PËRMBAJTJA:

Definicioni i shpalljes
Fjala vahj në Kur′an
Mënyrat e shpalljes së bërë profetëve
Si është e mundur shpallja?
Dimensioni shpirtëror i njeriut
Si vinte shpallja?
Miti mbi Varaka bin Nevfelin
Miti i vargjeve satanike
Shkruesit e shpalljes

  

Hyrje 

Të kuptuarit e realitetit të shpalljes dhe njohja e saj me të gjithë dimensionet është një temë tejet e rëndësishme, sepse të kuptuarit e Kur’anit është i kushtëzuar me njohjen e shpalljes. Kur’ani është fjala e Zotit, në të cilën përcillen porositë hyjnore dhe e cila ka arritur tek ne nëpërmjet procesit të shpalljes (arab. vahj). Termi vahj përdoret për tërësinë e njohurive hyjnore që janë zbritur nga bota sipërore e shpirtit në shkallën e botës materiale. Lidhur me shpalljen, Kur’ani thotë:

Vërtet ai (Kur’ani) është një shpallje e Zotit të botëve. Atë ia zbriti Shpirti i Besueshëm (Ruhu’l-Emin) zemrës sate, që të jesh nga paralajmëruesit, në një arabishte të qartë. (Kur’an, 26:192-195)

Këto janë urtitë që po t’i shpall Zoti yt. (Kur’an, 17:39)

Ky Kur’an u shpall që t’ju paralajmërojë juve dhe gjithkënd tjetër, tek i cili arrin. (Kur’an. 6:19) 

Ja përse në mesin e temave të ndërlidhura me Kur’anin më e rëndësishmja është tema e shpalljes hyjnore. Fillimisht duhet të bëhet definicioni i shpalljes, të shprehen cilësitë e saj, të kuptohet se çfarë lidhjeje krijohet ndërmjet botës së sipërme shpirtërore dhe asaj materiale, dhe të shqyrtohet në është e mundur një lidhje e tillë. Pasi të qartësohen e të shqyrtohen temat e këtilla, nuk ka dyshim se të kuptuarit e mësimeve kur’anore do të jetë një proces shumë më i lehtë dhe i saktë.

 

Definicioni i shpalljes 

Në gjuhën arabe, fjala vahj (përkthyer këtu si shpallje) është përdorur në shumë kuptime të ndryshme. Për shembull, fjala vahj mund të jetë shenjë, shkrim, trajtesë, lajm, fjalë e fshehtë, shprehje në mënyrë të fshehtë etj. Për të përmbledhur, vahj është quajtur çdo fjalë, shkrim ose porosi, që i përcillet bashkëbiseduesit në një mënyrë të shpejtë, të cilën nuk mund ta kuptojnë të tjerët.

Gjuhëtari i shquar Ragib Isfahani, lidhur me definicionin e fjalës vahj, thotë: “Vahj” është emri që përdoret për një porosi që përcillet shpejt dhe duke bërë shenjë.[1]

Sipas Ebu Is’hakut “kuptimi leksikor i fjalës vahj është ‘porosi e fshehtë’ dhe kjo është arsyeja përse kjo fjalë është përdorur edhe në kontekstin e frymëzimit.” Arabët, kur duan të thonë se një njeri foli me një tjetër në mënyrë të fshehtë, të cilën nuk mund ta kuptojnë të tjerët, e përdorin pikërisht fjalën vahj dhe thonë: “i bëri vahj”, pra ia përcolli porosinë në një mënyrë që nuk e kupton kush.

 

Fjala vahj në Kur’an 

Në Kur’an, kjo fjalë është përdorur në katër kuptime të ndryshme:

1. Shenjë e fshehtë

Për shembull, lidhur me profetin Zekerija (a.s), Zoti thotë:

Pas kësaj, Zekerijai doli nga tempulli para popullit të vet dhe u bëri shenjë (arab. fe’evha) atyre, për t’u thënë “përkujtojeni Zotin mëngjes e mbrëmje” (Kur’an, 19:11) 

2. Udhëzim intuitiv

 Me këtë nënkuptohet një udhëzim natyror, të cilin e ka çdo gjallesë, qoftë bimë, kafshë ose njeri, dhe madje edhe një krijesë jo e gjallë, nëpërmjet të cilës ajo gjë e siguron vazhdimësinë e saj. Këtë udhëzim hyjnor që ia tregon rrugën çdo gjallese, Kur’ani Fisnik e ka quajtur vahj:

Zoti yt i shpalli bletës:“Bëji vetes shtëpi në male, në pemë e në kulmet që kanë ngritur njerëzit.” (Kur’an, 16:68)

 

Ky udhëzim intuitiv që mund të gjendet tek të gjitha gjallesat është një nga të fshehtat më interesante të natyrës. Udhëzimi hyjnor i kafshëve në këtë mënyrë, që ata më pas të jenë të dobishme për njeriun, ka magjepsur gjenerata të tëra. Veprimet e tyre janë të lehta për t’u vëzhguar por burimi i këtij udhëzimi është vështirë të kuptohet në mënyrë konkrete. Pikërisht për këtë arsye, përdorimi i fjalës vahj është tejet me vend.

 

3. Frymëzim

Çdo njeri, në jetën e tij të përditshme, ndien frymëzime, burimin e të cilave nuk e di, por të cilat shumë shpesh e ndihmojnë në vendimmarrje. Këta frymëzime me burim të panjohur, të cilat janë të veçanta për njeriun, janë tejet të rëndësishme dhe, shumë shpesh, bëhen një dritë udhëzimi që na shpëtojnë nga qorrsokakët e jetës. Mes tjerash, fjala vahj është përdorur për t’i emërtuar edhe këta frymëzime që i vijnë në ndihmë njeriut. Nënës së profetit Musa (a.s), ndërsa ishte në një çast pavendosmërie të madhe, Zoti i dërgoi një frymëzim, me të cilin do t’ia shpëtonte jetën foshnjës së saj. Këtë fenomen, Kur’ani e ka quajtur gjithashtu vahj, siç është në vargun vijues:

Dhe ne i shpallëm nënës së Musës (ose e frymëzuam atë): “Jepi gji dhe pastaj, kur të kesh frikë se mund t’i bëjnë ndonjë të ligë, lëshoje në ujë dhe mos u tremb! Ne kemi për të ta kthyer dhe kemi për ta bërë atë nga profetët.” (Kur’an, 28:7)

Për besë, ne të kemi dhuntisur edhe njëherë më parë. Njëherë e një kohë, ne ia shpallëm nënës tënde atë që duhej shpallur: “Vendose Musën në sandëk dhe lëshoje në lum! Lumi do ta nxjerrë në breg dhe atë do ta marrë një njeri, që është armiku Im dhe armiku i tij.” Dhe Unë të fala një dashuri nga ana Ime, që të rritesh nën kujdesin Tim. Dhe kur motra jote u tha: “A t’ju sjell dikënd që të përkujdeset për të?” e ne të sollëm prapë tek nëna jote, që të gëzohej e të mos pikëllohej. (Kur’an, 20:37-40)

 

Kur lindi Musa (a.s), nëna e tij filloi të brengosej për të. Atë çast mendoi se duhej të mbështetej tek Zoti dhe iu kujtua që fillimisht t’i jepte gji fëmijës dhe pastaj, në rast rreziku, ta vendoste atë në një sandëk e ta lëshonte në lumë. Dhe një ditë, ajo nisi të besonte se nuk duhej të ishte e pikëlluar dhe se do të ribashkohej sërish me të birin, sepse ia kishte besuar atë Zotit. Të gjitha këto janë frymëzime që iu zbritën zemrës së saj dhe shkëndija shprese në të. Ndihmesat e tilla nga Zoti janë të vlefshme për të gjithë njerëzit dhe veçanërisht për robërit e tij të dashur, të cilëve, kur të përballen me ndonjë vështirësi dhe të gjenden para një vendimi të rëndësishëm, u zbret frymëzim në zemër nga Zoti i tyre. Më pas, pikërisht në saje të këtyre frymëzimeve hyjnore, ata i marrin vendimet më të sakta.

Dhe përkundër Zotit, i cili i frymëzon robërit e Tij për veprime të mira, edhe djalli e përdor pikërisht frymëzimin për t’i nxjerrë njerëzit nga rruga e drejtë dhe për t’i çuar drejt mëkatit. Edhe për këta tundime djallëzore, Kur’ani e ka përdorur pikërisht fjalën vahj:

Kështu, të gjithë djajtë mes njerëzve dhe xhinnëve, i bëmë armiq të profetëve. Këta e frymëzojnë njëri-tjetrin për të mashtruar. (Kur’an, 6:112)

Vërtet djajtë i frymëzonë miqtë e tyre për të luftuar kundër jush. (Kur’an, 6:121) 

Ky frymëzim djallëzor është përmendur edhe në kapitullin Nas të Kur’anit, ku thuhet:

Strehohem tek Zoti i njerëzve, tek Sundues i njerëzve, tek i Adhuruari i njerëzve! Nga e liga e cytësit që fshihet e që zemrën e njeriut tundon, nga xhinnët a nga njerëzit qoftë. (Kur’an, 114:1-6)

 4. Shpallja hyjnore që u zbritet profetëve

Ky lloj i shpalljes është i veçantë për profetët, pra u falet nga Zoti vetëm atyre që e kanë arritur shkallën e profetësisë (arab. nubuvve). Në këtë kuptim, fjala vahj është përdorur në Kur’an më se shtatëdhjetë herë.

