PËRMBAJTJA:
- Vlera dhe pozita e njeriut
- Vetëm njeriu është i besuari i Zotit (eminullah)
- Rrugëtimi i njeriut nuk ka kurrfarë kufiri
- Njeriu: qenia e panjohur
- Konceptimi i njeriut në Lindje e në Perëndim

Pjesa II
Realiteti i njeriut dhe lidhja e tij me këtë botë 
(kliko për të hapur)

Pjesa III
Baraspesha në jetën e njeriut
(kliko për të hapur)

Në këta fjalime  do të përpiqem t’ju flas në lidhje me faktorët që mund ta pengojnë mizorinë dhe rebelimin e njeriut ose që mund të kenë ndikim mbi këtë gjë. Siç dihet, sipas librit tonë të shenjtë Kur’anit, qenia e quajtur njeri dëshiron gjithnjë ta ketë të hapur rrugën, të mos ketë kurrfarë pengese dhe të bëjë çdo gjë që ka dëshirë. Edhe vargu vijues kur’anor e nxjerr në pah këtë të vërtetë:

Por jo, njeriu dëshiron ta mohojë atë që i rri përpara...(Kur’an 75:5) 

Është një e vërtetë e qartë se sikur të mos ishte frika e dënimit, njeriu do të bëhej rebelues, do t’i kalonte të gjithë kufijtë, do të kryente vrasje fare pa drojë dhe, siç thotë Kur’ani Fisnik, do të bëhej më i ulët edhe se bishat:

Vërtet më të ligat e gjallesave për Zotin janë ata të shurdhër e memecë që nuk kuptojnë...(Kur’an 8:22) 

S’ka dyshim se dëmi që mund t’i shkaktojë vetes dhe shoqërisë së tij një njeri që është krejtësisht i lirë, që nuk ka kurrfarë pengese dhe që mund të bëjë gjithë ç’të ketë dëshirë, është më i madh se dëmi i shkaktuar nga cilado bishë e egër.

Në këto fjalime do të përpiqem të shpjegoj se cilët mund të jenë faktorët që mund të pengojnë një mizori dhe rebelim të tillë tek njeriu. Edhe mbi këtë temë, si mbi çdo temë tjetër, janë shprehur mendime të ndryshme. 

 

Vlera dhe pozita e njeriut 

Para se të hyjmë në temën e vërtetë, detyrimisht duhet të merremi me një temë tjetër, që është e ndërlidhur me çështjen në fjalë, dhe të japim disa shpjegime në lidhje me të.

Njeriu është një qenie shumë e çuditshme. Kjo qenie që, në rastet kur lihet krejt e lirë e kur i lejohet të veprojë pa kurrfarë kontrolli, shndërrohet në një krijesë të ulët e të pavlerë, kur t’i kontrollojë nxitjet e saja të brendshme e ta nënshtrojë nefs el- emmaren (unin që urdhëron të ligën), është e aftë të arrijë pozita shumë të lartësuara.

Pikërisht këto cilësi kundërthënëse të qenies së çuditshme të quajtur “njeri” i përmend edhe Imam Aliu (paqja qoftë mbi të) kur thotë: “O njeri! Mos vallë mendon se je një qenie e vogël? Në të vërtetë, një botë e tërë fshihet në qenien tënde.” 

Kur’ani Fisnik, në anën tjetër, flet për një pozitë dhe për një vlerë shumë të veçantë të njeriut. Kur të shqyrtohen vargjet përkatëse kur’anore dhe hadithet që përcillen nga Ehl-i Bejti, do të vërejmë se njeriu vendoset në një pozitë shumë të rëndësishme. Kur’ani madje thotë se qëllimi i vërtetë i krijimit të botës është vetë njeriu:

Është Ai që krijoi për ju gjithçka që është mbi tokë, që pastaj ua drejtoi qiejve vullnetin e Tij dhe që i krijoi si shtatë qiej. Është Ai që di gjithçka. (Kur’an 2:29) 

