon hadithe." Dhehebiu ka thënë: "Mbi debilizmin e tij pajtohen të gjithë." Mizan el-I`tidal (3:662-666, nr 7993).”[10] Edhe transmetimet e tjera kanë zinxhire tepër të dobëta, shumica e të cilave arrijnë vetëm tek brezi i tabi’inëve, ndërsa ato që mbërrijnë sahabët janë mursel dhe vetëm njëra transmetohet nga Ibn-Abbasi, i cili u lind pesë vjet pas ngjarjes.[11]
Përveç kësaj të mete të rëndësishme, vetë ndërtimi i Sures en-Nexhm e përgënjeshtron ngjarjen, duke e bërë një përzgjedhje të dobët për futjen e vargjeve satanike. Në fillim të sures, Zoti mohon faktin se Pejgamberi (s.a.v.s) mund të fliste sipas dëshirës ose të mashtrohej:
Shoku juaj as ka rrëshqitur e as që është mashtruar; ai nuk flet nga mendja e tij, ajo s’është tjetër, veçse shpallje që i shpallet; atë ia mëson i fuqishmi (53:2-5)
Jo vetëm kaq, por menjëherë pas vargjeve të abroguara satanike që pretendohet të jenë shpallur, vjen ajeti:
Ata (që i adhuroni ju) nuk janë tjetër, vetëm se emra që ju dhe prindërit tuaj i emërtuat; Allahu nuk zbriti për ta ndonjë fakt. Po ata (idhujtarët), nuk ndjekin tjetër veçse paragjykime dhe ç’duan vetë, ndonëse prej Zotit të tyre u pat ardhur udhëzimi (53:23)
Ky ajet, që përbën qortim të hapur të idhujtarëve dhe të praktikave të tyre, do të kishte qenë në kundërshtim të plotë me çdolloj vargjesh satanike që do të kishte recituar Pejgamberi (s.a.v.s); kështu, do të dukej marrëzi që idhujtarët të gëzoheshin dhe t’i bashkoheshin sexhdes në fund, kur besimi i tyre u qortua menjëherë pas lavdërimit të pretenduar, pa përmendur të gjitha denoncimet e mëparshme të bëra nga Profeti (s.a.v.s) ndaj politeistëve.
Një tjetër pikë e dyshimtë është vetë fjala gharanik. Gharanik nuk është përdorur kurrë për të treguar ndonjë gjë të perëndishme, ose për të diskutuar zotat paganë, por fakti është se ky term shfaqet vetëm në këtë ngjarje dhe fjalët më të afërta me të janë gharnuk and gharnik, të cilat “nënkuptojnë një zog të veçantë ujor, ose një zanë apo djalosh të pashëm, ku asnjëri prej këtyre nuk përçon kuptimin e ‘zotave’.”[12]
Kjo shtron problemin nëse vargjet thonë apo jo ndonjë gjë lavdëruese për idhujt. Ja përse disa orientalistë kanë qenë liberalë në përkthimin e saj: Muir e pëkthen si “femra”[13], ndërsa vatt si “mjellma”[14] e kështu me radhë.
Edhe kjo sugjeron se ngjarja e gharanikëve është një trillim. Tregimi pretendon gjithashtu se, ngaqë Profeti (s.a.v.s) dëshiroi të bënte paqe me paganët dhe të pajtohej me ta, kjo dëshirë i tha djallit mundësinë për t’i pëshpëritur vargjet në fjalë.
Mirëpo, kjo jo vetëm që do ta kishte komprometuar pagabueshmërinë e Profetit (s.a.v.s) dhe krejt mesazhin e tij, që përbën edhe arsyen pse orientalistët janë aq të zellshëm për ta treguar, por edhe nga një perspektivë historike ajo përbën një supozim të papërligjshëm.
Pejgamberi (a.s) i kishte refuzuar më parë të gjitha ofertat e pasurisë, prijësisë, pozitës, grave etj, kur politeistët i kishin kërkuar të komprometonte mesazhin e tij. Një burrë i tillë nuk do u jepte politeistëve krejt papritur, pa kurrfarë shtyse të dukshme, atë që ata e dëshironin aq shumë. Jo vetëm kaq, por me sigurinë më të madhe ai do t’i kishte humbur të gjithë ndjekësit që kishte arritur të bënte, dhe shumë prej sahabëve do ta kishin braktisur, me ta dëshmuar pranimin e zakoneve pagane nga ana e tij.
Renditja e shpalljes së ajeteve (tartibu’n-nuzul) është gjithashtu e metë, ngase Suret el-Isra’ dhe el-Haxhxh, që gjoja u shpallën për të ngushëlluar Pejgamberin (s.a.v.s) në shumë prej këtyre tregimeve, ishin sureja e 50të dhe 104t që u shpallën, përkatësisht (ku el-Haxhxh është Sure medinase).