Dhe kështu ta shpallëm Kur’anin në arabisht, që t’i paralajmërosh banorët e Qytetit Amë (Mekke) dhe ata që jetojnë rreth tij e t’i trembësh me ardhjen e ditës së mbledhjes (ringjalljes), për ardhjen e të cilës nuk ka dyshim. (Kur’an, 42:7)

Me shpalljen e këtij Kur’ani po t’i shpjegojmë më së bukuri rrëfimet për popujt e kaluar. (Kur’an, 12:3) 

Jo gjithkush e ka aftësinë për ta pranuar shpalljen hyjnore. Profetët janë njerëz, të cilët, duke e arritur shkallën e përsosurisë, kanë ardhur në një pozitë të tillë. Imam Hasan Askeriu (a.s), lidhur me këtë pikë, thotë: Zoti e konsideroi zemrën dhe shpirtin e Muhammedit (s.a.a) si zemrën e shpirtin më të denjë për ta pranuar shpalljen. Kjo është arsyeja përse ai u zgjodh si profet.[2]

Ajo që mund të kuptohet nga kjo thënie është fakti se për të pranuar një porosi të dimensionit sipëror, përsosuritë potenciale të njeriut duhet të përforcohen. Për ta arritur këtë gjë, një i dërguar i Zotit duhet të dëliret nga të gjitha vetitë e papëlqyeshme tek vetja dhe të pajiset me cilësitë më të bukura, për të ardhur në kontakt me botën mbinatyrore. I Dërguari i Zotit (s.a.a) thotë: Zoti nuk e zgjedh një profet para se intelekti i tij ta arrijë përsosurinë. Intelekti i një profeti dhe mendimet e tija janë më të lartësuara se intelekti dhe mendimet e ummetit të tij. [3]

Mulla Sadra, njëri nga filozofët e mëdhenj të Islamit, thotë: Një profet, para se të zgjidhet profet (së jashtmi), njëherë zgjidhet profet së brendshmi (arab. batin) dhe shpirti i tij i percepton realitetet e profetësisë. Profetët fillimisht e përsosin brendinë e tyre, dhe pastaj e pasqyrojnë këtë përsosuri së jashtmi. Në të vërtetë, këta robër të zgjedhur të Zotit, në fillim bëjnë një rrugëtim nga halk-u (krijesat) drejt Hakk-ut (të Vërtetës, Zotit) dhe, pastaj, pasi mbërrijnë tek Hakk-u, rrugëtojnë prej Hakk-ut bashkë me Hakk-un drejt halk-ut.[4] Shpallja, pra, është tërësia e mësimeve hyjnore që rrjedhin nga bota e shpirtit drejt brendisë së njeriut.

Thuaj: Kushdo që është armik i Xhibrilit, le ta dijë se ai, me lejen e Zotit, ia zbriti Kur’anin zemrës sate. (Kur’an, 2:97)

Atë ia zbriti Shpirti i Besueshëm (Ruhu’l-Emin) zemrës sate, që të jesh nga paralajmëruesit. (Kur’an, 26:193-194) 

Edhe shpallja (arab. vahj), njësoj si frymëzimi, është diçka që zbret në zemrën e njeriut, me dallimin e vetëm se profetët e Zotit e dinë se nga vjen ky frymëzim, për dallim nga njerëzit e thjeshtë, të cilët jo gjithmonë e dinë se kush i frymëzon për të vepruar. Ja përse profetët, duke i pranuar porositë hyjnore, kurrë nuk shtangen  dhe nuk gabojnë: ata e dinë se prej kujt vjen porosia dhe çfarë cilësish ka.

Kur Zurare bin Ajani e pyeti Imam Xhaferin (a.s) se si profetët arrinin të kuptonin se shpallja që u vinte ishte një shpallje hyjnore dhe jo një frymëzim nga djalli, Imami u përgjigj: Kur Zoti e zgjedh një rob të vetin për profetësinë, Ai i fal atij siguri dhe qetësi. Kështu, ai ndihet sikur të jetë duke e parë me syrin e tij atë që i vjen nga Zoti.[5] Në një rast tjetër, përcillet se pyetjes “si e kuptojnë se janë profetë?”, Imami iu përgjigj si vijon: Të gjitha perdet ngrihen prej tyre.[6]

Me fjalë të tjera, kur profetët zgjidhen për detyrën e tyre, ata tashmë e kanë lënë shumë prapa shkallën e njohur si ilm el-jakin dhe, duke e tejkaluar edhe shkallën e ajn el-jakin-it, kanë arritur në shkallën e njohur si hakk el-jakin. Nuk është për t’u habitur se ata, si njerëz që i kanë kaluar dhe arritur këto shkallë madhështore, më pas dërgohen tek njerëzit e tjerë si profetë. Lidhur me këtë, Kur’ani fisnik thotë:

Mos është për t’u habitur se ne, një njeriu në mesin e tyre i shpallëm kështu: “Paralajmëroji njerëzit dhe jepu sihariqe besimtarëve për një pozitë të virtytshmërisë pranë Zotit të tyre”? Përse atëherë ata mohues thonë se ai qenka magjistar? (Kur’an, 10:2) 

Pra sikur njerëzit të përmendeshin e të ishin pak më të zgjuar, dhe sikur të kishin një mendim më të saktë për profetët, do ta shihnin të vërtetën dhe do të rrinin larg këtyre kritikave. Lidhur me kritikat e pabaza për zgjedhjen e profetëve nga mesi i njerëzve, Kur’ani thotë:

Edhe ty të kemi shpallur, siç i shpallëm Nuhut dhe profetëve pas tij. Dhe kështu edhe Ibrahimit, Ismailit, Is’hakut, Jakubit, nipërve të tyre, Isës, Ejjubit, Junusit, Harunit dhe Sulejmanit. Ndërsa Davudit ia dhamë Zeburin. Një pjesë prej tyre t’i kemi rrëfyer ndërsa për një pjesë prej tyre jo. Dhe vërtet Zoti foli me Musën. Ai dërgoi profetë si dhënës sihariqesh e si paralajmërues, që njerëzit, pas tyre të mos kishin më arsyetime karshi Zotit. Zoti është Madhështor dhe i Urtë. Vetë Zoti e dëshmon atë që ta shpalli ty. Atë e shpalli me diturinë e Tij. Edhe ëngjëjt dëshmojnë. Dhe mjafton Zoti si dëshmitar. Ata që mohojnë dhe që pengojnë nga rrugat e Zotit, nuk ka dyshim se janë shumë larg rrugës së drejtë. (Kur’an, 4:163-167) 

Sipas kësaj, nuk ka asgjë të habitshme që Zoti t’i shpallë një profeti. Në fund të fundit, shumica e njerëzve e kanë shijuar dhe përjetuar në përditshmëri fenomenin e frymëzimit.

 

Mënyrat e shpalljes së bërë profetëve 

Shpalljen e bërë profetëve Kur’ani e ka ndarë në tri kategori. Zoti i Madhëruar thotë:

Zoti i flet një njeriu vetëm nëpërmjet shpalljes, nga pas perdes ose duke i dërguar një lajmëtar që ia shpall me lejen e Zotit atë që do Ai. Ai është i Madhëruar dhe i Urtë. Kështu, me urdhrin Tonë, Ne ta shpallëm Kur’anin. (Kur’an, 42:51-52) 

1. Shpallja e drejtpërdrejtë

Në këtë rast shpallja i bëhet drejtpërdrejt zemrës së profetit, pa ndonjë ndërmjetës. Lidhur me këtë, i Dërguari i Zotit (s.a.a) ka thënë: Shpirti i Shenjtë (Ruhu’l-Kuds) fryen në zemrën time.[7] 

2. Shpallja zanore

Shpallja i përcillet profetit nëpërmjet një zëri, të cilin e dëgjon vetëm profeti dhe askush tjetër. Në këtë rast, profeti e dëgjon zërin por nuk e sheh të zotin e këtij zëri, si në rastin kur një njeri e dëgjon dikënd që flet prej pas perdes dhe nuk e sheh atë. Ja përse Kur’ani e përdor shprehjen “nga pas perdes”. Kjo është mënyra, në të cilën foli Zoti me profetin Musa (a.s) në mal dhe me të Dërguarin e Zotit (s.a.a) gjatë miraxhit. 

3. Shpallja nëpërmjet ëngjëllit

Ëngjëlli që e kryen këtë detyrë është Xhibrili. Ai ua përcjell profetëve porositë e lartësuara që i pranon nga Zoti. Në Kur’an thuhet:

Atë ia zbriti Shpirti i Besueshëm (Ruhu’l-Emin) zemrës sate, që të jesh nga paralajmëruesit. (Kur’an, 26:193-194)

...ai, me lejen e Zotit, ia zbriti Kur’anin zemrës sate. (Kur’an, 2:97) 

 

Si është e mundur shpallja? 

Në të vërtetë, shpallja nuk është tjetër veçse një lidhje ndërmjet botës fizike dhe asaj metafizike. Në këtë rast na shfaqet pyetja vijuese: “Në çdo lloj lidhjeje, ekziston parakushti që të dyja palët të jenë në harmoni dhe përshtatshmëri me njëra-tjetrën, ndërsa e dimë se ndërmjet pranuesit të shpalljes dhe Shpallësit nuk ekziston një përshtatshmëri dhe ngjashmëri e tillë. Si është e mundur, atëherë, një gjë e tillë? Përveç kësaj, zbritja ose zbulimi i shpalljes kërkon domosdo një drejtim ose një hapësirë. Si është e mundur shpallja kur e dimë se bota metafizike nuk i ka cilësitë e materies dhe, për rrjedhojë, as cilësitë e sipërpërmendura të drejtimit e të hapësirës?“

Disa mendimtari që janë lidhur pas ideve “perëndimore”, duke u mbështetur në këtë dyshim, japin një shpjegim të ri lidhur me shpalljen dhe thonë: Ajo që profetët quajnë shpallje dhe që ua prezantojnë njerëzve të tjerë si të tillë, në të vërtetë, nuk është tjetër veçse një pasqyrim i mendimeve të tyre të brendshme. Profetët janë njerëz që ia duan të mirën njerëzimit dhe që përpiqen të bëjnë reforma në shoqëri, të cilët këto ide pozitive i perceptonin herë si shpallje dhe herë si ëngjëj të shpalljes. Si pasojë, ata u bindën se mendimet e tyre u vinin nga një qenie jashtë tyre. Kjo është arsyeja përse është normale që në mendimet dhe në shkrimet  e tyre të gjenden disa mësime të gabuara. Është e pashmangshme që mendimet e tyre të jenë ndikuar nga mendimet dhe besimet e shoqërive ku jetonin. Madje, si pasojë e këtyre ndikimeve, ata herë pas here kanë thënë fjalë të caktuara, të cilat pastaj janë dëshmuar si të gabuara. Përkundër kësaj, Zoti është shumë përtej këtyre mendimeve të gabuara.[8]

Fjalët e tilla lidhur me profetët e dërguar nga Zoti nuk janë tjetër veçse mohim i vetë profetësisë. Njerëzit që i përfaqësojnë këto ide i konsiderojnë profetët si njerëz naivë, që, ose nuk ishin të aftë të bënin dallim ndërmjet ëndërrimeve dhe realitetit ose ishin gënjeshtarë. Ata e thonë këtë, ndonëse e dinë më mirë se të gjithë të tjerët se çfarë pozite të lartësuar kishin profetët, të cilët kurrë nuk gënjyen.