Kuptohet, nuk është vetëm ky varg që e shpreh të vërtetën se qëllimi i kryesor i krijimit të botës është njeriu. Kjo e vërtetë del në sipërfaqe edhe tek një varg tjetër:

A nuk shihni se Zoti ka nënshtruar për ju gjithë ç’është në qiej e në tokë e i ka shtruar mbi ju të mirat e Tija, në të hapur e në të fshehtë? (Kur’an 31:20) 

Siç shihet në të dy vargjet, ajo që i thuhet njeriut është si vijon: O njeri! Kuptoje pozitën tënde dhe vlerën që të është dhënë! Bota u krijua për ty e për hatrin tënd. Ti je qenia, për hir të të cilës u krijua bota e qenies. 

Sipas Kur’anit, njeriu është mëkëmbës (kalif) i Zotit në tokë. Në lidhje me këtë, Zoti thotë:

Unë do të krijoj një mëkëmbës në tokë...(Kur’an 2:30) 

Por cila është qenia që Zoti e ka cilësuar si mëkëmbës të vetin dhe cilat janë tiparet e kësaj qenieje? Përgjigjen e kësaj pyetjeje e ka shprehur Allame Tabatabai në veprën e tij Tefsir el-Mizan, ku thotë: “Mëkëmbës duhet të jetë qenia, në personin e të cilës, parë nga aspekti ekzistencial, manifestohen cilësitë e lartësuara.”

Sipas kësaj, njeriu që cilësohet si mëkëmbës hyjnor duhet të jetë qenia ku manifestohen cilësitë e Zotit. Pra, duhet që cilësitë e bukurisë e të madhështisë së Zotit të mbisundojnë në zemrën e njeriut. Me fjalë të tjera, zemra e njeriut duhet të bëhet Arshi i Zotit. Në të vërtetë, thuajse në të gjithë vargjet kur’anore ku bëhet fjalë për njeriun, mund të dëgjohet jehona e fjalëve vijuese: O njeri! Nëse dëshiron ta njohësh veten, dije se ti je mëkëmbës i Zotit në tokë. Ti je qenia e vetme, në të cilën mund të manifestohen cilësitë e Zotit. Kufijtë e diturisë tënde dhe fuqia e shpirtit tënd mund të arrijnë në gjendjen ku do të mund ta kontrollosh botën dhe t’i nënshtrosh fenomenet e krijimit në botë. E për nga vullneti, ti mund ta arrish fuqinë që kurdoherë që të dëshirosh një gjë, të thuash “bëhu” dhe ajo të bëhet. 

Në një hadith kudsi, Zoti thotë: “O robi im! Ji i bindur ndaj Meje dhe Unë kam për të të bërë të tillë, që kur të duash një gjë, të thuash “bëhu” e ajo të bëhet.” 

 

Vetëm njeriu është i besuari i Zotit (eminullah) 

Sipas Kur’anit, njeriu është i besuari i Zotit. Thënë më qartë, amaneti i Zotit i është dorëzuar qenies njerëzore.  Sipas asaj që mund të thuhet duke i analizuar vargjet kur’anore, amaneti mund të jetë dy llojesh. Amaneti i parë janë të mirat dhe bekimet që Zoti i Madhëruar e pa të meta ia ka falur njeriut. Në lidhje me këtë temë, Kur’ani thotë:

Dhe jepuni atyre nga pasuria që Zoti ju ka falur! (Kur’an 24:33) 

Në të vërtetë, Zoti thotë: O njeri! Kjo pasuri dhe pronë që të është falur, është në të vërtetë e Imja, ndërsa ti je i besuari i im. Unë ta dorëzova ty këtë pasuri, që të përfitosh vetë dhe që t’u japësh të tjerëve prej saj. Dhe ta dhashë edhe diturinë, që është një amanet tjetër. Edhe prej kësaj përfito vetë, por lëri edhe të tjerët të përfitojnë! Unë të fala fuqinë, vullnetin, shëndetin dhe, më me rëndësi, mendjen. Të gjitha këto gjëra janë amaneti Im për ty. 

