Përmbajtja

44. Muhammedi dhe pasardhësia e tij
45. Teoria sunnite e qeverisjes
46. Lufta për pushtet I
47. Lufta për pushtet II
48. Lufta për pushtet III
49. Lufta për pushtet IV
50. Një kritikë e Sakifes
51. Sakifeja dhe logjika e historisë
52. Saad bin Ubade, kandidati medinas për Kalif  

 

44. Muhammedi dhe pasardhësia e tij 

Si burrë shteti, Muhammedi (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) radhitet ndër më të mëdhenjtë e historisë së njerëzimit. Ai ishte i bekuar me një zgjuarësi të jashtëzakonshme, me vizion dhe me gjenialitet politik. Gjatë dhjetë viteve të fundit të jetës së tij, ai i mori vendimet më kritike të historisë së Islamit. Këta vendime nuk do të kishin ndikim vetëm tek myslimanët dhe tek arabët por tek i gjithë njerëzimi. Ai ishte tejet i vetëdijshëm se vendimet dhe veprimet e tija do të kishin ndikim tek të gjitha gjeneratat e myslimanëve që do të vinin pas tij.

Për këtë arsye, i Dërguari i Zotit kurrë nuk mori një vendim, sado i parëndësishëm qoftë, pa e planifikuar mirë. Ai kurrë nuk mori vendime thjesht duke e provuar fatin. Të gjithë vendimet e tija ishin të frymëzuara dhe ishin një shembull i përjetshëm për shoqërinë myslimane. Ishte pikërisht me këtë vetëdije që ai thoshte ose bënte gjithçka.

Muhammedi, pas një përpjekjeje të gjatë dhe të përgjakshme kundër politeizmit dhe idhujtarisë arabe, kishte arritur ta themelonte “Mbretërinë e Qiejve” në tokë, që të mund të jetonte në paqe dhe në siguri populli i tij, i admiruar dhe i lakmuar nga pjesa tjetër e botës. “Mbretëria e Qiejve” në tokë ishte kryevepra e Muhammedit. Ai e dinte se ishte i vdekshëm dhe se do të vdiste ndonjë ditë por e dinte mirë se puna e tij, e mishëruar në këtë “mbretëri”, do të vazhdonte të jetojë. Ai e dinte mirë se pas vdekjes së tij, dikush tjetër do të duhej ta vazhdonte detyrën që kishte nisur dhe e dinte se një pasardhësi e planifikuar ishte një kusht i domosdoshëm për stabilitet. Ai e dinte gjithë këtë dhe dinte edhe shumë më tepër se kaq. Asnjë mysliman nuk do të guxonte të thoshte se Muhammedi, i Dërguari i Zotit, nuk e dinte këtë gjë më mirë se gjithkush tjetër.

Çështja e pasardhësit të Muhammedit kishte qenë prej kohësh një objekt spekulimesh në mesin e myslimanëve. Pyetja se kush do ta zëvendësonte të Dërguarin e Zotit ishte vendosur në kokën e tyre veçanërisht pas çlirimit të Mekkes.

Kjo pyetje pranon vetëm një përgjigje. Atë duhej ta trashëgonte më i miri i myslimanëve. Pasardhësi i Muhammedit nuk mund të ishte një njeri i kategorisë së dytë, por produkti më i mirë i Islamit. Duhej të ishte një njeri, të cilin Islami do të mund ta prezantonte me krenari si “kryeveprën” e tij.

Një “kryevepër” e tillë e Islamit ishte Ali ibn Ebu Talibi. Muhammedi e kishte “zbuluar” atë shumë herët në jetën e tij, e kishte edukuar dhe më në fund e kishte emëruar si pasardhës të vetin, duke siguruar kështu një transferim paqësor dhe të rregullt të pushtetit. Muhammedi ishte skajshmërisht i kujdesshëm që të shmangte një luftë pushteti në mesin e ndjekësve të tij.

Por për fat të keq, ky plan nuk funksionoi si duhej dhe transferimi i pushtetit të të Dërguarit nuk u bë aspak në mënyrë paqësore dhe të rregullt. Në mesin e ndjekësve të tij më në zë pati një luftë serioze për pushtet, në të cilën disa kandidatë arritën ta merrnin nën kontroll qeverisjen e Medines. Suksesi i tyre ishte lajmëtari i përfundimit të menjëhershëm të “Mbretërisë së Qiejve” në tokë dhe në të njëjtën kohë, edhe sinjalizues i lindjes së Shtetit Mysliman, i një shteti të udhëhequr nga njerëz që ishin ndjekës të Islamit. Shteti Islam, pra, që ishte vetë “Mbretëria e Qiejve” në tokë, nuk mbijetoi përtej vdekjes së themeluesit të saj.

Vdekja e Shtetit Islam që në lindjen e tij mund t’i duket një pretendim interesant një studiuesi të historisë. Ai mund të mendojë përse ky shtet jetoi kaq pak dhe si ishte e mundur që këta kandidatë të rinj ta shkatërronin sistemin e krijuar nga vetë i Dërguari për një transferim të rregullt dhe paqësor të pushtetit, duke i imponuar shoqërisë myslimane një sistem të krijuar nga vetë ata.

 

Në vijim, do të përpiqemi t’i japim një përgjigje kësaj pyetjeje.

Kandidatët e rinj për pushtet nuk e kishin pranuar planin e përpiluar nga i Dërguari për transferimin e pushtetit. Ata dhe përkrahësit e tyre ishin shumë të rezervuar në lidhje me këtë plan dhe vendosën që ta merrnin sundimin e shtetit të Medines në duart e tyre. Për këtë qëllim, ata përpiluan një strategji, të cilën do ta vinin në zbatim që në të gjallë të të Dërguarit.

Pjesa kryesore e planit të tyre për ta marrë pushtetin në duar ishte që të vinin në qarkullim pretendime se në të vërtetë, Libri i Zotit nuk kishte dhënë ndonjë mendim në lidhje me udhëheqësinë e shoqërisë myslimane dhe se i Dërguari i Zotit nuk kishte zgjedhur askënd si pasardhësin e tij. Ata kuptuan se sikur myslimanët ta besonin këtë pretendim, ata do të pranonin domosdo se detyrën e gjetjes së një udhëheqësi të ri, i Dërguari ia kishte lënë shoqërisë myslimane. Dhe nëse kjo gjë i mbetej shoqërisë myslimane, kjo do të thoshte se gjithkush ishte i lirë për të hyrë në “listë” dhe për ta marrë pushtetin për vete.

 

Dr. Hamid’ud-Din

Kur’ani Fisnik nuk ka përmendur asgjë në lidhje me zgjedhjen e Kalifit. Thëniet e besueshme të të Dërguarit janë gjithashtu të heshtura në këtë drejtim. Nga kjo mund të kuptojmë se Sheriati (Ligji hyjnor) ia lë këtë detyrë vetë Ummetit (shoqërisë myslimane), që ai ta zgjedhë udhëheqësin e tij sipas nevojave të kohës dhe sipas kushteve që mbretërojnë në një periudhë të caktuar. (“Historia e Islamit” nga Dr.Hamid’ud-Din, botuar nga Ferozesons Limited Publishers, Karachi, Pakistan, fq. 188, botimi i katërt, viti 1971).

 

Ky plan i tyre pati një sukses dhe një jetëgjatësi të pabesueshme. Ai u përdor atëherë dhe akoma po përdoret sot. Në të kaluarën, ai përdorej vetëm në Lindje kurse sot përdoret njësoj edhe në Lindje edhe në Perëndim. Shumë pak vetë në Lindje dhe askush në botën perëndimore nuk e ka sfiduar këtë ide. Suksesi i kësaj ideje mund të shihet nga dëshmitë e historianëve vijues:

 

Marshall G.S. Hodgson

Kur’ani nuk ka folur në lidhje me mundësitë politike pas vdekjes së Profetit. (“Rrugëtimi i Islamit”, vëll. 1, 1974).

 

Dr. Muhammed Hamidullah

Fakti se pati mendime të ndryshme pas vdekjes të të Dërguarit, dëshmon se ai nuk pati lënë udhëzime të qarta dhe precize në lidhje me pasardhësin e tij. (“Hyrje në Islam”, Kuvajt, 1977).

 

Francesco Gabrieli

Muhammedi vdiq pas një sëmundjeje të shkurtër, më 8 Qershor të vitit 632. Ai nuk përpiloi ose nuk mundi të përpilonte një testament politik ose të shprehte se kush meritonte të ishte zëvendësi i tij. (“Arabët, një histori e përmbledhur”, New York, 1963).

 

G.E. von Grunebaum  

Profeti vdiq më 8 Qershor 632. Ai nuk la udhëzime në lidhje me pasardhësin e tij. (“Islami klasik-një histori 600-1258”).

 

John B. Christopher

Problemi më urgjent politik, me të cilin u përball shteti i ri islam ishte udhëheqësia e shoqërisë myslimane pas vdekjes së Muhammedit. Ky problem u zgjodh me krijimin e instancës së Kalifatit. Ngase Muhammedi nuk dha udhëzime në lidhje me pasardhësin e tij, shoqëria myslimane, menjëherë pas vdekjes së Profetit, u kthye drejt traditave fisnore të zgjedhjes së prijësit të fisit. (“Tradita islame”, New York).

 

Bernard Lewis

Në themelet e tij, instanca madhështore e Kalifatit islam ishte një improvizim. Vdekja e të Dërguarit pa zgjedhur një pasardhës krijoi një krizë në shoqërinë e re myslimane. (“Trashëgimia e Islamit-Politika dhe Lufta”, 1974).

 

George Stewart

Duke e parë me kujdes historinë, s’ka si të mos habitesh me ardhjen në ekzistencë të Kalifatit. Muhammedi s’kishte lënë testament dhe nuk e kishte emëruar askënd për t’ia marrë vendin. Ai s’i kishte dhënë askujt autoritet shpirtëror dhe nuk ia kishte dorëzuar çelësat e parajsës ndonjë apostulli. (Artikulli “A është Kalifi një Papë?”, i botuar në librin “Lindja e mesme tradicionale”, redaktuar nga Steward Robinson, botuar nga Prentice-Hall, Inc., New Jersey, 1966).

 

Robert Frost ka thënë: “Nëse një teori mbrohet mjaft gjatë dhe mjaft me ngulm, ajo kthehet në doktrinë”. Kjo thënie mund të modifikohet dhe të shprehet kështu: “Nëse një gënjeshtër mbrohet mjaft gjatë dhe mjaft me ngulm, ajo shndërrohet në doktrinë”.

Numri më i madh i historianëve të Islamit kanë pretenduar se i Dërguari nuk e emëroi askënd si pasardhës të vetin në pozitën e Prijësit të Shtetit të Medines pas vdekjes së tij. Për ta dhe për shumë të tjerë, ky pretendim tani është kthyer në një doktrinë.

 

Kjo gjë vlen për të gjithë, përveç për myslimanët shiitë. Ata vazhdojnë të besojnë se i Dërguari i Zotit shpalli vazhdimisht dhe në mënyrë shumë të vendosur se Aliu do të ishte trashëgimtari i tij dhe sunduesi i myslimanëve.

Muhammedi përpiloi një vijë për ummetin e tij dhe i këshilloi ata të mos devijonin prej saj pasi të kishte vdekur ai vetë. Megjithatë, shoqëria myslimane devijoi dhe pikërisht ky devijim, me ose pa qëllim, solli deri në ringjalljen e traditave pagane.

Pas vdekjes së të Dërguarit, disa nga ndjekësit e tij u mblodhën  në një kasolle në Medine, të njohur në histori si Sakife, dhe këtu e zgjodhën Ebu Bekrin si prijës të myslimanëve. Një metodë e tillë zgjedhjeje nuk kishte ndonjë shembull në Islam por kishte shumë shembuj në traditat e kohëve paraislamike.

Në veprën e tyre të titulluar “Historia e Kalifatit islam”, tre autorë bashkëkohorë shkruajnë:

 

Pas vdekjes së Muhammedit, detyra më komplekse me të cilën u përballën myslimanët ishte zgjedhja e një Kalifi. Kur’ani është i pafjalë në këtë çështje dhe po kështu edhe i Dërguari. Në kohët paraislamike, tradita e arabëve ishte që të zgjidhej kreu i fisit nëpërmjet votave të shumicës. (Duke mos mundur të gjejnë një metodë tjetër), po ky princip u pranua edhe gjatë zgjedhjes së Ebu Bekrit. (“Historia e Kalifatit Islam” (në gjuhën Urdu) nga Profesor M .Ikbal, Lahore, Pakistan; Dr. Pir Muhammed Hasan; Profesor M. Ikram Butt).

 

Sipas historianëve të sipërpërmendur, detyra më e rëndësishme e myslimanëve pas vdekjes së Profetit ishte gjetja e një lideri, ngase ky i fundi i kishte lënë pa një të tillë. Duke mos gjetur dot ndonjë shembull në Islam, ata u detyruan të vepronin sipas një tradite pagane dhe nëpërmjet saj e zgjodhën Ebu Bekrin si prijës.

Kjo metodë e zgjedhjes së udhëheqësit ishte e huaj për gjenialitetin e Islamit. Andaj, siç përmendëm më sipër, ishte një devijim. Ky devijim është vërejtur nga disa orientalistë, ndër të cilët:

 

R. A. Nicholson

Fakti se Muhammedi nuk la pas ndonjë djalë të vetin është mbase më pak kritik sesa shpërfillja ose refuzimi i tij për të emëruar një pasardhës. Arabët s’ishin të mësuar me transferimin e pushtetit sipas trashëgimisë dhe ideja e një trashëgimie hyjnore në familjen e të Dërguarit nuk kishte lindur akoma. Andaj ishte krejtësisht në përshtatshmëri me traditat arabe, që shoqëria myslimane ta zgjidhte prijësin e saj, njësoj siç zgjidhej prijësi i fisit në kohërat pagane. (“Një histori letrare e arabëve”).

 

Profesor Nicholson-i thotë se arabët s’ishin të mësuar me transferimin e pushtetit sipas trashëgimisë familjare dhe mbase ka të drejtë. Megjithatë, arabët ishin të panjohur me një sërë sendesh të tjera, si besimi në një Zot për shembull. Ata ishin të mësuar me idhujt e tyre prej guri e prej druri dhe ishin të lidhur aq verbërisht me ta, sa shumë prej tyre edhe do të vdisnin për t’i mbrojtur.

Por edhe përkundër kësaj, ideja se arabët nuk ishin të mësuar me sundimin mbretëror sipas trashëgimisë nuk zgjati dhe aq shumë. Në të vërtetë, kjo ide zgjati më pak se tridhjetë vjet (632-661). Pas këtyre tridhjetë vjetëve, në të cilat arabët s’ishin të mësuar me sundimin mbretëror, ata u mësuan shumë shpejt me të dhe kjo shprehi e tyre zgjati deri në kohën tonë.

Duke qenë “të panjohur” me principin e trashëgimisë familjare të pushtetit, arabët kërkonin si të verbër në errësirë, kur papritmas e gjetën një shembull nga e kaluara e tyre paraislamike, nga koha kur ishin akoma idhujtarë dhe menjëherë u kapën fort pas tij. Ata ishin të lumtur që më në fund kishin gjetur “shpëtim”.

 

Francesco Gabrieli

Me zgjedhjen e Ebu Bekrit u themelua principi se Kalifati ose Imamati (në këtë rast Imam është sinonim i Kalifit) duhej të mbetej tek fisi Kurejsh i Mekkes, nga i cili vinte edhe Muhammedi. Por në të njëjtën kohë, karakteri zgjedhor i postit u kufizua, ngjashëm si ai i prijësit të fisit në kohën pagane, duke i refuzuar pretendimet legjitimiste të familjes së Profetit, (Ehlu’l Bejt) të personifikuara tek Aliu. (“Arabët, një histori e përmbledhur”, 1963)

 

Francesco Gabrieli thotë se me zgjedhjen e Ebu Bekrit u themelua principi se Kalifati do të qëndronte në fisin mekkas të Kurejshit. Por ai nuk tregon se kush është ai që e themeloi këtë “princip” dhe në mbështetet ai në autoritetin e Kur’anit ose në atë të thënieve të të Dërguarit. E vërteta është se kjo ide nuk ka kurrfarë themeli të tillë. Ky princip ishte një improvizim i çastit nga ata që dëshironin ta kufizonin Kalifatin ose Imamatin tek vetja e tyre. Këta e panë dobinë që fshihej pas këtij “principi” sepse ai u mundësoi që ta mernin në duar shtetin e Muhammedit dhe ta mbanin larg pushtetit familjen e tij. Sado pragmatik që ishte ky “princip”, mbështetja e tij nuk gjendet në Kur’an por pikërisht në “shoqërinë pagane”, siç është theksuar edhe nga vetë historiani.

 

Bernard Lewis

Kriza e parë në Islam filloi pas vdekjes së Profetit në vitin 632. Muhammedi kurrë s’kishte pretenduar se ishte më tepër se një njeri i vdekshëm, i zgjedhur si i Dërguar i Zotit dhe si bartës i fjalës së Tij, por assesi i pavdekshëm ose i shenjtë. Megjithatë, ai nuk la udhëzime të qarta në lidhje me atë se kush duhej ta zëvendësonte si prijës të shoqërisë myslimane dhe si sundues i shtetit të ri Islam. Myslimanët e kishin në dispozicion vetëm përvojën e paktë politike të kohërave paraislamike të Arabisë. Pas disa diskutimeve dhe një momenti të rrezikshëm tensionesh, ata u pajtuan që ta zgjidhnin Ebu Bekrin, njërin nga konvertitët e parë dhe më të nderuar, duke e krijuar thuajse rastësisht, instancën historike të Kalifatit. (“The Assasins”, 1968)

 

Siç u theksua edhe më sipër, gënjeshtra se i Dërguari i Zotit nuk la udhëzime në lidhje me pasardhësin e tij si prijës të shoqërisë myslimane, është bërë një “kusht i besimit” për shumë historianë, qofshin të vjetër ose modernë, myslimanë a jomyslimanë. Mbase kjo gjë mund t’u falet historianëve sunnitë por është e pabesueshme se si dijetarë të një niveli aq të lartë si Nicholson ose Bernard Lewis nuk kanë bërë tjetër në veprat e tyre veçse e kanë përsëritur një histori stereotipe, të “përcjellë” nga historianët e oborreve mbretërore të Damaskut dhe Bagdadit. Megjithatë, Bernard Lewis, njësoj si Nicholsoni dhe Francesco Gabrieli, ka pranuar se ata myslimanë që e zgjodhën Ebu Bekrin për Kalif, “e kishin në dispozicion vetëm përvojën politike të Arabisë paraislamike”. Më tej, Bernard Lewis thotë se instanca historike e Kalifit, lindi “thuajse rastësi”. Sipas kësaj, institucioni më i rëndësishëm islam, ai i Kalifatit, lindi nga një “thuajse rastësi”.

 

George Stewart

Posti i Kalifatit nuk u krijua si pasojë e ndonjë plani ose vizioni të qartë por thuajse nga një rastësi... Kalifati u trajtësua nga kohët përplot trazira prej të cilave lindi. (“Lindja e Mesme tradicionale”, 1966)

 

Duke shkruar për shoqërinë paraislamike arabe, Profesor John Esposito thotë:

Një grup prej disa familjesh përbënin një klan. Një tërësi prej disa klanesh përbënte një fis. Fiset udhëhiqeshin nga një prijës (shejh), i cili zgjidhej me koncenzusin e të parëve të familjeve. (“Islami-rruga e drejtë”, 1991, fq.5)

 

Në librin e njëjtë (dhe në po të njejtin kapitull), Profesor Esposito, pak më tej shkruan: Një shoqëri e themeluar në lidhjet fisnore dhe në ligjet fisnore të krijuara nga njerëz të thjeshtë, u zëvendësua me një shoqëri fetare (ummeti mysliman), të udhëhequr sipas Ligjit të Zotit.

Ebu Bekri u zgjodh si prijës (shejh) me “koncenzusin e parisë”. Pra s’ishte tjetër veçse “ligji fisnor i krijuar nga njerëz të thjeshtë” ai që ia dha pushtetin. Gjëja e vetme që nuk u përmend gjatë zgjedhjes së tij ishte pikërisht Ligji i Zotit.

 

Të gjithë historianët e përmendur më sipër, janë të një mendimi në lidhje me pikat në vijim:

1-        I Dërguari i Zotit Muhammedi nuk i la kurrfarë udhëzimi shoqërisë myslimane në lidhje me karakterin e qeverisjes së ardhshme të Islamit dhe nuk emëroi asnjë person si prijës të këtij sistemi pas vdekjes së tij. Në çështjen e pasardhësit të tij, ai nuk kishte një politike të qartë dhe:

2-        Kur Muhammedi vdiq, myslimanët duhej të gjenin një prijës të ri për shoqërinë. Duke mos pasur shembuj dhe udhëzime të tjera, ata u detyruan të mbështeteshin në traditat e “kohës së injorancës” për të gjetur një prijës dhe Ebu Bekri ishte zgjedhja e tyre.

Nëse këta historianë kanë të drejtë, atëherë Kur’ani Fisnik, bashkë me interpretuesin dhe përcjellësin i tij Muhammedin, kanë bërë një lëshim të madh duke mos i udhëzuar myslimanët në lidhje me mënyrën se si duhej ta zgjidhnin prijësin e tyre.

Por as Kur’ani dhe as Muhammedi nuk mund të bënin dhe, në të vërtetë, nuk bënë një lëshim të tillë. Kur’ani, me fjalë të qarta dhe të kuptueshme ka thënë se cilët janë tiparet dalluese të një sunduesi të zgjedhur nga Zoti. Në anën tjetër, Muhammedi i kishte treguar shumë qartë shoqërisë myslimane se kush i posedonte këto cilësi.

Por edhe përkundër kësaj, Ebu Bekri u zgjodh Kalif i myslimanëve. Ligji i Zotit nuk u përmend gjatë zgjedhjes së tij dhe mu për këtë arsye, kjo zgjedhje lë hapësirë për disa pyetje jetike, si për shembull:

1-        Dëshirat e të Dërguarit të Zotit nuk duken asgjëkundi në zgjedhjen e Ebu Bekrit. Ngase ai u zgjodh nga disa ndjekës të të Dërguarit, ai ishte përfaqësuesi i tyre ose i myslimanëve. Por vetëm i Dërguari kishte të drejtë ta zgjidhte pasardhësin e tij dhe ai nuk e zgjodhi Ebu Bekrin. Duke e marrë parasysh këtë, a mund Ebu Bekri akoma të quhet mëkëmbësi (Kalifi) i të Dërguarit të Zotit?

2-        Detyra më e rëndësishme në secilin organizim shoqëror kryhet nga qeveria dhe nga kreu i qeverisë. Kur’ani thekson se është gjithëpërfshirës dhe se nuk ka lënë mënjanë asgjë të rëndësishme. Por “partizanët” e Ebu Bekrit thonë se Kur’ani nuk u ka treguar myslimanëve se si duhet ta zgjedhin prijësin e tyre. Nëse ata kanë të drejtë, atëherë a do të mund të pretendonim para jomyslimanëve se Kur’ani është një ligj i përsosur dhe i kompletuar, i cili nuk ka lënë mënjanë asnjë detaj të rëndësishëm të jetës njerëzore?

3-        Nëse vërtet Muhammedi nuk i udhëzoi myslimanët, si në teori ashtu edhe në praktikën e qeverisjes, a mund akoma të pretendojmë para jomyslimanëve se ai është shembulli i përsosur për njerëzimin në çdo aspekt?

4-        A thua vallë mësimet e Muhammedit ishin aq të papërsosura dhe joefektive, sa menjëherë pas vdekjes së tij, myslimanët të ishin të detyruar t’u riktheheshin traditave pagane?

 

E vërteta është se Kur’ani Fisnik është një ligj i përsosur dhe gjithëpërfshirës jetësor. Por vetëm ata që e kërkojnë udhëzimin do ta gjejnë atë në Kur’an. Siç dëshmon historia, askush nuk kërkoi udhëzim prej Kur’anit në rastin e zgjedhjes së Ebu Bekrit. “Principi” mbi të cilin u mbështet zgjedhja e tij, u shkëput nga përvoja politike e Arabisë pagane. Si e tillë, udhëheqësia e tij mbështetej në traditat paraislamike fisnore të arabëve.

Njësoj siç është Kur’ani një ligj i përsosur jetësor, edhe Muhammedi, sjellësi dhe shpjeguesi i tij, është modeli i përsosur për njerëzimin. Ai e dinte se një ditë do të vdiste si të gjithë të vdekshmit e tjerë. Ai kishte një ndjesi të mjaftueshme për histori dhe e dinte se ç’kishte ngjarë kur kishin vdekur prijësit e tjerë të mëdhenj. E vetmja gjë që ai nuk do të lejonte, ishte që populli i tij të kthehej sërish në “kohën e injorancës”. E vetmja gjë që nuk mund dhe nuk i shpëtoi vëmendjes së tij ishte principi i trashëgimisë në “Mbretërinë e Qiejve” mbi tokë.

Ebu Bekri u zgjodh në Sakife si prijës i myslimanëve me ndihmën e Umar ibn el-Khattabit. Andaj, qeverisja e tij, njësoj si ajo e të dy pasardhësve të tij Umarit dhe Osmanit, ishin “produkte” të Sakifes. Në këtë vepër, qeverisjet e tyre do t’i idenfitikojmë si “qeveritë e Sakifes”, për t’i dalluar nga qeverisja e Ali ibn Ebu Talibit, e cila nuk ishte e tillë. Qeverisja e Aliut ishte rikthimi i “Mbretërisë së Qiejve” në tokë. 

 

45. Teoria sunnite e qeverisjes 

Ata myslimanë që thonë se e ndjekin Traditën (Sunnah- thëniet dhe veprimet) e të Dërguarit të Zotit dhe të shokëve të tij (as’habëve), quhen Ehl-i Sunnet ve’l-Xhema’at ose shkurt sunnitë. Ata gjithashtu vetëquhen “myslimanët besimdrejtë” dhe e përbëjnë shumicën dërrmuese të myslimanëve në botë.

Myslimanët sunnitë besojnë se i Dërguari i Zotit nuk zgjodhi askënd si pasardhës të vetin dhe (me shumë gjasa) pandehte se pas vdekjes së tij, myslimanët do ta zgjidhnin vetë udhëheqësin e tyre. Ata më tej thonë se i Dërguari nuk u tregoi fare ndjekësve të tij se si duhej ta zgjidhnin udhëheqësin e tyre ose çfarë tiparesh duhej të kërkonin tek ai. Andaj, duke mos pasur ndonjë shembull dhe udhëzim nga i Dërguari, shokët  e tij nuk kishin rrugë tjetër veçse të improvizonin diçka.

Por improvizimi nuk është një politikë veprimi dhe në mënyrë të pashmangshme, dëshmoi se ishte një metodë e paorganizuar e zgjedhjes së një prijësi për shoqërinë myslimane. Në rastin e parë, myslimanët zgjodhën një prijës nëpërmjet asaj që supozohet se ishte një zgjedhje. Në rastin e dytë, Kalifi i parë (i cili ishte zgjedhur) e emëroi vetë pasardhësin e tij. Më pas, në rastin e tretë, Kalifi i dytë (i cili ishte emëruar drejtpërdrejt), zgjodhi një këshill prej gjashtë vetësh dhe ua la atyre detyrën që të zgjidhnin nga mesi i tyre një udhëheqës për myslimanët.

Kalifi i tretë, i zgjedhur në këtë mënyrë, u vra në mes të një anarkie dhe kaosi, në të cilin shoqëria myslimane mbeti pa një udhëheqës. Atë çast, shokët e të Dërguarit u kthyen drejt familjes së tij dhe i kërkuan njërit prej tyre që ta merrte në dorë qeverisjen e myslimanëve, duke e shpëtuar shoqërinë nga shpërbërja dhe shkatërrimi.

Kalifi i katërt ishte akoma në pushtet kur një kandidat i ri u shfaq në Siri. Ai e la mënjanë “muhabetin” e zgjedhjeve, e sfidoi udhëheqësin e kohës me forcë ushtarake dhe në fund, arriti ta merrte në duar qeverisjen. Pas veprimeve të tija, numri i “principeve” për gjetjen e një udhëheqësi për myslimanët u rrit në katër, si vijon:

1. Zgjedhje: Ebu Bekri u zgjodh Kalif (pasardhës i të Dërguarit) me votën e shumicës në Sakife. Edhe Ali ibn Ebu Talibi, Kalifi i katërt, u zgjodh me votën e shumicës së muhaxhirëve dhe të ensarëve të pranishëm në Medine, fill pas vdekjes së Kalifit të tretë.


