Përmbajtja:
1. Bojkoti ekonomik dhe shoqëror kundër Hashimitëve
2. Vdekja e Hatixhes dhe e Ebu Talibit
3. Vizita e Muhammedit (s.a.v) në Ta’if
4. Horizontet e reja të Islamit
5. Hixhreti (Shpërngulja) drejt Medines
6. Viti i parë pas Hixhrit 

 

1. Bojkoti ekonomik dhe shoqëror kundër Hashimitëve (vitet 616-619) 

Vitit të gjashtë të Shpalljes po i afrohej fundi. Paganët kishin shpenzuar tashmë tre vjet në betejën e tyre kundër Islamit. Ata kishin shfaqur një armiqësi dhe dhunë të pashoqe ndaj myslimanëve por kishin arritur shumë pak rezultate. I kishin përdorur të gjitha armët kundër tyre, duke nisur nga përpjekja për t’i korruptuar deri tek përpjekja për t’i bindur, nga talljet dhe ofendimet deri të kërcënimet dhe përdorimi i dhunës, por të gjitha pa ndonjë rezultat konkret. Fuqia e besimit të myslimanëve i kishte lënë të dëshpëruar.

Dështimet e tyre të vazhdueshme i detyruan që ta rivlerësonin situatën e Muhammedit dhe të Islamit dhe disa prej tyre u përpoqën ta shihnin problemin nga një këndvështrim i ri. Gjatë kërkimit të tyre për një zgjidhje, ata dalngadalë e kuptuan se armiku i tyre i vërtetë nuk ishte grupi i myslimanëve të pambrojtur dhe të varfër në Mekke. E kuptuan se armiku i vërtetë i politeistëve dhe i idhujtarëve të Mekkes ishte Ebu Talibi. Në fund të fundit, ishte pikërisht ai që e mbronte me ngulm dhe me kujdes Muhammedin dhe Islamin. Vetë myslimanët, në anën tjetër, nuk kishin fuqi të mjaftueshme për ta mbrojtur Muhammedin, për të mos përmendur se ata vetë ishin në gjendje të mjerueshme dhe në nevojë mbrojtjeje.

Suksesi i tyre në identifikimin e armikut të vërtetë pati ndikim tek prijësit e Kurejshit dhe u ndihmoi atyre të hartonin një strategji të re në luftën kundër Islamit.

 

Abd’al-Rahman Azzam

Më në fund, oligarkia mekkase vendosi dëshpërimthi të merrte masa kundër Ebu Talibit. Sipas tyre, ai ishte mbrojtësi i vërtetë i blasfemisë, ndonëse akoma përkrahës i sistemit mekkas dhe i pakonvertuar në fenë e Muhammedit. Ata vendosën që t’i dërgonin një ultimatum...(”Mesazhi i përjetshëm i Muhammedit”, Londër, 1964). 

Në të kaluarën, Kurejshi kishte bërë përpjekje për ta izoluar Muhammedin nga fisi i tij dhe shpresonte se do të mund ta bindte ose ta trembte Ebu Talibin që ta tërhiqte nga i nipi dhe nga Islami mbrojtjen e fisit. Po t’ia dilnin mbanë ta izolonin Muhammedin nga mbrojtja e fisit të tij, ata ishin të bindur se do të mund ta zgjidhnin këtë problem kaq kompleks duke e eliminuar atë fizikisht.

Por Ebu Talibi nuk i lejoi Kurejshit që ta izolonte atë. Jo vetëm që ai vetë qëndroi në mbrojtje të nipit të tij, por e aktivizoi gjithë fisin e Hashimitëve pas vetes. Hashimitët ishin të bashkuar në mbrojtjen e Muhammedit dhe përballë këtij uniteti, Kurejshi ishte i pafuqishëm për të bërë ndonjë gjë.

Pas shumë diskutimesh, prijësit e Kurejshit arritën në përfundimin se pathyeshmëria e Hashimitëve kërkonte masa më drastike dhe vendosën të mos e izolonin vetëm Muhammedin por gjithë fisin e tij.

Ishte e pashmangshme që çdo përpjekje për t’i izoluar Hashimitët të çonte në polarizim të grupeve brenda Mekkes. Të gjithë në Mekke do të duhet të deklaroheshin “pro” ose “kundër” Hashimitëve. Por shumë shpejtë u pa qartë se në këtë konfrontim, Hashimitët do të mbeteshin të vetëm përballë gjithë arabëve. 

Muhammed Husejn Hajkal

Është gati e pamundur të paramendohen përmasat e përpjekjeve të Kurejshit për ta luftuar Muhammedin dhe vendosmëria e tyre e palëkundur për vite me radhë. Ata e kërcënuan Muhammedin bashkë me familjen e tij dhe u tallën me të dhe me porosinë që kishte sjellë duke i ofenduar edhe ndjekësit e tij. Ata i aktivizuan të gjithë poetët e tyre që ta kritikonin me fjalët e tyre më të mprehta dhe t’ia drejtonin Muhammedit shprehjet më të pamëshirshme. Ata e sulmuan atë dhe ndjekësit e tij. U përpoqën ta blenin me para, me pozita e me fuqi, gjëra të cilave as njerëzit më të fuqishëm nuk u rezistojnë dot. Kurejshi jo vetëm që i dëboi ndjekësit e Muhammedit nga shtëpitë e tyre por ua pengoi edhe tregtinë, me qëllim që t’i varfëronte edhe më. Ata e kërcënuan Muhammedin dhe ndjekësit e tij se do të përballeshin me një luftë të përgjakshme. Si një përpjekje të fundit, ata nisën një bojkot që kishte për qëllim t’i bënte të vdisnin nga uria... (“Jeta e Muhammedit”, Kairo, 1935). 

Disa ditë para fillimit të vitit të shtatë të Shpalljes, prijës të fiseve të ndryshme të Kurejshit organizuan një mbledhje solemne në “ndërtesën bashkiake” të Mekkes dhe me konsensus, e nënshkruan një dokument sipas të cilit Hashimitët do të përballeshin me një bojkot shoqëror dhe ekonomik, përderisa nuk e dorëzonin Muhammedin. Ata u betuan se nuk do të blenin asgjë prej tyre dhe se asgjë nuk do t’u shisnin. Gjithashtu u ndaluan edhe martesat me pjesëtarët e Hashimitëve.

Pastaj këtë dokument ua dërguan edhe fiseve të tjera për t’u kërkuar përkrahje. Kur të gjithë fiset e nënshkruan, ky dokument u var në mënyrë solemne në murin e Qabes si një provokim i qartë.

Ebu Talibi e shihte qartë se një stuhi po drejtohej nga Hashimitët. Atmosfera në Mekke ishte bërë aq e tendosur sa Hashimitët ndjeheshin të rrezikuar. Ebu Talibi e shihte se nuk ishte një ide e mençur që të mbeteshin në qytet, ku armiku çdo çast mund t’ua vinte zjarrin shtëpive të tyre. Andaj, për hir të sigurisë së fisit të tij, ai vendosi që të largoheshin nga Mekkeja dhe të strehoheshin në një kanjon në rrethinat e Mekkes, i cili më vonë do të njihej si “Sh’ib Ebu Talib” (Lugina e Ebu Talibit). Ky vend u ofronte një mbrojtje natyrore dhe ishte më i sigurt sesa shtëpitë e tyre në qytet, të cilat nuk ishin të mbrojtura nga sulmet. Në ditën e parë të vitit të shtatë pas Shpalljes, bijtë e Hashimit (Benu Hashim) dhe bijtë e Muttalibit (Benu el Muttalib) u larguan nga Mekkeja dhe u strehuan në luginën ku do të jetonin nën rrethim. Do të ishte ky një rrethim i gjatë. 

Muhammed Husejn Hajkal

Marrëveshja që fiset e Kurejshit e kishin bërë për ta bojkotuar Muhammedin dhe për t’i bllokuar myslimanët, vazhdoi të ishte e vlefshme për tre vjet me radhë... (“Jeta e Muhammedit”, Kairo, 1935).

Marmaduke Pickthall

Për tre vjet, Profeti u ngujua bashkë me fisin e tij në njërën nga luginat në rrethinat e Mekkes (“Hyrja e Përkthimit të Kur’anit të Shenjtë”, 1975). 

Tregimi i ngujimit të Hashimitëve është një kapitull i lavdishëm në epin e Islamit dhe është përcjellë nga secili historian që ka shkruar mbi këtë temë. Ndër ta: 

William Muir

Kurejshi krijoi një lidhje kundër Hashimitëve, sipas të cilës askush nuk do të martohej me gratë e tyre, nuk do t’u jepte gra për martesë, nuk do t’u shiste ndonjë gjë dhe as do të blinte prej tyre. Të gjitha lidhjet me ta do të ndërpriteshin.

Kjo ndalesë u shkrua me kujdes dhe u vulos me tri vula. Kur të gjithë u pajtuan me të, dokumenti u var në Qabe dhe me këtë iu dha edhe bekimi fetar.

Hashimitët, të paaftë ta kundërshtonin këtë qëndrim të ashpër publik kundër tyre dhe mbase duke e parë qartë se ky bojkot ishte vetëm prelud i një lufte të hapur ose i sulmeve tinzare natën, u tërhoqën në një pjesë të zbrazur të qytetit të njohur si “Sheb Ebu Talib”. Ishte kjo një luginë e formuar nga grykat e ngushta të maleve, atje ku shkëmbinjtë e Ebu Kubejsit ngriheshin në periferinë lindore të Mekkes. Në luginë hyhej nëpërmjet një grykë të ngushtë, nëpër të cilën vështirë kalonte një deve. Në të gjitha anët e tjera, lugina ishte e mbrojtur nga qyteti me shkëmbinj dhe me ndërtesa.

Në natën e parë të muajit të parë të vitit të shtatë të profetësisë së Muhammedit, Hashimitët, duke përfshirë edhe Profetin me familjen e tij, u tërhoqën në “distriktin” e Ebu Talibit. Bashkë me ta shkuan edhe pasardhësit e Muttalibit, vëllait të Hashimit. Ndalesa kundër tyre ushtrohej në mënyrën më të rreptë. Shumë shpejt, Hashimitët u gjendën të ndarë nga drithërat e tyre dhe nga nevojat e tjera themelore. Rezervat e tyre, në harxhim e sipër, të cilat furnizoheshin rrallëherë me tregti të fshehta, iu afruan fundit. Mekkasit e dëgjonin vajin e foshnjave të uritura brenda luginës. Kishte të tillë nga të afërmit e tyre, që edhe përkundër ndalesave të Kurejshit, u sillnin ushqime fshehurazi. Hakimi, nipi i Huvejlidit, i çonte shpesh furnizime hallës së tij Hatixhes, ndonëse kjo përpjekje ishte një rrezik i madh për të (“Jeta e Muhammedit”, Londër, 1877). 

Në fillim të ngujimit, Aliu ishte 16 vjeç dhe u vu në krye të përpjekjeve për të gjetur ushqim për njerëzit. Ai e bëri këtë detyrë duke e rrezikuar shumë herë jetën e tij dhe duke sjellë ujë dhe drithëra, kurdoherë që arrinte t’i gjente. Për një shtambë uji i duhej të paguante një flori dhe ndihej fatlum sikur të mund të gjente kaq. Megjithatë, përpjekjet e tija sillnin vetëm një çlirim të përkohshëm tek njerëzit e luginës.

Vetë Ebu Talibi nuk flinte mbrëmjeve. Për të, siguria e të nipit ishte më e rëndësishme se gjithçka tjetër. Kur Muhammedin e zinte gjumi, Ebu Talibi e zgjonte dhe e çonte në shtratin e njërit prej djemve të tij dhe i urdhëronte të birit që të flinte në shtratin e Muhammedit. Pak më vonë, e zgjonte sërish dhe e shtrinte në shtratin e njërit prej djemve të tjerë të tij.

Kështu e kalonte gjithë natën duke ia ndërruar vendin Muhammedit nga një shtrat në tjetrin. Ai i njihte armiqtë e tij. Ata ishin kokëfortë, të pabesë, të ligë dhe hakmarrës. Për këtë arsye, ai nuk i nënvlerësonte. Nëse ndonjëri prej tyre do të hynte fshehurazi në luginë për ta vrarë Muhammedin, do ta vriste njërin nga djemtë e Ebu Talibit. Ebu Talibi dhe e shoqja ishin gjithmonë të gatshëm t’i sakrifikonin bijtë e tyre për Muhammedin.

Kishte raste kur Aliu, edhe përkundër përpjekjeve të tija, nuk gjente dot ushqim dhe fëmijët mbeteshin të uritur. Por uria ishte tashmë gjendja normale e tyre. Kur kishte ujë, nënat zienin gjethe në të dhe ua jepnin fëmijëve të tyre për t’i qetësuar. Vajit të fëmijëve të uritur që dëgjohej edhe jashtë luginës, Ebu Xhehli dhe Umajjadët i përgjigjeshin me të qeshura. Ata kënaqeshin me “triumfin” e tyre, me të cilin i bënin të qanin për bukë e për ujë fëmijët e Hashimitëve.

Në këto tre vjet, gjëja më e çmueshme për fiset e ngujuara ishte uji. Uji ishte eliksiri i jetës dhe të dy fiset (Benu Hashim dhe Benu Muttalib) e merrnin atë falë Hatixhes. Ajo nga pasuria e saj i jepte Aliut florinj për të blerë ujë. Kujdesi i saj për njerëzit e tjerë manifestohej në shumë mënyra. Ajo i lutej Zotit për t’i mëshiruar të ngujuarit. Lutja ishte strategjia e saj kundër problemeve. Një strategji e thjeshtë, e cila solli rezultate.