Pikërisht këtë të vërtetë, gjegjësisht faktin se njeriu nuk është pronari i gjërave që i sheh si prona të tijat dhe se, në të vërtetë, nuk është tjetër veçse bartës i amanetit, Zoti e shpreh në vargun në vijim:

A nuk shihni se Zoti ka nënshtruar për ju gjithë ç’është në qiej e në tokë e i ka shtruar mbi ju të mirat e Tija, në të hapur e në të fshehtë? (Kur’an 31:20) 

Ndërsa lloji i dytë i amanetit është mendja dhe vullneti. Zoti i Madhëruar na ka falur amanetin e mendjes e të vullnetit dhe duke e bërë këtë, vetëm sa na thotë: Ruaje këtë margaritar të çmueshëm! Është mendja dhe vullneti që ka për të të çuar në një vend ku nuk ka asgjë tjetër veç Zotit. Është kjo mendje që ka për të të lartësuar drejt pozitës, për të cilën flet poeti:

“Eja pas meje”, tha Xhebraili

“Ik!”, i thashë, “unë nuk garoj me ty”. 

Po, njeriu mund të arrijë në një pozitë ku nuk do të shohë asgjë tjetër veç Zotit dhe ku nuk do të dijë asgjë tjetër veç Tij. Kjo mund të arrihet vetëm nëpërmjet mendjes dhe vullnetit. Sipas Kur’anit, vetëm njeriu është i besuari i Zotit (eminullah). Asnjë qenie tjetër nuk e ka fuqinë për ta bartur peshën e këtij amaneti, siç shprehet edhe në vargun vijues kur’anor:

Vërtet Ne ua ofruam amanetin qiejve, tokës e maleve, por u trembën e nuk pranuan. Vetëm njeriu pranoi. Sa i padrejtë e i paditur që u tregua! (Kur’an 33:72) 

Lloji i dytë i amanetit, pra mendja dhe vullneti, iu ofrua botës së qenies, pra qiejve, tokës e maleve, por asnjë prej tyre nuk pranoi ta merrte përgjegjësinë e këtij amaneti. Qenia e vetme që, për nga aspekti ekzistencial, mund ta merrte përsipër amanetin, ishte ajo qenie që e kishte kapacitetin për të qeni eminullah dhe nuk ishte tjetër veçse njeriu. Sipas Kur’anit, rrugëtimi i njeriut nuk ka një kufi. Kufiri i fundit i rrugëtimit të tij hyjnor është arritja pranë të Dashurit të përjetshëm, pra arritja tek Zoti dhe fitimi i afërsisë së Tij.

Njeriu ka humbur diçka dhe gjithë kohës është në kërkim të saj. Kjo “e humbur” e njeriut nuk është bota por Zoti. Në hadithe lexojmë se njeriu që përpiqet për këtë botë është si një i etur që pi ujë të kripur e që veç më tepër i rritet etja dhe kërkon të pijë edhe më. “E humbura” e njeriut nuk është as paraja dhe as pozita, por një realitet krej tjetër. “E humbura” e njeriut është Zoti.

 I Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij) ka thënë: “Dëshmori e sodit fytyrën e Zotit dhe kjo gjë është tharmi i kënaqësisë e i rehatisë për profetët e për dëshmorët.” ¹

Ajo që i Dërguari dëshiron të shpjegojë më thënien e tij të mësipërme, është si vijon: Shkaku kryesor i kënaqësisë që shijojnë ata që janë dëshmues, por para se të gjithash dëshmorët dhe profetët, që janë insan el-kamil (njeriu i përsosur), është fakti se soditja e “fytyrës së Zotit” nga ana e tyre s’është tjetër veçse soditje e Qenies së Tij. Për ta, kënaqësi është kjo soditje dhe jo parajsa. 