2. Emërim: Umari u emërua nga Ebu Bekri si pasardhës i këtij të fundit.


3. Zgjedhje me votat e disa plutokratëve: Osmani u zgjodh si Kalif nga një këshill gjashtëvetësh të formuar nga Umari.


4. Marrja e udhëheqësisë nëpërmjet dhunës: Muavije ibn Ebu Sufjani e mori në duar qeverisjen e myslimanëve nëpërmjet forcës ushtarake.

 

Myslimanët sunnitë i pranojnë si të ligjshëm dhe të vlefshëm të gjithë këto “principe”. Pikërisht në këtë mënyrë u krijuan katër mënyra “kushtetuese” për zgjedhjen e një udhëheqësi për shoqërinë myslimane.

Këtu duhet theksuar se ndonëse myslimanët sunnitë secilës prej këtyre mënyrave ia dhanë statusin  e një “principi”, asnjëra prej tyre nuk buron nga Libri i Zotit (Kur’ani) ose nga “Libri” i të Dërguarit (domethënë nga hadithet). Të gjithë këto “principe” burojnë nga ngjarjet që ndodhën pas vdekjes së Profetit të Islamit.

Në historinë e çdo populli, krijimi i një kushtetute është hapi i parë drejt krijimit të shtetit. Kushtetuta është ligji i vendit dhe është korniza themelore e autoritetit ligjor. Ajo i cakton dhe i definon përgjegjësitë, detyrat dhe autoritetin e qeverisë, dhe të gjithë vendimet që kanë të bëjnë me interesat e kombit merren pastaj në përshtatshmëri me principet e kushtetutës. Gjithçka që përshtatet me kushtetutën është legale dhe e vlefshme dhe gjithçka që bie ndesh, është një veprim jokushtetues.

 

H. A. R. Gibb

Ligji i paraprin shtetit, qoftë logjikisht qoftë në aspektin kohor. Shteti ekziston me qëllimin e vetëm të mirëmbajtjes dhe ushtrimit të ligjit. (“Ligji në Lindjen e Mesme”)

 

Por teoria sunnite e qeverisjes vuan nga një anomali në përbërjen e saj.

Është një ligj se politikat dhe veprimet e prijësve politikë duhet ta ndjekin kushtetutën. Por kjo gjë nuk ndodh në rastin e teorisë sunnite të qeverisjes. Në vend të kësaj, është kushtetuta që i ndjek ngjarjet që vijnë pas vendimeve dhe veprimeve të prijësve politikë. Me fjalë të tjera, nuk është kushtetuta ajo që e kontrollon qeverinë por është qeveria, gjegjësisht janë prijësit politikë, ata që e “kontrollojnë” kushtetutën.

Në të vërtetë, nuk ekziston një gjë që do të mund të quhej “teoria sunnite e qeverisjes”. Kurdo që të ndodhte një gjë, juristët sunnitë krijonin një “teori” ose një “princip” të ri për ta racionalizuar gjendjen e re. Në këtë mënyrë, ata e pajisën teorinë e tyre të qeverisjes me një karakter të ndryshueshëm dhe me një fleksibilitet që është vërtet i jashtëzakonshëm.

Teoria sunnite e qeverisjes është studiuar dhe analizuar nga shumë studiues të zhvillimit politik islam, qofshin të vjetër ose modernë, myslimanë a jomyslimanë. Autori i veprës Sherh Mavakif, një autor klasik arab, beson se parakushti i vetëm që një kandidat të mund të bëhet udhëheqës, është aftësia e tij për ta marrë në dorë pushtetin dhe për ta mbajtur atë. Ai thotë:

Kur një Imam (prijës) të vdesë dhe një njeri që i ka kualifikimet e nevojshme për postin e tij, të kërkojë ta marrë atë (pa e pasur bindjen dhe miratimin e njerëzve dhe pa qenë i emëruar nga paraardhësi), pretendimi i tij pranohet, derisa ai është i fuqishëm t’i nënshtrojë njerëzit. E  njëjta vlen edhe kur Kalifi është injorant dhe imoral. Dhe nëse ndodh që një Kalif të mundet nga një tjetër konkurrent më i fuqishëm, humbësi do të hiqet dhe fitimtari do të njihet si Imam ose si Kalif.

Taftazaniu, një tjetër analist i periudhës klasike, është i mendimit se një prijës mund të jetë edhe tiran dhe i pamoralshëm. Edhe përkundër kësaj, ai duhet të pranohet si sunduesi legjitim i myslimanëve. Në veprën e tij Sherh-Aka’id-Nesafi, ai shkruan:

Një Imam (prijës) nuk mund të hiqet nga detyra me arsyetimin se është shtypës dhe se s’është i virtytshëm.

 

Stewart Robinsoni, në veprën “Lindja e Mesme tradicionale”, përcjell nga Imam Ghazaliu, i cili thotë: Njerëzit duhet t’i binden një sulltani, qoftë ai edhe i lig dhe barbar.

 

Disa analistë bashkëkohorë të mendimit politik islam kanë vërejtur ca papërputhshmëri në teorinë sunnite të qeverisjes. Më poshtë, do t’i përcjellim fjalët e disave prej tyre.

 

H. A. R. Gibb

Teoria politike sunnite ishte në të vërtetë një racionalizim i historisë së shoqërisë myslimane. Pa shembuj, pa teori dhe pa imponimin e interpretimit të burimeve islame, kjo teori është thjesht arsyetimi “post eventum” i shembujve që më pas miratoheshin me “ixhma” (koncenzus). (“Studime mbi civilizimin islam”, 1962).

 

Bernard Lewis

Katër Kalifët e parë, të miratuar nga tradita myslimane si prijës të drejtë, vërtet dolën nga mesi i myslimanëve pa u mbështetur në trashëgiminë familjare nëpërmjet disa metodave që në kuptimin ligjor të sunnizmit, mund të përshkruhen si zgjedhje. Por tre nga këto katër Kalifate përfunduan me vrasje dhe dy të fundit në mes të një lufte civile. Pas kësaj, Kalifati u bë i trashëgueshëm në dy dinasti të njëpasnjëshme, atë të Umajjadëve dhe të Abbasidëve, sistemi i të cilëve më shumë u ngjante perandorive autokrate të lashtësisë sesa shoqërisë patriarkale të Medines. Detyrimi i popullit për bindje ndaj Kalifit mbeti i pandryshuar dhe madje u theksua edhe më. Por në anën tjetër, obligimi që Kalifi t’i përmbushte kushtet për ta marrë këtë post u shlyen thuajse krejtësisht.

Kjo papërshtatshmëri ndërmjet teorisë dhe praktikës, ndërmjet principeve të shenjta të ligjit dhe fakteve të hidhura të qeverisjes, i ka detyruar disa dijetarë që ta shpallin krejtësisht të pavlefshëm sistemin shoqëror dhe politik të krijuar nga juristët klasikë myslimanë, si një sistem artificial dhe abstrakt, aq pak të lidhur me realitetin sa liritë civile të parapara nga diktaturat moderne. Ky krahasim është i tepruar dhe i padrejtë.

Juristët e mëdhenj të mesjetës islame nuk ishin mendjelehtë ose të korruptuar dhe as të panjohur me realitetin ose të paguar për ta mbuluar atë. Përkundrazi, ata vepronin me një përgjegjësi fetare që buronte pikërisht nga vetëdija e tyre në lidhje me distancën ndërmjet idealeve të Islamit dhe praktikës së shteteve myslimane. Problemet e juristëve myslimanë në lidhje me qeverisjen islame ishin shumë më të thella sesa sjellja e një sunduesi ose një tjetri. Ky problem kishte të bënte me kahjen që kishte marrë e tërë shoqëria myslimane që nga koha e Profetit dhe që e kishte çuar atë shumë larg nga idealet etike dhe politike të Islamit profetik.

Megjithatë, ta vije në pyetje vlefshmërinë e sistemit të qeverisjes islame do të thoshte ta vije në pyetje “besimdrejtësinë” (ortodoksinë) e shoqërisë myslimane, një gjë kjo e papranuar për dijetarët sunnitë, për të cilët vetë definicioni i besimdrejtësisë (ortodoksisë) ishte i lidhur me praktikën e shoqërisë. Andaj juristët ishin të obliguar që, deri diku, ta arsyetonin rendin ekzistues, sa për të mundur ta mbronin besimin sunnit dhe sistemin, kundër akuzave se kishin devijuar dhe se i kishin çuar myslimanët drejt mëkatit. (“Trashëgimia e Islamit”, kapitulli mbi Politikën dhe Luftën, viti 1974).

 

G. E. Von Grunebaum

Në prezantimin e rolit të Kalifit është më se e qartë përpjekja e autorëve për ta harmonizuar këtë detyrë ideale me faktet e hidhura të periudhës së tij. Ligji i ka vendosur principet e tija të pandryshueshme, pa e pasur parasysh paaftësinë në rritje të postit të Prijësit të Besimtarëve për t’i kryer edhe detyrat më modeste. Kështu, teoria detyrohet të bëjë kompromis dhe ta “zgjerojë” principin e zgjedhjes, në një mënyrë që do ta përfshinte edhe zgjedhjen nga një votues i vetëm, gjegjësisht emërimin e Kalifit nga paraardhësi i tij ose nga ana e prijësit ushtarak që është në pushtet në atë periudhë. Në këtë rreth, pranohet edhe mundësia e një numri më të madh udhëheqësish. Njësoj si në periudhat dhe në civilizimet e tjera, teoria e qeverisjes bëhet një armë në luftën për pushtet. (“Islami”, Londër, 1969.)

 

John Alden Williams

Një shembull i asaj se si legalistët myslimanë të periudhave të vona të mesjetës e shihnin problemin e sundimit dhe të udhëheqësisë islame, mund të shihet nga një bashkëkohës i Ibn Tejmijjes (me të cilin natyrisht, hanbelitët nuk pajtoheshin). Ibn Xhama’a (vdekur në 1333) ishte njëri nga zyrtarët më të lartë të sistemit fetar të periudhës së Memlukëve dhe dy herë Gjykatës kryesor i Kairos.

Ndonëse ishte një shaf’i, njësoj si el-Meverdiu, mendimi i Ibn Xhama’asë përshtatet me atë të Ahmed bin Hanbelit në doktrinën se Prijësi që është në fuqi duhet të pranohet, pa dallim se si ka ardhur në pushtet. Në një konflikt ndërmjet unitetit dhe drejtësisë, uniteti i shoqërisë myslimane e ka prioritetin. Sipas këtij principi, kushdo që është i fuqishëm në një krahinë të caktuar, duhet të pranohet si sundues i saj nga Prijësi, përderisa ky i fundit s’është i aftë ta largojë nga pozita. Thënë shkurt, prijësit duhet të trajtoheshin sikur të ishin të përsosur, pa dallim në ishin vërtet të tillë ose jo. Kjo ngase nevoja e mbrojtjes së shoqërisë nga gabimi e kërkon një gjë të tillë. Është një mendim tejet logjik por Ibn Tejmijje mendonte se ishte një mendim jo aq i moralshëm (përcjellë nga vepra “El-Ahkam fi Tedbir ehl el-Islam” të Ibn Xhama’a-së).

Imamati është dy llojesh: me zgjedhje dhe me uzurpim. Imamati i zgjedhur konfirmohet me dy metoda kurse ai i uzurpuar me një metodë të tretë. Metoda e parë në Imamatin e zgjedhur është një betim bindjeje nga ata “që kanë fuqi për të zgjedhur e për të hequr nga pozita”. Kurse metoda e dytë është që Imami të zgjidhet nga paraardhësi i tij.

Metoda e tretë, me të cilën pretendimi i një uzurpatori bëhet i vlefshëm, realizohet me nënshtrimin e sunduesit paraprak. Në rastin kur nuk ka një Imam të caktuar dhe një njeri i pakualifikuar pretendon ta marrë atë pozitë, i nënshtron njerëzit me fuqinë e ushtrisë së tij, pa zgjedhje dhe pa emërim, udhëheqësia e tij pranohet si e vlefshme dhe njerëzit janë të obliguar për t’iu bindur, që të mund të ruhet uniteti i myslimanëve dhe që të flasin të gjithë me një zë. Këtu nuk ka fare rëndësi në bëhet fjalë për një injorant ose një njeri të padrejtë. Nëse një tjetër pretendent vjen dhe e nënshtron të parin me anë të ushtrisë së tij, atëherë ky i dyti bëhet Imam për hir të mirëqenies dhe unitetit të myslimanëve, siç thamë më sipër. Për këtë arsye, në betejën e Harrasë (përkthyesi: në të cilën ushtria e Kalifit Jezid e sulmoi dhe e plaçkiti Medinen) djali i Umarit tha: “Ne jemi me ata që fitojnë”.

Në praktikë, shoqëria myslimane ia dorëzonte punët e saja një Kalifi dhe pastaj i kërkonte atij që të ishte një sundues i përsosur absolut. Përveç pyetjes në është kjo gjë një kundërthënie ose jo, nuk kishte një sistem për ta zgjedhur Kalifin ose për të siguruar një transferim paqësor të pushtetit. Shumë shpesh, madje zakonisht, sunduesit vinin në pushtet nëpërmjet dhunës. Dhe në çastin që uleshin në fron, nuk kishte një mekanizëm për t’i hequr nga pozita e tyre përveç nëpërmjet dhunës, e cila ndalohej me ligj. Është një fakt melankolik se në shumë shtete, përveç tek Osmanët dhe Mugalët që arritën të krijonin një sistem efektiv të trashëgimisë familjare, asgjë nuk i ndihmonte më shumë një pretendenti për pushtet më tepër se instinkti i tij kriminal. (“Motive nga civilizimi islam”, 1971, Shtypi i Universiteti të Kalifornisë, Berkeley).

 

Teoricientët dhe juristët sunnitë ishin të aftë për të bërë kompromise dhe përshtatje të pafundme. Ata ishin shpesh të prirë për t’i pranuar si sundues legjitimë jo vetëm tiranët dhe uzurpatorët myslimanë por edhe jomyslimanët.

 

Bernard Lewis

Është shkruar shumë për ndikimin e Kryqëzatave në Evropë por shumë pak gjëra janë shkruar për ndikimin e këtyre luftërave në tokat e Islamit. Për herë të parë që nga fillimi i Islamit, myslimanët ishin detyruar që pas dështimeve ushtarake, t’u lëshonin territore të mëdha sunduesve të krishterë dhe të linin një numër të konsiderueshëm popullsie myslimane nën këta sundues. Të dy këto gjëra u pranuan në mënyrë të qetë nga myslimanët. Qoftë në Lindje ose në Perëndim, sunduesit myslimanë me shumë dëshirë bashkëpunonin me fqinjët e tyre të rinj dhe madje kohë pas kohe bënin edhe aleanca me ta kundër vëllezërve të tyre myslimanë, si pjesë e Ligjit të Shenjtë, i cili nuk e pati shumë të vështirë që në obligimin për t’iu nënshtruar një sundues tiran, t’i përfshinte edhe jobesimtarët. “Njerëzit duhet t’i binden atij që e ka fuqinë”, me kushtin që ai t’u lejojë myslimanëve ta ushtrojnë fenë e tyre dhe ta ndjekin Ligjin Hyjnor. Madje sipas disa juristëve, sundimi i një prijësi të tillë mund të konsiderohej si pjesë e “Tokës së Islamit” (Dar’ul-Islam). (“Trashëgimia e Islamit”, kapitulli “Politika dhe lufta”).

 

Përfundimi që mund të nxirret nga analiza e mësipërme është se teoria sunnite e qeverisjes pranon vetëm një princip: atë të dhunës. Thuajse të gjithë juristët sunnitë e kanë “bekuar” këtë princip, i cili si i tillë, ka qenë i vetmi princip i vazhdueshëm i qeverisjes sunnite, qëkur Muavije ibn Ebu Sufjani e uzurpoi Kalifatin në vitin 661. Sipas këtij principi, një njeri, i cili në “Mbretërinë e Qiejve” ose kudo tjetër arrin ta ringjallë ligjin e lashtë “fuqia ka gjithnjë të drejtë”, mund të konsiderohet një sundues legjitim i myslimanëve. Qeveria nuk ka një teori, një strukturë ose ndonjë rreze veprimi përveç forcës arbitrare. Urdhrat e Zotit të përfshirë në Kur’anin Fisnik dhe shembulli ose urdhrat e të Dërguarit janë krejtësisht irelevantë.

Mbase nuk duhet të jetë ‘dhe aq befasuese se ky qëndrim i juristëve sunnitë ka vazhduar deri në kohët e sotme. Kongresi i Kalifatit, i mbledhur në Kairo në vitin 1926, ritheksoi se një mysliman mund të bëhet një Kalif legjitim edhe nëse e pushton me dhunë këtë pozitë dhe nuk e plotëson asnjë kusht tjetër të kërkuar.

Në analizën e dhënë më sipër, Dr.Williams përcjell nga Abdullahu, djali i Umar ibn el-Khattabit (Kalifit të dytë) se ai vetë (Abdullahu) është me ata që fitojnë, kushdo që të jetë fitimtari. Ky person ishte i njohur për devotshmërinë e tij fetare dhe për diturinë që kishte. Ai kaloi ose së paku përpiqej të kalonte sa më shumë kohë që të ishte e mundur në shoqëri të të Dërguarit dhe kur thoshte diçka, ajo konsiderohej (dhe konsiderohet akoma) si një thënie autoritative në botën sunnite.

Është e pabesueshme se si ai mund të mendonte se në një përballje ndërmjet dy individëve, e drejta ose gabimi nuk kishte fare rëndësi. Gjëja e vetme që kishte rëndësi ishte fitorja. Sipas tij, kushdo që triumfon, ka të drejtë. Nëse një bandit i eliminon gjithë kundërshtarët e tij dhe bëhet sunduesi i padiskutueshëm në një luftë për pushtet, atëherë ai logjikisht bëhet edhe një kandidat ideal për pozitën më të lartë të botës myslimane. Gjithë ç’duhet të bëjë një person i tillë për të treguar se e meriton këtë post, është që të demonstrojë se mund ta marrë atë me dhunë. Nëse arrin të bëjë diçka të tillë, atëherë udhëheqësia i takon atij.

Juristët, teoricienët dhe analistët politikë sunnitë kanë treguar një unanimitet të jashtëzakonshëm kur bëhet fjalë për mbajtjen në këmbë të principit se duhet të pranohet si sundues gjithsecili që e ka pushtetin në duar. Me shumë gjasa, kjo është arsyeja përse bindja pasive ndaj sunduesit, sipas fjalëve të Elie Kedourie, ka qenë “tradita dominuese politike në Islam” dhe përse ky respekt i tepërt i myslimanëve ndaj faktit se kjo gjë është një “akt i kryer” e ka karakterizuar historinë myslimane.

 

Myslimanët shiitë e mohojnë teorinë sunnite të qeverisjes për shkak të mangësive morale dhe për shkak të mungesës së një rregulli të vazhdueshëm. Ata thonë se një princip duhet të jetë ose i saktë ose i gabuar dhe se standardi i vetëm për të vendosur një gjë të tillë është Kur’ani. Sipas tyre, myslimanët e gjithë botës mund ta miratojnë një ligj por derisa ai është në kundërshtim me Kur’anin, nuk mund të jetë islamik. Burimi i koncenzusit moral në Islam është Kur’ani dhe jo mendimi i “shumicës”.

Myslimanët shiitë gjithashtu insistojnë se duhet të ketë një vazhdimësi në aplikimin e një ligji ose të një principi. Por nëse nuk ka një gjë të tillë dhe nëse një “ligj” ose një “princip” i ri krijohet për t’iu përshtatur çdo rasti, kjo nuk mund të konsiderohet një politikë e qartë veprimi por vetëm një shfrytëzim i rastit. Siç u tha edhe më sipër, vazhdimësia e vetme që mund të gjendet në teorinë sunnite të qeverisjes është pranimi i pakushtëzuar nga dijetarët dhe juristët sunnitë, i ligjit se fuqia është sunduesi i kësaj bote dhe se myslimanët duhet t’i binden më të fuqishmit. Madje edhe Imam Ghazaliu thotë se ky “princip” duhet të ruhet, ngase sipas tij, është një urdhër i Kur’anit për myslimanët.

Imam Ghazaliu është një nga figurat më të famshme të botës myslimane. Ai shpesh shihet si teologu më i madh i Islamit sunnit. Disa dijetarë sunnitë, madje, kanë shkuar aq larg sa të thonë se sikur ndonjë njeri të mund të ishte profet pas Muhammedit, ky do të ishte Imam Ghazaliu. Dhe megjithatë, ky njeri i këshillonte myslimanët që ta pranonin pa kundërshtuar një abuzim të fuqisë autokrate nga një diktator ose nga një udhëheqës ushtarak sepse (sipas tij) ky është një obligim i imponuar nga Kur’ani, ku thuhet: “Bindjuni Zotit, të Dërguarit të Tij dhe atyre që u është dhënë autoritet nga mesi juaj!”. Është e pabesueshme se si një njeri si Imam Ghazaliu nuk ka mundur të bëjë me tepër veçse të pranojë një interpretim më se stereotipik të këtij vargu.

 

Në ndërkohë, Kur’ani Fisnik është krejtësisht i huaj për këto teori të qeverisjes dhe këto principe të organizimit politik, të zbuluara, të shprehura dhe të kodifikuara nga shumica myslimane, edhe atë për një arsye shumë të thjeshtë: Kur’ani e ka teorinë e vete të qeverisjes dhe filozofinë e vete politike. Andaj, ai nuk është i interesuar për kurrfarë teorie të huaj të filozofisë së qeverisjes.

Filozofia politike e Kur’anit është analizuar në një kapitull tjetër në këtë libër. 

 

46. Lufta për pushtet I 

Myslimanët sunnitë gjithnjë thonë se të gjithë shokët e të Dërguarit të bekuar të Zotit ishin modele sjelljeje për myslimanët dhe se këta njerëz ishin të pastër nga lakmia për pasuri, për pushtet ose për gjëra të tjera të kësaj bote. Ata gjithashtu thonë se të gjithë këta njerëz duheshin ndërmjet veti dhe se miqësia e tyre e ndërsjellë ishte e paprekur nga cinizmi dhe nga xhelozia.

Për fat të keq, realiteti nuk ishte aspak i tillë. Ndonëse do të kishim dashur që këta pretendime të ishin të vërteta, historia nuk e përkrah një utopi të tillë dhe faktet e hidhura në lidhje me jetët e shokëve të të Dërguarit e shkatërrojnë mitin dhe retorikën e përcjellë nga adhuruesit e tyre. Edhe admiruesit më të mëdhenj të tyre s’mund ta mohojnë faktin se në mesin e shokëve të Profetit, lufta për pushtet kishte filluar akoma pa u varrosur trupi i këtij të fundit. Vetëm dëshmitë e historisë do të na bëjnë të mundur që të bëjmë një vlerësim më realist të karakterit të shokëve (as’habëve) të të Dërguarit të Zotit dhe të rolit të tyre në historinë e Islamit.

Është e natyrshme se jo të gjithë ndjekësit e tij mund të jenë të njëjtë në çdo dimension. Nuk ka në botë dy individë, sjellja e të cilëve mund të jetë identike në çdo rrethanë. Pranimi i Islamit dhe të qenit në shoqërinë e të Dërguarit të Zotit nuk bënte domosdoshmërisht që çdo arab të emancipohej dhe të bëhej një krijesë më “sublime”. Ndjekësit e të Dërguarit ishin një grup heterogjen. Pas pranimit të Islamit, disa prej tyre arritën një shkallë jashtëzakonisht të lartë por disa thjesht mbetën atje ku ishin.

Vështirësia më e madhe në vlerësimin e rolit të shokëve të Profetit është në fleksibilitetin e definicionit të këtij statusi. Sipas njërit definicion, çdo mysliman që e kishte parë të Dërguarin, ishte njëri nga “shokët” (as’habët) e tij. Shumë myslimanë e kishin parë të Dërguarin në kohën prej 23 vjetësh, në të cilën ai e kishte zhvilluar misionin e tij dhe sipas kësaj, të gjithë ata përfshiheshin në grupin e shokëve të Profetit. Por myslimanët shiitë nuk e pranojnë këtë definicion. Ata thonë se titulli i “sahabes” ishte diçka që vetëm Muhammedi mund t’ia jepte dikujt. Nëse ai nuk kishte bërë diçka të tillë, nuk u takonte të tjerëve që ta “bekonin” një njeri me këtë titull.

Myslimanët sunnitë përcjellin një “thënie” të të Dërguarit, sipas të cilës ai supozohet se ka thënë: “Sahabet e mi janë si yjet. Nga cilido që të kërkoni udhëzim, do ta gjeni atë”. Nëse pranojmë se kjo thënie është autentike dhe se vërtet shokët e të Dërguarit janë “yje”, atëherë, në një mënyrë tejet të çuditshme dhe befasuese, njëri nga këta “yje” dhe mbase më “shkëlqimploti” në mesin e tyre, ishte tejet i rezervuar në lidhje me shokët e Profetit.

“Ylli” në fjalë ishte Umar ibn el-Khattabi, Kalifi i dytë i myslimanëve. Ai jo vetëm që tregoi se nuk pajtohej me thëniet e tilla të të Dërguarit por edhe haptazi i mohoi ato. Gjatë Kalifatit të tij, ai u urdhëroi shokëve të Profetit (“yjeve”) që të qëndronin në Medine dhe të mos largoheshin pa lejen e tij. Me këtë, ai e kufizoi lirinë e tyre të lëvizjes dhe shkaktoi një hidhërim në mesin e tyre. Megjithatë, Umari ishte mjaft i kujdesshëm sa t’u shpjegonte se këtë gjë e bënte për të mirën e tyre.

Në këtë drejtim, Dr. Taha Husejn, në veprën e tij “El-Fitnet’ul-Kubra” (Trazira e madhe), të botuar në vitin 1959 në Kairo, shkruan:

Umari kishte një politikë të caktuar veprimi ndaj muhaxhirëve dhe ensarëve më në zë. Ata ishin ndër të parët që e kishin pranuar Islamin dhe përmendeshin me plot nderim edhe nga vetë i Dërguari. Gjatë jetës së tij, ai i kishte vendosur shumë prej tyre në pozita me rëndësi. Edhe vetë Umari konsultohej me ta në çështjet që kishin të bënin me interesin publik dhe shumë prej tyre i bëri këshilltarë pranë vetes.

Megjithatë, ai druhej se dikush mund t’u shkaktonte probleme atyre dhe se ata vetë mund t’i shkaktonin probleme Umarit. Për këtë arsye, ai i mbante në Medine dhe ata nuk mund të dilnin jashtë Medines pa lejen e tij. Ai kurrë nuk u lejoi të shkonin drejt tokave të reja të pushtuara, veçse me leje paraprake prej tij. Umari kishte frikë se njerëzit e atyre vendeve do t’i madhëronin së tepërmi (si shokë të Profetit që kishin qenë) dhe se nga ky madhërim i tepërt, ata do të kaploheshin nga lakmia. Umari gjithashtu kishte droje se ky “madhërim” i shokëve të Profetit do t’i shkaktonte probleme qeverisë. S’ka dyshim se shumë prej shokëve të Profetit ishin të pakënaqur me këtë vendim të tij dhe kjo  pakënaqësi ishte e theksuar veçanërisht tek muhaxhirët.

 

Tani besoj se do të ishte me vend që të bëjmë një analizë kritike të kësaj politike të Umarit ndaj ndjekësve më në zë të të Dërguarit të Zotit. Kur ai u urdhëroi që të qëndronin në Medine, mbase kishte të drejtë. Por përse të mos e tregojmë këtë çështje ashtu si ishte vërtet? Përse të mos e shprehim me fjalë të tjera arsyen që e detyroi Umarin t’i mbante në Medine shokët e Profetit? Umari kishte frikë se nëse shokët e Profetit shkonin në këto provinca të reja të shtetit, ata mund ta shfrytëzonin për interesa personale ndikimin dhe prestigjin që kishin.

Një analizë e ngjarjeve që vijuan pas vdekjes së Profetit, në kontekstin e tyre njerëzor, do ta amortizonte atë goditje të myslimanëve, të cilët presin të shohin engjëj në mesin e shokëve të Profetit por nuk gjejnë tjetër veçse njerëz ta zakonshëm. Nëse ndonjëri nga shokët e Profetit u shfaq si një njeri lakmitar dhe ambicioz vetëm pas vdekjes së tij, arsyeja e kësaj është fakti se në të gjallë të Profetit, këta njerëz nuk kishin ndonjë mundësi për t’i realizuar ambiciet e tyre. Por sapo vdiq ai, ata u ndjenë të lirë për t’i përmbushur qëllimet që kishin në jetë.