Mendimtarët e tillë zakonisht kanë pasur dy supozime të gabuara:

1. Gjatë shqyrtimit të shpalljes hyjnore, ata ose janë mbështetur në dorëshkrime të ndryshuara ose në përkthime të gabuara dhe/ose të mangëta. Kështu kanë ardhur në përfundimin se ekzistojnë gabime në shpallje. Por një hulumtues i mirëfilltë, para se të vijë në përfundime, duhet fillimisht ta hulumtojë cilësinë dhe besueshmërinë e burimeve që përdor.

2. Këta mendimtarë e kanë pranuar njeriun si një qenie thjesht materiale, ndonëse njeriu nuk përbëhet vetëm prej materies dhe është një qenie dydimensionale. Lidhur me dimensionin hyjnor (shpirtëror) të njeriut, Mevlana Xhelaleddin Rumiu thotë:

Unë ëngjëll isha dhe parajsa Firdeus ishte vendi im
Pastaj ish’ Ademi që më solli në këtë gërmadhë

 

Në një poezi që i njihet Imam Aliut (a.s), thuhet:

O njeri! Mos vallë mendon se gjë e vogël je?
Brende teje janë fillimet dhe botët në vete fshehur ke. 

Këta vargje flasin për faktin se të gjitha shkallët e botës së ekzistencës fshihen në qenien e njeriut. Në çastin që pranojmë se njeriu posedon një shpirt, kontakti i tij me një botë që është metafizike nuk është më një gjë e pamundur. Sipas kësaj, shpallja hyjnore është e mundur. Fakti se njeriu ka një dimension shpirtëror dhe se nuk është e pamundur që ai të ketë një lidhje me botën metafizike, është shpjeguar në veprat relevante. Megjithatë, në mënyrë që ta kuptojmë sa më mirë procesin e shpalljes hyjnore, këtu do ta trajtojmë edhe këtë temë, në dritë të haditheve dhe vargjeve të Kur’anit.

 

Dimensioni shpirtëror i njeriut 

Dimensioni shpirtëror i njeriut është një temë që ka zënë vend në përsiatjet tona që nga kohët më të hershme dhe për të cilën janë bërë hulumtime të panumërta, aq sa ka arritur të zërë një pozitë të veçantë në filozofi, në kulturë dhe në art. Po kështu, në Kur’an, në hadithe dhe në filozofinë islame, kjo temë është trajtuar në gjerësi.

Njeriu është një qenie dydimensionale, e përbërë nga shpirti dhe nga trupi, jetesa e të cilës shtrihet ndërmjet rrafshit të materies dhe rrafshit metafizik. Nëpërmjet shpirtit të tij, njeriu është i lidhur me qiejt, ndërsa nëpërmjet trupit me tokën dhe jetën e kësaj bote. Kur’ani i Shenjtë, duke i përshkruar shkallët e krijimit të njeriut, lë të kuptohet se ai nuk përbëhet vetëm nga cilësitë materiale, por atij i fryhet një shpirt sipëror:

Për besë ne e krijuam njeriun nga një ajkë balte. Pastaj e vendosëm në një vend të sigurt tek ishte një pikë uji. Atë pikë uji e bëmë si gjak të mpiksur, pastaj gjakun e mpiksur e kthyem në mish, pastaj atij i mishi i krijuam kocka dhe kockat i veshëm prapë me mish... 

Deri këtu, Kur’ani flet për krijimin material të njeriut, ndërsa më pas, kalon në shkallën shpirtërore, duke thënë:

Dhe pastaj e bëmë një krijesë tjetër. Madhëruar është Zoti, më i miri i krijuesve. (Kur’an, 23:12-14) 

Kjo “krijesë tjetër” është shpirti, i cili i fryhet embrionit kur është katër muajsh. Në një varg tjetër të Kur’anit flitet sërish për këto dy shkallë të krijimit të njeriut:

Është Ai që e bëri të bukur çdo që gjë krijoi dhe që e nisi krijimin e njeriut nga balta. Pastaj e vazhdoi sojin e tij nga një rrjedhë uji i pavlefshëm. Pastaj e trajtësoi në mënyrë të përkryer dhe i fryu nga shpirti i Tij. Dhe ju ka falur veshë, sy e zemra. Sa mosmirënjohës që jeni! (Kur’an, 32:7-9) 

Pika më interesante në këta vargje është fakti se shpirti që i fryhet njeriut përshkruhet si diçka e ardhur nga bota sipërore dhe ndërlidhet me vetë Zotin. Kjo tregon se shpirti njerëzor është shumë përtej materies. Imam Xhaferi (a.s), në një hadith që përcillet prej tij, thotë: Zoti fillimisht e krijoi një trup, pastaj e krijoi shpirtin dhe i urdhëroi një ëngjëlli që shpirtin t’ia fryente trupit.[9] Për të përmbledhur, mund të themi se, sipas Kur’anit, njeriu nuk përbëhet vetëm prej trupit, por prej trupit dhe shpirtit bashkë. Fillimisht u krijua trupi dhe më pas atij iu fal shpirti i përjetshëm.

Edhe filozofia thotë se njeriu nuk përbëhet vetëm prej materies, pra jo vetëm prej pamjes së jashtme, mishit, kockave e lëkurës. Përkundrazi, ai posedon një dimension tjetër të padukshëm, nëpërmjet të cilit mund të arrijë një pozitë që është mbi materien dhe të shpëtojë nga muret e saj.[10]

Duke u mbështetur në atë që u tha më sipër, mund të vijmë në përfundimin se njeriu është një qenie dydimensionale, e përbërë prej trupit dhe prej shpirtit. Pasi të pranojmë se njeriu posedon një dimension shpirtëror, atëherë nuk do të jetë aspak e habitshme që ai të mund të ketë lidhje me një botë mbimateriale, ndonëse veçoritë e kësaj lidhjeje nuk mund të njihen.

Shpallja hyjnore (arab. vahj) është një fenomen që mund të vëzhgohet vetëm tek individët që kanë arritur një pozitë të lartë shpirtërore. Këta njerëz, nëpërmjet vetive të fituara, arrijnë të kontaktojnë me botën përtej materies dhe të zbulojnë një sërë realitetesh të fshehura. Ky proces zhvillohet në botën e përtejme. Shpallja, pra, është një gjë që vjen nga jashtë dhe jo një gjë që buron nga brendia e tyre.

Sipas kësaj, shpallja nuk është një gjendje e brendshme ose një qasje intelektuale e individit, por përkundrazi, është rrjedha e njohurive nga një botë sipërore. Megjithatë, ndonëse jemi në gjendje të pranojmë se ekziston shpallja dhe të besojmë fuqimisht se njeriu mund të ketë një lidhje me botën sipërore e të marrë njohuri prej saj, nuk mund ta përshkruajmë këtë proces dhe veçoritë e tija. Edhe në përpjekjet që janë bërë për ta shpjeguar shpalljen, nuk është arritur tjetër veçse të përshkruhet vetëm pjesa që pasqyrohet në dimensionin material, duke mbetur sërish në këtë anë të vijës që e ndanë materialen dhe metafiziken. Dhe ngase nuk mund të tejkalohet ky kufi, shpallja hyjnore ka mbetur përherë një proces misterioz dhe të gjitha fjalët që janë thënë lidhur me të nuk janë tjetër veçse shprehje simbolike dhe alegorike, të cilat e përshkruajnë shpalljen duke e krahasuar atë me ndonjë përjetim të përafërt. Si pasojë, është e pamundur të njihen veçoritë e shpalljes.

Duke u mbështetur në të sipërpërmendurat, mund të themi se shpallja hyjnore nuk bie ndesh me arsyen dhe si pasojë, është një fenomen i pranueshëm racionalisht. Besimi në shpalljen hyjnore është një pjesë e doktrinës islame, por të kuptuarit e këtij procesi është përtej kufijve të arsyes, për vetë faktin se bëhet fjalë për një proces jomaterial, të cilin mund ta perceptojnë ose kuptojnë vetëm njerëzit që kanë arritur cilësi të lartësuara shpirtërore. 

 

Si vinte shpallja? 

I Dërguari i Zotit (s.a.a), në rastet kur e pranonte shpalljen drejtpërdrejtë nga Zoti, ndiente në vete një peshë të madhe, si pasojë e të cilës trupin ia kaplonte një zjarrmi, balli i djersitej dhe, nëse ishte mbi një kafshë (kalë ose deve), shpina e kafshës lakohej nga pesha dhe thuajse ngjitej me tokën. Imam Aliu (a.s) përcjell: Kur u shpall kapitulli Maide, i Dërguari (s.a.a) e ngiste muskën e tij të quajtur Shehba. Shpallja e ardhur e rëndoi aq shumë të Dërguarin, sa mushka u ndal dhe barku i saj nisi të ulej drejt tokës aq sa thuajse u ngjit përtokë. I Dërguari (s.a.a) u sfilit dhe u mbështet në shpatullën e njërit prej shokëve të tij.[11]

Ibade bin Sameti përcjell: Kur i vinte shpallja hyjnore, të Dërguarit (s.a.a) i ngrysej fytyra, i ndryshonte boja e lëkurës dhe e ulte kokën. Edhe shokët e tij, që e shihnin këtë, i ulnin kokat.[12] Nuk mund të dimë përse i Dërguari (s.a.a) përjetonte një gjë të tillë gjatë procesit të shpalljes, sepse, siç thamë, veçoritë e procesit të shpalljes nuk mund të njihen. 

