Teksti i mëposhtëm është fragment nga kapitulli i dytë i  veprës "40 hadithe" e Ajetollah Sejjid Ruhullah el-Musevi el-Khomeini (k.s). Pjesa e mbetur e këtij kapitulli mund të lexohet në linkun vijues:  Për ta lexuar kapitullin e parë, shtypeni linkun vijues: Hadithi i parë (mbi përpjekjen kundër unit); 

Libraria Dielli
Redaksia 

 

PËRMBATJA: 
Mbi kuptimin dhe shkallët e rija-së
   Shkalla e parë
    - Llojet e rija-së
    - Mbi thënien se dituria është e ndarë nga besimi
    - Rreziqet e rija-së
    - Një shërim dituror për rija-në
    - Një thirrje për sinqeritet 

 

Hadithi i dytë

Jezid bin Khalife përcjell nga Imam Xhaferi (paqja qoftë mbi të) thënien në vijim: Çdo lloj i rija-së është idhujtari (arab. shirk). Kushdo që vepron për njerëzit, pranë tyre do ta ketë shpërblimin dhe kushdo që vepron për Zotin, tek Zoti do ta ketë shpërblimin.

(Usul el-Kafi, vëll.2, fq.293, Kitabu’l Iman ve’l-kufr, kapitulli mbi rija-në, hadithi i tretë) 

 

Mbi kuptimin dhe shkallët e rija-së 

Dije se rija është kur njeriu, pa patur ndonjë qëllim hyjnor, vetëm për të fituar vend në zemrat e të tjerëve ose për t’u dukur pranë tyre si njeri i mirë, i drejtë, besnik e besimtar, kryen ndonjë veprim të mirë, shfaq ndonjë tipar të pëlqyeshëm, tregohet besimtar dhe përpiqet të bjerë në sy. Kjo ndodh në disa shkallë të ndryshme:

Shkalla e parë ka dy nivele në vete. E para është kur njeriu, për të fituar nam si një njeri fetar ose për t’u bërë i dashur për të tjerët, i shfaq njohuritë e tija fetare dhe hyjnore. Kjo është për shembull, nëse ai thotë “unë nuk pranoj ndonjë fuqi tjetër në botën e krijimit përveç Zotit” ose “unë nuk mbështetem te askush tjetër përveç te Zoti” ose nëse në mënyrë të tërthortë përpiqet ta tregojë veten si një njeri besimdrejtë. Niveli i dytë është më i përhapur se i pari. Kjo ndodh nëse për shembull, ndërsa flitet për virtytin e të duruarit përballë caktimit hyjnor, njeriu psherëtin thellë, e lëkund kokën ngadalë dhe me këtë dëshiron të nënkuptojë se edhe ai vetë është nga ata persona.

Shkalla e dytë ka gjithashtu dy nivele. I pari është kur njeriu e tregon veten si posedues të tipareve të pëlqyera, ndërsa niveli i dytë është kur përpiqet ta shfaqë veten si një njeri të shpëtuar nga të ligat dhe nga veset e ndryshme.

Shkalla e tretë është lloji i rija-së që kryesisht shfaqet tek dijetarët. Edhe ajo ka dy nivele. Niveli i parë është kur personi, vetëm për të rënë në sy para njerëzve dhe për të fituar vend në zemrat e tyre, i shfaq adhurimet e veta dhe aftësitë intelektuale. Rija është kur bëhet një veprim i tillë, qoftë i plotë ose i pjesshëm. Niveli i dytë, ndërkaq, është kur një dijetar, me qëllim që të fitojë prestigj në sytë e njerëzve, qëndron larg një veprimi të ligë.

Në këtë vepër do të përpiqemi t’i analizojmë mangësitë dhe dobësitë e këtyre tri shkallëve dhe t’i përmendim shërimet e tyre. 

 

Shkalla e parë 

Pjesa e parë: llojet e rija-së

Dije se të bërit rija në çështjet e njohurisë hyjnore (arab. marife) është forma më e rëndë e rija-së, i ka pasojat më të liga dhe vështirësitë më të mëdha se të gjitha të tjerat.

