Përmbajtja: 
Vdekja e Malik el-Eshterit dhe humbja e Egjiptit 
Vrasja e Aliut  
Disa mendime në lidhje me Kalifatin e Aliut
Politika e brendshme dhe e jashtme e Aliut
Aliu si një simbol i paqes
Aliu dhe idealet e lirisë
Një listë e “të parave” në Islam
Të “pazëvendësueshmet” e Islamit
Sakrificat e Muhammedit për Islamin
Dështimi kryesor i Ebu Bekrit dhe Umarit
Kush dhe si e shkroi historinë e Islamit?

64. Vdekja e Malik el-Eshterit dhe humbja e Egjiptit

Guvernatori i Aliut në Egjipt ishte Muhammed ibn Ebu Bekri. Në vitin 38 pas Hixhrit, Muavije e dërgoi Amr bin Asin në krye të 6000 trupave për ta pushtuar Egjiptin. Muhammedi i kërkoi Aliut përkrahje ushtarake për ta mbrojtur provincën. Aliu kuptoi se njeriu i vetëm që mund ta shpëtonte Egjiptin nga kthetrat e Muavijes dhe Amr bin Asit ishte Malik el-Eshteri. Andaj, ai e dërgoi Malikun si guvernator të ri të Egjiptit dhe e thirri Muhammed ibn Ebu Bekrin në Kufe.

Por as Maliku dhe as Muhammedi nuk arritën në destinacionin e duhur. Maliku u nis nga Kufeja për ta marrë përsipër qeverisjen e Egjiptit. Por agjentët e Muavijes, të maskuar si punonjësit e një hani, e “pritën” atë në kufi. Ata hodhën helm në pijën e Malikut dhe ai vdiq nga pasoja e helmit. (përcjellë nga Ebu’l-Fida)

Maliku ishte makthi i Muavijes. Agjenti që e helmoi Malikun menjëherë raportoi tek Muavijeja për këtë “arritje” të tijën dhe Muavije nuk u besonte veshëve për këtë fat të madh që e kishte gjetur. Në një ekstazë lumturie, ai tha: “Sot Aliu e humbi edhe krahun e tij të dytë”. Duke e vrarë Ammar bin Jasirin në betejën e Siffinit, Muavije e kishte prerë njërin krah të Aliut. Tani, duke e vrarë Malikun, edhe krahu tjetër i Aliut ishte prerë. Pas vdekjes së Malikut, Aliu i humbi të dy “krahët”. Muavije i preu “krahët” e Aliut nëpërmjet armës së tij të fshehtë por të fuqishme: helmit. Helmi e shpëtoi përgjithmonë Muavijen nga “makthi” i quajtur Malik el-Eshter.

 

Francesco Gabrieli

Në atë periudhë, Amr ibn el-Asi e pushtoi Egjiptin, duke e eliminuar nëpërmjet helmit Malik el-Eshterin, të cilin Aliu e kishte emëruar si guvernator. (“Arabët: një histori e përmbledhur”, fq.69).

 

Për Aliun, vrasja e Malikut ishte një goditje krejtësisht e papritur. Nëse Arabia ndonjëherë kishte pasur një njeri që vlente sa një ushtri e tërë, ky ishte Maliku. Prania e tij e shtonte vetëbesimin e ushtrisë dhe emri i tij mbillte frikë në zemrat e armiqve. Arabët kurrë nuk patën një luftëtar më të madh se Maliku. Është njëra nga tragjeditë më të mëdha të Islamit që jeta e tij u shua aq herët. Ai ishte një njeri guximtar, i vendosur, i zgjuar, fisnik dhe besimtar. Kishte shumë njerëz që deri në vdekjen e Ammar bin Jasirit nuk kishin qenë të sigurt në duhej të luftonin pranë Aliut ose jo. Vetëm pas plotësimit të parashikimit të famshëm të të Dërguarit, këta njerëz iu bashkëngjitën Aliut. Por Maliku kurrë nuk pati dyshime të tilla. Ai e dinte se Aliu dhe e vërteta ishin të pandashëm. Si pasojë, devotshmëria e Malikut ndaj Aliut ishte e pakushtëzuar.

Disa historianë kanë thënë se Maliku ishte në mesin e njerëzve që ishin fajtorë për vrasjen e Osmanit. Është e vërtetë se Maliku erdhi nga Kufeja në krye të një delegacioni por qëllimi i tij nuk ishte vrasja e Osmanit. Ai kishte ardhur t’i kërkonte Osmanit që ta lironte nga detyra një guvernator përtac dhe të korruptuar. Maliku ishte njëri nga trimat më të famshëm të Arabisë dhe gjëja e fundit që do t’i shkonte për shtati një trimi të tillë do të ishte që ta vriste një plak 84-vjeçar. Në të vërtetë, Maliku as që hyri ndonjëherë në pallatin e Osmanit. Po të kishte diçka të tillë, Naileja (gruaja e Osmanit) do ta përcillte këtë gjë kur Aliu i mori në pyetje dëshmitarët dhe s’ka dyshim se Mervani do ta kishte shpallur me shumë zell këtë gjë, në një mënyrë që do ta kuptonte e gjithë bota. Por kurrë nuk bëri një gjë të tillë.

Akuza se Maliku ishte njëri nga vrasësit e Osmanit ishte një shpifje e Muavijes që gjithë kohësh prodhonte ide të reja. Kur e pa Malikun që po i afrohej në sulm, ai thirri i tmerruar: “Më shpëtoni nga Maliku! Është ai që e vrau Osmanin..”. Muavije e dinte mirë se Maliku s’e kishte vrarë Osmanin por e dinte gjithashtu se sirianët e donin Osmanin dhe se do të bënin çmos për ta vrarë vrasësin e tij. Duke i thënë këto fjalë, Muavije shpresonte se do t’i nxiste sirianët për të bërë ndonjë përpjekje mbinjerëzore për ta ndalur Malikun. Historianët oborrtarë të Damaskut e morën këtë thirrje të Muavijes dhe që atëherë, gënjeshtra është përcjellë nga gjenerata në gjeneratë.

Është një ironi e historisë së myslimanëve që Aisheja, Talhaja dhe Zubejri, ndonëse hapur i nxisnin njerëzit për ta vrarë Osmanin, kurrë nuk janë gjykuar nga historia për këtë krim. Dhe në fund të fundit, ç’mund ta ndalte Muavijen për të mos shkuar në Medine dhe për t’ia shpëtuar jetën Osmanit? Asgjë! Por ai kurrë nuk shkoi. Ai qëllimisht nuk e ndihmoi Osmanin dhe pas vdekjes së tij, bëri një aleancë me Amr bin Asin (në shkëmbim të Egjiptit), për “t’u hakmarrë për vrasjen e Osmanit”. Siç thamë edhe më sipër, Amri ishte njëri nga armiqtë më të ashpër të Osmanit dhe me shumë gjasa, vrasësi i tij i vërtetë.

Por pas vdekjes së Osmanit, skenari ndryshoi. Fillimisht Aisheja, Talhaja dhe Zubejri dhe më pas edhe Muavije ibn Ebu Sufjani dhe Amr bin Asi do të kërkonin hakmarrje për gjakun e tij. Pavarësisht se çfarë ishin shkaqet që i çuan këta njerëz të mblidheshin përreth kufomës së Osmanit, një gjë dihet qartë: asnjëri prej tyre nuk mërzitej për sigurinë e Osmanit në të gjallë të tij. Ky është një fakt që nuk mund të ndryshohet por të cilin historianët sunnitë nuk duan ta përmendin. Për ta është shumë më lehtë të thonë se Muhammed ibn Ebu Bekri ose Malik el-Eshteri ishin të përfshirë në vrasjen e Osmanit, sesa të të pranojnë se Aisheja, Talhaja, Zubejri, Muavijeja dhe Amr ibn Asi luajtën një rol të rëndësishëm në tragjedinë e Kalifit plak.

 

Malik el-Eshteri vdiq në një kohë kur Aliut i duhej më së shumti dhe për fat të keq, në një kohë kur s’kishte njeri që mund t’ia zinte vendin.

Goditja e vdekjes së miqve të tij si Ammari dhe Maliku ishte shkatërrimtare për Aliun. Por besimi i tij e mbante në këmbë. Çdo goditje dhe çdo fatkeqësi të re ai e konsideronte si një sfidë të re për besimin e tij, i cili mbetej i palëkundur. Besimi i tij në mëshirën e Krijuesit ishte më i madh se gjithçka që mund të ngjante. Andaj, Aliu kurrë nuk iu dorëzuar dëshpërimit.

Maliku kishte qenë vërtet i jashtëzakonshëm. Ai kishte qenë ushtaraku i përsosur, i devotshëm, jashtëzakonisht i aftë dhe plot vetëbesim. Ai ishte një mbret mes njerëzve. Një njeri më i jashtëzakonshëm se Maliku në individualitetin e tij është vështirë të gjendet në historinë e arabëve. Propaganda i ka ngritur disa emra dhe i ka bërë më të famshëm se emri i Malik el-Eshterit, por ai mbetet i pakrahasueshëm. Ai ishte feniksi i Islamit. Dhe mbase është e pamundur ta lëvdojmë Malikun me fjalë më të bukura, se ato me të cilat e ka lëvduar vet prijësi i tij, Ali ibn Ebu Talibi. Në betejën e “natës së zhurmave”, Aliu e vendosi dorën e tij mbi shpatullën e Malikut dhe i tha: “Ti më ke shërbyer me të njëjtën devotshmëri, me të cilën unë i kam shërbyer Muhammedit, të Dërguarit të Zotit”.

 

Humbja e Egjiptit

Amr bin Asi hyri në Egjipt pa u përballur me rezistencë dhe kur erdhi ballë për ballë me Muhammed ibn Ebu Bekrin, nuk e pati të vështirë ta mundte. Muhammedi nuk kishte një ushtri dhe u përpoq të luftonte me ata pak ushtarë që i kishte në dispozicion. Sirianët e zunë rob dhe e torturuan derisa vdiq. Amri e pushtoi Egjiptin dhe kjo krahinë hyri nën sundimin e Muavijes.

Aliu e kishte dashur Muhammed ibn Ebu Bekrin si djalin e vet dhe si pasojë,  vdekja e tij ishte një goditje tjetër për të.

Në vitin 659, Muavije i dha fund luftës së nervave me Aliun dhe dërgoi disa kontingjente ushtarësh për në Xhezire dhe në Hixhaz për t’i trembur njerëzit dhe për t’ua shkatërruar moralin. Politika e tij ishte që fillimisht të ndizte një shkëndijë tmerri dhe më pas të linte që “zjarri” ta bënte të veten. Shumë shpejt, kjo politikë do të shndërrohej në një makth të vërtetë dhune dhe vrasjesh. Në Xhezire, No’man bin Beshiri e sulmoi Ein-et Tamarin me 2000 ushtarë, Sufjan ibn Aufi e sulmoi Anbarin dhe Medainin me 6000 ushtarë, Abdullah bin Masadah Fizariu e sulmoi Timen me një forcë prej 1700 plaçkitësish dhe Zahhak bin Kajsi me ndjekësit e tij e shkatërroi qytezën Vaksa. Ata i vranë të gjithë burrat, gratë dhe fëmijët, për të cilët dyshonin se kishin simpati ndaj Aliut.  Përveç kësaj, ata e plaçkitën edhe thesarin shtetëror, kudo që gjetën një të tillë.

 

Dr. Hamid’ud-Din

Pushtimi i Egjiptit e forcoi dukshëm pozitën e Muavijes. Pas kësaj, ai dërgoi njësi ushtarake në Hixhaz, Xhezire dhe Irak. Këto trupa u endën gjithandej duke plaçkitur, duke përhapur terror dhe duke vrarë njerëz. Muavije personalisht e udhëhoqi një sulm në bregun e lumit Tigër dhe e konfiskoi thesarin shtetëror në Xhezire. (“Historia e Islamit”, fq.204; botuar në Lahore, Pakistan në vitin 1971).

 

Muavije dhe gjeneralët e tij kishin filluar një luftë të çrregullt kundër pasardhësit të Profetit të Islamit dhe sunduesit legjitim të myslimanëve. Për ta, luftë e çrregullt do të thoshte luftë e kushteve të veçanta, me aksione të kufizuara ushtarake dhe terror të pakufizuar. Ata e futën tokën e Islamit në një trauma, nga e cila kurrë s’do të shërohej.

Në vitin 660, Muavije e dërgoi Bishr bin Ertatin me 3000 ushtarë drejt Hixhazit dhe Jemenit, në një ekspeditë të re plaçkitjesh, shkatërrimesh, djegiesh dhe vrasjesh. Në Jemen, Bishri me duart e tija i vrau binjakët e vegjël të Ubejdullah ibn Abbasit, guvernatorit të provincës. Kur u kthye në Siri i njollosur me gjakun e myslimanëve, ai kishte vrarë dhjetëra mijëra njerëz.

Njëri nga guvernatorët e Aliut në provincat kufitare ishte edhe Kumejl bin Zijadi. Ai i kërkoi leje Aliut që të bënte sulme të ngjashme në Siri. Sipas tij, sulme të tilla në Siri do ta detyronin Muavijen t’i ndërpriste sulmet e tija drejt Irakut dhe Hixhazit. Por kjo ide e tij menjëherë u kundërshtua nga Aliu. Në një letër që ia shkroi Kumejlit, Aliu tha: “S’kam pritur prej teje që të më këshillosh për një sulm të tillë në qytezat dhe në katundet e Sirisë. Është e vërtetë se sirianët janë armiqtë tanë por edhe ata janë njerëz dhe për më tepër, janë myslimanë. Po të bëjmë sulme të tilla në Siri, viktimat e këtyre sulmeve nuk do të jenë ushtarët sirianë që e dhunojnë kufirin tonë por popullata e pafajshme që nuk bën luftë. A është e drejtë t’i plaçkisim e t’i vrasim njerëzit për një krim që nuk e kanë bërë? Aspak! Ata s’duhet ta paguajnë dënimin e krimeve që i kryejnë prijësit e tyre. Më e mira për ne është që t’i forcojmë mbrojtjet tona kundër armikut dhe ta përzëmë nga territori ynë para se të mund ta dëmtojë popullin”.

Logjika e “pasqyrës” për t’iu përgjigjur terrorit me terror nuk ishte e pranueshme për Aliun. Ndonëse Aliu i kishte përzënë sulmuesit nga territoret e tija, rendi dhe ligji ishin prishur. Sirianët filluan që gjithë më shpesh ta sulmonin kufirin. Bishr bin Ertati e mundi garnizonin e dobët të qytezës strategjike të Anbarit dhe e pushtoi atë. Pasi e mori nën kontroll, ai e vrau gjithë popullatën.

Aliu i thirri njerëzit e Irakut që të ngriheshin për ta mbrojtur shtëpinë e tyre kundër sirianëve por njerëzit nuk iu përgjigjën. Në dimër, ata ankoheshin se ishte tepër ftohtë dhe në verë, arsyetimi i tyre ishte vapa e tepërt. Shumë prijës të Irakut punonin fshehurazi për Muavijen, në shkëmbim të dhuratave të tija dhe të premtimeve të ndryshme. Të tillët përhapnin pakënaqësi dhe trazira në Irak. Muavije punonte shumë për ta shkatërruar bindjen e ushtrisë së Irakut ndaj Aliut. Për të, konflikti nuk kufizohej me operacionet ushtarake por zgjatej edhe pas vijës së frontit, ku agjentët e tij, me komplote, sabotazhe dhe propagandë, e vazhdonin luftën.

Ngase nuk pati një kundërveprim dënues ndaj tyre, plaçkitësit sirianë morën guxim të hynin gjithë thellë e më thellë drejt Irakut.

Aliu bëri përpjekje për t’i zgjuar njerëzit e Irakut nga kllapia e tyre por të gjithë silleshin sikur sirianët të mos u pengonin fare. Qëndrimi i tyre shpërfillës e lodhi aq shumë Aliun, sa më në fund u tha se sikur të mos vinin, ai do të nisej vetë me ato pak burra që kishte dhe do të luftonte kundër armikut pavarësisht pasojave.

Ky kërcënim i Aliut pati ndikim. Njerëzit e Irakut kuptuan se po ta humbnin Aliun, do të mbeteshin pa një udhëheqës. Andaj, e siguruan Aliun se do t’i bindeshin atij, si në luftë ashtu edhe në paqe.

Aliu menjëherë filloi ta riorganizonte ushtrinë dhe të mobilizonte trupa të reja. Ai e thirri Abdullah ibn Abbasin nga Basra dhe u urdhëroi prijësve të tjerë që të mblidheshin në kampin Nuhejle, në afërsi të Kufes.

Aliu punonte me të gjitha fuqitë e tija për ta kompensuar kohën e humbur për shkak të shpërfilljes së njerëzve të Irakut. Por ky shpërthim i ri energjie i alarmoi armiqtë e tij dhe ata nisën të thurnin plane për ta ndalur.

Aliu i kishte përfunduar përgatitjet për një pushtim të Sirisë. Por pikërisht kur po i bënte korrigjimet e fundit të planit të tij logjistik, ai u vra në Xhaminë e Madhe të Kufes, në mëngjesin e ditës së nëntëmbëdhjetë të Ramazanit, në vitin 40 pas Hixhrit (27 Janar 661).

 

65. Vrasja e Aliut

 

Që nga gjysma e dytë e vitit 658, guvernatori i Sirisë Muavije ibn Ebu Sufjani, kishte filluar gjithë më tepër ta rriste dhunën kundër sundimit të Aliut. Disa nga sulmet e ushtrisë së tij kishin arritur deri në Ein et-Tamar dhe Anbar, vetëm 170 milja (rreth 275 km) në veri të Kufes. Populli i Kufes ishte aq i pavullnetshëm për të luftuar kundër sirianëve, sa Aliu e kishte të pamundur t’u kundërpërgjigjej sulmeve të tyre në mënyrë efektive. Vetë Muavije e udhëhoqi një ekspeditë plaçkitjeje nëpër Xhezire, duke filluar nga Rakka-ja dhe duke arritur deri në Mosul, pa u përballur me kurrfarë rezistence. Më në fund, Aliu shpalli në xhaminë e Kufes se do të largohej nga qyteti bashkë me disa nga ndjekësit e tij besnikë, për të luftuar kundër sirianëve, pavarësisht se kjo gjë do ta çonte drejt një vdekjeje të sigurt. Ky kërcënim i zgjoi banorët e Kufes sepse vdekja e Aliut do të thoshte se Kufeja do të mbetej pa një prijës. Pas këtyre fjalëve, populli i Kufes u zgjua dhe filloi të mobilizohej për të organizuar një mbrojtje.

Beteja e Siffinit kishte qenë testi i parë i fuqisë së Aliut kundër Muavijes. Në aspektin ushtarak, beteja kishte qenë thuajse një fitore e plotë e Aliut por politikisht, ajo kishte mbaruar me barazim. Tani, pasi kishte kaluar pak kohë, dukej se Aliu do t’i përgjigjej sërish sfidës së Muavijes. Por pikërisht në atë kohë, Aliu u vra në xhaminë e Kufes dhe përballja e dytë mes tyre kurrë nuk ndodhi.

Sipas burimeve të besueshme historike, tre khavarixhë u takuan në Kufe (ose në Mekke, sipas disa burimeve) dhe përpiluan një komplot. Secili u bë vullnetar për ta vrarë njërin nga tre figurat më të rëndësishme politike në tokën e Islamit: Aliun, Muavijen dhe Amr bin Asin. Me vrasjen e tyre, këta tre vetë besonin se lufta civile mes myslimanëve do të mbaronte dhe paqja do të rikthehej. Plani i personave që do ta vrisnin Muavijen dhe Amrin shkoi huq dhe ata u arrestuan, për t’u ekzekutuar më pas.

Khavarixhët ishin mundur në Nehrevan dhe shumë prej tyre kishin vdekur në betejë. Vetëm disa kishin mbijetuar dhe ishin arratisur. Njëri prej tyre ishte edhe Abdurrahman ibn Mulxhemi. Ai jetonte me dëshirën për ta vrarë Aliun dhe ishte në pritje të një mundësie të tillë. Krejt rastësisht, ai u takua me një grua të quajtur Kutam, babai dhe vëllezërit e të cilës ishin vrarë në Nehrevan. Edhe ajo ushqente përbrenda një urrejtje të madhe për Aliun.

Abdurrahmani ishte dashuruar tek Kutami dhe i propozoi martesë. Ajo i tha se çmimi i dorës së saj ishte koka e Ali ibn Ebu Talibit. Kjo vetëm sa e përforcoi vendosmërinë e Abdurrahmanit për ta vrarë Aliun. Me shumë kujdes, ai përpiloi një plan për këtë vrasje. Edhe disa khavarixhë të tjerë e ndihmuan në këtë drejtim. Për të qenë i sigurt, Abdurrahmani mori edhe një masë të fundit: shpatën e lyejti me helm.

Në agimin e ditës së nëntëmbëdhjetë të Ramazanit të vitit 40 pas Hixhrit, Aliu erdhi në Xhaminë e Madhe të Kufes dhe e thirri ezanin. Më pas e mori vendin e tij në mihrab dhe pas disa çastesh, besimtarët filluan të mblidheshin. Ata u radhitën pas tij dhe lutja filloi. Në radhën e parë, bashkë me besimtarët e tjerë, ishin edhe Abdurrahmani dhe miqtë e tij, të cilët i ndiqnin lëvizjet e Aliut. Në rrobat e tyre, ata kishin fshehur shpata të mprehura mirë dhe të lyera me helm.

Pikërisht kur Aliu e preku tokën me ballin e tij për të bërë sexhde, Abdurrahmani eci drejt mihrabit. Kur Aliu e ngriti kokën nga sexhdeja, ai e goditi atë në ballë me aq fuqi sa balli i Aliut u ça.

Nga plaga e krijuar shpërtheu gjaku i Aliut dhe ai thirri: “Betohem në Zotin e Qabes! Unë ngadhnjeva..”.

Njerëzit kuptuan ç’kishte ndodhur dhe sapo mbaroi namazi, u mblodhën rreth tij. Djemtë e tij Hasani dhe Husejni e bartën drejt shtëpisë. Një mjek erdhi, u përpoq ta mbyllte plagën por nuk arriti ta ndalte gjakderdhjen. Goditja e shpatës kishte qenë vdekjeprurëse edhe ashtu. Por në të njëjtën kohë, edhe helmi po përhapej në trupin e tij. Historianët arabë thonë se kjo ishte hera e dytë që Aliu ishte plagosur në ballë. Hera e parë kishte qenë në betejën e Hendekut në vitin 627, kur shpata e Amr ibn Abd Vudit e kishte çarë mburojën dhe helmetën e tij, për t’i krijuar një plagë në ballë. Balli i tij akoma e kishte gjurmën e kësaj plage.

