Ky shkrim u botua në revistën "Porosia e Thekalejnit" (The Message of Thaqalayn), në numrin e botuar në vjeshtë 2010.
Mbështetja e plotë
Njohuria e përsosur
Përkushtim vetëm Zotit
Hyrje në botën e dritës
Dashuria e madhe për Zotin
Të dëshmuarit e Zotit në çdo gjë
Paqja e brendshme
Përfundimi
Është e qartë se qëllimi përfundimtar i rrugëtimit shpirtëror është që t’i afrohemi Zotit sa më shumë që të jetë e mundur. Megjithatë, nocioni i afërsisë (ar. kurb) me Zotin mund të duket tejet abstrakt për disa, sidomos për ata që nuk janë të arsimuar në filozofi. Ky punim synon të hedhë dritë mbi nocionin e afërsisë me Zotin, duke përshkruar se çfarë ndodh me ata që janë duke e ndërmarrë rrugëtimin shpirtëror drejt Tij. Të gjitha idetë e përmendura këtej e tutje janë marrë nga Kur′ani dhe sunneti, dhe për këtë arsye shpresojmë se do të jenë të mirëpritura nga muslimanët e të gjitha shkollave.
Përsiatja mbi këta rezultate (të rrugëtimit shpirtëror) mund t’i inkurajojë të gjithë që ta ndërmarrin këtë rrugëtim dhe, në qoftë se ata e kanë nisur tashmë, që të vazhdojnë ta ndjekin këtë rrugë të ndritshme. Gjithashtu, kjo gjë mund të shërbejë edhe si një vlerësim për rrugëtuesit shpirtëror, të cilët do të mund të vlerësojnë se sa kanë përparuar. Në dashtë Zoti, në numrin e ardhshëm (të revistës), ne do ta studiojmë nocionin e afërsisë me Zotin si temë më vete dhe do të shpjegojmë se çfarë do të thotë të bëhesh i afërt me Zotin (ar. karib) dhe cilët janë mukarrabin (më të afruarit).
Rezultatet e rrugëtimit shpirtëror
Një nga rezultatet e të pasurit një jetë të devotshme e një zemër të dëlirë e të përkushtuar, është se neve do të na jepet mbështetje e plotë nga Allahu. Ai do të na dëgjojë, do të na japë atë që duam dhe do të bëhet “veshët, sytë dhe duart tona”. Në hadithin e mirënjohur kudsijj lidhur me afërsinë e fituar nëpërmjet veprave vullnetare (ar. kurb-i nav?fil), thuhet:
Asgjë nuk e afron robin Tim më shumë se kryerja e veprimeve të detyrueshme (ar. vaxhib). Dhe pas kësaj, asgjë nuk është në shkallën e veprave të pëlqyeshme (ar. navafil). Duke kryer vepra të pëlqyeshme, robi Im më afrohet Mua aq shumë, sa Unë e dua atë dhe pas kësaj, bëhem dëgjimi, me të cilin dëgjon, bëhem vështrimi, me të cilin sheh, bëhem gjuha, me të cilën flet dhe bëhem dora, me të cilën vepron. Në këtë gjendje, nëse më thërret Mua, unë i përgjigjem, nëse më kërkon ndonjë gjë, ia jap sakaq.[1]
Ka shumë hadithe të cilat tregojnë se një nga rezultatet e arritjes së afërsisë shpirtërore me Zotin është të pajisurit me njohuri të thella lidhur me realitetet e botës, duke përfshirë edhe shumë mistere që nuk mund të zbulohen me anë të metodave të zakonshme të mësimit dhe mësimdhënies. Lidhur me një rob të Zotit që e ka arritur afërsinë me të, i Dërguari (s.a.a.) e përcjell nga Zoti këtë hadith kudsijj:
Dhe kur ai më do Mua, edhe Unë e dua atë dhe ia hap syrin e zemrën ndaj Madhështisë Sime. Pas kësaj, ai arrin t’i njohë robërit e Mi të zgjedhur dhe që nga ai çast, Unë i pëshpërit atij në errësirën e natës e në ditë, derisa bisedat dhe qëndrimet e tija me të tjerët të ndërpriten krejt. Unë e bëj atë ta dëgjojë fjalën Time dhe fjalën e engjëjve të Mi. Unë kam për t’ia zbuluar atij të fshehtën që e kam mbuluar nga krijesat.[2]