Herë pas here, miqtë e mbetur të Hashimitëve në Mekke përpiqeshin për të “kontrabanduar” ushqime brenda luginës por paganët i kapnin dhe e konfiskonin ushqimin.

Njëri nga miqtë e Hashimitëve në Mekke ishte Hisham ibn Amr el-Amiriu. Ai u sillte ushqim dhe ujë, aq herë sa mundej. Koha që kishte zgjedhur për t’ua dorëzuar ushqimin ishte disa orë para agimit. Por pas një kohe Kurejshi e kapi dhe e kërcënoi me vdekje sikur të vazhdonte t’u sillte ndihmë Hashimitëve.

Një tjetër mik i fshehur i Hashimitëve ishte Hakim ibn Hizami, nipi i Hatixhes. Ai, bashkë me skllavin e tij, i çonin ushqime dhe ujë Hatixhes, e cila ua shpërndante fëmijëve këto gjëra. Ebu’l Buhtariu ishte një mik i Hakimit. Edhe ai shumë shpesh u sillte ushqime Hashimitëve. Një natë teksa po çonin një deve të ngarkuar drejt luginës, u gjendën ballë për ballë me Ebu Xhehlin. Ai u tha se do t’ua konfiskonte mallrat dhe devenë. Në fillim, Ebu’l Buhtariu u përpoq ta bindte me fjalë por Ebu Xhehli nuk dëgjonte. Ai e bllokoi hyrjen për në luginë dhe nuk u lejoi të kalonin. Ebu’l Buhtariu u përpoq të kalonte dhe mes tyre filloi një zënkë e dhunshme. Konflikte të tilla nuk ishin të rralla në rrethinat e luginës por disa miq të përzemërt të Hashimitëve nuk u dëshpëruan dhe vazhduan të bënin gjithçka për t’i ndihmuar.

Hisham bin Amr el-Amiriu, Hakim bin Hizami dhe Ebu’l Buhtariu nuk ishin myslimanë. Por ata nuk i shihnin dot fëmijët dhe robërit e Hashimitëve tek vdisnin nga uria. Andaj këta burra e rrezikuan jetën e tyre për të sjellë ushqim dhe ujë në Luginën e Ebu Talibit. Ata nuk kërkuan asnjë shpërblim për këtë vepër të tyre dhe e gjitha që donin ishte siguria e fiseve të ngujuara.

Këtu duhet theksuar se urrejtja dhe mllefi i familjes Umajjade të Kurejshit nuk ishte dhe aq kundër myslimanëve, sa ishte kundër Hashimitëve. Qëllimi i tyre përfundimtar ishte shkatërrimi i Islamit. Por nuk mund ta shkatërronin Islamin pa e vrarë Muhammedin. Ata bënë shumë përpjekje për ta vrarë por dështuan sepse ai ishte gjithmonë i paarritshëm për ta. Ai ishte i sigurt në “kështjellën” që Ebu Talibi dhe Hashimitët e kishin ndërtuar rreth tij. Umajjadët me shumë të drejtë i shënjestruan Hashimitët si arsyeja kryesore e dështimeve të tyre në luftën kundër Islamit. Ata kurrë nuk i falën Hashimitët për pengesat që u nxirnin në përpjekjet e tyre kundër Muhammedit.

Në ndërkohë, kishte shumë myslimanë që nuk i takonin fisit të Hashimitëve dhe që të gjithë qëndruan në Mekke gjatë këtij ngujimi. Ata nuk shkuan në Luginën e Ebu Talibit bashkë me Hashimitët. Thuhet se disa prej tyre ishin të pasur, të fuqishëm dhe me ndikim dhe ndonëse të gjithë pretendonin se e donin Profetin e tyre, asnjëri nuk shkoi ta shihte ose ta ndihmonte gjatë këtyre tre vjetëve. Ata e gëzonin rehatinë dhe sigurinë e shtëpive të tyre për tre vjet me radhë, në një kohë kur Profeti Muhammed jetonte në tehun e shpatës, i rrethuar nga armiqtë e tij të etur për gjak dhe në një gjendje pasigurie, ku nuk dihej se ç’tmerre do të sillte dita tjetër për fisin e tij.

Ngujimi i Hashimitëve përfundoi pas tre vjetësh në vitin 619 të erës sonë dhe ata u kthyen në Mekke. Dhjetë vjet kishin kaluar qëkur Muhammedi (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) e kishte nisur misionin e vet. Bojkoti i Kurejshit nuk i solli rezultatet e pritura sepse edhe pas tij, Hashimitët nuk dorëzoheshin dhe morali i tyre mbetej i lartë. Në fund të ngujimit, dorëzimi i Muhammedit ishte për ta po aq i papranueshëm sa ç’kishte qenë në fillim.

Hashimitët dhe bijtë e Muttalibit u kthyen në shtëpitë e tyre në Mekke pas tre vjetësh. Gjatë kësaj kohe, pasuritë e mëdha të Hatixhes dhe të Ebu Talibit ishin shterur. Ata duhej ta rindërtonin jetën nga e para duke i vendosur një nga një tullat.

Nëse Kurejshi i dha fund ngujimit të Hashimitëve, kjo nuk ishte për shkakun se qëndrimi i tyre kishte ndryshuar. Ata i dhanë fund rrethimit sepse faktorë të tjerë kishin hyrë në lojë. Rrëfimi që do të japim më poshtë, është i marrë nga burimi më i hershëm në lidhje me historinë e Islamit, që është biografia (arabisht: Sira) e Profetit të Islamit nga Muhammed ibn Is’haku. Në të përshkruhen ngjarjet që mundësuan kthimin e Hashimitëve dhe të pasardhësve të Muttalibit në Mekke, pas tre vjetësh ngujimi në Luginën e Ebu Talibit. 

Heqja e bojkotit

Benu Hashimi dhe Benu Muttalibi ishin në Shi’b (luginë) për shkak të bojkotit që Kurejshi kishte nisur kundër tyre. Por pastaj, vetë disa pjesëtarë të Kurejshit ndërmorën hapa për ta hequr këtë bojkot. Askush nuk u përpoq për këtë gjë më tepër se Hisham bin Amri, për shkak se ishte i biri i njërit nga vëllezërit e Nadla bin Hashim bin Abd’al Menafit nga ana e nënës dhe me këtë, ishte i lidhur me Hashimitët. Ai ishte njeri i rëndësishëm në fisin e tij. Kam dëgjuar se derisa dy fiset ishin të ngujuar në luginë, ai u sillte deve të ngarkuara me ushqim deri tek hyrja e ngushtë e grykës dhe pasi i lironte, i godiste devetë që të hynin me vrap drejt luginës. Të njëjtën e bëri edhe disa herë të tjera për t’u sjellë veshmbathje.

Ai shkoi tek Zuhajr ibn Ebu Umejje ibn Mugire, nëna e të cilit ishte Atika, e bija e Abdul Muttalibit, dhe i tha: “A të vjen mirë të hash bukë e të vishesh kur e di gjendjen e dajallarëve të tu? Ato as mund të bëjnë tregti me dikë dhe as të martohen. Për Zotin, sikur ata të ishin dajallarët e Ebu’l Hakem ibn Hishamit (Ebu Xhehlit) e ti t’i kërkoje t’i bojkotonte, ai kurrë nuk do të kishte bërë një gjë të tillë”. Zuhajri ia ktheu: “Po ç’mund të bëj unë Hashim? Unë jam veç një njeri i vetëm. Për Zotin, sikur të kisha të tjerë të më përkrahnin, do ta hiqja atë bojkot”. Hishami i tha: “Më ke mua..”. “Shko gjej edhe të tjerë!”, i tha Zuhajri.

Kështu Hishami shkoi tek Mutim bin Adij dhe i tha: “A jeni të kënaqur që dy fiset e Abdul Menafit të vdesin derisa ju vazhdoni t’i ndiqni Kurejshët? Do të shihni se një ditë do t’ua bëjnë të njëjtën edhe juve”. Ai ia dha përgjigjen e njëjtë si Zuhajri dhe kërkoi të gjendej një i katërt. Kështu Hishami shkoi tek Ebu’l Buhtari ibn Hishami, i cili kërkoi një të pestë, të cilin Hishami e gjeti tek Zama’a bin Esved bin Muttalibi, i cili kërkoi një njeri të gjashtë por Hishami ia përkujtoi atij farefisninë dhe detyrat që kishte ndaj fisit. Zama’a pyeti në ishin të gatshëm të tjerët për të bashkëpunuar. Të gjithë u pajtuan të takoheshin natën afër Huxhunit mbi Mekke dhe kur u takuan, vendosën të merreshin me punën e bojkotit derisa ta hiqnin nga fuqia.

Ditën tjetër, kur njerëzit po mblidheshin, Zuhajri u vesh, eci shtatë herë rreth Qabes dhe pastaj tha: “O mekkas! A të hamë e të vishemi kur Hashimitët janë duke vdekur, pa mundur të shesin e të blejnë? Për Zotin, nuk kam për t’u ndalur derisa ky dokument i poshtër bojkoti të griset!

Ebu Xhehli bërtiti: “Po gënjen. Ai dokument nuk ka për t’u grisur asnjëherë.”.

Zama’a ia ktheu: “Ti je gënjeshtari i vërtetë. Ne nuk e deshëm këtë bojkot edhe kur u përpilua në fillim”.

Ebu’l Buhtariu iu bashkëngjit: “Zama’a ka të drejtë. Ne s’qemë të kënaqur me të qëkur u shkrua dhe nuk jemi të kënaqur as tani.”.

Pas tij shtoi Mutimi: “Që të dy keni të drejtë dhe kushdo që thotë ndryshe është gënjeshtar. Qoftë Zoti dëshmitar se ne distancohemi prej asaj që thuhet në atë dokument”. Më në fund foli edhe Hishami, i cili i përkrahu shokët e tij.

Pastaj Mutimi shkoi ta merrte dokumentin për ta grisur. Por kur arriti atje, pa se krimbat e kishin ngrënë gjithë dokumentin përveç pjesës ku ishte shkruar “Me emrin tënd o Zot!”. Kjo ishte formula me të cilin Kurejshët i fillonin shkrimet e tyre. Shkruesi i këtij dokumenti ishte Mensur bin Ikrime-ja”. 

Mutim ibn Adijj e copëtoi pjesën e mbetur të dokumentit të Kurejshit. Copëzat u shpërndanë nga era dhe nuk mbeti asnjë gjurmë prej tyre më pas. Ishte kjo një vepër që kërkonte vendosmëri dhe guxim. Vendosmëri në pretendimin se Hashimitët ishin viktima të padrejtësisë dhe guxim për t’u rebeluar kundër gjithë Kurejshit. Kjo vepër e vendosur e tij ishte shenjë se ngujimi i Hashimitëve kishte marrë fund dhe se pjesëtarët e tyre mund të ktheheshin në Mekke. Mutimi dhe luftëtarët e rinj të fisit të tij shkuan me kuajt e tyre drejt luginës, të armatosur deri në dhëmbë. Ata i shoqëruan Muhammedin dhe pjesëtarët e dy fiseve të ngujuara gjatë kthimit të tyre në Mekke.

Dr. Muhammed Hamidullah, në faqen e dhjetë të librit “Hyrje në Islam”, të botuar nga Federata Ndërkombëtare Islame e Organizatave Studentore në Salimiah të Kuvajtit (1977), shkruan:

Pas tre vjetësh, katër ose pesë jomyslimanë, më të njerëzishëm se të tjerët dhe pjesëtarë të fiseve të ndryshme, e shpallën publikisht distancimin e tyre nga bojkoti i padrejtë... 

Dr. Hamidullahu e ka shfaqur dështimin e bojkotit, si një fryt të humanitetit të “katër a pesë jomyslimanëve”. Ata, siç thotë autori, “ishin më të njerëzishëm se të tjerët” dhe ka të drejtë. Por a ishin vallë edhe më të njerëzishëm se vetë myslimanët që jetonin në Mekke?

Është e pabesueshme dhe e vërtetë se përgjigja e kësaj pyetjeje aspak të këndshme është pozitive. Në fund të fundit, përveç këtyre trimave që ishin të gjithë jomyslimanë, askush tjetër në Mekke nuk u ndje i detyruar që për hir të humanitetit të rebelohej kundër Kurejshit dhe të vepronte në mbrojtje të Hashimitëve.

Një tjetër gjë interesante është fakti se Zuhajri ndihej i vetëm. Kur Hishami për herë të parë ia përmendi atij ngritjen e bojkotit kundër Hashimitëve dhe e kritikoi se bëhej i shurdhër ndaj vuajtjeve të të ngujuarve dhe se dështonte në eliminimin e kësaj vuajtjeje, ky i fundit ia ktheu: “Po ç’mund të bëj unë o Hisham? Unë jam veç një njeri i vetëm. Për Zotin, sikur të kisha të tjerë që të më përkrahnin, do ta hiqja atë bojkot”.

Përgjigja e Zuhajrit është intriguese. Përse ndihej i vetëm? Përse nuk mendoi ta merrte pas vetes përkrahjen e myslimanëve që ishin në Mekke? Në fund të fundit, sipas historianëve, disa nga myslimanët e Mekkes ishin njerëz të rëndësishëm e të pasur dhe kishin ndikim tek idhujtarët. Por për ndonjë arsye misterioze, as Zuhajri dhe as shokët e tij nuk menduan se mund t’i merrnin edhe myslimanët në “ekipin” që i solli fund ngujimit të Hashimitëve.