Ky ishte përshkrimi i historianëve arabë në lidhje me vrasjen e Aliut. Ky përshkrim është pranuar si i besueshëm nga shumica e myslimanëve.

Ndonëse ky përshkrim është pranuar me “konsensusin” e historianëve, autenticiteti i tij është i dyshimtë, kur të shihen “dëshmitë”. Në gjithë këtë përshkrim, ka pak tepër “rastësi”.

Askush nuk dyshon në lidhje me faktin se Aliun e vrau Abdurrahman ibn Mulxhemi. Por a thua vrasja e Aliut ishte një ide e tija? Ka më shumë mundësi që kjo ide të jetë mbjellë në kokën e tij nga dikush tjetër, me teknika shumë të sofistikuara. Ibn Mulxhemi nuk e dinte se ai s’ishte tjetër veçse një instrument i dikujt tjetër.

Në këtë kohë, askush në tokën e Islamit nuk e dëshironte të vdekur Aliun më shumë se Muavije ibn Ebu Sufjani. Komploti për ta vrarë Aliun, shkathtësia në ekzekutimin e këtij plani dhe suksesi i tij tregojnë se ky plan ka një dozë të theksuar profesionalizmi dhe fshehtësie, aq karakteristike për Muavijen. Ibn Mulxhemi s’ishte veçse një njeri i rëndomtë. Me të njëjtën “shkathtësi”, edhe në vitet e ardhshme të sundimit të tij, Muavije do të eliminonte shumë kërcënime për pushtetin e vet, qofshin të vërteta ose të imagjinuara.

Spiunët e Muavijes e kishin informuar atë se Aliu po bënte përgatitje për ta pushtuar Sirinë. Në betejën e Siffinit, Muavije nuk i ishte përgjigjur sjelljes bujare dhe trimërore të Aliut. Kësaj radhe, Aliu nuk kishte ndërmend të bënte një betejë të ngadaltë por një sulm të beftë dhe të ashpër, i cili do ta shuante rebelimin e Muavijes dhe do ta rikthente paqen në perandorinë e myslimanëve. Edhe Muavije e dinte se kësaj radhe, Aliu e kishte edhe aftësinë edhe vendosmërinë për t’i dhënë një fund të shpejtë konfliktit. Shpresa e fundit e tij ishte se “aleatët” e tij të vjetër, intriga dhe mashtrimet, do të mund t’i ndihmonin përballë Aliut. Andaj, ai i mobilizoi ato dhe siç do të shihej, mbështetja e tij në këto metoda nuk do të dilte e kotë.

Muavije bëri që vrasja e Aliut të dukej spontane dhe e besueshme, duke e treguar veten dhe Amr bin Asin si viktima “potenciale” të këtij komploti dhe fanatizmi të khavarixhëve. Por që të dy i “shpëtuan” vdekjes, falë “fatit” të tyre. Njëri prej tyre u “sëmur” pikërisht në ditën që duhej të vritej, kurse tjetri shkoi në xhami me një parzmore të veshur nën rrobat e tija. Ai u sulmua por shpëtoi falë parzmores. Po të ishte “sëmurë” edhe i dyti, do të ishte tepër e qartë loja e tyre. Në këtë mënyrë, “sëmundja” dhe parzmorja e shpëtuan edhe Muavijen edhe Amr bin Asin nga vrasësit e tyre khavarixhë.

Por Aliu nuk kishte kaq shumë “fat”. Ai nuk ishte i sëmurë atë ditë dhe nuk e kishte veshur parzmoren e tij në xhami. Brenda xhamisë, Ibn Mulxhemi e priste atë me një shpatë të lyer me helm. Kur Aliu e ngriti kokën nga sexhdeja, ai e goditi në ballë dhe ia çau ballin. Kjo goditje do të ishte vdekjeprurëse për të.

Të gjithë historianët arabë kanë shkruar histori “të frymëzuara” nga Muavije ibn Ebu Sufjani dhe nga pasardhësit e tij. Dhe gjithsesi, Muavije ishte i lirë për të injektuar përshkrime të shumëllojshme në librat e historisë. Andaj, ai dhe Amr bin Asi arritën t’i shpëtonin gjykimit të historisë, e cila do ta dënonte vetëm Abdurrahman ibn Mulxhemin si autorin e vërtetë dhe të vetëm të këtij krimi.

Është një rastësi tjetër interesante se vrasja e Aliut ndodhi pikërisht në vigjilje të pushtimit të tij të planifikuar të Sirisë. Ndonëse anarkistët khvarixhë i kishin drejtuar shpatat e tyre tek të tri figurat kryesore të botës myslimane si Aliu, Muavijeja dhe Amr bin Asi, këta dy të fundit shpëtuan dhe vetëm Aliu u vra.

Në një “rastësi” tjetër shumë interesante, pikërisht këta dy të mbijetuarit ishin miq të afërt të njëri-tjetrit dhe që të dy, sërish “rastësisht”, ishin armiqtë më të zjarrtë të Aliut, i cili ishte viktima e vetme në këtë lojë.

Ka shumë rastësi misterioze, të cilat ua shpëtuan jetën Muavijes dhe Amr bin Asit por që ia morën jetën Aliut.

 

Periudhën e mbetur të jetës së tij, Aliu e kaloi në lutje dhe në adhurime, e diktoi testamentin e tij, u dha disa udhëzime bijve të vet dhe gjeneralëve në lidhje me qeverisjen, duke u kërkuar me ngulm që të mos i harronin pleqtë, të sëmurit,të varfërit dhe jetimët.

Aliu shpalli se djali i tij më i madh Hasani, do t’ia zinte vendin si prijës i Mbretërisë së Qiejve mbi tokë dhe si sovran i gjithë myslimanëve.

Ndonëse Aliu po dobësohej gjithë kohës nga gjakderdhja dhe nga efekti i helmit, ai mbeti i vetëdijshëm deri në çastet e fundit të jetës së tij. Të gjithë atyre që erdhën për ta parë, ai u tha me ngulm që të ishin gjithnjë të vetëdijshëm për praninë e Krijuesit në jetët e tyre, ta donin Atë, t’i shërbenin Atij dhe t’u shërbenin krijesave të Tija.

Helmi e pati ndikimin e vet dhe në mëngjesin e 21 Ramazanit të vitit 40 pas Hixhrit, Ali ibn Ebu Talibi u nda nga kjo botë për të shkuar në prani të Krijuesit të tij, të cilit i kishte shërbyer gjatë gjithë jetës. Qëllimi më i madh i jetës së tij kishte qenë kthimi tek Krijuesi dhe pikërisht kjo ishte arsyeja përse kur shpata e goditi ballin e tij, ai thirri: “Betohem në Zotin e Qabes! Unë ngadhënjeva!”

Hasani dhe Husejni e lanë trupin e babait të tyre, e mbështollën me një qefin, e falën namazin e të vdekurit dhe më pas e varrosën fshehurazi natën në Nexhef, një vend në pak distancë nga Kufeja. Mbi varr nuk u vendos kurrfarë shenje dhe varri u mbajt i fshehur, në përshtatshmëri me dëshirën e vetë Aliut. Kështu, heroi, shenjtori, politikani, filozofi dhe dëshmori më i madh i Islamit u nda kjo botë, e cila kurrë më s’do të dëshmonte një personalitet më sublim se ai.

Shumë myslimanë vajtuan për Aliun por askush nuk e vajtoi më shumë sesa dhimmitë (hebrenjtë, të krishterët dhe zoroastrianët), të cilët u fundosën në dëshpërim. Dhe kur të sëmurit, të dobëtit, jetimët dhe vejushat kuptuan se kishte vdekur Aliu, bota e tyre u kthye përmbys. Ai kishte qenë një baba për të gjithë ata dhe i kishte ndihmuar. Të gjithëve u kishte ndarë një vend në lutjet e tija dhe deri në vdekjen e tij, shumë prej tyre nuk e kishin ditur se kishte qenë Aliu ai që i kishte ndihmuar gjithë kohës.

Aliu ishte gjithnjë i qasshëm për të dobëtit e për të mjerët dhe frika e tij më e madhe ishte që të mos ngjante që një nevojtar të mos mund të arrinte t’ia shprehte nevojën. Vetëm nën sundimin e tij, jomyslimanët, të dobëtit dhe të pambrojturit ishin të sigurt. Askush nuk guxonte t’i shtypte dhe t’i shfrytëzonte. Me vdekjen e tij, siguria e tyre do të humbej përgjithmonë.

Është më se e qartë se pushteti dhe pastërtia shenjtërore nuk kombinohen dot. Kur njeriu i merr përsipër punët e shoqërisë, thjeshtësitë morale me të cilat është e mundur të çohet një jetë private, komplikohen aq shumë sa njeriu shpesh e humb ndjesinë e asaj që është e drejtë dhe e gabuar. Megjithatë, kjo “teori” e ka një përjashtim tek Ali ibn Ebu Talibi. Ai gjithnjë i ndoqi principet e tija, qoftë në jetën publike ose private, pavarësisht se ç’pasoja do t’i sillte kjo gjë. Ai gjithnjë e vendoste atë që është e drejtë para asaj që është më e mençur dhe praktike. Burimi i principeve që e udhëzonin në jetën publike dhe private ishte Kur’ani i Shenjtë, njësoj siç kishte qenë edhe burimi i filozofisë së tij politike.

Aliu ka shumë kritikë dhe shumë armiq. Por asnjëri nuk ka mundur të tregojë një rast të vetëm kur Aliu ka devijuar nga ndonjë princip i tij. Askush nuk mund të gjejë një rast të vetëm, në të cilin ka kundërthënie ndërmjet mendimeve dhe fjalëve të tija ose ndërmjet fjalëve dhe veprave. Mendimet, fjalët dhe veprimet e tija ishin gjithnjë në një vijë të njëjtë dhe pa kontradikta.

Aliu e përfaqëson triumfin më sipëror të karakterit dhe të ideologjisë. Ai ishte një kombinim i rrallë i dashurisë ndaj Zotit, i devotshmërisë ndaj detyrës, i një force të stolisur me butësi, i baraspeshës në sjellje dhe i një integriteti pa kompromis. Trashëgimia më e madhe e Aliut për botën islame ka qenë dhe do të jetë pikërisht karakteri i tij sublim.

 

 

66. Disa mendime në lidhje me Kalifatin e Aliut

 

Kur në vitin 656 myslimanët e njohën Aliun si Kalif të tyre dhe ia shprehën atij besnikërinë, autoriteti politik dhe fetar u kombinuan tek një person i vetëm. Me këtë, myslimanët vetëm sa e verifikuan një plan të bërë nga i Dërguari i Zotit në lidhje me pasardhësin e tij që në vitin 632.

Nuk ka asnjë urdhër në Islam, qoftë i madh ose i vogël, doktrinor ose ligjor, i cili i është lënë dëshirës ose votës së popullit. Instituti më i rëndësishëm politik i Islamit është Kalifati. Ai është i rëndësishëm sepse vetë ekzistenca e shoqërisë myslimane dhe e Islamit varet nga kjo gjë. Andaj do të ishte e pamendueshme që një gjë kaq jetike t’u mbetej dëshirave të popullit të rëndomtë.

Ligji në Islam është një shprehje e vullnetit të Zotit dhe jo e vullnetit të njeriut. Pas vdekjes së Muhammedit, Aliu nuk kishte fuqi politike por vazhdonte të ishte pasardhësi i tij. Pavarësisht në e kishte në dorë pushtetin politik, bindja ndaj Aliut ishte një obligim. Gjëja e vetme që ndryshoi me ardhjen e Aliut në pushtet ishte se ata njerëz që nuk ia kishin shprehur bindjen dikur, tani po e bënin këtë gjë vullnetarisht.

Myslimanët që ia shprehën besnikërinë Aliut mund të ndahen në dy grupe që i shprehën besnikëri për arsye të ndryshme. Grupi i parë e njihte atë si prijësin e vërtetë të Mbretërisë së Qiejve në tokë, ndërkohë që grupi i dytë e njihte vetëm si mbajtës të postit më të lartë të ekzekutivit në qeverinë myslimane. Grupi i parë e dinte se Muhammedi e kishte caktuar atë si prijës të shoqërisë myslimane dhe e dinte se nuk ishte e lejuar që t’i shprehej besnikëria dikujt tjetër. Në anën tjetër, grupi i dytë do ta kishte pranuar si Kalif secilin që do të arrinte ta merrte në duar pushtetin.

Muhammedi nuk ishte vetëm një udhëheqës ideal dhe mësues, por edhe nismëtar i një epoke të re për njerëzimin. Ai i hapi portat e kësaj epoke, ia prezantoi botës forcën e re të quajtur Islam dhe e çliroi një dinamizëm të ri në botë, i cili mund ta ndryshojë, e ndryshon dhe ka për ta ndryshuar gjithnjë jetën njerëzore dhe marrëdhëniet ndërmjet njerëzve. Ai ishte “nismëtari” i gjithë atyre burrave dhe grave që do të kërkonin shpëtim për gjithë njerëzimin.

Qëllimi kryesor i Muhammedit ishte themelimi i Mbretërisë së Qiejve në tokë, gjegjësisht i një qeverisjeje të Islamit. Ai ia mësoi njerëzimit principin e njëshmërisë së Zotit dhe i ftoi njerëzit që ta njihnin rëndësinë e këtij principi. Ai i shpalli ligjet e Zotit, i ushtroi ato dhe krijoi një shoqëri, tipari kryesor i të cilës ishte pastërtia. Ishte një shoqëri e sundimit të drejtësisë, e diturisë dhe e eliminimit të shfrytëzimit të padrejtë, të tiranisë e të besëtytnive. Islami, feja e vetme monoteiste që ka një sistem të plotë social, ekonomik dhe politik, është kundër çdo qeverisjeje sekulare dhe në veçanti kundër atyre qeverisjeve që përpiqen të importojnë vlera të huaja, të papërshtatshme me sistemin islam të vlerave.

Themelimi i Mbretërisë së Qiejve në tokë ishte pjesa e parë e detyrës së Muhammedit. Pjesa e dytë e misionit të tij do të ishte sigurimi i vazhdimësisë së kësaj pune. “Mbretëria” e tij nuk ishte themeluar vetëm për të ekzistuar në kohën e tij dhe për arabët, por për gjithë njerëzimin e çdo epoke. Andaj, Muhammedi e zgjodhi si pasardhës një njeri, për të cilin ishte i sigurt se mund ta vazhdonte më së miri punën e tij. Siç kemi theksuar më parë, ky njeri ishte Ali ibn Ebu Talibi.

 

 

67. Politika e brendshme dhe e jashtme e Aliut

 

Politika e brendshme

Njëri nga qëllimet më të mëdha të Islamit ishte pengimi i shtypjes së të dobëtit nga i fuqishmi dhe parandalimi i çdo lloj shfrytëzimi të padrejtë. Kur Aliu e mori në dorë pushtetin, ai i liroi nga detyra të gjithë guvernatorët e Osmanit. Disa e këshilluan se kjo nuk ishte një vepër e mençur dhe se duhej që fillimisht ta konsolidonte pozitën e tij dhe më pas t’i lironte nga detyra. Por përgjigja e Aliut ishte: “O myslimanë! A dëshironi që unë të bëj aleancë me ashpërsinë, me tiraninë e me tradhtinë? A doni të bëhem bashkëpunëtor i atyre që e shfrytëzojnë ummetin e Muhammedit? Për Zotin, s’kam për ta bërë këtë derisa këta qiej qëndrojnë. Unë do ta marr nga duart e shtypësve të drejtën e të dobëtit dhe do t’ia rikthej atij.”.

Kriteri themelor për krahasimin e sistemeve shoqërore, ekonomike dhe politike nuk duhet të jetë hegjemonia dhe imperializmi i tyre por humanitetit, gjegjësisht aftësia e secilit sistem për ta ulur, për ta kufizuar ose për ta eliminuar, aq sa të jetë e mundur, çdo formë të shtypjes dhe të shfrytëzimit të njeriut. Aliu ishte armiku më i pamëshirshëm i shfrytëzimit dhe atë e largoi nga tokat në të cilat sundonte. Organizimi social, sipas Aliut, ekzistonte vetëm për t’i shërbyer njeriut dhe për ta mbrojtur dinjitetin e tij.

I Dërguari i Zotit Muhammedi i kishte shkatërruar dallimet artificiale ndërmjet njerëzve. Por pas vdekjes së tij, të gjithë këto dallime u rikthyen. Aliu shpalli se do t’i shkatërronte sërish këto polarizime. Historiani Ebu Is’hak Medani, në lidhje me këtë temë, shkruan:

“Disa shokë të Profetit i thanë Aliut se gjatë shpërndarjes së pasurisë shtetërore, ai duhej t’u jepte më shumë fisnikëve sesa njerëzve të rëndomtë dhe po kështu, një hise më të madhe arabëve sesa joarabëve. Ata i thanë se një gjë e tillë do të ishte në interes të tij, duke e treguar shembullin e Muavijes, i cili e kishte fituar miqësinë e shumë figurave të pasura dhe të fuqishme pikërisht nëpërmjet kësaj “bujarie” të tij. Aliu u tha: “A më kërkoni që të jem i padrejtë ndaj të varfërve dhe të mjerëve nga arabët e joarabët? Një gjë e tillë mund të jetë një politikë e mirë por nuk është etike. Po të veproja sipas asaj që thoni ju, unë vetëm sa do t’i imitoja paganët. A është ajo që më kërkoni të bëj? Për mua është me rendësi kënaqësia e Zotit dhe jo kënaqësia e aristokratëve arabë. Edhe sikur ta shpërndaja pasurinë time personale, unë s’do të bëja dallim ndërmjet arabëve dhe joarabëve. Por pasuria që ua shpërndaj është pasuria e vetë njerëzve dhe nuk është e imja. Si mund t’i diskriminoj atëherë? Si mund të mos ia jap njërit hisen vetëm sepse nuk është arab dhe t’i jap më tepër një tjetri vetëm ngase është arab? Këtë s’kam për ta bërë kurrë!”.  

 

Jo vetëm që Kurejshi dhe aristokracia arabe nuk pati ndonjë privilegj përballë atyre që nuk ishin arabë dhe që nuk ishin nga Kurejshi, por edhe familja e Aliut nuk pati kurrfarë përparësie. Madje ishte pikërisht familja e tij që merrte më pak se gjithkush tjetër. Në mesin e familjarëve të tij ishte vëllai i tij i madh Akili. Ai thoshte se paga që merrte nga thesari ishte aq e vogël sa nuk mbijetonte dot me të. Për këtë arsye, ai u largua nga Kufeja dhe shkoi në Siri, ku jetoi një jetë luksoze pranë Muavijes. Aliu gjithnjë i paralajmëroi myslimanët në lidhje me rreziqet e kompromiseve morale dhe u kërkoi të ishin të kujdesshëm përballë materializmit.

Kur Aliu e mori në duar pushtetin, ai filloi të punonte për t’i dhënë fund sistemit të “shtresave” ekonomike dhe kapitalizmit joislam në shoqërinë arabe. Katër vite pas ardhjes në pushtet, Aliu ia kishte arritur qëllimit. Sistemi i klasave të ndryshme shoqërore dhe sistemi i mëparshëm kapitalist ishin zhdukur. Të gjithë “kryepriftërinjtë” e klasave ekonomike të shoqërisë arabe ishin zhdukur, duke bërë që “neo-kapitalistët” të gjenin strehë në Damask. Nëse myslimanët janë vërtet të barabartë, atëherë kjo barazi do të duhej të ishte e qartë. Por nuk ishte dhe aq. Aliu e bëri pikërisht atë: ai e qartësoi barazinë e myslimanëve. Dhe nëse Islami mburrej me drejtësinë e vete, kjo drejtësi do të duhej të ishte e dukshme. Pikërisht Aliu e bëri të dukshme atë. Ai e bëri të qartë barazinë dhe të dukshme drejtësinë islame.

Nga zyrtarët e tij, Aliu gjithnjë kërkoi një disiplinë shumë të rreptë personale dhe ekonomike. Ai ia bëri të qartë gjithkujt se as pozita më e lartë e qeverisjes nuk guxonte të përdorej si një strehë për të ligët dhe se privilegjet legjitime të një posti nuk mund ta ruanin njeriun që e mban atë, kur janë të qarta dëshmitë për abuzim.

Por ç’ishte burimi i veprimeve dhe i politikave të Aliut? Me sa duket, ishte pikërisht takva-ja (frika se mund të bënte diçka me të cilën Zoti s’do të ishte i kënaqur) që e formësonte përditshmërinë e tij. Ai e mendonte vetëm atë gjë, e thoshte vetëm atë fjalë dhe e kryente vetëm atë veprim, për të cilin ishte i sigurt se do ta kënaqte Zotin. Kriteri i çdo mendimi, i çdo fjale dhe i çdo veprimi të tij ishte pikërisht takva-ja. E gjithë ekzistenca e tij sillej rreth një pyetjeje të vetme: ç’duhet të mendoj, ç’duhet të them dhe ç’duhet të bëj për ta kënaqur Krijuesin tim?

Për “makiavelianët”  e të gjitha epokave, fundi i arsyetonte mjetet. Për ta, çdo mjet, qoftë i drejtë ose jo, ishte legjitim derisa shërbente për t’ia arritur qëllimit. Por sikur Aliu të vendoste të përdorte një mjet për t’ia arritur qëllimit, ai do të duhej të miratohej fillimisht nga Kur’ani. Në shumë raste, mençuria dhe logjika praktike kërkonin një mënyrë të caktuar veprimi. Por nëse kjo mënyrë veprimi binte ndesh me Kur’anin, Aliu gjithnjë hiqte dorë prej saj, pavarësisht ç’mund të ishin pasojat.

Pikërisht kjo e bënte Aliun tepër të parashikueshëm dhe të brishtë. Thuhet shpesh se kur njeriu ka mundësi të parashikojë, ai ka kontroll mbi një situatë ose mbi një person të caktuar. Dhe kontrolli gjithnjë do të thotë fuqi. Armiqtë e Aliut e dinin mirë se çfarë do të bënte dhe çfarë nuk do të bënte Aliu në një situatë të caktuar. Ky parashikim i lehtë i veprimeve të tija u jepte atyre një përparësi kundër Aliut, të cilën ata do ta shfrytëzonin gjithnjë, njësoj siç do ta shfrytëzonin guximin dhe fisnikërinë e tij.

Njëra nga karakteristikat më dalluese të qeverisjes së Aliut ishte transparenca dhe karakteri i saj i hapur. Në ka pasur ndonjëherë një qeverisje transparente, kjo ka qenë pikërisht ajo e Aliut. Ai gjithnjë e shihte fshehtësinë si një gjë të dyshimtë dhe besonte vetëm në vendimet e arritura në mënyrë të hapur. Në anën tjetër, Muavije mburrej se çelësi i “suksesit” të tij ishte“fshehtësia” me të cilën vepronte. Shumë shpesh, ai thoshte se “dështimi” i Aliut buronte pikërisht nga fakti se ai nuk fshihte asgjë nga populli.