Nëse njeriu që e kryen këtë veprim, nuk beson vërtet në gjërat që përpiqet t’i shfaqë, ka për të qenë nga hipokritët që do të mbesin përjetësisht në ferr. Ai ka për të qenë i shkatërruar dhe dënimi i tij ka për të qenë më i ligu i dënimeve. Nëse, megjithatë, këtë njohuri hyjnore e shfaq me qëllim që të zërë vend në zemrën e njerëzve e të fitojë pozita, nuk ka për t’u rradhitur në mesin e hipokritëve. Megjithatë, ky veprim ka për të bërë që drita e besimit të dalë nga zemra e tij dhe të zëvendësohet me errësirën e mohimit. Kjo sepse, në rradhë të parë, ky njeri është një idhujtar për shkak të idhujtarisë së tij të fshehtë. Njohuritë dhe besimet hyjnore që janë vetëm për Zotin dhe pronari i të cilëve është vetë Zoti, ai ua ka dorëzuar njerëzve, i ka bërë ata ortakë në këtë gjë dhe i ka dhënë një hise edhe djallit. Është e qartë se kjo zemër nuk është më një zemër që rreh për Zotin.

Siç do të shprehemi në kapitullin në vijim, besimi (arab. iman) është një veprimtari e zemrës dhe nuk përbëhet thjesht nga dituria. Edhe thënia “...çdo lloj i rija-së është idhujtari” nënkupton këtë të vërtetë. Kjo fatkeqësi shkatërrimtare, kjo cilësi e shëmtuar, e fundosur në errësirë, bën që zemra e njeriut të bëhet një vend për gjërat e tjera veç Zotit. Errësira e kësaj gjendjeje, më pas, bën që njeriu të largohet nga kjo botë si mohues. Ai besim i tij i gënjeshtërt është vetëm një formë, një kufomë e pajetë dhe një trajtë pa shpirt, e cila nuk pranohet te Zoti. Edhe një hadith tjetër, i përcjellur në El-Kafi nga Ali bin Salimi, flet për të njejtën gjë. Transmetuesi përcjell se Imam Xhaferi (paqja qoftë mbi të) ka thënë:

Zoti ka thënë: “Unë jam ortaku më i mirë. Kushdo që në një veprim që kryen, më gjen Mua një ortak në këtë hise, le ta dijë se Unë e pranoj vetëm atë që është për hir Timin.”[1] 

Është e qartë se kur bëmat e njeriut nuk janë të sinqerta, ato nuk mund të pranohen te Zoti i Madhëruar. Veprat që nuk bëhen vetëm për Të, Zoti ua drejton atyre, për të cilët njeriu i ka kryer ato, gjegjësisht njerëzve të tjerë. Dhe ngase e tërë vepra e tij i drejtohet një njeriu tjetër dhe jo Zotit, mund të thuhet se ky person i ka tejkaluar kufijtë e politeizmit e idhujtarisë (shirkut) dhe ka hyrë në fushën e mohimit (arab. kufr). Dhe mbase mund të thuhet se ky njeri ka hyrë tashmë në mesin e hipokritëve (arab. munafikun). Njësoj siç është e fshehur idhujtaria e tij, edhe mohimi i tij është i fshehur. Ky i mjeruar mendon gjithë kohës se është besimtar, ndërsa, në të vërtetë, në fillim është idhujtar e në fund hipokrit. Andaj edhe ka për t’u dënuar me dënimin e hipokritëve. Mjerë ai që vepron me mohim!

 