Përgjatë historisë, disa njerëz dashakëqinj, duke shpikur rrëfime të pabaza dhe duke sajuar ndodhi nga më të ndryshmet, janë përpjekur ta paraqesin shpalljen hyjnore si diçka të gabuar. Të tillët kanë përcjellur veçanërisht shumë rrëfime të sajuara lidhur me procesin e pranimit të shpalljes nga i Dërguari i Zotit (s.a.a) dhe kanë përhapur thashetheme të ndryshme. Fillimisht, për t’i eliminuar dyshimet që mund të shfaqen për shkak të këtyre rrëfimeve të sajuara, do të parashtrojmë dy pyetje:

1. A është e mundur që i Dërguari i Zotit (s.a.a), në fazat fillestare të profetësisë së tij, të ketë rënë në dyshim lidhur me shpalljen që i vinte?

2. A është e mundur që djalli të përzihet në procesin e shpalljes dhe t’ia përcjellë të Dërguarit (s.a.a) përshpëritjet e veta, duke i maskuar si shpallje hyjnore? 

Sipas mësimit të përcjellë nga Imamët e dëlirë të Ehl-i Bejtit, një gjë e tillë është e pamundur. I Dërguari i Zotit (s.a.a) ishte në shkallën më të lartë të bindjes (arab. jekin) dhe zemra e tij e bekuar kurrë nuk mund të kaplohej nga dyshimi. Për të, dallimi ndërmjet përshpëritjeve djallëzore dhe shpalljes hyjnore ishte tejet i qartë dhe djalli nuk mund të fitonte ndikim mbi të. Ky është një besim i rrënjosur i shkollës së Ehl-i Bejtit. Fatkeqësisht, disa dijetarë ehl el-hadith, të cilët nuk kishin përfituar nga mësimet e Ehl-i Bejtit, u kanë dhënë përgjigje pozitive të dyja këtyre pyetjeve. Ata madje kanë përcjellura disa “hadithe” që e dëshmojnë këtë dhe, si të tilla, bien krejtësisht në kundërshtim me pagabueshmërinë (arab. isme) e profetëve dhe i luhatin themelet e profetësisë.

Në vijim do të përcjellim dy shembuj nga sajimet dhe shpifjet e njerëzve të tillë, dhe do ta dëshmojmë nëpërmjet argumenteve të përcjellura dhe racionale pasaktësinë e tyre. 

 

Miti mbi Varaka bin Nevfelin 

Varaka ibn Nevfeli ishte djali i xhaxhait të Hatixhes, bashkëshortes së të Dërguarit të Zotit (s.a.a). Ai dinte shkrim-lexim dhe kishte pak njohuri lidhur me historitë e profetëve të kaluar. Lidhur me të është thënë se ai ishte “personi që e shpëtoi të Dërguarin e Zotit (s.a.a) nga shqetësimet e tija (në fillimet e profetësisë)”.[13] Buhariu, Muslimi, Ibn Hishami dhe Taberiu përcjellin si vijon:

I Dërguari i Zotit (s.a.a) ishte duke bërë adhurim në shpellën Hira, kur papritur dëgjoi një zë, e ngriti kokën dhe u përball me një qenie të frikshme. I trembur, ai e ktheu kokën në një anë tjetër, por ngado që të kthehej e shihte këtë qenie, e cila e kishte kapluar gjithë qiellin. I trembur nga kjo pamje, ai i humbi ndjenjat dhe qëndroi ashtu për orë të tëra. Hatixheja, e cila ishte merakosur për shkak të vonesës së tij, dërgoi dikënd që ta gjente atë, por personi u kthye pa e gjetur. Pasi erdhi në vete, akoma i trembur, ai u kthye në shtëpi në një gjendje të përhumbur. Hatixheja e pyeti: “Ç’të ngjau?” Ai u përgjigj: “Më në fund më ndodhi ajo, të cilës i druhesha. Përherë kisha frikë se do të çmenden dhe, më në fund, më duket se u çmenda vërtet.” Hatixheja ia ktheu: “Mos mendo keq! Ti je një njeri që ia ka kushtuar veten Zotit dhe Zoti nuk ka për të të lënë vetëm. E ardhmja do të jetë më e bukur.” Më pas, Hatixheja e dërgoi Profetin (s.a.a) tek shtëpia e kushëririt të saj, Varaka-së. I Dërguari (s.a.a) ia rrëfeu atij ndodhinë, ndërsa më pas, ai i parashtroi të Dërguarit (s.a.a) disa pyetje. Pasi i mori përgjigjet, i tha: “Mos u shqetëso! Ky është lajmëtari i Zotit, që iu dërgua edhe Musës. Ai të është dërguar edhe ty tani dhe të jep sihariqe për profetësinë. Pas këtyre fjalëve, i Dërguari (s.a.a) u qetësua dhe tha: “Tani kuptova se jam profet.”[14]

Gënjeshtra si kjo dhe dhjetra rrëfime të tjera të gabuara janë shpikur nga armiqtë e Islamit me pamje prej muslimani. Këto gjëra u përhapën veçanërisht në dy shekujt e parë pas Hixhrit, për ta përgjumur popullatën dhe për ta dobësuar besimin e tyre. Për fat të keq, rrëfime të tilla po aktualizohen edhe kohëve të fundit, aq sa autori apostat Salman Rushdie e shkroi romanin Vargjet Satanike, me qëllim që të dëshmonte se sa të dobët ishin themelet e Islamit.

Si është e mundur që një njeri si i Dërguari i Zotit (s.a.a), i cili i kishte arritur përsosuritë më të lartësuara dhe e kishte ndjerë prej kohësh brenda vetes lajmin e profetësisë, të mos mund t’i kuptonte të vërtetat e tilla? Edhe para se të zgjidhej për profetësinë, ai ishte më i urti dhe më i miri i njerëzve. Siç përcollëm edhe më sipër nëpërmjet fjalëve të Imam Hasan Askeriut (a.s), zoti e konsideroi zemrën dhe shpirtin e Muhammedit (s.a.a) si zemrën e shpirtin më të denjë për ta pranuar shpalljen. Kjo është arsyeja përse ai u zgjodh si profet.

Si është e mundur që një njeri i tillë të trembet kur ta shohë ëngjëllin e shpalljes, si është e mundur të kaplohet nga mendime të liga lidhur me veten dhe më pas, nëpërmjet përvojës së një gruaje dhe pyetjeve të një njeriu të paditur të kuptojë se është profet? Ndodhia e përcjellur, aq sa bie ndesh me pozitën e profetësisë, është në kundërshtim edhe me vargjet e qarta të Kur’anit dhe me hadithet e përcjellura nga Ehl-i Bejti. Tani, pasi t’i përcjellim mendimet e disa dijetarëve të shquar, do t’i shprehim edhe dëshmitë që tregojnë se këta rrëfime janë të gabuara.

Kadi Ijazi[15] (v.544 pas Hixhrit), pasi thotë se shpallja e ardhur Profetit (s.a.a) është përtej çdo dyshimi, shkruan: Nuk ka ngjarë kurrë që djalli, duke u maskuar si ëngjëll, ta mashtrojë të Dërguarin (s.a.a). Vetëbesimi, vendosmëria dhe qetësia e të Dërguarit (s.a.a) duhet të pranohen si mrekulli të profetësisë së tij. Një i dërguar kurrë nuk bie në dyshim lidhur me ëngjëllin e shpalljes dhe lidhur me faktin se ajo që i shpallet është shpallja hyjnore. Falë urtisë hyjnore, gjithçka është e qartë për të. Zoti e di më së miri se si janë gjërat. Kështu realizohen fjalët e Tija:

Është plotësuar fjala e Zotit tënd, me drejtësi e vërtetësi. Dhe s’ka kush ta ndryshojë fjalën e Tij. Është Ai që dëgjon e që di. (Kur’an, 6:115)[16] 

Edhe Tabersiu thotë se, në mënyrë që i Dërguari (s.a.a) të mund t’i udhëzojë njerëzit nëpërmjet shpalljes hyjnore, ai duhet të jetë i pagabueshëm dhe i dëlirë në procesin e pranimit dhe përcjelljes së shpalljes hyjnore. Në shkoqitjen e kapitullit Mudeth’thir të Kur’anit, ai shkruan: Nuk ka dyshim se Zoti, çdo profeti që i zbret shpallje, i dërgon edhe dëshmi që vërtetojnë se ajo që i zbritet është nga Zoti. Kështu, nëpërmjet këtyre dëshmive, profeti asnjëherë nuk bie në dyshim lidhur me shpalljen që i vjen. Ai nuk trembet prej saj, nuk shqetësohet, nuk dridhet dhe nuk i humb ndjenjat.[17]

Edhe Kur’ani shumë qartësisht e thotë këtë gjë dhe dëshmon se profetët e Zotit, falë përsosurisë së arritur dhe falë dëshmive të dhëna nga Zoti, kurrë nuk dyshojnë lidhur me shpalljen dhe nuk trishtohen. Profeti Musa (a.s), kur u zgjodh si profet, u nderua me bekimin e veçantë të Zotit dhe atij iu shpall si vijon:

O Musa! Vërtet Unë jam Zoti yt. Nxirri këpucët, sepse je në luginën e shenjtë të Tuva-së. Unë të zgjodha ty, ndaj tani dëgjoje atë që të shpallet: Vërtet Unë jam Zoti yt dhe nuk ka zot tjetër veç Meje. Mua më adhuro dhe fal namaz për të më përkujtuar. (Kur’an, 20:11-14) 

Më pas, atij iu urdhërua ta hidhte në tokë shkopin e tij:

“Hidhe shkopin tënd!” Kur Musa e hodhi shkopin dhe pa se lëvizte si një gjarpër, u tremb dhe nisi të ikte. “O Musa! Mos ki frikë, sepse profetët nuk kanë frikë në praninë Time.” (Kur’an, 27:10) 

Siç shihet, edhe në rastin e frikës më të vogël, Zoti i ndihmon të dërguarit e tij dhe i shpëton nga çdo lloj frike. Ky është një ligj i vlefshëm për të gjithë të dërguarit e Zotit. Kur arrijnë një pozitë aq të lartë sa të pranohen në praninë e Zotit, ata nuk kanë frikë nga asgjë, sepse gjenden në praninë qetësuese të Tij.