Nga pikëpamja “makiaveliane”, Muavije kishte të drejtë. Ai i detyronte njerëzit të bënin parashikime të ndryshme për politikën e tij të veprimit, ndërkohë që tek Aliu s’kishte nevojë për një gjë të tillë. Kur të kishin punë me Aliun, armiqtë e tij mundeshin lirisht t’i hidhnin mënjanë spekulimet. Për të, fshehtësia ishte shenjë e dinakërisë dhe e mungesës së sinqeritetit, gjë që ishte krejtësisht e papranueshme. Që nga dita e parë, ai i dha fund fshehtësisë në qeverisje. Kur dikush e pyeti se përse e kishte marrë përsipër qeverisjen e një shteti të zhytur në probleme, ai ishte përgjigjur se kishte qenë për ta ringjallur Mbretërinë e Qiejve në tokë, duke e ditur qartë se askush në botën e Islamit nuk kishte aftësi për një gjë të tillë.

Pas betejës së Siffinit, në njërën nga lutjet e tija, Aliu thotë:

“O Zot! Ti e di se lufta jonë s’ka qenë për të fituar pushtet, s’ka qenë për të pushtuar toka të reja dhe as për përfitime të kësaj bote. Qëllimi im është t’i ushtroj principet e ndritura të fesë Tënde të lartësuar dhe t’i reformoj punët në tokën Tënde, që të mund të jetojnë të sigurt robërit e Tu dhe ligjet e papërmbushura të përmbushen dhe të ushtrohen si në kohën e mikut dhe të Dërguarit Tënd Muhammedit”.

Aliu kurrë nuk e fshehu mospëlqimin dhe armiqësinë e tij ndaj atyre arabëve që si “të ledhatuar nga privilegjet” ishin bërë jashtëzakonisht të pasur dhe të fuqishëm. Aliu dhe ky grup gjithnjë “dëboheshin” mes veti. Në anën tjetër, ai ishte jashtëzakonisht i tërheqshëm për të dobëtit dhe për të varfërit. Aliu ishte miku i tyre. Në mesin e të pasurve, Ebu Sufjani dhe Mughire ibn Shaba kishin bërë përpjekje për ta tërhequr Aliun drejt vetes por secilën herë, ai kishte vendosur një distancë të pakalueshme ndërmjet vetes dhe atyre.

Kalifatin e tij, Aliu e ktheu në një “shkollë” ku do të edukoheshin ose më saktë, do të riedukoheshin myslimanët. Puna që duhej të bënte ishte jashtëzakonisht e madhe por ai e kreu atë në një stil të përsosur dhe me aftësinë e tij karakteristike. Ai ishte “universiteti me një njeri” i Islamit. “Plan-programi” mësimor përqendrohej pikërisht në ndërtimin e karakterit të myslimanëve. Mësimet për këtë ndërtim të karakterit, ai i nxori nga Libri i Zotit dhe nga jeta e ndritur e të Dërguarit të Tij Muhammedit. Në këtë “universitet”, Aliu i interpretoi mësimet e Librit dhe traditën e Profetit dhe i shfrytëzoi në mënyrë të përsosur për edukimin e “nxënësve” të tij.

Aliu ishte avokat i vizionit që e bashkonte njerëzimin në bindjen ndaj Krijuesit. Ai ishte avokat i drejtësisë, i pastërtisë dhe i paqes. Qëllimi qendror i jetës së tij ishte rikthimi i drejtësisë absolute në tokën e Islamit. Në këtë përpjekje, ai pati sukses.

 

Politika e jashtme e Aliut

Kritikët e Aliut kanë theksuar zakonisht se ai, për dallim nga paraardhësit dhe nga pasardhësit e tij, nuk i sulmoi shtetet e tjera dhe nuk i zgjeroi aspak kufijtë e shtetit mysliman. Kalifati i Aliut zgjatë katër vite, të cilat ishin të mbushura me rebelime dhe luftëra civile. Gjatë gjithë kësaj kohe, Aliu u mor me rivendosjen e paqes në tokën e Islamit.

Por sikur të mos kishte rebelime dhe luftë civile dhe sikur sundimi i Aliut të kishte qenë i qetë dhe pa trazira, a thua vallë ai do të merrej me pushtimin e shteteve fqinje? Nuk ka mundësi të jepet një përgjigje e sigurt për këtë pyetje por duke gjykuar nga karakteri i tij, nuk duket shumë e besueshme se Aliu do të bënte një gjë të tillë. Është vështirë të mendohet se Aliu do të kërkonte lavdi për veten e tij dhe për Islamin duke pushtuar shtete të tjera. Kërkimi i një “lavdie” të tillë binte ndesh me natyrën e tij.

Çelësi për ta kuptuar karakterin e politikave të jashtme dhe të brendshme të Aliut, është të kuptohet fakti se ai ishte trashëgimtari dhe pasardhësi i Muhammedit, të Dërguarit të Zotit dhe Profetit të paqes.

Muhammedi ishte i Dërguari i fundit i Zotit për njerëzimin. Ai ishte mishërimi i karakterit dhe i personalitetit më sipëror të njeriut. Gjatë jetës së tij, ai e shfaqi shembullin më të mirë për t’u imituar nga myslimanët, duke përpiluar njëkohësisht edhe një program gjithëpërfshirës për mirëqenien, lumturinë dhe shpëtimin e njerëzimit.

Profetësia është nderi më i madh që mund t’i jepet një njeriu. Të jesh profet ose i dërguar i Zotit do të thotë të jesh i zgjedhur prej Tij. Dhe për të qenë i zgjedhur nga Krijuesi në mesin e një njerëzimi të tërë, njeriu duhet të jetë i pajisur me cilësitë më të larta.

Muhammedi ishte pikërisht një njeri i tillë. Ai ishte zgjedhur nga Zoti për të qenë instrumenti i Tij në implementimin e “planit” hyjnor për botën. Ai e çliroi njerëzimin nga burgu i tij shpirtëror e moral dhe e lëvizi përtej injorancës, frikës dhe izolimit. Zoti kishte dërguar edhe profetë të tjerë para tij. Por ai ishte i fundmi dhe si pasojë, porosia e tij nuk ishte e kufizuar nga koha dhe hapësira. Ajo ishte një porosi universale për të gjitha kohërat.

Muhammedi ishte i pajisur me cilësitë më të jashtëzakonshme të mendjes, të dorës dhe të zemrës. Secila nga këto cilësi mjafton për ta bërë njeriun më të rëndësishëm në historinë e njerëzimit. Por në këtë pikë, ne do të merremi vetëm me njërën nga cilësitë e tija: me mëshirën. Muhammedi kishte qenë mishërimi i mëshirës. Kur’ani i Shenjtë e prezanton atë si “mëshirë për krijesat”.

Ty s’të dërguam tjetër veçse si mëshirë për krijesat..(Kur’an 21:107)

 

Kjo cilësi e Muhammedit ishte kundërthënëse me agresionin dhe me dëshirën për pushtim. Lufta dhe gjakderdhja nuk mund të bashkëekzistojnë me mëshirën. Porosia që Muhammedi e solli nga Zoti quhet “Islam” dhe Islam do të thotë “paqe”. Islami, pra, është feja e paqes. Një njeri që e pranon Islamin quhet “mysliman” dhe mysliman do të thotë “njeriu që bën paqe”. Vetë Muhammedi e ka definuar myslimanin si personin, nga gjuha dhe dora e të cilit janë të mbrojtur të tjerët.

Njëra nga fjalët kryesore të terminologjisë islame është fjala “iman”, që do të thotë “siguri” dhe personi që ka “iman”, quhet “mumin”. Muhammedi, i cili e solli porosinë e fundit hyjnore në tokë, ishte quajtur shpesh “el-Resul el-Emin” (i Dërguari i besueshëm). Ngjashëm me këtë, Mekkeja është quajtur “el-Beled’ul-Emin” (qytet i sigurt). Sipas kësaj, Mekkeja është një vend i sigurt dhe gjithkush që hyn në të është i mbrojtur. Po të vazhdojmë kështu, do të shohim gjithashtu se nëna e të Dërguarit të Zotit quhej Emine (ose Amine), emri i të cilës flet sërish për sigurinë dhe paqen. Babai i tij quhej Abdullah ose në përkthim: rob i Zotit. Një rob i Zotit kurrë nuk i dhunon të drejtat e të tjerëve. Emineja dhe Abdullahu e sollën në botë Muhammedin, që ai të mund t’i jepte fund gjakderdhjes dhe ta përhapte në botë paqen. Emri i kujdestares së Muhammedit ishte Umm Ejmen “nëna e fatmirësisë”. Ëngjëlli që ia shpalli porosinë hyjnore është quajtur “el-Ruh’ul-Emin” (Shpirti i Besueshëm) nga Zoti. Për më tepër, pasardhësi i të Dërguarit të Zotit është njohur me titullin “Emir el-Muminin” (Prijësi i besimtarëve ose i atyre që kanë “iman”). Kur të shihet, pra, Islami është paqe dhe siguri nga fillimi deri në fund.

Një tjetër term shumë i rëndësishëm në Islam është “xhihadi”. Aq shumë bujë po bëhet përreth kësaj fjale, sa shpesh nuk mund të kuptohet ç’është xhihadi në të vërtetë. Në rrethet jomyslimane, xhihadi islam zakonisht shihet si një ekuivalent i dhunës dhe agresionit. Në përkthim të drejpërdrejtë, “xhihad” do të thotë “përpjekje”. Njëra nga format më të këshilluara të xhihadit është përpjekja kundër injorancës dhe padrejtësisë, si dhe përpjekja kundër dëshirave dhe epsheve brenda vetvetes.

Islami e ka njohur edhe legjitimitetin e luftës por u ka lejuar ndjekësve të tij të luftojnë vetëm në vetëmbrojtje ose si dënim (arabisht: Kisas) për ata që e prishin rendin dhe paqen. “Kisasi” lejohet vetëm për ta penguar agresionin. Përveç për këto dy arsye, Islami nuk ua lejon luftën ndjekësve të tij.

Në Mekke, Muhammedi shpalosi para arabëve një program të rindërtimit fetar, etik, moral dhe shoqëror të shoqërisë. Pas shpërnguljes në Medine, këtij plani iu shtua edhe elementi ekonomik dhe politik. Në Mekke, ai kishte shpenzuar 13 vite për ta krijuar themelin e Islamit dhe në Medine, edhe 10 vite të tjera për ta përfunduar këtë “kryevepër”. Këto 23 vite ishin periudha më jetike për zhvillimin e Islamit si një sistem universal.

Kur Muhammedi filloi ta implementonte programin e tij, ai menjëherë u përball me sfida të ndryshme. Në mënyrë shumë karakteristike, Islami e prodhoi një Ali ibn Ebu Talib që do t’u përgjigjej këtyre sfidave. 23 vitet e profetësisë së Muhammedit ishin një varg krizash, qoftë në luftë ose në paqe, të cilat Aliu do t’i tejkalonte në mënyrë të përsosur.

Aliu ishte trashëgimtari dhe pasardhësi i të Dërguarit. Kur filloi ta implemenonte planin e Muhammedit, edhe ai u përball me sfida të shumta. Një çerek shekulli kishte kaluar që nga vdekja e mësuesit të tij Muhammedit dhe shumë myslimanë kishin filluar t’i “adhuronin” fuqitë ekonomike dhe politike si “idhuj” të ri të tyre. Shkatërrimi i idhujve s’ishte ndonjë gjë e re për Aliun. Shumë vite më parë, ai dhe mësuesi i tij Muhammedi i kishin thyer idhujt e Kurejshit në Qabe. Tani kishte ardhur radha që Aliu t’i shkatërronte “idhujt” e ri të arabëve. Ai kuptoi se mbrojtësit e “idhujve” të ri do të ngriheshin në mbrojtje të tyre, njësoj siç ishin ngritur mekkasit në mbrojtje të idhujve të tyre në kohën e Muhammedit.

Islami ishte një lëvizje revolucionare, në kuptimin që ishte fundi definitiv i një epoke të fosilizuar politeiste dhe fillimi i një epoke të re dhe dinamike të monoteizmit. Qëllimet e Islamit janë të shprehura në Kur’an, ku i Dërguari është ngarkuar me detyra të caktuara, siç mund të shihet në vargun në vijim:

Ashtu siç dërguam nga mesi juaj një profet që t’jua lexojë shenjat Tona, t’ju pastrojë, t’jua mësojë librin dhe urtësinë dhe atë që nuk e dinit...(Kur’an 2:151)

 

Këto qëllime janë aq të rëndësishme sa janë përsëritur me theks të madh në tri vende të tjera në Kur’an:

1. Kapitulli 2, vargu 129

2. Kapitulli 3, vargu 164

3. Kapitulli 62, vargu 2

 

Edhe qëllimet e qeverisjes së Aliut ishin të  njëjtat me qëllimet e Kur’anit. Qëllimet e politikës së tij, pra, ishin si vijon:

1. të lexoheshin Shenjat e Zotit (para myslimanëve)

2. të “pastroheshin” myslimanët

3. ta mësonin Librin dhe urtësinë

4. të fitonin dituri të reja

 

Siç kemi theksuar tashmë, kur Aliu u përpoq t’i implementonte këto principe, ai u përball me rezistencë, ndonëse kësaj radhe jo nga paganët. Ishte e çuditshme mbase, por rezistenca ishte pikërisht nga myslimanët. Ishin myslimanët, pra, dhe jo paganët, ata që e penguan Aliun në implementimin e planit të tij dhe në arritjen e qëllimit të parashikuar.

 

Qëllimet e shprehura në Kur’an për shoqërinë myslimane nuk flasin për pushtim të dhunshëm të tokave të tjera. Ata kritikë të Aliut që qahen se ai nuk i zgjeroi kufijtë e shtetit islam, do të duhet të qaheshin edhe për heshtjen e Kur’anit në lidhje me temën e zgjerimit të kufijve të tokës së Islamit nëpërmjet luftës dhe agresionit. Në të vërtetë, nëse gjykojmë sipas tekstit të tij, Kur’ani duket krejtësisht i painteresuar për ndonjë lloj avanture ushtarake.

 

Shumë politikanë dhe prijës ushtarakë të botës pajtohen me thënien e Presidentit Charles de Gaulle se “shpata është boshti i botës”. Bota vërtet rrotullohet rreth “shpatës”. Për francezët e mesjetës, ky koncept quhej “fort mayne”(dora e fuqishme). Ai që e kishte dorën më të fuqishme, sundonte.

Shumë prijës pajtohen gjithashtu me thënien e famshme se në dashuri dhe në luftë, gjithçka është e lejuar. Në ndjekjen e ambicieve të tyre, prijës të ndryshëm e kanë konsideruar të lejuar që të luftojnë kundër popujve të caktuar, t’i vrasin burrat dhe t’ua robërojnë gratë dhe fëmijët. Të gjithë ata prijës që e kanë larë botën me gjak dhe që kanë shkatërruar qytete e civilizime të tëra, janë lëvduar përherë si heronj të mëdhenj dhe gjeni ushtarakë të historisë. Por prapëseprapë, heroizmi dhe gjenialiteti i tyre vetëm sa e ka vërtetuar saktësinë e fjalës së Gibbonit: “Dhe ç’është historia veçse një ditar i krimeve, i budallallëqeve dhe i fatkeqësive të njerëzimit?”

 

A thua edhe programi i Islamit është një program i pushtimit të popujve të huaj? Në është kështu, atëherë ku është dallimi i Islamit nga politikat e Aleksandrit të Madh, të Jul Cezarit, të Atillës, Xhingiz Khanit, Tamerlenit, Napoleonit ose Hitlerit, të cilët gjithnjë marshuan përpara, të shoqëruar nga “motrat e suksesit” të tyre: vrasja, plaçkitja, zjarri, shkatërrimi, robërimi dhe përdhunimi? Të gjitha luftërat kanë tri karakteristika të përbashkëta: vdekjen, shkatërrimin dhe përdhunimin. Faqet e historisë janë të mbushura me gjakun e të të dobëtëve të shkelur nga të fuqishmit.

Dhe nëse edhe myslimanët i lagën me gjak faqet e historisë, a është kjo një dëshmi e madhështisë ose e vërtetësisë së Islamit? A mund myslimanët të krenohen me luftërat e agresionit dhe me pushtimet? Nëse themi se po, atëherë domosdo do të biem ndesh me Librin e Zotit, i cili thotë:

Juve ju ka ardhur një dritë nga Zoti dhe një libër i qartë, me të cilin Zoti i udhëzon drejt rrugës së sigurt ata që e kërkojnë kënaqësinë e Tij. Dhe me lejen e Tij i nxjerr nga errësira në dritë e i udhëzon në një rrugë të drejtë...(Kur’an 5:17-18).

 

Shumë myslimanë janë të magjepsur me “lavditë ushtarake” të periudhës 632-732 të historisë së tyre.

Presidenti Lincoln i vendos “lavditë” ushtarake në perspektivën e duhur, kur thotë: “Lavdia ushtarake është një ylber i bukur që ngrihet mbi një shi prej gjaku”.

Prej gjakut të kujt? Kryesisht prej gjakut të njerëzve të dobët, të pambrojtur dhe shumë shpesh, të pafajshëm. Presidenti Truman njëherë ka thënë se lufta është “shpikja më e shëmtuar e njeriut”. Dhe vërtet, a ka një shpikje më të shëmtuar se lufta? Ç’shpikje tjetër ka pasur forcë për të vrarë masivisht burra, për t’i lënë jetimë fëmijët dhe gratë të veja? Ç’shpikje tjetër e njeriut ka arritur t’i kthejë qytetet në ngrehina e gërmadha dhe të krijojë urrejtje dhe armiqësi të pavdekshme mes popujve?

E vërteta është se Islami dhe lufta janë dy gjëra që nuk përshtaten me njëra-tjetrën. Islami është një bekim i Zotit dhe në të vërtetë, bekimi më i madh i Zotit për njerëzimin. Emri i Islamit do të thotë paqe dhe paqja dhe siguria janë vërtet një bekim. Por jo edhe lufta dhe gjakderdhja. Pushtimet e hershme arabe nuk përshtateshin aq shumë me programin e Islamit. Shumë prej tyre ishin prirë nga nevojat politike ose thjesht nga dëshira për pushtime. Shumë prej arabëve që pas vdekjes së Profetit dolën nga Arabia, nuk ishin misionarë të Islamit. Ata ishin thjesht pushtues. Një pjese të madhe prej tyre u mungonin njohurite në lidhje me Islamin dhe shumë prej tyre, as që ishin të interesuar për ta përhapur atë. Shumë prej tyre ishin lindur dhe pjekur në traditat pagane dhe vetëm 2-3 vjet para se të merrnin pjesë në këto pushtime, kishin luftuar kundër vetë Islamit.

 

G.E. Grunebaum

Muhammedi e dinte se beduinët vetëm sipërfaqësisht kishin kaluar në anën e Islamit. Kur’ani thotë: “Arabët thonë: besuam! Thuaju: Nuk keni besuar. Më mirë thoni jemi bërë myslimanë, sepse besimi akoma s’ka hyrë në zemrat tuaja”. (Ku’ran 49:15) (“Islami klasik: një histori 600-1258”, fq. 51, botuar 1970.)

 

Ndonëse në fillim, arabët dolën nga Gadishulli për shkaqe politike, siç kemi theksuar më sipër, ata shumë shpejt gjetën arsye për ta vazhduar këtë valë të pushtimeve. Forca shtytëse e pushtimeve të tyre ishte dëshira për të plaçkitur. Arabët ishin të pandalshëm në luftë, vetëm kur ishin të sigurt se do të fitonin plaçka. Përveç plaçkave të luftës, kishte shumë pak gjëra që u interesonin arabëve. Kur nuk kishte mundësi për të fituar plaçka, arabët nuk ishin shumë të interesuar për luftën. Qëndrimi i myslimanëve të Medines ndaj Osmanit në ditët e fundit të jetës së tij, shumë bukur e qartëson këtë gjë. Ata ishin myslimanët e njëjtë, të cilët me shumë krenari i kishin përballuar sulmet e paganëve. Por tani, në vetë qytetin e tyre, prijësi i shtetit të tyre ishte i ngujuar në pallatin e tij. Rrethuesit ishin vetëm disa qindra të huaj, me kurrfarë lidhjeje në Medine dhe pa ndonjë përkrahje ushtarake me vete. Ngujimi i Osmanit zgjati 49 ditë dhe u hoq vetëm pasi vdiq ai. Por myslimanët e Medines nuk luftuan për ta mbrojtur Kalifin. Përse? Thjesht sepse nuk kishin shpresë se mund të fitonin plaçka lufte.

Dashuria e arabëve për plaçka ishte një shprehi e vjetër. Pikërisht kjo dashuri kishte qenë edhe arsyeja e disfatës së myslimanëve në Uhud. Atë që i dëshironin plaçkat e luftës, u larguan nga pozitat e tyre, duke i shpërfillur kështu urdhrat e qartë të Profetit. Duke e bërë këtë, ata e kthyen në disfatë fitoren e myslimanëve. Vetë Kur’ani e ka dëshmuar këtë dobësi të arabëve në vargjet 152 dhe 153 të kapitullit të tretë.

 

M. Shibli

Një problem shumë i komplikuar ishte dashuria e arabëve për plaçkën e luftës. Pikërisht kjo lakmi kishte qenë arsyeja më e madhe e luftërave të tyre në kohërat pagane, në të cilat preja e luftës ishte thuajse një obsesion i tyre. Me konvertimin e tyre në Islam, kjo dashuri vazhdoi të mbijetonte.

Përcillet se në një rast, Profeti i dërgoi disa nga shokët e tij tek një fis i caktuar, për të marrë masa ndëshkuese ndaj tyre. Prijësit e këtij fisi kërkuan që të bënin negociata me trupat myslimane. Prijësi i trupave tha se paqja ishte e mirëpritur, sikur ata ta pranonin Islamin. Fisi e pranoi Islamin dhe shokët e Profetit u kthyen në Medine. Por shumë prej tyre ishin të pakënaqur me rezultatin dhe e kritikuan komandantin, i cili nuk u kishte mundësuar të fitonin plaçka lufte. Ata jo vetëm që e kritikuan atë, por edhe u ankuan pranë të Dërguarit të Zotit, i cili nga ana e tij, e përgëzoi komandantin për vendimin e marrë dhe i tha se Zoti do ta shpërblente për veprimin e tij, me të cilin ua kishte shpëtuar jetën aq shumë njerëzve. (“Jeta e Profetit”, vëll.2, botuar Azamgarh, Indi, 1976).