Zuhajri me shokë arritën t’i kthenin Hashimitët në qytet. Por me veprën e tyre, ata demonstruan se myslimanët që kishin mbetur në Mekke nuk ishin dhe aq të “pazëvendësueshëm” për Muhammedin dhe për Islamin.

Është një paradoks i historisë së Islamit fakti se dora që u shtri për ta grisur dokumentin e bojkotit të Kurejshit kundër Hashimitëve nuk ishte dora e një myslimani por pikërisht e një “jobesimtari” të quajtur Mutim ibn Adij. As Mutimi dhe as shokët e tij si Hisham ibn Amr, Zuhajr bin Ebu Umejje, Ebu’l Buhtari bin Hisham dhe Zama’a el-Esved nuk ishin myslimanë. Por që të pestë ishin trima me moral shembullor, të cilët nuk e gëlltisnin dot padrejtësinë që u bëhej Hashimitëve. Ata nuk u ndalën derisa e sollën në vend drejtësinë.

Teknikisht, këta pesë trima nuk ishin myslimanë. Por vetëm ata e patën guximin dhe vendosmërinë e duhur për ta mbajtur në këmbë një princip tërësisht islamik siç është drejtësia. Ata e sollën në vend drejtësinë dhe me këtë vepër të tyre, fituan përjetshmëri në sagën e Islamit. Në anën tjetër, myslimanët jo vetëm që nuk vepruan dot por as që protestuan kundër cinizmit dhe arrogancës Kurejshe në ngujimin e Hashimitëve. Për tre vjet me radhë, ata mbajtën një distancë të sigurt dhe një heshtje aspak bindëse. Me sa duket, veprat e tyre kontrolloheshin vetëm nga ndjenja e kujdesit dhe e sigurisë. Andaj gjithë ç’bënë ata ishte shtyrja e veprimit për më vonë dhe vëzhgimi nga anash si spektatorë të painteresuar.

 

2. Vdekja e Hatixhes dhe e Ebu Talibit (viti 619) 

Falë trimërisë së pesë burrave nga Mekkeja, Hashimitët tani mund të ktheheshin në shtëpitë e tyre. Por pikërisht kur kishte filluar disi të përmirësohej gjendja e tyre, pas një jete të vështirë trevjeçare në një grykë malore, Hatixheja, e shoqja, përkrahësja e ndjekësja e Muhammedit dhe bamirësja e të gjithë myslimanëve, u sëmur dhe vdiq. Gjatë gjithë jetës, ajo kishte jetuar në luks dhe në pasuri por tre vitet e fundit në ngujim kishin qenë për të një lodhje e tepërt, e cila tani po jepte pasoja.

Siç u tha edhe më sipër, Hatixheja ishte personi i parë që pranoi se Zoti është një dhe se Muhammedi është i Dërguari i Tij për njerëzimin. Nderi dhe lavdia e të qenit besimtarja e parë në botë i takon përjetësisht asaj. Ajo e sakrifikoi për Islamin gjithë rehatinë e saj, pasurinë dhe shtëpinë që kishte, për ta sakrifikuar më në fund edhe jetën. Pa dyshim, sikur të jetonte në shtëpinë e saj të madhe e të rehatshme në Mekke, e rrethuar nga shërbëtoret e saja, ajo do të kishte jetuar edhe më gjatë. Por ajo preferoi të qëndronte pranë të shoqit dhe fisit të tij dhe ta ndante me ta barrën e jetës. Gjatë ngujimit, ajo jo vetëm që vuajti nga uria dhe etja por gjithashtu edhe nga vapa e verës dha nga ftohtësia e dimrave. Por askush nuk dëgjoi ndonjëherë të ankohej dhe kurrë nuk e panë ta humbte durimin. Pa dallim në kalonin kohë të mira ose të vështira, pa dallim në ishte e pasur ose krejt e varfër, ajo ishte gjithnjë me fytyrë të qeshur. E tillë ishte edhe gjatë ngujimit. Varfëria dhe shkelja kurrë nuk e prishën disponimin e saj dhe sjelljen. Pikërisht sjellja e saj ishte një burim i pashtershëm fuqie, rehatie dhe guximi për të shoqin, në çastet më të vështira të jetës së tij.

Gjatë viteve të kaluara në ngujim, Hatixheja e harxhoi gjithë pasurinë e saj duke i blerë për fisin e të shoqit gjërat e nevojshme si ushqimi, uji dhe veshmbathjet. Kur u kthye në shtëpi, e gjithë pasuria e saj ishte shterur, aq sa kur vdiq, nuk kishte para të mjaftueshme as për të blerë një qefin. Një xhybe e të shoqit u përdor si qefin për Hatixhen dhe ajo u varros e mbështjellë me të.

Muhammedi nuk u martua me asnjë grua tjetër derisa ishte gjallë Hatixheja dhe sikur të mos vdiste, mbase kurrë nuk do të martohej edhe njëherë. 

Edward Gibbon

Gjatë 24 vjetëve të martesës së tyre, burri i ri i Hatixhes nuk e përdori të drejtën e tij për t’u martuar me një grua tjetër dhe krenaria dhe butësia e kësaj zonje kurrë nuk u ofendua nga prania e një rivaleje. Pas vdekjes së saj, Profeti e vendosi atë në shkallën e katër grave të përsosura, bashkë me motrën e Mojsiut, nënën e Krishtit dhe me Fatimen, vajzën e tij më të dashur (“Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake”). 

Sir John Glubb

Hatixheja ishte ndjekësja e parë e Muhammedit. Që nga çasti i thirrjes së tij të parë deri në vdekjen e saj pas nëntë vjetësh, ajo kurrë nuk u dorëzua. Kurdo që ai të ofendohej ose të sulmohej, e dinte se kur të kthehej në shtëpi do të gjente një fytyrë të qeshur e të dashur për ta rehatuar. Me qetësinë e saj, ajo ishte përherë pranë tij që t’ia rikthente guximin dhe t’ia lehtësonte barrën e frikës. (“Jeta dhe koha e Muhammedit”, Nju Jork, 1970) 

Biografi i Profetit Ibn Is’haku thotë se kur erdhi shpallja e dytë pas një afati të gjatë kohor nga e para, Hatixhesë iu dërgua një lëvdatë hyjnore dhe një përshëndetje nga Zoti. Kjo porosi iu soll Muhammedit nëpërmjet Xhibrilit dhe kur ai ia përcolli Hatixhes, ajo tha: “Zoti është paqja (selami) dhe e gjithë paqja është prej Tij. Paqja qoftë mbi Xhibrilin!”

Muhammedi përherë e kujtoi Hatixhen me dashuri, me mirënjohje dhe me mallëngjim të thellë. Gjatë sëmundjes së saj të shkurtër, ai ndenji gjithë natën pa gjumë duke u kujdesur për të, duke e qetësuar dhe duke iu lutur Zotit. Ai i tha se Zoti i kishte ndërtuar një pallat nga perlat e Parajsës. Vdekja e saj do t’ia mbushte zemrën plot dhimbje.

Hatixheja vdiq në ditën e dhjetë të muajit Ramazan të vitit të dhjetë pas Shpalljes. Ajo u varros në Huxhun, në rrethinat e Mekkes. Pas varrimit, vetë i Dërguari e rrafshoi dheun e varrit të saj.

Një muaj pas vdekjes së Hatixhes, Profeti përjetoi një goditje tjetër me vdekjen e Ebu Talibit, xhaxhait dhe mbrojtësit të tij. Ebu Talibi kishte qenë mburoja e Islamit që nga lindja e kësaj feje. Vdekja e këtyre dy njerëzve të dashur ishte goditja më e madhe që Muhammedi do ta përjetonte në jetën e tij. Këtë vit e quajti “Viti i pikëllimit”.

Viti 619 ishte për Muhammedin një vit i pikëllueshëm në më shumë aspekte. Vdekja e të dashurve të një njeriu është një shkak i natyrshëm pikëllimi. Por në këtë rast, vdekja e këtyre dy personave nuk ishte vetëm një përvojë subjektive e Muhammedit. Ai shumë shpejt do ta shihte kuptimin e humbjes së tyre në ndodhitë që do të vijonin. 

Ibn Is’hak

Hatixheja dhe Ebu Talibi vdiqën në po të njejtin vit, njëri pas tjetrit. Hatixheja kishte qenë një përkrahëse besnike e Muhammedit në Islam dhe ai i ndante me të problemet e tija. Me vdekjen e Ebu Talibit, ai humbi forcë në mbrojtjen kundër fisit të tij. Ebu Talibi vdiq tre vjet para shpërnguljes për në Medine dhe pikërisht atëherë, Kurejshi filloi ta sulmonte me një ashpërsi, me të cilën s’do të guxonte më parë gjatë jetës së Ebu Talibit. Një djalë i ri madje, i hodhi pluhur mbi kokë.

Hishami përcjell nga i ati Urva-ja, se Profeti një ditë shkoi në shtëpinë e tij dhe po thoshte: “Kurejshi kurrë s’më ka trajtuar kështu derisa ishte gjallë Ebu Talibi” (“Jeta e të Dërguarit të Zotit”). 

Washington Irving

Muhammedi shumë shpejt e kuptoi se ç’do të thoshte vdekja e Ebu Talibit, i cili nuk kishte qenë vetëm një i afërt i dhembshur por edhe një mbrojtës i vendosur e i fuqishëm, falë ndikimit të madh që kishte në Mekke. Pas vdekjes së tij, nuk kishte asgjë që ta pengonte dhunën e Ebu Sufjanit dhe të Ebu Xhehlit.

Fati i Muhammedit po bëhej gjithë më i errët në vendlindjen e tij. Hatixheja, ndihmësja e tij, mikesha e vetmisë dhe besimtarja e devotshme e doktrinës së Muhammedit, kishte vdekur. Kishte vdekur edhe Ebu Talibi, mbrojtësi i tij besnik dhe i fortë. I mbetur pa ndikimin mbrojtës të këtij të fundit, Muhammedi ishte bërë i huaj në Mekke, i detyruar të fshihej dhe t’u bëhej barrë atyre që për shkak të doktrinës së tij po përndiqeshin (“Jeta e Muhammedit”). 

Me fjalinë “t’u bëhej barrë atyre që për shkak të doktrinës së tij po përndiqeshin”, historiani në fjalë ka shprehur një mendim me të cilin nuk mund të pajtohemi. Muhammedi kurrë nuk ka qenë barrë për të tjerët. Pjesëtarët e fisit të tij, pra Hashimitët, e shihnin si privilegj dhe nder mbrojtjen e tij nga armiqtë. 

Sir William Muir

Sakrificat që Ebu Talibi dhe familja e tij i bënë për hir të Muhammedit, ndonëse akoma nuk e besonin mesazhin e tij, flet për karakterin e tij fisnik dhe bujar. Këto sakrifica flasin në të njëjtën kohë edhe për sinqeritetin e Muhammedit. Ebu Talibi nuk do t’i bënte gjithë ato gjëra për një gënjeshtar sepse ishte më se i aftë në vlerësimin e njerëzve.

Kur ndjeu se jeta e tij po i afrohej fundit, ai e mblodhi familjen, bijtë e Abdul Muttalibit, dhe mbasi e la të nipin e tij në mbrojtje të tyre, vdiq i qetë. Ai u varros jo shumë larg varrit të Hatixhes. Muhammedi vajtoi për xhaxhain e tij dhe ky vajtim nuk ishte pa shkak. Për dyzet vjet, ai kishte qenë miku i tij besnik, mbështetja e tij në fëmijëri, mbrojtësi i rinisë së tij dhe kështjella e tij në vitet në vijim. Vetë mosbesimi i tij e kishte rritur ndikimin që kishte. Për sa kohë që ishte gjallë Ebu Talibi, Muhammedi s’kishte pse t’u trembej sulmeve dhe dhunës. Por pas tij, nuk kishte njeri që të mund ta mbronte nga armiqtë. Një Hatixhe e dytë mund të gjendej por jo edhe një Ebu Talib i dytë (“Jeta e Muhammedit”, 1877). 

Sir John Glubb

I Dërguari dha përpjekje të mëdha për ta bërë Ebu Talibin t’i përsëriste dëshmitë e besimit islam por ky i fundit vetëm qëndronte i heshtur derisa vdiq. Ebu Talibi është për ne një karakter tërheqës. Fjalëhapur, besnik dhe simpatik, ai i përballoi vuajtjet, humbjet dhe kontradiktat për ta mbrojtur të nipin, ndonëse nuk i besonte fjalët e tija. Myslimanët nuk e konsiderojnë atë një hero sepse vdiq si jobesimtar. Megjithatë, sikur të mos ishte guximi i vendosur, me të cilin ai qëndroi pranë të nipit, Islami mbase do të kishte vdekur që në djep... (“Jeta dhe koha e Muhammedit”, Nju Jork, 1970). 

Më sipër i kam përcjellë pikë pas pike fjalët e Sir William Muir dhe Sir John Glubb. Ata kanë lënë të kuptohet se Ebu Talibi vdiq si jobesimtar. Sikur të pyeteshin për këtë pretendim, ata do të sillnin argumente nga Sahihu i Buhariut, në të cilin thuhet se kur Ebu Talibi ishte në prag të vdekjes, i Dërguari insistonte që të bëhej mysliman por ai thoshte se diçka e tillë do ta turpëronte përpara miqve të tij të Kurejshit.