Po kështu, edhe profetit Ibrahim (a.s), në mënyrë që të gjente qetësi dhe të fitonte bindje, iu ngritën perdet nga sytë dhe iu shfaqën realitetet e botës ëngjëllore:

Kështu ia tregonim Ibrahimit madhështinë e qiejve dhe të tokës, që të ishte nga të bindurit. (Kur’an, 6:75) 

Siç mund të shihet qartë nga vargjet e mësipërme, profetët ishin njerëz me mendje të kthjellët, të zotët e një besimi pa dyshime. Për më tepër, që të arrinin një bindje edhe më të madhe, atyre u tregohej madhështia e qiejve dhe e tokës. A thua është e mundur që më i madhi i profetëve, Muhammedi (s.a.a), të ishte një përjashtim nga ky rregull e ta priste me shqetësim e frikë atë që i shpallej, duke u kapluar nga mendime të liga për veten e tij? Shohim se Zoti u pat ndihmuar Ibrahimit dhe Musës që të mos trembeshin e të qetësoheshin. A thua Muhammedi (s.a.a) ishte në një pozitë më të ulët se ata, që Zoti t’ia mohonte atij një gjë të tillë? Përkundrazi, ai ishte më i miri i njerëzve, një qenie e përsosur, e pastër nga të gjitha të metat, të cilën Zoti e kishte edukuar që një foshnjëri. Imam Aliu (a.s) thotë: Zoti i Madhëruar kishte caktuar një ëngjëll që i rrinte pranë të Dërguarit (s.a.a) ditë e natë dhe punonte që ai t’i arrinte përsosuritë më të larta njerëzore.[18]Ekziston një numër i madh hadithesh si hadithi i mësipërm.

Tani, pasi dëshmuam se çfarë gënjeshtre është ndodhia e Varaka bin Nevfelit, mund të bëjmë edhe disa kritika shtesë:

1. Zinxhiri përcjellës i kësaj ndodhie nuk arrin deri tek personi që e dëshmoi atë. Si pasojë, në shkencën e vlerësimit të haditheve, ai kategorizohet si një hadith mursele dhe nuk ka ndonjë vlerë.

2. Kjo ndodhi është përcjellur në libra të ndryshëm në mënyra shumë të ndryshme nga njëra-tjetra. Vetë kjo është një dëshmi për pavërtetësinë e këtij rrëfimi. Për shembull, sipas njërit version, Hatixheja shkoi vetëm tek Varaka bin Nevfeli, ndërsa sipas versionit tjetër shkoi bashkë të Dërguarin. Sipas versionit të tretë, ndërkaq, Varaka e pa të Dërguarin teksa bënte tavaf rreth Qabes, i parashtroi atij pyetje dhe kështu kuptoi se ishte profet. Ekziston edhe një version i katërt, i cili thotë se Ebu Bekri erdhi pranë Hatixhes dhe i kërkoi që ta çonte të Dërguarin tek Varaka bin Nevfeli. Siç shihet, ky rrëfim përcillet nga burime të ndryshme në aq shumë mënyra të ndryshme, sa lexuesi e ka të vështirë të vendosë se cili version është i sakti. Vetë kjo është një dëshmi për pavërtetësinë e ngjarjes.

3. Në shumicën e transmetimeve të kësaj ndodhie, pasi i jep sihariqet e profetësisë të Dërguarit të Zotit (s.a.a), Varaka thotë: “Sikur ta arrijë periudhën e profetësisë së tij, pa dyshim kam për ta besuar dhe ndihuar atë.” Madje, sipas historianit Muhammed bin Is’hak, ekziston një poezi e përcjellur nga Varaka bin Nevfeli, që dëshmon se ai ishte besimtar.[19] Por përkundër kësaj, dihet se Varakaja nuk shprehu besim në profetësinë e të Dërguarit (s.a.a) dhe vdiq si mohues. Ibn Abbasi thotë: “Varaka vdiq si i krishter.” Ibn Xhevziu përcjell se ai vdiq në tre vitet e para të profetësisë, pa e pranuar Islamin.[20] Ibn Asakiri thotë: “Nuk kam njohur askënd që të thotë se Varaka u bë musliman.”, ndërsa Ibn Haxheri, duke përcjellur nga vepra e Ibn Bekkarit, thotë:

Kurejshitët e torturonin Bilalin ngase ishte bërë musliman, ndërsa ai vetëm përsëriste “Zoti është një!”. Ndërkohë, Varaka kalonte atej pari dhe vetëm sa e vështronte atë që po ndodhte. Përse vallë kurrë nuk u bë musliman?[21]

Të gjitha këto tregojnë se kjo ndodhi nuk është tjetër veçse një sajesë dhe gënjeshstër. Rrëfimet e tilla të gënjeshtërta kanë bërë që të krijohen bindje shumë të gabuara lidhur me të Dërguarin e Zotit (s.a.a) dhe shpalljen hyjnore. E gjithë kjo buron nga distancimi prej mësimeve dhe kulturës së Ehl-i Bejtit. Nuk ka dyshim se të ndjekurit e haditheve të përcjellura prej dikujt tjetër, përveç Imamëve të dëlirë, ka për ta çuar njeriun drejt gabimit. 

 

Miti i vargjeve satanike 

Një tjetër gënjeshtër e sajuar me qëllim të dobësimit të besimit në shpalljen hyjnore dhe në profetësinë, është rrëfimi lidhur me ata që sot njihen si “vargjet satanike”. Rrëfimi mbi këtë ndodhi është si vijon:

I Dërguari (s.a.a) ishte i shqetësuar nga konflikti i vazhdueshëm me fisin e tij dhe kishte dëshirë të pajtohej me Kurejshin. Kështu, një ditë, ndenji ulur në një cep të Qabes dhe nisi të mendonte. Atë çast, atij iu shpall kapitulli Nexhm i Kur’anit, ndërsa ai vetë nisi të recitonte, ashtu si i dëgjonte vargjet:

Betohem mbi yllin kur perëndon. Shoku juaj (Muhammedi) nuk ka devijuar dhe as nuk ka humbur. Ai nuk flet nga vetja e tij. Vërtet kjo nuk është tjetër veç shpalljes që i zbritet...

 

Kështu vazhdoi me recitimin e vargjeve të kapitullit Nexhm, deri kur arriti tek vargu vijues:

A nuk i shihni Latin dhe Uzzanë? Dhe atë të tretin, Menatin?[22] 

Pikërisht teksa e recitonte këtë varg, djalli e bëri gjuhën e tij që ta recitonte ndryshe, duke thënë:

Këta janë “garanik”[23]  të mëdhenj dhe veç prej tyre shpresohet ndihmë.

I Dërguari (s.a.a), pasi i shqiptoi këto fjalë pa dashur, kaloi tek vargu i radhës. Idhujtarët, të cilët i dëgjuan këto fjalë të të Dërguarit (s.a.a), u gëzuan për këtë dhe deshën të pajtoheshin me muslimanët e të bëheshin prapë vëllezër. Ata e panë këtë ndodhi si një zhvillim shumë pozitiv dhe si fillimin e një procesi të dobishëm për ta. Ky lajm arriti madje edhe në Etiopi (ku ishte strehuar një grup në mesin e muslimanëve). Muslimanët që ishin strehuar atje për shkak të shtypjes së kurejshëve, me ta marrë këtë lajm, u kthyen drejt Mekkes dhe nisën të jetonin në paqe me idhujtarët e Mekkes. I Dërguari i Zotit (s.a.a), më shumë se gjithë të tjerët, ishte i kënaqur me këtë marrëveshje dhe gjendje të krijuar. Kur u kthye në shtëpi atë mbrëmje, Xhebraili i kërkoi ta recitonte kapitullin Nexhm. Kur, teksa ishte duke e lexuar, arriti në vargun në fjalë, Xhebraili i bërtiti dhe i tha “Hesht! Ç’është kjo që po rrotullon në gjuhën tënde?” Në këtë pikë, i Dërguari e kuptoi gabimin e vet, kuptoi se kishte një mashtrim në gjithë këtë dhe se djalli ia kishte përshpëritur mendimet e veta. Ai u pikëllua pa masë dhe nuk kuptonte dot se si kishte bërë një gabim të tillë, aq sa ishte dëshpëruar nga jeta dhe nga gjithçka tjetër dhe thoshte: “Ç’bëra unë kështu, i vesha një gënjeshtër Zotit dhe thashë një gjë që Ai nuk e kishte thënë. Sa gjendje e dhimbshme që është kjo!”[24]

Ndërsa sipas disa transmetimeve të tjera lidhur me ngjarjen, i Dërguari (s.a.a) i tha Xhebrailit: “Ai që më kërkoi t’i recitoja këta dy vargje dukej njësoj si ti.” Ndërsa Xhebraili u përgjij: “Jo, strehohem tek Zoti, kjo gjë nuk ka ndodhur.” Pas kësaj, pikëllimi i të Dërguarit (s.a.a) u rrit edhe më dhe dhimbja e tij u bë therrëse. Madje thuhet se karshi kësaj gjendjeje, Zoti i shpalli vargjet në vijim:

Ata (idhujtarët) thuajse do të të devijonin edhe ty nga ajo që të kemi shpallur, që të na veshësh gënjeshtra dhe pastaj të bëhen miq të tu. E sikur ne të të mos të përforconim, mbase edhe ti do të ishe i prirë për ta. (Kur’an, 17:70-73) 