Qëndrimi tradicional sunnit në lidhje me rolin e shokëve të Profetit ka qenë ai që Thomas Fleming do ta quante “këndvështrimi rozë” mbi çështjet. Ky këndvështrim e shfaq secilin prej tyre si një kombinim të heroit shenjtor dhe të gjeniut. Por një përshkrim i tillë s’është aspak  real. Një këndvështrim më realist do të ishte mendimi se edhe ata ishin njerëz si të gjithë të tjerët dhe se edhe ata mund të mundeshin nga lakmia dhe të shfrytëzonin një rast për ta marrë fuqinë në duart e tyre.

Lord Acton, historiani i famshëm britanik dhe një katolik i devotshëm, ua shkroi qortimin në vijim njerëzve që përpiqeshin në çdo mënyrë t’i arsyetonin skandalet dhe krimet e Papëve të periudhës së Renesansës:

Nuk mund ta pranoj mendimin tuaj se një Papë ose një Mbret nuk mund të gjykohet si të tjerët, veç duke u mbështetur në supozimin se ai nuk gabon... Fuqia zakonisht çon drejt korruptimit kurse fuqia absolute përherë e bën këtë gjë. Nuk ka herezi më të keqe se kur vetë posti e shenjtëron personin që e mban atë.

 

Kur’ani i ka përmendur me lëvdata ata myslimanë që kanë vërtetuar se meritojnë të jenë në shoqëri të Muhammedit. Por në anën tjetër, ai i ka kritikuar ata që nuk e meritonin një status të tillë. Shumë vargje të Kur’anit janë shpallur për këtë qëllim.

Reputacioni i shumë prej shokëve të Profetit është “i njollosur” me xhelozi. Pakënaqësia e tyre me emërimin e Usame bin Zejdit si Komandant Suprem të ekspeditës siriane ishte një manifestim i kësaj xhelozie. Në vitet e mëvonshme, e  njëjta xhelozi do ta shkaktonte vrasjen e një Kalifi dhe rebelimin kundër një Kalifi tjetër. Shumë pak prej shokëve të Profetit bënin një përpjekje të vetëdijshme për ta mbajtur nën kontroll xhelozinë e tyre për hir të interesit të përgjithshëm të Islamit dhe të shoqërisë myslimane.

Konfliktet ndërmjet shokëve të Profetit kanë mbetur në histori tashmë. Andaj duhet më në fund të jetë e mundur për myslimanët modernë që të kalojnë përtej lidhjeve emocionale me të kaluarën dhe të hedhin një vështrim kritik drejt tyre. Një gjë e tillë është pa dyshim e vështirë por jo edhe e pamundur, nëse qëllimi ynë nuk janë personat por e vërteta. Në fund të fundit, është më me rëndësi të kuptohen gjërat sesa të shihen në një mënyrë sentimentale.

Muhammedi e kishte “kurorëzuar” tashmë Ali ibn Ebu Talibin si pasardhës të vetin në Gadir Khumm dhe e kishte shpallur udhëheqës të ardhshëm të myslimanëve. Kishte shumë pak myslimanë që ishin të vetëdijshëm se veprat e të Dërguarit nuk mund të viheshin në dyshim. Këta besonin se të gjitha veprimet e tija ishin të frymëzuara nga Zoti dhe se nuk buronin nga solidariteti fisnor. Ata e dinin se nëse i Dërguari e kishte ngritur Aliun në një pozitë të tillë, kjo ishte ngase ky i fundit i kishte të gjithë tiparet e nevojshme për një pozitë të tillë.

Por kishte edhe një grup tjetër në mesin e ndjekësve të të Dërguarit që nuk ishte dhe aq i bindur se ai nuk vepronte sipas solidaritetit dhe shpirtit fisnor (asabijja në arabisht). Pikërisht këtij shpirti fisnor ia vishnin edhe emërimin e Ali ibn Ebu Talibit dhe si i tillë, ky emërim u dukej i papranueshëm. Ata e konsideronin veten po aq të kualifikuar për këtë post sa edhe Aliu dhe ishin të vetëdijshëm se për ta marrë këtë pozitë nga Aliu, do të duhej të vepronin sa më parë. Për pjesëtarët e këtij grupi kishte një mënyrë të vetme për ta marrë në duar kontrollin e qeverisë së Medines: pritja e rastit të volitshëm. Me këtë qëllim, ata filluan ta përhapnin idenë e tyre se Profetësia dhe Kalifati nuk duhej të ishin në një familje të njëjtë. Ata nuk kishin mundësi ta merrnin profetësinë nga familja e Muhammedit por Kalifatin mund ta merrnin me lehtësi.

Ata vendosën ta provonin fatin e tyre dhe lëvizjen e filloi Umar ibn el-Khattabi. Ai ishte prijësi i grupit që dëshironte ta merrte në duar qeverisjen. Historia shënon një dialog ndërmjet Umarit dhe Abdullah ibn Abbasit, në të cilin Umari i thotë këtij të fundit se “arabëve” nuk do t’u pëlqente mendimi që edhe Kalifi të ishte nga fisi Hashim, njësoj siç ishte Profeti. Dialogu i tyre është si vijon:

Umari: E di se arabët nuk deshën që ju (fisi Hashim) të bëheshit prijësit e tyre.

Abdullahu: Përse?

Umari: Sepse atyre nuk u pëlqente mendimi që edhe autoriteti shpirtëror edhe ai politik të bëheshin përgjithmonë monopol i Hashimitëvë.

 

Historiani bashkëkohor i Egjiptit, Abbas Mahmud el-Akkad, në veprën e tij, “Ekberijet el-Imam Ali” të botuar në Kairo në vitin 1970, shkruan:

Kurejshi zgjodhi një Kalif sipas vullnetit të vet. Ata nuk dëshironin që edhe Profetësia edhe Kalifati të ishin në fisin Hashim.

 

Këta pjesëtarë të Kurejshit, të prirë nga ambicia e tyre për ta marrë pushtetin në duar, kishin përpiluar tashmë një plan për këtë qëllim, duke mos i lënë asgjë rastësisë. Buhariu, Ebu Davudi dhe Tirmidhiu (përmbledhësit e haditheve) e kanë përcjellë nga Abdullah ibn Umar ibn el-Khattabi thënien në vijim:

Në kohën e të Dërguarit ne thonim se më të mirët e ummetit mysliman ishin Ebu Bekri, Umari dhe Osmani. (“Virtytet e dhjetë sahabeve”, Mahmud Seid Tantavi nga Këshilli i Çështjeve Islame, Kairo, Egjipt, 1976)

 

John Alden Williams

Ahmed bin Hanbeli thotë: “Më i miri i këtij ummeti, pas të Dërguarit, është Ebu Bekr el-Siddiku, pastaj Umar ibn el-Khattabi, pastaj Osman bin Affani. Ne i preferojmë këta të tre (para Aliut) siç kanë vepruar shokët e të Dërguarit të Zotit. Ata ishin të një mendimi në lidhje me këtë çështje. Pas këtyre të treve, radhiten “pesë zgjedhësit” e caktuar nga Umari teksa po vdiste: Ali ibn Ebu Talibi, Zubejri, Talha, Abdul-Rahman ibn Aufi dhe Sa’d bin Ebi Vakkasi. Të gjithë e meritonin Kalifatin dhe të gjithë ishin Imamë. Në këtë çështje, ne veprojmë sipas thënies së djalit të Umarit, i cili thotë: “Kur i Dërguari ishte akoma gjallë dhe ndjekësit e tij akoma të rrallë, ne fillimisht e përmendnim Ebu Bekrin, pastaj Umarin, pastaj Osmanin dhe më pas qëndronim të heshtur”. (“Disa doktrina themelore hanbelite”, 1971)

 

Fjalët e Abdullah ibn Umarit janë një dëshmi se fushata e shokëve të Profetit për ta ngritur statusin e Ebu Bekrit, Umarit dhe Osmanit në dëm të Aliut, kishte filluar që në gjallë të të Dërguarit, duke bërë përgatitje për kohët që do të vinin. Kurejshi tashmë kishte vendosur se cilët do të ishin prijësit e shoqërisë myslimane dhe me çfarë renditjeje.

Kur i Dërguari vdiq, Ebu Bekri nuk ishte në Medine. Ai ishte në shtëpinë e tij në Sunh, në periferi të qytetit. Por Umari ishte i pranishëm. Ai e nxori shpatën e tij dhe filloi të bërtiste: “Hipokritët thonë se i Dërguari i Zotit ka vdekur. Por ai nuk vdiq. Ai është gjallë. Ai ka shkuar si Musa, për ta parë Zotin e tij, dhe do të kthehet për dyzet ditë. Nëse dikush thotë se ai ka vdekur, kam për ta vrarë”.

Shumë myslimanë i kaploi dyshimi kur e dëgjuan Umarin. Duke e nxjerrë shpatën e tij dhe duke i kërcënuar ata me vdekje, ai kishte arritur t’i heshtte njerëzit. Disa prej tyre mendonin se mund të kishte të drejtë dhe se i Dërguari s’kishte vdekur. Disa të tjerë filluan ta pyesnin njëri-tjetrin se ç’po ndodhte. Por atë çast, Ebu Bekri hyri në xhami dhe e recitoi vargun vijues të Kur’anit:

Muhammedi s’është veçse i Dërguari i Zotit. Sikur ai të vdesë ose të vritet në luftë, a do të ktheheni prapa në idhujtari? (Kur’an 3:144)

 

Kur myslimanët e dëgjuan këtë varg, ata u bindën se Muhammedi kishte vdekur vërtet dhe askujt nuk i mbeti kurrfarë dyshimi më pas.

Siç u përmend edhe më sipër, Umari nuk e kishte lejuar të Dërguarin e Zotit ta shkruante testamentin e tij, duke pasur frikë se do të mund ta shpallte Aliun si pasardhës. Pastaj i Dërguari vdiq. Në intervalin kohor ndërmjet vdekjes së tij dhe arritjes së Ebu Bekrit, Umari kishte frikë se myslimanët e pranishëm në xhami mund ta njihnin Aliun si sundues. Për të parandaluar një gjë të tillë, ai e nxori shpatën e tij dhe filloi të bërtiste se Muhammedi nuk kishte vdekur por se ishte akoma gjallë, që të mos mendonte askush se duhej zgjedhur një udhëheqës i ri për shoqërinë myslimane. Në këtë mënyrë, Umari linte të kuptohej se ngase i Dërguari ishte akoma gjallë, s’kishte nevojë për të zgjedhur një udhëheqës të ri.

Shumë politikanë, para dhe pas Umarit, e kanë fshehur vdekjen e mbretit ose të udhëheqësit të shtetit që të mund pasardhësi i tij ta sigurojë fronin.

Vdekja e të Dërguarit ishte një fakt. A do ta vriste vallë Umari një njeri vetëm sepse e kishte thënë këtë gjë? A do ta vriste vallë dikë vetëm sepse e kishte thënë të vërtetën? Mos është vallë një krim që të thuash se një njeri i vdekur është vërtet i vdekur? Ç’mund të jetë dënimi për një gjë të tillë?

Për t’i bindur myslimanët se Muhammedi s’kishte vdekur, Umari bëri një analogji me Musën. Por ishte më se e qartë se analogjia e tij nuk përputhej. Israelitët e kishin parë Musën teksa largohej prej tyre, derisa ky i fundit u zhduk nga vështrimet. Por në rastin e Muhammedit, trupi i tij i pajetë rrinte shtrirë në dhomën e tij dhe nuk kishte shkuar asgjëkundi. Myslimanët, duke përfshirë këtu edhe Umarin, mund ta shihnin atë, ta preknin dhe të ndjenin se ky trup ishte i pajetë tashmë.

Biografët i Umarit si M. Shibli dhe disa të tjerë thonë se ai i kërcënonte myslimanët me vdekje për shkak të dashurisë së madhe që kishte për Muhammedin. Sipas tyre, ai ishte i shokuar dhe nuk e pranonte dot realitetin.

Umari ishte një njeri në të pesëdhjetat kur vdiq i Dërguari i Zotit. A është e mundur që ai të mos kishte parë një njeri të vdekur dhe të mos e dinte se ç’do të thoshte të vdesësh?

E vërteta e hidhur është se Umari vetëm po aktronte. Gjendja e tij “e shokuar” s’ishte tjetër veçse një maskë për qëllimet e tija të vërteta. Insistimi i tij se Muhammedi nuk kishte vdekur ishte vetëm njëra nga manovrat e tija të shumta për ta tërhequr vëmendjen e njerëzve nga çështja e pasardhësisë dhe e sundimit pas të Dërguarit. Në fillim, ai ishte i gatshëm për ta vrarë gjithkënd që do të thoshte se Muhammedi kishte vdekur por pak çaste më pas, kur arriti Ebu Bekri dhe i recitoi një varg të Kur’anit, ai përnjëherë u bind se i Dërguari ishte një i vdekshëm dhe se si i tillë, mund të vdiste. Ai madje e pranoi injorancën e tij në lidhje me vargjet e Kur’anit duke thënë se iu duk sikur të kishte qenë hera e parë që e dëgjonte këtë varg, të cilin Ebu Bekri ia recitoi atij dhe të gjithë myslimanëve në xhami.

Ardhja e Ebu Bekrit ia riktheu Umarit gjithë qetësinë e tij mendore. Më pas, bashkë me Ebu Bekrin, ai u ngut për në Sakife, për t’i shprehur pretendimet për Kalifatin dhe për ta marrë atë para se ta merrnin ensarët. Varrosja e trupit të të Dërguarit ishte diçka që mund t’i lihej familjes së tij.

Përpjekja e Umarit për të vërtetuar se Muhammedi ishte akoma gjallë, përfundoi papritmas. Më në fund, ai arriti “ta pranonte realitetin”.

Një pjesë e ligjit të lashtë romak thotë se një “suppressio veri” (ta shtypësh të vërtetën) është i barabartë me një “suggestio falsi” (të thuash gënjeshtër). Kjo do të thotë se ta mbulosh të vërtetën s’është veçse të krijosh një të pavërtetë.

Në pjesët paraprake të këtij kapitulli përmendëm një paragraf nga vepra “El-Fitnetul-Kubra” nga Taha Husejni, në lidhje me kufizimet e imponuara nga Umar ibn el-Khattabi ndaj lëvizjes së lirë të muhaxhirëve.

Umari u ndaloi muhaxhirëve të largoheshin nga Medineja pa lejen e tij. Por kush ishin ata muhaxhirë, të cilëve u ndalohej kjo gjë? Të gjithë muhaxhirët ishin larguar nga Medineja, përveç dy vetëve: Osman bin Affanit dhe Ali ibn Ebu Talibit.

Ngase Osmani s’ishte shumë i aftë për punë pushtimesh ushtarake dhe administrimesh politike, ai mund të ketë mbetur në Medine me vullnetin e tij. Sipas kësaj, kufizimi i Umarit vlente vetëm për Aliun. Ai s’mund të thoshte hapur se nga të gjithë muhaxhirët, vetëm Aliut i ndalohej largimi nga Medineja. Ç’arsyetimi mund të kishte Umari për një gjë të tillë? Është e qartë se s’kishte kurrfarë arsyetimi. Andaj, ai do të duhej ta përdorte termin e përgjithshëm “muhaxhirët”, për ta kufizuar lëvizjen e lirë të Aliut. Megjithatë, Aliu ishte personi i fundit që do të përpiqej ta shfrytëzonte ndikimin e tij mbi ushtrinë, nëse vërtet ishte kjo ajo që e trembte Umarin. 

 

47. Lufta për pushtet II

 

Mbledhja e ensarëve në Sakife

Në vitin 622, ensarët e kishin ftuar Muhammedin në Medine dhe e kishin pranuar si prijësin e tyre shpirtëror dhe politik. Myslimanët e tjerë të Mekkes, domethënë muhaxhirët, gjithashtu u shpërngulën drejt Medines ku ensarët i pritën krahëhapur.

Ata e ndanë me mekkasit ushqimin e tyre dhe shtëpitë. Në shumë raste, ata nuk u dhanë bukë fëmijëve të tyre vetëm që të mund t’i ushqenin muhaxhirët e uritur.

Muhammedi e bëri Medinen kryeqytet të Islamit dhe pas një kohe të caktuar, qyteti filloi t’i fitonte tiparet e një shteti. Me kalimin e kohës, qytet-shteti i vogël u rrit në një qeverisje të mirë-organizuar me burimet e veta të tatimeve, me thesarin e vet, me ushtrinë, sistemin gjyqësor dhe me zyrën diplomatike.

Është e pashmangshme që ensarët ta kenë pasur të qartë se do të vijë një ditë kur Muhammedi, themeluesi i Shtetit të Medines, do t’u thoshte lamtumirë dhe do të ndahej nga kjo botë. Kjo mundësi i la ata ballë për ballë me disa pyetje të reja tejet të pakëndshme:

1-        Ç’do të thoshte vdekja e Muhammedit për Shtetin e sapolindur të Medines dhe për shoqërinë myslimane?

2-        Kush do ta trashëgonte Muhammedin si prijës të këtij shteti, kur ky i fundit të vdiste?

3-        Ç’do të ishte statusi i ensarëve pas vdekjes së Muhammedit? A do të ishte vallë pasardhësit i tij i drejtë dhe i barabartë ndaj të gjithëve, siç kishte qenë Muhammedi?

4-        A do të ishin ensarët akoma të zotët në shtëpinë e tyre edhe pas vdekjes së tij?

 

Ensarët e kishin dëgjuar fjalimin e të Dërguarit të Zotit në Gadir Khumm, kur ai e shpalli Aliun si pasardhës të vetin. Ata e kishin përkrahur me gjithë zemër këtë zgjedhje të tijën. Megjithatë, ata e kishin ndjerë edhe armiqësinë e fshehtë që ekzistonte tek muhaxhirët ndaj Aliut dhe nuk ishin shumë të bindur se transferimi i pushtetit tek Aliu do të ndodhte aq lehtë, në do të realizohej fare. Për ta ishte tejet e qartë se kishte një opozitë masive në mesin e muhaxhirëve ndaj emërimit të Aliut dhe se në mesin e gjithë atyre njerëzve, Aliu ishte një njeri i vetëm. Sapo e kuptuan këtë fakt, ensarët vendosën të ndërmerrnin diçka. Kjo ishte arsyeja e mbledhjes së tyre në Sakife.

Veprimet e ensarëve, ndonëse janë të kuptueshme, nuk janë aspak për t’u lëvduar po të meret parasysh se menjëherë pas vdekjes së mësuesit të tyre Muhammedit, gjëja e parë që u shkonte ndërmend ishte mbrojtja e interesave të tyre. Ndonëse do të ishte më e drejtë që ta shtyenin përpjekjen e tyre politike deri pas varrimit të të Dërguarit, ata ishin të bindur se duhej të vepronin para se të ishte tepër vonë.

Siç thamë edhe më sipër, ensarët e patën ndihmuar Islamin atëherë kur gjendja e tij ishte më e dobët. Për hir të Islamit, ata u armiqësuan me gjithë Arabinë dhe luftuan me të gjithë. Në çdo betejë të Islamit, ata e kishin dëshmuar veten e tyre në mënyrë të përsosur dhe shumë të rinj nga mesi i tyre kishin vdekur në këto beteja. Në betejën e Uhudit, 75 myslimanë vdiqën dhe vetëm katër prej tyre ishin muhaxhirë. Ata në çdo rast e kishin demonstruar devotshmërinë e tyre ndaj Islamit dhe besnikërinë që kishin ndaj të Dërguarit.

Ensarët e dinin se Kalifati ishte e drejta e Aliut por ishin të vetëdijshëm edhe për planin e “arabëve” për ta mbajtur Kalifatin jashtë shtëpisë së Muhammedit. Intrepretimi i tyre i këtij plani i solli në përfundimin se muhaxhirët nuk do t’i lejonin Aliut që të bëhej Kalif. Por në jo Aliu, kush do të bëhej pasardhës? Përgjigja e vetme që s’kërkonte shumë mençuri, ishte e thjeshtë: një tjetër muhaxhir. Por ndonjë muhaxhir tjetër përveç Aliut s’ishte i pranueshëm për ensarët. Andaj, ata vendosën që ta propozonin kandidatin e tyre për udhëheqës të shoqërisë myslimane. Në fund të fundit, kishte qenë fuqia e tyre dhe jo ajo e muhaxhirëve që e kishte bërë Islamin të fuqishëm.

Merakosja e ensarëve është tejet e kuptueshme. Për ta, mundësia që qeveria e Medines të mbetej në duart e Umajjadëve, kryearmiqve të Zotit dhe të të Dërguarit (të cilët tani ishin bërë myslimanë), ishte tepër e frikshme. Ensarët kishin vrarë shumë prej tyre në betejat e Islamit. Nëse qeveria e Medines, e konsoliduar me përkrahjen e tyre, binte në duart e idhujtarëve që ata (ensarët) i kishin vrarë, atëherë çfarë fati do t’i priste medinasit? Kjo ishte pyetja e pashqiptuar në zemrat e tyre. Ngjarjet vijuese do të dëshmonin se frika e tyre s’kishte qenë e kotë.

Umajjadët kishin luftuar ashpër kundër Islamit dhe kundër të Dërguarit të Zotit. Kur myslimanët e çliruan Mekken, Umajjadët e pranuan Islamin ngase nuk kishin rrugëdalje tjetër. Siç përmendëm tashmë, i Dërguari kurrë nuk u dha ndonjë post të rëndësishëm, ndonëse ishte tejet bujar ndaj tyre kur bëhej fjalë për plaçkat e fituara në betejën e Hunejnit. Për Muhammedin, ky ishte një gjest për pajtim, i cili prapëseprapë nuk e hoqi urrejtjen e tyre ndaj Islamit.

Pa kaluar shumë kohë nga vdekja e të Dërguarit, Ebu Bekri i ngriti këta armiq tradicionalë të Islamit dhe të të Dërguarit në pozitat më të larta të ushtrisë së tij. Ai e bëri Jezidin, djalin e Ebu Sufjanit, njërin nga gjeneralët e ushtrisë së tij. Kur Siria u pushtua, Umari, i cili e kishte trashëguar Ebu Bekrin tashmë, e shpalli Jezidin guvernator të parë të kësaj province. Jezidi vdiq pas disa vitesh dhe në vend të tij, Umari e emëroi të vëllain Muavije bin Ebu Sufjanin si guvernator. Sikur të mos kishte bërë mjaft për Umajjadët tashmë, kur ishte në shtratin e vdekjes, Umari e manipuloi situatën për t’i mundësuar Osman bin Affanit, një tjetër Umajjadi, të bëhej Kalif. Gjatë Kalifatit të Osmanit, pjesëtarët e fisit të tij (umajjad) do të bëheshin guvernatorë të çdo province të perandorisë islame dhe gjeneralë të çdo divizioni të ushtrisë myslimane. Një frikë tjetër e ensarëve ishte se sikur muhaxhirët ta merrnin në duar sundimin, ata do ta nënvlerësonin shërbimin e ensarëve për Islamin dhe do t’u jepnin atyre vetëm detyra dytësore në qeverisje.

Të aftë për t’i parashikuar gjërat që mund të vinin, ensarët bënë një vlerësim të saktë dhe të realtë të situatës. Mbledhja e tyre në Sakife ishte krejtësisht vetëmbrojtëse përnga natyra dhe ishte e prirë thjesht nga instinkti i tyre për mbijetesë. Por për fat të keq, ata u shkatërruan nga xhelozitë e tyre të brendshme, të cilat do t’u kushtonin shumë. Fiset që i përbënin ensarët, Aus dhe Khazraxh, kishin dyshime për qëllimet e njëri-tjetrit dhe ishin pikërisht këto dyshime që u dhanë një mundësi të mirë muhaxhirëve.

Siç kemi përmendur tashmë, mbledhja e ensarëve në Sakife lë vend për shumë pyetje por njëherit tregon se instinkti i tyre ishte i shëndoshë. Ngjarjet që do të vijonin dëshmuan se ata kishin të drejtë në dyshimet që kishin në lidhje me qëllimet e muhaxhirëve ndaj tyre. Në mesin e muhaxhirëve, i vetmi që mund t’i mbronte interesat e tyre ishte Ali ibn Ebu Talibi. Por Kurejshi që arriti ta mbante atë larg pushtetit, arriti edhe t’i zbriste ensarët në nivelin e qytetarëve të zakonshëm.

Kur vdiq Muhammedi dhe kur u pengua Aliu nga zëvendësimi i tij, ensarët (medinasit) pushuan së qeni zot në shtëpinë e tyre. 

 

 

48. Lufta për pushtet III

 

Sakifeja e Beni Saidit

Në Sahihun e tij, Buhariu përcjell nga Umar ibn el-Khattabi si vijon:

Kur vdiq i Dërguari, ensarët na kundërshtuan. Ata u mblodhën në Sakifen e Beni Saidit. Edhe Aliu, Zubejri dhe miqtë e tyre na kundërshtuan”.

 

Ç’ishte ajo që bënte Umari me miqtë e tij dhe që ensarët e kundërshtonin?

Kur vdiq i Dërguari, ensarët, të ndjeshëm ndaj rrymave të fshehura politike dhe të trembur nga ambiciet dhe qëllimet e muhaxhirëve, u mblodhën në një kasolle të quajtur Sakife në Medine dhe i rrëfyen prijësit të tyre Saad ibn Ubades në lidhje me planet e muhaxhirëve. Saadi ishte i sëmurë dhe i tha të birit Kajsit se nuk ndjehej mirë sa për t’u folur njerëzve të mbledhur. Pastaj i tregoi atij se ç’kishte për të thënë dhe ky i fundit ua përsëriti njerëzve fjalët e të atit.

 

Fjalimi i Saadit

O ensarë! Ju keni një pozitë në Islam, të cilën se ka asnjeri dhe vetëm kjo mjafton për t’ju dalluar në gjithë Arabinë. I Dërguari i Zotit e shpalli Islamin për 13 vjet me radhë në mesin e njerëzve të tij dhe vetëm pak njerëz e pranuan porosinë që kish’ sjellë. Ata ishin aq të dobët sa nuk mundeshin as ta mbronin atë ose të luftonin për Islamin. Zoti, me mëshirën e Tij, vendosi që t’jua falte juve nderin për ta mbrojtur Muhammedin. Ai ju zgjodhi juve në mesin e njerëzve të tjerë, për t’i dhënë strehë të Dërguarit të Tij dhe myslimanëve të tjerë të Mekkes. Ai vendosi që ta fuqizonte Islamin nëpërmjet jush, që ju të luftonit kundër armiqve të fesë së Tij. Ju e mbrojtët të Dërguarin e Tij nga armiqtë, deri kur porosia e Islamit u përhap në gjithë Arabinë. Nëpërmjet shpatave tuaja, ai e sundoi gjithë Arabinë në emër të Islamit dhe ishte sërish nëpërmjet shpatave tuaja që paganët u nënshtruan. Pastaj erdhi koha që i Dërguari të ndahej nga kjo botë. Ai ishte i kënaqur nga ju kur u nis drejt Zotit të tij. Andaj, është e drejta e juaj ta sundoni Arabinë tani që ai ka vdekur.

Ensarët u pajtuan me Saadin dhe shtuan se, sipas tyre, s’kishte njeri më të mirë se ai për t’u bërë sundues i myslimanëve.

Pikërisht në atë çast, Ebu Bekri, Umari dhe Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu arritën në Sakife. Me të parë këtë, Thabit bin Kajsi, njëri nga ensarët, u ngrit dhe tha: Ne jemi robër të Zotit dhe përkrahësit e të Dërguarit të Tij. Dhe ju muhaxhirët nga Mekkeja, jeni pak vetë. Por ne e dimë se ju doni ta merrni në duar qeverisjen e Medines dhe të na përjashtoni neve nga kjo mundësi. (Historia e Taberiut dhe Historia e Ibn Ethirit)

Këto fjalë flasin shumë dhe tregojnë se muhaxhirët kishin plane për ta marrë në dorë pushtetin dhe se mbledhja e ensarëve në Sakife s’ishte veçse një reagim ndaj këtij plani.

Kur Thabit bin Kajsi i tha këto fjalë, asnjëri nga të tre muhaxhirët e sapoardhur nuk e kundërshtoi. Umari thotë se kur Thabit bin Kajsi u ul, ai vetë vendosi të thoshte diçka. “Kisha përgatitur një fjalim të mirë për një rast si ky”, thotë Umari. (Tarikh’ul-Khulafa)

Ky është një pranim nga ana e Umarit se ai kishte bërë përgatitje paraprake për t’u përballur me çdo rast. Por Ebu Bekri e ndali dhe vetë u foli ensarëve. Ai tha:

S’ka dyshim se Zoti e dërgoi Muhammedin me Besimin e vërtetë dhe me dritën e fesë së Tij. Andaj ai i ftoi njerëzit drejt fesë së Zotit. Ne ishim të parët që iu përgjigjëm dhe të parët që e pranuam Islamin. Kushdo që e pranoi Islamin më pas, e bëri këtë pas neve. Për më tepër, ne jemi në farefisni me të Dërguarin e Zotit dhe jemi më fisnikët e arabëve përnga gjaku dhe prejardhja. Nuk ka fis që s’e njeh prejardhjen e Kurejshit.