Autori (ose autorët) e këtij “hadithi” kanë harruar diçka. Ebu Talibi po vdiste dhe e dinte se nuk kishte për t’i parë më kurrë “miqtë” e tij nga Kurejshi. Ai e dinte se po shkonte në prani të Krijuesit të tij. Në një çast të tillë, ai vështirë se do të merakosej për këta miq kurejshitë. Qëllimi i tij kishte qenë përherë të fituarit e kënaqësisë së Zotit dhe më shumë se ç’mund ta vërtetonin të tjerët me fjalët që tha, ai e vërtetoi me veprat e tija se besimi i tij në Njëshmërinë e Zotit dhe në misionin e Muhammedit si i Dërguar i Tij ishte i fortë dhe i palëkundur.

Ai ishte një besimtar i devotshëm i Islamit. Lidhja e tij e fortë me Islamin mund të shihet nga vendosmëria e tij dhe dëshmohet nga logjika e fakteve.

Askush nuk mund ta dojë Muhammedin dhe idhujtarinë njëkohësisht. Këto dy dashuri nuk mund të bashkëjetojnë tek një person. Dhe në anën tjetër, askush nuk mund ta dojë Muhammedin dhe ta urrejë Islamin. Dashuria për Muhammedin dhe urrejtja për Islamin nuk mund të gjenden në një vend. Ai që e do Muhammedin, e do edhe Islamin. Dhe as që mund të thuhet se mund ta urresh Muhammedin dhe ta duash Islamin njëkohësisht. Një fjali e tillë do të ishte absurde.

Në ka diçka për të cilën nuk dyshon askush në historinë islame, është pikërisht dashuria e Ebu Talibit për Muhammedin. Siç u tha më sipër, Ebu Talibi dhe e shoqja Fatima bint Esad, e deshën Muhammedin siç i donin fëmijët e tyre. Burrë e grua, ata ishin gjithmonë të gatshëm për t’i sakrifikuar bijtë e tyre për hir të Muhammedit. Një dashuri e tillë mund të kishte vetëm një burim, atë të besimit tek Muhammedi dhe tek Islami. Gruaja e Ebu Talibit Fatima bint Esad, gruaja që e rriti Muhammedin, ishte femra e dytë që e pranoi Islamin pas Hatixhes.

Ebu Talibi ishte tejet krenar që Muhammedi, djali i vëllait të tij Abdullahut, ishte zgjedhur në mesin e krijesave të Zotit për të qenë i Dërguari i Zotit për njerëzimin. Muhammedi ishte dashuria dhe krenaria më e madhe e Ebu Talibit.

Veprat e lavdishme të Ebu Talibit janë një pjesë e pandashme e historisë së Islamit. Asnjë tregim mbi Islamin nuk do të ishte i plotë, sikur në të të mos përshkruhej roli i tij si mbrojtës i Muhammedit dhe i Islamit. Veprat e tija janë dëshmia më e qartë e besimit të tij në Zotin dhe në të Dërguarin e Tij.

Zoti i bekoftë robërit e tij të devotshëm Hatixhen, Ebu Talibin dhe të shoqen, Fatima bint Esad. Që të tre ishin “mjetet”, me të cilat Ai e forcoi Islamin dhe e mbajti në këmbë.

 

 3. Vizita e Muhammedit (s.a.v) në Ta’if

Më se dhjetë vjet kishin kaluar qëkur Muhammedi (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) kishte filluar ta shpallte Islamin. Suksesi i tij në këto dhjetë vjet ishte tejet modest dhe kishte rezultuar në konvertimin e rreth 170 vetëve (burra dhe gra) në Mekke. Por pas vdekjes të të shoqes Hatixhes dhe xhaxhait të tij Ebu Talibit, dukej se Kurejshi do t’ia merrte nga dora edhe këtë sukses të paktë që e kish’ arritur. Mekkeja kishte qenë gjithnjë armiqësore ndaj Islamit dhe i Dërguari tashmë mendonte ta shpallte këtë fe në një qytet tjetër. Qyteti më i afërt ishte Ta’ifi, i cili gjendej 70 milja (rreth 112 km) në juglindje të Mekkes. I Dërguari shkoi në Ta’if diku nga fundi i vitit 619, bashkë me Zejd bin Harithen.

Në Ta’if, Muhammedi i ftoi tre prijësit e fiseve të atjeshme të largoheshin nga idhujtaria e tyre, ta njihnin Njëshmërinë e Zotit, të mos i ndanin njerëzit sipas përkatësisë së tyre klasore dhe të besonin në barazinë dhe vëllazërinë e të gjithë njerëzve.

Prijësit e fiseve të Ta’ifit ishin njërëz krenarë e mendjemëdhenj dhe as që deshën t’i dëgjonin fjalët e Muhammedit. Ata e pritën me tallje dhe i lëshuan kundër tij fëmijët dhe të rinjtë e qytetit, të cilët e përzunë atë dhe Zejdin duke u hedhur gurë dhe baltë. I plagosur dhe i mbuluar me gjak, Muhammedi u largua nga Ta’ifi. Kur tashmë kishte dalë jashtë qytetit, fuqitë e tija ishin drejt fundit. Fatmirësisht, një kopshtar e mori në kasollen e tij, ia mbuloi plagët dhe e la të pushonte derisa të ndihej mjaft mirë sa për ta vazhduar rrugëtimin e tij nëpër terrenin e ashpër ndërmjet Ta’ifit dhe Mekkes.

Kur Muhammedi arriti në rrethinat e Mekkes, ndjeu se nuk mund të hynte aq lehtë në qytet tani që Ebu Talibi nuk ishte më gjallë për ta mbrojtur. Armiqësia e idhujtarëve ndaj tij e kishte arritur kulmin dhe ai kuptoi se po të hynte në Mekke i pambrojtur, rrezikonte të vritej. Muhammedi s’mund të hynte në qytetin e tij të lindjes dhe nuk kishte vend tjetër për të shkuar. Ç’do të bënte vallë?

Në këtë gjendje të vështirë, Muhammedi u dërgoi fjalë tre aristokratëve të qytetit, duke u kërkuar që ta merrnin nën mbrojtjen e tyre. Dy prej tyre refuzuan por njëri, i quajtur Mutim ibn Adijj, iu përgjigj thirrjes së tij për ndihmë. Ishte ky po ai Mutim ibn Adijj, i cili më herët qe rebeluar kundër Kurejshit duke e copëtuar marrëveshjen e tyre për ta bojkotuar fisin e Hashimitëve dhe që i kishte kthyer të dy fiset e ngujuar (Hashim dhe Muttalib) në Mekke nën mbrojtjen e tij.

Mutimi u urdhëroi bijve të tij, nipërve dhe të gjithë të rinjve të fisit që t’i mbathnin rrobat e luftës. Pastaj u nis në krye të tyre, me armatim të plotë. Ai fillimisht e solli Muhammedin në rrethinat e Qabes, ku Muhammedi eci shtatë herë rreth e përqark dhe pastaj e shoqëroi atë drejt shtëpisë. 

Abd-al Rahman Azzam:

Asnjëri nga prijësit e fiseve, prej të cilëve Muhammedi kërkoi mbrojtje për të hyrë në qytet, nuk pranoi t’i ndihmonte. Vetëm një kryeplak zemërmirë në mesin e idhujtarëve, i quajtur Mutim ibn Adijj, e mori nën mbrojtjen e tij dhe e solli në shtëpi. Kështu, Muhammedi hyri në Mekke nën mbrojtjen e një idhujtari... (“Mesazhi i përjetshëm i Muhammedit”, botuar nga “New English Library”, Londër 1964). 

Sir John Glubb:

Në Ta’if, Profetin e përzunë me gurë. Nga frika të kthehej në Mekke tani që nuk ishte mbrojtja e Ebu Talibit, ai u dërgoi porosi disa idhujtarëve me emër, duke u kërkuar mbrojtje. Dy prej tyre refuzuan por më në fund, Mutim ibn Adijj, prijësi i fisit Nufal të Kurejshit, pranoi ta merrte nën mbrojtjen e tij. Mëngjesin e ardhshëm, ai, bashkë me bijtë dhe nipërit e tij, doli i armatosur në sheshin qendror rreth Qabes dhe shpalli se Muhammedi ishte nën mbrojtjen e tij. Kjo mbrojtje i mundësoi Muhammedit të kthehej në Mekke (“Jeta dhe koha e Muhammedit”, Nju Jork, 1970). 

Kërkesa e të Dërguarit për të hyrë nën mbrojtjen e një jomyslimani si Mutim ibn Adijj, përsëri na rikthen tek një pyetje aspak e këndshme në lidhje me qëndrimin dhe sjelljen e myslimanëve të tjerë gjatë gjithë kësaj kohe. Përse i Dërguari nuk i kërkoi mbrojtje ndonjërit prej tyre, ndonëse thuhet se kishte mes tyre njerëz të pasur dhe me autoritet e madje edhe të tillë që ishin “ëndrra e frikshme” e paganëve? Përse i Dërguari i kërkoi mbrojtje një jomyslimani dhe as që e mori mundimin t’i informonte myslimanët se kishte ndërmend të kthehej në Mekke dhe se kishte nevojë për mbrojtje?

Ose një pyetje tjetër: Përse myslimanët nuk shkuan vetë deri në hyrje të qytetit që ta shoqëronin Profetin e tyre? Kësaj radhe ata kishin një mundësi të shkëlqyeshme për t’i vërtetuar se ishin të denjë për besimin e tij, ndonëse ai mund t’i kishte nënçmuar. Por ata s’e shfrytëzuan as këtë mundësi dhe nuk bënë asgjë që do të tregonte se ata vërtet merakoseshin për sigurinë e tij.

Megjithatë,  Arabia pagane nuk ishte krejtësisht pa heronj e pa fisnikëri. Këto cilësi ishin të theksuara tek personat si Mutim ibn Adijj, Ebu’l-Bukhtari dhe disa të tjerë. Ata ishin kalorësit e Arabisë dhe ishte pikërisht kjo fisnikëri që do ta bënte të famshëm vendin e tyre në shekujt në vijim. Edhe myslimanët u kanë borxh një falënderim këtyre personave. Në fund të fundit, ishin pikërisht ata që e sfiduan Kurejshin në disa nga çastet më kritike të jetës së Profetit të Islamit. Duke e bërë gjithë këtë, ata nuk u frymëzuan nga tjetër gjë përveç nga idealet e tyre kalorësiake. Ata konsideronin se ishte detyra e tyre që t’i mbronin të pambrojturit.

Dështimi në Ta’if ishte pikëllues për të Dërguarin dhe ai e dinte se po të mos ishte intervenimi heroik i Mutimit, ai mbase kurrë nuk do të mund të kthehej në Mekke. Një vëzhguesi të zakonshëm mund t’i dukej se Profeti i kishte arritur kufijtë e durimit njerëzor. Përparimi i Islamit kishte stagnuar dhe e ardhmja nuk dukej shumë premtuese.

Por a do t’u dorëzohej Muhammedi dëshpërimit dhe sulmeve të ashpra të idhujtarëve? Do të ishte më se e natyrshme sikur të ndodhte kështu. Por nuk ndodhi. Ai kurrë nuk humbi shpresë nga mëshira e pafundme e Zotit. E dinte se vepronte në rrugë të Tij dhe nuk kishte aspak dyshim se Ai do ta shpëtonte nga kjo gjendje e pashpresë dhe se do ta çonte drejt suksesit dhe lumturisë.

Pikërisht në njërin nga çastet më të pashpresa të jetës së tij, Profeti i Islamit Muhammedi, mbase si shpërblim për refuzimin e tij për t’u dorëzuar para dështimeve, u ngrit drejt qiejve nga Zoti. Zoti e nderoi të Dërguarin e Tij me Isra-në dhe Miraxh-in. Isra quhet udhëtimi i tij i natës nga “Xhamia e Shenjtë” drejt “Xhamisë së largët” (“Xhamia el-Aksa” në Jerusalem) kurse Miraxh është ngritja e tij drejt qiejve. Isra-ja dhe Miraxhi ishin parashenja të ndodhive të mëdha historike që do të pasonin, ndonëse atë çast, ishte shumë e vështirë të shpresohej një gjë e tillë.

Në kuptimin mistik, Miraxhi i referohet përpjekes së vazhdueshme të individit kundër të ligës, që gjithmonë i ka rëniet e ngritjet e veta. Por sikur individi të jetë i sinqertë ndaj vetes dhe i sinqertë në besimin e tij në Zotin, është pikërisht Zoti që do t’i falë fitore kundër të ligës.

Tregimi i Miraxhit, pra, është një simbol i përshtatshëm i rrugëtimit shpirtëror të njeriut gjatë jetës së tij. Hapi i parë i udhëtimit është morali dhe ajo ndjenjë përgjegjësie për mirëqenien e përgjithshme të njerëzve të tjerë. Është një shërbim ndaj Zotit duke u shërbyer krijesave të Tija, me një vetëdije të vazhdueshme të pranisë së Tij.

Isra-ja përmendet në vargun e parë të kapitullit të shtatëmbëdhjetë të Kur’anit: 

Lavdi i qoftë Zotit, që e çoi robin e Tij natën, nga xhamia e shenjtë në xhaminë më të largët, rrethinën e të cilës e kemi bekuar, që të mund t’ia tregonim disa nga dëshmitë Tona... 

Isra-ja dhe Miraxh-i ndodhën në natën e njëzet e shtatë të muajit Rexheb (muaji i shtatë i kalendarit islamik), në vitin e dymbëdhjetë të Shpalljes, gjegjësisht një vit para shpërnguljes së Profetit nga Mekkeja në Medine. 