 

Këta shokë të Profetit ishin “modeli” i myslimanëve dhe duhej të mos ishin të “dhënë pas kësaj bote”. Do të ishte tejet logjike të supozohej se ngase ishin shokë të Muhammedit, ata duhet të mos “njolloseshin” me lakminë për pasuri. Ose do të mund të mendonim se edhe sikur të kishin qenë të tillë dikur, kjo miqësi me Muhammedin do të duhej ta kishte ndryshuar pakëz karakterin e tyre, së paku aq sa të shpëtonin nga ai obsesion i tyre për prenë e luftës. Por shokët e Profetit vërtetuan se supozimet e tilla ishin të gabuara. Pikërisht këta shokë të “virtytshëm” dhe të “devotshëm” të Profetit ishin të uritur për ta plaçkitur një fis. Por fisi në fjalë e pranoi Islamin në çastin e fundit dhe me këtë, shpëtoi nga kthetrat e tyre.

Në këto rrethana, mund të paramendohet lehtësisht gjendja e njerëzve të rëndomtë në ushtrinë myslimane, obsesioni i të cilëve për plaçkitje ishte shumë më i madh.

 

Sir John Glubb

Ndonëse beduinët e përbënin pjesën më të madhe të ushtrive që për hir të besimit e pushtuan Bizantin dhe Persinë, instinkti i plaçkitjes ishte i mbjellur në zemrat e tyre në mënyrë të pandreqshme. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq. 313; botim i vitit 1967).

 

Dëshira për të plaçkitur ishte një instinkt i arabëve. Aliu kishte dashur ta ndryshonte atë ose së paku, ta kufizonte. Por kjo përpjekje ishte vetëm pjesërisht e suksesshme dhe pati një çmim të lartë.

Para dhe pas betejës së Basrës, Aliu ua ndaloi trupave të tija plaçkitjen e kampit të armikut. Ky ishte një dëshpërim i madh për ta. Por sido që të ishte, ata nuk do të hiqnin dorë aq lehtësisht nga frytet e veprimtarisë së tyre. Ata besonin se si pushtues që ishin, Basra ishte trofeu i tyre dhe se do të kishin të drejtë ta robëronin armikun. Kur edhe kjo e drejtë e tyre u kufizua nga Aliu, ata e kërcënuan se nuk do t’i ndiqnin  urdhrat e tij.

Kjo ishte një situatë e rrezikshme për Aliun. Ai duhej menjëherë ta shuante këtë “rebelim” të trupave të tija. Këtë arriti ta bënte me një pyetje që ua parashtroi ushtarëve të tij: “Cili prej juve vallë do të guxonte ta merrte si robëreshë Aishen, nënën e besimtarëve?”.

Kjo pyetje kurrë s’u kishte shkuar ndërmend rebeluesve dhe ata u larguan të mbetur pa koment. Si mundej një mysliman ta merrte si robëreshë lufte vejushën e Profetit dhe akoma ta quante veten mysliman? Me këtë, rebeluesit u detyruan ta pranonin urdhrin e Aliut për të mos e plaçkitur armikun dhe për të mos zënë robër.

Megjithatë, mundësia e humbur për të plaçkitur në Basra u mbeti si një njollë në zemër shumë ushtarëve të Aliut, të cilët nuk i pëlqenin kufizimet që Aliu i kishte vendosur. Kjo pakënaqësi u akumulua derisa shpërtheu hapur në betejën e Siffinit. Pikërisht kjo pakënaqësi u shfrytëzua skajshmërisht nga Muavijeja, për të shpërthyer më në fund në formë të një rebelimi të hapur, i cili do të bënte që Aliu të kthehej duarbosh nga një betejë të cilën thuajse e kishte përfunduar me fitore.

 

 

68. Aliu si një simbol i paqes

 

Si dora e djathtë e Islamit dhe si ndihmësi i parë i Muhammedit, Aliu është një tërësi shumë komplekse. Dhe në brendinë e kësaj tërësie, tema e Aliut si një simbol i paqes është tejet qendrore. Shumë pak njerëz e kanë urryer luftën dhe e kanë dashur paqen sa Aliu.

Studiuesit e historisë e dinë se thirrjet për paqe dhe për drejtësi bëhen zakonisht nga ata njerëz që janë të dobët dhe që janë në pozitë mbrojtjeje. Nuk ka arsye përse i fuqishmi të kërkojë paqe. Aleksandri i Madh, Jul Cezari, Xhingiz Kani ose Tamerleni kurrë nuk i bënë armikut thirrje për paqe. Nëse për shembull Lui XIV ose Napoleoni u bënë thirrje për paqe armiqve të tyre, kjo ishte vetëm kur ushtria e tyre ishte në gjendje të keqe. Në kohën tonë, nuk ndodhi asnjëherë që Hitleri të bënte thirrje për paqe. Ishin zakonisht popujt e pushtuar prej tij që i kërkonin paqe në emër të njerëzimit.

Nëse ka një princip në historinë e njerëzimit, është pikërisht në faktin se i fuqishmi gjithnjë ka vepruar sipas interesave të tij, ndërkohë që i dobëti ka bërë thirrje për doktrinat etike dhe morale.

Megjithatë, ky princip i përgjithshëm ka një përjashtim të vetin tek Ali ibn Ebu Talibi. Edhe në rastet kur ai ishte i fuqishëm dhe armiqtë e tij të dobët, ai u kërkoi atyre paqe për hir të njerëzimit dhe gjithnjë i ftoi që të mos derdhnin gjak. Edhe në çastet e triumfit të tij, ai sillej në një mënyrë të tillë ndaj armiqve të mundur, sikur ata të kishin mundësi t’i bënin ndonjë favor të madh duke mos luftuar. Nëse një armik ishte mundur dhe dëshironte ta shpëtonte jetën e tij, gjithë ç’duhej të bënte ishte t’i kërkonte Aliut një gjë të tillë dhe Aliu menjëherë do t’i mundësonte të ikte. Dhe këtë gjë e bëri gjithnjë pa i vënë asnjë kusht armikut. Armiqtë e tij e dinin këtë princip dhe gjithnjë e shfrytëzuan atë. Shumë prej tyre, pikërisht në këtë mënyrë i shpëtuan vdekjes si dënim për tradhtinë dhe për rebelimin e tyre.

Siç u tha edhe më sipër, Aliu gjithnjë i ndiqte principet e tija. Për këtë qëndrim pa kompromis, ai gjithnjë do të paguante një çmim shumë të lartë. Por a kishte alternativa të tjera? Për të jo. Sikur në ndonjë çast të jetës së tij ta kishte bërë një kompromis të vetëm, Aliu s’do të kishte kurrfarë dallimi nga sunduesit e tjerë në histori. Sunduesit e historisë së njerëzimit gjithnjë flasin për principet dhe idealet e tyre por në praktikë, gjithnjë janë të devotshëm ndaj principit të Realpolitik-ës, të një politike të zhveshur nga etika, në të cilën interesat e tyre vijnë para gjithçkaje tjetër.

Sikur Aliu t’i sakrifikonte principet e tija për hir të politikës, qeverisja e tij do të pushonte së qeni Mbretëria e Qiejve në tokë. Por një gjë të tillë s’do ta lejonte kurrë. Ai e kishte ringjallur Mbretërinë e Qiejve që Muhammedi e kishte themeluar së pari. Që të dy e dinin se kjo “Mbretëri” ishte delikate dhe se kërcënohej nga forca armike nga çdo anë, qoftë të hapura ose të fshehura. Që të dy e dinin se po të bënin kompromis me principet e tyre, “Mbretëria” do të shkatërrohej nga brenda. Andaj, një kompromis i tillë ishte i pamendueshëm për ta. Ata nuk bënë kompromis me principet e tyre dhe për hir të kësaj, do të duhej të paguanin një çmim të lartë, të cilin gjithsesi, e paguan me krenari.

Aliu duhej të luftonte kundër problemeve morale që i përfaqësonte lufta. Ai mendonte se lufta dhe përgatitja për luftë ishin të papërshtatshme me shëndetin dhe me mirëqenien e racës njerëzore.

Për Aliun, gjithçka nuk ishte e lejuar në luftë. Ai vendosmërisht i impononte urdhrat e Kur’anit në politikë dhe në luftë. Në rastet kur kishte mundësi ta siguronte fitoren me mjete të dyshimta, ai preferonte të hiqte dorë nga fitorja, vetëm që të mos shkonte rrugës së mashtrimeve. Për Aliun, principet dhe humaniteti i tij ishin shumë më të rëndësishme se triumfi ushtarak.

Siç kemi shpjeguar më sipër, gjatë jetës së Profetit, kurdoherë që Aliu u përball me armikun në fushëbetejë, atij i dha tri zgjidhje:

1. Pranoje Islamin!

2. Mos lufto kundër të Dërguarit të Zotit dhe tërhiqu nga fushëbeteja!

3. Nëse nuk i pranon këto dy gjëra, atëherë ti më sulmo i pari!

 

Gjatë Kalifatit të tij, Aliu u detyrua të luftonte kundër myslimanëve që ishin ngritur kundër shtetit islam. Ai u kërkoi që problemet e tyre t’i zgjidhnin nëpërmjet negociatave në vend të luftës. Lufta ishte opcioni i fundit për të dhe njëherit, më i padëshiruari. Por nëse dikush e sfidonte, atëherë vetë sfiduesi duhej ta bënte goditjen e parë. Aliu kurrë nuk do të sulmonte i pari dhe gjithnjë insistonte të ishte në mbrojtje.

Në ekspeditat ushtarake të Profetit, para se të fillonte beteja e vërtetë, trima nga të dyja palët dilnin në fushëbetejë dhe bënin dyluftime të ngjashme me ato të gladiatorëve romakë. Në betejën e Uhudit, një ushtar mekkas doli nga radhët e tija dhe i sfidoi myslimanët. Aliu doli përballë tij dhe pas disa çastesh, ai e kishte mposhtur armikun dhe e kishte rrëzuar në tokë, me gjurin e vendosur mbi gjoksin e tij dhe i gatshëm për t’ia dhënë goditjen vdekjeprurëse. Por në çastin e fundit, armiku i nënshtruar e pështyu Aliun.

Do të kishte qenë një reagim tejet normal dhe njerëzor që Aliu sakaq t’ia ngulte shpatën armikut, i cili e kishte thyer edhe një ligj të rëndësishëm të burrërisë pagane. Vetëm kjo mjaftonte si një gabim i pafalshëm.

Por Aliu e bëri të kundërtën. Ai u ngrit sërish në këmbë, e vendosi shpatën në mill dhe u kthye tek bashkëluftëtarët e tij.

Të dyja ushtritë po e ndiqnin dyluftimin dhe që të dyja u habitën me këtë reagim. Por askush nuk ishte më i habitur sesa vetë ushtari mekkas, i cili nuk besonte akoma se kishte mbetur gjallë. Ç’ishte kuptimi i kësaj sjelljeje të çuditshme? A nuk do ta vriste Aliu për këtë ofendim të tij?

Ai u ngrit nga toka, shkoi tek Aliu dhe e pyeti përse nuk e kishte vrarë. Aliu iu përgjigj:

“Veprimi yt më zemëroi. Po të të vrisja ty, unë vetëm sa do ta kënaqja dëshirën time personale. Por nuk e kërkoj këtë. Nuk kam ardhur këtu për të vrarë njerëz për qëllime personale”.

Me ta dëgjuar përgjigjen e Aliut, habia e ushtarit mekkas u bë edhe më e madhe. Por ai kuptoi se Aliu luftonte për një ideal. Fjalët e Aliut e bënë atë që nuk mund ta bënte kurrë shpata. Ato e shkatërruan mohimin në zemrën e armikut dhe ai e pranoi Islamin.

Ky veprim i vetëm ishte mbase mishërimi i filozofisë së jetës së Aliut. Ai demonstroi se urrejtja e tij, njësoj si dashuria, ishin krejtësisht jopersonale. Ai nuk urrente dhe nuk dashuronte për veten e tij por vetëm për hir të Zotit. Nëse luftonte, ai luftonte vetëm për ta fituar kënaqësinë e Zotit. Dhe nëse bënte paqe, qëllimi ishte sërish po ai. Qëllimi i ekzistencës së tij ishte pikërisht kënaqësia e Zotit.

Aliu që hiqte dorë nga vrasja për hir të principeve, e bënte këtë edhe për hir të humanitetit të tij. Në betejën e Siffinit, pikërisht këtij humaniteti ia kishte borxh jetën një njeri i rrezikshëm dhe dinak si Amr bin Asi. Abbas Mahmud el-Akkad nga Egjipti, në librin “Ekberijjet Imam Ali” (Kairo,1970) shkruan:

“Guximi dhe fisnikëria e Aliut nuk i lejonin atij që ta shfrytëzonte një situatë, në të cilën armiku i tij ishte i zënë ngushtë dhe i pashpresë. (Në betejën e Siffinit) Amr bin As e kuptoi përnjëherë se armiku që kishte përballë ishte Aliu dhe u hodh me fytyrë përtokë. Dikush tjetër do ta kishte vrarë dhe me këtë,do të kishte shpëtuar nga një problem i madh si Amri. Por Aliu e largoi vështrimin prej tij dhe nuk e preku fare”.

 

Në betejën e Siffinit, Aliu shumë shpesh luftoi i maskuar. I tillë ishte edhe përballë Amr bin Asit, i cili shumë shpejt e njohu. Pasi e njohu, Amri nuk hezitoi asnjë çast. Ai ra në tokë dhe i zbuloi kofshët e tija të pasme, duke e ditur saktësisht se si do të reagonte Aliu ndaj një lëvizjeje të tillë. (Aliu ishte i parashikueshëm!)

Aliu u kthye prapa. Një ushtar i tij thirri: “Ky është Amr bin Asi. Mos e lini të arratiset! Vriteni!” Por Aliu nuk deshi ta vriste një njeri në një pozitë aq të poshtëruar.

Beteja e fundit e Aliut ishte beteja e Nehrevanit, e cila u bë në vitin 658. Në këtë betejë, një ushtar khavarixh e gjeti veten nën tehun e shpatës së Aliut. Duke pritur që të copëtohej në dysh nga shpata e Aliut, ai u tremb aq shumë sa shpata dhe mburoja i ranë nga duart. Atë çast, ai u habit kur pa se Aliu e zbriti e shpatën dhe filloi të largohej prej tij për të luftuar me dikë tjetër. Duke mos u besuar syve ai thirri: “O Ali! A s’më vret?”. Aliu u përgjigj: “Jo!”. Ushtari e khavarixh e pyeti: “Përse jo? Kjo do të thoshte një armik më pak për ty”.

Më pas, dialogu në vijim u zhvillua mes tyre:

Aliu: “Tani s’të vras dot sepse e ke humbur shpatën dhe mburojën tënde dhe s’ke asgjë për t’u mbrojtur”.

Ushtari: “Të kuptoj. Dhe kjo ishte pikërisht ajo që kisha dëgjuar për ty. Më patën thënë se ti kurrë nuk e vret një armik të paarmatosur. Por kam dëgjuar edhe diçka dhe dua të di në është e vërtetë”.

Aliu: “Çfarë paske dëgjuar?” .

Ushtari: “Kam dëgjuar se nuk e refuzon kërkesën e armikut tënd, qoftë edhe e paarsyeshme. Në është kështu, të kërkoj të ma japësh shpatën tënde, tani që e humba timen”.

Kërkesa nuk ishte shumë e arsyeshme, veçanërisht në rrethana të tilla. Por Aliu e kapi tehun e shpatës së tij dhe e zgjati drejt ushtarit dorezën e saj. Ushtari e mori shpatën dhe pasi u sigurua se Aliu ishte i paarmatosur, e pyeti:

“Tani kush ka për të të mbrojtur prej meje?”.

Aliu: “Zoti! Ai do t’më mbrojë. Unë kam besim tek Zoti dhe jo tek shpata ose tek mburoja”.

Kjo përgjigje e Aliut e habiti ushtarin fanatik khavarixh por edhe pati një ndikim të madh tek ai: “Ma ke pushtuar shpirtin o njeri i çuditshëm! Që tani, unë do të jemi robi yt. Do të luftoj në anën tënde dhe do t’i vras armiqtë e tu!”.

Këto fjalë të ushtarit do të duhej ta kishin kënaqur Aliun, i cili me gjithë gëzim do ta ftonte në radhët e tija. Por Aliu i tha:

“Mos lufto për mua ose kundër meje! Lufto vetëm për drejtësinë dhe për të vërtetën. Nëse mendon se drejtësia dhe e vërteta janë në anën time, atëherë lufto bashkë me mua!”.

 

Dora e Aliut kishte qenë arma më e fuqishme në “arsenalin” e Islamit. Në çdo rast, pikërisht dora e tij e kishte hapur derën e fitores, kur çdo dorë tjetër kishte dështuar. Por dora e tij ishte njëkohësisht edhe “çelësi” drejt paqes dhe paqja kurrë nuk do të gjente një mbrojtës më të madh se Aliun. Por siç thamë më sipër, ai ishte avokat i paqes nga pozita e të fuqishmit dhe jo nga pozita e të dobëtit. Veprimtaria e tij ishte vetë mishërimi i paqes.

Aliu s’kishte ndërmend të ndërtonte një perandori. Andaj, ai kurrë nuk u soll në këtë mënyrë. Një njeri që ka ndërmend të krijojë një perandori, është domosdo pushtues dhe domosdo agresor. Ai duhet domosdo t’i pushtojë shtetet e ndryshme dhe t’i shkatërrojë qeverisjet e tyre që të mund ta krijojë perandorinë e tij. Aliu s’kishte qëllime të tilla dhe si pasojë, nuk e pushtoi asnjë shtet. Qëllimi i tij i vetëm ishte rikthimi i peshës së mësimeve të sjella nga mësuesi i tij Muhammedi. Ai e arriti këtë gjatë disa viteve të Kalifatit të tij.

Aliu jetonte një jetë prej asketi, në kuptimin e plotë të fjalës. Veshja e tij ishte nga materialet më të ashpra dhe me shumë arna mbi të. Ushqimi i tij ishte një bukë e fortë prej gruri, të cilën duhej ta ngjyente me ujë për ta zbutur e për ta ngrënë. Kohë pas kohe, hante edhe hurma. Ai abstenonte nga ushqimi deri në pika ekstreme dhe përherë i këshillonte arabët që të mos hanë shumë dhe në veçanti, të mos hanë shumë mish. (“O arabë! Mos e bëni barkun tuaj një varrezë kafshësh!”).

Në Medine, Aliu mbijetonte nga paga e tij si punëtor dore dhe si bujk. Kur u bë sovran i myslimanëve, mënyra e tij e jetesës nuk ndryshoi. Ai sërish merrej me punën e njëjtë. Ai i sundonte myslimanët nëpërmjet punës së tij. Në një kuptim, qeverisja e tij ishte e para dhe mbase e fundit “qeverisje e punës” në histori. Aliu nuk ishte një udhëheqës i “kolltukëve” por një punëtor i vërtetë, i cili punonte nëpër fusha dhe kopshte për ta fituar bukën e gojës.

Në shumë nga fjalimet e tija të pasura, Aliu i ka lëvduar punëtorë dhe zejtarët. Ata ishin “miqtë e Zotit” për të dhe kush tjetër përveç Aliut mund të kujdesej më mirë për “miqtë e Zotit”? Ai i ruajti ata dhe gjithnjë ndjehej i tërhequr drejt tyre. Në anën tjetër, ndonëse mund të duket e çuditshme, kurrë gjatë jetës së tij nuk ishte i afërt me të pasurit. Që nga fillimi, ndërmjet tyre dhe Aliut kishte pasur gjithnjë një hendek të pakalueshëm. Ai gjithnjë qëndroi larg “aristokratëve”, “feudalëve” dhe “manjatëve” të asaj kohe.

Aliu e nderoi punën e dorës nëpërmjet shembullit të tij. Ai vetë i qepte rrobat dhe këpucët e tija, vetë i milte dhitë, vetë nxirrte ujë nga puset dhe vetë i shkarkonte mallrat e  karvanëve. Derisa ishte në Medine, Aliu mbijetonte nga pagesa e tij si kopshtar në kopshtin e një bujku hebre. Aliu merrej me ujitjen e tokave të tija. Me veprimet e tija, Aliu bëri që puna e dorës të ishte e vlefshme dhe punëtorët të ndjeheshin krenarë për atë që bënin. Shteti i Aliut ishte një tokë e barazisë sociale dhe një “parajsë e punës”, e tillë siç nuk kishte parë bota më parë e s’do të shihte më pas.

Ndonëse katër vite të sundimit të Aliut kaluan në rebelime dhe në luftëra civile, askush në shtetin e tij nuk vuante nga uria. Jo vetëm që nuk ekzistonte uria por nuk ekzistonte as inflacioni. Gjithkush kishte mjaft për të ngrënë e për të shpenzuar. Në Kufe, jetimët, vejushat, pleqtë dhe të sëmurit nuk kishin pse të mërziteshin për të gjetur ushqim dhe strehë. Aliu e mori përsipër përkujdesjen për ta. Nëpër provinca, guvernatorët e Aliut ishin urdhëruar t’i ushqenin të varfërit dhe të uriturit, para se të ushqeheshin vetë.

Me jetimët, Aliu ishte aq i dhembshur dhe i dashur, sa mund të thuhet se i lazdronte së tepërmi. Ai i mblidhte të gjitha ëmbëlsirat që i gjente dhe i ushqente jetimët me këto gjëra. Ai ishte njëri nga punonjësit më të mëdhenj humanitarë që ka parë bota. Në Kufe, për një të sëmurë nga leproza, ai kishte siguruar një banesë jashtë qytetit. Aliu shkonte përditë tek ai, ia mbulonte plagët, e ushqente me duart e veta, e shtrinte në shtrat dhe më pas kthehej në qytet.

Por Aliu nuk ishte vetëm më i madhi luftëtar-shenjtor i Islamit dhe simboli i tij i paqes, por edhe promovuesi i parë i diturisë në mesin e myslimanëve. Mahmud Said el-Tantavi nga Egjipti, në librin “Dhjetë shokët e Muhammedit”, të botuar në vitin 1976 në Kairo, shkruan:

Në çdo degë të shkencës, Aliu qëndron në maje të lavdisë. Ai ishte njeriu më i ditur në jurispudencën islame. Ai ishte autoriteti më i madh i shkencave kuranore. Ai, më shumë se gjithkush tjetër, ishte i pajisur me diturinë më të thellë dhe me aftësinë e përsosur për t’i kuptuar vargjet e Kur’anit. Ai e ruajti pastërtinë e gjuhës arabe dhe i vendosi rregullat e gramatikës së saj. Ai ishte më i rrjedhshmi i gojëtarëve dhe kur fliste, i prekte zemrat e njerëzve si askush tjetër. Njerëzit që i dëgjonin fjalimet e tija, rëndom qanin si fëmijë.