Kurse ju ensarët jeni ata që dhatë strehë dhe ndihmuat. Ju jeni vëllezërit tanë në fe dhe ne ju duam më shumë se njerëzit e tjerë. Por prijësit duhet të jenë nga Kurejshi. Ne do të jemi sundues dhe ju do të jeni vezirët tanë. Nuk duhet të jeni xhelozë. Ju na keni ndihmuar në të kaluarën dhe nuk duhet të jeni të parët për të kundërshtuar. Unë ju sugjeroj që t’ia shprehni bindjen njërit nga këta dy burra, Umarit ose Ebu Ubejdes. I kam zgjedhur të dy për këtë qëllim. Të dy e meritojnë këtë nder dhe meritojnë të jenë prijës.

 

Muhammed Husejn Hajkal

Umari dhe Ebu Bekri erdhën në oborrin e Beni Saidëve. Bashkë me disa muhaxhirë, ata e zunë vendin e tyre në mbledhje. Shumë shpejt, një njeri u ngrit dhe u foli ensarëve: “E gjithë lavdia dhe të gjithë falënderimet i takojnë Zotit. Ne jemi ensarët, ndihmuesit e Zotit dhe ushtria e Islamit. Kurse ju, muhaxhirët, s’jeni veçse një grup i vogël në këtë ushtri dhe doni të na e merrni të drejtën e udhëheqësisë”.

Për ensarët, kjo ishte një ankesë e vjetër, e shqiptuar që në të gjallë të të Dërguarit. Me ta dëgjuar sërish, Umari u zemërua dhe ishte i gatshëm t’i jepte fund edhe me shpatë po të duhej. Por Ebu Bekri e qetësoi dhe i kërkoi të ishte i butë. Pastaj u kthye drejt ensarëve dhe tha: “O ensarë! Ne jemi më fisnikët përnga gjaku dhe prejardhja. Ne jemi më të mirënjohurit, më të lavdishmit dhe më të mëdhenj në numër nga të gjithë fiset e Arabisë. Për më tepër, ne jemi më të afërt me të Dërguarin përnga gjaku. Vetë Kur’ani na ka dalluar. Ishte vetë Zoti, i cili tha: “të parët janë muhaxhirët, pastaj ensarët dhe pastaj ata që i ndoqën këta dy grupe në virtyte dhe në drejtësi”. Ne ishim të parët që u shpërngulëm për hir të Zotit dhe ju ishit ensarët, ndihmuesit. Megjithatë, ju jeni vëllezërit tanë në fe, bashkëpunëtorët tanë në luftë dhe ndihmuesit tanë kundër armikut. Të gjithë virtytet që i keni përmendur për veten tuaj janë të vërteta, sepse ju jeni më të mirët e njerëzve. Por arabët nuk do ta pranonin udhëheqësinë e ndonjë fisi tjetër përveç Kurejshit. Andaj, ne do të jemi udhëheqësit dhe ju vezirët tanë”.

Pas kësaj, u ngrit njëri nga ensarët dhe tha: “Çdo vendim varet nga ne. Dhe vendimi ynë është që ju ta keni prijësin tuaj dhe ne tonin”. Por Ebu Bekri tha sërish se prijësi i myslimanëve duhej të ishte nga Kurejshi kurse vezirët nga ensarët. Në këtë pikë, ai i zgjati duart e Umarit dhe të Ebu Ubejdes dhe tha: “Secili prej këtyre dy burrave meriton të jetë prijës i myslimanëve. Zgjidheni njërin!”( “Jeta e Muhammedit”, Kairo 1935)

 

Por Umari e kundërshtoi Ebu Bekrin dhe tha: “O Ebu Bekr, nuk është e drejtë që ndonjëri nga ne të dalë para teje sepse ti je më i miri në mesin tonë. Ti ishte “shoku i shpellës” për të Dërguarin dhe “i dyti nga të dy”. Dhe mos vallë ka harruar dikush se i Dërguari të kërkoi ty t’i udhëheqësh myslimanët në namaz? Andaj, ti meriton më së shumti të jesh pasardhësi i tij”.

Pastaj një tjetër nga ensarët u ngrit për t’iu përgjigjur Ebu Bekrit dhe Umarit. Ai tha: “Ne e dimë se ju e pranuat Islamin para neve, i njohim edhe cilësitë e tjera tuajat dhe ju duam gjithashtu. Por kemi frikë se pas juve, dikush tjetër mund ta marrë në dorë qeverisjen dhe të jetë i padrejtë ndaj nesh. Andaj sugjerojmë që të ketë dy udhëheqës, një muhaxhir dhe një ensar (autori: ky ishte hapi i parë prapa i ensarëve, i cili e shfaqte dobësinë e tyre). Nëse vdes një udhëheqës muhaxhir, një muhaxhir duhet ta zëvendësojë atë dhe nëse vdes një ensar, veç një ensar mund ta zëvendësojë. Nëse e pranoni këtë, ne do të betohemi për besnikëri ndaj juve. Ky është plani më i mirë sepse po të bëhet udhëheqës një nga Kurejshi, ensarët do të jetojnë gjithnjë nën frikë dhe sikur një ensar të bëhet prijësi i vetëm, kësaj radhe Kurejshi do të jetojë me frikë”.

Përgjigja e Ebu Bekrit ishte:

Zoti e dërgoi Muhammedin me Librin e Tij për njerëzimin. Asokohe, gjithkush i adhuronte idhujt e tij. Kur Muhammedi u tha t’i shkatërronin idhujt, ata u zemëruan dhe nuk donin të ndaheshin prej tyre. Andaj, Zoti i zgjodhi muhaxhirët që ta dëshmonin profetësinë e Muhammedit. Pjesa tjetër e arabëve i përndiqnin dhe i ofendonin muhaxhirët por ata ishin të vendosur në përkrahjen e tyre për të Dërguarin. Ata ishin të parët që e adhuruan Zotin dhe të parët që iu bindën të Dërguarit të Tij. Ata janë të lidhur me të dhe janë fisi i tij. Andaj, vetëm ata meritojnë të jenë pasardhësit e tij dhe askush s’do t’i sfidonte në këtë punë, përveç të padrejtëve. Dhe ju o ensarë! Ju jeni njerëz, virtytet e të cilëve s’i mohon dot askush. Askush s’guxon ta sfidojë pozitën tuaj të lartë në Islam. Zoti ju bëri përkrahës të fesë së Tij dhe të të Dërguarit. Pikërisht tek ju u shpërngulën muhaxhirët. Andaj pozita juaj në Islam është më e larta pas muhaxhirëve. Ne ju duam dhe ju nderojmë. Por më e drejtë është që prijësit të jenë nga muhaxhirët dhe vezirët nga ensarët. Gjithë ç’të bëjmë, do ta bëjmë duke u këshilluar me ju.

Folësi i ardhshëm ishte një medinas, i quajtur Hubab ibn el-Mundhir. Ai tha:

O ensarë! Këta njerëz (muhaxhirët) janë nën mbrojtjen tuaj dhe s’kanë kurrfarë fuqie për t’ju kundërshtuar. Ju jeni njerëzit e nderit dhe të fuqisë. Sytë e gjithë Arabisë janë kthyer drejt juve dhe ju e keni të njëjtën pozitë të lartë në Islam që e kanë edhe ata. Për Zotin, ata nuk guxuan ta adhuronin hapur Zotin derisa ju nuk u dhatë strehë në qytetin tuaj. Në asnjë vend s’janë thënë hapur lutjet, përveç në qytetin tuaj. Me shpatat tuaja u mundën idhujtarët dhe politeistët. Andaj, juve ju takon udhëheqësia. Por nëse ata s’pajtohen me një gjë të tillë, atëherë le të ketë dy udhëheqës.

 

Umari iu përgjigj Hubabit, duke thënë:

Është e pamundur të ketë dy mbretër në një tokë. Arabët kurrë s’kanë për t’iu nënshtruar dikujt që s’është nga Kurejshi, ngase vetë i Dërguari i takonte Kurejshit. Andaj, Kalifi i myslimanëve duhet të jetë një njeri që vjen nga fisi i vetë të Dërguarit. Fakti se ai ishte nga Kurejshi, nuk lë vend për diskutime. Ne jemi kurejshitë dhe askush s’mund të na sfidojë në rolin tonë si udhëheqës.

Hubabi iu përgjigj:

O ensarë! Mos e dëgjoni këtë njeri dhe as shokët e tij! Kalifati është e drejta e juaj. Merreni atë! Po s’e pranuan këtë gjë, dëbojini ata nga qyteti juaj dhe pastaj zgjidhni një prijës! Mos ua jepni këtyre njerëzve atë që e keni fituar me shpatat tuaja dhe nëse ndonjëri më kundërshton tani, kam për ta heshtur me shpatën time.

Pastaj Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu u ngrit dhe tha:

O ensarë! Ju ishit të parët që e përkrahët të Dërguarin e Zotit dhe që i dhatë strehë fesë së tij. A do të jeni tani të parët që të shkaktoni trazira në këtë fe?

Pas tij foli një tjetër ensar i quajtur Beshir ibn Saad. Ai e dinte se ensarët dëshironin ta zgjidhnin Saad ibn Ubaden si udhëheqës të shoqërisë myslimane. Ai e xhelozonte Saadin dhe nuk dëshironte ta shihte atë si udhëheqës të Arabisë. Andaj, ajo që e tha në Sakife nuk ishte e prirë nga dashuria e tij për Ebu Bekrin ose për muhaxhirët, por nga xhelozia që kishte ndaj Saadit. Ai tha:

O ensarë! S’ka dyshim se ne jemi të parët në Islam dhe në luftërat e Islamit. Por ngase është ashtu, atëherë të mos i shohim vetëm interesat tona tani. Qëllimi ynë duhet të jetë kënaqësia e Zotit dhe bindja ndaj të Dërguarit. Shërbimet tona për Islamin ishin për hir të Zotit dhe jo për të përfituar në këtë botë. Është Zoti Ai që do t’ju shpërblejë andaj s’ka kuptim që të përpiqemi për të përfituar nga këto shërbime tonat. I Dërguari i Zotit ishte nga Kurejshi dhe për këtë arsye, është e drejtë që edhe pasardhësi i tij të jetë nga i njejti fis. Ata meritojnë të jenë trashëgimtarë. Kalifati është e drejta e tyre dhe jo e jona. Andaj s’kemi përse t’i kundërshtojmë për këtë gjë. Pra kinie frikë Zotin dhe mos kërkoni ta merrni atë që s’ju takon!

Këto fjalë të Beshirit i dhanë guxim Ebu Bekrit, i cili u ngrit sërish dhe tha:

Siç thashë edhe më parë, prijësit duhet të jenë nga Kurejshi. Andaj o ensarë, mos krijoni ndarje në mesin e myslimanëve. Këshilla ime për ju është që t’ia shprehnin bindjen dhe besnikërinë njërit nga këta dy burra, Umarit ose Ebu Ubejdes. Që të dy janë nga Kurejshi.

Por Umari ia preu fjalën dhe tha:

Si është e mundur që dikujt tjetër t’i betohemi për besnikëri kur ti ndodhesh në mesin tonë? Ti je më i vjetri i Kurejshit dhe ke kaluar më shumë kohë me të Dërguarin nga ç’kemi kaluar ne. Andaj asnjëri s’mund të dalë para teje. Zgjate dorën që të të betohem për besnikëri.

Umari ia kapi dorën Ebu Bekrit dhe e vendosi dorën e vete mbi të tijën, në shenjë besnikërie. Me këtë akt, ai e njohu Ebu Bekrin si Kalif.

Të njëjtën e bënë edhe Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu dhe Beshir bin Saadi nga ensarët. Ky i fundit dukej se po e bënte me shumë zell këtë gjë. Hubab ibn el-Mundhiri, duke e parë atë, bërtiti:

O Beshir! Ti je tradhtar i njerëzve të tu. Ne e dimë përse u ngute t’ia shprehësh besnikërinë Ebu Bekrit. Ti e xhelozon Saad ibn Ubaden, o tradhtar i shkretë! Sa urren ta shohësh atë si udhëheqës të myslimanëve.

 

Pikërisht në këtë çast kritik, në skenë u shfaqën beduinët e fiseve që jetonin ndërmjet Mekkes dhe Medines. Ata kishin një antipati ndaj ensarëve dhe kishin ardhur në qytet me të dëgjuar për vdekjen e të Dërguarit të Zotit. Duke kuptuar se ç’po ngjante, ata e rrethuan Sakifen. Shfaqja e tyre e papritur u dha një përkrahje të fortë morale Ebu Bekrit dhe Umarit dhe në të njëjtën kohë, e shkatërroi vetëbesimin e ensarëve. Të gjithë beduinët ishin të armatosur. Me arritjen e tyre, përparësia në debatin e gjatë ndërmjet ensarëve dhe muhaxhirëve kaloi në anën e këtyre të fundit.

 

G. E. Von Grunebaum

Në mbledhjen e tensionuar, ensarët më në fund u bindën që të mos kërkonin një udhëheqës nga mesi i tyre dhe të mos insistonin në konceptin e dy udhëheqësve. Pjesërisht nën shtypjen e beduinëve që po e mbushnin qytetin, ata u pajtuan që t’i shprehnin besnikëri Ebu Bekrit. (“Islami klasik-një histori 600-1258”).

 

Më pas, Umari do të thoshte se deri në arritjen e beduinëve në Sakife, ai kishte qenë në dyshim në lidhje me rezultatin e mbledhjes. Arritja e tyre në kohë dhe shtypja që u bënë ensarëve, garantoi që ata ta pranonin ngjitjen e Ebu Bekrit në fron.

Loja e Beshirit kishte dhënë rezultat. Ai e shkatërroi vullnetin e ensarëve. Kundërshtimet e Saad ibn Ubades dhe Hubab ibn el-Mundhirit ishin të kota. Kur Umari, Ebu Ubejdeja dhe Beshiri i shprehin besnikëri Ebu Bekrit, të tjerët i ndoqën si dele të bindura. Ensarët e kishin humbur betejën.

Çelësi i suksesit të Ebu Bekrit në Sakife ishte armiqësia e ndërsjellë mes fiseve Aus dhe Khazraxh të Medines. Këto dy fise kishin bërë një luftë të tyre të “njëqind vjetëve” dhe i kishin shuar këto armiqësi vetëm për shkak të lodhjes dhe mjerimit tek të dyja palët.

 

G. E. Von Grunebaum 

Fiset Aus dhe Khazraxh, breza me radhë kishin qenë në një gjendje të vazhdueshme lufte guerrilase me njëri-tjetrin. Ky konflikt e arriti kulmin në vitin 617 në betejën e Bu’athit, pas të cilës protagonistët e saj ishin aq të sfilitur dhe të shkatërruar sa gradualisht shkuan drejt një armëpushimi, të ndërprerë herë pas here nga ndonjë akt gjakmarrjeje. (“Islami klasik-një histori 600-1258”).

 

Beteja e fundit me rëndësi ndërmjet këtyre dy fiseve ishte bërë vetëm katër vite para arritjes të të Dërguarit në Medine si ndërmjetësues. Në çastin që të dy fiset e njohën atë si sundues, ata u pajtuan që t’ia linin atij  vendimet në lidhje me mosmarrëveshjet e tyre. Me këtë gjë, ata më në fund u dhanë fund luftërave të tyre shkatërrimtare. Por menjëherë pas vdekjes së Ndërmjetësuesit dhe Gjykatësit, xhelozitë e tyre të vjetra, frika dhe dyshimet u shfaqën sërish.

Kur pjesëtarët e fisit Aus vërejtën se fisi Khazraxh e kishte sugjeruar Saad bin Ubaden si kandidat për Kalif, menduan se nëse ai e merrte në duar pushtetin, ata vetë do të ktheheshin përgjithmonë në robër. Ata mendonin se interesat e tyre do të ishin më të sigurta nëse udhëheqësi vinte nga mesi i muhaxhirëve mekkas. Për këtë arsye, ata u ngutën për t’i lënë Ebu Bekrit të kuptojë se do t’i shprehnin bindjen atij, para se fisi Khazraxh ta shpallte udhëheqës të ri Saad bin Ubaden. Ishte, pra, fisi Aus i Medines që ia siguroi Ebu Bekrit pozitën e tij si Kalif. Faktorë të tjerë si tradhtia e Bashir ibn Saadit ndaj fisit të tij Khazraxh dhe intervenimi i beduinëve në një çast kritik, dhanë një kontribut të konsiderueshëm në zgjedhjen e Ebu Bekrit.

 

Maxime Rodinson

Medinasit dhe veçanërisht pjesëtarët e fisit Khazraxh, e ndjenin se kurejshtitët e ardhur nga Mekkeja bashkë me Muhammedin (të cilët i kishin xhelozuar gjithnjë), tani do të përpiqeshin ta merrnin në duar sundimin. I Dërguari kishte vdekur dhe nuk kishte asnjë arsye tashmë përse t’u nënshtroheshin të huajve. Ata organizuan një mbledhje në shtëpinë e njërit prej klaneve medinase, atë të fisit Saida, për të diskutuar se si do të mund t’i mbronin interesat e tyre më së miri. Ata vendosën se më e mira do të ishte që ta zgjidhnin njërin nga mesi i tyre, gjegjësisht Saad bin Ubaden, si Udhëheqës të Medines.

Ebu Bekri, i cili ishte në shtëpinë e Muhammedit, u lajmërua për këtë gjë dhe shpejtoi të shkonte në mbledhje bashkë me miqtë e tij Umarin dhe Ebu Ubejden. Në rrugë, atyre iu bashkëngjit edhe prijësi i fisit Aus, që ishte rival i fisit Khazraxh. Gjëja e fundit që do të donin të shihnin pjesëtarët e fisit Aus ishte që sundimi të mbetej në duart e fisit Khazraxh. Nëpër rrugët e Medines, tensioni u përhap edhe tek pjesëtarët e fiseve të tjera, të cilët nuk donin të ishin gurë shahu në një luftë për pushtet që mund të fillonte çdo çast. Teksa po binte nata, të gjithë e kishin harruar trupin e pajetë të Muhammedit, i cili rrinte shtrirë në kasollen e vogël të Aishes.

Diskutimi që vazhdoi nën dritën e llambave dhe flakadanëve ishte i gjatë, i tensionuar dhe kaotik. Njëri nga medinasit sugjeroi që të kishte dy udhëheqës, një medinas dhe një mekkas. Shumë prej të pranishmive e kishin të qartë se kjo do të thoshte një ndarje për shoqërinë myslimane. Të gjithë po bërtisnin dhe madje mund të ketë pasur edhe konfrontime fizike. (“Muhammedi”, 1971).
 

Dhe vërtet pati konfrontime fizike. Saad bin Ubadeja e kapi Umarin për mjekrre kurse Umari e kërcënoi se do ta vriste sikur t’i këpuste një qime të mjekrrës. Umari i tha Hubab ibn el-Mundhirit: “Zoti të vraftë!”. Ky i fundit ia ktheu me të  njëjtat fjalë.

Hubabi dëshpërimthi përpiqej ta kontrollonte situatën. Teksa po përpiqej t’i ndalte ata që niseshin për t’i shprehur besnikëri Ebu Bekrit, një grup e sulmoi, ia mori shpatën dhe e nxori jashtë. Këta ishin përkrahësit beduinë të muhaxhirëve. Hubabi e humbi shpatën e tij por vazhdoi t’i godiste medinasit që po i shprehnin besnikëri Ebu Bekrit. Ai i mallkoi duke thënë: “O ensarë! Jam duke parë me sytë e mi se si fëmijët tuaj po luten për bukë në dyert e këtyre mekkasve dhe si në vend të bukës, përzihen me shqelma e me dhëmbë të thyer”.

Ebu Bekri e pyeti Hubabin: “A ke frikë se unë kam për të bërë diçka të tillë?” Ai tha: “Jo! S’kam frikë prej teje por prej atyre që do të vijnë më pas”. Duke u përpjekur ta qetësonte, Ebu Bekri tha: “Po të ndodhë diçka e tillë, gjithmonë do të kesh të drejtë ta tërheqësh betimin tënd për besnikëri”.  Hubabi ia ktheu: “Atëherë do të jetë tepër vonë dhe s’do të sjellë dobi”.

Ishte pikërisht kjo mbledhje kaotike, joformale dhe e zhurmshme që e zgjodhi Ebu Bekrin për Kalif. Medinasit i dhanë vetëm një përkrahje të ftohtë dhe të detyrueshme zgjedhjes së tij. Në këtë mbledhje, diskutimi nuk ishte në lidhje me zgjedhjen e personit më të kualifikuar për të udhëhequr. Umari, me shumë shkathtësi e mbajti të mbuluar çështjen e kualifikimit të nevojshëm për udhëheqës dhe nuk lejoi që të përmendej gjatë gjithë debatit. Çështje e kualifikimeve dhe cilësive të kandidatit për udhëheqës u fundos nën pluhurin e një retorike të mjegullt.

Saad bin Ubadeja, prijësi i fisit Khazraxh dhe kandidati në zgjedhjen pa kritere dhe të “hapur për të gjithë” të Sakifes, ishte njëri nga personat që nuk pranoi t’i shprehte besnikëri Ebu Bekrit. Ai i tha: “O Ebu Bekr! Po të mos isha kaq i sëmurë, do t’të dërgoja ty në Mekke bashkë me miqtë e tu”.

Pas kësaj,  Saadi u kërkoi miqve të tij që ta nxirrnin jashtë. Për një kohë, Ebu Bekri nuk e ngacmoi atë. Por një ditë i dërgoi fjalë që të vinte tek ai dhe t’i betoheshte për besnikëri. Saadi nuk pranoi. Umari i bëri shtypje Ebu Bekrit që të merrte betim prej tij me forcë. Por Beshir bin Saadi ndërhyri dhe tha: “Nëse Saadi nuk u ka dhënë besë njëherë, s’ka forcë që ta detyrojë për një gjë të tillë. Nëse e sulmoni, kjo do të çojë në gjakderdhje dhe i gjithë fisi Khazraxh do të ngrihet kundër jush. Për mendimin tim, s’do të ishte me mend që të përdorej forca për ta detyruar. Në fund të fundit, ai është një njeri i vetëm dhe si i tillë, s’mund të bëjë asgjë”.

Të gjithë ata që ishin të pranishëm pranë Kalifit, e miratuan mendimin e Beshirit dhe Saadi u la i qetë. Ai u shërua nga sëmundja e tij dhe pas tre vitesh, u shpërngul për në Siri.

Tekstet e fjalimeve të mbajtura në Sakife dhe përshkrimi i ngjarjeve të ndodhura me këtë rast janë marrë nga burimet vijuese:

1-        “Historia” (emri i plotë: Tarikh el-Rusul ve’l-Muluk/Historia e profetëve dhe e mbretërve) e Taberiut

2-        “Tarikh el-Kamil” nga Ibn Ethiri

3-        “Kitab el-Imama ve’s-Sijasa” nga Ibn Kutajba Dinvariut

4-        “Siret’ul-Halebije” nga Halebiu

 

 

 

49. Lufta për pushtet IV 

Pasi Ebu Bekri u zgjodh Kalif në Sakife, ai, Umari dhe Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu u kthyen në xhaminë e të Dërguarit. Shumë njerëz ishin mbledhur aty dhe në mesin e tyre ishin edhe pjesëtarët e fisit Umejje, Saad bin Ebi Vakkasi, Abdurrahman bin Aufi dhe disa muhaxhirë të tjerë.

Duke i parë të mbledhur në grupe të vogla, Umari bërtiti: “Ebu Bekri u zgjodh si Kalif i myslimanëve. Tani të gjithë duhet t’ia shprehni besnikërinë atij. Ensarët, Ebu Ubejdeja dhe unë tashmë e kemi bërë këtë gjë”.

Umajjadët e pranishëm në xhami ishin të parët që iu përgjigjën thirrjes së Umarit dhe që ia shprehën besnikërinë Ebu Bekrit. Saad bin Ebi Vakkasi, Abdurrahman bin Aufi dhe të tjerët vijuan nga pas.

Ditën e hënë, thuajse e gjithë “paria” ia shprehu besnikërinë Ebu Bekrit. “Populli i thjeshtë” nuk ishte lajmëruar akoma për zgjedhjen e tij. Ata erdhën të martën në xhami dhe gjatë gjithë ditës, Ebu Bekri ishte i zënë duke i pranuar betimet e tyre për besnikëri. Vetëm ditën e mërkurë, Ebu Bekri pati kohë për t’u marrë me çështjet e tjera.

Në ndërkohë, gjatë gjithë asaj beteje për pushtet në Sakife, Ali ibn Ebu Talibi dhe pjesëtarët e tjerë të fisit Hashim ishin të zënë me varrimin e të Dërguarit të Zotit. Kur ky i fundit ishte varrosur tashmë, Aliu dhe fisi Hashim u tërhoqën nëpër shtëpitë e tyre.

Shumë njerëz në Medine ia kishin shprehur besnikërinë Ebu Bekrit por kishte akoma disa që s’e pranonin si Kalif. Më i spikaturi ndër to ishte Ali ibn Ebu Talibi, prijësi i ri i familjes së Hashimitëve. Kalifi i ri dhe këshilltarët e tij besonin se ishte absolutisht jetike që Aliu të shprehte besnikëri, njësoj si të gjithë të tjerët. Ata e thirrën Aliun por ai e refuzoi ftesën e tyre. Ky refuzim nga ana e tij e zemëroi Umarin. Siç kishte qenë faktori kryesor në zgjedhjen e Ebu Bekrit si Kalif, tani ai e kishte mbathur rolin më të lartë ekzekutiv në qeverinë e re të Sakifes.

Ai u nis bashkë me roje të armatosura për t’i ekzekutuar urdhrat e qeverisë dhe kërcënoi se do ta digjte shtëpinë e vajzës së të Dërguarit të Zoti nëse Aliu nuk vinte për t’ia shprehur bindjen Ebu Bekrit. Dikush tha se kjo shtëpi i takonte të bijës së Muhammedit por Umari ia ktheu se kjo nuk kishte fare rëndësi. Ajo që ishte me rëndësi ishte që të merrej betimi i besnikërisë nga Aliu.

 

Edward Gibbon

Vetëm Hashimitët nuk pranuan t’i shprehnin besnikëri Ebu Bekrit dhe prijësi i tyre (Aliu) kaloi gjashtë muaj në shtëpinë e tij, në një opozitë të heshtur dhe të pavarur, pa ua varur veshin kërcënimeve të Umarit, i cili u përpoq edhe ta digjte shtëpinë e të Dërguarit. (“Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake”).

 

As edhe një person si Shibliu, biografi i Umarit dhe njëri ndër admiruesit e tij më të flaktë, nuk ka mundur të mos pranojë se “Umari ishte një njeri i dhunshëm dhe nuk është aq e pamundur që ai edhe të jetë përpjekur ta djegë shtëpinë e vajzës së të Dërguarit” (“El-Faruk”).

Sa simpatike dhe sa heroike kjo përpjekje e Umarit për ta djegur shtëpinë e Fatima Zehrasë!!! Tri ditë pas vdekjes së Muhammedit, të Dërguarit të fundit të Zotit për njerëzimin, Umari mbërriti para derës së Fatimesë. Një grup njerëzish ishin me të dhe ai kërkoi që Aliu t’i shprehte besnikërinë Ebu Bekrit.

Ky demonstrim “heroizmi”, me siguri duhet ta ketë “kënaqur” me të madhe Zotin, në veçanti kur të kujtojmë se përveç Aliut dhe Fatimesë, në shtëpi gjendeshin edhe katër fëmijët e tyre, nipërit dhe mbesat e të Dërguarit të Zotit, mosha e të cilëve ishte ndërmjet dy dhe tetë vjeç. Fëmijët me siguri u “magjepsën” nga zëri i Umarit. Për ta, ai me siguri u duk si ndonjë “babadimër” i shkretëtirës, që qëndronte para derës së tyre me një “dhuratë” të zjarrtë për ta. “Dhurata” e tij kishte fuqi t’i kthente muret e përhimta të shtëpisë së tyre në një vallëzim magjik flakësh.