 

 4. Horizontet e reja të Islamit 

Qyteti Jethrib gjendej në një oazë 250 milja (rreth 400 km) në veri të Mekkes. Në vitin 620, gjashtë banorë të Jethribit shkuan për pelegrinazh në Mekke. Pas një takimi të rastësishëm me Muhammedin, ata e pranuan Islamin dhe i treguan të Dërguarit se Jethribi ishte në prag të trazirave të mëdha që mund të fillonin çdo çast dhe të shkaktonin një luftë civile. Ata e shprehën mendimin e tyre se i Dërguari i Zotit mund ta rikthente paqen në Jethrib dhe i premtuan atij se do të ktheheshin vitin e ardhshëm për ta takuar sërish. Ky ishte fillimi i Islamit në Jethrib.

Kur këta gjashtë myslimanë të rinj u kthyen në qytetin e tyre, ata u treguan të afërmve dhe miqve për Islamin dhe gjetën shumë njerëz që dëshironin të mësonin më shumë për të. Vitin e ardhshëm, kur erdhi stina e pelegrinazhit, dymbëdhjetë banorë të Jethribit, bashkë me ata gjashtë të vitit të kaluar, erdhën në Mekke. Në mesin e tyre kishte edhe dy gra. Ata u takuan me të Dërguarin e Zotit në vendin e quajtur Akabe. Ai ua shpjegoi kushtet e besimit islam dhe ata të gjithë e pranuan Islamin. Në të njëjtën kohë, ata u betuan se do t’i bindeshin. Ky rast njihet si “Besëlidhja e parë e Akabes”

Këta myslimanë të Jethribit u betuan se:

-          kurrë nuk do t’i gjenin të barabartë Zotit
-          nuk do ta adhuronin askënd përveç Tij
-          kurrë nuk do të vidhnin dhe kurrë nuk do ta plaçkisnin dikë
-          kurrë nuk do t’i vrisnin foshnjat e tyre femra
-          kurrë nuk do t’i ofendonin të tjerët
-          kurrë nuk do të bënin shpifje ndaj grave
-          do të ishin përherë të sinqertë e të pastër
-          do t’i bindeshin Zotit dhe të Dërguarit të Tij
-          do t’i qëndronin besnikë të Dërguarit përgjithmonë 

Myslimanët e ri të Jethribit kërkuan nga i Dërguari që të dërgonte me ta ndonjë mësues për në Jethrib, i cili do t’ua mësonte Kur’anin dhe principet e Islamit. Ai e dërgoi Mas’ab ibn Umajrin, që ishte kushëriri i të atit. Misioni i Mas’abit ishte tejet i suksesshëm dhe shumë familje të Jethribit e pranuan Islamin.

Kjo ishte hera e parë që Muhammedi emëroi një zyrtar. Profesor Margoliouth thotë se Mas’ab ibn Umajri ishte zyrtari i parë i Islamit. 

 

Besëlidhja e dytë e Akabes

Në vitin 622, shtatëdhjetë e pesë banorë të Jethribit erdhën në Mekke gjatë stinës së pelegrinazhit. I Dërguari u takua me ta në Akabe, në vendin e njëjtë ku ishte takuar me grupin prej dymbëdhjetë vetësh një vit më parë. Edhe këta shtatëdhjetë e pesë burra e gra e pranuan Islamin. Ata iu betuan të Dërguarit dhe e ftuan atë në Jethrib.

Xhaxhai i të Dërguarit, Abbas ibn Abdu’l Muttalibi gjendej atje. Ai u foli jethribasve me këto fjalë: “Muhammedi është një njeri i respektuar tek njerëzit e tij. Nëse do t’i qëndroni pranë në të mirë e në të keqe, atëherë merreni për në Jethrib! Nëse jo, harrojeni këtë punë!”.

  Njëri nga prijësit e jethribasve ishte Bera’a ibn Maruri, i cili tha: “Kur ishim fëmijë, lodrat tona ishin shpatat e shtizat.”. Një tjetër prijës nga Jethribi, Ebu’l Haithamiu, ia preu fjalën të parit dhe tha: “O i Dërguar i Zotit! Çdo të ndodhë kur Islami të rritet dhe të bëhet i fuqishëm? A do të largohesh atëherë nga Jethribi dhe të kthehesh në Mekke?”.

Muhammedi buzëqeshi dhe tha: “Jo! Gjaku juaj është gjaku im dhe gjaku im është gjaku juaj. Që sot, ju jeni të mijtë dhe unë jam i juaji. Kurrë s’kam për t’u ndarë prej juve”.

Myslimanët e Jethribit mbetën të kënaqur nga premtimi i Muhammedit dhe u kthyen në Jethrib për ta përhapur Islamin në mesin e njerëzve të tyre. Islami filloi të rritej me shpejtësi në Jethrib dhe kur tashmë dukej se besimi i ri kishte filluar të lëshonte rrënjë në qytet, i Dërguari u urdhëroi myslimanëve të përndjekur të largoheshin nga Mekkeja. Duke iu bindur këtij urdhri, myslimanët filluan të largoheshin nga Mekkeja në grupe të vogla dhe të vendoseshin në shtëpitë e tyre të reja në Jethrib.

Besëlidhja e dytë e Akabes është një gur kilometrik në historinë e Islamit. Ky rast ishte “spiranca”, me të cilën anija e trazuar e Islamit fitoi qetësi pas një periudhe trembëdhjetëvjeçare të kaluar në detin e turbullt të paganizmit arab.

 

5. Hixhreti (Shpërngulja) drejt Medines 

Kur pjesa më e madhe e myslimanëve ishte larguar nga Mekkeja dhe ishte vendosur në Jethrib tashmë, idhujtarët e Mekkes kuptuan se sikur Islami të lëshonte rrënjë të forta në veri të tyre dhe të bëhej i fuqishëm, do të përbënte një rrezik të madh për interesat e tyre tregtare në Siri. Ata e shihnin Islamin si një rrezik që po rritej në veri. Andaj ata organizuan një mbledhje në godinën “bashkiake” të Mekkes, për të kërkuar një zgjidhje që do t’i jepte fund këtij rreziku. Pas një diskutimi të gjatë, ata u pajtuan se mënyra e vetme për të shpëtuar nga ky rrezik ishte vrasja e shkaktuesit të saj Muhammedit, i cili ndodhej akoma në Mekke. Kjo ide sillte edhe dilema të tjera të pazgjidhura. Kush do ta vriste atë? Kur dhe ku? Ata i diskutuan edhe këto pyetje, propozuan shumë zgjidhje të mundshme dhe më në fund vendosën, me një konsensus të plotë, se do të zgjidhej nga një luftëtar nga secili fis mekkas dhe nga fiset përreth qytetit. Të gjithë do ta sulmonin përnjëherë Muhammedin dhe do ta vrisnin para se të vinte agimi i ditës së nesërme. Ata ishin të bindur se një bashkëveprim i tillë i të gjithë fiseve do t’i linte duarlidhur Hashimitët, të cilët do ta kishin të pamundur të luftonin kundër të gjithë fiseve përnjëherë si hakmarrje për vrasjen e Muhammedit.

Megjithatë, i Dërguari ishte i përgatitur për gjëra të tilla. I informuar me kohë për planin e Kurejshit nga një mysliman që e mbante fshehur besimin e tij, ai e thirri kushëririn e tij të devotshëm Ali ibn Ebu Talibin, ia tregoi atij planin e Kurejshit dhe ia rrëfeu edhe planin që kishte bërë për t’i shpëtuar kësaj gracke. Plani i tij ishte që Aliu të flinte në shtratin e të Dërguarit dhe në ndërkohë, ai vetë të largohej nga shtëpia në një rast të volitshëm. Përveç kësaj, ai i kërkoi Aliut që t’ua kthente idhujtarëve të gjithë amanetet që ia kishin lënë në besë Muhammedit dhe pastaj të largohej nga Mekkeja për t’u takuar me të në Jethrib. Aliu i kuptoi të gjitha dhe i Dërguari e la atë në duart e Zotit. 

Muhammed Husejn Hajkal

Të rinjtë që Kurejshi i kishte përgatitur për vrasjen e Muhammedit, e kishin rrethuar shtëpinë e tij që të mos largohej. Në natën e Hixhretit, Muhammedi ia tregoi planin e tij Ali ibn Ebu Talibit dhe i kërkoi që të mbulohej me xhyben e gjelbërt të Profetit dhe të shtrihej në shtratin e tij. Përveç kësaj, i kërkoi  të qëndronte në Mekke derisa t’ua kthente pronarëve të tyre amanetet që i ishin lënë në besë Muhammedit (“Jeta e Muhammedit” botuar në Kairo, 1935). 

Marmaduke Pickthall

Vrasësit e tij kishin ardhur para shtëpisë. Ai ia dha Aliut xhyben e tij dhe i tha të shtrihej në shtratin e vet, që kur dikush të vështronte brenda, të mendonte se Muhammedi ishte akoma aty (Hyrje e përkthimit të Kur’anit, botuar në Lahore, 1975). 

Idhujtarët e kishin rrethuar shtëpinë e Muhammedit. Ata hynë në shtëpi, panë se dikush ishte në shtrat dhe u siguruan se “preja” e tyre ishte aty. Momenti më i përshtatshëm që i Dërguari të largohej ishte pikërisht para mesnate, kur disa prej sulmuesve i kishte zënë gjumi. Ai heshturazi kaloi ndërmjet tyre dhe u largua nga shtëpia. Sulmuesit ishin zënë të papërgatitur dhe i Dërguari i Zotit ia doli mbanë t’i shmangej vëzhgimit të tyre.

Aliu fjeti në shtratin e Profetit gjithë natën. Pak para agimit, idhujtarët hynë në shtëpi me shpatat e tyre për ta vrarë të Dërguarin por u habitën me të madhe kur në vend të tij e gjetën Aliun. Ata e kapën Aliun për ta marrë në pyetje dhe mbase për ta torturuar por prijësi i tyre u përkujtoi se Muhammedi nuk mund të kishte shkuar larg dhe se mund ta kapnin akoma nëse nuk humbnin kohë duke u përpjekur të merrnin ndonjë fjalë nga goja e Aliut. Kështu, ata e lanë të lirë Aliun. Kjo ngjarje njihet në historinë e Islamit me emrin “Hixhër” ose “Hixhret”.

M. Shibli, historiani i famshëm indian i Islamit, në biografinë e të Dërguarit të Zotit shkruan: 

...paganët e Mekkes e urrenin Muhammedin por kishin besim tek ai. Kushdo që kishte diçka të çmueshme, ia linte atij për ta ruajtur. Ai ishte “banka” e tyre. Muhammedi kuptoi për planin e Kurejshit dhe e thirri Aliun, të cilit i tha: “Zoti më ka urdhëruar të nisem drejt Jethribit. Ti do të flesh në shtratin tim dhe nesër do t’ua kthesh të gjithë njerëzve amanetet e tyre”. Kjo ishte një situatë më se e rrezikshme. Aliu e dinte se Kurejshi ishte i vendosur për ta vrarë të Dërguarin e Zotit dhe se të flije në shtratin e tij, do të thoshte të shtriheshe në kthetrat e vdekjes.Por mos vallë ishte trembur ndonjëherë Aliu nga vdekja? Pushtuesi i ardhshëm i Hajberit u shtri në kthetrat e vdekjes i qetë, siç nuk ishte shtrirë kurrë për gjumë në jetën e tij (“Jeta e të Dërguarit të Zotit”, Indi, 1976). 

I Dërguari nuk pati kohë t’i shpjegonte në hollësi Aliut se sa gjëra i kishin lënë amanet mekkasit dhe kujt i takonin ato. Mjaftoi që t’i thoshte Aliut t’ua kthente të gjithë ato amanete pronarëve të tyre dhe Aliu e bëri këtë pa gabim. Ishte rasti i njëjtë si në darkën e “ftesës për të afërmit” në fillim të profetësisë, kur Profeti vetëm i tha Aliut t’i ftonte për darkë të parët e fisit të Hashimitëve. S’kishte nevojë për udhëzime të mëtejme. Aliu menjëherë e kuptoi se ç’kërkohej prej tij. Fakti se Profeti ia la Aliut kthimin e amaneteve që ia kishin dorëzuar mekkasit, tregon se Aliu ishte i besuari dhe “sekretari privat” i Profetit të Islamit edhe para shpërnguljes për në Jethrib.

Hixhreti, përveç besnikërisë së padiskutueshme të Aliut ndaj mësuesit të tij Muhammedit, e vërteton njëkohësisht edhe guximin e jashtëzakonshëm që kishte. Shpatat e armikut mund ta kishin vrarë Aliun, qoftë duke menduar se ai ishte Muhammedi ose thjesht nga zemërimi, kur të kuptonin se Muhammedi u kishte ikur. Ai e kishte parasysh gjithë këtë por për Aliun, asnjë rrezik nuk ishte i tepërt nëse mund t’ia shpëtonte jetën të Dërguarit të Zotit. Ishte pikërisht kjo devotshmëri dhe ky guxim i Aliut që do ta bënte atë t’i fitojë lëvdatat e Kur’anit të Shenjtë. Libri i Zotit e ka lëvduar këtë besnikëri dhe guxim të Aliut në vargun 207 të kapitullit të dytë, ku thuhet:

Dhe mes njerëzve ka të tillë që e shesin jetën e tyre për ta fituar kënaqësinë e Zotit... 

Raziu, komentuesi i famshëm i Kur’anit, në veprën Tefsir-i Kebir (vëll. 2, fq. 189) thotë se ky varg u shpall ekskluzivisht si lëvdatë për bëmat e mëdha dhe të lavdishme të Aliut në natën e Hixhretit, kur ai i mundësoi të Dërguarit të Zotit të largohej nga Mekkeja. Falë tij, Muhammedi mundi të largohej i sigurt.