Këto tipare do të ishin të jashtëzakonshme po të gjendeshin tek dikush tjetër. Por nuk ishin aspak të pabesueshme tek Aliu, sepse ai duhej të ishte i tillë. Në fund të fundi, vetë i Dërguari i Zotit e kishte rritur dhe edukuar. Aliu ishte unik për faktin se “piu” thellë nga vetë burimi i diturisë profetike. Këtë s’e ka arritur askush tjetër përveç tij”. (“Dhjetë shokët e Muhammedit”, fq.150, 157, 162).

 

Zinxhiri i diturisë i të gjithë prijësve të sekteve të tasavvufit (misticizmit) islam kthehet prapa tek Aliu, prej të cilit burojnë doktrinat e tyre themelore. Ai është “prijësi” i rrugës shpirtërore në Islam. Themeli i filozofisë së Aliut ishte dashuria dinamike e Zotit dhe dashuria për gjithë krijimin e Tij.

Fjalimet, thëniet, letrat, urdhëresat, poezitë dhe aforizmat e tija, të përmbledhura në veprën “Nehxhul Belaga”, e përbëjnë burimin e filozofisë islame dhe janë një thesar i shkencave kuranore.  Ata e ndriçojnë lexuesin në lidhje me tema nga më të ndryshmet si: Njëshmëria e Zotit, njohja dhe dashuria e Tij, jeta dhe vdekja, qiejt dhe toka, krijimi dhe zhdukja përfundimtare, morali publik dhe privat, vullneti i lirë dhe paracaktimi, qeverisja, etika, logjika, filozofia e Kur’anit, komentimi i Kur’anit, historia, ligji dhe jurispudenca, marrëdhënia e njeriut me Zotin dhe me shoqërinë, marrëdhënia ndërmjet ligjeve hyjnore dhe atyre praktike, arsyeja dhe racionaliteti etj. Thellësia ideologjike e fjalimeve dhe e shkrimeve të Aliut në veprën Nehxhul Belaga është e stolisur edhe me formën e bukur letrare.

Timidhiu dhe Taberaniu e kanë përcjellë thënien në vijim nga i Dërguari i Zotit: “Unë jam qyteti i diturisë dhe Aliu është porta e tij”.

Si nxënësi kryesor i Muhammedit, Aliu ka pasur një kontribut të jashtëzakonshëm në mendimin islam, po aq sa ka pasur edhe në historinë e kësaj feje.

Shërbimet ushtarake të Aliut për Islamin shumë shpesh i lënë nën hije arritjet e tija intelektuale. Ata e “monopolizojnë” vëmendjen e studiuesve të historisë, të cilët zakonisht nuk arrijnë ta shohin imazhin e plotë.

Në të vërtetë, Aliu ishte themeluesi i jetës intelektuale në mesin e myslimanëve dhe prijësi i zhvillimit të tyre intelektual. Asnjë Kalif tjetër përveç Aliut s’ka mundur të krijojë një thesar të tillë dokumentesh, urdhëresash, letrash, fjalimesh dhe thëniesh. Asnjë Kalif, para ose pas tij, nuk ka arritur të shtjellojë një spektër aq të gjerë temash si Aliu. Shkrimet, ligjëratat dhe fjalimet e tija në lidhje me komentimin e Kur’anit janë themeli intelektual i Islamit. Aliu është shembulli më i përsosur i një karakteri shumëdimensional.

Xhurxhi Zejdan, një historian libanezo-egjiptian, në vëllimin e parë të librit “Vepra të përmbledhura” (fq.550) shkruan se kur Amr bin Asi e pushtoi Egjiptin (gjatë Kalifatit të Umarit), sunduesi i atëhershëm i Egjiptit ia dërgoi Amrit letrën e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit, të cilën ky i fundit ia kishte dërguar atij për ta ftuar në Islam. Amri e mori letrën, e cila e kishte mbi vete vulën e Profetit.

Në vijim, historiani në fjalë shkruan:

“Amri e njjohu vulën e Profetit. Më pas i hodhi një vështrim shkrimit dhe pa se ishte shkrimi i Ali ibn Ebu Talibit. Aliu ishte i pari që e përdori shkrimin në përhapjen e Islamit. Ai ishte sekretari i Profetit. Kishte edhe sekretarë të tjerë, njëri prej të cilëve ishte edhe vetë Amr bin Asi. Kur ky i fundit e kuptoi se ishte letra e Profetit, e puthi, e vendosi në ballë..”.

 

Aliu, pra, ishte nismëtar i përdorimit të shkrimit në shërbim të Islamit. Abbas Mahmud el-Akkad nga Egjipti, në veprën e tij “Ekberijjet el-Imam Ali” (Kairo, 1970), shkruan:

Aliut i mbeti detyra që t’i udhëzonte njerëzit në lëmin e monoteizmit, të jurispudencës islame, të gramatikës arabe dhe të arabishtes së shkruar. Nuk do të ishte aspak e tepruar sikur të themi se kjo veprimtari e tija është themeli i shkencave islame të të gjitha epokave. Ose më saktë, mund të themi se ai ishte Enciklopedia e diturive të shekullit të parë të Islamit.

 

Gjatë Kalifatit të tij, Aliu u detyrua të merrej me disa rebelime të vështira. Por kurdoherë që gjeti një periudhë paqeje, ai e shfrytëzoi atë maksimalisht për t’ia prezantuar shoqërisë myslimane etosin e Islamit.

Shumë kërkues të diturisë u mblodhën në Kufe për ta dëgjuar Aliun. Pas çdo fjalimi, ai u kërkonte njerëzve t’i parashtronin pyetje. Shumë shpesh, Aliu thoshte: “O myslimanë! Më pyesni tani për çdo gjë që keni në mendje! Dijeni se s’kam për të qenë përjetësisht në mesin tuaj!”.

Aliu e promovonte lirinë e mendimit dhe të diskutimit në lidhje me të gjitha temat fetare, doktrinore, ligjore, politike, filozofike dhe shkencore, duke u dhënë kurajo myslimanëve që xhaminë ta kthenin në një “forum” të shprehjes së lirë të mendimeve të tyre.

Aliu besonte në dinjitetin dhe në vlerën e individit, duke vënë theks mbi lirinë e zgjedhjes në lidhje me bindjet fetare, politike dhe shoqërore. Ai besonte në kapacitetin e njeriut dhe në aftësinë e tij për ta përmbushur detyrën e të qenit mëkëmbës i Zotit në tokë. Duke iu drejtuar njeriut në përgjithësi, Aliu thotë: “Ti mendon se je një trup i vogël. Por bota e madhe është e fshehur brenda teje”.

Aliu është pika më e afërt e të qenit “njeriu i përsosur”. Ai ishte shenjtor, dijetar, punëtor, poet, ushtar, gjykatës, filozof, humanist, jurist, gojëtar, sundues, udhëheqës dhe para se të gjithash, ideali i të gjithë atyre burrave dhe grave që e duan Zotin. Thelbi i karakterit të tij ishte dashuria ndaj Zotit, me të cilën ai ishte “i dehur”. Fjalimet e tija janë të mbushura me këtë dashuri. Në një prej tyre, ai do të thoshte:

“Lumturia ime më e madhe është kur shpresoj nga Krijuesi im. Aq i lumtur jam në atë gjendje, sa s’mund të paramendoj një shpërblim që mund ta tejkalojë atë. Kjo lumturi është shpërblimi i vetvetes”.

 

Në një fjalim tjetër të tij, ai thotë:

“Unë s’e adhuroj Zotin nga dëshira për të hyrë në parajsë, sepse ky është adhurimi i një njeriu të paguar. Unë s’e adhuroj Atë as nga frika e ferrit, sepse ky është adhurimi i një skllavi. Unë e adhuroj Zotin për shkak të dashurisë që kam për Të dhe ngase e di se vetëm Ai meriton ta adhuroj dhe t’i bindem”.

Në një letër të shkruar një miku të tij, Aliu thotë:

“Edhe sikur të gjitha perdet që e fshehin Zotin nga vështrimi ynë të ngriheshin nga sytë e mi dhe unë të gjendesha në praninë e Tij pa perde, besimi im në Të nuk do mund të rritej më shumë nga ç’është tani”.

 

Aliu ishte plotësisht i vetëdijshëm për mirësinë dhe për mëshirën e pafundme të Zotit. Njëra nga lutjet e tija më të shpeshta ishte: “Strehohem në fuqinë e të Gjithëfuqishmit dhe duke e kërkuar mëshirën e tij të pafundme, ju ftoj të luteni bashkë me mua që Ai të na falë vullnetin dhe aftësinë për t’iu dorëzuar vullnetit të Tij, të na mundësojë të dalim faqebardhë para Tij dhe para të gjithë gjërave që ka krijuar”.

Burimi i fjalëve të mësipërme s’është intelekti ose imagjinata e Aliut por vetë dashuria e tij ndaj Zotit.

 

 

69. Aliu dhe idealet e lirisë

 

Nëse Aliu ishte mbrojtësi më i madh i paqes në ummetin e Muhammedit, ai ishte njëherit edhe avokati më i madh i lirisë së individit.

Në zgjedhjen e një udhëheqësi për myslimanët, Aliu ishte lënë anash tri herë. Por si për ironi të fatit, pikërisht në zgjedhjen e Aliut, për herë të parë dhe për herë të fundit në historinë e tyre, myslimanët patën mundësi që në mënyrë të lirë ta zgjidhnin udhëheqësin. Dhe zgjedhja e tyre ishte pikërisht Aliu, duke e ditur se me këtë veprim, ata e zgjidhnin mbrojtësin e lirisë së tyre.

Siç u tha edhe më sipër, kur muhaxhirët dhe ensarët në Medine insistuan që Aliu ta merrte në dorë pushtetin dhe ai e pranoi këtë, Aliu shpalli se askush nuk ishte i obliguar t’ia shprehte atij besnikërinë. Andaj të gjithë ata që i shprehën besnikëri, e bënë këtë vullnetarisht.

Por kishte edhe shumë njerëz, të cilët jo vetëm që nuk i shprehën besnikëri Aliut, por filluan edhe të largoheshin nga Medineja. Aliu s’bëri asnjë përpjekje për t’i ndalur. Kur njerëzit ia tërhoqën vëmendjen drejt këtij fenomeni, ai tha se nën sundimin e tij, gjithkush ishte i lirë të jetonte në Medine ose të largohej që aty dhe se ai s’do ta detyronte askënd që të jetonte në Medine ose të largohej nga qyteti. Armiqtë e tij vendosën të largoheshin nga Medineja dhe ai nuk i pengoi.

Pjesa më e madhe e shokëve të Profetit që gjendeshin në Medine, i kishin shprehur besnikëri Aliut. Në mesin e tyre ishin edhe Talhaja dhe Zubejri. Ata shpresonin se Aliu do t’i bënte guvernatorë të Kufes dhe të Basrës. Por Aliu zgjodhi njerëz të tjerë për këto pozita, me çfarë që të dy u larguan nga Medineja, me qëllimin që ta tërhiqnin premtimin e tyre për besnikëri ndaj Aliut. Aliu u lejoi të shkonin.

Kjo politikë liberale ishte në kontrast të plotë me atë të Umar ibn el-Khattabit, i cili gjatë Kalifatit të tij ua kishte ndaluar shokëve më të rëndësishëm të Profetit pjesëmarrjen në ekspeditat ushtarake në Persi, Siri ose Egjipt, duke u urdhëruar të qëndronin në Medine. Ai e kishte bërë këtë për të mos u lejuar që ta keqpërdornin famën dhe prestigjin e tyre si shokë të Profetit në tokat e sapopushtuara. Deri atëherë, shokët e Profetit kurrë s’kishin bërë ndonjë veprim të tillë por Umari supozonte se do të kryenin një gjë të tillë. Kjo ishte e mjaftueshme që ai t’ua kufizonte lirinë e lëvizjes.

Aliu nuk do t’i mbante në Medine Talhanë dhe Zubejrin thjesht duke u mbështetur në supozimin se ata kishin ndërmend të nisnin trazira, ndonëse ky supozim do të dilte plotësisht i saktë.

Disa muaj më vonë, Aisheja, Talhaja dhe Zubejri u rebeluan kundër Aliut dhe marshuan drejt Basrës. Por Aliu sërish nuk përdori metoda “të ashpra” për t’u përballur me ta. Ai do të përballej me sfidën e tyre por vendosi të mos e bënte këtë duke e përdorur fuqinë e shtetit.

Si e para, Aliu nuk e detyroi askënd t’i bashkëngjitej. Ai shkoi në Xhaminë e Madhe të Medines dhe u tregoi myslimanëve në lidhje me rebelimin e Aishes, Talhasë dhe Zubejrit. Ai u bëri thirrje njerëzve që t’i ndihmonin për ta ruajtur paqen në tokën e Islamit dhe për ta mbrojtur integritetin e shtetit. Ai gjithashtu ua përkujtoi premtimin e tyre për ta përkrahur në luftë e në paqe. Por njerëzit nuk u përgjigjën. Ai e përsëriti edhe disa herë të tjera thirrjen e tij.

Pas shumë ditësh, vetëm shtatëqind vetë iu përgjigjën thirrjes së Aliut dhe ai u nis nga Medineja pikërisht me këta ushtarë. Ai kurrë nuk e mori në ushtri dikë që nuk kishte dëshirë të shkonte me të. Të gjithë ushtarët e Aliut ishin vullnetarë.

Si e dyta, Aliu e fali popullin e Basrës, ndonëse ata kishin merituar një dënim të mirë për tradhtinë e tyre. Në të vërtetë, ai jo vetëm që i fali, por edhe nuk lejoi që të merreshin si të burgosur lufte. Me këtë, ai u lejonte edhe miqve edhe armiqve të tij që t’i gëzonin frytet e lirisë.

Mosarrestimi i atyre që në Medine nuk i shprehën besnikëri, leja që Talhaja dhe Zubejri të shkonin në Medine dhe amnistia e përgjithshme për popullin e Basrës janë një dëshmi shumë e qartë për vendosmërinë që kishte Aliu për t’i respektuar idealet e lirisë së njerëzve.

Aliu dëshmoi se në Mbretërinë e Qiejve në tokë, liria nuk ishte një ideal i largët dhe gjysëm-ëndërr për myslimanët por një e drejtë e tyre e patjetërsueshme, të cilën do ta gëzonin plotësisht, në vend që të jetonin si të burgosur. Liria e kufizuar ishte e papërshtatshme me privilegjin e të qenit qytetar i Mbretërisë së Qiejve. Kushdo që hynte në Mbretërinë e Qiejve emancipohej dhe bëhej një njeri i lirë, për të mbetur përgjithmonë i tillë.

Kur Aliu e mori në dorë qeverisjen, shoqëria myslimane ishte në një gjendje kaotike. Klasa sunduese kishte arritur një pushtet absolut dhe ishte e prirë nga një arrogancë e madhe prej të fuqishmi. Aliu shihte qartë se rendi shoqëror, ekonomik dhe politik i shtetit kërkonte që të ritrajtësohej qeverisja dhe shoqëria. Por përpjekja e tij për ta ritrajtësuar shoqërinë dhe qeverisjen u përball me reagimin e të pasurve dhe të të fuqishmëve, të cilët do të përballeshin me të në betejën e Basrës dhe të Siffinit, siç kemi shpjeguar tashmë.

Ata deshën t’i arrinin qëllimet e tyre nëpërmjet dhunës dhe rebelimit. Ata e bënë të qartë se nuk do t’i lejonin Aliut që t’ia rikthente efektivitetin, integritetin dhe fuqinë e qeverisjes së tij nëpërmjet mjeteve paqësore dhe sistematike.

Edhe khavarixhët ishin në mesin e atyre që abuzuan me liritë e siguruara nga Aliu. Ata jo vetëm që i kritikonin veprimet e Aliut por edhe hapur e vinin në pyetje besimin e tij. Por Aliu kurrë nuk u përpoq t’i heshtte. Ai e toleroi pjesën më të madhe të kritikave të tyre të ashpra dhe ofenduese, për sa kohë që ata nuk e prishnin rendin e përgjithshëm shoqëror dhe nuk përbënin një kërcënim për myslimanët e tjerë.

Aliu lejonte që mendimet e gabuara të toleroheshin, për sa kohë që edhe arsyeja ishte e lirë për t’u përballur me mendimet e tilla. Por khavarixhët abuzuan në çdo mënyrë me lirinë e tyre dhe filluan të përhapnin anarki, kaos dhe terror në gjithë vendin. Vetëm kur ata kaluan përtej kërcënimeve dhe filluan të vrisnin njerëz të pafajshëm, Aliu u detyrua të marshonte kundër tyre për të marrë masa ndëshkuese.

Kufeja, kryeqyteti i Aliut, ishte e lirë dhe e hapur edhe për khavarixhët dhe për armiqtë e tjerë të tij. Ata ishin po aq të lirë sa edhe miqtë e Aliut. Të gjithë jetonin në Kufe ose hynin dhe dilnin ashtu si të donin. Aliu kurrë nuk i mbajti nën vëzhgim këta njërës.

Të gjithë qytetarët e Shtetit Islam, qofshin meshkuj, femra ose fëmijë, merrnin një pagesë prej thesarit shtetëror. Edhe khavarixhët e merrnin pa problem hisen e tyre. Aliu dhe zyrtarët e tij kurrë nuk bënë përpjekje për t’i bërë më të dobët dhe të brishtë nëpërmjet shtypjeve ekonomike. Ata vazhduan të ishin armiq të përbetuar të shtetit dhe të shoqërisë. Më në fund, do të ishte njëri prej tyre që do ta vriste Aliun.

Por sido që të ishte, edhe në momentet më të vështira të sundimit të tij, Aliu nuk lejoi që gjendja e vështirë t’i hiqte nga koka e njerëzve idealet e lirisë. Liria mbeti një gjë e shenjtë, e pashkatërrueshme dhe e patjetërsueshme, njësoj siç ishte besimi i Aliut në triumfin përfundimtar të Drejtësisë dhe të të Vërtetës.

Nuk ka gjë më të lehtë për një politikan sesa të hedhë slogane në lidhje me lirinë. Por Aliu është i vetmi burrë shteti i cili e madhëroi lirinë, jo në retorikë por në vepra konkrete. Asnjë sundues në historinë e njerëzimit nuk u ka dhënë aq shumë liri njerëzve të tij, qofshin miq ose armiq, sa Aliu. Kjo liri që do t’ua falte, do t’ia merrte nga dora fitoren në Siffin dhe më pas, edhe vetë jetën. Por me sa shohim, liria ishte gjëja më e çmueshme për Aliun dhe ai kurrë nuk ngurroi ta paguante çmimin e duhur për ta mbajtur atë në këmbë.

Sundimi i Aliut ishte një shpresë e re për njerëzimin. Kurrë më pas në historinë e tyre myslimanët dhe jomyslimanët nuk do të gëzonin një liri të ngjashme me atë që ekzistonte nën sundimin e Ali ibn Ebu Talibit.

 

Aliu dhe trashëgimia e tij

Aliu kurrë nuk pati respekt për pasurinë dhe për mendjemadhësinë. Ai e respektonte individin dhe besonte në fuqinë e arsyes, nëse kjo ruhej e pastër nga mitet dhe nga privilegjet e padrejta. Ai ishte armik i privilegjeve të padrejta dhe kundër tyre do të luftonte gjithë jetën.

Si mbrojtësi i vërtetë i Islamit, qëllimi i vërtetë i Aliut ishte gjithnjë ajo që ishte në interes të Islamit. Po të duhej ta sakrifikonte jetën e tij për këtë qëllim, ai me gjithë qejf do ta bënte këtë. Natën e shpërnguljes së Muhammedit nga Mekkeja për në Medine, Aliu kishte fjetur në “kthetrat” e vdekjes. Që nga ajo ditë, jeta e tij u dha në shërbim të Muhammedit dhe në mbrojtje të Islamit.

Duke e studiuar karrierën dhe sjelljen e Aliut, tre përbërës kryesor bëhen të qartë. Njëri është karakteri i tij, i cili universalisht pranohet si njëri nga më fisnikët që ka parë bota. Qoftë në jetën personale dhe qoftë si Kalif, ai gjithnjë i ndoqi idealet dhe principet e përpiluara në Kur’an. Historia e Kalifatit të Aliut tregon se idealet dhe principet e tija janë një sfidë për çdo gjeneratë të myslimanëve për nga barazia e të gjithëve në luftë e në paqe dhe për nga përparimi në rrafshin njerëzor, nëpërmjet mundësive personale dhe institucioneve të qeverisë. Aliu, pra, ishte triumfi i përsosur i karakterit dhe i ideologjisë.

Gjëja e dytë që bie në sy pas karakterit të Aliut janë arritjet e tija ushtarake. Ai ishte një gjeneral frymëzues, humaniteti i të cilit i habiste të gjithë. Ai i udhëhoqi myslimanët në betejë me aftësi, me një intuitë të fortë, me vetëkontroll dhe me butësi. Në mesin e të gjithë sunduesve myslimanë, ai ishte i vetmi që arriti ta kombinonte idealizmin dhe filozofinë e Islamit me taktikat politike dhe ushtarake.

Pika e tretë me rëndësi është efekti i madh që sjellja dhe morali i Aliut pati mbi mirëqenien dhe mbi madhështinë e myslimanëve. Ai i mësoi myslimanët se mjetet për ta arritur qëllimin ishin po kaq të shenjta sa vetë qëllimi dhe se po aq sa qëllimi, edhe mjetet duhej të ishin të drejta. Aliu merrej me gjërat më themelore.

Shoqëria ideale myslimane është ajo, në të cilën njerëzit dhe sunduesit i binden Zotit. Qëllimi i Aliut, pra, ishte që masat të radhiteshin në grupin e shoqërive që i binden ligjit. Duke e bërë këtë, ai e rriti spektrin e etosit të Islamit dhe njëherit i përforcoi edhe themelet e tija.

Aliu ia shfaqi shoqërisë myslimane të njëjtën “simetri” karakteri, të cilën e kishte shfaqur edhe mësuesi dhe prijësi i tij Muhammedi. Që të dy i shfaqën aftësitë e  njëjta dhe vendosmërinë e njëjtë morale për t’u përballur me sfida nga më të ndryshmet.

Shpirti i sakrifikimit për hir të detyrës dhe të principeve është një trashëgimi e profetëve të Zotit. Po ky shpirt është edhe “trashëgimia” e Ali ibn Ebu Talibit për “ummetin” e Muhammedit. Zoti i bekoftë që të dy, bashkë me familjen e tyre!

 

 

70. Një listë e “të parave” në Islam

 

Në historinë e Islamit ka shumë burrë dhe gra që ishin të parët (ose të parat) për të bërë ndonjë gjë dhe për ta fituar statusin e një “nismëtari” në atë veprim. Në vijim do të japim një listë të veprimeve të tilla dhe të “autorëve” të tyre. Gjithsesi, kjo listë është e kufizuar dhe nuk mund të jetë e plotë dhe e hollësishme.