Këta vargje veç më tepër ia shtuan pikëllimin të Dërguarit (s.a.a), aq sa u kaplua i tëri nga një shqetësim dhe dëshpërim i madh. Por më në fund, Zoti e bekoi të Dërguarin (s.a.a) dhe i shpalli atij:

Ne nuk kemi dërguar asnjë profet tjetër para teje, i cili, kur të dëshirojë diçka, djalli të mos përpiqet t’i përziejë dyshime në dëshira. Por Zoti e drejton atë që ngatërron djalli dhe Ai i fuqizon shenjat (ajetet) e veta. Zoti është i ditur dhe i Urtë. (Kur’an, 22:52) 

Pas shpalljes së këtij vargu, i Dërguari i Zotit (s.a.a) u qetësua dhe gjeti prehje.[25]

Rrëfimet e tilla të kota dhe të gënjeshtërta nuk i ka pranuar asnjë dijetar ose hulumtues musliman, dhe të gjithë e kanë cilësuar këtë rrëfim si të shpikur. Kadi Ijazi, lidhur me këtë, thotë: Ky hadith nuk është përcjellur në asnjë vepër “sahih” dhe asnjë përcjellës i besueshëm nuk e ka përcjellur këtë ndodhi. Ky hadith nuk ka një zinxhir të sigurt dhe të besueshëm transmetimi. Kjo ndodhi është përcjellur vetëm nga disa shkoqitës sipërfaqësorë të Kur’anit dhe nga disa historianë që nuk dinë ta dallojnë një hadith të besueshëm nga jo i besueshmi e që kanë qejf t’i mbledhin të gjithë transmetimet e çuditshme. Siç ka thënë bukur edhe Kadi Bekir bin Ala, fatkeqësisht, për shkak të disa muslimanëve që kanë pasur qejf t’i mbledhin rrëfimet e tilla, sot  na ka mbetur një hadith i tillë, me një zinxhir shumë të dobët përcjellës dhe me një përmbajtje krejtësisht të kotë.[26]

Ebu Bekr bin Arabiu thotë: Të gjithë gjërat që Taberiu ka përcjellur lidhur me këtë gjë janë të gabuara dhe të pabaza.[27]Muhammed bin Is’haku ka shkruar një trajtesë mbi këtë temë dhe i ka përgënjeshtruar të gjitha, duke dëshmuar se këta rrëfime janë shpikje të jobesimtarëve.[28] Edhe Muhammed Hejkali ka bërë një hulumtim të hollësishëm lidhur me këtë ngjarje dhe ka dëshmuar, me një gjuhë shumë të qartë, se ky mit është i mbushur me kundërthënie dhe gënjeshtra.[29]

As që është e nevojës që të përpiqemi për të dëshmuar se ky rrëfim i shpikur është i mbushur me gënjeshtra dhe kundërthënie. Çdo lexues i rëndomtë, me një vështrim pak më të kujdesshëm, mund ta kuptojë qëllimin e vërtetë të këtij rrëfimi. Vlen të theksohet se sajuesit e kësaj ndodhie kanë vepruar në mënyrë shumë amatore, duke mos pasur parasysh se vetë vargjet e këtij kapitulli thonë:

Betohem mbi yllin kur perëndon
Shoku juaj (Muhammedi) nuk ka devijuar dhe as nuk ka humbur
Ai nuk flet nga vetja e tij. Vërtet kjo nuk është tjetër veç shpalljes që i zbritet... (Kur’an, 53:1-4) 

Vetë këta vargje e theksojnë faktin se i Dërguari (s.a.a) nuk mund të flasë gabim dhe sipas dëshirës së tij dhe se të gjitha gjërat që i thotë janë pjesë e shpalljes hyjnore.

Vërtet kjo nuk është tjetër veç shpalljes që i zbritet. Sikur të pranohet se djalli mund të ketë një ndikim mbi të Dërguarin (s.a.a), kjo bie ndesh me vetë fjalën e Zotit, sepse djalli kurrë nuk mund të ngadhnjejë kundër vullnetit të Zotit.

E dobët është dredhia e djallit. (Kur’an, 4:76)

Zoti ka shkruar: “Vërtet, Unë dhe të dërguarit e Mi do të dalim fitimtarë. Vërtet, Zoti është i Fuqishëm dhe i Madhërishëm. (Kur’an, 58:21) 

Aziz (përkthyer këtu si “i madhërishëm”) është cilësimi që përdoret për dikënd që nuk mund të nënshtrohet nga askush tjetër. Atëherë si mund të themi se Iblisi mund ta nënshtrojë Zotin?

Kur të shohim me kujdes, do të vërejmë se, sipas Kur’anit, djalli nuk mund t’i nënshtrojë besimtarët e vërtetë dhe nuk mund t’i mashtrojë ata. Zoti thotë:

Vërtet, djalli nuk ka kurrfarë fuqie mbi ata që besojnë dhe që mbështeteten vetëm tek Zoti i tyre. (Kur’an, 16:99)

Ti s’ke për të patur kurrfarë fuqie mbi robërit e Mi të vërtetë. (Kur’an, 17:65) 

Madje vetë djalli, siç përcillet në Kur’an, thotë:

Unë edhe ashtu nuk kam ndonjë fuqi për t’ju detyruar të bëni diçka. Unë vetëm ju thirra dhe ju erdhët menjëherë. (Kur’an, 14:22)

 

Siç mund të kuptohet nga këta vargje, djalli nuk mund të ketë kurrfarë ndikimi mbi të Dërguarin e Zotit (s.a.a). Dhe si mund të paramendohet vallë, që një qenie e mjerë dhe e ulët si Iblisi, të mund ta nënshtrojë më të mirën e krijesave të Zotit, veçanërisht kur të kihet parasysh se vetë Zoti ka garantuar se Kur’ani do të jetë i mbrojtur?

Vërtet, Ne e zbritëm atë (Kur’anin) dhe Ne jemi mbrojtësit e tij. (Kur’an, 15:9)

Atij (Kur’anit) nuk i afrohet dot e pavërteta as nga para dhe as nga prapa. Ai është zbritur nga Zoti, që është i Urtë dhe Lavdiplotë. (Kur’an, 41:42) 

Këta vargje tregojnë se Kur’ani Fisnik ka për të qenë i mbrojtur nga të gjithë ndryshimet, dëmtimet dhe luhatjet që mund të shkaktojë koha. Askush, në asnjë vend dhe kohë, nuk mund t’i shtojë ndonjë gjë Kur’anit ose t’i heqë atij diçka. Atëherë si të pranojmë se djalli ka mundësi të intervenojë gjatë shpalljes së tij dhe të shtojë ndonjë gjë? Përveç kësaj, të gjithë muslimanët janë të një mendjeje lidhur me faktin se në procesin e pranimit, të kuptuarit dhe të përcjelljes së shpalljes, profetët janë të dëlirë (arab. masum) dhe të pagabueshëm. Ndërsa i Dërguari i fundit i Zotit (s.a.a) është pranues i një bekimi të veçantë të Krijuesit:

Duro karshi vullnetit të Zotit tënd, sepse ti je para syve Tanë. (Kur’an, 52:48) 

Zoti kurrë nuk e la vetëm atë, kurrë nuk ia mohoi ndihmën e Tij dhe kurrë nuk lejoi që ai të mundet karshi djallit.

Nga ana tjetër, i Dërguari i Zotit ishte arab. Ai e njihte dhe e fliste arabishten më së miri, dhe ishte i vetëdijshëm për lidhjen ndërmjet fjalive dhe harmoninë ndërmjet tyre. Është një gjë krejtësisht e palogjikshme të thuhet se i Dërguari i Zotit (s.a.a) ishte i paaftë për të dalluar ndërmjet vargjeve të supozuara satanike dhe vargjeve që do të vinin më pas. Pas vargjeve të supozuara satanike, shohim se vijnë vargjet vijuese hyjnore:

Këta (idhujt) nuk janë tjetër veçse emra që i keni shpikur ju dhe etërit tuaj. Zoti nuk ka sjellë kurrfarë dëshmie për ta. Ata e ndjekin vetëm mendimet dhe dëshirat e veta, ndonëse u ka ardhur një udhëzues nga Zoti i tyre. (Kur’an, 53:23) 

Ky varg, i cili u drejtohet idhujtarëve, thotë qartë se besimi i tyre në idhujt ishte një besimi pabazë, një pandehje e tyre dhe asgjë më tepër se një bestytni. Si është e mundur atëherë, që vargjet paraprake të flasin me madhërime për po këta idhuj dhe i Dërguari i Zotit (s.a.a) të mos mund ta vërejë kundërthënien që ekziston ndërmjet tyre? Motivi kryesor i këtij kapitulli të Kur’anit, nga fillimi deri në fund, është pikërisht mohimi dhe përgënjeshtrimi i besimeve të Kurejshit. Çdo njeri i arsyeshëm, i cili i është qasur me objektivitet rrëfimit mbi “vargjet satanike”, ka kuptuar se sa të gënjeshtërta janë shpifjet që bëhen në këtë rrëfim.

Dijetarët ehl el-hadith e kanë pranuar si të vërtetë rrëfimin mbi vargjet satanike dhe, sipas tyre, ka dy vargje të Kur’anit, të cilat e dëshmojnë vërtetësinë e kësaj ndodhie. Në të vërtetë, dy vargjet e përmendura nuk kanë kurrfarë lidhjeje me ndodhinë në fjalë. Tani t’u hedhim një vështrim këtyre vargjeve:

1. Zoti e drejton atë që ngatërron djalli. (Kur’an, 22:52)

Pika që kërkon të shpjegojë ky varg hyjnor është si vijon: i Zoti i ligjit dëshiron që të gjithë veprimet t’i sjellin rezultatet e kërkuara dhe të realizohen qëllimet e parapara, duke bërë që të valëvitet flamuri i njëshmërisë së Zotit dhe të dominojë mbi tokë fjala e Tij. Kuptohet se djalli është në përpjekje të vazhdueshme për të penguar një gjë të tillë.