Pjesa e dytë: mbi thënien se dituria është e ndarë nga besimi

Dije se është një gjë tjetër dituria mbi Zotin, mbi njëshmërinë e tij, mbi cilësitë e Tija të përsosura mohuese (selbi), pohuese (subuti) dhe atyre të lavdisë (xhelali), mbi ëngjëjt, të dërguarit, librat e shenjtë dhe mbi ditën e gjykimit, ndërsa një gjë krejt tjetër besimi në to. Është tejet e mundur që një njeri të mos i besojë këto gjëra ndonëse mund të ketë njohuri për to. E dimë se për shembull djalli, i cili i njeh këto shkallë së paku sa unë e sa ti, nuk besoi dhe u bë mohues. Besimi është një akt i zemrës, pa të cilin nuk mund të flasim për një gjë të tillë. Andaj, një njeri që ka fituar dituri nëpërmjet dëshmive intelektuale e fetare, duhet t’u dorëzohet edhe në zemër këtyre njohurive dhe t’i kryejë veprimet e zemrës, si dorëzimi, modestia, ndjenja e përgjegjësisë dhe dëshmimi, që të mund të jetë besimtar në kuptimin e mirëfilltë. Përsosuria e besimit është siguria dhe qetësia shpirtërore. Me fuqizimin e besimit, zemra gjen prehje dhe kjo përhapet pastaj në gjithë trupin. Asnjëra nga këto gjëra nuk ka të bëjë me diturinë.

Po kështu, ka shumë gjasa që një njeri ta kuptojë një gjë nëpërmjet dëshmive por zemra e tij të mos e pranojë atë. Në një rast të tillë, dituria e fituar nuk ka kurrfarë dobie. Për shembull, ndonëse mendja jote e kupton plotësisht faktin se një i vdekur nuk mund të shkaktojë ndonjë dëm, se asnjë i vdekur në botë nuk ka shqisa dhe aftësi lëvizjeje, qoftë sa një mizë, dhe se nuk ka më lidhje me fuqitë trupore, ti nuk mund të qëndrosh në një dhomë me një të vdekur. Kjo është ngase zemra jote nuk e pranon këtë dhe nuk i dorëzohet mendjes. Sikur zemra të dorëzohej dhe ta pranonte gjykimin e mendjes, kjo gjë do të ishte tejet e thjeshtë. Siç e dimë, pas disa përpjekjeve, zemra e njeriut i dorëzohet mendjes dhe nis të mos ketë frikë nga i vdekuri.

Siç shihet në këtë shembull, dorëzimi i zemrës është një gjë e ndarë nga dituria e mendjes. Andaj kur njeriu, vetëm nëpërmjet dëshmive intelektuale e vërteton ekzistencën e Krijuesit, njëshmërinë e Tij, vërtetësinë e ditës së gjykimit dhe fenë e mirëfilltë, kjo nuk konsiderohet besim dhe njeriu nuk quhet besimtar. Ai vetëm mund të rradhitet në mesin e mohuesve, hipokritëve ose idhujtarëve. Fatkeqësisht, sot sytë e zemrave tona nuk janë të hapura, ndërsa sytë e thjeshtë janë të paaftë për ta parë këtë të vërtetë. Por kur të zbulohen të fshehtat, kur të shfaqet madhështia hyjnore, kur të shkatërrohet bota dhe kur të ngrihet veli mbi të vërtetën, do të shohim se nuk kemi besuar në Zotin dhe do të kuptojmë se kjo dëshmi intelektuale nuk ka të bëjë aspak me besimin e mirëfilltë. Derisa shprehja “nuk ka zot tjetër veç Zotit” nuk qendiset me pendën e mendjes mbi pllakën e dëlirë të zemrës, njeriu nuk mund të thuhet se ka besuar në njëshmërinë e Zotit. Por kur kjo shprehje e pastër hyjnore të hyjë në zemër, sundimi i zemrës i jepet Zotit dhe paskëtaj, njeriu nuk i jep më fjalë askujt tjetër në këtë “tokë të të vërtetës” dhe askujt nuk i lejon të ketë ndikim. Pas kësaj, njeriu nuk pret pozita dhe lavde nga dikush tjetër e nuk bëhet viktimë e rija-së. Andaj, kur të shohësh rija në zemrën tënde, dije se zemra nuk i është dorëzuar mendjes, besimi nuk e ka përndritur zemrën dhe se ti, në këtë botë të qenies, nuk e pranon Zotin si fuqi të vetme por dikë tjetër. Kjo do të thotë se ke zënë vend në mesin e hipokritëve, idhujtarëve dhe mohuesve. 