Në këtë natë historike ndodhi një tregti e çuditshme dhe tejet misterioze, që ishte e para dhe e fundit e llojit të saj në gjithë historinë. Ishte një tregti mes Zotit dhe njërit nga robërit e Tij. Ky rob ishte Ali ibn Ebu Talibi.

Në një natë të qetë dhe të pahënë, Zoti erdhi në “treg” si “Blerësi” që kërkonte të blinte një gjë të caktuar. Robi i tij Aliu, erdhi në këtë “treg” si “tregtar”. Detyra e tij ishte ta shiste atë që Zoti e kërkonte dhe që s’ishte tjetër veçse shpirti dhe jeta e tij. Zoti e vlerësoi këtë shpirt dhe vendosi se është i shkëlqyeshëm dhe se do ta “blinte”. Ai ia pagoi “çmimin” tregtarit dhe kjo pronë ndërroi duar, si në çdo tregti tjetër. Që nga ai çast, kjo pronë (jeta e Aliut) pushoi së qeni e tij dhe u bë prona ekskluzive e Zotit. Me këtë mori fund tregtia mes Zotit dhe robit të tij, në kënaqësi të plotë të të dyja palëve.

Kishte edhe “dëshmitarë” të kësaj tregtie dhe ata ishin engjëjt dhe yjet, mijëra prej tyre, që vështronin nga “galeritë” qiellore. Ata, me një habi të pafjalë dhe me një admirim të heshtur vështronin se si Aliu ia shiste Zotit shpirtin e tij. Kur’ani i Shenjtë u bë “zëdhënësi” i tyre për të vdekshmit e tokës dhe e shënoi atë që “dëshmitarët” e panë në këtë natë të madhe.

Dëshmia e pashkatërrueshme e kësaj tregtie është sot me ne, e ruajtur në Kur’an. Kjo dëshmi do të mbetet në tokë për sa kohë të mbeten në qiej dëshmitarët e kësaj tregtie.

Aliu ia kishte “shitur” Zotit shpirtin e Tij. Tani, i çliruar nga meraku për të, ai u shtri të flinte në shtratin e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Në atë natë vendimtare, ai u shtri në shtratin e përjetësisë. Në agim, kur u zgjua nga zëri i shpatave dhe i shtizave të armiqve, ai ishte bërë i përjetshëm tashmë.

Nga gjithë krijesat e Tija, Zoti e pati zgjedhur Aliun për ta realizuar planin e Tij. Plani ishte që të mbrohej i Dërguari i Tij nga armiqtë, të cilët po planifikonin ta shkatërronin Islamin. Ata besonin se po të vritej Muhammedi, Islami do të shkatërrohej. Andaj thurën plane dhe u përpoqën ta vrisnin Muhammedin. Ajo që nuk e dinin, ishte se Zoti kishte një plan të Vetin, një kundërplan, të gatshëm për këtë rast. Dhe ishte pikërisht ky kundërplan i Zotit që do ta linte Kurejshin në “shah-mat” dhe do t’ia shpëtonte jetën të Dërguarit të Tij. Kur’ani i referohet këtij kundërplani të Zotit në vargun në vijim:

Dhe ata thurrën një dredhi e Zoti e shkatërroi dredhinë e tyre...(Kur’an 3:54) 

Ali ibn Ebu Talibi ishte elementi kyç i këtij kundërplani të Zotit. Roli i Aliut e garantoi suksesin e shpërnguljes së Muhammedit, gjë që e bëri të mundshme lindjen e shtetit të ri të Medines. Sikur të dështonte Hixhreti, shteti i ri i Medines kurrë nuk do të krijohej. Ky shtet ishte forma e parë dhe e fundit e Mbretërisë së Qiejve në tokë. Zoti e bëri robin e tij Ali ibn Ebu Talibin një mjet, nëpërmjet të cilit e mundësoi lindjen e kësaj Mbretërie Qiellore në tokë. 

Kur Muhammedi ishte larguar nga shtëpia e tij tashmë, ai shkoi drejt shtëpisë së Ebu Bekrit dhe i tha se Zoti i kishte urdhëruar që të largohej nga Mekkeja po atë natë. Ngase nuk kishin kohë për të humbur, ata menjëherë u larguan nga qyteti dhe shkuan drejt një shpelle të quajtur Thaur, në jug të Mekes. Ata arritën tek shpella dhe hynë brenda kur ishte akoma errësirë.

Pas disa orësh, ata ishin akoma të fshehur në shpellë, kur ndjekësit e tyre erdhën para saj. Sipas rrëfimeve, një merimangë kishte thurur rrjetë në hyrje të shpellës dhe një zog kishte bërë fole. Ndjekësit ishin të bindur se sikur dikush të kishte hyrë brenda, rrjeta dhe foleja do të prisheshin. Ngase të dyja ishin të paprekura, ata arritën në përfundimin se asnjeri s’kishte hyrë brenda. Të bindur se ikanakët nuk ishin në shpellë, ata u dorëzuan dhe u kthyen në Mekke.

Derisa ndjekësit diskutonin mes veti në duhej ose nuk duhej të kontrollonin brenda shpellës, Ebu Bekrin e zuri paniku dhe i tha të Dërguarit: “Ne jemi vetëm dy vetë kurse ata janë shumë. Si do të shpëtojmë sikur të hyjnë në shpellë?”. I Dërguari ia ktheu: “Jo, nuk jemi dy vetë. Ka një të tretë me në dhe Ai është Zoti”. Ky rast përmendet në Kur’an, në vargun e dyzetë të kapitullit të nëntë:

Dhe Zoti e ka ndihmuar atë kur jobesimtarët e patën përzënë si vet të dytë. Dhe kur ishin në shpellë, ai i tha shokut të tij: “Mos u brengos! Zoti është me ne..”.. Dhe Zoti zbriti qetësi mbi të... 

I Dërguari dhe Ebu Bekri kaluan tri ditë në shpellë. Gjatë kësaj kohe në Mekke, interesi për ta kapur të Dërguarin kishte rënë dukshëm. Në ditën e katërt, Abdullahu, djali i Ebu Bekrit, solli dy deve, me të cilat do të udhëtonin. Ebu Bekri ia ofroi njërën të Dërguarit por ai nuk e pranoi si dhuratë dhe ia pagoi çmimin e saj. Pas kësaj, ai dhe Ebu Bekri u hipën deveve dhe pasi i shkuan Mekkes rreth e përqark, u nisën drejt Jethribit që ndodhej në veri. 

Muhammed ibn Is’hak

Kur Ebu Bekri solli dy deve, ia ofroi më të mirën prej tyre të Dërguarit. Por ai nuk pranoi t’i hipte një deveje që nuk i takonte atij. Andaj kur Ebu Bekri deshi t’ia falte, i Dërguari e pyeti për çmimin e devesë dhe e bleu atë prej tij (“Jeta e të Dërguarit të Zotit”). 

Këta dy udhëtarë e kaluan për nëntë ditë distancën mes Mekkes dhe Jethribit dhe në ditën e dhjetë arritën në Kuba, një vendbanim rreth 3 km larg Jethribit, ku qëndruan në shtëpinë e Kulthum ibn Hindit si mysafirë. I Dërguari vendosi ta priste ardhjen e Aliut nga Mekkeja, para se të hynte në Jethrib. Në ndërkohë, ai i hodhi themelet e një xhamie në këtë qytezë, ndërtimi i të cilës do të zgjaste katërmbëdhjetë ditë.

I Dërguari arriti në Kuba të hënën. Të enjten e asaj jave erdhi edhe Aliu. Ai ua kishte kthyer mekkasve amanetet e tyre. Mësuesi i tij ishte më se i lumtur që e shihte dhe e falënderoi Zotit, i cili e kishte nxjerrë shëndoshë e gjallë nga Mekkeja. 

Muhammed ibn Is’hak

Aliu qëndroi në Mekke tri ditë dhe tri net, derisa i ktheu amanetet që i ishin lënë në besë të Dërguarit. Pasi e kreu këtë detyrë, ai iu bashkëngjit të Dërguarit dhe qëndroi në shtëpinë e Kulthumit (“Jeta e të Dërguarit të Zotit”). 

S.Margoliouth

Të hënën, më 8 Rebi el evvel të vitit të parë të Hixhrit, që është 20 Shtatori i vitit 622 të erës sonë, Profeti arriti në Kuba, një vend me kopshte të bollshme pemësh. Atje u prit nga një konvertit i moshuar, Kulthumi, djali i Hindit. Emri i skllavit të tij, “Sukses”, iu duk Profetit një ogur i mirë. Mikpritja e Kulthumit u pranua, ndonëse për takimet e Profetit u përdor shtëpia e një myslimani tjetër. Në Kuba, Profeti vendosi të qëndronte derisa të vinte Aliu, i cili arrti të enjten. Me të ishte edhe Suhaib ibn Sinani, i cili ishte detyruar t’ia linte Kurejshit të gjitha kursimet e tija. Të premten, i Dërguari u nis nga Kuba drejt Jethribit... (”Muhammedi dhe rritja e Islamit”, Londër, 1931). 

Përgjatë rrugës drejt Jethribit ai u ndesh me grupe jethribasish të hareshëm, të cilët i kishin mbathur rrobat e tyre të festave. Gratë dhe fëmijët po këndonin këngë mirëseardhjeje nga kulmet e shtëpive të tyre. Ishte kjo një skenë që është vështirë të imagjinohet. I Dërguari i Zotit duhet të jetë prekur mjaft nga një mirëseardhje e tillë.

Çdo qytetar (arab) i Jethribit kishte dëshirë ta gostiste të Dërguarin si mysafir në shtëpinë e tij. Duke mos dashur t’i dëshpëronte qytetarët më të varfër të Jethribit, i Dërguari e lëshoi devenë e tij dhe tha se do të qëndronte kudo që të ndalej ajo. Deveja kaloi shumë shtëpi dhe më në fund u ndal para shtëpisë së Ebu Ejjubit, me çfarë i Dërguari u bë mysafir i tij. Ebu Ejjubi ishte një qytetar i njohur i Jethribit dhe i takonte fisit Naxhar. Nëna e të Dërguarit Amineja dhe nëna e gjyshit të tij, të dyja i takonin këtij fisi.

 

6. Viti i parë pas Hixhrit 

Sipas hulumtimeve të dijetarit të vonë Mahmud Pashë el-Falikiut nga Egjipti, dita kur Muhammedi arriti në Kuba ishte e hënë, dita e tetë e muajit Rebi el evvel, trembëdhjetë vite pas Shpalljes së parë. Datë kjo, e cila përkon me 20 shtatorin e vitit 622.

Të premten e ardhshme, gjegjësisht më 12 Rebi el evvel (24 Shtator), i Dërguari u nis nga Kuba dhe hyri në Jethrib. Atje qëndroi në shtëpinë e Ebu Ejjubit, siç përmendëm edhe më sipër.

 

Ndërtimi i xhamisë në Jethrib

Gjëja e parë që ndërmori Muhammedi (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) pas arritjes në Jethrib, ishte ndërtimi i një xhamie ku do të adhurohej Zoti. Para shtëpisë së Ebu Ejjubit kishte një copë të zbrazur toke që u takonte dy jetimëve. I Dërguari i thirri ata dhe kujdestarët e tyre dhe e u tha se donte ta blinte atë. Ndonëse ata thanë se do të ishin të lumtur që t’ia falnin, ai nuk pranoi dhe kërkoi me ngulm që ta blinte. Më në fund, ata u pajtuan që të paguheshin për tokën e tyre. Pagesa u bë dhe hapja e themeleve filloi menjëherë.

Duke i shpjeguar arsyet përse i Dërguari nuk e pranoi tokën si një dhuratë por insistoi që të blihej, M. Ebu’l Kalam Ezad, në librin e tij “Resul-i Rahmeh” (“I Dërguari i Mëshirës”, botuar 1970, Lahore, Pakistan) thotë:

I Dërguari i Zotit nuk donte t’i bëhej ngarkesë askujt. Kush mund të ishte më besnik ndaj tij se Ebu Bekri? Ai vetë i kishte shprehur Ebu Bekrit mirënjohje, më shumë se kujtdo tjetër,  për përkrahjen e tij morale dhe materiale. Por edhe përkundër kësaj, kur Ebu Bekri deshi t’ia dhuronte njërën nga devetë gjatë ikjes së tyre nga Mekkeja, ai nuk pranoi derisa e pagoi çmimin e saj. Në të njëjtën mënyrë, kur në Jethrib deshi të blinte një copë toke për ta ndërtuar mbi të xhaminë, pronarët e saj ia ofruan për dhuratë. Por ai nuk pranoi dhe toka u mor vetëm pasi pronarët e saj pranuan të paguheshin për të. 

Xhamia e Jethribit ishte më se e thjeshtë për nga konceptimi dhe planifikimi i saj. Materiali i përdorur përbëhej nga tulla të papjekura dhe baltë për muret. Pullazi ishte i mbuluar me degë hurmash të vendosura mbi trungje të palmave. Altari (mihrabi) i xhamisë ishte në drejtim të Jerusalemit në veri. Në të tri anët e tjera kishte nga një hyrje. Në fillim, dyshemeja e xhamisë nuk ishte e mbuluar me asgjë. Ngjitur mureve të jashtme të xhamisë, u ndërtuan edhe dy kasolle: një për Sauda ibn Zama’a-në dhe një për Ajshen, të bijën e Ebu Bekrit, të cilat ishin gratë e Profetit në atë kohë. Kasolle të reja u ndërtuan për secilën bashkëshorte të Profetit që do të vinte në vitet në vijim. Kjo ishte hera e parë që myslimanët punonin së bashku për një projekt shoqëror. Në vitet e ardhshme, ky ekip i njëjtë do ta ndërtonte kështjellën madhështore të Islamit.