Të shkëputesh nga çdo gjë tjetër përveç Zotit (ar. tebettul ose inkita) do të thotë të jesh i çliruar nga mbështetja në ndonjë gjë tjetër përveç Zotit dhe ta shohësh çdo gjë si një shenjë të Tijën dhe si manifestim të fuqisë e të mirësisë së Tij. Robërit e vërtetë të Zotit jetojnë në shoqëri, ndërsa janë gjithë kohës të vëmendshëm për Zotin dhe e kujtojnë Atë. Kur′ani i lëvdon ata njerëz, "...të cilët as tregtia e as shitblerja nuk i largon nga përkujtimi i Zotit, nga namazi e nga zekati " (Kur’an, 24:37). Në lutjen e njohur si Munaxhat el-Sha’banijje (lutja e muajit Sha’ban), e cila përcillet nga Imam Aliu (a.s.) dhe të cilën përcillet se e kanë recituar pjesëtarë e Ehl-i Bejtit, thuhet:
Zoti im! Më mundëso t’i këpus të gjitha lidhjet me gjërat e tjera dhe të të bindem vetëm Ty. Ndriçoi sytë e zemrës sonë me dritën e të pamurit Tënd, aq sa të kalojnë përtej perdeve të dritës dhe të arrijnë në Burimin e Madhështisë! Dhe le të lidhen shpirtrat tanë pas lavdisë së shenjtërisë Sate![3]
Në këtë lutje, Imami (a.s) i kërkon Zotit që t’i mundësojë të mbështetet vetëm te Ai dhe të jetë i shkëputur nga çdo gjë që e pengon nga të qenit në prani të Tij.
Për fat të keq, ka shumë veprime që mund ta pengojnë përkushtimin tonë, të cilat, në dukje, mund të jenë të mira ose të këqija. Ndërsa është e natyrshme që veprimet e këqija dhe mëkatet të na largojnë nga përkujtimi i Zotit, duhet pasur parasysh se edhe veprat e mira mund të shthuren, për shembull nëse shoqërohen nga arroganca dhe vetëpëlqimi. Ndaj nuk duhet të lejojmë që ndonjë gjë të bëhet pengesë ose perde mes neve dhe Zotit, që është Burimi i dritës dhe madhështisë, qoftë ajo nga mëkatet tona dhe lidhja me jetën materiale, qoftë nga veprimet dhe cilësitë tona të mira.
Nëse nuk jemi të kujdesshëm, edhe veprat e mira dhe virtytet mund ta zaptojnë mendjen dhe zemrën, duke e larguar vëmendjen tonë nga Zoti. Është interesante se Imam Aliu (a.s) kërkon që sytë “të kalojnë përtej perdeve të dritës”. Sipas Ajetollah Khomeinit, shprehja "perdet e dritës" nënkupton ato perde, të cilat janë të ndritshme më vete, por që mund të jenë një pengesë për ta parë dritën kryesore, pra Zotin. Kjo është arsyeja pse dituria (ar. ilm), e cila është vlerësuar aq shumë në Islam dhe kërkimi i të cilës është bërë detyrim për të gjithë, mund të bëhet "perdja më e madhe" (ar. el-hixhab el-ekber). Është sikur dikush që ka një palë syze për ta ndihmuar të lexojë, por në vend që t’i përdorë për të lexuar, ai thjesht i mban në dorë, duke u kënaqur me pamjen e tyre e duke luajtur me to. Natyrisht, njohuria (ar. marife) që fitohet pas dëlirjes të shpirtit është një gjë tjetër. Sipas haditheve, ky lloj diturie është “një dritë që Zoti e vendos në zemrën e atij, me të cilin është i kënaqur” (ar. nur-un jakdhif-uhu′ll?h fi kalb-i men jesha).
Historia e mëposhtme, e përcjellë në biografinë e Allame Sejjid Muhammed Husejn Tabatabaiut (k.s.), ka të bëjë pikërisht me këtë çështje. Një ditë, Allames iu dhanë udhëzime për një ushtrim të caktuar nga mësuesi i tij shpirtëror (ar. murshid) Ajetullah Sejjid Ali Kadi Tabatabai. Mësuesi i tha se kur të fillonte me këtë ushtrim, mund të shihte engjëj, por duhej të vazhdonte dhe të mos shpërqendrohej. Sapo Allame Tabatabai filloi ta bënte adhurimin e tij, ai pa një engjëll pranë vetes. Atij menjëherë iu kujtua ajo që mësuesi i kishte thënë dhe vazhdoi me adhurimin. Pastaj engjëlli eci rreth tij sikur të donte të fillonte një bisedë me të, por ai nuk i kushtoi aspak vëmendje, kështu që engjëlli u largua i pikëlluar. Allame Tabatabai thotë se kurrë nuk do ta harrojë pikëllimin e atij engjëlli, por kjo është mënyra se si një shërbëtor besnik i përkushtohet Zotit të tij. Ne nuk duhet të lejojmë asgjë të na pengojë në përkushtimin tonë ndaj Zotit.