 

Rrugëtimi i njeriut nuk ka kurrfarë kufiri 

Për njeriun që e njeh vetveten, qëllimi nuk mund të jetë që të merret me këtë botë. Përkundrazi, qëllimi i një njeriu të tillë është të arrijë tek Zoti, gjegjësisht ta arrijë kënaqësinë dhe afërsinë e Tij. Për një njeri të tillë, bota nuk ka vlerë as sa krahu i një mize.  Në lidhje me këtë temë përcillet një ndodhi shumë e bukur. Përcillet se Ibn Abbasi e pyeti Imam Aliun (paqja qoftë mbi të): “Përse i arnon kaq shumë këpucët e tua, ndonëse ti je prijës dhe sundimtar i muslimanëve?” Pas pyetjes së Ibn Abbasit, Imam Aliu e nxori këpucën e tij dhe e pyeti: “Sa thua se vlen kjo këpucë?”  Ibn Abbasi u përgjigj: “Nuk ka kurrfarë vlere.” Me ta dëgjuar këtë, Imam Aliu ia ktheu: “Betohem në Atë, në duart e të cilit është jeta e Aliut! Bota juaj dhe sundimi juaj nuk ka kurrfarë vlere në sytë e Aliut, po të mos duhej ta përforcoj të drejtën e ta shkatërroj të gabuarën.” 

S’ka dyshim se fjalët e Imam Aliut, në të cilat flet për vlerën e ulët të kësaj bote, nuk mund të kufizohen me kaq. Përkundrazi, thuajse në çdo thënie të tij mund të hasen shprehje që qartësojnë sa e pavlerë është kjo botë dhe se është një vend i mashtrimit.  Fjalët e mëposhtme të tijat janë një shembull i kësaj:

Betohem në Atë që e çan farën e që ka krijuar njeriun! Dijeni se  po të mos mblidhej ky popull për të shprehur besnikëri (bej’at), po të mos ishte ngopja e dhuna e mizorëve, po të mos ishte zotimi që Allahu ka marrë nga dijetarët që të shkelurit të mos mbeten të uritur, do t’ia hidhja mbi shpinë dizgjinët kësaj deveje të Kalifatit e do të sillesha në fund ashtu siç u solla në fillim. Edhe ju e dini se për mua, vlera e botës suaj nuk është më tepër se teshtima e një dhie. 

Kur njeriu të mos e njohë veten në këtë botë dhe kur të mos dijë se ç’është “e humbura” e tij, ai ka për të thurur rreth vetes si një krimb mëndafshi. Por njeriu është i aftë të arrijë pozita të lartësuara dhe rrugëtimi i tij nuk ka kufij. Ndalesa e tij e fundit është pranë Zotit. Në të vërtetë, edhe kur të arrijë atje, rrugëtimi i tij vazhdon dhe ai vazhdon të përfitojë nga mëshira e nga bekimet hyjnore.

Në hadithe përmendet se, në ditën e gjykimit, disa njerëz do të hyjnë në parajsë dhe se kjo parajsë e tyre do të jetë pranë Zotit. Kur gruaja e Faraonit u gozhdua me urdhër të atij mizori, ajo thirrte “Allah Allah” dhe ishte në gjendje përgjërimi. Kur’ani kështu e përcjell lutjen e saj:

“Zoti im!”, u lut ajo.”Pranë teje bëj për mua një pallat, më mbro nga Faraoni e nga bëmat e tija dhe më shpëto nga duart e këtij populli mizor!” (Kur’an 66:11) 

Ajo që thoshte gruaja e Faraonit është: Zoti im! Jeta në pallatin e Faraonit s’është tjetër për mua veçse jetë burgu. Për mua s’është ndonjë gjë e bukur të jem gruaja e Faraonit, gruaja e mbretit të Egjiptit. Zoti im! Të lutem të më vendosësh në parajsë,  jo në një parajsë që është larg Teje, por pranë! Nëse vendi im s’do të jetë pranë teje, nuk e dua as parajsën, sepse atëherë, edhe ajo s’është tjetër veçse një burg i errët.