 

Pjesa e tretë: rreziqet e rija-së

O hipokrit që ia dorëzon besimet dhe njohuritë hyjnore djallit që është armik i Zotit! O ti që ua fal të tjerëve të drejtat që i takojnë veç Zotit dhe që ato drita që janë përndritje e shpirtit e të zemrës, që janë kushtet e lumturisë e të shpëtimit të përjetshëm, që janë burimi i afërsisë me Zotin dhe fara e të qenit pranë të Dashurit i ke zëvendësuar me errësira plot tmerr, me dëshpërim, me poshtërsim të përjetshëm dhe me largësi nga prania e shenjtë e të Dashurit! Bëhu gati për errësirat pas të cilave s’ka dritë, për shtrëngimet që s’kanë çlirim, për sëmundjet që s’kanë shërim, për vdekjen që s’ka jetë pas saj dhe për zjarrin që do të shfaqet në të brendshmen e zemrës e që ka për ta djegur unin dhe mbretërinë e trupit tënd në një mënyrë që nuk mund as ta paramendojmë unë dhe ti! Në një varg të librit të tij të shenjtë, Zoti i Madhëruar thotë:

Është zjarri i ndezur i Zotit, që i mbështjell e kaplon zemrat. (Kur’an, 104:6-7) 

Zjarri i Zotit i pushton dhe i djeg zemrat, të cilat nuk mund t’i djegë asgjë veç tij. Kur të largohet natyra hyjnore e njeriut, gjegjësisht njëshmëria (tevhid) dhe kur në vend të saj të vijnë idhujtaria dhe mohimi, njeriu s’ka për të përfituar as nga ndërmjetësimi i ndërmjetësve dhe do të qëndrojë përjetësisht në ferr. Dhe si do të jetë dënimi vallë? Një dënim i krijuar nga fuqia nënshtruese e Zotit dhe nga hyjësia (rububijjet) e Tij.

Atëherë, i nderuar, mos e sill veten përballë dënimit dhe zemërimit të Zotit, vetëm për hir të një ëndërrimi të kotë, për hir të dashurisë e interesimit të robërve nevojtarë të Zotit e për hir të një komplimenti prej tyre! Mos i shkëmbe njohuritë hyjnore, bekimet e pafundme, dhuntitë dhe mëshirën hyjnore me dashurinë dhe nderimin nga njerëzit e tjerë, që nuk sjell kurrfarë dobie e nuk krijon tek ti tjetër veçse pendim dhe dëshpërim. Nëse largohesh nga kjo botë ku përfitohen të mirat dhe nëse ndërpriten veprimet e tua, do të jetë shumë vonë për keqardhje dhe pendimi nuk ka për të patur ndikim. 

 

Pjesa e katërt: një shërim dituror për rija-në

Në këtë pjesë do të bëjmë disa përkujtime në kornizat e gjërave që mendojmë se kanë ndikim në shërimin e kësaj sëmundjeje shpirtërore, qoftë në shkallën për të cilën bëjmë fjalë dhe qoftë në shkallët e tjera të shfaqjes së saj. Këto janë kryesisht gjëra që, përveç se dëshmohen nëpërmjet dëshmive, zbulesave shpirtërore, ligjit të jashtëm, haditheve të të Dëlirëve (ma’sumin) dhe librit të Zotit, janë të pranueshme e të qarta edhe për arsyen njerëzore.

Ngase Zoti i Madhëruar e ka kapluar gjithë botën e krijuar me fuqinë e Tij e me gjerësinë e sundimit të Vet madhështor, dhe ngase prania e Tij e kaplon anembanë çdo qenie, zemra e çdo robi të Zotit gjendet nën dorën e fuqisë, vullnetit dhe sundimit të Tij. Askush nuk mund të ketë ndikim mbi zemrat e robërve të Tij, për sa kohë që nuk është leja e Tij prej Krijuesi, e manifestuar në emrin Kajjum. Madje edhe ata që janë të zotët e zemrave të tyre (pra që e njohin zemrën e vete), nuk mund të kenë ndikim mbi zemrat e veta pa lejen e Tij. Kjo çështje është përmendur në Kur’an dhe në thëniet e Ehl-i Bejtit, herë në mënyrë indirekte dhe alegorike, herë krejtësisht hapur.[2]