Hadithet e mësipërme dhe shumë të tjera i referohen faktit se një nga rezultatet e përparimit gjatë rrugëtimit shpirtëror është pikërisht eliminimi i errësirës dhe hyrja në botën e dritës (ar. nur). Bota e dritës është një realitet i përmendur në Kur′an dhe në hadithe:
Allahu është mbrojtës i atyre që besuan. Ai i nxjerr ata nga errësira në dritë (Kur’an, 2:257)
Me këtë, Allahu e udhëzon drejt rrugës së sigurt atë që dëshiron ta ndjekë kënaqësinë e Tij. Me vullnetin e Tij i nxjerr robërit e Tij nga errësira në dritë dhe i udhëzon në rrugë të drejtë. (Kur’an, 5:16)
Drita (ar. nur) përmendet edhe në shumë lutje dhe përgjërime të traditës islame, si për shembull në lutjen që vjen pas zijaretit Al-i Jasin, ku thuhet:
Zoti im! Mëshirojë Muhammedin që është lajmëtar i mëshirës e fjalë e dritës Sate! Ma mbush zemrën me bindje, ma bëj mendjen të palëkundur, fali dituri vullnetit tim, mbushe fuqinë time me vepra, gjuhën me drejtësi, fenë time me zgjuarsi nga ana Jote, syrin tim me dritë, veshin me urtësi dhe shpirtin tim me dashuri për Muhammedin e për familjen e tij dhe me dritën e Velajetit, që kur të kthehem tek Ti, ta kem mbajtur premtimin e zotimin që kam bërë e të më kaplojë mëshira Jote![4]
Në botën e dritës, çdo gjë është e qartë dhe realiteti i vërtetë i çdo gjëje bëhet i ditur. Një nga sfidat kryesore për ne është që ta kuptojmë gjithçka ashtu siç është në të vërtetë, dhe ta trajtojmë çdo gjë në mënyrë të përshtatshme.
Një nga mënyrat më të mira për ta forcuar marrëdhënien tonë me Zotin është nëpërmjet dashurisë për Të. Pasi ta ketë shijuar këtë dashuri, njeriu nuk ka dëshirë ta zëvendësojë me asgjë tjetër. Imamët (a.s) ishin të kapluar nga dashuria për Zotin. Imam Ali ibn Husejni (a.s) thotë:
Asgjë nuk ma lehtëson etjen e zjarrtë, përveç arritjes (ar. vusul) tek Ti, asgjë nuk e shuan dëshirimin tim, përveç takimit me Ty, asgjë nuk ma zbut mallin, përveç soditjes së fytyrës Sate dhe në asnjë vend nuk gjej prehje, afërsia Jote pa qenë.[5]
Gnostik (ar. arif) nuk është ai që thjesht e do Zotin, por ai që e do vetëm Zotin, sepse dashuria ose mospëlqimi i tij për ndonjë gjë është vetëm për hir të Zotit. Ai e do dhe e dëshiron vetëm atë që e dëshiron i Dashuri i tij. Ai nuk ka vullnet ose dëshirë tjetër përveç dëshirën së të Dashurit. Dashuria e gnostikut për Zotin e tejkalon dashurinë e tij për çdo gjë tjetër.[6] Imam Sadiku (a.s) thotë:
Zemër e dëlirë është ajo që e takon Zotin ndërsa është e zbrazur nga gjithçka tjetër.[7]
6. Të dëshmuarit e Zotit në çdo gjë
Gnostik (ar. arif) i vërtetë është ai që e dëshmon Zotin në çdo gjë. Allahu vazhdimisht na e shpërfaq veten në mënyra të ndryshme dhe, në qoftë se zemra jonë është e dëlirë, mund ta dëshmojmë Atë në të gjitha gjërat. Në duanë e Arafatit, Imam Husejni (a.s) thotë:
Zoti im! Nëpërmjet shumëllojshmërisë së shenjave Tua (në botën ku jetojmë) dhe ndryshimeve në gjendje e në rrethana, kuptova se qëllimi Yt është që të më shpërfaqesh në çdo gjë, që mos të të shpërfill në asnjërën prej tyre.[8]
Imam Aliu (a.s) thotë:
Nuk kam parë ndonjë gjë në jetën time, e të mos e kem parë Zotin para saj, pas saj dhe me të. (arab. kablehu ve badehu ve ma’ahu)[9]
Është e qartë se të pamurit në fjalë, në rastin e Zotit të Plotfuqishëm, është shumë përtej spektrit të të pamurit fizik. Zoti nuk mund të shihet me syrin fizik, as në këtë botë e as në tjetrën. Të qenit të zënë me punë, për ne zakonisht nënkupton ta harrojmë Zotin dhe të përqendrohemi në punët tona. Megjithatë, për Imam Aliun (a.s), kjo nuk ishte kështu, sepse ai e përkujtonte Zotin gjatë gjithë kohës, para, gjatë dhe pas çdo gjë. Kjo sepse Zoti është Krijuesi, Ruajtësi, dhe ai që do të mbetet pas të gjitha gjërave.