Të frymëzuar nga prania e të Dërguarit të Zotit, secili nga shokët e tij përpiqej t’ia kalonte tjetrit. Në mesin e tyre ishte Ammar bin Jasiri, i cili, sipas Ibn Is’hakut, ishte njeriu i parë në Islam që ndërtoi një xhami. Ibn Is’haku nuk thotë qartë se cila ishte xhamia e ndërtuar prej tij por Dr.Taha Husein nga Egjipti thotë se Ammari kishte ndërtuar një xhami që në Mekke dhe lutej brenda saj shumë kohë para shpërnguljes drejt Jethribit.

Kur po ndërtohej xhamia, ndodhi një gjë interesante, të cilën Ibn Is’haku e përcjell si vijon:

Ammar bin Jasiri erdhi i stërngarkuar me tulla dhe tha: “Po më vrasin këta. Më ngarkojnë mua me gjëra që vetë s’i mbajnë dot”. Umm Selemeja, njëra nga gratë e Profetit, thotë: “E pashë që i Dërguari ia ledhatoi flokët Ammarit, i cili ishte  një njeri me kaçurrela dhe i tha:”Sa keq o djali i Sumejjes! S’janë ata që kanë për të të vrarë por një grup njerëzish të prishur”.

Në komentimin që i bën veprës “Jeta e të Dërguarit” (vepër e Ibn Is’hakut, që ekziston në versionin e redaktuar nga Ibn Hishami), Abdullah el Suhajliu[1] thotë se ky parashikim i Profetit u realizua kur Ammari u vra në betejën e Siffinit. 

Ditën kur po ndërtohej xhamia, Aliu thurri disa vargje:

Njëri punon natë e ditë
Me tulla e baltë për t’na i bërë xhamit
E një tjetër pluhurit
 i trembet
dhe ik...     

Ammari i mësoi përmendësh këto vargje dhe i recitonte gjithandej. Sipas asaj që përcjell Zijad bin Abdulla el Bakkaiu, pas një kohe, njëri nga shokët e Profetit filloi të mendonte se ai ishte personi, për të cilin flitej në vargun e tretë.

Ai tha: O djali i Sumejjes! Kam dëgjuar ç’je duke thën

ë prej kohësh dhe betohem në Zotin se kam për të ta thyer hundën! Ai kishte një shkop në dorë dhe i Dërguari u zemërua shumë e tha: “”Ç’është puna mes tyre dhe Ammarit? Ai i fton drejt Parajsës kurse ata e thirrin për në Zjarr. Ammari është i dashur për mua sa fytyra ime. Nëse një njeri sillet kështu, largohuni prej tij sepse atij s’do t’i falet gabimi”.

Suhajli shkruan: Ibn Is’haku e jep edhe emrin e njeriut por Ibn Hishami ka parapëlqyer të mos e përcjellë, për të mos e përmendur për të keqe ndonjërin nga shokët e Profetit. Andaj nuk është aq e drejtë që të gjurmohet identiteti i tij.

Ebu Dherri thotë: “Ky njeri ishte Osman bin Affani”. Redaktorët e botimit të kësaj vepre në Kairo thonë se sipas veprës “Mevahib el-Ladunija” të el-Kastelaniut (v. 1517), personi i përmendor është Osman bin Mazuni. Por ky mendim lehtësisht mund të shpërfillet. 

Gjatë ndërtimit të xhamisë po ndodhte një skenë tejet e prekshme e Islamit të hershëm. Muhammedi, i Dërguari i Zotit, me duart e tij po e pastronte pluhurin mbi fytyrën dhe kokën e Ammar bin Jasirit. Asnjërin nga shokët e tij nuk e ka nderuar me një dhembshuri dhe dashuri të tillë.

Kur i Dërguari i Zotit i qortonte disa persona që e sulmuan Ammari dhe u thoshte se ai i ftonte drejt parajsës kurse ata e ftonin drejt zjarrit, me shumë gjasa e parafrazonte vargun 41 të kapitullit të dyzetë të Kur’anit, i cili thotë:

O njerëzit e mi! Sa e çuditshme që është që unë t’u ftoj drejt shpëtimit e ju më ftoni drejt zjarrit... 

Duke e komentuar këtë varg, Abdullah Jusuf Ali, përkthyesi i Kur’anit të Shenjtë, thotë: Mund të duket e çuditshme sipas ligjeve të kësaj bote që ky njeri t’ua donte të mirën derisa ata e kërkonin shkatërrimin e tij. Por kjo është një vlerë e besimit.”. 

Personi që e sulmoi Ammar bin Jasirin gjatë ndërtimit të xhamisë në Jethrib nuk ishte tjetër veçse Osman bin Affani, njëri nga Kalifët e ardhshëm të myslimanëve. Ai s’ishte i kënaqur me faktin se punonte në baltë e në pluhur, ku mund të përlyhej. Kur i Dërguari e shprehu pakënaqësinë e tij ndaj kësaj, ai qëndroi i heshtur. Por ky incident i mbeti në zemër dhe ai kurrë nuk e harroi. Shumë vite më vonë, kur u bë Kalif dhe e mori pushtetin në duar, ai u urdhëroi robërve të tij që ta rrëzonin dhe ta rrihnin Ammarin, një njeri i cili ishte i dashur për të Dërguarin “sa fytyra e tij”.

Pretendimi se ky person nuk ishte Osman bin Affani por Osman bin Mazuni ose dikush tjetër, është vetëm një përpjekje e historianëve të oborreve mbretërore për ta mbuluar të vërtetën.

Gjatë kësaj kohe, Ammar bin Jasiri gëzonte katër epitete që do t’i kishin bërë të tjerët ta lakmojnë:

1-      Ai i takonte familjes së parë, të gjithë anëtarët e të cilës ishin bërë myslimanë.
2-      Ai ishte djali i dy dëshmorëve të parë të Islamit. Nëna e tij Summeje ishte e para kurse babai i tij Ammari, dëshmori i dytë në historinë e Islamit. Ky është një nder që nuk e ka pasur asnjëri nga shokët e tjerë të Muhammedit.
3-      Ai e ndërtoi xhaminë e parë.
4-      Ai ishte shumë i dashur për të Dërguarin e Zotit

Zoti i mëshiroftë Ammar bin Jasirin dhe prindërit e tij!

 

Ezani dhe adhurimi

Ishte një obligim për myslimanët që të bënin adhurim pesë herë në ditë. Ata duhej t’i linin punët e tyre ditore dhe ta përmbushnin këtë detyrim. Por akoma nuk ekzistonte një mënyrë për ta shpallur kohën e adhurimeve.

Sipas burimeve sunnite, njëri nga shokët e Profetit propozoi që të përdorej një bri për ta lajmëruar kohën e adhurimit. Profeti nuk e pranoi këtë sepse nuk donte të merrte tradita çifute ose të krishtera.

Abdullah ibn Zijadi ishte një qytetar i Jethribit. Ai erdhi ta takonte Profetin dhe i tha se kur ishte gjysmëm

 i fjetur e gjysmë i zgjuar, një njeri iu shfaq përpara dhe i tha se zëri i njeriut duhet të përdorej për t’i thirrur besimtarët për adhurim dhe se ky njeri i njëjtë ia mësoi Thirrjen (Ezanin) dhe mënyrën si duhej të recitohej.

Historianët sunnitë thonë se kjo ide i pëlqeu të Dërguarit dhe se ai e pranoi menjëherë. Pastaj e thirri Bilallin, ia mësoi atij ezanin dhe e shpalli Muezzin (thirrës në adhurim) të Islamit. 

Këto rrëfime nuk pranohen nga myslimanët shiitë. Ata thonë se edhe ezani iu shpall Muhammedit njësoj siç iu shpall Kur’ani. Sipas tyre, mënyra e thirrjes së besimtarëve për adhurim nuk mund t’u lihej ëndrrave dhe ëndërrimeve të një arabi dosido. Një argument tjetër i tyre është se nëse i Dërguari ishte i aftë t’i mësonte myslimanët si të pastroheshin para adhurimit dhe si ta kryenin secilin nga adhurimet ditore, ai ishte i aftë edhe t’u tregonte se kur dhe si duhet të bëhej thirrja e besimtarëve për adhurim.

Sipas burimeve shiite, engjëlli i njëjtë që ia mësoi të Dërguarit pastrimin para adhurimit (abdestin) dhe mënyrën se si duhej ta adhuronte Zotin, e mësoi edhe si duhej t’i thirrte besimtarët për në adhurim.

 

Jethribi bëhet Medine

Shumë shpejt, emri “Jethrib” doli nga përdorimi. Njerëzit filluan ta quanin “Medinetu’n-Nebi” (Qyteti i Profetit). Me kalimin e kohës, ky emërtim u shkurtua dhe Jethribi filloi të quhej thjesht “Medine” (Qyteti). Që atëherë, qyteti i Profetit të Islamit e ka mbajtur këtë emër.

 

Grupimet në Medine

Kur Profeti dhe refugjatët mekkas arritën në Jethrib (tashmë Medine), atje gjetën tre fise hebreje: Kajnuka, Nadir dhe Kurajza si dhe dy fise arabe: Auz dhe Khazraxh. 

E.A. Beljaev

Popullata e Medines përbëhej nga fiset hebreje Kajnuka, Kurajza dhe Nadir dhe nga dy fise arabe: Auz dhe Khazraxh (“Arabët, Islami dhe Kalifati arab në mesjetë”, 1969). 

Hebrenjtë ishin bujq, tregtarë, fajdexhinj dhe zejtarë. Ata ishin pasuruar falë fajdes dhe kishin krijuar një monopol në zejen e armatimit në gjithë Arabinë.

Dy fiset arabe Auz dhe Khazraxh jetonin nga bujqësia. Para arritjes së Profetit, ata kishin qenë në luftë me njëri-tjetrin që prej pesë brezash. Vetëm pesë vite më parë, ata e kishin pasur betejën e tyre të fundit, e cila i kishte rraskapitur të dyja palët.

Përveç këtyre, në Medine kishte edhe disa të krishterë. Ata nuk e simpatizonin shumë Profetin e Islamit sepse ai e mohonte kategorikisht doktrinën e Trinisë dhe e propagandonte idenë e Njëshmërisë së Krijuesit.

Një grup i katërt në Medine do të krijohej pak më vonë dhe do të përbëhej nga “hipokritët” ose “të pakënaqurit”. Gjatë periudhës mekkase, shumë myslimanë ishin të detyruar ta fshihnin besimin e tyre islam, nga frika e persekutimit. Në Medine, situata ishte kthyer përmbys. Këta njerëz ishin vetëm formalisht myslimanë, aspak të sinqertë në qëllimin e tyre dhe paraqisnin një burim potencial rebelimi dhe sabotazhi.

 

Kushtetuta e Medines

Qytetarët e Jethribit e njohën Muhammedin si prijësin e tyre dhe ai u përpiloi një “Kushtetutë”, që mendohet se ishte dokumenti i parë i shkruar në Islam (pas Kur’anit). Versioni origjinal, i përcjellë nga Ibn Is’haku, përmban 47 nene. Më poshtë, do t’i përmendim vetëm më të rëndësishmet prej tyre:

-          Të gjitha mosmarrëveshjet në Jethrib do të paraqiten para Muhammedit, që ai të vendosë në lidhje me to.
-          Myslimanët dhe hebrenjtë do t’i gëzojnë të drejtat e  njëjta
-          Çdo grup në Jethrib do ta ndjekë fenë e vet dhe asnjë grup nuk do të përzihet në punët e grupeve të tjera
-          Në rast të një sulmi të jashtëm ndaj Jethribit, të dy grupet (d.m.th., myslimanët dhe hebrenjtë) do ta mbrojnë qytetin
-          Të dy grupet do të qëndrojnë larg gjakderdhjes
-          Myslimanët nuk do të luftojnë kundër myslimanëve për hir të jomyslimanëve 

R.V.C. Bodley

Muhammedi përpiloi një “kartë” me hebrenjtë, sipas të cilës myslimanët dhe hebrenjtë do të ndihmoheshin mes veti në çështjet që kishin të bënin me qytetin. Ata do të ishin aleatë kundër çdo armiku të përbashkët, pa pasur ndonjë obligim fetar ndaj Islamit ose Judaizmit respektivisht. Neni më i rëndësishëm ishte: “hebrenjtë që i bashkëngjiten shoqërisë sonë do të kenë të drejta të  njëjta si njerëzit tanë për të përfituar dhe për të marrë poste”. Hebrenjtë e fiseve të ndryshme të Jethribit duhet të formonin një shoqëri bashkë me myslimanët. Ata do ta ushtronin fenë e tyre po aq lirshëm sa myslimanët. Bashkëpunëtorët dhe aleatët e hebrenjve do t’i gëzonin të drejtat e  njëjta (“I Dërguari, jeta e Muhammedit”, New York, 1946). 

 

Emigrantët (Muhaxhirin) dhe Përkrahësit (Ensar)

Muhammedi ua ndryshoi emërtimet dy grupeve myslimane që tani jetonin në Medine. Refugjatët që ikën nga Mekkeja i quajti “Muhaxhirin” (Emigrantët) kurse qytetarët e Jethribit, të cilët i patën mirëpritur këta të parët, i quajti “Ensar” (Përkrahësit, Ndihmuesit). Pas kësaj, këto dy grupe u njohën me këta emra. 