Pra Zoti i Madhëruar është i zoti i zemrave tuaja dhe Qenia që ka ndikim mbi to. Ndërsa ju, që jeni robër të dobët e të pafuqishëm, nuk mund të keni ndikim pa lejen e Tij. Përkundrazi, është vullneti i Tij që e nënshtron vullnetin tuaj dhe vullnetin e të gjitha krijesave të tjera. Nëse rija-ja dhe mburrja është për ta fituar zemrën e njerëzve, për t’i kënaqur ata, për të fituar ndonjë pozitë pranë tyre ose për krijuar nam si një njeri i mirë, atëherë dijeni se edhe vetë ky veprim është jashtë fuqisë suaj dhe është nën ndikimin e fuqisë  së Zotit. I Zoti i vërtetë i zemrave është ai që i kthen zemrat andej nga të ketë dëshirë. Andaj, ka gjasa që kur njeriu të sillet me rija, të arrijë rezultate krejtësisht të padëshiruara dhe të papritura.  Kemi njohur shumë njerëz përplot rija, të cilët, ngase nuk i kishin të pastra zemrat e qëllimet, u turpëruan para botës dhe e fituan të kundërtën e asaj që prisnin ta fitonin nëpërmjet rija-së së tyre.     

Në një hadith që përcillet në El-Kafi, mund të haset i njejti kuptim. Duke e komentuar thënien “Kushdo që dëshiron ta takojë Zotin e tij, duhet të bëjë vepra të mira e të mos i gjejë ortak Zotit në adhurime.”, Imam Xhaferi (paqja qoftë mbi të) thotë: “Ai që bën një vepër të mirë e që nuk ka për qëllim ta takojë Zotin e tij por që njerëzit ta njohin si një njeri i mirë e t’i dëgjojnë bëmat e tija, i ka gjetur ortak Zotit të tij në adhurime.” Pastaj shtoi: “Nëse një rob bën vepra të mira dhe e fsheh këtë, Zoti ka për ta përhapur atë në mesin e njerëzve. Po kështu, kur një rob të bëjë ndonjë të ligë e ta fshehë atë, Zoti ka për ta zbuluar të ligën e tij një ditë.”[3]

Atëherë, i nderuar, kërko nga Zoti që të bësh nam me punë të mira dhe nëse dëshiron që zemrat e njerëzve të jenë me ty, këtë kërkoje nga i Zoti i zemrave. Ti bëji për hir të Zotit punët e tua dhe Zoti, krahas bekimeve shpirtërore dhe atyre në botën tjetër, ka të të falur begati edhe në këtë botë e ka për të të bërë të dashur pranë njerëzve. Kështu, pozita jote nëpër zemra do të jetë edhe më e lartë dhe do të jesh i nderuar në të dy botët. Megjithatë, fillimisht duhet ta pastrosh zemrën tënde nga dëshira dhe interesi për këtë dashuri të njerëzve, nëpërmjet një përpjekjeje të rëndë shpirtërore. Që veprat e tua të jenë të pastra nga kjo gjë, duhet fillimisht të jetë e dëlirë brendia jote dhe të jetë e kthyer krejtësisht drejt Zotit. Prej shpirtit duhet të largohen njollat dhe shpirti të shpëtojë nga turbullirat e unit (nefsit). Të fituarit e dashurisë së njerëzve, që janë të dobët e të vegjël, dhe të qenit i famshëm pranë tyre nuk mund të ketë ndonjë dobi për ty. Edhe sikur të ketë, kjo dobi është e vogël dhe e paktë. Mos dhashtë Zoti, një dashuri e tillë mund të bëjë që punët të përfundojnë në rija dhe të shkaktojnë që njeriu të bëhet hipokrit e mohues. Edhe sikur të mos turpërohesh në këtë botë, mund të turpërohesh në botën tjetër, në prani të Hyjit e në prani të robërve të Tij të sinqertë, profetëve të mëdhenj e ëngjëjve të lartësuar. Atëherë do ta ulësh kokën nga turpi e do të mbetesh i pashpresë në një ditë, në të cilën as nuk mund të paramendosh sa vështirë është të jesh i turpëruar. Vetëm Zoti e di se çfarë errësirash sjell me vete ky turp atë ditë. Siç thotë Zoti, ajo është dita në të cilën mohuesi thotë “ah sikur të isha bërë tokë e pluhur” por më nuk ka shpëtim.