Ne nuk kemi dërguar asnjë profet tjetër para teje, i cili, kur të dëshirojë diçka, djalli të mos përpiqet t’i përziejë dyshime në dëshira. (Kur’an, 22:52)

Por:

Zoti është i Fuqishëm dhe Nënshtrues. (Kur’an, 58:22)

E dobët është dredhia e djallit. (Kur’an, 4:76) 

Nga kjo kuptohet se, pavarësisht sa të përpiqet për të penguar e për të patur ndikim në këtë rrugë, Zoti i Madhëruar ka për t’i nxjerrë të kota veprimet e tija.

Përkundrazi, ne e vendosim të vërtetën mbi të pavërtetën dhe ajo e shkatërron atë. Dhe pastaj sheh se si asgjësohet e pavërteta. Paçi turp nga gjërat që ia veshni Zotit! (Kur’an, 21:18) 

Të gjitha për përpjekjet e djallit, njësoj si shembulli i rërës, kanë për t’u shpërndarë karshi valës së vullnetit hyjnor.

Por Zoti e drejton atë që ngatërron djalli dhe Ai i fuqizon shenjat e veta. Ai është i Ditur dhe i Urtë. (Kur’an, 22:52) 

2. Ata (idhujtarët) thuajse do të të devijonin edhe ty nga ajo që të kemi shpallur, që të na veshësh gënjeshtra dhe pastaj të bëhen miq të tu. E sikur ne të të mos të përforconim, mbase edhe ti do të ishe i prirë për ta. (Kur’an, 17:70-73)

Ky varg, përkundër mendimit të dijetarëve ehl el-hadith, është një dëshmi për pagabueshmërin e të Dërguarit të Zotit (s.a.a). Sikur profetët të mos ishin në pozitën e “dëlirësisë” (arab. isme), pra sikur të mos ishin subjekt i bekimit dhe i kujdesit të veçantë të Zotit, mund të bëhej fjalë për një prirje të tyre për njerëzit e ligë. Kur bëhet fjalë për krijimin e mjedisit të duhur për t’i arritur qëllimet e tyre, të ligët mund të kenë një ndikim aq të madh, sa mund të ndikojnë edhe tek njerëzit më të veçantë dhe t’i bëjnë ata të prirur drejt vetes. Ajo që i mbron robërit e vërtetë të Zotit nga cytjet dhe mashtrimet e djallit nuk është tjetër veçse një bekim i veçantë hyjnor, i cili i ka kapluar ata nga çdo anë. Vargu i mësipërm nuk është tjetër veçse një dëshmi për këtë gjë dhe tregon se tek profetët nuk mund të ketë një devijim të tillë.

Muhammed Husejn Hejkali thotë: Të përpiqesh të argumentosh me këtë varg, në të vërtetë, të sjell tek një rezultat krejt i kundërt, sepse vargu nuk thotë se ka ngjarë ndonjë devijim. Përkundrazi, ai flet për vendosmërinë e Profetit dhe për faktin se atij i është falur një bekim i veçantë hyjnor. Ndërsa vargu tjetër (22:52) nuk ka asnjë lidhje me mitin e vargjeve satanike.[30] 

 

Shkruesit e shpalljes 

Kur të kundrohet nga jashtë, Profeti i Islamit (s.a.a) ishte një njeri që nuk dinte shkrim-lexim dhe që nuk njihej si i tillë në shoqëri. Askush nuk kishte parë që ai të kishte shkruar ose lexuar ndonjë gjë. Si pasojë, fjala arabe ummi, e cila përdoret për njerëzit që nuk dinë shkrim-lexim është përdorur edhe për të Dërguarin e Zotit (s.a.a), aq sa edhe Kur’ani, në disa pjesë të tij, e ka cilësuar atë si të tillë:

Ata janë njerëzit që i binden atij Profeti që nuk di shkrim e lexim. (Kur’an, 7:157)

Atëherë kini besim tek i Dërguari që beson Zotin dhe fjalën e Tij, ai Profet që s’di shkrim lexim. (Kur’an, 7:158) 

Në gjuhën arabe, fjala ummi përdoret në dy kuptime. Ngase buron nga emri umm (nënë), kjo fjalë nënkupton një njeri që ka mbetur ashtu si ka lindur prej të ëmës dhe që nuk ka mësuar të shkruajë e të lexojë. Një kuptim i dytë i kësaj fjale, ndërkaq, është “mekkas”, duke u nisur nga shprehja Ummu’l-Kurra (Qyteti Amë) që përdorej për Mekken. Për këtë arsye, një njeri i lindur në Mekke quhet ummi.

Edhe në vargje të tjerë të Kur’anit janë përdorur emra të prejardhur të emrit ummi.

Është Ai që u dërgoi njerëzve “ummi” një profet nga mesi i tyre, që t’ua lexonte shenjat (ajetet) e Tija, t’i dëlirte dhe t’ua mësonte librin e urtësinë. Vërtet, ata ishin në një devijim të qartë më parë. (Kur’an, 62:2) 

Në këtë varg, me fjalën ummi mund të nënkuptohen banorët e Mekkes, por konteksti i vargut lë të kuptohet se kuptimi tjetër, ai i njeriut analfabet është shumë më i përshtatshëm. Në një varg tjetër thuhet:

Mes tyre ka disa njerëz “ummi”, që nuk e dinë Librin. Gjithë ç’dinë është ajo që kanë dëgjuar. Ata vetëm sa pandehin. (Kur’an, 2:78) 

Cilësimi “që nuk e dinë librin” është përdorur për ata që nuk nuk kanë shkrim-lexim, ndërsa pas tyre përmenden ata “që e dinë librin”, pra arabët që dinë shkrim e lexim. Përveç kësaj, prej të Dërguarit të Zotit (s.a.a) përcillet thënia në vijim: Ne ishim një popull ummi. Përdorimi i fjalës ummi në këtë thënie e fuqizon më tepër mendimin se cilësimi ummi përdoret për një person që nuk shkruante e nuk lexonte

Për më tepër, ajo që përshtatet më së shumti me mrekullinë e Kur’anit është ideja se i Dërguari i Zotit (s.a.a) ishte një njeri që nuk shkruante e nuk lexonte. I Dërguari (s.a.a) mund të mësonte shkrim-lexim dhe një gjë e tillë nuk ishte e pamundur. Por për ta përforcuar dhe theksuar mrekullinë e Kur’anit, ai duhej të mos ishte një njeri që shkruante e që lexonte. Edhe ky varg kur’anor e dëshmon këtë gjë:

Dhe para kësaj, ti as nuk lexoje ndonjë gjë dhe as shkruaje me dorën tënde. Po të ishte ashtu, ndjekësit e të pavërtetës do të kishin dyshime. (Kur’an, 29:48) 

Ky varg shpreh qartë se i Dërguari (s.a.a) nuk ishte një njeri që shkruante e që lexonte, duke e shprehur edhe arsyen e kësaj. Ky varg, pra, është dëshmi se i Dërguari (s.a.a) nuk shkruante dhe nuk lexonte, por nuk është dëshmi se ai nuk dinte shkrim-lexim.

Shejh Tusiu, në shkoqitjen e këtij vargu kur’anor, shkruan: Zakonisht, shkoqitësit e Kur’anit e kanë pranuar këtë varg si një dëshmi se i Dërguari (s.a.a) nuk dinte shkrim-lexim. Por kjo nuk është e saktë. Vargu nuk përcjell një kuptim të tillë, por vetëm thotë se i Dërguari (s.a.a) nuk ishte një njeri që shkruante e që lexonte. Ai nuk thotë se ai nuk dinte shkrim-lexim dhe nuk shpreh asgjë lidhur me këtë aftësi të tijën. Sipas kësaj, ky varg duhet të kuptohet si vijon: i Dërguari (s.a.a) nuk ishte një njeri që shkruante dhe nuk kishte një shprehi të tillë.[31]

I ndjeri Allame Tabatabai, në tefsirin El-Mizan, e pranon këtë pikëpamje dhe shkruan: Ajo që mund të shihet në shikim të parë është se i Dërguari (s.a.a) nuk e kishte shprehinë e të shkruarit dhe të të lexuarit. Ky është interpretimi më i përshtatshmi sipas dëshmive.[32] 

Krahas kësaj, të diturit shkrim-lexim konsiderohet një virtyt dhe një vlerë e njeriut, ndërsa mosditja shkrim-lexim shihet si një mangësi. Nuk mund të paramendohet që i Dërguari i Zotit (s.a.a), si krijesa më sipërore e Zotit dhe si një personalitet që i kishte mbledhur në vete të gjitha përsosuritë, të mos dinte një gjë të tillë. Është e saktë se ai, me bekimin e veçantë të Zotit, u bë mësuesi i të gjithë njerëzimit pa patur vetë kurrfarë mësuesi. Ai dinte mirë edhe shkrim-leximin, por nuk e shfaqte këtë, në mënyrë që ta parandalonte çdo lloj dyshimi lidhur me Kur’anin dhe ta plotësonte dëshminë e Zotit karshi njerëzve.

Për këtë arsye, ai kishte nevojë për shumë shkrues me qëllime nga më të ndryshmet. Ai kishte emëruar njerëz që do t’i shkruanin urdhrat e tij, porositë e tija, letrat që ua dërgonte shteteve të tjera dhe veçanërisht shpalljen hyjnore. Edhe në Mekke edhe në Medine, ai i kishte zgjedhur shkruesit më të mirë për këtë qëllim dhe në mesin e tyre, më i shquari ishte Imam Aliu (a.s). Deri në çastin e fundit të jetës së të Dërguarit (s.a.a), Imam Aliu (a.s) ishte shkrues i shpalljes. Përveç kësaj, i Dërguari kishte edhe shumë njohuri të tjera të lartësuara shpirtërore dhe të fshehta, të cilat, si njeriu më i besueshëm i tij, do t’i shënonte Imam Aliu (a.s). Si rrjedhojë, të fshehtat hyjnore dhe njohuritë lidhur me shpalljen nuk i mbetën të fshehta Imam Aliut (a.s).