 

1. Hashimi, stërgjyshi i Muhammedit dhe i Ali ibn Ebu Talibit, ishte i pari që e themeloi sistemin tregtar të Hixhazit, i cili ishte një revolucion ekonomik për Arabinë e asaj kohe. Duke e bërë këtë, ai e shndërroi Kurejshin nga një shoqëri barinjsh në një shoqëri tregtare.

Ibn Is’hak

Thuhet se Hashimi ishte i pari që i themeloi dy udhëtimet e  karvanëve të Kurejshit, në verë dhe në dimër. Ai ishte gjithashtu i pari që filloi të shpërndante ushqime në Mekke. 

 

2. Hatixhe bint Huvejlid, e shoqja e Muhammedit, ishte personi i parë që e pranoi Islamin.

3. Mashkulli i parë që e dëshmoi njëshmërinë e Zotit dhe profetësinë e Muhammedit ishte Ali ibn Ebu Talibi.

4. Vendtakimi i parë në Islam ishte shtëpia e Arkam bin Ebi’l-Erkamit në Mekke.

 

Betty Kelen

Islami i hershëm ishte një lëvizje rinore, e cila në fillim u pranua si një klub që s’i bënte dëm askujt. Asokohe kishte vetëm 40 pjesëtarë, të cilët mblidheshin në një shtëpi të madhe jashtë Mekkes, e cila i takonte një të riu të pasur nga fisi Makhzum, të quajtur Erkam. Shtëpia e Erkamit konsiderohet vendtakimi i parë i myslimanëve.

 

5. Familja Jasir ishte familja e parë e plotë që e pranoi Islamin (pas familjes së vetë Profetit). Jasiri, e shoqja Sumejje dhe djali i tyre Ammari e kishin pranuar Islamin sapo morën vesh për thirrjen e të Dërguarit të Zotit. Disa kanë thënë se Ebu Bekri ishte kreu i familjes së parë të plotë myslimane por ky pretendim nuk përkrahet nga dëshmitë. Abdurrahmani, djali i Ebu Bekrit, ishte idhujtar dhe luftoi kundër të Dërguarit në betejën e Bedrit. Edhe babai i Ebu Bekrit, Ebu Kuhafeja, ishte një idhujtar, i cili e pranoi Islamin vetëm pasi myslimanët e morën edhe Mekken në vitin 630.

 

6. Në Mekke, idhujtarët për ditë të tëra e torturuan Jasirin dhe të shoqen Sumejjen, bashkë me djalin e tyre Ammarin, vetëm ngase e kishin pranuar Islamin. Ata tre ishin nga myslimanët e parë, të cilëve Muhammedi u dha sihariqe se do të ishin në parajsë.

7. Sumejje, gruaja e Jasirit, ishte martirja e parë e Islamit. I shoqi Jasiri do të bëhej martiri i dytë. Që të dy u torturuan nga paganët deri në vdekje. Edhe djali i tyre Ammari do ta fitonte kurorën e martirit, ndonëse kjo do të ishte shumë vite më pas, në betejën e Siffinit. Në këtë mënyrë, familja Jasir është një familje e përbërë tërësisht nga martirë, një tipar që nuk e ndajnë me asnjë familje tjetër. Vetë Zoti i zgjodhi për këtë nder.

8. Njeriu i parë që e recitoi me zë Kur’anin në Qabe ishte Abdullah ibn Mesudi, njëri nga shokët (sahabet) e Profetit.

Ibn Is’hak

Jahja bin Urva bin Zubejri më ka përcjellë nga i ati se njeriu i parë që e recitoi me zë Kur’anin në Mekke pas të Dërguarit të Zotit, ishte Abdullah ibn Mesudi.

 

9. Njeriu i parë që u vra në rrethinat e Qabes ishte Harith ibn Ebi Hala, nipi dhe djali i adoptuar i Hatixhes, shoqes së Muhammedit. Kur Muhammedi e shpalli njëshmërinë e Zotit në Qabe para një turme idhujtarësh, ata e sulmuan sakaq. Harithi ndërhyri për ta mbrojtur dhe në atë rrëmujë u plagos disa herë me thikë, duke u bërë martiri i tretë i Islamit.

10. Ammar bin Jasiri ishte njeriu i parë në Islam që ndërtoi një xhami. Xhaminë e tij ai e kishte ndërtuar që në Mekke.

Ibn Is’hak

Sufjan ibn Ujejne përcjell nga Zekerija el-Shebiu se njeriu i parë që ndërtoi xhami ishte Ammar bin Jasiri.

11. Masab ibn Umajri ishte zyrtari i parë i Islamit. Në vitin 621, një grup qytetarësh nga Jethribi (Medineja) erdhën në Mekke. Ata u takuan me të Dërguarin në Akabe, e pranuan Islamin dhe i kërkuan që t’u dërgonte një mësues të Islamit dhe të Kur’anit në Jethrib. Profeti e dërgoi Masab ibn Umajrin, një kushëri të babait të tij. Kjo ishte hera e parë që ishte zgjedhur një zyrtar në Islam. Masab ibn Umajri ishte mëkëmbësi i parë i zgjedhur nga Muhammedi.

12. Abdullah ibn Ebu’l-Esadi ishte njeriu i parë që u shpërngul nga Mekkeja në Medine në vitin 622.

13. Bilalli ishte muezzini i parë i Islamit. Zëri i tij jehonte nëpër Medine me thirrjen “Allahu Ekber” (Zoti është më i madh). Përveç kësaj, kur Medineja filloi t’i fitonte tiparet e një qytet-shteti dhe u ndërtua edhe thesari shtetëror, Bilalli u vendos në krye të thesarit. Me këtë, ai u bë arkëtari i parë i Islamit, i cili ishte përgjegjës për shpërndarjen e fondeve. Ai ishte përgjegjës për shpërndarjen e parave tek vejushat, jetimët, udhëtarët dhe të varfërit e tjerë që s’kishin asnjë mënyrë për ta fituar bukën e gojës.

14. Hamza ibn Abdul Muttalibi, xhaxhai i Muhammedit dhe i Aliut, ishte komandanti i parë ushtarak i Islamit. Profeti e dërgoi atë në krye të 30 muhaxhirëve për ta ndalur një  karvan të Kurejshit, të prirë nga Ebu Xhehli. Në këtë ekspeditë nuk pati ndonjë konflikt dhe ushtarët u kthyen në Medine.

15. Guvernatori i parë i Medines ishte Saad bin Ubade Ensariu. Në vitin e dytë pas Hixhrit, i Dërguari e udhëhoqi personalisht ekspeditën për në Vaddan. Gjatë mungesës së tij, Saad bin Ubadeja do të ishte guvernator i Medines.

16. Komandanti i parë ushtarak, ushtarët e të cilit patën konflikt të përgjakshëm, ishte Abdullah ibn Xhehsh, një kushëri i të Dërguarit. Ai udhëhoqi një ekspeditë prej shtatë vetësh në Nakhla.

17. Beteja e Bedrit, e bërë në vitin 624 ishte përballja e parë në fushëbetejë e Islamit dhe paganizmit. Njëri nga heronjtë paganë, Velid ibn Utbe, i sfidoi ushtarët myslimanë për dyluftim. Sfidës së tij iu përgjigj Ali ibn Ebu Talibi, personi i parë që e kishte pranuar Islamin. Aliu e vrau Velidin pas disa minutash. Kjo do të ishte pjesa hyrëse e përballjes së gjatë ndërmjet Islamit dhe idhujtarisë. Ajo do të përfundonte njësoj siç kishte filluar, me triumfin e Islamit mbi paganizmin. Do të ishte një triumf ku Aliu do ta luante rolin e arkitektit.

18. Ubejde ibn el-Harith ibn Abd’ul-Muttalib ishte myslimani i parë që u vra në betejë. Ai ishte një kushëri i Muhammedit e i Aliut dhe njëherit, edhe dëshmori i parë i betejës së Bedrit.

19. Zejd bin Harithe ishte myslimani i parë që u vra në tokë të huaj. Në shtator të vitit 629, Profeti e dërgoi atë si gjeneral të ushtrisë që do të përballej me romakët në Siri. Ushtritë u përballën në Mut’a dhe Zejdi u vra.

20. Akib ibn Usajdi ishte guvernatori i parë i Mekkes. Ky ishte emërimi i parë permanent në historinë e Islamit. Akibi e mori përsipër këtë detyrë në vitin 630.

 

 

71. Të “pazëvendësueshmet” e Islamit

 

Vitet e hershme të Islamit ishin një periudhë e sfidave të vështira për besimtarët. Çdo ditë sillte kërcënime të reja dhe përballje të reja me idhujtarët. Kjo bënte që edhe vetë mbijetesa në një mjedis të tillë të ishte një sfidë në vete. E gjitha profetësia e Muhammedit, të Dërguarit të fundit të Zotit mbi tokë, e cila zgjati 23 vjet, do të karakterizohej nga kjo përpjekje.

Ishte kjo një përpjekje titanike. Vetëm gra dhe burra me besim të palëkundur, me guxim dhe me një fuqi të pathyeshme mund t’u mbijetonin shtypjeve të tilla. Për t’u përballur me këto shtypje dhe sfida, Islami i krijoi “titanët” e tij. “Titanët” e Islamit përbëheshin nga dy individë dhe nga dy grupe. Dy individët ishin Ebu Talib ibn Abdul Muttalibi dhe djali i tij Aliu, ndërkohë që grupet ishin fisi Hashim në Mekke dhe ensarët në Medine.

Baza e veprimtarisë së Ebu Talibit dhe e fisit Hashim ishte Mekkeja, kurse “teatri” i konflikteve ku u përfshinë Aliu dhe ensarët ishte Medineja. Së bashku, ata e përbënin atë që mund të quhej “të pazëvendësueshmit” e Islamit. Që të katër elementët e kësaj tërësie ishin të pazëvendësueshëm për Islamin dhe secili element do ta luante një rol të veçantë në histori.

Elementi i parë ishte Ebu Talibi. Zoti e ngarkoi atë me detyrën e mbrojtjes së Muhammedit dhe të Islamit. Shtëpia e tij në Mekke ishte djepi i Islamit. Muhammedi ishte lindur në këtë shtëpi, e cila më pas do të bëhej vendi ku ai do të edukohej dhe vendi ku ai do ta ngrinte “kështjellën” e Islamit.

Ebu Talibi ishte një njeri me prestigj, me fuqi dhe me pasuri të bollshme. Por problemi me të cilin përballej si mbrojtës i Islamit ishte aq i madh sa ai nuk e përballonte dot vetëm. Andaj, ai duhej të gjente përkrahje. Por kush mund ta mbronte atë në Mekke kundër Kurejshit, përveç pjesëtarëve të fisit të tij të Hashemitëve? Ai i mblodhi pjesëtarët e fisit Hashim dhe me këtë përkrahje të tyre kolektive e garantoi ekzistencën dhe mbijetesën e Islamit në Mekke.

Fisi Hashim ishte i vendosur dhe monolitik në mbrojtje të Muhammedit dhe të Islamit. Pjesëtarët e këtij fisi duruan tri vite vuajtjeje teksa ishin të ngujuar në një ngushticë por kurrë nuk e dorëzuan Muhammedin. Idhujtarët u habitën dhe e humbën kurajon e tyre kur u përballën me qëndrimin e bashkuar dhe të vendosur të fisit Hashim kundër tyre dhe kundër gjithë botës.

Ditën që vdiq Ebu Talibit, Muhammedi mund ta ketë pasur ndjesinë se mbrojtja kryesore e Islamit ishte zhdukur. Megjithatë, vdekja e Ebu Talibit nuk i dha fund traditës së mbrojtjes së Muhammedit dhe të Islamit, e cila do të vazhdonte me djalin e tij Aliun, një individ që ishte i destinuar të dallohej shumë më tepër se i ati në shërbimet e tija për Islamin. Gjenialiteti i Aliut u shpalos në Medine. Ai e shkatërroi fuqinë arabe. Por njësoj siç kishte qenë jetike përkrahja e fisit Hashim në Mekke, jetike ishte edhe përkrahja e ensarëve në periudhën e Medines. Ensarët u mblodhën përreth Muhammedit në Medine, njësoj siç ishte mbledhur fisi Hashim në Mekke.

Ebu Talibi dhe Aliu në njërën anë dhe pjesëtarët e fisit Hashim e të ensarëve në anën tjetër, ishin njerëz të jashtëzakonshëm po të gjykojmë sipas standardit të asaj kohe por edhe sipas standardeve të kohës sonë. Ata i mbrojtën principet, nderin dhe trashëgiminë e Islamit. Secili prej tyre, qoftë burrë ose grua, e përbën atë tërësi të “të pazëvendësueshmeve” të Islamit. Pa shërbimin dhe kontributin e të gjithë atyre, Islami mbase kurrë nuk do të mund të ndërtohej i tillë siç është.

Kishte dhe myslimanë të tjerë, shokë (sahabe) të Profetit, të cilët luajtën role të rëndësive të ndryshme në historinë e Islamit. Disa prej tyre patën role të mëdha dhe disa të tjerë role më të vogla. Por asnjëri prej tyre nuk pati një rol, për të cilin mund të thuhet se ishte “i pazëvendësueshëm”. Shumë prej tyre u dalluan pas vdekjes së Profetit dhe po të vdisnin në të gjallë të tij, mbase kurrë nuk do t’u dëgjohej emri. Gjatë jetës së Profetit, ata ishin personazhe dytësorë dhe margjinalë, të cilët fituan një realitet dhe kompleksitet individual vetëm pas vdekjes së Profetit.

 

John Keneth Galbraith, një ekonomist dhe diplomat amerikan, e ka analizuar një sëmundje gazetareske, të cilën e ka quajtur “build up” (ngritje). Sipas tij, fenomeni “build-up” ka për qëllim ngritjen e një personazhi të rëndomtë në një pozitë historike dhe të pavdekshme. Kjo duket se është bërë edhe në rastin e shumë prej muhaxhirëve. Lëvdata ekstravagante janë bërë për shumë prej tyre dhe shumë shpesh, këto fjalë i janë veshur Profetit, duke “u bekuar” me statusin e hadithit. Në të vërtetë, pjesa më e madhe e këtyre “haditheve” s’janë tjetër veçse trillime të fantazisë së begatshme të disa prej adhuruesve të këtyre personazheve.

Shembuj të “haditheve” të tilla mund të jepen shumë por këtu do të përmendim vetëm një. Njëra nga thëniet më të famshme të Profetit është “hadithi i dhjetë të shpërblyerve me parajsë”. Sipas këtij hadithi, Profeti personalisht ua ka garantuar parajsën dhjetë vetëve nga ndjekësit e tij, të cilët ishin:

1. Ebu Bekri

2. Umari

3. Osmani

4. Aliu

5. Talhaja

6. Zubejri

7. Abdurrahman bin Aufi

8. Saad bin Ebi Vakkasi

9. Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu

10. Said bin Zejdi

 

Ky hadith është i dyshimtë për disa arsye:

a. Të gjithë këta shokë të Profetit janë nga muhaxhirët dhe asnjëri nuk është nga medinasit. Një shpërfillje tejet interesante! Njësoj siç nuk kishin hise në qeverinë e Sakifes, tani dukej se ensarët nuk kishin vend as në parajsë. Është vërtet fantastike se si Profeti nuk kishte mundur të gjente as edhe një ensar të vetëm që do të meritonte të ishte në mesin e këtyre dhjetë vetëve, ndonëse ishin ensarët që ishin bërë strehë e Islamit dhe e vetë muhaxhirëve.

Muhammedi nuk ishte as mosmirënjohës dhe as harrues. Ai nuk mund ta kishte harruar mikpritjen e ensarëve ndaj tij. Në të vërtetë, këtë mikpritje e kishte pranuar me shumë kënaqësi. Në anën tjetër, ai shumë shpesh ishte treguar tejet i rezervuar gjatë pranimit të ndonjë shërbimi nga muhaxhirët. Nëse Muhammedi vërtet s’ishte mosmirënjohës (gjë që e dimë se nuk ishte), atëherë ky “hadith” nuk mund të jetë i saktë.

 

b. Teksa ishin gjallë në këtë botë, disa nga këta “banorë të parajsës” kishin luftuar ndërmjet veti dhe ishin përpjekur për ta vrarë njëri-tjetrin. Dy prej tyre, Talhaja dhe Zubejri, nisën trazira për ta vrarë kalifin Osman, i cili i takonte gjithashtu këtij grupi prej dhjetë vetash. Më pas, që të dy do ta tërhiqnin premtimin e tyre për besnikëri ndaj Kalifit legjitim të myslimanëve, Aliut dhe me këtë veprim, do ta shkaktonin vdekjen e mijëra myslimanëve të pafajshëm. Dhe tani, po të gjykojmë sipas këtij “hadithi”, edhe viktimat potenciale edhe vrasësit potencialë duhet të hyjnë në parajsë.

 

c. Edhe në mesin e muhaxhirëve kishte shumë të tjerë që ishin mjaft më të dalluar se këta dhjetë burra. Megjithatë, Profeti asnjërit prej tyre nuk i dha një garanci të tillë për të hyrë në parajsë. Masab ibn Umajri, Abdullah ibn Mesudi, Bilall ibn Ribah, Zejd bin Harithe, Usame bin Zejd ose Abdullah ibn Ravaha ishin shumë më të dalluar se Osmani, Abdurrahman bin Aufi, Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu ose Said bin Zejdi. Megjithatë, Profeti kurrë nuk kishte thënë diçka të tillë në lidhje me ta.

Nuk dihet se ç’ishte standardi për të përcaktuar se kush do të hynte në parajsë dhe kush jo. Në ishte virtyti një kusht i hyrjes në parajsë, atëherë kishte shumë muhaxhirë dhe ensarë të tjerë që ishin shumë më të virtytshëm dhe më të devotshëm se disa nga këta dhjetë vetë. Pesë prej tyre ishin kapitalistë të vërtetë dhe mund të thuhet lehtësisht se ishin shtyllat e sistemit kapitalist në mesin e myslimanëve.

Nuk ka asgjë të keqe në të qenit kapitalist. Por kapitalizmi, veçanërisht në formën e tij të “pagdhendur”, ishte simboli i një sistemi ekonomik, kundër të cilit kishte luftuar i Dërguari i Zotit gjatë gjithë jetës së tij. Muhammedi e luftoi këtë sistem sepse ai mbështetej në shfrytëzimin e paskrupullt dhe të padrejtë të të varfërve. Ai pa se ky kapitalizëm i egër mbrohej nga “kartelet” e fuqishme kurejshe në Mekke. Këto kartele ishin të fuqishme, të mbrojtura dhe të pathyeshme në fillim por pas shumë përpjekjesh, ishin shkatërruar plotësisht.

Muhammedi kurrë nuk u identifikua me mbrojtësit e sistemit kapitalist. Në anën tjetër, ai gjithnjë u vetëidentifikua me të varfrit. Shumë shpesh, ai thoshte: “Varfëria është krenaria ime..”. Por pas vdekjes së tij, sistemi kapitalist ishte nxjerrë nga varri dhe ishte ringjallur. Këshilli zgjedhës i Umarit, i caktuar për të zgjedhur një Kalif të ri, s’ishte veçse një kartel neo-kapitalistësh të lindur në periudhën islame. Është e vërtetë se Umari e shtoi edhe Aliun në këtë listë por ky i fundit nuk i takonte grupit të pasanikëve. Në të vërtetë, marrëdhënia e tij me këtë “kartel” ishte e njëjtë si ajo e Muhammedit me Kurejshin në Mekke.

Që të dy “kartelet” ishin ekskluzive. Në Mekke, “karteli” i pranonte vetëm pjesëtarët e pasur të Kurejshit. Të varfërit dhe ata që nuk i takonin Kurejshit nuk pranoheshin në klub. Edhe “karteli” në Medine i përjashtoi ensarët dhe të varfrit. Që të dy“klubet” u udhëhoqën nga kurejshitët, ekskluzivisht për interesat e kurejshitëve.

Ky kapitalizëm i ri “u shenjtërua” falë lidhjeve të tija me shokët e Profetit dhe u rrit aq shumë në tokat e Islamit, sa ishte e pamundur të largohej. Kur Aliu bëri një përpjekje për ta çrrënjosur, mbrojtësit e tij e sfiduan dhe toka e Islamit shpërtheu në një luftë civile.

Shumë shpejt, Aliu do të vritej dhe kapitalizmi i egër do të ishte sërish i lirë në “gjuetinë” e tij të pakontrolluar në tokat e Islamit.

Myslimanët shiitë e konsiderojnë hadithin e dhjetë personave që u është premtuar parajsa si një hadith të gënjeshtërt, i cili bie ndesh edhe me etosin e Islamit edhe me arsyen. Për shiitët, ky hadith është një fryt i fenomenit “build-up”, qëllimi themelor i të cilit është që njerëz të rëndomtë të ngrihen në nivelin e personazheve historikë dhe të pavdekshëm.

 

 

72. Sakrificat e Muhammedit për Islamin

 

Që të mund të arrihen, qëllimet e mëdha kërkojnë sakrifica të mëdha. Sa më i madh që të jetë qëllimi, aq më i madh është edhe çmimi që duhet paguar për ta arritur atë. Përpjekja e njeriut për të shpëtuar nga zinxhirët e skllavërisë dhe të tiranisë është një përpjekje mijëvjeçarë që ka marrë një numër të pakufishëm jetësh.

Tri nga pikat më të rëndësishme të përpjekjes së njeriut për liri janë Revolucioni Francez i vitit 1789, Revolucioni Rus i vitit 1917 dhe Revolucioni Kinez i vitit 1949. Këto tri ndodhi janë njëherit edhe disa nga ndodhitë më me ndikim në historinë e njerëzimit. Valë të tëra prej gjaku u ngritën gjatë këtyre revolucioneve dhe me tërheqjen e tyre, këto valë e tërhoqën nga skena edhe sistemin e vjetër që ishte simbol i shtypjes dhe i shfrytëzimit. Këto revolucione krijuan forca të reja, të cilat sot po e lëvizin botën. Këto ishin çmimet që njerëzimi duhej t’i paguante për ta arritur lirinë e tij politike dhe ekonomike. (Revolucioni Rus dhe Perandoria Sovjetike u shkatërruan së brendshmi pas 73 vitesh.)

Shumë shekuj më parë, në shekullin e shtatë të erës sonë, një revolucion tjetër e kishte ndryshuar rrjedhën e historisë. Ky ishte njëri nga revolucionet më të mëdha të njerëzimit por çuditërisht, ishte paqësor. Ky revolucion nuk krijoi një det gjaku dhe në të vërtetë, mund edhe të quhet një revolucion “i papërgjakur”. Ishte pikërisht një porosi paqeje. Paqja ishte edhe flamuri edhe emri i saj.