Kjo do të nënkuptonte se, në rast vërtetësie të tregimit, muslimanët dhe politeistët do t’i kishin adhuruar idhujt së bashku për vite me radhë, përpara se t’i korrigjonte Xhibra’ili, që do të ishte një pretendim shushatës, i cili - sikur të ishte i vërtetë - do të ishte regjistruar patjetër nga shumë burime të besuara.
Është sugjeruar nga Burton[16] se ngjarja ka qenë trilluar nga vetë muslimanët për të shpjeguar ose përligjur abrogimin (naskh) – që përmendet në ajetin 2:106 – dhe se Taberiu e përfshiu atë ngase i nevojiteshin “dëshmi për të ofruar një kuptim të mëtejshëm të termit n.s.kh.”[17]
Në Tefsir-in e tij, Taberiu thotë: Është, pra e qartë se ajo që Shejtani kish hedhur në atë Libër të shpallur është pikërisht ajo që Zoti njofton se ka hequr dhe suprimuar prej tij. Zoti atëherë e mbështeti Librin e Tij duke e hequr atë shqiptim prej tij.[18] Një tregues i motiveve të Taberiut jepet duke vërejtur se ai nuk e diskuton ndodhinë në zbërthimin e ajetit 53:20, por të ajetit 22:52, i cili e përdor rrënjën n.s.kh.[19].
Në këtë mënyrë, ai përpiqet të ofrojë prova historike të abrogimit. Siç u tregua, ka shumë të meta dhe çalime në ngjarjen e vargjeve satanike, dhe dijetarët e kanë rrëzuar atë në bazë të isnadit, Kur′anit, tartib en-nuzulit dhe logjikës.
Me këtë sasi dërrmuese dëshmishë, një studiues serioz e ka të vështirë ta pranojë atë si të mbështetur në ndonjëfarë fakti, dhe si e tillë ajo duhet refuzuar. Arsyeja e vetme për shfaqjen e saj të shumëpërhapur është për shkak të “armiqësisë dhe mërisë [perëndimore] ndaj Profetit dhe fesë së tyre [muslimanëve], që është aq thellësisht e rrënjosur në kulturën perëndimore.”[20]
Orientalistët e përqafojnë, përhapin dhe e vleftësojnë këtë gënjeshtër sepse “për shekuj Muhammedi është shikuar si antiteza e frymës fetare dhe armiku i qytetërimit të ndershëm.”[21]
Referenca
Al-Tabari, Muhammad ibn-Jarir, trans. v. M. vatt and M. V. McDonald, The History of al-Tabari, Volume VI: Muhammad at Mecca, 1988, SUNY Press. Haddad, G. F., STORY OF THE CRANES or "SATANIC VERSES" (article). Subhani, Jafar, The Message, 1995, Ansariyan Publications. vatt, v. Montgomery, 1974, Muhammad: Prophet and Statesman, Oxford University Press Havting, Gerald R., 1999, The Idea of Idolatry and the Emergence of Islam: from polemic to history, Cambridge University Press. Araste, Hussein J., 2000, Darsnameye Uloome Qur’ani, Chapkhaneye Daftar Tabliqat Islami. Burton, J., 1999, Those are the high-flying cranes, in A. Rippin (ed), The Qur’an: Formative Interpretation Vol. 25, Ashgate Publishing Limited. Muir, villiam, 2003, Life of Mahomet, Kessinger Publishing. Armstrong, Karen, 2001, Muhammad: A Biography of the Prophet, Phoenix Press. Hajj Gibril Haddad at: http://vvv.livingislam.org/n/stcr_e.html http://vvv.islamonline.net/English/In_Depth/mohamed/1424/misconception/article04.shtml
Shënime:
[1] Rushdie, The Satanic Verses, 1989, Viking Adult [2] Tabari, 1988, The History of al-Tabari [3] Ibn-Sa’d, 1968, al-Tabaqat al-Kubra, Dar Sadir [4] For example Ibn Hajar in Fath al-Bari, 1959 [5] vatt, 1974, Muhammad: Prophet and Statesman, f.61 [6] Havting, 1999, The Idea of Idolatry and the Emergence of Islam: from polemic to history [7]http://vvv.islamonline.net/English/In_Depth/mohamed/1424/misconception/article04.shtml [8] Burton, 1999, Those are the high-flying cranes, f.355 [9] http://vvv.livingislam.org/n/stcr_e.html [10] Ibid. [11] From the tafsir of Ibn-Kathir at http://vvv.tafsir.com/default.asp?sid=22&tid=34398, si edhe Haddad. [12] Subhani, 1995, The Message, ff. 258-259 [13] Muir, 2003, Life of Mahomet, f. 87 [14] vatt, 1974, Muhammad: Prophet and Statesman, f.60 [15] Araste, 2000, Darsnameye Uloome Qur’ani, ff.134 - 136 [16] Burton, 1999, Those are the high-flying cranes, p.350 [17] Ibid. f.365 [18] Ibid. f.366: quoting from the Tafsir of Tabari. [19] Ibid f.350 [20] Armstrong, 2001, Muhammad: A Biography of the Prophet, p. 42 [21] Ibid. p.44.