Sulejman bin Kajs el-Hilali, i cili ishte nga gjenerata e tabi’in-ëve, thotë: Një ditë isha pranë Aliut (a.s) në xhaminë e Kufes, ndërsa shumë njerëz ishin mbledhur rreth tij. Duke u folur atyre përreth, ai tha: “Më pyetni para se të më humbni! Betohem në Zotin se kurdo që shpallej një varg, i Dërguari ma recitonte mua dhe ma mësonte tefsirin dhe te’vilin e tij.”

Abdullah bin Amr Jeshkuriu, i cili njihej si Ibnu’l-Kuva, ishte njëri nga miqtë e Imam Aliut (a.s) dhe një njeri që i parashtronte shumë pyetje atij. Një ditë ia parashtroi pyetjen në vijim: “Kur nuk ishit pranë të Dërguarit (s.a.a) dhe atij i vinte shpallja, si lajmëroheshit ju për këtë gjë?” Imam Aliu (a.s) iu përgjigj: Kur shkoja pranë tij, ai më thoshte: “Ali, teksa nuk ishe këtu, më zbritën disa vargje.” Pastaj ai m’i lexonte këta vargje dhe më mësonte tefsirin dhe te’vilin e tyre.[33]

Personi i parë në Medine që nisi të merrej me shkrimin e shpalljes ishte Ubaj bin Kab Ensariu, i cili kishte ditur shkrim-lexim edhe në kohën paraislame. Muhammed bin Sa’di thotë: Njerëzit që dinin shkrim-lexim mes arabëve ishin të paktë. Ubaj bin Kabi, ndërkaq, ishte një njeri që kishte arritur të mësonte shkrim-lexim që në kohën e xhahilijjetit.[34]Ibn Abdu’l-Berri thotë: Ubaj bin Kabi është personi i parë që u bë shkruesi i të Dërguarit (s.a.a) në Medine. Ai është i pari që në fund të letrave shkruante “kjo letër është shkruar nga filani”.[35]Ubaji ishte ndër personat, të cilët në ditët e fundit të të Dërguarit, e recituan të tërë Kur’anin në praninë e tij. Për këtë arsye, në kohën e Osmanit, u vendos kryetar i këshillit për përmbledhjen e mus’hafëve. Në rastet kur kishte mospajtime lidhur me leximin dhe shkrimin e Kur’anit, Ubaji e kishte fjalën e fundit.[36]

Shkruesi i tretë më i rëndësishëm i të Dërguarit (s.a.a), pas Imam Aliut (a.s) dhe Ubaj bin Kabit, ishte Zejd bin Thabiti. Zejdi ishte fqiu i të Dërguarit (s.a.a) në Medine dhe dinte shkrim-lexim. Një ditë, i Dërguari (s.a.a) e thirri Ubaj bin Kabin për të shkruar diçka, por ai nuk ishte në shtëpi. Kur nuk e gjeti atë, e thirri Zejdin dhe i kërkoi atij të shkruante. Me këtë, roli i Zejdit nisi të zyrtarizohej dalngadalë. Me urdhrin e të Dërguarit, ai e mësoi edhe hebraishten, në mënyrë që t’i lexonte letrat në hebraisht, t’i përkthente dhe pastaj t’u shkruante përgjigje. Në krahasim me shokët e tjerë të të Dërguarit (s.a.a), Zejd bin Thabiti ishte një njeri që merrej më shumë me shkrime.[37] Këta tre ishin shkruesit më të rëndësishëm të shpalljes, ndërsa të tjerët kanë pasur një rol më dytësor.

Ibn Esiri thotë: Një tjetër nga shkruesit e të Dërguarit të Zotit (s.a.a) ishte edhe Abdullah bin Erken Zuhriu. Ai ishte përgjegjës për letrat e të Dërguarit (s.a.a), por përgjegjësi i vetëm për kontratat dhe për marrëveshjet për paqe ishte Aliu. Ndër të tjerët, që herë pas here shkruanin për të Dërguarin e Zotit (s.a.a) mund të përmenden: tre kalifët e parë, Zubejr bin Avvami, Halidi dhe Ebani, djemtë e Said ibn el-Asit, Hanzele Usejdi, Ala bin Hadhremiu, Halid bin Velidi, Abdullah bin Revahe, Muavije bin Ebu Sufjani, Abdullah bin Ubaj Seluli, Mughire bin Shube, Amr bin Asi, Muhammed bin Meslemeja, Xhahim bin Silti, Muajkib bin Ebi Fatimeja dhe Shurejhbil bin Hassana.

Përveç kësaj, Ibn Esiri shkruan: I pari në mesin e Kurejshit, i cili punoi si shkrues i shpalljes, ishte Abdullah bin Sa’d bin Ebi Serhu. Më pasi, ai doli nga feja dhe u rikthye në Mekke. Për të u shpall vargu:

A ka një njeri më zullumqar se ai që shpik një gënjeshtër kundër Zotit ose që thotë se i është shpallur diçka ndërkohë që s’i është shpallur ose që thotë se do të zbresë diçka të ngjashme me atë që ka zbritur Zoti? (Kur’an, 6:93) 

Me sa duket, në shoqërinë e atëhershme arabe, numri i personave që dinin shkrim-lexim ishte i kufizuar me këta. Në disa çështje të përditshme, i Dërguari (s.a.a) përfitonte herë pas here nga të gjithë këta persona, por për shkrime zyrtare dhe të rëndësishme i ngarkonte Imam Aliun, Ubajin, Zejdin dhe Ibn Erkamin.

Ibn Ebi’l-Hadidi thotë: Hulumtuesit dhe biografët e të Dërguarit të Zotit (s.a.a) kanë thënë se shkruesit e shpalljes ishin Aliu, Zejd bin Thabiti dhe Zejd bin Erkami, ndërsa Hanzele bin Rabi Tamimi dhe Muavijeja i shkronin letrat që ua dërgonte udhëheqësve të shteteve të tjera dhe listat e mallërave për të cilat kishte nevojë populli, si dhe listat e lëmoshës.[38] Ebu Abdullah Zenxhaniu, teksa flet për shkruesit e shpalljes, radhit më se dyzet vetë.[39]

Beladhuriu, në fund të veprës historike Futuhu’l-Buldan, duke përcjellur nga Vakidiu, thotë: Në vitet e para të Islamit, numri i njerëzve që dinin shkrim lexim ishte vetëm shtatëmbëdhjetë: Ali ibn Ebu Talibi, Umar bin Khattabi, Osman bin Affani, Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu, Talha bin Abdullahu, Jezid bin Ebu Sufjani, Hudhejfe bin Utbe bin Rabia, Hatip bin Amiri (vëllai i Suhejl bin Amirit), Ebu Sulme bin Abdu’l-Esed Mahzumi, Eban bin Said bin As bin Umejje, vëllai i këtij të fundit, Halid bin Saidi, Abdullah bin Sad bin Ebi Serhu, Huvejtap bin Abduluzza, Ebu Sufjan bin Harbi, Muavije bin Ebu Sufjani, Xhuhejm bin Salti dhe Ala bin Hadremiu, që ishte në farefisni me Kurejshin. Ndërsa në mesin e grave, ato që dinin shkrim-lexim ishin: Ummu Kulthum bint Ukbe, Kerime bint Mikdad, Shifa bin Abdullah. Me urdhrin e të Dërguarit (s.a.a), më pas edhe Hafsaja mësoi shkrim lexim prej Shifasë dhe u bë një nga shkrueset e shpalljes. Ndërsa nga gratë e tjera të Profetit (s.a.a), Aisheja dhe Ummu Selemeja dinin vetëm të lexonin.[40]

Në Medine, Sa’d bin Ubade, Mundhir bin Amri, Ubaj bin K’abi dhe Zejd bin Thabiti dinin të shkruanin edhe arabisht edhe hebraisht. Ndërsa Rafi bin Maliku, Usejd bin Hudejri, Muin bin Adijju, Beshir bin Sa’di, Sa’d bin Rabia, Evs bin Hivelle dhe Abdullah bin Ubaj dinin vetëm të shkruanin.

Në periudhën e profetësisë të të Dërguarit të fundit të Zotit (s.a.a), njerëzit shkruanin mbi gjithçka që mundeshin. Mes tyre, përdoreshin për shembull mjetet në vijim:

1. U’sub, që është shumësi i emrit asib. Ky është emërtimi që i jepet pjesës së mesme të degës së hurmës, që është më e trashë. Kjo pjesë përdorej për ta shkruar shpalljen dhe për të shkruar edhe gjëra të tjerë.


2. Lihaf, ishin gurë të bardhë


3. Copat e lëkurës ose të letrës, që njiheshin si rika


4. Udum, që ishte një lëkurë e përgatitur për t’u përdorur për shkrim 

Pasi shkruheshin mbi këta materiale, vargjet e Kur’anit ruheshin në shtëpinë e të Dërguarit të Zotit. Kur shokët e Profetit (s.a.a) dëshironin të shkruanin një pjesë të Kur’anit për veten e tyre, ata kopjonin nga ky dorëshkrim fillestar. Vargjet që shkruheshin, mbështilleshin me copa dhe pastaj vareshin në mur.[41]

Vargjet e shpallura radhiteshin me kujdes në kapituj. Çdo kapitull niste me shpalljen e besmeles dhe mbaronte me shpalljen e besmeles pas saj. Pra, ishin besmelet që i ndanin kapitujt nga njëri-tjetri. Në të gjallë të Profetit (s.a.a), kapitujt e Kur’anit nuk ishin radhitur në ndonjë rend të caktuar. Allame Tabatabai thotë: Në kohën e Profetit (s.a.a), kapitujt e Kur’anit nuk ishin radhitur me rendin e sotëm. Kur’ani, në formë vargjesh, kapitujsh e xhuzësh, ruhej i shpërndarë.[42]

VAZHDON