Parajsa që është larg Zotit është një burg i errët për ata që janë të vetëdijshëm për përgjegjësitë ndaj Zotit të tyre. Për ta, të qenit në një parajsë që është larg Zotit, është e barazvlefshme me të qenit në ferr. I Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij), kështu e ka përshkruar këtë parajsë: “Në natën e miraxhit unë e pashë pozitën dhe vendin e atyre që do të shkojnë në parajsë. Pashë pallate të ndërtuar me margaritarë e me korale. I pashë ata pallate më të mëdha se bota!”

Natën e Miraxhit, në lidhje me këto parajsa, Zoti i tha të Dërguarit:

O Muhammed! Këta pallate janë për robërit e Mi që më njohin. O i Dërguar i Zotit! Unë i vështroj këta robër të Mi shtatëdhjetë herë në ditë dhe në çdo vështrim u fal atyre bekime e mirësi. Pastaj u them: “O robërit e Mi! Lërini banorët e tjerë të parajsës të jetojnë në begati brenda të mirave të parajsave ku janë vendosur! Bekimi juaj është që Unë flas me ju dhe ju me Mua.” 

Gruaja e Faraonit e dinte atë që gjendej te Zoti dhe për këtë arsye nuk u mjaftua me pak e nuk e pa të mjaftueshme parajsën. Ajo e dinte se parajsa nuk është e mjaftueshme për njeriun dhe se nuk është qëllimi i vërtetë. Dhe vërtet, ajo është shumë pak për njeriun. Ç’është fundja parajsa? Lëreni parajsën mënjanë dhe ejani pranë të Dashurit të vërtetë, ejani në rrugën drejt qëllimit të vërtetë!

Robërit e zgjedhur të Zotit, njësoj si gruaja e Faraonit, e kërkojnë atë që është te Zoti, e kërkojnë parajsën që është te Zoti. Kur njeriu ta arrijë atë pozitë, bekimet dhe mirësitë e Zotit vazhdojnë edhe aty. Atje Zoti i vështron robërit e tij shtatëdhjetë² herë në ditë. Me fjalë të tjera, ajo që është atje është vështrimi i të dashuruarit drejt të dashurit dhe vështrimi i të dashurit drejt të dashuruarit. Atje është vendi ku Zoti e vështron robin e Tij dhe robi e vështron të Zotin. Të gjithë këta vështrime të Zotit drejtuar robit të Tij janë nga një dhunti dhe mëshirë hyjnore. Ja përse rrugëtimi i njeriut, gjegjësisht udhëtimi i tij drejt hyjnores, nuk ka një kufi. Sepse njeriu, edhe kur të arrijë te qëllimi përfundimtar, pra tek Zoti, vazhdon të gëzojë dhunti mbi dhunti, mëshirë mbi mëshirë, vështrim mbi vështrim, pasuri mbi pasuri në qenien e tij dhe përsosuri mbi përsosuri. Lum për atë që është i vetëdijshëm se rrugëtimi shpirtëror që ka nisur nuk ka një fund e që me këtë vetëdije vepron!

Disa fytyra do të ndrisin atë ditë, duke e soditur Zotin e tyre, e disa fytyra do të nxihen krejt të pashpresa, në pritje të fatkeqësisë së madhe...(Kur’an 75:24) 

Ata, fytyrat e të cilëve shëndrisin si gjysëmhëna, janë aq të lumtur atë ditë, sa të tjerët kanë për t’i vështruar me lakmi. Por ç’do të bëjnë këta njerëz? Këta njerëz, prej të cilëve s’do të kërkohet llogari e që s’do të merren në pyetje, vetëm do ta sodisin Qenien e Zotit të tyre. Shpresoj që në mesin tuaj të ketë një njeri që është i aftë ta perceptojë këtë realitet, sepse unë s’jam aq i aftë.

Ndërsa Kur’ani, duke iu drejtuar njeriut, thotë:

O shpirt që gjeti prehje! Kthehu te Zoti yt, i kënaqur dhe kënaqës! (Kur’an 89:27-28)

Siç shihet, Kur’ani e fton njeriun. Por drejt ç’gjëje dhe drejt kujt? S’ka dyshim se kjo pyetje ka një përgjigje të vetme: Kur’ani e fton njeriun drejt Zotit dhe drejt Krijuesit të tij.