Ç’mund të kishte bërë tjetër për t’i “qetësuar” dhe për të mos ua prishur qejfin pas vdekjes së gjyshit të tyre Muhammedit, i cili aq shumë i kishte dashur? Mos vallë ata kishin parë ndonjë spektakël “fishekzjarresh” si ai që do t’ua përgatiste Umari, vetëm sikur babai i tyre të mos i shprehte besnikëri Ebu Bekrit?

Atë çast, edhe Zubejr bin Avvami ishte me Aliun. Gruaja e tij ishte njëra nga vajzat e Ebu Bekrit, ndërsa nëna e tij Safijje bin Abdul Muttalib ishte halla e Muhammedit dhe e Aliut. Andaj, ai thoshte gjithnjë se ishte pjesëtar i Hashimitëve. Umari i urdhëroi që t’i shprehte besnikëri Ebu Bekrit por ai nuk pranoi dhe kërcënoi se do ta përdorte shpatën e tij nëse Umari vazhdonte me shtypjet. Umari u urdhëroi njerëzve të tij që t’ia merrnin shpatën dhe ata arritën ta nënshtronin Zubejrin. Ai u çarmatos dhe u dërgua tek vjehrri i tij Ebu Bekri. Vetëm pas gjithë kësaj, ai e pranoi Ebu Bekrin si Kalif.

Umari u përpoq t’i bindte me kërcënime dhe me ashpërsi. Pas largimit të Zubejrit, gjithë vëmendjen e tij e përqendroi tek Aliu, të cilin gjithashtu e detyroi të shkonte pranë Ebu Bekrit. Atje, Umari ia përsëriti të njëjtën kërkesë por Aliu i tha:

Unë jam një rob i Zotit dhe jam vëllai i Muhammedit, të Dërguarit të Tij. Robi i Zotit nuk mund të bëhet rob i dikujt tjetër. Nëse ju e morët në duar qeverisjen ngase, siç thatë, jeni më të afërt me Muhammedin se ensarët, atëherë unë po ju them se jam vëllai i tij. Cili nga ju mund të pretendojë se është më i afërt me të se unë? Të gjithë myslimanët duhet mua të ma shprehin besnikërinë dhe askujt tjetër. Ju po ia vidhni të drejtën familjes së mësuesit tuaj. Ju i bindët ensarët se i Dërguari i Zotit ishte nga mesi juaj dhe ata ua dhanë Kalifatin. Tani unë po e përdor argumentin tuaj kundër juve. Ne jemi trashëgimtarët e të Dërguarit të Zotit, në të gjallë të tij dhe pas vdekjes. Nëse vërtet besoni në misionin e tij dhe e pranoni sinqerisht Islamin, atëherë mos na e merrni të drejtën!

Umari ia ktheu:

Ti je një rob i Zotit por nuk je vëllai i të Dërguarit të Tij. Por sido që të jetë, ti do t’i shprehësh bindje Ebu Bekrit dhe ne s’kemi për të të lëshuar derisa ta bësh këtë.

Aliu tha:

O Umar! Është tejet e kuptueshme përse ti e mbron me kaq zell kauzën e Ebu Bekrit. Ti sot po e bën atë mbret, që pastaj ai të ta lëshojë vendin. Unë s’do ta bëj atë që thua dhe s’kam për t’iu betuar për besnikëri.

Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu ishte një pjesëtar i “trojkës” dhe si rrjedhojë, një mbrojtës i qeverisë së Sakifes. Edhe ai bëri një përpjekje për ta bindur Aliun që ta njihte qeverinë e re dhe t’i shprehte besnikërinë prijësit të saj. Ai tha:

O kushëriri i të Dërguarit! Ti je më i ri se këta burra. Ata janë shumë më të moshuar se ti dhe kanë shumë më tepër përvojë. Tani ti duhet t’i betohesh Ebu Bekrit për besnikëri dhe mbase ndonjë ditë, do të vijë edhe radha jote. Ti meriton të jesh prijësi i myslimanëve për shkak se je ndër të parët myslimanë, je i guximshëm, i mençur, i ditur dhe i ke shërbyer shumë Islamit. Përveç kësaj, ti je edhe dhëndri i të Dërguarit.

Aliu u përgjigj:

O muhaxhirë! Mos e merrni fuqinë dhe autoritetin e të Dërguarit të Zotit nga shtëpia e tij në shtëpitë tuaja! Për Zotin, trashëgimia e Muhammedit na takon neve. Ai vetë e shpalli këtë gjë, jo një por shumë herë me radhë. A ka ndonjë në mesin tuaj që e di Kur’anin më mirë se ç’e di unë? Mos ka vallë ndonjë në mesin tuaj që më mirë i njeh sjelljet dhe thëniet e të Dërguarit të Zotit se unë? A ka ndonjë që është më i aftë se unë për ta udhëhequr këtë qeveri? Nëse ka një të tillë, ma thoni dhe unë do ta pranoj. Por një njeri të tillë nuk ka. Vetëm unë mund t’u japë paqe, përparim dhe drejtësi të vërtetë gjithë myslimanëve. Andaj mos iu nënshtroni lakmisë dhe mos i vendosni dëshirat dhe ambiciet tuaja para urdhrave të Zotit dhe të të Dërguarit të Tij. Po të veproni kështu, do të devijoni nga e vërteta dhe do të bini në gabim.

Beshir bin Saadi, i cili kishte qenë i pari medinas për t’i betuar Ebu Bekrit për besnikëri, ia preu fjalën Aliut dhe tha:

O Ali! Po të na kishe thënë këtë gjë më herët, ne nuk do t’i betoheshim askujt tjetër për besnikëri.

Aliu ia ktheu:

A nuk e dinit vallë? Ju më thoni që unë duhej të hyja në Sakife për të garuar me ju për Kalifatin dhe ta lija të Dërguarin e Zotit menjëherë pas vdekjes së tij, njësoj siç e latë ju. Unë nuk mund ta bëja këtë sepse një gjë e tillë s’më shkon për shtati. Nuk mund ta lija vetëm të Dërguarin e Zotit në vdekjen e tij, njësoj siç nuk e kam lënë në të gjallë.

Pas këtyre fjalëve, Aliu u largua nga xhamia e të Dërguarit. Këto ishin, pra, mekanizmat e zgjedhjes së Ebu Bekrit për Kalif: një sërë improvizimesh të bëra shpejt e shpejt dhe dëshpërimthi.

Kur kishte mbaruar shprehja “private” e besnikërisë në Sakife dhe ajo publike në xhaminë e të Dërguarit, Kalifi i ri Ebu Bekri e mbajti fjalimin e tij të parë. Pas falënderimeve dhe lëvdatave ndaj Zotit, ai tha:

O myslimanë! Ata që e adhuruan Muhammedin, le ta dinë se ai ka vdekur. Por ata që e kanë adhuruar Zotin, le ta dijnë se Ai është Gjallë dhe s’ka për të vdekur asnjëherë. O myslimanë! Ndonëse më keni bërë prijës mbi ju, unë nuk jam më i miri në mesin tuaj. Sikur ndonjë tjetër ta kishte marrë barrën e kësaj detyre që ma dhatë, mbase do të ishte më mirë për mua. Nëse prisni që të udhëheq siç ka udhëhequr i Dërguari i Zotit, po ju them se kjo është e pamundur. I Dërguari pranonte shpallje nga qiejt dhe ishte i pagabueshëm, kurse unë jam vetëm një njeri i thjeshtë dhe s’jam më i mirë se ju. Andaj, nëse më shihni duke ecur në rrugë të drejtë, më ndiqni! Nëse gaboj, më korrigjoni! Tregoni bindje ndaj meje, përderisa i bindem Zotit dhe të Dërguarit të Tij. Por nëse shihni se tregoj mosbindje ndaj tyre, edhe ju jini të pabindur ndaj meje!

Ju e keni Kur’anin pranë vetes dhe ai është i plotë. I Dërguari i Zotit, si me ligje ashtu edhe me sjellje, ju ka treguar se si duhet të silleni në jetë. Më i fuqishmi në mesin tuaj është ai që i druhet Zotit. Më i dobëti në sytë e mi është ai që kryen mëkate. Një popull që e lë xhihadin (luftën e shenjtë) e humb nderin e tij. Jini të përpiktë në namaze dhe mos  i vononi ato! Zoti ju mëshiroftë dhe ju faltë të gjithëve!      

 

Fjalimi i Kalifit të ri s’ishte veçse një përzierje pa motiv dhe pa ndonjë thellësi të caktuar e disa shprehjeve klishe, vetëm për t’u dukur sa më modest. Megjithatë, fjalia hyrëse e fjalimit është interesante. Ai u thoshte arabëve se në e kishin adhuruar Muhammedin, ai kishte vdekur. Por mos vallë e kishte adhuruar dikush Muhammedin? Për 23 vite me radhë, i Dërguari i bekuar i Zotit e kishte gozhduar mësimin e Njëshmërisë (Teuhidit) së Zotit në kokat e arabëve. Nëse edhe pas gjithë kësaj përpjekjeje të gjatë, ata do të fillonin ta adhuronin atë, atëherë misioni i tij do të ishte një dështim i qartë.

Por misioni i Muhammedit s’ishte aspak i dështuar. Myslimanët e adhuronin Zotin dhe kurrë s’e adhuruan Muhammedin. Në të vërtetë, ata e përsërisnin shumë herë në ditë (gjatë ezanit) se Muhammedi ishte një rob i Zotit dhe një i Dërguar i tij. Ebu Bekri e dinte shumë mirë këtë gjë. Përse atëherë e shihte të nevojshme një fjali të tillë?

Fjalia e Ebu Bekrit ishte një strategji shumë e zgjuar. Muhammedi sapo kishte vdekur dhe ishte më se e natyrshme që myslimanët të ndjenin një dhembshuri ndaj familjes së tij për shkak të kësaj humbjeje të madhe. Por Ebu Bekrin e trembte kjo dhembshuri sepse i dukej e rrezikshme për pozitën e tij në fron. Po kaq e rrezikshme do të ishte edhe një periudhë zyrtare zie për të Dërguarin. Andaj, ai e barazoi vajtimin për Muhammedin me “adhurimin” e tij. Dhe çfarë mund të ishte më e gabuar në Islam sesa adhurimi i Muhammedit në vend të Zotit?

Me këtë lëvizje, Ebu Bekri e largoi vëmendjen e shoqërisë myslimane nga çdo lloj dhembshurie ndaj vuajtjes dhe zisë së familjes së Muhammedit.

Arabët nuk adhuronin asgjë më mirë se idhujt prej guri dhe druri. Muhammedi i bëri adhurues të Allahut, të Krijuesit të vetëm dhe Zotit të universit. Arabët s’ishin më tepër se një grusht barinjsh dhe banditësh. Muhammedi i bëri mbretër dhe pushtues. Arabët ishin barbarë dhe injorantë. Muhammedi i bëri njerëzit më të civilizuar të botës. Ai ishte bamirësi më i madh i arabëve dhe i mbarë njerëzimit. Pas vdekjes së një njeriu të tillë, arabët dhe myslimanët, të cilët kishin përfituar aq shumë nga puna e tij, do të duhej të kaploheshin nga pikëllimi. Por çuditërisht, një gjë e tillë nuk ndodhi. Ndonëse e kishin humbur bekimin më të madh që Zoti ua kishte dërguar atyre në personin e të dashurit të Tij, ata nuk shfaqnin kurrfarë ndjenje humbjeje dhe pikëllimi.

Myslimanëve as që u shkoi ndërmend se Muhammedi, i cili kishte qenë udhëzuesi i tyre si në jetë ashtu edhe në vdekje, meritonte një varrim zyrtar dhe një periudhë zie për të.

Siç duket, myslimanët mendonin se vajtimi për vdekjen e tij dhe varrimi i Muhammedit ishin detyra që mund t’i liheshin familjes së tij. Andaj, familjarët e tij vajtuan për të dhe e varrosën. 

 

50. Një kritikë e Sakifes 

Muhammed ibn Is’haku, biografi i parë i Profetit të Islamit, në veprën e tij “Jeta e të Dërguarit të Zotit”, i përcjell fjalët e Umarit:

Dhe ata (ensarët) po përpiqeshin të na shkëpusin nga prejardhja jonë dhe ta merrnin fuqinë nga duart tona. Kur ai (njëri nga ensarët) mbaroi, unë desha të flisja sepse kisha përgatitur në mendjen time një fjalim që më pëlqente. Desha ta mbaja fjalimin para Ebu Bekrit dhe përpiqesha t’i zbusja disa pjesë më të ashpra të tij, kur Ebu Bekri tha: “Butë Umar!” Unë  nuk doja ta zemëroja atë, prandaj ai foli. Ai ishte një njeri me më shumë dituri dhe dinjitet se unë dhe për Zotin, ai nuk la mënjanë asnjë fjalë që kisha menduar dhe i tha të gjitha në atë mënyrën e tij të papërsëritshme, më mirë se ç’do të bëja unë.

Ai (Ebu Bekri) tha: “Të gjitha të mirat që i keni thënë në lidhje me veten tuaj, janë të vërteta. Por arabët s’kanë për të njohur autoritet tjetër përveç atij të Kurejshit, sepse ata janë më të mirët e arabëve, për nga gjaku dhe prejardhja. Po jua ofroj njërin nga këta dy burra. Zgjidheni njërin prej tyre!” Me të thënë këtë, ai e kapi dorën time dhe atë të Ebu Ubejdes... 

 

I Dërguari i Zotit s’kishte një orë që kishte vdekur teksa Ebu Bekri e ringjallte arrogancën e “kohëve të injorancës”, duke u thënë ensarëve se Kurejshi, fisi të cilit i takonte vetë, ishte më i “mirë” dhe më “superior” se ensarët “përnga gjaku dhe prejardhja”.

Në çfarë mbështetej Ebu Bekri kur e thoshte këtë? Kur’ani dhe Përcjellësi i tij Muhammedi kurrë nuk thanë se Kurejshi ishte më i mirë se dikush dhe se kishte ndonjë lloj superioriteti ndaj të tjerëve. Në të vërtetë, ishin pikërisht pjesëtarët e Kurejshit që e kishin luftuar Islamin më ashpër se gjithë idhujtarët e tjerë të Arabisë. Ata mbetën të lidhur pas idhujve të tyre, duke luftuar kundër Muhammedit dhe kundër Islamit me një mllef kanibal për më shumë se njëzet vite. Ensarët, në anën tjetër, e pranuan Islamin në mënyrë spontane dhe vullnetare. Ata e pranuan Islamin të gjithë së bashku dhe pa hezituar fare.

“Superioriteti” i Kurejshit, me të cilin mburrej Ebu Bekri në Sakife, s’ishte veçse një motiv i mbetur nga kohët paraislamike, të cilin ai e ringjalli për ta përforcuar pretendimin e tij për Kalifatin.

Vetëm disa ditë më parë, Umari nuk lejoi që Muhammedit t’i sillej një pendë, letër dhe bojë, kur ky i fundit ishte në shtrat të vdekjes dhe kërkoi ta shkruante testamentin e tij. Një testament, i cili sipas Umarit, ishte i panevojshëm sepse “Libri i Zotit na mjafton”. Por çuditërisht, në Sakife Ebu Bekri dhe Umari e harruan këtë Libër, sipas të cilit superioriteti nuk fitohej nga “gjaku dhe prejardhja” por nga virtytet. Ai Libër thotë:

Vërtet, më i lartësuari në sytë e Zotit është ai që është më i virtytshëm në mesin tuaj... (Kur’an 49:13)

 

Në sytë e Zotit, vetëm njerëzit me karakter të pastër janë të lartësuar dhe superiorë. Të tillët, të cilët i druhen Zotit dhe e duan Atë. Por e vetmja gjë, në të cilën s’u mbështetën Ebu Bekri dhe Umari në Sakife, ishte pikërisht Libri i Zotit. Para se të hynin në Sakife, ata kishin harruar se trupi i vdekur i të Dërguarit priste të varrosej dhe kur kishin hyrë në mbledhje tashmë, e harruan edhe Librin e Zotit. Një “rastësi” interesante harresash!

 

Dr. Muhammed Hamidullah

Kur’ani e ka mohuar çdo superioritet të bazuar në gjuhën, ngjyrën ose në dhuntitë e tjera natyrore të njeriut. Ai e njeh vetëm superioritetin e individëve, të bazuar në virtyte. (“Hyrje në Islam”, Kuvajt, 1977).

 

Pretendimi i Ebu Bekrit se Kurejshi ishte superior përnga gjaku dhe prejardhja, ishte simptoma e parë e ringjalljes së paganizmit në Islam.

 

Sir John Glubb

Në lidhje me ngjarjet pas vdekjes së Profetit të Islamit:

Kjo skenë e ashpër sapo kishte mbaruar kur një njeri shpejtoi drejt Ebu Bekrit për ta lajmëruar se medinasit po mblidheshin në shtëpinë e klanit Benu Saida, duke dashur ta zgjidhnin Saad ibn Ubaden, kryeplakun e fisit Khazraxh, si pasardhës të Profetit.

S’kishte kaluar akoma një orë nga vdekja e Muhammedit kur lufta për pushtet rrezikonte tashmë ta copëtonte Islamin. Ebu Bekri i qetë dhe i matur bashkë me Umar ibn el-Khattabin që lehtë zemërohej, u nisën me të shpejtë për t’u përballur me këtë sfidë të re. Atyre iu bashkëngjit edhe Ebu Ubejdeja i urtë dhe i butë, njëri nga konvertitët e hershëm, për të cilin do të flasim më shumë në vijim.

Dhjetë vite më parë, medinasit e kishin mirëpritur të Dërguarin në shtëpitë e tyre dhe e kishin marrë nën mbrojtje. Por Muhammedi ishte bëri gjithë më i fuqishëm dhe i famshëm dhe ishte i rrethuar gjithnjë nga të afërmit e tij kurejshitë. Medinasit, në vend që të ishin mbrojtësit e myslimanëve, e gjetën veten në një pozitë dytësore në qytetin e tyre. Kritikat ishin heshtur në të gjallë të Profetit por menjëherë pas vdekjes së tij, fiset Aus dhe Khazraxh vendosën të shpëtonin nga kjo sjellje e Kurejshit. “Le ta kenë ata prijësin e tyre!”, thanë medinasit. “Dhe ne do ta kemi udhëheqësin tonë”. Ebu Bekri, një njeri shtatshkurtër dhe i dobët në të gjashtëdhjetat, po përballej me skena anarkie, para të cilave do të qëndronte i qetë. “O medinas!”, tha ai. “Të gjitha të mirat që i keni thënë për veten tuaj janë të vërteta. Por arabët nuk pranojnë një udhëheqës veçse nga Kurejshi”.

“Jo! Jo! Kjo s’është e vërtetë. Një udhëheqës nga ne dhe një nga ju”. Salloni u mbush me britma, çështja mbetej në dyshim dhe anarkia po rritej gjithë më tepër.

“Ashtu nuk mundet”, u përgjigj Ebu Bekri. “Ne jemi më fisnikët e arabëve. Ja ku po ua ofroj ta zgjidhni njërin prej këtyre të dyve dhe t’ia shprehni besnikërinë”. Me ta thënë këtë, ai bëri shenjë drejt Umarit dhe Ebu Ubejdes, dy shokëve të tij, që ishin gjithashtu nga Kurejshi. (“Pushtimet e mëdha arabe”, 1967).

 

Në fillim të këtij fragmenti, Sir John Glubb i referohet “skenës së ashpër” që ngjau menjëherë pas vdekjes të të Dërguarit. Është e vërtetë se kishte mjaft kaos dhe paqartësi. Por pjesa më e madhe e këtij kaosi u dirigjua për nevojat pragmatike të disa personave. Sapo Ebu Bekri arriti në vendngjarje, ai i bindi të gjithë se i Dërguari kishte vdekur dhe i gjithë kaosi përfundoi. Paqartësia ishte mbajtur aq sa ishte e nevojshme.

Ensarët po i ndiqnin këto ngjarje. Atyre u dukej se refuzimi i muhaxhirëve për t’iu bashkëngjitur ushtrisë së Usames, refuzimi për t’i dhënë pendë, fletë dhe bojë të Dërguarit në shtratin e vdekjes dhe mohimi i vdekjes së tij, ishin të gjitha pjesë e një strategjie për ta marrë Kalifatin nga familja e tij. Ata ishin të bindur se muhaxhirët që tregonin mosbindje ndaj Profetit që në të gjallë të tij, nuk do ta lejonin Aliun të ulej në fron. Andaj vendosën që ta zgjidhnin udhëheqësin e tyre.

Por ensarët u mundën nga muhaxhirët. Ata nuk kishin një sistem aq të mirë “kundërzbulimi” sa muhaxhirët. Njeriu që e informoi Ebu Bekrin dhe Umarin në lidhje me planin e ensarëve, ishte vetë nga fisi Aus i Medines. Siç përmendëm edhe më sipër, ai po e spiunonte fisin Khazraxh.

Në të vërtetë, spiuni e informoi Umarin dhe ky i fundit e thirri Ebu Bekrin që gjendej në dhomën e të Dërguarit. Së bashku, ata u nisën drejt Sakifes dhe e morën me vete edhe Ebu Ubejden. Këta të tre e përbënin “trojkën” e pushtetarëve.

Ensarët në Sakife nuk po bënin ndonjë komplot kundër Ebu Bekrit dhe Umarit ose kundër dikujt tjetër. Ata thjesht po diskutonin një çështje që kishte të bënte me Islamin dhe me myslimanët. Arritja e “trojkës” në këtë mbledhje e befasoi fisin Khazraxh por e kënaqi fisin Aus. Këta të fundit shpresonin t’i ndalnin rivalët e tyre me ndihmën e “trojkës”.

Sir John Glubb thotë se Ebu Bekri dhe Umari “u nisën me të shpejtë për t’u përballur me këtë sfidë të re”. Si ndodh që vetëm Ebu Bekri dhe Umari duhej të përballeshin me një sfidë që “i kërcënonte” jo vetëm ata por edhe të gjithë myslimanët? Kush u dha atyre autoritet për t’u përballur me këtë “sfidë”? Në fund të fundit, ata s’ishin veçse pjesëtarë të zakonshëm të shoqërisë myslimane. Dhe si ndodh që ata, sikur të ishin në një mision të fshehtë, nuk e morën me vete askënd tjetër përveç Ebu Ubejdes?

Historiani në fjalë thotë gjithashtu se medinasit e ndjenin veten në pozitë dytësore në qytetin e tyre. Kjo gjë vërtet ndodhi por jo gjatë jetës së të Dërguarit. Ai i kishte trajtuar ensarët si mbretër dhe ata gjithmonë kishin një vend të veçantë në zemrën e tij. Por me të vdekur Muhammedi, gjithçka ndryshoi për ta dhe ata pushuan së qeni të zotë në shtëpitë e tyre.

 

Muhammed Husejn Hajkal

Sa e vështirë duhet të ketë qenë kjo gjë për Muhammedin, kur në të njëjtën kohë duhej të përballej me çështje aq kritike si mobilizimi i ushtrisë së Usames dhe fati i rrezikuar i ensarëve e i shoqërisë arabe, i ngjizur nëpërmjet Islamit? (“Jeta e Muhammedit”)

 

Pjesa e nënvizuar e kësaj pyetjeje është shumë domethënëse. Kjo flet se rreziku për ensarët ishte i qartë. Edhe vetë i Dërguari edhe miqtë e tij medinas po e ndjenin ekzistencën e një të lige që u rrinte pezull mbi kokë. Por kush mund t’i kërcënonte ensarët dhe për ç’arsye? Në kontekstin e ngjarjeve, është më se e qartë se të vetmit njerëz që mund t’i kërcënonin ensarët ishin mysafirët e tyre mekkas, pra muhaxhirët. Askush tjetër përveç muhaxhirëve nuk ishte në gjendje për ta vënë në rrezik sigurinë e ensarëve.

Fiset Aus dhe Khazraxh ushqenin xhelozi dhe dyshime ndaj njëri-tjetrit. Me këtë, ata ishin një mundësi e mirë manipulimi për armiqtë. Dhe ngase prijësit e tyre ishin të vetëdijshëm për këtë dobësi, ata ishin domosdo në pozitë mbrojtjeje në Sakife. Dhe në çastin kur ata filluan të flisnin për “dy udhëheqës, një për ju dhe një për ne”, ishte e qartë se flisnin nga një pozitë e brishtë dhe e dobët. Duke sugjeruar dy udhëheqës, ensarët ua kishin zbuluar kundërshtarëve brishtësinë e tyre.

Clausewitz^[1] shkruan se një shtet mund të nënshtrohet nëpërmjet trazirave të brendshme. Edhe një grup mund të nënshtrohet në të njëjtën mënyrë. Në rastin e ensarëve, ishte pikërisht efekti i përçarjeve të brendshme që ua kishte sjellë disfatën. Ata kishin ndërmarrë hapa tepër të gabuar. Saad ibn Ubade i kishte paralajmëruar se po ua shpallnin kundërshtarëve brishtësinë e tyre por gabimi ishte bërë tashmë sepse fisi Aus ishte i bindur se muhaxhirët do të ishin më të drejtë ndaj tyre sesa Saad bin Ubadeja i Khazraxhëve.

Në debatin e ashpër dhe të stërzgjatur të Sakifes, Ebu Bekri, ndër tjerash, u tha ensarëve se arabët nuk do të pranonin një udhëheqës tjetër përveç Kurejshit. Por do të ishte shumë më e saktë sikur të thoshte se një prijës jo-kurejshit do të ishte i papranueshëm për atë vetë, për Umarin dhe për disa muhaxhirë të tjerë. Në fund të fundit, nga e dinte ai se arabët nuk do ta pranonin udhëheqësinë e një personi që nuk ishte nga Kurejshi? Mos vallë fiset arabe i patën dërguar delegacione për t’i thënë se nuk do të pranonin një medinas si udhëheqës? Ebu Bekri i përfshiu të gjithë arabët në pikëpamjet e disa muhaxhirëve, të cilët donin ta merrnin pushtetin në duar.

 

John Alden Williams

Origjina e Kalifatit ka qenë njëra ndër pyetjet më të vështira në historinë islame. Shumica myslimane, sunnitët, kanë trashëguar dokumente që tregojnë se Kalifati erdhi në ekzistencë aty për aty, si reagim ndaj vdekjes së Profetit në vitin 632. Për sa kohë që ishte gjallë Profeti, ai kishte qenë udhëheqësi i përsosur, i hapur për të gjithë, i njerëzishëm, i butë, luftëtar, gjykatës dhe “gjithmonë i drejtë” sipas njerëzve të tij. Por tani, krejt papritmas, ai kishte vdekur.

Të përballur me këtë humbje dhe pa ndonjë pasardhës për të, shoqëria filloi të ndahej në fise. Me një veprim të beftë, Ebu Bekri dhe Umari arritën që ta impononin njërin prej tyre si udhëheqës. Një version i hollësishëm i ngjarjeve, i përcjellë nga vetë Umari kur ishte Kalif, është si vijon:

Unë do të them diçka që Zoti dëshiron ta them. Ai që e kupton dhe merr mësim, le ta ruajë pranë vetes kudo që të shkojë. Kam dëgjuar se disa thonë: “Po të vdesë Umari, kam për ta ndjekur filanin (d.m.th., Aliun). Askush le të mos e gënjejë vetveten duke thënë se pranimi i Ebu Bekrit ishte një punë e pamenduar, e cila u pranua pastaj. Nuk ishte kështu por Zoti na mbrojti nga e liga e saj. Ai që e pranon dikë si udhëheqës pa u konsultuar me myslimanët, le ta dijë se një pranim i tillë është i pavlefshëm dhe se që të dy rrezikojnë të vriten. Ajo që ndodhi është kjo:

Kur Zoti e mori të Dërguarin e Tij, ensarët (medinasit) na kundërshtuan dhe u mblodhën me prijësit e tyre në Sakifen e Benu Saidëve. Kurse Aliu dhe Zubejri bashkë me miqtë e tyre u ndanë nga ne. Atëherë muhaxhirët u mblodhën përreth Ebu Bekrit.

Unë i thashë Ebu Bekrit që të shkonim tek vëllezërit tanë ensarë. Në mes të tyre rrinte Sa’ad bin Ubadeja që ish’ i sëmurë. Atëherë folësi i tyre vazhdoi: “Ne jemi ndihmuesit e Zotit dhe ushtria e Islamit. Ju, o muhaxhirë, jeni farefisi ynë dhe një grup prej juve erdhi për t’u vendosur tek ne”.