O i pashpresë! Ti je që ia mohove vetes begatinë e madhe të asaj dite për hir të një dashurie të vogël e për hir të një fame pranë njerëzve, e cila nuk të sjell kurrfarë dobie! Ty t’u mohua kënaqësia e Zotit dhe u përballe me mllefin e Tij. Ato vepra, me të cilat duhej ta fitoje pozitën e begative, ta arrijë lumturinë e përjetshme e të mbërrije në shkallët më të larta të parajsës, ti i ktheve në errësirë të idhujtarisë e të hipokrizisë. Ti bleve për vete mjerimin, keqardhjen e dënimet e dhunshme dhe kështu u bëre nga njerëzit e Sixh’xhin-it (përkth. një luginë e ferrit). Në një hadith të përcjellur në El-Kafi, Imam Xhaferi (paqja qoftë mbi të) përcjell se i Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij) ka thënë: Kur ëngjëlli, me një lumturi të madhe, i ngrit lart veprat e mira të një robi të Zotit, Zoti thotë: “Hidhni këto bëma në Sixh’xhin (ferr), sepse gjëja e vetme që s’kishte për qëllim në këto vepra isha Unë.”[4]

Unë dhe ti nuk jemi në gjendje ta paramendojmë Sixh’xhin-in, nuk jemi të aftë ta kuptojmë librin e bëmave të një të devijuari dhe as trajtën që marrin veprat e njeriut në atë vend. Por sikur ta shihnim realitetin e tyre, do të na priteshin duart e shpresat do të kishin humbur!

Andaj, o i nderuar, esëllohu e hidhe nga vetja pavëmendshmërinë dhe dehjen! Para se të peshohesh në atë botë, ti peshoji mirë e mirë bëmat e tua në peshoren e mendjes! Para se të të kërkohet llogaria atje, ti kërkoi llogari vetes tënde! Pastroje pasqyrën e zemrës nga idhujtaria (shirku), nga hipokrizia e dyfytyrësia! Mos lejo drita e qenies sate të mbulohet nga errësira e mohimit. Mos lejo që të shkojë dëm ajo natyrë e lindur e jotja (fitrah),  në të cilën Zoti e krijoi njeriun (Kur’an 30:30). Mos e tradhëto kaq keq këtë amanet hyjnor! Mbaje të pastër pasqyrën e zemrës sate, që drita e bukurisë së Zotit të manifestohet në të e të të bëjë të pavarur nga kjo botë e nga gjithçka që është brenda saj. Mbaje të pastër pasqyrën e zemrës sate, që të ndizet në zemrën tënde ai zjarr dashurie që ka për t’i djegur e për t’i bërë hi të gjitha dashuritë e tjera! Dije se një copëz të atij zjarri nuk do të ndërroje me një botë të tërë. Atëherë ke për të marrë një shije të tillë nga përkujtimi i Zotit (dhikri), sa të gjithë ndijimet e kënaqësitë shtazarake do të duken si gjëra të vogla e pa kuptim.  Dhe nëse nuk je njeri i kësaj pozite të lartë, së paku mos i humb ato begati dhe dhunti, për të cilat kanë lajmëruar Kur’ani i shenjtë dhe hadithet. Mos i shkatërro veprat e tua të mira e mos i humb ato begati për hir të dashurisë së njerëzve e për hir të kënaqësive të shkurta të kësaj bote. Mos ia moho vetes gjithë ato begati dhe mos e shkëmbe lumturinë e përjetshme me trishtim të përjetshëm!