Ai që ka arritur në një fazë të lartë në rrugëtimin shpirtëror do ta gjejë Zotin në çdo gjë. Për shembull, edhe në qoftë se dikush na tregon diçka të keqe ose armiku ynë na tregon diçka, ne prapëseprapë mund t’ia dalim mbanë të gjejmë një porosi të mirë brenda saj, të cilën vetëm ne jemi në gjendje ta zbërthejmë e ta kuptojmë. Njerëzit e tjerë mund ta dëgjojnë të njëjtën gjë, por pa arritur ta marrim të njëjtën porosi. Ne, pra, mund të arrijmë ta kuptojmë porosinë e Zotit edhe në fjalët e armikut tonë.
Kur një njeri i afrohet Zotit, të gjitha gjërat e tjera i duken të lehta e të vogla. Ai ndien se është nën mbrojtjen e Allahut dhe se asgjë nuk mund ta dëmtojë atë. Ai kupton se nuk pëson asnjë dhimbje e vështirësi, që të mos jetë në të mirë të tij dhe për të cilën nuk do të shpërblehet "pa masë" (Kur’an, 39:10).
Ka shumë njerëz në botë që kanë jetë të rehatshme, por vuajnë nga mungesa e paqes dhe e qetësisë, aq sa disa prej tyre u drejtohen pijeve alkoolike ose lëndëve narkotike për ta ulur dhimbjen e tyre shpirtërore dhe vetë-vetëdijen. Megjithatë, asgjë tjetër përveç afrimit me Zotin nuk mund të kënaqë njeriun. Kur′ani thotë:
Vërtet, me përkujtimin e Zotit zemrat gjejnë prehje. (Kur’an, 13:28)
Një nga arsyet përse asgjë nuk mund t’i shqetësojë njerëzit që janë të ndërgjegjshëm për Zotin është se ata nuk frikësohen nga humbja e ndonjë gjëje. Çdo gjë bëhet e lehtë për ta, sepse ata e kanë kuptuar madhështinë e Zotit dhe, në sytë e tyre, gjithçka tjetër e ka humbur rëndësinë. Për shembull, po të jeni në një plazh buzë oqeanit, nuk do t’i kushtonit vëmendje një gote të vogël me ujë. Duke i përshkruar ata që janë virtytshëm e të druajtur para Zotit (ar. muttakin), Imam Aliu (a.s) thotë:
Madhështia e Krijuesit u është rrënjosur në zemra, ndaj çdo gjë tjetër u duket e vogël.[10]
Rezultatet e rrugëtimit shpirtëror janë aq shumë sa nuk mund të përshkruhen në këtë punim të shkurtër. Ata që e ndërmarrin, vetë rrugëtimi i shpërblen me një përkushtim të veçantë, me hyrje në botën e dritës (shpirtërore), me dashuria të madhe për Zotin, me aftësinë për ta dëshmuar Atë në çdo gjë dhe me paqe të brendshme. Kur të hedhim një hap drejt Zotit, Ai do të na shpërblejë me këto bekime të paçmueshme, të cilat do ta lehtësojnë edhe më rrugëtimin tonë të mëtejmë.
[6] Për një shpjegim më të detajuar për dashurinë, shih “Dashuria në Krishterim dhe Islam” (2005, botimi i 2-të) nga Mahnaz Hejdarpur