Dhe kështu ata po përpiqeshin të na ndanin nga prejardhja jonë dhe të na e merrnin autoritetin. Unë desha të flas por Ebu Bekri më tha: “Butësisht Umar!” Unë s’doja ta zemërojë atë dhe ai foli në mënyrën e tij të papërsëritshme, më mirë se ç’do të flisja unë. Ai tha: “Të gjitha të mirat që i keni thënë për veten tuaj janë të vërteta. Por arabët nuk do të pranonin autoritet tjetër përveç Kurejshit, i cili është fisi më i mirë në mesin e arabëve përnga gjaku dhe prejardhja. Unë po jua sugjeroj njërin prej këtyre të dyve”. Pastaj ma kapi dorën mua dhe Ebu Ubejde ibn el-Xherrahut. (“Motive nga civilizimi islamik”, 1971). 

 

Me një veprim të beftë, siç thotë Dr. Williams, Ebu Bekri dhe Umari arritën ta impononin njërin prej tyre si udhëheqës të ri. Në të vërtetë, me veprimet e tyre të befta, Ebu Bekri dhe Umari u imponuan që të dy si udhëheqës. Ky veprim i tyre gjithashtu garantoi se Aliu dhe ensarët do të mbaheshin larg elitës prijëse. Në Sakife, fuqia dhe autoriteti kaluan në duart e tyre, ku edhe do të qëndronin. Edhe pas vdekjes së tyre, prijësit e ardhshëm të shoqërisë myslimane do të ishin përherë njerëz të vetëimponuar si prijës. Kjo ishte goditja më e fuqishme e strategjisë së tyre. Por “veprimi i beftë” u solli disa dobi të jashtëzakonshme vetë atyre.

Tipari më karakteristik i fjalimit të Ebu Bekrit në Sakife ishte kamuflazhi. Ky ishte edhe çelësi i suksesit të tij. Ndonëse ishte një kandidat për Kalif dhe një pjesëtar i opozitës ndaj ensarëve, ai e shfaqte veten si një njeri të painteresuar dhe si një palë e tretë, e paanshme. Po të hynte në Sakife si një kandidat ose si zëdhënës i muhaxhirëve, kundërshtimi i ensarëve do të ishte më i madh. Por ai tha:

“Po jua ofroj njërin nga këta dy burra: Umarin ose Ebu Ubejden. Zgjidheni njërin si prijës tuajin!”.

 

Ebu Bekri i lëvdoi ensarët dhe shërbimet e tyre të mëdha për Islamin por para se të gjithash, duke u dukur i paanshëm dhe i painteresuar, ai arriti t’i çarmatoste. Në lidhje me muhaxhirët, ai tha se ishin të parët në pranimin e Islamit dhe se i takonin fisit të vetë Profetit. Natyrisht, ensarët nuk mund t’i mohonin këto pretendime. Ai e përforcoi edhe më tej kauzën e muhaxhirëve duke përcjellë një thënie të të Dërguarit, në të cilin ai supozohet se ka thënë: “Udhëheqësit do të jenë nga Kurejshi”.

Si një çmim për t’u bërë sundues, Ebu Bekri ofroi që ensarët të bëheshin vezirët (këshilltarët) e tij. Por kjo s’ishte veçse një “kurth” për ensarët. Ata kurrë s’u bënë këshilltarë ose ndonjë gjë tjetër në qeverinë e Sakifes.

Duke i rikujtuar ngjarjet e Sakifes, Umari ankohej se ensarët kishin dashur “t’i ndanin nga prejardhja e tyre”. Por ç’ishte kjo prejardhje, prej të cilës ensarët e ndanin Umarin dhe në ç’mënyrë? Kjo fjali është e paqartë. Në të vërtetë, a nuk ishte Umari ai që po përpiqej t’i ndante ensarët “nga prejardhja e tyre”?

Kohë pas kohe, duket sikur Umari ka pasur probleme me kujtesën. Kishte raste kur ai i harronte urdhrat e Zotit të shpallur në Kur’an, siç pranonte edhe vetë dhe kishte raste të tjera, kur i harronte thëniet e të Dërguarit të Zotit. Sipas kësaj, duket se ai nuk i kujtonte dy ngjarje nga jeta e të Dërguarit, e para në Besëlidhjen e dytë të Akabes (viti 622) dhe e dyta në betejën e Hunejnit (viti 630). Që të dy ngjarjet kishin të bënin me ensarët.

Gjatë Besëlidhjes së dytë të Akabes, Ebu’l Hajthumi nga Jethribi (Medineja e ardhshme) e pyeti Muhammedin: “O i Dërguar i Zotit! Ç’do të ndodhë kur të bëhet i fuqishëm Islami? A do të largohesh nga Jethribi dhe të kthehesh në Mekke për ta bërë atë kryeqytetin tënd?”.

“Kurrë!” kishte qenë përgjigja e prerë e të Dërguarit të Zotit. “Nga kjo ditë, gjaku juaj është gjaku im dhe gjaku im është gjaku juaj. Kurrë s’kam për t’ju lënë. Unë dhe ju do të jemi gjithnjë të pandarë”.

Pastaj erdhi koha kur Islami u bë i fuqishëm dhe Muhammedi nuk e harroi premtimin që u kishte dhënë. Ai e bëri Medinen kryeqytet të Islamit. Muhammedi kurrë nuk u tha muhaxhirëve mekkas se gjaku i tij ishte gjaku i tyre dhe se gjaku i tyre ishte gjaku i tij. Ishte, pra, Umari që po përpiqej t’i ndante ensarët nga “prejardhja e tyre” dhe jo e kundërta.

Rasti i dytë ishte menjëherë pas betejës së Hunejnit. I Dërguari u kërkoi ensarëve të mblidheshin në një çadër në Xhirana dhe pasi u mblodhën, u tha:

“...Unë kurrë s’kam për t’ju lënë. Po të shkojë i gjithë njerëzimi në një anë dhe medinasit në anën tjetër, s’ka dyshim se unë do të shkoja në rrugën e medinasve. I bekoftë Zoti ata, bijtë e tyre dhe bijtë e bijve të tyre përgjithmonë!” 

I Dërguari i Zotit u kishte thënë ensarëve se ai do të shkonte në rrugën e tyre edhe sikur e gjithë bota të ecte në një rrugë tjetër. Duke i kundërshtuar dhe duke i nënshtruar ensarët, nuk është e vështirë të shihet se në ç’rrugë shkuan muhaxhirët. Muhammedi dhe ensarët kishin zgjedhur një rrugë për të ecur. Por në Sakife, muhaxhirët zgjodhën një rrugë tjetër për vetveten.

Umari gjithashtu flet edhe për një “autoritet”, të cilin ensarët po përpiqeshin “ta merrnin” prej tyre. Edhe kjo fjali e tija është tejet e paqartë, njësoj si fjalia paraprake. Për cilin autoritet po fliste Umari? Dhe tekefundit, çfarë autoriteti kishte ai? Kush ia kishte dhënë atë autoritet që tani ensarët po përpiqeshin t’ia merrnin? Përse u nis ai për në Sakife në radhë të parë? A nuk shkoi atje pikërisht për ta marrë autoritetin nga ensarët?

Mbledhja në Sakife kishte vetëm një pikë në “rend të ditës” dhe ajo ishte “autoriteti”. Ebu Bekri dhe Umari ishin ata që arritën ta merrnin në duar këtë autoritet. Sapo e kishin siguruar, Umari mund të guxonte të bëhej kritik dhe t’i qortonte ensarët se ishin përpjekur për ta ndarë atë nga “prejardhja” e tij dhe për t’ia marrë “autoritetin” që i takonte. Siç thamë edhe më sipër, kur vdiq i Dërguari, Ebu Bekri nuk ishte i pranishëm në xhami. Ai ishte në Sunh, në pak largësi nga Medineja. Mungesa e tij e la Umarin të merakosur. Ai nxori një shpatë dhe kërcënoi se do ta vriste gjithkënd që do të thoshte se Profeti kishte vdekur. Kjo gjendje histerike e Umarit buronte nga frika se myslimanët e pranishëm në xhami do t’i shprehnin besnikëri Ali ibn Ebu Talibit dhe se do ta njihnin si udhëheqësin e tyre. Por duke mos e ditur se kur do të vinte Ebu Bekri, ai u kthye drejt Ebu Ubejdes dhe i tha:

O Ebu Ubejde! Ma zgjat dorën dhe unë do t’ta shpreh besnikërinë time që ti të bëhesh udhëheqës i myslimanëve. E kam dëgjuar të Dërguarin të thotë se ti je i besueshmi i këtij populli.

Por Ebu Ubejdeja e refuzoi këtë gjë dhe ia ktheu:

Si mundesh o Umar, të ma ofrosh mua Kalifatin kur në mesin tonë ndodhet një njeri si Ebu Bekri? Mos vallë ke harruar se ai është “i sinqerti” dhe i dyti nga të dy, kur ata ishin në shpellë bashkë me të Dërguarin?  

Përgjigja e Ebu Ubejdes e la të pafjalë Umarin. Ai me shumë gjasa u bë sërish “histerik”, duke kërcënuar se do ta vriste gjithsecilin që do të thoshte se i Dërguari kishte vdekur, duke mbetur në këtë gjendje derisa erdhi Ebu Bekri. Kur erdhi ky i fundit, Umari përnjëherë e tejkaloi atë gjendjen e tij “histerike”.

Disa çaste më pas, “trojka” e përbërë nga Ebu Bekri, Umari dhe Ebu Ubejdeja u nis drejt Sakifes. Atje, Ebu Bekri i ftoi ensarët që ta pranonin si udhëheqës Ebu Ubejden ose Umarin. Me këtë, për më pak se një orë, Ebu Ubejdeja, varrmihësi i Medines, pranoi dy oferta për kurorën e Arabisë, njëherë nga Umari dhe pastaj nga Ebu Bekri. Ai duhet të ketë qenë një njeri vërtet i jashtëzakonshëm mbasi paska merituar një ofertë të tillë jo vetëm nga një por nga dy persona të tillë.

Në të vërtetë, përveç faktit se ishte njëri nga konvertitët më të hershëm, Ebu Ubejdeja s’kishte ndonjë gjë tjetër për të rënë në sy. Në lidhje me të, historiani britanik Sir William Muir, në veprën “Jeta e Muhammedit”, shkruan:

Nuk kishte asgjë në biografinë e Ebu Ubejdes që do t’i jepte pikë në pretendimin për t’u bërë Kalif. Ai u përmend nga Ebu Bekri vetëm për hir të faktit se ishte i vetmi kurejshit tjetër i pranishëm përveç Umarit.

 

Sir William Muir ka plotësisht të drejtë kur thotë se në biografinë e Ebu Ubejdes nuk kishte asgjë që do ta përforconte një pretendim për të qenë Kalif. Por çfarë kishte vërtet në biografinë e Umarit për ta bërë atë një njeri që e meritonte Kalifatin? Ku dhe kur ishte dalluar ai në shërbimet e tija për Islamin, qoftë në fushëbetejë dhe qoftë në paqe?

Në këtë rast, historiani në fjalë shpreh habi se si mundej Ebu Bekri t’ia ofronte Kalifatin Ebu Ubejdes, një njeri pa asgjë të madhe në biografinë e tij. Me sa duket, historiani nuk ka kuptuar se në rastin që po studiojmë, kualifikimet e një kandidati nuk kishin fare rëndësi. “Trojka” e pushtetarëve do t’ia ofronte Kalifatin cilitdo nga muhaxhirët, përderisa ky person nuk ishte Ali ibn Ebu Talibi ose ndonjë pjesëtar tjetër i familjes së Muhammedit, të Dërguarit të Zotit.

Sir William Muir thotë se Ebu Bekri e përmend Ebu Ubejden thjesht sepse ai ishte i vetmi kurejshit tjetër i pranishëm në mbledhje. Sërish ka të drejtë. Megjithatë, duhet të mbahet mend se Ebu Bekri dhe Umari ishin të zënë me detyrën tejet të rëndësishme të emërimit të një Udhëheqësi për “Mbretërinë e Qiejve” në tokë. Dikush mund të pyesë në guxonin të ishin aq të pakujdesshëm sa ç’ishin. Dhe ç’do të kishte ngjarë vallë sikur në vend të Ebu Ubejdes, një tjetër nga Kurejshi, të themi Ebu Sufjani, të ishte i pranishëm në mbledhje? A do t’ia ofronte Ebu Bekri Kalifatin edhe atij? Me shumë gjasa po. Në fund të fundit, Ebu Sufjani jo vetëm që ishte një pjesëtar i Kurejshit por ishte edhe njëri nga prijësit e këtij fisi, gjë që nuk ishte as Ebu Ubejdeja dhe as Umari.

Umari dhe Ebu Bekri po përpiqeshin t’ia jepnin fronin e Arabisë një njeriu “të kualifikuar” sipas standardit të tyre. Por a ishte vallë ky fron një pronë personale që ata mund t’ia falnin kujt të donin? Po të jetë ashtu, kush ua fali atyre këtë të drejtë në radhë të parë? Në fund të fundit, është më se e qartë se ata nuk e trashëguan. Dhe sikur të mos ua kishte falur askush, atëherë ç’të drejtë kishin ata t’ia jepnin dikujt? Ata po ofronin diçka që nuk u takonte atyre. Nëse pranojmë se ata nuk ishin bërë pronarë të kësaj gjëje në mënyrë legjitime, në mënyrat që Zoti i lejon, atëherë duhet të pranojmë se ata posedonin diçka, të cilën e kishin uzurpuar.

 

Gara për t’u bërë udhëheqës pas vdekjes së Profetit ishte e hapur vetëm për pjesëtarët e Kurejshit dhe jo për myslimanët e tjerë. Ebu Bekri, Umari dhe Ebu Ubejdeja i krijuan rregullat e lojës, të cilat nuk do të ishin fare fleksible. Edhe Hashimitët ishin pjesë e Kurejshit por ata ishin lënë jashtë kësaj gare. Si do të arrihej kjo gjë?

Ky ishte një problem për “trojkën”. Ata arritën ta zgjidhnin problemin me një instinkt jetik për mbijetesën në shkretëtirë. Ata shpallën se familja Hashim kishte dhënë tashmë një Profet për arabët. Ky ishte një nder i madh për ta, me të cilin duhej të ishin të kënaqur. Sa për pasardhësin e tij, nuk do të ishte në interes të shoqërisë myslimane që ai të vinte po nga kjo familje. Andaj, do të duhej që familjet e tjera ta jepnin pasardhësin.

I mbetej “trojkës” të vendoste se cilat familje mund të ishin në garë. Natyrisht, fiset të cilëve u takonin ata vete, ishin të preferuar. Në këtë mënyrë, argumenti më i madh për fisin Kurejsh, gjegjësisht fakti se Muhammedi ishte prej tyre, u bë njëkohësisht edhe argumenti më i madh për ta përjashtuar familjen e të Dërguarit nga kjo “garë” për pushtet. Hashimitët u “diskualifikuan” vetëm për shkak të faktit se Muhammedi ishte nga familja e tyre.

Umari bëri një kthim prej 180 shkallësh në Sakife. Para se të shkonte atje, ai thoshte se sikur familja e njëjtë, prej të cilës vinte Profeti, ta jepte edhe pasardhësin e tij, “arabët” do të rebeloheshin kundër tyre. Por kur u konfrontua me ensarët në Sakife, ai tha se “arabët” nuk do ta pranonin udhëheqësinë e një njeriu që nuk do t’i takonte fisit të njëjtë, të cilit i takonte edhe i Dërguari i Zotit. Ai dhe Ebu Bekri e përkrahën pretendimin e tyre për Kalifatin duke thënë se i takonin fisit të njëjtë me Muhammedin, përkundër ensarëve që ishin një fis krejtësisht tjetër.

Maulana Ebu’l Ala Maududiu nga Pakistani ka përpiluar disa përshkrime tejet ekstravagante të Kurejshit. Ai thotë se pjesëtarët e Kurejshit ishin njerëz me aftësi dhe shkathtësi të jashtëzakonshme dhe se ata i kanë prodhuar udhëheqësit e myslimanëve. Për ta përkrahur këtë pretendim, ai ka përcjellë disa thënie në lidhje me superioritetin e tyre, të cilat sipas tij, janë thënë nga i Dërguari i Zotit dhe nga Ali ibn Ebu Talibi.

Por është po kaq e mundur që ensarët të prodhonin udhëheqës po aq të mëdhenj e madje edhe më të mëdhenj se ata të Kurejshit. Megjithatë, “trojka” i ndaloi në Sakife dhe shoqëria myslimane kurrë nuk arriti të përfitonte nga talenti i tyre për udhëheqësi.

Autenticiteti i thënies që Maududiu ia mvesh Aliut, është krejtësisht i dyshimtë. Aliu vështirë se do të kishte arsye për ta lëvduar Kurejshin. Ai ishte katërmbëdhjetë vjeç kur ata e bënë përpjekjen e tyre të parë për ta ndalur Muhammedin. Aliu u përball me këtë sfidë. Shpata e tij gjithnjë do të rrinte lagur me gjakun e tyre pagan. Aliu dhe Kurejshi gjithmonë do të ishin në një konfrontim jetësor me njëri-tjetrin.

Myslimanët shiitë e kundërshtojnë zgjedhjen e udhëheqësve thjesht duke u mbështetur në pandehje ose në moshë. Sipas tyre, cilësitë vendimtare për të zgjedhur një udhëheqës s’kanë të bëjnë fare me moshën e tij ose me lidhjen që ka me Kurejshin. Ajo që është me rëndësi është karakteri, integriteti i tij si person, aftësitë dhe përvoja. Karakteri vjen në fillim. Si do të orientohej udhëheqësi i myslimanëve në jetë, jo vetëm kundrejt një roli të caktuar, por në planin afatgjatë dhe të gjithëpërfshirës? Kjo është një çështje me rëndësi.

Zgjedhja e udhëheqësit meriton një hulumtim të thellë, i cili zgjatet shumë përtej sjelljes etike. Në fund të fundit, udhëheqësia e myslimanëve nuk është një çmim në një garë moraliteti. Ky njeri duhet të jetë jo vetëm njeri me karakter dhe integritet, por edhe i aftë dhe me përvojë. Me fjalë të tjera, rregulli duhet të jetë zgjedhja e kandidatit më të mirë në çdo kuptim, gjegjësisht zgjedhja e një kandidati, me karakter të fortë dhe me aftësi që janë demonstruar, jo një ose dy herë, por shumë herë me radhë. Dhe kuptohet, ai duhet ta ketë një cilësi të pazëvendësueshme shtesë, të quajtur takva (droje nga Zoti).

Zgjedhësit, në ekziston diçka e tillë, kanë për detyrë të bëjnë një hulumtim të kujdesshëm dhe të hollësishëm të cilësive dhe prapavijës personale të personit që kandidohet për pozitën më të lartë të Islamit. Ata duhet ta masin kompetencën e tij, gjykimin, pavarësinë dhe këndvështrimin e tij filozofik, për të kuptuar në është ky personi, të cilin mund ta pranojnë si Kalif.

Siç shpjeguam, karakteri dhe aftësitë e kandidatëve për t’u bërë Kalif, nuk u diskutuan fare në Sakife. Këto ishin çështje “irelevante”. Retorika e muhaxhirëve dhe e ensarëve sillej përreth një pyetjeje të vetme: a duhej të ishte një muhaxhir ose një ensar udhëheqësi i ardhshëm i myslimanëve?

Ensarët e pranuan disfatën në Sakife kur u përballën me argumentimin e kundërshtarëve të tyre muhaxhirë, sipas të cilëve Kalifati ishte e drejtë e Kurejshit, për arsyen e vetme se vetë Muhammedi kishte qenë nga Kurejshi. 

 

51. Sakifeja dhe logjika e historisë 

Në hyrjen e veprës folëm në lidhje me tendencën e pjesës më të madhe të orientalistëve për t’i pranuar si fakte të padiskutueshme disa thënie dhe disa pretendime të dyshimta, të vendosura në qarkullim para shumë kohësh nga historianët e paguar “oborrtarë” të qeverive të Damaskut dhe Bagdadit, që të dyja trashëgimtare të qeverisë së Sakifes. Për shembull, në mesin e tyre ka një konsensus për atë se i Dërguari i Zotit nuk emëroi një pasardhës dhe se nuk u tregoi myslimanëve se si duhej ta zgjidhnin udhëheqësin e qeverisë, të cilën ai e kishte themeluar. Sipas tyre, ai vdiq duke ua lënë të gjitha këto gjëra shoqërisë myslimane.

Disa pranime symbyllur të këtij pretendimi u përmendën tashmë në kapitullin 44. Në vijim, po përcjellim edhe një shembull të tillë:

Muhammedi vdiq më 8 Qershor të vitit 632, pa lënë kurrfarë udhëzimi në lidhje me kreun e ardhshëm të shoqërisë myslimane...

Kjo fjali gjendet në artikullin e titulluar “Kalifati”, në faqen 643, në vëllimin e katërt të botimit të katërmbëdhjetë të Encyclopedia Britannica. Ndonëse është një fjali tipike propagande, edhe një vepër madhështore si Encyclopedia Britannica e ka pranuar si një fakt të padiskutueshëm. Ndonëse është gënjeshtra me ndikimin më të madh përçarës në historinë e Islamit, kjo ide vazhdon të mbijetojë e pasfiduar për shekuj me radhë.

Edhe përkundër faktit se orientalistët kurrë s’e sfiduan këtë gënjeshtër shekullore, prapëseprapë shfaqen disa pyetje kritike. Këto pyetje që kanë të bëjnë me etosin e Islamit dhe të filozofisë politike të Muhammedit, janë radhitur më poshtë. Të gjitha mbështeten në supozimin se Muhammedi nuk la pasardhës dhe se ai nuk u dha ndjekësve të tij kurrfarë udhëzimi në lidhje me qeverinë e ardhshme të shoqërisë myslimane.

Andaj, kur ai vdiq, shoqëria myslimane e gjeti veten në mes të një kaosi.

Pyetjet:

1. A  emëroi ose jo një pasardhës Muhammedi, i Dërguari i Zotit dhe themeluesi i Shtetit të Medines?


2. Ç’mund të ketë qenë shkaku ose shkaqet për këtë dështim të supozuar të Muhammedit për ta emëruar pasardhësin e tij?


3. Nëse Muhammedi nuk emëroi vetë një pasardhës, a e ngarkoi ai shoqërinë myslimane me këtë detyrë?


4. Ngase shoqërisë myslimane i mungonin udhëzimet për ta zgjedhur udhëheqësin, a përgatitën shokët e Muhammedit rregulla dhe principe të caktuara, sipas të cilave duhet të zgjidhej një njeri për këtë detyrë?


5. Ç’ishte qëndrimi i ndjekësve më të shquar të Muhammedit kundrejt çështjes së udhëheqësisë së shoqërisë myslimane pas vdekjes së tij?


6. Ç’ishte praktika e Muhammedit në çështjen e zgjedhjes dhe emërimit të zyrtarëve?


7. Ç’është verdikti kuranor në lidhje me praktikat e Muhammedit?


8. Ç’bëri vërtet Muhammedi për pasardhësinë e tij?


9. Ç’ndodhi vërtet pas vdekjes së Muhammedit?


10. Çfarë rëndësie ka pyetja e pasardhësisë në histori?

 

1. 1.        A  emëroi ose jo një pasardhës Muhammedi, i Dërguari i Zotit dhe themeluesi i shtetit të Medines?

Asnjë njeri dhe pa dyshim asnjë mysliman s’do të thoshte se Muhammedi nuk ishte i kualifikuar për ta emëruar pasardhësin e tij. Një myslimani as që i kalon nëpër mendje se të Dërguarit i mungonte aftësia e nevojshme për të zgjedhur një pasardhës për veten.

Arabët ishin një popull i ashpër, injorant dhe pa kurrfarë ligji. Muhammedi i përhapi Ligjet e Zotit në mesin e tyre dhe u kërkoi t’i respektonin dhe t’u bindeshin. Ai krijoi një organizim politik të quajtur “Shteti i Medines”, në të cilin kompetencat e tija ishin të pakufizuara. Ai i zgjidhte të gjithë funksionarët, qofshin civilë ose ushtarakë. Ai kishte autoritet për ta emëruar ose për ta liruar nga detyra një zyrtar në mënyrë arbitrare dhe pa qenë i detyruar të jepte arsyetime.

Sjellja e Muhammedit ishte një sjellje e themeluar në principe. Në të vërtetë, aq shumë themelohej në principe dhe në standarde sjellja e tij, sa mund të thuhej lirisht se ai ishte “i parashikueshëm”. Të gjithë myslimanët e dinin se ai domosdo do t’i vendoste personat më të aftë në pozitat kyçe dhe e dinin se këtë gjë do ta bënte pa u konsultuar me ta. Ai kurrë nuk i dha autoritet ndonjërit prej shokëve të tij për të emëruar zyrtarë. Sipas kësaj, mund të thuhet se vetëm Muhammedi ishte mjaft i kualifikuar për të emëruar një pasardhës të vetin dhe se askush nuk mund ta bënte këtë gjë në vend të tij.

 

1. 2.        Ç’mund të ketë qenë shkaku (ose shkaqet) për këtë dështim të supozuar të Muhammedit në emërimin e pasardhësit të tij?

   Nëse Muhammedi vdiq pa e emëruar pasardhësin dhe trashëgimtarin e tij, ai mund të kritikohej se nuk e kishte kryer si duhet detyrën. Kushdo që pretendon se ai nuk emëroi një pasardhës, thotë se Muhammedi e la anijen e brishtë të Islamit në mes të valëve të tërbuara, pa një kompas, pa spirancë dhe pa kapiten, duke e lënë krejtësisht në mëshirë të erërave dhe të valëve. Që një gjë e tillë të jetë e vërtetë, duhet të supozojmë se ai ishte i pavetëdijshëm për interesat më të rëndësishme të shoqërisë myslimane dhe se ishte i pakujdesshëm ndaj mirëqenies së gjeneratave të ardhshme të myslimanëve.

Një “pakujdesi” e tillë mund të kishte tre shkaqe. Muhammedi, pra, do t’i lejonte vetes të ishte kaq “i pakujdesshëm” vetëm nëse supozojmë se:

1. Të gjithë pjesëtarët e shoqërisë myslimane ishin të mençur, të urtë, i druheshin Zotit dhe e donin Atë. Të gjithë kishin një njohuri të përsosur të interpretimit të Kur’anit. Përveç kësaj, të gjithë ishin të barabartë në çdo drejtim dhe Djalli e kishte të pamundur t’i manipulonte dhe t’i bënte të devijojnë. Për këtë arsye, Muhammedi mundej lirisht t’ia linte fatit zgjedhjen e pasardhësit të tij. Ai mund ta qetësonte veten me idenë se kushdo që të bëhej udhëheqës i shoqërisë myslimane, do të ishte njeriu i duhur, të cilit do të mund t’i dorëzohej qeverisja e Medines dhe e të gjithë shoqërisë myslimane.
   Por gjendja nuk ishte dhe nuk mund të ishte e tillë. As për dy persona nuk mund të pretendohet se janë të barabartë në aftësi, karakter dhe sjellje. Muhammedi e dinte se jo të gjithë arabët që e pranuan Islamin ishin myslimanë të sinqertë. Në mesin e tyre kishte një numër të madh “hipokritësh” ose “myslimanësh formalë”. Prania e tyre në Medine dëshmohet edhe nga vetë Kur’ani. Ata e pranuan Islamin së jashtmi por në zemrat e tyre vazhduan të ishin paganë. Ata ishin armiq të Muhammedit, të Islamit dhe të shtetit që ai e kishte themeluar. Ata ishin “agjenti i fshehtë” i paganizmit në Medine, i gatshëm për ta shfrytëzuar rastin e parë që do të shfaqej për ta shkatërruar Islamin. Sikur Muhammedi ta linte shtetin e ri pa një udhëheqës, ai vetëm sa do t’ua kishte falur këtyre sabotuesve ideologjikë armën e nevojshme për ta shkatërruar atë. Muhammedi e dinte këtë gjë dhe ai nuk vdiq papritmas, por pas një sëmundjeje të stërzgjatur. Ai pati mjaft kohë për t’u marrë me punët më të rëndësishme të Shtetit, në mesin e të cilave zgjedhja e një pasardhësi ishte më e rëndësishmja. Gjëja e vetme që Muhammedi s’do ta kishte bërë, do të ishte ta linte qeverinë, që ishte “Mbretëria e Qiejve” mbi tokë, në duart e fatit ose në duart e një aventuristi dosido.