Ndonëse Islami ishte avokati i paqes në botë, ai nuk u bë i fuqishëm veçse nëpërmjet një përpjekjeje të gjatë. Në të vërtetë, për 23 vite me radhë, Islami ishte në një betejë të vazhdueshme për mbijetesë dhe njësoj si të gjitha lëvizjet e tjera të mëdha në histori, kërkonte sakrifica. Është interesante se Muhammedi nuk i imitoi prijësit e tjerë historikë dhe kurrë nuk i hodhi në zjarr ndjekësit e tij si një “sakrificë” për idealet. Sakrificë është të ndahesh nga një pasuri shumë e vlefshme për hir të një ideali. Shumë nga profetët dhe nga të dërguarit e Zotit kanë jetuar një jetë sakrificash. Ibrahimi e ofroi të birin Ismailin si sakrificë, Gjon Pagëzori (profeti Jahja sipas traditës islame) e ofroi veten e tij. Ismaili mund të vritej por në kohën e duhur u zëvendësua nga një kurban. Përkundër kësaj, Gjon Pagëzori u vra dhe koka iu nda nga trupi, duke u bërë kështu njëri nga dëshmorët më të mëdhenj të të gjitha kohërave.

Në mesin e shumë shembujve të sakrificës, ka dy shembuj që kërkojnë shumë guxim dhe besim. Kur të shihet nga këndvështrimi sasior dhe cilësor, sakrificat e bëra nga Muhammedi mbeten të papërsëritura në histori.

Këtu duhet bërë dallim ndërmjet sakrificave materiale dhe sakrifikimit të jetës. Muhammedi i bëri të dy këto gjëra. Ai e sakrifikoi rehatinë e tij dhe të gjitha pronat e tija materiale për hir të Islamit. Kjo është diçka që gjithkush e di. Ajo që mbase nuk dihet aq mirë është fakti se disa nga familjarët më të afërt të Muhammedit u vranë në mbrojtje të Islamit. Emrat e këtyre njerëzve që e sakrifikuan jetën e tyre për Islamin, janë:

1. El-Harith ibn Ebi Hala, djali i adoptuar dhe nipi i Hatixhes: i vrarë në Mekke


2. Ubejde ibn el-Harith ibn Abd’ul-Muttalib, kushëri i Muhammedit: i vrarë në betejën e Bedrit


3. Hamza ibn Abd’ul-Muttalib, xhaxha i Muhammedit: I vrarë në betejën e Uhudit


4. Masab ibn Umajr, xhaxha i Muhammedit: i vrarë në betejën e Uhudit.


5. Abdullah ibn Xhehsh, kushëri i Muhammedit: i vrarë në betejën e Uhudit.


6. Zejd bin Harithe, miku dhe djali i adoptuar i Muhammedit: i vrarë në betejën e Mut’asë.


7. Xhafer ibn Ebu Talib, kushëri i Muhammedit: I vrarë në betejën e Mut’asë


8. Ejmen ibn Ubejd, vëlla qumështi i Muhammedit: i vrarë në betejën e Hunejnit.

 

Kjo është një listë e disa prej emrave më të famshëm në historinë e Islamit dhe në të përfshihen dy xhaxhallarë, tre kushërinj, dy bij të adoptuar dhe një vëlla i qumështit i Muhammedit. Nëpërmjet sakrificave të tilla ai e bëri Islamin të fuqishëm dhe të pashkatërrueshëm.

Muhammedi kurrë nuk u përpoq t’i mbronte më të dashurit e tij. Në të vërtetë, më të dashurit e tij ishin të parët që u përgjigjeshin sfidave të armikut. S’kishte njeri që ai e donte më shumë se Aliun. Por megjithatë, Aliu ishte gjithnjë në detyrën më të rrezikshme në çdo përballje me paganët, qoftë në Mekke ose në Medine.

Sakrificat më të mëdha për Islamin u bënë nga Muhammedi dhe nga Aliu. Në anën tjetër, personat si Ebu Bekri dhe Umari nuk bënë kurrfarë sakrifice. Kur të flitet për sakrificat e bëra për Islamin, ata nuk kanë shumë gjëra për të treguar. Kurdoherë që vinte një sfidë nga paganët, siç erdhi në Bedër, në Uhud ose në Hendek, ata (Ebu Bekri dhe Umari) nuk u përgjigjën dhe asnjë pjesëtar i familjes së tyre nuk u vra në mbrojtje të Islamit. Familjari i vetëm që Umari e humbi në betejat e Islamit me paganizmin ishte daja i tij Ebu Xhehli, i cili u vra në betejën e Bedrit.

Kurora e dëshmorit është nderi më i madh që Islami mund t’ia falë një myslimani në këtë botë. Më të dashurit e Muhammedit dhe të Aliut fituan tetë kurora të tilla teksa ishte akoma gjallë Muhammedi por do të fitonin edhe shumë të tjera më pas.

 

  

73. Dështimi kryesor i Ebu Bekrit dhe Umarit

 

Thuhet se një politikan dallon nga një burrë shteti në faktin se politikani mendon vetëm për zgjedhjet e ardhshme, ndërkohë që një burrë shteti mendon për gjeneratat që do të vijnë. Kjo do të thotë se ndikimi i politikanit në publik është i kalueshëm por ai i një burri shteti është i përhershëm.

Prijësit e vdekur kujtohen në varësi prej asaj sa e kanë ndryshuar rrjedhën e historisë dhe sa kanë arritur bëmat e tyre të bëhen pjesë e një trashëgimie kombëtare.

Ebu Bekri dhe Umari ishin të mëdhenj si burra shteti dhe me idetë e tyre e ndryshuar rrjedhën e historisë. S’ka dyshim se që të dy ishin prijës, pushtues dhe sundues të mëdhenj.

Por edhe përkundër kësaj madhështie të të dyve, ka një çështje në të cilën vizioni i tyre prej udhëheqësi dështoi plotësisht. Kjo është pikërisht çështja e udhëheqësisë së myslimanëve. Ata dështuan në krijimin e një aparati për udhëheqësinë e shoqërisë myslimane. Ata dështuan në zhvillimin e një sistemi të transferimit paqësor të pushtetit nga një sundues tek tjetri.

Para Ebu Bekrit dhe Umarit, i Dërguari i Zotit Muhammedi kishte planifikuar një aparat për transferimin paqësor të pushtetit. Por në një fatkeqësi të vërtetë, ata të dy e kishin çaktivizuar atë dhe në vend të tij, e kishin krijuar një aparat të vetin. Ky aparat funksiononte për të funksionuar por kishte shumë “defekte” në punën e tij.

Në kontrast me planin e frymëzuar të Muhammedit për pasardhësinë e tij, Ebu Bekri dhe Umari krijuan një sistem të përkohshëm të vetin në Sakife. Ky sistem ishte i suksesshëm në kuptimin që e solli pushtetin në duart e tyre: njëherë njëri dhe më pas tjetri u bë udhëheqës. Por siç do të tregonin ngjarjet në vijim, sistemit të tyre i mungonte një strategji e kujdesshme. Esenca e strategjive shtetërore duhet të jetë pikërisht kujdesi dhe koherenca por jo improvizimi i çastit.

Kur i Dërguari i Zotit vdiq, Ebu Bekri dhe Umari u bënë nismëtarë të asaj që do të quhej “Kalifati i të Drejtudhëzuarve”, me ç’rast Ebu Bekri do të ishte Kalifi i parë “i drejtudhëzuar”. Dy vite më pas, teksa po vdiste, ai e emëroi Umarin si pasardhës të vetin.

Dhjetë vite më vonë, Umari ishte në shtratin e vdekjes dhe sërish duhet të përballej me problemin e transferimit të pushtetit. Gjithë ç’bëri Umari ishte të përpilonte një sistem të improvizuar, ndonëse kishte pasur një përvojë të madhe në qeverisje dhe në politikë.

Shkatërrimi nga Ebu Bekri dhe Umari, i sistemit të trashëgimisë që Muhammedi kishte përpiluar, do të ishte tragjedia më e madhe e historisë së Islamit.

Maurice Latey, duke shkruar në lidhje me perandorët romakë në veprën “Patterns of Tyranny” (Motivet e tiranisë), të botuar në vitin 1969 në New York, shkruan:

“Mjetet i japin ngjyrim fundit dhe për sundimin e Augustit, metoda me të cilën e mori pushtetin në duar, do të linte një gjurmë fatale në themelin e perandorisë së tij, e cila vazhdimisht do t’i lëkundte themelet e saj dhe më në fund do ta shkatërronte”.

 

Në politikën e Ebu Bekrit dhe të Umarit, mënyra në të cilën e morën pushtetin la një gjurmë fatale në themelin e “Kalifatit të të Drejtudhëzuarve”, themelet e të cilit do të lëkundeshin vazhdimisht, për t’u shkatërruar më në fund.

“Kalifati i të Drejtudhëzuarve” (Ebu Bekri, Umari, Osmani dhe Aliu) u shkatërrua në mes të një lufte civile, mes vrasjeve dhe kaosit, njësoj siç kishte parashikuar vetë Umari. Muavije ibn Ebu Sufjani, i cili për tridhjetë vjet me radhë kishte pritur një mundësi për ta marrë në dorë Kalifatin, veproi për ta mbushur vakumin e krijuar dhe e bëri këtë gjë fare pa pretenduar se ishte një njeri i virtytshëm dhe se kishte qëllime të shenjta.

Siç u tha më sipër, Muhammedi ishte akoma gjallë kur kandidatët potencialë për pushtetin e kishin përpiluar një plan të tyre, i cili do të duhej ta neutralizonte planin e Muhammedit për transferim paqësor të pushtetit. Sipas këtij plani, Ebu Bekri do të ishte Kalifi i parë, Umari i dyti dhe Osmani i treti. Muhammedi e dinte se çfarë kishin ndërmend disa nga shokët e tij dhe pikërisht për këtë arsye, të gjithë i vendosi nën komandën e Usame bin Zejdit, duke urdhëruar që menjëherë të largoheshin nga Medineja dhe të shkonin në frontin sirian. Por ata nuk iu bindën urdhrit të tij dhe qëndruan.

Shokët e Muhammedit e zhvleftësuan planin e tij për pasardhësinë dhe e ngritën Ebu Bekrin në fron. Para se të vdiste vetë, Ebu Bekri e emëroi Umarin si Kalif të ri. Dhjetë vite më pas, kur Umarit i ishte afruar vdekja, ai vetëm sa e “inskenoi” zgjedhjen e Osmanit si pasardhës të vetin, në një mënyrë që do të siguronte funksionim të planit të tyre zanafillor.

Por s’mund ta dimë kurrë se ç’ishte mendimi i Ebu Bekrit dhe i Umarit në lidhje me periudhën pas Osmanit. Me sa duket, Umari u përpoq të shihte se ç’mund të ngjante pas Osmanit. Duke i menduar këto kohë, ai e afroi Muavijen si “të mbrojturin” e tij. Njësoj siç e kishte “rritur” Muhammedi Aliun për t’i udhëhequr myslimanët pas vetes së tij, edhe Umari po e “rriste” Muavijen.

Muavije kishte dëgjuar se Umari e kishte kritikuar metodën e zgjedhjes së Ebu Bekrit si një “punë të ngutur”, nga ndikimet e liga të të cilës i kishte mbrojtur Zoti myslimanët. Andaj, kur u bë vetë Kalif, Umari hoqi dorë nga kjo metodë. Ai në dukje e hoqi sistemin e zgjedhjes së lirë, i cili edhe ashtu ishte hequr tashmë me emërimin e drejpërdrejtë të Umarit nga Ebu Bekri.

Muavije e shkatërroi godinën e ndërtuar nga Ebu Bekri dhe nga Umari, duke e ndryshuar tërësisht ideologjinë. Ardhja e Muavijes në pushtet ishte sinjali i dështimit spektakular të demokracisë “islame” ose thënë më saktë, demokracisë së Sakifes.

 

Charles Yost

Demokracia nuk është një punë ndjenjash por një punë vizioni. Secili sistem që nuk ka vizione afatgjate, do të vetëshkatërrohet shumë shpejt. (“Epoka e triumfit dhe e frustracionit”).

 

Demokracia e Sakifes nuk kishte bërë llogari afatgjata dhe e kishte shkatërruar vetveten në një kohë të shkurtër, me çfarë e ngriti Muavijen, djalin e Hindës, drejt pozitës më të lartë. Njësoj siç ishte Ebu Bekri nismëtar i “Kalifatit të të Drejtudhëzuarëve” (el-Kalifat er-Rashida), edhe Muavije u bë nismëtar i monarkisë dhe e themeloi dinastinë e tij. Mbi rrënojat e “Kalifatit të të Drejtudhëzuarve”, ai i vendosi shtyllat e perandorisë umajjade. Filozofia e tij politike mbështetej në një strategji afatgjate dhe të kujdesshme.

Nëntëdhjetë vite pas tij, perandoria e Muavijes do të shkatërrohej dhe mbi rrënojat e saja, kësaj radhe Abbasidët do t’i vendosnin themelet e perandorisë së tyre. Edhe ata, njësoj si Umajjadët, sunduan në formë dinastie dhe u mbështetën në një strategji afatgjate dhe të kujdesshme, e cila do ta krijonte edhe “Epokën e Artë” të arabëve. Epoka e artë e një populli gjithnjë e simbolizon paqen dhe prosperitetin. Epoka e artë e arabëve mund t’u ketë sjellë prosperitet disa njerëzve por jo të gjithë myslimanëve. Edhe në kohët kur Abbasidët ishin në kulmin e fuqisë së tyre, perandoria abbaside nuk pati paqe të vërtetë.

                                         

G.E. von Grunebaum

Motivimi i kryengritjeve që e trondisnin Perandorinë Abbaside ishte feja. Edhe nën sundimtarët e parë abbasidë, të cilët kishin një pushtet shumë të fuqishëm, asnjë vit nuk kalonte pa ndonjë kryengritje të madhe ose të vogël. (“Islami klasik: një histori 600-1258”, fq.88).

 

Lufta në tokën e Islamit ishte një gjë normale dhe gjithnjë e pritshme. Lufta për pushtet konsiderohej tejet normale dhe e pashmangshme. Kjo luftë ishte një “trashëgimi” e Sakifes për myslimanët. Pjesa më e madhe e myslimanëve ishin bërë “të varur” nga lufta civile. Dhe kur nuk kishte luftë, ky fenomen konsiderohej aq i jashtëzakonshëm sa e vinte në dyshim besimin. Transferimi i pushtetit pa pasur ndonjë konfrontim të përgjakshëm, konsiderohej diçka e rrallë.

 

G.E. von Grunebaum

Ebu Jakub Jusufi, djali i Abd’ul-Muminit e mori pushtetin pa trazira. Ai vdiq në luftën e shenjtë në Spanjë në vitin 1184. Edhe tre sunduesit e ardhshëm, prej të cilëve nipi i Abd’ul-Muminit ishte më i famshmi, erdhën në pushtet pa u përballur me rebelime. Një dinasti stabile kjo, që është thuajse e paparë në historinë e tokave të Islamit. (“Islami klasik:një histori 600-1258, fq.187).

 

Një burrë shteti është gjithnjë i pajisur me një vizion në lidhje me gjeneratat dhe madje shekujt në vijim. Thuajse çdo popull ka pasur së paku një udhëheqës të tillë në historinë e tij. Ata burra të shekullit të tetëmbëdhjetë që e përpiluan Deklaratën e Pavarësisë së Amerikës, Kushtetetutën e Shteteve të Bashkuara dhe Dokumentin e të Drejtave ishin të tillë. Ata ishin njerëz “profetikë”. Ata krijuan një aparat për transferimin paqësor të pushtetit dhe duke e bërë këtë, e shpëtuan popullin amerikan nga lufta dhe nga gjakderdhja. Ata vendosën mekanizma të sigurta në Kushtetutë, të cilat që nga viti 1789 e këtej kanë mundësuar një transferim të pushtetit nga një president tek tjetri, pa pasur kurrfarë incidenti. Me 52 fjalë ata e përpiluan një Preambulë që është mbase shprehja më e kënaqshme që është shkruar ndonjëherë në lidhje me qëllimin e qeverisjes.

 

Robert B. Downs

Historiani i shekullit të nëntëmbëdhjetë George Bancroft, besonte se “Etërit Themelues”(Founding Fathers: delegatët që e nënshkruan Deklaratën e Pavarësisë së SHBA-ve ose që në ndonjë mënyrë morën pjesë në Revolucionin Amerikan) kishin vepruar sipas udhëzimit hyjnor dhe se ishin udhëzuar nga Zoti për të kryer një revolucion demokratik dhe për ta shkruar më pas edhe Kushtetutën. (“Librat që e ndryshuan Amerikën”, Londër 1970).

 

Kur të shihet jetëgjatësia e shkurtër e “Kalifatit të të Drejtudhëzuarve”, mund të duket se ai nuk kishte kurrfarë bekimi ose udhëzimi hyjnor.

Më 20 Janar të vitit 1981, Ronald Reagan, presidenti i dyzetë i SHBA-ve, në fjalimin e tij inaugurues tha:

“Transferimi i rregullt i pushtetit, ashtu siç është parashikuar në Kushtetutë, ka rreth dy shekuj që po zhvillohet dhe vetëm pak prej nesh janë ndalur ndonjëherë dhe të mendojnë se sa unikë jemi. Në sytë e shumë njerëzve të botës, kjo ceremoni që zhvillohet çdo katër vite dhe që neve na duket më se normale, s’është tjetër veçse një mrekulli”.

 

Themeluesit e Amerikës e arritën këtë mrekulli në shekullin e tetëmbëdhjetë. Dymbëdhjetë shekuj para tyre, i Dërguari e kishte arritur të njëjtën gjë në Arabi. Në këtë shpjegim, një studiues i historisë mund të shohë dy “mrekulli” të transferimit të pushtetit. Por ndërkohë që mrekullia amerikane ishte jetëgjatë, mrekullia e Profetit të arabëve vdiq në lindje. Përse?

Për një arsye shumë të thjeshtë: populli i ri amerikan u dha një përkrahje të plotë principeve të përmbledhura në “mrekullinë” amerikane, ndërkohë që figurat kyçe të shoqërisë së sapokrijuar myslimane nuk i përkrahën me aq entuziazëm principet e pasqyruara në mrekullinë e Muhammedit.

Siç u tha më parë, Muhammedi u pengua nga shokët e tij në ekzekutimin e planit të tij për transferimin e rregullt të pushtetit në Mbretërinë e Qiejve në tokë. Këta të fundit kishin një plan të vetin, të cilin arritën ta aplikonin pas vdekjes së Muhammedit. Por me këtë “sukses”, ata dhe ndjekësit e tyre e hapën “kutinë e Pandorës” që do të shkaktonte polarizime, konfrontime dhe konflikte në tokën e Islamit, me pasoja shkatërrimtare për myslimanët. Një numër i madh myslimanësh u vranë në luftërat e pafundme që buronin nga fakti se nuk ekzistonte një aparat i mirëfilltë për transferimin e pushtetit nga një sundues tek tjetri.

Shumë historianë e kanë vërejtur dhe e kanë komentuar këtë paradoks të luftës dhe të gjakderdhjes në tokën e “Paqes” (Islamit).

 

Sir John Glubb

Në rrafshin politik, gjatë gjithë historisë së tyre, shtetet myslimane kanë qenë të tronditura nga luftërat civile ndërmjet pretenduesve të shumtë për pushtetin. Të  njëjtat gjëra i shohim sërish, në formë të rebelimeve të brendshme dhe të puçeve ushtarake, njësoj siç ishin edhe para 800 vitesh. Përgjatë historisë, ushtritë myslimane janë marrë shumë më tepër me luftërat e brendshme sesa me ato të jashtmet... (“Shekujt e humbur”, botuar 1967).

 

Edhe një tjetër historian ka komentuar në lidhje me shkatërrimin moral dhe politik të perandorive myslimane, në të cilat njerëzit shkatërroheshin në luftërat e brendshme të sunduesve të tyre, ndërkohë që sunduesit kënaqeshin në pallate të stolisura luksoze.

 

Herbert J. Muller

Ata (Umajjadët) themeluan një dinasti, një pallat të kësaj bote, morën eunukë në haremet e tyre dhe në përgjithësi, sunduan si mbretërit lindorë, duke mos u shoqëruar me miqtë e tyre në stilin e prijësve fisnorë arabë. Feja dhe Shteti, të cilat ishin një në teori, ishin në të vërtetë të ndara nga njëra-tjetra. Islami e ruajti një devotshmëri të mjegullt ndaj teorisë por pa pasur ndonjë doktrinë të vërtetë politike.

Abbasidët ndërtuan një kryeqytet të ri në Bagdad, një qytet kozmopolitan, i cili do të ishte djepi i “netëve arabe” dhe i një civilizimi shumë më të pasur se civilizimi i deriatëhershëm arab. Ata e sollën Islamin në kulmin e fuqisë dhe të pasurisë së tij materiale, e cila do t’i prodhonte simbolet e saja më të famshme gjatë sundimit të Harun er-Reshidit (786-809). Megjithatë, edhe gjatë sundimit të tij ishte i qartë tashmë dobësimi i regjimit abbasid. Haruni ishte ngjitur lehtësisht në fron sepse i vëllai ishte vrarë në harem. Ai u desh të përballej me shumë revolta në perandorinë e tij dhe vdekja e Harunit rezultoi në një luftë civilë ndërmjet dy djemve të tij. Shumë shpejt, bota islame kishte filluar të copëtohej teksa Persia, Spanja, Egjipti dhe provincat e tjera po bëheshin mbretëri të pavarura. Perandoria e ndërtuar në emër të Muhammedit dhe të Allahut nuk e kishte atë fuqi afatgjate të Romës sekulare.

Ajo kurrë nuk kishte qenë një perandori e vërtetë me një qeverisje uniforme. Uniteti shpirtëror i Islamit kishte dështuar në krijimin e një uniteti politik. Sunduesit politikë myslimanë shfaqnin shumë pak urtësi politike dhe po kaq pak idealizëm. Ndonëse Kalifët abbasidë shfaqeshin gjithnjë si njerëz fetarë, pjesa më e madhe e tyre ishin njerëz me vese dhe ekstravagantë deri në kufijtë më të largët në harxhimin e pasurive të Islamit për hir të jetës së tyre luksoze. Ata qëllimisht krijuan një imazh të tyre të stolisur me një kurorë mbretërore, u bënë vazhdimisht më autokratikë dhe të largët nga populli dhe e bënë ushtrinë një pronë të tyre private, duke rekrutuar ushtarë nga skllevërit e huaj. Një risi tjetër ishte edhe një ekzekutues që gjithnjë e shoqëronte Kalifin. Ebu’l-Abbasi, themeluesi i dinastisë, ishte njohur me emrin Gjakderdhësi. Shumë nga pasardhësit e tyre do të vdisnin si pasojë e intrigave brenda pallatit perandorak.

Në shekullin e dhjetë, Kalifët e Bagdadit ishin bërë tashmë kukulla të ushtrisë së përbërë nga “skllevërit” e tyre, duke e humbur kështu çdo autoritet politik dhe shpirtëror mbi njerëzit.