 

Pjesa e pestë: një thirrje për sinqeritet

Sunduesi i vërtetë dhe Bamirësi ynë, që na i ka faluar gjithë këto mirësi, që ka përgatitur kaq shumë gjëra për ne, që ka krijuar ushqime të shijshme e të shëndetshme në këtë botë akoma pa ardhur ne në të, që i ka krijuar ata njerëz  që na kanë ushqyer e na kanë dashur pa pritur gjë (prindërit), që na ka dhuntisur me shtëpi e me ajër të bollshëm, që na ka falur pafund mirësi të jashtme e të brendshme dhe që në amshim e në botën e ndërmjetme (berzah) ka përgatitur aq shumë gjëra, nuk kërkon prej nesh gjë tjetër veçse ta mbajmë zemrën të pastër për Të e për dhuntitë e Tija. Në të vërtetë, dobia dhe rezultati i kësaj nuk është tjetër veçse të kthehemi tek vetja jonë e vërtetë. Por ne prapë nuk e dëgjojmë vullnetin e Tij, nuk i bindemi dhe sillemi në kundërshtim me Të. Sa mizori kemi kryer e me ç’sundues kemi hyrë në luftë, që vetëm vetes i shkaktojmë humbje e nuk ia bëjmë dot dëmin më të vogël sundimit të Tij! Çfarëdo që të bëjmë, nuk kemi për të shpëtuar nga sundimi i Tij, pavarësisht në jemi idhujtarë ose besimtar në një Zot të vetëm. Nëse e njohim Zotin dhe përpiqemi për ta pastruar unin (nefsin) tonë, kjo është vetëm për dobinë tonë. Po kështu, edhe nëse bëhemi idhujtarë ose mohues, sërish e dëmtojnë vetëm veten: “Vërtet Zoti është i pavarur nga botët.” (Kur’an 3:97)

Zoti nuk ka nevojë për adhurimet, për sinqeritetin ose për robërinë tonë para Tij. Po kështu, mosbindja, idhujtaria ose dyfytyrësia jonë nuk mund ta dëmtojnë pushtetin dhe sundimin e Tij. Por ngase është më i Mëshirshmi i mëshiruesve, mëshira e Tij e gjerë dhe urtësia e Tij e përsosur e bëjnë të nevojshme që të na udhëzojë, të na i tregojë rrugët e të mirës e të të ligës dhe t’i shtrojë para syve tanë humnerat e rrugës së njeriut dhe devijimet nga rruga e lumturisë. Zoti i Madhëruar, në këtë udhëzim e udhërrëfim, e madje në vetë adhurimet, sinqeritetin dhe robërimin tonë para Tij, na ka falur mirësi aq të mëdha e na ka bërë borxhli ndaj Vetes. Por këtë nuk mund ta shohë njeriu për sa kohë që nuk ngrihet perdja mbi sytë e tij.

Ne nuk mund t’i kuptojmë mirësitë e mëdha të Zotit, për sa kohë që jemi të prangosur në këtë botë të errësirës, të robëruar në rrjedhën e kohës e të burgosur në errësirën e gjatë të kësaj bote. Në të njejtën mënyrë, nuk jemi në gjendje t’i kuptojmë dhuntitë e shumta që na jepen në adhurimet tona, në sinqeritetin tonë dhe në udhzëimin e udhërrëfimin e Zotit ndaj nesh.

Mos mendo se profetët e mëdhenj, miqtë e shquar të Zotit (evlijatë) dhe dijetarët e mirëfilltë të ummetit na kanë borxh mirënjohjen. Janë ata që u bënë udhërrëfyes të shpëtimit tonë dhe na nxorrën nga padituria, errësira dhe mjerimi. Janë ata që na ftuan pa ndalur drejt botës së dritës, lumturisë, gëzimit dhe madhështisë. Janë ata që përjetuan vështirësi të mëdha vetëm që të mund të na shpëtonin nga bestytnitë, nga errësirat që burojnë nga mosnjohja e injorancës sonë dhe nga shtypjet e vuajtjet që janë trajta e moralit tonë të ligë dhe e shprehive të fituara prej kësaj, për të na mundësuar ta arrijmë dritën, lumturinë, gëzimin, rehatinë, bukurinë e hyrive të parajsës dhe pallatet e saj. 