2. Muhammedi nuk e donte vërtet Islamin. Ai ishte i prirë vetëm nga ambiciet personale. Ai vetëm dëshironte ta sundonte Gadishullin Arabik dhe Islami ishte thjesht instrumenti që do ta shfrytëzonte për këtë qëllim. Por pasi i realizoi ambiciet e tija, ai filloi të mos e vriste mendjen fare për ardhmërinë e qeverisë dhe të shtetit. Për të, ishte krejtësisht irelevante në pas vdekjes së tij, arabët do t’i mbeteshin besnikë Islamit ose do t’i riktheheshin idhujtarisë dhe barbarizmit.
   Por ç’mund të jetë më absurde sesa të mendohet se Muhammedi nuk e donte Islamin? Në Mekke, ai duroi kundër torturës, urisë, etjes, nënçmimit dhe dëbimit, vetëm për hir të Islamit. Me të arritur në Medine, prej tij priteshin sakrifica akoma më të mëdha në emër të fesë. Dy xhaxhallarë, tre kushërinj, dy bij të adoptuar, një vëlla qumështi dhe shumë miq të tij u vranë në mbrojtje të Islamit. Pas një kohe, ai u bë sovran i gjithë Arabisë por standardi i jetesës së tij nuk ndryshoi. Shumë pjesëtarë të shoqërisë ishin të mjerë dhe ai i ushqente. Muhammedi i ushqente me ushqimin e tij dhe shumë shpesh, vetë ai dhe fëmijët e tij duhet të mbeteshin të uritur. Kjo vazhdoi vite me radhë. Të gjitha këto sakrifica ai i bëri vetëm për ta bërë më të fuqishëm Islamin.
   Në Mekke, Kurejshi i ofroi Muhammedit fuqi dhe pasuri, vetëm që ta linte misionin e tij si Profet i Islamit. Por ai i refuzoi të gjitha, me çfarë edhe e refuzoi “ambicien” në përgjithësi. Mbase për të, kurrë nuk ekzistoi një gjë e quajtur “ambicie”. Themeli i përpjekjes së Muhammedit për Islamin ishte dashuria e tij për të. Ishte pikërisht kjo dashuri që do ta përkrahte nga fillimi deri në fund. “Ambicia” e tij e vetme në jetë ishte që ta shihte Islamin të përjetshëm. Ai e realizoi këtë “ambicie” sepse sot shohim se Islami është bërë vërtet i përjetshëm.


3. Muhammedi nuk e emëroi pasardhësin e tij sepse kishte frikë nga kundërshtimet. Por gjithkush e di se Muhammedi nuk kishte fare lidhje me frikën. Ai e sfidoi paganizmin në një kohë kur ishte krejtësisht i vetëm në tërë botën dhe kur e gjithë botë ishte armiqësore kundër tij. Paganizmi bëri çmos për ta thyer por dështoi. Më në fund, ai e theu paganizmin. Me guximin e tij, ai ngadhënjeu kundër një bote të tërë. Në dy nga pesë betejat e mëdha të Islamit, myslimanët u mundën dhe filluan të iknin nga fushëbeteja. Por ai qëndroi i palëkundur dhe nuk iku. Ai madje u bë streha ku do të fshiheshin të tjerët që iknin. Prania e tij e ringjallte guximin e myslimanëve dhe ata ktheheshin në betejë.
   Pas betejës së Hunejnit, e gjithë Arabia ishte nën këmbët e Muhammedit dhe asnjë fis ose lidhje fisesh nuk mundej ta sfidonte fuqinë e tij, e cila ishte tashmë fuqia supreme në Gadishull. Andaj, pretendimi se ai mund të kishte frikë nga kundërshtimi i dikujt, nuk mund as të përmendet.

 

1. 3.        Nëse Muhammedi nuk emëroi vetë një pasardhës, a e ngarkoi ai shoqërinë myslimane me këtë detyrë?

Emërimi i udhëheqësit të shoqërisë myslimane ishte në çështje, rëndësinë e madhe të të cilës Muhammedi e kuptonte. Por për një arsye të panjohur, ai nuk emëroi pasardhës. Arsyeja e vetme për këtë gjë mund të jetë që ai t’ia ketë lënë këtë detyrë shoqërisë myslimane.

Por as Ebu Bekri ose Umari dhe as historianët e mëvonshëm sunnitë nuk kanë pasur një pretendim të tillë. Ata kur nuk kanë pretenduar për shembull se Muhammedi ka thënë: “O myslimanë! Unë nuk dua të emëroj një pasardhës”. , “O myslimanë! Unë nuk mundem të emëroj një pasardhës” ose “Unë s’jam i aftë për të emëruar një pasardhës. Andaj po ju ngarkoj juve me këtë përgjegjësi. Kur të vdes, ju zgjidhni një udhëheqës nga mesi juaj!”

Asnjeri nuk i ka veshur të Dërguarit një thënie të tillë. Muhammedi nuk u dha ndjekësve të tij autoritet për të emëruar as edhe ndonjë zyrtar të zakonshëm dhe jo më udhëheqësin e ardhshëm të Shtetit Islam.

 

1. 4.        Ngase shoqërisë myslimane i mungonin udhëzimet për ta zgjedhur udhëheqësin, a përgatitën shokët e Muhammedit rregulla dhe principe të caktuara, sipas të cilave duhej të zgjidhej një njeri për këtë detyrë?

Ndjekësit e Muhammedit kurrë nuk përgatitën ndonjë sistem rregullash që do t’i udhëzonte gjatë zgjedhjes së një udhëheqësi. Në këtë çështje, ata thjesht vepruan sipas nevojave të çastit. Së pari ata e emëruan udhëheqësin dhe pastaj e formuluan një “rregull” ose një “princip” për zgjedhjen e tij. Shoqëria myslimane i “zgjodhi” katër Kalifët e parë ose “Kalifët e drejtudhëzuar”,siç njihen në histori. Zgjedhja e secilit prej tyre solli në zbulimin e një “principi” të ri dhe më në fund, këto katër “principe” u integruan në mendimin politik të myslimanëve.

Por shumë shpejt, një Kalif tjetër erdhi në fuqi në Siri. Ardhja e tij në pushtet solli deri në zbulimin e një “principi” të ri të quajtur “fuqia ka të drejtë”. Ky “princip” i bëri të panevojshme dhe të pavlefshme principet e tjera. Duke filluar nga ajo kohë, Kalifati do të ishte çmimi që do ta fitonte gjithsecili që do ta përdorte fuqinë në mënyrë më brutale se kundërshtari i tij. Ky “princip” gjeti një përkrahje universale në mesin e myslimanëve përgjatë historisë së tyre të gjatë.

 

1. 5.        Ç’ishte qëndrimi i ndjekësve më të shquar të Muhammedit kundrejt çështjes së udhëheqësisë së shoqërisë myslimane pas vdekjes së tij?

Myslimanët sunnitë thonë se Ebu Bekri dhe Umari ishin ndjekësit më të shquar të Muhammedit. Ishin, pra, pikërisht këta ndjekës më të rëndësishëm të tij që e morën në duar qeverinë e Medines, në një kohë kur Aliu dhe Hashimitët ishin të zënë me varrimin e të Dërguarit.

Me të vdekur Profeti, ndjekësit e tij më të shquar u mblodhën në një kasolle në Sakife për t’u kandiduar për udhëheqësinë e shoqërisë myslimane. Sipas tyre, kjo udhëheqësi ishte aq e rëndësishme sa ata nuk mund ta shtynin për më vonë, as sa për ta varrosur trupin e bamirësit dhe mësuesit të tyre të vdekur. Lufta e egër për pushtet filloi vetëm disa minuta pas vdekjes së Profetit. Zemaksheriu (v.1144), njëri nga historianët dhe dijetarët më të famshëm sunnitë, shkruan:

Ishte koncenzusi i të gjithë shokëve të Profetit se pasardhësi i tij duhet të caktohej menjëherë. Ata besonin se kjo ishte madje më me rëndësi se pjesëmarrja në varrimin e mësuesit të tyre. Ishte pikërisht ky fakt që i detyroi Ebu Bekrin dhe Umarin t’u drejtoheshin myslimanëve. Ebu Bekri tha: “O njerëz, më dëgjoni! Ata nga ju që e kanë adhuruar Muhammedin, le ta dinë se Muhammedi ka vdekur. Por ata që e kanë adhuruar Zotin, le ta dinë se Ai është gjallë dhe kurrë nuk vdes. Ngase Muhammedi ka vdekur, ju duhet të vendosni tani se kush do të jetë udhëheqësi juaj i ri”.  Njerëzit thanë se kishte të drejtë dhe se duhej të zgjidhej udhëheqësi i ri. Ne, sunnitët dhe mutezilitët, besojmë se shoqëria myslimane duhet të ketë një udhëheqës në çdo kohë. Logjika e shëndoshë e imponon një gjë të tillë. Gjithashtu, i Dërguari i Zotit kishte përpiluar ligje dhe kishte dhënë urdhra në lidhje me mbrojtjen e Islamit, mbrojtjen e Medines dhe mbrojtjen e Arabisë. Pas vdekjes së tij, do të duhej të kishte një njeri që do t’i përcillte në praktikë këto ligje dhe që do t’i ekzekutonte urdhrat e tij”.

 

Nga ajo që thuhet më sipër mund të kuptojmë se shokët e të Dërguarit e kishin kuptuar se sa e rëndësishme ishte që shoqëria myslimane të kishte një udhëheqës. Ata e dinin se sikur të mos kishte askënd për t’i implementuar ligjet dhe urdhrat e përpiluar nga i Dërguari, shoqëria myslimane do të binte në një gjendje kaosi.

Këto fjalë po mbyten në ironi!!! Shokët e Profetit ishin të bindur se ishte e një rëndësie jetike që shoqëria myslimane të kishte një udhëheqës. Dhe me sa duket, vetëm një njeri nuk ishte i këtij mendimi: vetë Muhammedi. Në fund të fundit, sikur të ishte ashtu, ai do të caktonte një udhëheqës për shoqërinë myslimane. Me sa duket nga shënimet e këtyre historianëve, Muhammedi ishte njeriu i vetëm, të cilit s’i shkoi ndërmend se do të duhej të kishte një person për t’i implementuar urdhrat dhe ligjet që ai vetë i kishte përpiluar.

Ndjekësit e tij më të shquar nuk morën pjesë në varrimin e Muhammedit. Për ta, më me rëndësi se ky takim ishte zgjedhja e një udhëheqësi të ri. Problemi ishte tejet i koklavitur por ata e “zgjodhën” shumë thjesht, duke e emëruar njërin nga mesi i tyre (Ebu Bekrin) si udhëheqës të ri.

Pas dy vitesh, Ebu Bekri ishte duke vdekur. Në shtratin e vdekjes, ai e emëroi Umarin për udhëheqës të ri të myslimanëve. Duke e bërë këtë gjë, ai jo vetëm që e dinte se po e kryente detyrën e tij më të rëndësishme por e dinte edhe se do t’i jepte llogari Zotit sikur të mos e kryente si duhej.

Esmaja, gruaja e Ebu Bekrit, thotë se kur i shoqi ishte në shtratin e vdekjes, Talhaja erdhi tek ai dhe i tha: “O Ebu Bekr! Ti e ke bërë Umarin udhëheqës të myslimanëve dhe e di se ai ishte një njeri i ashpër në kohën kur ti ishe Kalif. Tani që do të jetë krejt i lirë, nuk mund të paramendoj se si ka për t’i shtypur myslimanët. Pas pak kohe do të vdesësh dhe do të jesh në prani të Zotit. Atëherë do të duhet t’i japësh Atij llogari për veprimet e tua. A e ke përgatitur përgjigjen tënde?”. Ebu Bekri u ngrit pak dhe i tha: “O Talha! A po përpiqesh të më trembësh? Tani më dëgjo dhe dije se kur të takohem me Zotin tim, do t’i them se unë e kam bërë udhëheqës njeriun më të mirë të kësaj shoqërie”.

Pas kësaj, Ebu Bekri shtoi se njohja dhe përvoja e gjatë me Umarin e kishte bindur se askush tjetër përpos tij nuk mund ta bartte ngarkesën e Kalifatit. Andaj, ai ishte i bindur se përgjigja e tij do ta kënaqte Zotin.

Ebu Bekri e dinte se do të duhej të përgjigjej në Gjyqin e Zotit për emërimin e Umarit si pasardhës dhe ishte bindur se nuk mund të kishte zgjedhur një njeri më të mirë. Merakosja e Talhasë për llogarinë që Ebu Bekri do t’ia jepte Zotit vetëm flet për vetëdijen e tij të lartë në lidhje me detyrën për ta urdhëruar të mirën dhe për ta ndaluar të ligën.

Ç’ironi! Të gjithë ndjekësit e Muhammedit ishin idhujtarë para se të vinte Muhammedi dhe t’i konvertonte në Islam. Tani, si myslimanë të devotshëm, ata ishin të vetëdijshëm se do t’i përgjigjeshin Zotit në lidhje me përgjegjësinë e tyre për të zgjedhur një pasardhës. Por çuditërisht, kishte vetëm një njeri që me sa duket s’ishte i vetëdijshëm se një ditë do të qëndronte në Gjyqin e Zotit dhe do të pyetej në lidhje me detyrimin e tij për të lënë një pasardhës. Ky ishte Muhammedi, vetë i Dërguari i Zotit!!! Myslimanët besojnë se Ebu Bekri ishte i gatshëm ta mbronte emërimin e tij para Zotit me një arsyetim që, sipas tij, do ta kënaqte Atë. A besojnë ata vallë se edhe Muhammedi, Profeti i tyre, ishte i gatshëm ta mbronte para Zotit dështimin e tij të supozuar për të emëruar një pasardhës?

Pas vdekjes së Ebu Bekrit, pasardhësi i tij Umar ibn el-Khattabi sundoi si Kalif për dhjetë vite. Gjatë viteve të fundit të jetës së tij, atë shpesh e shihnin të zhytur në mendime. Kurdo që ta pyesnin se për çfarë mendonte, ai thoshte: “Nuk di ç’të bëj me ummetin e Muhammedit dhe si të zgjedh një njeri që do ta udhëheqë pas vdekjes sime”.

Siç mund të shihet, Umari i jepte një rëndësi të madhe emërimit të pasardhësit të tij dhe harxhonte mjaft kohë duke e menduar këtë çështje.

Merakosjen e Umarit për punën e pasardhësit të tij, e ndante edhe Aisheja, e veja e të Dërguarit. Historiani i famshëm Taberiu, në lidhje me këtë përcjell:

Kur Umari po vdiste, ai e dërgoi të birin tek Aisheja për të kërkuar leje që të varrosej pranë të Dërguarit dhe Ebu Bekrit. Aisheja pranoi me gjithë qejf dhe shtoi: “Përshëndete babain tënd dhe thuaji që të mos i lërë myslimanët pa një udhëheqës, sepse kjo gjë do të shkaktonte trazira pas tij”.

Aisheja po tregonte një kujdes të veçantë për mirëqenien e myslimanëve dhe një gjë e tillë do të pritej prej saj. Kur Umari po vdiste, ajo e këshilloi që të mos e linte shoqërinë myslimane pa një udhëheqës sepse, siç thoshte ajo, kaosi do të mbretëronte pas tij. Është vërtet e çuditshme që Aisheja kurrë nuk e këshilloi të shoqin për të njëjtën gjë dhe nuk i tha se shoqëria myslimane do të mbetej në kaos nëse ai nuk emëronte një udhëheqës.

Por Aisheja, e bija e Ebu Bekrit, kishte arsye të mira për të qenë “e heshtur” ndaj të shoqit dhe për të mos e hapur me të çështjen e pasardhësit të tij.

 

1. 6.        Ç’ishte praktika e Muhammedit në çështjen e zgjedhjes dhe emërimit të zyrtarëve?

Gjatë dhjetë viteve të fundit të jetës së tij, Muhammedi organizoi më se tetëdhjetë ekspedita. Ai i dërgoi shumë prej tyre nën komandën e dikujt por disa prej tyre i udhëhoqi vetë. Kurdoherë që Muhammedi dërgonte ndonjë ekspeditë, ai e emëronte njërin nga ndjekësit e tij si udhëheqës, të cilit duhej t’i bindeshin të tjerët dhe i cili duhej t’i jepte llogari atij vetë. Kur ekspedita kthehej në Medine, ai kërkonte një raport të hollësishëm nga komandanti. Kurrë nuk ndodhi që ai t’u thoshte ushtarëve të një ekspedite që ta zgjidhnin vetë prijësin e tyre.

Në rastet kur Muhammedi i udhëhiqte vetë ekspeditat, ai gjithnjë linte pas një guvernator në qytet dhe e bënte atë përgjegjës për mirëmbajtjen e rendit dhe qetësisë gjatë mungesës së tij. Ai kurrë nuk u tha qytetarëve të Medines që, në mungesë të tij, ta zgjidhnin vetë një guvernatorë për qytetin.

Në vitin 630, kur Muhammedi e çliroi Mekken dhe e integroi brenda Shtetit të ri, ai emëroi një administrator për qytetin dhe e bëri këtë gjë fare pa u konsultuar me vetë mekkasit ose me ndjekësit e tij.

 

Montgomery Watt

Niveli i sundimit autokrat të Muhammedit në dy-tre vitet e fundit të tij mund të shihet në emërimin e “mëkëmbësve” që do të vepronin në emër të tij në çdo lëmi. Në të vërtetë, i gjithë sistemi administrativ emërohej prej tij. Që nga fillimi, Muhammedi kishte emëruar mëkëmbës që do të kryenin detyra të ndryshme, për të cilat ai ishte përgjegjës. Në këtë mënyrë, ai emëronte edhe komandantë për ekspeditat, në të cilat s’ishte i pranishëm. Një emërim tjetër i rregullt ishte emërimi i një mëkëmbësi në Medine, në rastet kur ai largohej nga qyteti. (“Muhammedi në Medine”, 1966).

 

Maxime Rodinson  

Profeti ose emëronte një udhëheqës ose e merrte vetë komandën. Ai duket se kishte dhunti për strategji politike, po aq sa për strategjinë ushtarake. Ai emëronte persona të caktuar për të vepruar  si mëkëmbës të tij në kryerjen e disa detyrave. Për shembull, kurdoherë që largohej nga Medineja, ai linte pas një mëkëmbës në qytet. (“Muhammedi”, 1971) .

 

Kjo ishte, pra, praktika e të Dërguarit të Zotit në zgjedhjen dhe në emërimin e zyrtarëve dhe ai kurrë s’devijoi prej saj.

 

1. 7.        Ç’është verdikti kuranor në lidhje me praktikat e Muhammedit?

Sipas Kur’anit, veprimet e Muhammedit janë veprimet e vetë Zotit. Lexuesit myslimanë mund të përsiaten pak në lidhje me vargjet në vijim:

Kur hodhe (një grusht dhé), nuk ishe ti që hodhe por Zoti...(Kur’an 8:17)

Vërtet ata që të betohen ty për besnikëri, s’i betohen tjetër veçse Zotit. Dora e Zotit është mbi duart e tyre. Kushdo që e thyen besën ndaj Tij, e bën këtë në dëm të vetes dhe kushdo që e mban premtimin, Zoti do ta shpërblejë me të madhe... (Kur’an 48:10)

Të gjithë myslimanët besojnë se gjithçka që ka thënë dhe që ka bërë Muhammedi, ishte e frymëzuar nga Zoti. Me fjalë të tjera, ai ishte instrumenti, nëpërmjet të cilit realizohej vullneti i Zotit. Siç u tha edhe më parë, i Dërguari i Zotit nuk e ndau me askënd autoritetin e tij për të emëruar ndonjë guvernator ose një komandant për ekspeditat. Vetëm ai e ushtroi këtë të drejtë nga fillimi deri në fund. Shumë më i rëndësishëm se emërimi i një guvernatori ose i një komandanti ushtarak ishte zgjedhja dhe emërimi i pasardhësit të tij dhe i sovranit të ardhshëm të shoqërisë myslimane. S’kishte kuptim që ai ta ndryshonte praktikën e tij të përhershme dhe ta linte shoqërinë islame pa një udhëheqës. Sjellja e tij kishte qenë gjithmonë e themeluar në principe. Në vijim, po e përcjellim edhe dëshminë e Kur’anit për këtë fakt:

S’do të gjesh kurrfarë ndryshimi në rrugën e Zotit. Në rrugën e Zotit s’do të gjesh lajthitje...(Kur’an 35:43)

Ky është ligji i kahmotshëm i Zotit. Në të s’do të gjesh kurrfarë ndryshimi...(Kur’an 48:23)

 

Dhe vërtet nuk kishte kurrfarë ndryshimi në sjelljen e të Dërguarit të Zotit. Ai nuk i la myslimanët si një kope pa bari. Ai e zgjodhi kushëririn e tij Ali ibn Ebu Talibin si pasardhës të vetin dhe si sovran të ardhshëm të shoqërisë myslimane. Ai e prezantoi Aliun si sovran të ardhshëm që në “darkën me të afërmit”, menjëherë pas shpalljes së parë publike të misionit të tij si i Dërguari i fundit dhe më i madh i Zotit për njerëzimin.

 

1. 8.        Ç’bëri vërtet Muhammedi për pasardhësinë e tij?

Muhammedi e krijoi shtetin e ri islam. Qëllimi i tij në krijimin e këtij shteti ishte themelimi i “Mbretërisë së Qiejve” në tokë. Këtë gjë, ai e arriti me ndihmën dhe me bashkëpunimin e kushëririt të tij Ali ibn Ebu Talibit. Në mesin e ndjekësve të tij, ai e zgjodhi Aliun si pasardhës të vetin në postin e udhëheqësit të shtetit dhe sovranit të të gjithë myslimanëve.

Për të bërë një emërim të tillë, Muhammedi nuk priti deri në krijimin e Shtetit dhe deri në konsolidimin e “Mbretërisë së Qiejve”. Ai e shpalli Aliun si pasardhës të vetin në një kohë kur akoma nuk ekzistonte shteti. Ai e shpalli këtë gjë në të njëjtën kohë, kur shpalli edhe se Zoti e kishte zgjedhur si të Dërguarin e Tij të fundit për njerëzimin.

Muhammedi e emëroi Ali ibn Ebu Talibin për pasardhës të tij në “darkën e të afërmve”, kur ky i fundit ishte akoma trembëdhjetë vjeç. Më pas, do të kalonte një jetë të tërë duke e edukuar për përgjegjësitë e mëdha që e prisnin.

Njëzet vite më pas, në rrafshinën e madhe të Khummit, pranë Gadirit, Muhammedi i bëri “prekjet” e fundit mbi veprën e tij dhe e ftoi shoqërinë myslimane që ta njihte sovranin e saj të ardhshëm. Duke e bërë këtë, ai vetëm sa i bindej një urdhri hyjnor të shprehur në vargun 70 të kapitullit të pestë të Kur’anit, me çfarë ai e kreu detyrën e tij. Shoqëria myslimane kishte të drejtë të dinte se kush do ta udhëhiqte atë pas Muhammedit.

Muhammedi nuk e shpalli pasardhës Aliun vetëm që ky t’i shpjegonte dhe t’i interpretonte ligjet e Islamit. Ai e shpalli pasardhës për t’i implementuar dhe për t’i ushtruar këto ligje. Me fjalë të tjera, ai e emëroi Aliun që ky i fundit ta udhëhiqte qeverinë e Islamit.

Nëse ka një ligj, atëherë duhet domosdo të ketë një autoritet që e implementon atë. Thjesht përpilimi i ligjeve nuk ka kurrfarë kuptimi. Vetë ligji nuk mund ta garantojë sigurinë, mirëqenien dhe lumturinë e njeriut. Pasi të jetë përpiluar një ligj, është e nevojshme që të krijohet ekzekutivi, i cili do ta implementojë atë. Nëse një ligj nuk mund të implementohet, ai nuk është tjetër veçse një copë letre. Nëse një qeverie i mungon autoriteti, ajo nuk mund të quhet qeveri. Andaj, kur Islami sillte ligje, ai gjithashtu krijonte edhe një autoritet ekzekutiv.

Në kohën e Muhammedit, ligjet jo vetëm që u shpjeguan dhe u përhapën por edhe u implementuan dhe u imponuan si të tillë. Muhammedi ishte ai që i implementonte ligjet. Muhammedi, pra, e emëroi Aliun për t’i implementuar këto ligje dhe për t’i përforcuar urdhrat e Zotit të shpallur në Kur’an. Ai e emëroi Aliun për të ushtruar një autoritet ekzekutiv mbi myslimanët pas vdekjes së tij.  

 

1. 9.        Ç’ndodhi vërtet pas vdekjes së Muhammedit?

Pas vdekjes së Muhammedit, ensarët u mblodhën në Sakife për të zgjedhur një udhëheqës të ri. Ebu Bekri, Umari dhe Ebu Ubejdeja, që të tre muhaxhirë, iu bashkëngjitën mbledhjes. Ata u thanë medinasve se ngase Muhammedi nuk kishte emëruar një pasardhës, ata do të zgjidhnin një person për këtë detyrë. Ky veprim i tyre, thanë ata, jo vetëm që ishte i arsyeshëm por tepër i nevojshëm për ta shpëtuar shoqërinë myslimane nga anarkia dhe kaosi.

Të tre muhaxhirët filluan një debat të nxehtë me ensarët në Sakife. Tema kryesore e diskutimit ishte: “A duhet të jetë një muhaxhir ose një ensar pasardhësi i Muhammedit si udhëheqës i myslimanëve?” Oratorët e mrekullueshëm e diskutuan këtë temë me disa fjalime përplot klishé. Ndonëse kishte shumë çështje tejet të rëndësishme për debatin në fjalë, si vullneti i Zotit dhe i të Dërguarit për shembull, kualifikimet e kandidatëve dhe interesat e Islamit e të shoqërisë myslimane nuk u diskutuan. Këto çështje nuk ishin fare “në rend të ditës” gjatë takimit të Sakifes. Andaj, oratorët nuk u larguan aspak nga tema e tyre.

Më në fund, me shumë shkathtësi, durim dhe gjenialitet, tre muhaxhirët e zgjodhën problemin ose më mirë thënë, “improvizuan” një zgjidhje për të.

 

Francesco Gabrieli

Në mbledhjen e tensionuar në distriktin e Beni Saidëve në Medine, Umari, krejt papritur e imponoi Ebu Bekrin si Kalif dhe pasardhës të të Dërguarit të Zotit. Si shumë ngjarje dhe institucione përgjatë historisë, edhe Kalifati lindi nga një improvizim. (“Arabët, një histori e përmbledhur”, 1963) .

 

Kalifati ose udhëheqësia e shoqërisë myslimane është institucioni më i rëndësishëm në gjithë Islamin. Në të vërtetë, ekzistenca e Islamit varet nga udhëheqësi i shoqërisë. Duke qenë kështu, është vërtet e çuditshme se si një gjë kaq e rëndësishme mund t’i lihej improvizimit. Nuk duhet të jetë aspak e habitshme që bota myslimane është përgjakur shpesh për shkak të çështjeve të pasardhësve dhe të udhëheqësisë. Luftërat, luftërat civile, konfliktet dhe anarkia u bënë një pjesë e pashmangshme e jetës së myslimanëve, qëkur shoqëria myslimane vendosi të improvizonte në Sakife, në vend që ta ndiqte planin hyjnor dhe strategjinë e frymëzuar të Muhammedit për një transferim të qetë dhe paqësor të pushtetit tek pasardhësi i tij.

Mbrojtësit e Sakifes thonë se qëllimi i Umarit ishte që të parandalonte një monopolizim të udhëheqësisë në një familje të vetme, gjegjësisht në familjen e Muhammedit. Këta thonë se një monopol i tillë do të ishte “katastrofal” për Islamin. Ky argument i komplikuar është bërë një slogan i historianëve sunnitë por asnjëri nuk ka shpjeguar se si do të vinte deri në pasoja “katastrofale” po të mbetej pushteti tek familja e Muhammedit. Nëse pas vdekjes së Muhammedit, udhëheqësia mbetej në familjen e tij, a thua arabët do të largoheshin nga Islami dhe do t’i riktheheshin idhujtarisë? Ose mos vallë persët dhe romakët do ta pushtonin Arabinë dhe do t’i zhduknin myslimanët?

Në këndvështrimin e Ebu Bekrit dhe Umarit, kishte vetëm një mënyrë për ta “shpëtuar” shoqërinë myslimane nga “katastrofa” dhe ajo ishte që të pengohej familja e Muhammedit dhe pushteti të mbetej në duart e tyre.

Umari e përhapte me plot zell idenë se Kalifati s’duhet të bëhej i trashëgueshëm në një familje dhe se duhej të qarkullonte në mesin e myslimanëve, “që çdo djalosh arab ta kishte mundësinë të bëhej Kalif”. Por megjithatë, edhe përkundër këtij vizioni të Umarit, Kalifati u bë i trashëgueshëm vetëm gjashtëmbëdhjetë vjet pas vdekjes së tij. Dhe jo në familjen e Muhammedit por në familjen e armiqve të tij të përbetuar prej paganësh mekkas, në atë të Ebu Sufjanit dhe Hindit. Pra ky vizion i Umarit nuk zgjati më tepër se gjashtëmbëdhjetë vjet, përveç nëse qëllimi i tij i vërtetë ishte që një ditë Kalifati të bëhej i trashëgueshëm në familjen e Ebu Sufjanit.