 

Kushtet ekonomike në Medine

Në Medine, thuajse e gjithë pasuria ishte e përqendruar në duart e hebrenjve. Arabët (tashmë të quajtur “Ensar”) jetonin në varfëri dhe në vështirësi të vazhdueshme. Një arsye e varfërisë së tyre shumëvjeçare ishin edhe nivelet e larta të interesit që duhet t’ua paguanin hebrenjve për huazimet e tyre. 

D.S.Margoliouth

Ndonëse në histori përmenden një ose dy jethribas të pasur, duket se shumica e tyre kanë qenë të varfër. Në Jethribin e kohës së Profetit kishte vetëm një palë rrobash për dasëm. Edhe ato mund të huazoheshin nga hebrenjtë. Me shumë gjasa, kjo varfëri e tyre buronte nga fajdeja që e praktikonin hebrenjtë kundër tyre (“Muhammedi dhe rritja e Islamit”, Londër, 1931).

Por nëse ensarët ishin të varfër, muhaxhirët ishin më të varfër akoma. Gjatë ikjes së tyre nga Mekkeja, ata lanë gjithçka që kishin dhe kur erdhën në Jethrib për t’u strehuar, ishin krejtësisht të varfër. Për një kohë të shkurtër, situata u bë e padurueshme. Ata duhet të bënin diçka për ta fituar bukën e gojës. Por ngase nuk e njihnin mirë bujqësinë, gjithë ç’mund të bënin ishte të punonin në kopshtet e ensarëve dhe hebrenjve si punonjës që nuk e dinin këtë “zeje”. 

D.S.Margoliouth

Në fillim ishin marrë vesh që muhaxhirët t’u ndihmonin ensarëve në punën e tyre në fushë. Por ngase nuk e njihnin mirë bujqësinë, ata mund t’i bënin vetëm punët më të thjeshta. Disa prej tyre thjesht prisnin dru ose nxirrnin ujë nga puset. Disa prej tyre merreshin me ujitjen e pemëve dhe mbanin ujë mbi shpinë. Aliu, së paku njëherë, fitoi gjashtëmbëdhjetë hurma duke i mbushur kovat me ujë dhe duke i zbrazur në kallëpet që përdoreshin për të bërë tulla. Ai fitonte një hurmë për çdo kovë të zbrazur, një pagë që i mjaftonte me vështirësi për drekën e tij, të cilën e ndante me Profetin (“Muhammedi dhe rritja e Islamit”, Londër, 1931). 

Integrimi i muhaxhirëve në jetën ekonomike të Medines ishte një problem tejet kompleks që do ta sfidonte gjenialitetin e të Dërguarit. Ai nuk dëshironte që ndonjë pjesëtar i shoqërisë myslimanë, e aq më pak njëri nga muhaxhirët, të ishte një ngarkesë për të tjerët. Prandaj bëri gjithë ç’mundej për t’i bërë muhaxhirët të pavarur prej ensarëve.

 

Vëllazëria e muhaxhirëve dhe ensarëve

Njëra nga lëvizjet e para në përpjekjen e të Dërguarit për t’i integruar muhaxhirët në jetën ekonomike dhe shoqërore të Medines, ishte “vëllazërimi” i tyre me ensarët. Disa muaj pas arritjes së tij në Medine, ai u tha ensarëve se do të duhej të jetonin si vëllezër me muhaxhirët dhe i lidhi të gjithë si vijon:

Ammar bin Jasir – Hudhajfa el-Jemeni
Ebu Bekr – Kharxhi bin Zejd
Umar ibn el-Khattab – Utban bin Malik
Osman ibn Affan- Aus bin Thabit
Ebu Dherr el-Gifari – El-Mundhir bin Amr
Masa’ab ibn Umajr – Ebu Ejjub
Ebu Ubejde ibn el Xherrah – Saad ibn Muadh
Zubejr ibn el-Avvam – Salam bin Uaksh
Abdurrahmn ibn Auf – Saad ibn Rebi
Talha bin Ubejdullah – Ka’ab ibn Malik 

I fundit mbeti Aliu, i cili ishte akoma pa një “vëlla”. Kur Aliu e mendonte arsyen përse mbeti i vetëm, i Dërguari i Zotit e kapi për krahu dhe i tha: “Ti, je vëllai im, në këtë botë dhe në tjetrën”. 

Muhammed ibn Is’hak

Vetë i Dërguari e kapi Aliun për dore dhe tha: “Ky është vëllai im”. Me këtë, i Dërguari i Zotit, më i miri i të dërguarve, prijësi i atyre që i druhen Zotit, i Dërguari për botët, i pakrahueshmi dhe i pashembullti u bë vëlla me Ali ibn Ebu Talibin (“Jeta e të Dërguarit të Zotit”). 

Edward Gibbon

Pas një rrugëtimi të vështirë dhe të shpejtë përgjatë bregdetit, Muhammedi ndaloi në Kuba, rreth 3 km larg na qyteti dhe e bëri hyrjen e tij publike në Medine gjashtëmbëdhjetë ditë pasi ishte larguar nga Mekkeja. Nxënësit e tij më të guximshëm u mblodhën rreth tij dhe meritat e barabarta por të ndryshme të myslimanëve dalloheshin me titujt “Muhaxhirin” të ikanakëve nga Mekkeja dhe “Ensar” të përkrahësve të tyre nga Medineja. Për ta parandaluar xhelozinë mes tyre, Muhammedi i vëllazëroi të gjithë ndjekësit e tij, duke i lidhur me të drejtat dhe përgjegjësitë e vëllazërisë ndaj njëri-tjetrit. Kur Aliu e gjeti veten pa një “vëlla”, Profeti i tha butësisht se ai vetë do të ishte mik dhe vëlla i këtij të riu fisnik (“Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake”). 

Muhammed Husejn Hajkal 

Mendimi i parë i Muhammedit ishte riorganizimi në radhët e myslimanëve, në mënyrë që të forcohej uniteti i tyre dhe të eliminohej çdo mundësi ndarjeje dhe armiqësie. Për ta realizuar këtë, ai u kërkoi myslimanëve të vëllazëroheshin mes veti për hir të Zotit dhe të lidheshin me njëri-tjetrin. Pastaj tha se ai dhe Ali ibn Ebu Talibi ishin vëllezër (“Jeta e Muhammedit”, 1935). 

Muhammedi (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) i bëri muhaxhirët dhe ensarët vëllezër të njëri-tjetrit. Por ndonëse Aliu, njësoj si ai vetë, ishte nga muhaxhirët, ai e zgjodhi Aliun për vëlla të vetin. Duke e bërë këtë, ai vetëm sa e theksonte pozitën e rëndësishme dhe statusin e veçantë të Aliut në Islam. Aliu, ndonëse akoma i ri, tashmë i kishte kaluar të gjithë të tjerët në shërbimet e tija për Islamin dhe në devotshmërinë e tij ndaj Zotit dhe të Dërguarit. Këtë gjë ai e kishte fituar falë aftësive dhe karakterit të fortë që kishte.

Megjithatë, kjo nuk ishte hera e parë që i Dërguari e shpallte Aliun vëlla të tij. Më herët, kur ishin akoma në Mekke, ai i kishte vëllazëruar ndjekësit e tij më të rëndësishëm me njëri-tjetrin. Këto çifte vëllezërish në Mekke ishin: Ebu Bekri me Umarin, Osman bin Affani me Abdurrahman ibn Auf-in, Talha bin Ubejdullahu me Zubejri ibn Avvamin, Hamzai me Zejd bin Harithen dhe vetë Muhammedi bin Abdullahu me Ali ibn Ebu Talibin.

Imam Nurudin Ali ibn Ibrahim el-Shafiu, në veprën e tij “Siret Halebia”(vëll.2, fq.120), përcjell nga i Dërguari i Zotit: “Aliu është vëllai im në këtë botë dhe në tjetrën”.

 

Një vlerësim i rolit të muhaxhirëve dhe ensarëve

Muhaxhirët i kishin humbur të gjitha pasuritë e tyre në Mekke dhe të gjithë kishin hyrë në Medine duarzbrazur. Ata përbëheshin nga dy grupe. Njëri grup përbëhej nga ata që ishin tregtarë dhe të pasur. Kur shkuan në Medine, ata filluan sërish me tregti, arritën sukses në të dhe u pasuruan sërish.

Grupi tjetër përbëhej nga “asketët” e Islamit. Ata ishin të varfër në Mekke dhe kur u shpërngulën drejt Medines, sërish zgjodhën të ishin të tillë. Ata nuk u lakmoheshin të mirave të botës dhe kurrë nuk patën ndonjë fuqi ekonomike në duar. Përfaqësues të këtij grupi ishin personat si Ebu Dherr Gifariu, Ammar bin Jasiri dhe Mikdad ibn el-Esvedi. Në Librin e Tij, Zoti thotë:

(një pjesë u takon) edhe muhaxhirëve të varfër, që u dëbuan prej shtëpive e prej pronës së tyre, duke e kërkuar mirësinë e Zotit dhe kënaqësinë e Tij e duke e ndihmuar Zotin dhe të Dërguarin. Këta, pra, janë të sinqertët...(Kur’an 59:8.) 

Ensarët i trajtonin muhaxhirët e Mekkes edhe më mirë se ç’do t’i trajtonin vëllezërit e tyre. Ata ua hapën shtëpitë, u dhanë vend në familjen e tyre, i bënë bashkëpunëtorë në bujqësi ose ua dhanë gjysmën e tokës që kishin. Ata medinas që bënin tregti, i bënë muhaxhirët ortakë të tyre. Historia nuk ka dëshmuar një besnikëri të tillë si ajo e ensarëve medinas. Mikpritja e tyre nuk ishte thjesht ndaj muhaxhirëve të varfër por edhe ndaj vetë Islamit. Islami i çrrënjosur në Mekke, lëshoi rrënjë të reja në Medine, u rrit me vrull dhe u bë i fuqishëm.

Ensarët ishin të pazëvendësueshëm për mbijetesën fizike të Islamit. Ku do të ishte vallë Islami dhe ku do të ishin muhaxhirët, sikur ensarët të mos u jepnin strehë? Kur filluan armiqësitë me idhujtarët, ishin pikërisht ensarët dhe jo muhaxhirët që i duruan dhimbjet e luftërave. Pa përkrahjen masive dhe të bashkuar që ata ia dhanë Profetit, betejat e Islamit nuk do të bëheshin kurrë, e aq më pak do të arrihej ndonjë fitore në to. Ishin sërish ata që i fituan lëvdatat e Qiejve, të cilat mund të lexohen në vargjet vijuese të Kur’anit:

Por ata, që më parë kishin shtëpi (në Medine) dhe e kishin pranuar besimin, i duan ata që erdhën tek ta dhe nuk i lakmojnë për gjërat që u jepen. Atyre u japin përparësi, ndonëse edhe vetë të varfër janë. Të shpëtuar janë ata që ruhen nga lakmia e shpirtrave të tyre...(Kur’an 59:9)  

Në fillim, muhaxhirët nuk kishin si t’ua kthejnë ensarëve këtë bujari dhe mirësi të tyre. Por a shprehën vallë ndonjë mirënjohje më pas? Me sa duket, në përjashtim të dy muhaxhirëve, asnjë tjetër nuk e bëri këtë. Dy përjashtimet ishin i Dërguari i Zotit Muhammedi dhe Aliu, pasardhësi i tij. Ata ua shprehën ensarëve mirënjohjen e tyre edhe me fjalë edhe me vepra dhe nuk e humbën asnjë rast për ta bërë këtë gjë. Në fund të fundit, Muhammedi dhe Ali, si dy mbrojtësit e vetëm të traditës islame, ishin të vetëdijshëm se Islami kishte gjetur strehë pikërisht në Medine, pranë ensarëve. Andaj, këta të fundit kishin një vend të veçantë në zemrat e tyre.

Pjesa tjetër e muhaxhirëve, kryesisht të pasurit mes tyre, nuk e ndanin këtë kujdes të Muhammedit dhe të Aliut për ensarët. Kur pushteti ra në duart e tyre, ata i shtynë ensarët në prapavijë dhe u dhanë atyre vetëm role dytësore në shtetin islam. Në fillim, ata thjesht i shpërfillnin ensarët. Por kjo shpërfillje nuk ishte asgjë në krahasim me atë që do t’i gjente më pas.

Ndërmjet periudhës së përfshirë në biografinë e Profetit dhe kohës së botimit të kësaj biografie, dy tragjedi të mëdha ndodhën në botën islame. E para ishte në vitin 61 pas Hixhrit, në Qerbela, kur Husejni dhe ndjekësit e tij u masakruan dhe e dyta ishte plaçkitja e Medines në vitin 63 pas Hixhrit, kur u vranë më se dhjetë mijë ensarë, ndër të cilët edhe rreth tetëdhjetë shokë të Profetit.

Me besimin e tyre, muhaxhirët kishin shkaktuar zemërim tek paganët mekkas dhe në veçanti tek fisi i Umajjadëve, të cilit më pas u bënë armiqtë më të përbetuar të ensarëve. Njësoj siç ishte e pashembullt bujaria e ensarëve kundrejt muhaxhirëve, e pashembullt ishte edhe mosmirënjohja e këtyre të fundit për këtë bujari. Kur muhaxhirët erdhën në Medine, ensarët ishin të zotët e qytetit. Vetëm falë bujarësi dhe mirësisë së ensarëve, muhaxhirët mundën të strehoheshin në Medine dhe të jetonin aty më tej. Por sapo vdiq Muhammedi, i Dërguari i Zotit dhe miku i ensarëve, këta të fundit pushuan së qeni të zotët e shtëpisë në qytetin e tyre. Vdekja e tij ishte sinjal për një ndryshim të menjëhershëm të fatit të tyre.