Kjo botë, me të gjithë madhështinë e saj, nuk është aq e madhe për ta nxënë në vete as edhe një prej rrobave të parajsës. Këta sy tanë nuk kanë fuqi as për ta parë një fije floku të hyrive. Të gjitha këto janë trajtat shpirtërore të doktrinës, moralit dhe veprave, të cilat i perceptojnë, shohin e dëgjojnë, dhe drejt të cilëve na ftojnë profetët dhe veçanërisht Vula e Profetëve (s.a.a.), që është i zoti “i tërë zbulesave” (ar. keshf-i kulli) dhe i Kur’anit. Ndërsa ne të gjorët, duke mos u vënë vesh mësimeve të të zotëve të mendjes, si fëmijë që nuk i pranojnë mendimet e tyre, i jemi përkushtuar një lufte karshi këtyre njerëzve të zgjedhur. Por ata shpirtra të pastër, të dëlirë e të kënaqur me Zotin e tyre (ar. mutma’in), falë mëshirës që kanë për robërit e Zotit, nuk hoqën dorë nga ftesa e tyre edhe kur u përballën me injorancën tonë. Madje, pa kërkuar kurrfarë shpërblimi nga ne, na tërhoqën edhe me shpërblime drejt parajsës dhe lumturisë së mirëfilltë. Dhe nëse shohim se i Dërguari i Zotit (s.a.a.), si shpërblim të vetëm për misionin e tij, nuk kërkon tjetër veçse dashurinë për Ehl-i Bejtin, mbase kjo është ngase trajta e kësaj dashurie, në jetën e botës tjetër, do të jetë gjëja më e ndritshme për ne. Edhe kjo, pra, është në dobinë tonë dhe që ne ta arrijmë mëshirën e lumturinë. Siç shohim, edhe çmimi i vetëm i kërkuar për profetësinë është sërish një e mirë për ne. Atëherë, ne të gjorët, përse të mos u jemi mirënjohës? Çfarë dobie kanë ata nga dashuria dhe mirësia jonë? Çfarë të drejte dhe autoriteti mund të kemi ne ose ju mbi të diturit e këtij ummeti? Nga njerëzit që e udhëzojnë popullin e deri tek i Dërguari i Zotit (s.a.a.) dhe vetë Zoti, të gjithë kanë të drejtë dhe autoritet mbi ne, aq sa është pozita e tyre. Kjo e drejtë nuk është diçka që mund të shpaguhet në këtë botë, thjesht sepse kjo botë nuk është e denjë për t’i shpaguar shërbimet dhe mirësitë e tyre. “Mirënjohja është haku i Zotit, i të Dërguarit (s.a.a.) dhe i evlijave.” Edhe vetë Zoti thotë:

Mos më quani se ju kam borxh mirënjohjen pse u bëtë muslimanë. Ju i keni borxh mirënjohje Zotit që ju udhëzoi në rrugë të drejtë e ju dha sukses në fe, nëse e thoni të vërtetën. Vërtet, Zoti i di të fshehtat e qiejve e të tokës. Ai sheh gjithçka që bëni. (Kur’an, 49:17-18)

Pra nëse jemi vërtet të sinqertë në pretendimin tonë se besojmë, duhet të dimë se, me këtë besim që na ka falur, Zoti na ka lënë nën borxh. Ai e di botën e të fshehtës dhe i njeh shumë mirë trajtat e vërteta të imanit, Islamit e të veprave tona. Ndërsa ne, të gjorët, si të panjohur që jemi me hakikatin, e pyesim ndonjë njëri lidhur me diturinë dhe, pasi na përgjigjet, ndjehemi sikur t’i kemi bërë atij ndonjë të mirë dhe sikur ai të na e ketë borxh mirënjohjen. Falim namaz pas një dijetari dhe mendojmë se dijetari duhet të jetë mirënjohës për këtë, ndërsa është pikërisht e kundërta, është haku i dijetarit që na lë nën borxh mirënjohjeje. Megjithatë, ne jemi krejt të panjohur për të vërtetën. Mbase pikërisht ky qëndrim është duke i kthyer përmbys të gjitha bëmat tona e duke i hedhur në thellësitë e zjarrit e në krahët e erës së mosqenies.