Në Sakife, Ebu Bekri dhe Umari i arritën kulmet e improvizimit.

Duke e komentuar kaosin që mbretëroi pas vdekjes së Muhammedit dhe duke i dhënë arsyet e tija përse kushëriri i tij Aliu u mbajt larg Kalifatit, Sir John Glubb shkruan:

Arabët kurrë s’kanë qenë të prirë për t’i respektuar gradat, titujt ose privilegjet e trashëguara. (“Pushtimet e mëdha arabe”, 1963).

 

Kjo analizë e karakterit arab nga historiani në fjalë bie ndesh me dëshmitë historike. Selxhukët, mamlukët dhe turqit osmanë do t’i sundonin arabët për shekuj me radhë dhe këta të fundit do t’u bindeshin si dele. Ata, në të vërtetë, e kishin pranuar tashmë ligjin se turqit do të sundonin dhe arabët duhet të bindeshin. Askush nuk mund të thotë se sa do të zgjaste sundimit turk mbi arabët sikur të mos ishin britanikët dhe francezët për t’i dhënë një fund këtij sundimi.

Në dorëzimin e tyre total dhe të pakushtëzuar para turqve, arabët i respektonin pikërisht “gradat, titujt dhe privilegjet e trashëguara”. Për shumë shekuj, vendet arabe u sunduan me një dorë të hekurt dhe askush nuk e dëgjoi as edhe pëshpërimën më të vogël kundërshtuese nga populli arab.

Në të vërtetë, arabët nuk ndryshojnë fare nga popujt e tjerë të botës, duke përfshirë këtu edhe britanikët, të cilëve u takon historiani në fjalë. Njësoj siç respektohen gradat, titujt dhe privilegjet e trashëguara tek popujt e tjerë, respektohen edhe tek arabët. Nuk është fare e qartë përse Sir John Glubb përpiqet të krijojë tabu të tilla në lidhje me arabët.

Po ky autor, shkruan më tej:

Trashëgimia kurrë nuk u pranua nga arabët si një themel i mjaftueshëm për pasardhësinë. Gjatë zgjedhjes së prijësve të thjeshtë, zgjidhej kandidati më i përshtatshëm i familjes sunduese. Në zgjedhjen e Kalifit, zgjedhja më e natyrshme dhe ajo e cila teorikisht u bë në zgjedhjen e katër Kalifëve të parë, ishte ajo e myslimanit më të përshtatshëm. Në praktikë, vështirësia e zgjedhjes së kandidatit më të mirë dhe rreziku i luftës civile, rezultoi në trashëgiminë e djalit më të madh në dinastitë e ardhshme myslimane. Megjithatë, arabët kurrë nuk e pranuan principin e pasardhësisë automatike të djalit më të madh. (“Pushtimet e mëdha arabe”, 1963 ).

Me sa duket, historiani sërish bie ndesh me faktet. Kur thotë se trashëgimia kurrë nuk u pranua nga arabët si një themel i mjaftueshëm për pasardhësinë, ai do të duhej të theksonte se arabët për të cilët flet, janë ata të gjeneratës së Profetit dhe jo ata që erdhën pas tij. Vetëm tridhjetë vjet pas vdekjes së Profetit, të njëjtët arabë do të përkuleshin para këmbëve të Kalifit sirian dhe do ta pranonin trashëgiminë familjare si në themel të mjaftueshëm për pasardhësinë, pa shkaktuar kurrfarë problemi. Ata jo vetëm që do ta njihnin Jezidin, djalin e Muavijes, si Kalif legjitim, por për 600 vitet e ardhshme, kurrë s’do të kundërshtonin në lidhje me të drejtën e djalit të një Kalifi për ta trashëguar të atin.

 

Geoffrey Lewis

Me Kalifin e pestë, Muavijen e fuqishëm (661-680), Kalifati u bë i trashëgueshëm. Dinastia e tij umajjade do të zëvendësohej nga Abbasidët. (“Turqia”, 1965).

 

Dr. Hamid’ud-Din

Që nga koha e Muavijes, froni i Kalifatit u bë e drejtë e trashëgueshme e Umajjadëve. Çdo Kalif e emëronte të birin ose ndonjë të afërt tjetër si pasardhës dhe myslimanët me gatishmëri dhe me bindje e pranonin Kalifin e ri dhe nuk kundërshtonin. (“Historia e Islamit”, 1971, fq. 364, Pakistan).

 

Të vetmit arabë që nuk pranuan një trashëgimi familjare për Kalifatin, ishin shokët e të Dërguarit të Zotit. Por arsyeja e tyre për të mos pranuar diçka të tillë ishte tejet pragmatike: po të pranonin një mënyrë të tillë trashëgimi të Kalifatit, ata vetë kurrë s’do të mund të bëheshin Kalifë.

Në teorinë shiite të qeverisjes, trashëgimia familjare nuk pranohet si një bazë për pasardhësinë. Sipas shiitëve, e drejta e zgjedhjes së pasardhësit të tij i takonte vetëm Muhammedit dhe jo shokëve të tij. Ai e zgjodhi Aliun. Kjo zgjedhje e tij nuk ishte për shkak të afërsisë familjare por për shkak se ishte një urdhër i vetë Zotit. Kur arabët refuzuan ta pranonin zgjedhjen e Muhammedit, ata nuk po ndiqnin ndonjë “princip”. Refuzimi i tyre ishte vetëm një “lojë” për ta larguar sundimin dhe autoritetin nga shtëpia e Muhammedit. Kur ky “princip” i kishte dhënë frytet e nevojshme, ata (arabët) ishin të parët që do ta shkelnin.

 

Laura Veccia Vaglieri

Gjatë fundit të sundimit të tij, Muavije, duke i përdorur të gjitha aftësitë e tija diplomatike, arriti t’i bindte personat më të shquar të mbretërisë që ta njihnin Jezidin si trashëgimtar të fronit, duke e lënë të paprekur rregullin se ishte parakusht që besnikëria t’i shprehej sunduesit të ri. Në këtë mënyrë, ai bëri një kompromis. Teorikisht, vullneti i zgjedhësve respektohej, ngase ata e kishin mundësinë ta refuzonin  personin e nominuar nga Muavije (në të vërtetë vetëm 3-4 vetë nga paria myslimane e bënë këtë gjë) por në të vërtetë, ky ishte një zhvleftësim i sistemit zgjedhor, i cili kishte qenë aq problematik në të kaluarën. Me këtë, ai u bë nismëtari i trashëgimisë familjare. Kjo risi e Muavijes u ndoq nga të gjithë Kalifët që erdhën pas tij dhe u mundësoi Umajjadëve të qëndronin në pushtet për 90 vite me radhë kurse Abbasidëve për pesë shekuj. (“Historia e Islamit – Cambridge”, 1970). 

 

Muavije e shkatërroi “principin” e zgjedhjes së Kalifit, i cili edhe ashtu s’ishte veçse një farsë.

Megjithatë, në gjithë këtë lojë të “zgjedhjes” ose të “emërimit” të një udhëheqësi për myslimanët, kishte vetëm një “princip” që mbeti gjithnjë i vlefshëm. Ky ishte “principi” i mbajtjes larg të familjarëve të të Dërguarit të Zotit nga pushteti dhe fuqia. Në të vërtetë, Sakifeja ishte një lëvizje monolitike dhe e bashkuar e ndjekësve më të shquar të të Dërguarit për ta penguar fisin Hashim nga përfshirja në qeverinë e Islamit. Nëse ka një gjë që është e përbashkët në veprimet e tre Kalifëve të parë, të shumicës së shokëve të Profetit, të Umajjadëve dhe të Abbasidëve, është pikërisht aplikimi i këtij “principi”. Në këtë drejtim, gjithnjë pati konsensus mes tyre. Ky ishte boshti i politikës së tyre të koordinuar. Madje edhe për dinastitë që do të vinin pas Umajjadëve dhe Abbasidëve, sinjalet e Sakifes do të ishin tejet të fuqishme, të qarta dhe të pagabueshme. Ata me shumë besnikëri, thuajse fanatikisht, e ndoqën vijën e formuluar në kasollen e Sakifes. Boshti i kësaj politike ishte një antagonizëm i hapur ndaj kushëririt të Profetit Ali ibn Ebu Talibit dhe ndaj fisit të tij hashimit.

 

1. 10.    Çfarë rëndësie ka pyetja e pasardhësisë në histori?

Çështja e pasardhësisë dhe e transferimit të pushtetit nga një sundues tek tjetri, ka qenë njëri nga problemet më delikate dhe më të koklavitura të historisë. Në të shumtën e rasteve, ky problem është zgjidhur në një betejë të pamëshirshme për pushtet dhe pushteti ka qenë gjithnjë çmimi që e kanë fituar më të pamëshirshmit e kandidatëve. Fakti se një popull ka një qeveri kushtetuese nuk është një garanci se ajo nuk do të bëhet skenë e një lufte për pushtet. Beteja e Stalinit dhe e Trockit pas vdekjes së Leninit në vitin 1924 dhe likuidimi i Berias pas vdekjes së Stalinit në vitin 1953, janë dy shembuj modernë të këtij fenomeni.

Në raste të panumërta gjatë historisë, pyetja e pasardhësit ka shkaktuar luftëra civile, në të cilat  shumë njerëz kanë vdekur. Shumë prej nesh sot mund të krenohen se e kanë lënë pas këtë të kaluar barbare, në të cilën mijëra njerëz vdisnin për të vendosur se kush do të ishte sunduesi. Por nuk ka vend për mburrje të tepërt. Lufta për pushtet mund të fillojë gjithkund dhe në çdo kohë në të ardhmen, njësoj siç ka ndodhur në të kaluarën. Një luftë e fshehur për pushtet vazhdon gjithë kohës por ajo del në sipërfaqe vetëm pas vdekjes së një udhëheqësi.

 

Geoffrey Blainey

Një hulumtim i shkaqeve të përbashkëta të luftërave të shekullit të tetëmbëdhjetë, zbulon një dëshmi të qartë. Vdekja e një mbreti ishte shumë shpesh shkaku i drejtpërdrejtë i luftës. Kjo lidhje është mishëruar në emërtimet e katër luftërave të rëndësishme. Kështu, pati një Luftë të trashëgimisë spanjolle dhe një Luftë të trashëgimisë polake, të ndjekura nga luftëra të tilla në Austri dhe në Bavari. Vetëm emrat e luftërave mjaftojnë për të treguar se pyetja e pasardhësisë ishte shkaku qendror i tyre.

Këto katër luftëra s’janë të vetmet, të cilat u paraprinë dhe u shkaktuan nga vdekja e një monarku. Në vitin 1700, sunduesit e Saksonisë, Danimarkës dhe Rusisë, luftuan kundër Suedisë, mbreti riosh i të cilës Charles-i XII, nuk kishte qenë në fron për shumë kohë. Në vitin 1741, trupat suedeze e pushtuan Rusinë, Cari i të cilës ishte një fëmijë njëvjeçar. Në vitin 1786, vdekja e Frederikut të Madh të Prusisë i hapi rrugë luftës austro-ruse kundër Turqisë një vit më vonë.

Në Mars të vitit 1792, vdekja e Perandorit Leopold II në Vjenë ishte njëri nga faktorët që pati ndikim që Franca t’i shpallte luftë Austrisë pas një muaji. Të tetë luftërat e shekullit të tetëmbëdhjetë u paralajmëruan dhe u shkaktuan nga vdekja e një monarku dhe pikërisht këto ishin luftërat më të mëdha të këtij shekulli. Këto luftëra nuk mbaruan as edhe pas vitit 1800. Dy luftërave ndërmjet Prusisë dhe Danimarkës u parapriu vdekja e mbretit danez kurse Lufta Civile Amerikane filloi pas largimit të një presidenti në vitin 1861. Së fundmi, Lufta e Parë Botërore filloi për shkak të vrasjes së trashëgimtarit të fronit. (“Shkaqet e luftërave”, 1973).

 

Lufta për pushtet është një karakteristikë e historisë njerëzore. Në të kaluarën, vdekja e një mbreti ishte shumë shpesh një shenjë e trazirave në shtetin e tij. Nëse kishte qenë një sundues me “dorë të hekurt”, vdekja e tij konsiderohej si një mundësi e mirë për ta goditur qeverinë qendrore dhe për të bërë përpjekje për pavarësi në rajonet disidente. Në disa raste të tjera, vdekja e një mbreti ishte një parashenjë për fqinjët ambiciozë, të cilët duke shpresuar se sunduesi i ri dhe i papërvojë s’do të ishte i aftë ta mbronte vendin, e sulmonin  shtetin për të fituar territore

Edhe historia e dinastive myslimane është e larë me gjakun e myslimanëve. Në të kaluarën, kurdoherë që vdiste një mbret ose një sulltan, djemtë dhe vëllezërit e tij luftonin me njëri-tjetrin. Ndonjëherë, fëmijët dhe madje foshnjat nuk liheshin gjallë, nëse kishin ndonjë lidhje të drejtpërdrejtë gjaku me mbretin e vdekur dhe nëse si pasojë, mund të përbënin një kërcënim. Pas vdekjes së një sunduesi, luftërat, luftërat civile dhe rebelimet nëpër provinca konsideroheshin normale.

Shumë historianë modernë që e kanë studiuar teorinë politike të Islamit dhe praktikueshmërinë e tij e që janë përpjekur t’i lidhin shkaqet dhe pasojat, i kanë konsideruar konfliktet dhe luftërat brendaislame si pasojë e “dështimit” të Muhammedit për të lënë një pasardhës. Madje në shkrimet e disave prej tyre, lihet të kuptohet në mënyrë të tërthortë se Muhammedi ishte “përgjegjës” për këto gjëra. Në disa shkrime të tjera, ky pretendim thuhet hapur.

 

Edward Jurji
    Lufta ndërmjet Profetit dhe fisit të tij kishte marrë fund me fitoren e plotë të forcave myslimane, e cila e arriti kulmin me hyrjen triumfuese të Muhammedit në qytetin e tij të lindjes për t’i shkatërruar monumentet e idhujtarisë. Ndonëse karriera e tij mbeti ajo e një profeti, Muhammedi gjithë më tepër po e përdorte shpatën e një sunduesi ushtarak teksa po i kontrollonte punët e një shteti agresiv politik, i vetëdijshëm për rolin e tij në histori. Kur erdhi vdekja e tij më 8 Qershor 632, ai u la ndjekësve të tij një trashëgimi religjio-politike, e cila për shumë shekuj do t’i ngarkonte me detyrën e vështirë të gjetjes së një Kalifi (pasardhësi) për ta plotësuar postin më të lartë të Islamit. Si një çështje, Kalifati i nisur nga heshtja e Profetit për ta emëruar pasardhësin e tij, u bë shkak i shumë të ligave dhe mbeti problemi më i madh i brendshëm i Islamit, një burim trazirash e ndarjesh dhe një trashëgimi përplot lot dhe gjak. (“Fetë e mëdha të botës moderne”, 1953)  

 

Sipas historianit në fjalë, ishte “heshtja” e të Dërguarit në lidhje me pasardhësin e tij, ajo që u bë “shkak i shumë të ligave dhe mbeti problemi më i madh i brendshëm i Islamit, një burim trazirash e ndarjesh dhe një trashëgimi përplot lot dhe gjak”..

Por a ishte kjo vallë trashëgimia që Muhammedi e la për ndjekësit e tij? Nëse myslimanët modernë akoma do ta besojnë mitin e Sakifes se i Dërguari nuk emëroi një pasardhës, atëherë do të duhet të pajtohen me gjykimin e këtij historiani. Por nëse pajtohen me këtë gjykim, atëherë do të duhet të bien ndesh me Kur’anin, i cili Muhammedin e quan “një mëshirë për njerëzimin”.

 

Sir John Glubb

I Dërguari vdiq pa lënë udhëzime në lidhje me pasardhësin e tij. Sapo u kuptua se kishte vdekur, medinasit u mblodhën për të zgjedhur një udhëheqës të vetin. Pretendentët rivalë për Kalifatin do të shkaktonin luftëra të panumërta civile në Islam, të cilat mbase do të mund të shmangeshin sikur Muhammedi t’i përcaktonte rregullat e pasardhësisë. (“Një histori e shkurtër e popullit arab”, 1969).

 

Nëse myslimanët modernë edhe pas leximit të këtij gjykimi të historianëve, akoma insistojnë se Profeti i tyre nuk emëroi një pasardhës, do të duhet të pranojnë se luftërat e përgjakshme civile të historisë së tyre, ishin një “dhuratë” e tij për ta. Një dhuratë e atij që ishte mishërimi i mëshirës. A janë një bekim ose një mallkim luftërat dhe në veçanti ato civile? Nëse vërtet janë një mallkim (dhe duhet pranuar se s’ka mallkim më të madh se lufta), a do të besonin vallë myslimanët se Profeti i tyre ishte sjellësi i Islamit (paqes)?

Në të vërtetë, njëra nga detyrat e të Dërguarit të Zotit ishte shmangia e luftërave dhe rivendosja e paqes së vërtetë në botë. Lufta është mallkimi më i tmerrshëm kurse paqja është bekimi më i madh i Zotit. Dhe Muhammedi ishte i Dërguari i Paqes. Në të vërtetë, vetë lëvizja që ai e nisi, u quajt “paqe” ose Islam. Nëse një mysliman vërtet beson se Muhammedi ishte një shkak luftërash dhe gjakderdhjesh, ai pushon së qeni mysliman.

Tani zgjedhja është e thjeshtë për myslimanët. Ata ose do të besojnë se Muhammedi nuk ka emëruar një pasardhës ose do ta besojnë të kundërtën, se ai ka emëruar një të tillë. Nëse e besojnë të parën, kjo do të thoshte se Muhammedi ishte shkaku i të gjitha tragjedive dhe vuajtjeve të kaluara dhe të ardhme të shoqërisë myslimane. Një besim i tillë do të ishte një akuzë e hapur për “mospërmbushje” detyre, nga një mysliman ndaj Muhammedit. Por para se ta bëjë këtë, një njeri duhet ta pyesë veten në guxon ta “akuzojë” të Dërguarin e fundit dhe më të madh të Zotit për njerëzimin dhe akoma të vetëquhet mysliman.

Nëse myslimani modern beson se Muhammedi emëroi një pasardhës, atëherë do të duhet të pranojë se mbledhja e mbajtur në Sakife ishte jolegjitime, për arsyen e thjeshtë se u mbajt në një shpërfillje të plotë të urdhrave të Zotit dhe të të Dërguarit të tij. Të gjitha të ligat, problemet e brendshme të Islamit, ndarjet, lotët, gjakderdhja dhe luftërat e pafundme civile të myslimanëve e kanë burimin në Sakife.

Islami u jep të drejtë zgjedhjeje myslimanëve. Në njërën anë, ata e kanë gjykimin e frymëzuar të Muhammedit dhe në anën tjetër, e kanë gjykimin e bërë në Sakife. Ata mund ta zgjedhin cilin të dëshirojnë.

Muhammedi, i Dërguari i Zotit dhe Shpjeguesi i Kur’anit, ishte më i dituri i njerëzve. Ai jo vetëm që e dinte historinë dhe shkaqet e ngritjes dhe rënies së popujve, por e njihte shumë mirë edhe natyrën njerëzore. Motivet e historisë ishin të mirënjohura për të. Dhe ngase ishte i ditur në këto çështje, ai nuk e la punën e pasardhësit të tij në duart e fatit. Ai e kishte filluar implementimin e programit të “rindërtimit” të shoqërisë njerëzore dhe e kishte themeluar “Mbretërinë e Qiejve” në tokë. Muhammedi e dinte se s’kishte për të jetuar përgjithmonë.

Muhammedi e dinte se ai do të vdiste dhe se misioni i tij do të jetonte përgjithmonë sepse ishte një thirrje që kërkonte vazhdimësi. Vazhdimësia ishte jetike për misionin e tij dhe për këtë arsye, ai e zgjodhi Aliun, i cili ndonëse i ri në moshë, ishte mishërimi i të gjitha cilësive islame të një udhëheqësi ideal. Muhammedi bëri një shpallje frymëzuese në “darkën për të afërmit”, duke thënë se Aliu ishte veziri, trashëgimtari dhe pasardhësi i tij. Por ai gjithashtu bëri edhe një studim dhe analizë të gjatë të karakterit të Aliut gjatë gjithë jetës së tij dhe rezultati i zbuluar ishte ai i një karakteri të pakrahasueshëm.

Aliu ishte unik. Ai ishte një personazh i jashtëzakonshëm në Islam. Edhe sikur të mos ekzistonte kurrfarë dëshmie historike se Muhammedi e emëroi pasardhësin e vet, prapëseprapë do të ishte e mundur që të arrihej në përfundime nga sjellja e tij. Muhammedi ishte tejet i kujdesshëm dhe i përpiktë, si në publik ashtu edhe në jetën private. Kujdesi i tij, vizioni dhe planifikimi i hollësishëm e kishte karakterizuar gjithnjë punën e tij. Pretendimet se ai nuk u tregoi myslimanëve se kush do të ishte udhëheqësi i tyre në luftë e në paqe dhe kush do t’i udhëzonte në udhëkryqet e tjera të jetës, bien ndesh me karakterin e Muhammedit.

Muhammedi ishte mësuesi i myslimanëve. Ai u mësoi gjithçka që dinin dhe nuk mbajti fshehur prej tyre asgjë nga dituria e Islamit. Të pretendohet se ai e fshehu prej tyre informacionin më të rëndësishëm për ta, gjegjësisht emrin e personit që do ta kontrollonte anijen e Islamit pas tij, bie ndesh me arsyen e shëndoshë njerëzore.

Siç do të kujtojë lexuesi, kur Muhammedi ishte akoma në Mekke, qytetarët e Mekkes ia sillnin atij paratë dhe gjërat e tyre me vlerë, që ai t’ua ruante. Kjo ndodhte edhe para shpalljes së Islamit edhe pas shpalljes së tij sepse njerëzit i besonin. Sinqeriteti dhe besnikëria e tij ishin përtej çdo dyshimi.

Në vitin 622, Muhammedi u shpërngul nga Mekkeja drejt Medines. Para se të largohej, ai ia dha Aliut përgjegjësinë që t’ua kthente pronat e tyre paganëve, atyre të njëjtëve, të cilët po bënin çmos për ta vrarë atë. Por amaneti është një gjë e shenjtë dhe duhet të ruhet, në veçanti nga një i Dërguar i Zotit.

Amanetet mund të jenë të shprehura qartë ose të nënkuptuara. Një amanet i shprehur qartë është ndonjë pronë ose ndonjë porosi që i lihet nga personi dikujt, tek i cili ka besim, që të kryhet në raste të caktuara, për shembull pas vdekjes. Kurse një amanet “i nënkuptuar” është fuqia, pozita ose mundësia. Për shembull, një mbret e ruan mbretërinë e tij si një amanet nga Zoti për njerëzit. (“Përkthimi dhe komentimi i Kur’anit Fisnik”, Abdullah Jusuf Ali).

 

Pas largimit të Muhammedit nga Mekkeja, Aliu ua ktheu amanetet pronarëve të tyre. Por për Muhammedin nuk kishte një “amanet” më të vlefshëm se Islami. Zoti ia kishte dhënë për detyrë përcjelljen e “amanetit” të Tij gjithë njerëzimit. Andaj, para se të vdiste, Muhammedi do t’ia linte dikujt përgjegjësinë për këtë “amanet”.

Muhammedi, Profeti i Islamit, e bëri Aliun përgjegjës për “amanetin” e tij dhe për shprehjen politike të këtij amaneti, gjegjësisht qeverinë e Medines.

Garancia më e madhe për sigurinë e Shtetit të Medines, të cilin e kishte themeluar, ishte informimi i myslimanëve në lidhje me pyetjen se kush do të ishte udhëheqësi i tyre pas vdekjes së tij. Në të vërtetë, siguria e Shtetit do të rrezikohej sikur ai të mos e ndante me ndjekësit e tij këtë informatë të rëndësishme.

Asnjë mysliman nuk do të mund të paramendonte që Muhammedi, vetë i Dërguari i Zotit, të bënte ndonjë gjë në dëm të Islamit. Po kështu, asnjë mysliman nuk do të besonte se Muhammedi mund të kishte thënë ose të kishte bërë diçka të palogjikshme.

Supozimi se Muhammedi nuk emëroi një pasardhës dhe se nuk ia prezantoi atë shoqërisë myslimane, nuk përkrahet as nga faktet dhe as nga logjika. Prapë dhe në mënyrë të pashmangshme, faktet janë në anën e tij. Ishte, pra, në kasollen e Sakifes, ku logjika e historisë u kthye përmbys. 

 

52. Saad bin Ubade, kandidati medinas për Kalif 

Saad bin Ubadeja ishte prijësi i fisit Khazraxh të Medines. Fiset Aus dhe Khazraxh, prej të cilëve përbëheshin ensarët, ishin të dalluar për shërbimet e tyre në Islam. Këto shërbime u përmendën edhe nga vetë Ebu Bekri teksa ai po diskutonte me ta në Sakife.

Në betejat e Islamit, ensarët ishin gjithnjë në vijën e parë të frontit dhe luftuan kundër gjithë Arabisë. Ebu Katade, një ensar, me plot të drejtë thoshte se asnjë fis në Arabi s’kishte dhënë aq shumë dëshmorë për kauzën e Islamit sa ensarët. Për ta mbrojtur Islamin, asnjë fis nuk kishte humbur aq shumë njerëz sa ata.

Kishte qenë një kohë kur Islami ishte “i pastrehë”. Asnjë fis në Arabi nuk i ofroi strehë Islamit dhe mikpritje Profetit të tij, përveç ensarëve medinas. Ata e ftuan Muhammedin që të ishte mysafir në qytetin e tyre dhe e bënë sundues të këtij qyteti.

Ishte Medineja, qyteti i ensarëve, që e mban nderin dhe lavdinë e të qenit djepi dhe kryeqyteti i Islamit. Pikërisht në këtë qytet, i Dërguari i Zotit e ndërtoi “kështjellën” e të parës “Mbretëri të Qiejve” në tokë.

Në vitin 623 (viti i dytë pas Hixhrit), Muhammedi udhëhoqi një ekspeditë drejt Vaddanit dhe e emëroi Saad bin Ubaden si guvernator të Medines gjatë mungesës së tij. Saadi, pra, ishte guvernatori i parë i Medines.

Në betejën e Uhudit, i Dërguari ia dha Saadit flamurin e fisit Khazraxh. Në këtë betejë, myslimanët u mundën dhe përveç 14 vetëve, të gjithë myslimanët ikën nga fushëbeteja. Saadi ishte njëri nga ata 14 trima që luftuan kundër armikut dhe e mbrojtën të Dërguarin e Zotit.

Në ekspeditën e Mustalikut dhe gjatë rrethimit të Medines (në betejën e Hendekut), Saadi kishte qenë flamurtari i ensarëve.

Më pas, në vitin e gjashtë pas Hixhrit, i Dërguari u nis në një ekspeditë dhe e emëroi prapë Saadin si guvernator të Medines.

Ensarët kishin dy prijës: Saad bin Ubaden dhe Saad bin Muadhin. Ky i fundit vdiq nga një plagë që e mori në betejën e Hendekut dhe pas vdekjes së tij, Saad bin Ubadeja mbeti si prijësi më në zë i ensarëve. Edhe në Sakife, ensarët i thanë Saadit se ai ishte njeriu që meritonte më së shumti të ishte Kalif.

Saadi ishte i famshëm për bujarinë e tij. Ndodhte që përnjëherë 80 vetë të ishin mysafirë në shtëpinë e tij. Çdokush, qoftë mik ose i huaj, mund të mbështetej në bujarinë e këtij njeriu.

Saadi nuk pranoi t’i shprehte besnikëri Ebu Bekrit. Tre vite më vonë, ai u largua nga Medineja dhe u vendos në Siri. Ai ishte akoma atje kur një ditë u godit me shigjetë nga një person i panjohur dhe vdiq në rrethana misterioze.

Saad bin Ubadeja ishte ensari i parë dhe i fundit që u kandidua ndonjëherë për postin e Kalifit. Ai nuk u bë dot Kalif. Në Sakife, dera e Kalifatit u përplas përgjithmonë mbi fytyrën e ensarëve dhe pas kësaj, ata u mbajtën përherë larg këtij posti.