Zhvillimi tragjik i sundimit të tyre mbaroi në vitin 1031, kur shumë Kalifë të tjerë u shfaqën në tokat e tjera të Islamit si në Egjipt dhe Spanjë. Megjithatë, edhe këta sundues kishin vetëm pushtet shumë të kufizuar. Edhe shtetet e tjera myslimane e përsëritën tregimin e Bagdadit, të përbërë nga shkëlqimi, intriga dhe luftërat civile. Njëherë, një poet arab e përmblodhi në këto vargje moralin e popullit: “Merrni bijtë për vdekjen! Ndërtoni lartë për çrrënjosje! Marshoni përpara! Kjo rrugë shkon drejt shkatërrimit”. (“The loom of history”, fq.286-287; botuar 1958). 

 

Duke gjykuar nga ky imazh, paqja duhet të ketë qenë diçka e huaj në tokën e “Paqes”, ku luftërat dhe gjakderdhja ishin një përvojë më e njohur për popullin. Shoqëria myslimane ka paguar një çmim vërtet të madh për dështimin e saj në pranimin e planit të Muhammedit për transferimin e pushtetit nga një sundues tek tjetri.

  

 74. Kush dhe si e shkroi historinë e Islamit?

 

Është thënë se historia është propaganda e palës fitimtare. Kjo do të thotë se në çdo konflikt, fitimtari mund ta manipulojë historinë ashtu si ka dëshirë dhe nuk ka asgjë që mund ta ndalë në këtë gjë. Pala fitimtare mund të trillojë një tregim dhe ta shpallë atë si të vërtetën absolute, pa pasur frikë se dikush mund ta sfidojë. Pala fitimtare jo vetëm që mund ta krijojë tregimin e saj por mund edhe ta shkatërrojë tregimin e palës kundërshtare.

M. Shibli Nomani, veterani në mesin e historianëve sunnitë të Indisë, në biografinë e tij të famshme të Profetit, të titulluar “Jeta e të Dërguarit” (Sirat’un-Nebi; botuar në Azamgarh, 1976), në vëllimin e katërt shkruan:

Nga të gjithë faktorët e jashtëm që ndikojnë në shkrimin e historisë, asnjë faktor nuk është më i fuqishëm se qeveria. Për myslimanët, gjithnjë do të jetë një krenari që lapsi nuk iu bind shpatës. Puna për përpilimin e haditheve kishte filluar që në kohën e Umajjadëve. Për 90 vite, që nga Sindhi në Indi dhe deri në Andaluzinë spanjolle, Aliu dhe fëmijët e Fatimesë ishin mallkuar nga mimberi i çdo xhamie dhe çdo të premte. Mijëra hadithe që e lëvdonin Muavijen ishin trilluar dhe ishin vënë në qarkullim. Në kohën e Abbasidëve u trilluan hadithe që e parashikonin me emër lindjen dhe vlerën e secilit Kalif abbasid. Por ç’ishte rezultati i kësaj përpjekjeje mendjelehtë? Përmbledhësit e haditheve shpallën hapur dhe njëzëri (qoftë në periudhën umajjade ose atë abbaside) se këto hadithe ishin të falsifikuara. Sot, me plotë krenari mund të themi se shkenca e haditheve është e pastër nga papastërtitë e tilla”.

 

Thuajse e saktë! Por në rastin e shumë haditheve, përpjekja për t’i larguar gjërat e gabuara ose për t’i korrigjuar të  njëjtat, zakonisht nuk solli deri tek zbulimi i gabimeve zanafillore.

Edhe pas këtij seleksionimi të literaturës së haditheve, në ekzistonte fare një proces i tillë, ajo pjesë që ka të bëjë me jetën e Muhammedit vazhdon të jetë e mbushur me gjëra jorealiste, të çuditshme dhe të gabuara. Ka shumë hadithe që e bëjnë Profetin të duket si një njeri lakmitar, i ashpër, hakmarrës, oportunist, pa principe dhe joetik. Për më tepër, ka shumë hadithe që thjesht mund të quhen “plehra”.

Por dëshmitë historike bien ndesh me përshkrimet e tilla të Muhammedit. Ai mund të ishte i tillë siç e përshkruajnë këto hadithe por nuk ishte i tillë. Është më rëndësi, pra, që myslimanët dhe jomyslimanët t’i ndajnë trillimet nga faktet gjatë studimit të historisë së Islamit.

Por si arritën hadithe të tilla që bien ndesh edhe me arsyen njerëzore, të përfshihen në literaturën e haditheve? Si është e mundur që thënie që mund të karakterizohen si shokuese, t’i jenë mveshur një njeriu, jeta e të cilit ishte shembulli i pastërtisë, i sinqeritetit dhe i modestisë?

Në paragrafin e mësipërm, Shibliu ka bërë një përpjekje sipërfaqësore për t’iu përgjigjur kësa pyetjeje. Ai thotë se në kohën e Umajjadëve dhe të Abbasidëve, faktori kryesor në shkrimin e historisë ishte qeveria. Qeveria e asaj kohe kishte fuqi për të bërë që historia të shkruhej sipas kërkesave të saja. Që të dyja dinastitë ndjenin se ishin të lira për ta falsifikuar historinë ose për ta trilluar atë, kurdo që kishin nevojë. Ndonëse shumë hadithe u trilluan me qëllime politike, kishte edhe shumë hadithe që u trilluan me qëllime të kënaqësisë. Lukset e pallateve të Damaskut dhe të Bagdadit kërkonin një “bekim” për këtë gjë në thëniet e të Dërguarit.

Një “hadith” është një thënie. Nëse një njeri e shihte Profetin duke bërë diçka ose e dëgjonte prej tij ndonjë fjalë dhe më pas ua përcillte këtë të tjerëve, kjo quhej “hadith”. Shokët e Profetit e shihnin si detyrë të tyre që t’i ruanin hadithet e Profetit, me qëllim që myslimanët të mund t’ua shihnin dobinë atyre.

Hadithi gjithashtu mund të ishte edhe ndonjë koment i Profetit në lidhje me një njeri. Nëse ai i kishte bërë dikujt një kompliment ose nëse e kishte kritikuar dikë, këto fjalë të tija bëheshin të famshme në mesin e myslimanëve. Gjatë Kalifatit të Muavijes, shumë hadithe të tilla ishin në qarkullim. Ai shumë shpejt e kuptoi rëndësinë e tyre dhe vendosi t’i bënte një armë në kampanjën e tij kundër Ali ibn Ebu Talibit dhe fisit Hashim.

Muavije ibn Ebu Sufjani, i cili ishte themelues i dinastisë umajjade, kishte edhe një cilësi tjetër. Ai e themeloi “industrinë ilegale” të prodhimit të haditheve. Pasardhësit e tij dhe më pas edhe Kalifët abbasidë, do të ishin mbrojtës të kësaj “industrie”, e cila për një kohë të gjatë do të merrej me prodhimin e “haditheve”.

Ndonëse Shibliu pretendon se hadithet janë seleksionuar nga cenzorë kritikë, të zgjuar dhe analitikë, ekzistojnë shumë hadithe që i shpëtuan këtij seleksionimi dhe sot pranohen si të sakta nga shumica e myslimanëve.

Muavije aktivizoi një grup njerëzish për të trilluar thënie të favorshme për vetveten dhe për armiqtë e tjerë të Aliut, duke ia veshur të  njëjtat të Dërguarit të Zotit. Në të njëjtën kohë, ai bëri çmos për t’i shtypur hadithet e vërteta që e lëvdonin Aliun. Paralelisht, ai urdhëroi që të trilloheshin hadithe që do ta nënçmonin atë. Pjesëtarët e ekipit të tij trilluan hadithe të të dy llojeve dhe i vendosën në qarkullim.

Pas vdekjes së Muavijes, kjo kampanjë vazhdoi nga pasardhësit e tij. “Shkrimtarët” e tyre të fshehur, “ekspertët e marrëdhënieve me publikun” dhe të shumtit “image-maker” të tyre, në një mënyrë shumë të zgjuar i përzien hadithet e rreme me hadithe të vërteta, duke krijuar një histori “sintetike” me shpresën se këto tregime do të radhiteshin në mesin e traditës së shenjtë të myslimanëve.

Muavije kishte edhe një arsye tjetër për t’i hyrë “industrisë” së haditheve. Ai e dinte se gjeneratat vijuese do ta gjykonin çdo sundues mysliman duke e krahasuar me sunduesin më ideal: Muhammedin. Ai e dinte se po të krahasohej me Muhammedin, ai do të ishte vite drite larg tij dhe se çfarëdo që të bënte, kurrë nuk do të mund ta arrinte atë. Në të vërtetë, ai e dinte se nuk mund ta arrinte as lartësinë që e kishin arritur shërbetorët e Muhammedit. Por Muavije ishte mjaft i zgjuar sa të kuptonte se nëse nuk mund ta arrinte atë rrafsh sublim, në të cilin qëndronte Muhammedi, ai mund ta zbriste Muhammedin në rrafshin ku ndodhej vetë. Këtë do ta bënte thjesht duke e dëmtuar imazhin e Muhammedit dhe duke bërë që ai të dukej si çdo i vdekshëm tjetër.

Muavije shpresonte se gjykimi i historianëve ndaj tij do të ishte më i butë nëse ai u tregonte se edhe njeriu më i përsosur, vetë i Dërguari i Zotit, nuk ishte dhe aq i përsosur në karakterin e tij. Është më se e qartë se pjesa më e madhe e haditheve është një komplot për “vrasjen” e karakterit të Muhammedit, të Dërguarit të Zotit.

Muavije dhe sipërmarrësit e tjerë të “industrisë” së tij patën “sukses” në përpjekjet e tyre për ta degraduar imazhin e karakterit të Muhammedit. Ata injektuan tregime të pafundme dhe anekdota në literaturën e haditheve, qëllimi i të cilave ishte që në sytë e lexuesit, Muhammedi të dukej më pak se profetik.

Në vijim po japim një shembull të një hadithi të tillë që ka arritur deri në ditët tona. Ai përcillet nga Hakim Muhammed Saidi në një artikull të botuar në Akademinë Hamdard të Karaçit, në Pakistan. Artikulli është botuar në vitin 1972, në një libër të quajtur “Tezker-i Muhammed” dhe në të thuhet:

Pak kohë pas martesës së tyre, i Dërguari i Zotit e ftoi nusen e re Aishen që të garonin në vrapim. Aisheja ishte e hollë dhe e dobët dhe me lehtësi e mundi të shoqin. Disa vite më pas, i Dërguari e sfidoi Aishen sërish. (Në ndërkohë Aisheja ishte shëndoshur). Që të dy vrapuan dhe i Dërguari e mundi Aishen. Ai tha: “Herën e kaluar fitove ti moj Humejra (nofkë e Aishes) por kësaj radhe fitova unë. Tani jemi të barabartë”.

 

Sipas kësaj, i Dërguari i Zotit ishte 54 vjeç kur garoi herën e parë kundër Aishes 9 ose 10 vjeçe dhe u mund, ndërkohë që e mundi atë herën e dytë, kur tashmë i kishte mbushur të gjashtëdhjetat.

Myslimanët janë shumë të ndjeshëm kur bëhet fjalë për dinjitetin e Profetit. A thua ky “hadith”, të cilin shumica e tyre e pranojnë si të saktë, është pasqyrim i një dinjiteti të tillë?

Me sa duket, principi dhe qëllimi kryesor i industrisë që Muavije kishte krijuar, ishte sasia. Është më se e qartë se ata nuk kishin për qëllim ta kontrollonin cilësinë e produkteve të tyre. Ata mbollën gënjeshtra në libra dhe çdo gënjeshtër la një pikë helmi që do të ishte një ndotje për mendjen e myslimanëve. Disa nga produktet e kësaj “industrie” janë tepër ofenduese dhe madje të pabotueshme. Kritikët dhe armiqtë e Profetit, siç mund të paramendohet, kanë shfaqur një interes të jashtëzakonshëm për t’i pranuar ato si të sakta dhe për t’i përcjellë në librat e tyre. Megjithatë, këta kritikë dhe armiq të Profetit kurrë nuk i kanë pasur parasysh faktet, autenticiteti i të cilëve është përtej dyshimit. Për shembull, ata kanë harruar se në Mekke, Kurejshi i kishte ofruar Muhammedit që të martohej me gruan më të bukur sikur të hiqte dorë nga Islami. Ata gjithashtu harronin se Muhammedi ishte sovrani i Arabisë dhe se mund të martohej me çdo vajzë që dëshironte. Prijësit e fiseve arabe do të ishin shumë krenarë sikur vajzat e tyre të martoheshin me Profetin.

Profeti u martua me shumë gra në Medine. Por pjesa më e madhe e tyre ishin vejusha dhe kryesisht të moshuara. Në përjashtim të Hatixhes, të gjitha gratë e Profetit hynë në shtëpinë e tij kur ai i kishte kaluar të pesëdhjetat prej kohësh. Ato kishin hyrë në jetën e tij në një kohë kur fuqia, shkëlqimi dhe freskia e rinisë ishin larguar prej tij, për t’u zëvendësuar nga ngarkesat e një Shteti që rritej gjithë kohës dhe nga problemet e tjera më se komplekse dhe të mëdha, të cilat i linin shumë pak kohë për t’u marrë me punë të ngjashme me ato që përcillen në “hadithet” si ai që e përmendëm më sipër.

Për përmbledhësit e haditheve, Muavije i kishte dhënë urdhrat në vijim:

1. Të gjitha thëniet e Profetit që e lëvdojnë Aliun dhe që e shpallin superioritetin e tij në ndonjë aspekt, duhet të fshihen.


2. Çdo njeri që e përcjell ndonjë virtyt të Aliut ose përcjell një thënie të Profetit në këtë drejtim, do të jetë vetë përgjegjës për pasojat. Shtëpia dhe pronat e tija do të konfiskohen, dëshmia e tij në gjykatë nuk do të pranohet dhe ai do të ndahet nga pjesa tjetër e myslimanëve.


3. Në anën tjetër, çdo virtyt i mundshëm duhet t’i mveshej Ebu Bekrit, Umarit, Osmanit dhe kuptohet, vetë Muavijes. Njerëzit duhet të nxiteshin për të prodhuar “hadithe” nga i Dërguari, që do t’i lëvdonin këta katër vetë dhe miqtë e tjerë të tyre. Kushdo që prodhonte hadithe të tilla do të ishte i afërt me pallatin perandorak dhe do ta merrte shpërblimin e tij.

 

Muavije gjithashtu filloi një “larje truri” për myslimanët. Ai e nisi procesin e shkatërrimit të kujtimit të Aliut dhe të bijve të tij nga foltoret e xhamive, aq sa fëmijët myslimanë lindnin, rriteshin dhe vdisnin duke dëgjuar se si mallkohej Aliu dhe pa e ditur se kush ishte ai vërtet. Gjenerata të tëra jetuan dhe vdiqën në një injorancë të plotë. Gënjeshtra të shumta u vendosën në qarkullim nga qeveria, aq sa këto gjëra u bënë pjesë e përditshmërisë së myslimanëve. Procesi i “larjes së trurit” gjatë sundimit të Muavijes dhe të pasardhësve të tij ishte po aq aktiv sa edhe “industria” e haditheve.

Muavije e përdori çdo metodë në luftën e tij propagandistike kundër Aliut dhe fisit Hashim. Ndikimi i këtij sulmi ndaj tyre ka zgjatur deri në ditët tona. Lufta e tij bëhej nga xhamitë. Imamët e xhamive paguheshin për të bërë interpretime të çuditshme dhe fantastike të Kur’anit, të cilat do të tregonin se Aliu ishte në pozitë jo të favorshme. Ata bënë çmos për ta bindur popullin e rëndomtë se ishte në interesin e tyre “në të dy botët” që ta përkrahnin Muavijen kundër Aliut dhe fisit Hashim.

 

Michael C. Hudson

Sunduesit e kanë përparësinë e medias dhe të mjeteve arsimore të shtetit, duke e kontrolluar njëkohësisht edhe vetë përbërjen fetare nëpërmjet ryshfetit. (“Islami dhe zhvillimi”, fq.16, botuar 1980).

 

Lexuesi i Islamit duhet ta ketë të qartë tashmë se historia e Islamit u shkrua nën urdhrat e palës që e mbante në dorë pushtetin. Për lexuesin e historisë së Islamit, duhet gjithashtu të jetë i qartë fakti se pjesa më e madhe e këtij materiali historik, para se të arrinte etk ata, kaloi nëpërmjet “larësve të trurit” të themeluar nga Muavije ibn Ebu Sufjani. Muavije ishte një mjeshtër i vërtetë i propagandës.

 

Sir John Glubb

Efektet e plota të propagandës nuk janë qartësuar akoma. Megjithatë, është e qartë se kombe të tëra mund të indoktrinohen me mendime të gabuara dhe me standarde të liga morale. Shumë pak mendje janë të afta t’u rezistojnë ideve që vazhdimisht u imponohen. (“Rruga e një perandorie: arabët dhe pasardhësit e tyre”, botuar 1965).

 

Nëse kishte ndonjë hadith që e lëvdonte Aliun, përcjellja e tij ndalohej menjëherë nga ana e Muavijes dhe kjo ndalesë nuk mori fund me vdekjen e tij në vitin 680. E  njëjta nuk u ngrit as me përfundimin e dinastisë së tij umajjade në vitin 750 dhe as në shekujt e gjatë të Kalifatit të abbasidëve.

Abbasidët i shkatërruan Umajjadët por e ndanin me ta urrejtjen ndaj Aliut dhe ndaj pasardhësve të Muhammedit. Në këtë çështje, interesat dhe qëllimet e qeverisë së Sakifes, të Umajjadëve dhe të Abbasidëve bënë çmos për t’i fshehur faktet historike. Shumë nga Kalifët e tyre u ndaluan njerëzve të thoshin ose të shkruanin gjëra të tjera për Aliun, përveç të ligave. E vërteta ishte e burgosur në sundimin e tyre dhe gënjeshtra krejtësisht e lirë. Por prapëseprapë, e vërteta doli në shesh:

E vërteta erdhi dhe gënjeshtra u zhduk. Vërtet gënjeshtra është e dënuar të zhduket...(Kur’an 17:81)

 

Në shumë raste, thëniet e sakta janë përcjellë nga burime që kanë qenë armiqësore me Aliun. As edhe armiqtë e tij më të ashpër si Umajjadët ose khavarixhët nuk kanë mundur ta fshehin sublimitetin e karakterit të tij. Siç kemi përcjellë tashmë, M. Shibliu thotë me të drejtë se myslimanët shiitë nuk kanë shkruar histori. Gjithë historia që kemi tani ka ardhur nga burime jo-shiite dhe madje anti-shiite. Ajo ka ardhur nga arkivat e qeverive të Sakifes, të Umajjadëve dhe të Abbasidëve. Por tregimi i bëmave lavdiplota të Ali ibn Ebu Talibit, si rrezet e vetë të Vërtetës, kanë shkëlqyer edhe nga këto arkiva.

Megjithatë, historianët e sotëm nuk kërcënohen nga ndonjë qeveri për ta trilluar historinë dhe as që u premtohet ndonjë pasuri e madhe për ta bërë këtë gjë. Andaj, do të ishte me vend që ata ta kontrollonin “lakminë” e tyre për shtypjen e të vërtetës. Nëse akoma edhe sot, historianët e Islamit i nënshtrohen kësaj “lakmie”, siç kanë bërë pararendësit e tyre, kjo do të thoshte se ata u qëndrojnë besnikë disa personave të caktuar dhe jo vetë të vërtetës. Ata nuk i qëndrojnë besnikë të vërtetës por organizatave dhe qeverive, jo arsyes dhe saktësisë por lidhjeve të tyre emocionale.

Besnikëria është një cilësi fisnike derisa nuk është e verbër dhe derisa nuk e bën njeriun të heqë dorë nga besnikëria ndaj të vërtetës.

Nëse besnikëria e historianëve modernë nuk është e verbër dhe nëse nuk heq dorë nga besnikëria ndaj të vërtetës, ata duhet t’i largojnë teprimet dhe “guacat” e historisë dhe t’i rezistojnë “lakmisë” së përdorimit të “Ligjit të Meyer-it”, i cili thotë: “Nëse faktet nuk përshtaten me teorinë, atëherë lëri mënjanë faktet!”.

 

Një historian domosdo do të përballet me të vërteta që janë të pakëndshme për të. Por ai nuk guxon t’i fshehë ato dhe duhet gjithnjë t’i shprehë të gjithë faktet, nëse vërtetë dëshiron ta përcjellë të vërtetën.

Dhe nëse historiani është mysliman, ai nuk ka zgjidhje tjetër. Ai nuk guxon të shkruajë një histori “të frymëzuar” ose “sintetike”. Gjithë ç’guxon të bëjë ai, nëse vërtet shkruan histori, është të jetë besnik ndaj të vërtetës. Nëse një historian mysliman, për ndonjë arsye dosido, shkruan një histori “të gënjeshtërt”, atëherë ai do të jetë përgjegjës para Zotit. Në këtë drejtim, Kur’ani është shumë i qartë dhe pa kompromis:

Mos e përzieni të vërtetën me gënjeshtra dhe mos e fshihni atë ndonëse e dini! (Kur’an 2:42)

Mallkimi i Zotit dhe i të gjithë mallkuesve do të jetë mbi ata që i fshehin shenjat që i kemi zbritur, pasi t’i kemi qartësuar ato në Libër...(Kur’an 2:159)

 

Nëse një historian mysliman i merr këta dy vargje si udhëzues të tij, ai do të jetë i mbrojtur nga gabimet dhe i mbrojtur nga të qenit një faktor ose një viktimë e propagandës, qoftë me ose pa vetëdije.

Duke dashur ta njollosin emrin e Ali ibn Ebu Talibit, duke u përpjekur t’i nënvlerësojnë shërbimet e tija për Islamin dhe duke u munduar dëshpërimthi t’i fshehin bëmat e tija të lavdishme pas një mbulese propagandash, armiqtë e tij vetëm sa janë përpjekur ta mbulojnë diellin me pluhur. Ata ngritën re të tëra pluhuri me propagandat e tyre më të pamëshirshme kundër Aliut por më në fund, dielli sërish shkëlqeu po aq shkëlqimtar siç kishte qenë.

Zoti e shkatërron gënjeshtrën dhe e dëshmon të vërtetën me fjalët e Tija...(Kur’an 42:24)

 

Zoti e bekoi përjetësisht emrin e Aliut. Emri i tij është simboli i dashurisë ndaj Zotit dhe simboli i drejtësisë dhe i të vërtetës. Ky emër do të jetojë për sa kohë që të ekzistojë dashuria ndaj Zotit, drejtësia dhe e vërteta mbi botë. 

 

FUND