Ti e gjete “të humburën” tënde në këtë botë, pra e njohe Zotin. Atëherë askush tjetër nuk mund të sundojë në zemrën tënde përveç Atij. Ti e ke arritur në këtë botë pozitën e të soditurit të fytyrës bujare të Zotit. Me një “ja Allah” ti e shqelmove botën e qenies dhe arrite në një pozitë ku e ke lënë atë mënjanë.  Kjo është pozita ku Zoti yt është i kënaqur prej Teje dhe ku ti je i kënaqur prej Tij, siç thotë edhe Kur’ani:

Kthehu te Zoti yt, i kënaqur dhe kënaqës! (Kur’an 89:28) 

Lum për atë që ka arritur pozitën, ku Zoti është i kënaqur prej Tij dhe ai vetë i kënaqur prej Zotit! Ky njeri është ndër robërit e sinqertë të Zotit, të cilit Zoti, në ditën e gjykimit,  do t’i thotë:

Hyr mes robërve të Mi! Hyr në parajsën Time! (Kur’an 89:29-30) 

Por çfarë dëshiron të thotë Zoti me këto fjalë ku i drejtohet njeriut? Ai vetëm sa i thotë: Eja pranë të Dërguarit tim! Eja pranë Husejnit, pranë dëshmorëve të Qerbelasë! Eja e hyr në mesin e robërve të Mi të zgjedhur si Ebu Dherri e Selman Farisiu!

Në një varg, në të cilin i drejtohet të Dërguarit, Zoti thotë:

Thuaj: edhe unë jam një njeri i vdekshëm si ju. Mua më është shpallur se Zoti juaj është një Zot. Atëherë kushdo që dëshiron të arrijë te Zoti i tij, le të bëjë vepra të mira  dhe le të mos i bëjë shok Zotit të tij në adhurime! (Kur’an 18:110) 

Po, o njeri! Nëse do të arrish te Zoti dhe ta shijosh arritjen te Ai, njësoj si ai që e kupton etjen e tij dhe pastaj e shijon shpëtimin nga etja kur pi ujë, atëherë bindju Zotit, ji i dëgjueshëm ndaj urdhrave dhe ndalesave të Tija dhe bëj vepra të mira, sepse për këto gjëra Zoti ta ka dhënë sihariqin e parajsës:

Vërtet ata që i druhen Zotit do të jenë në parajsë, ndanë lumejve. Ata rrinë ulur mbi fronin e të vërtetës pranë Sunduesit të Gjithëfuqishëm. (Kur’an 54:54) 

Por cila është kjo parajsë dhe cilët janë lumejtë që i premtohen njeriut? Kjo është parajsa që nuk është fjalë por një realitet, që  nuk është një mirazh si kjo botë por krejt e vërtetë. Qëllimi përfundimtar i njeriut është qenia në prani të të Gjithëfuqishmit.

 Për njerëzit ka një jetë edhe pas vdekjes. Një pjesë e tyre do të jetë në ferr, një pjesë në parajsë ndërsa një pjesë tjetër do të vazhdojë të jetojë në prani të Zotit.

Dhe mos i quaj të vdekur ata që vdiqën në rrugë të Zotit. Jo! Ata të gjallë janë dhe te Zoti i tyre po dhuntisen. (Kur’an 3:169) 

Njeriu është krijuar për të ekzistuar në praninë e të Plotfuqishmit, që është përcaktuesi i gjithçkaje. Dëshmia më e madhe e kësaj është fakti se vetë Zoti, që është i lartësuar dhe i pastër nga të metat, ka thënë: “O njeri! Gjithçka kam krijuar për ty, ndërsa ty për Veten Time.” 

Ty të zgjodha për Mua. (Kur’an 20:41) 

Kur këtë varg ta krahasojmë me vargjet që flasin për krijimin e njeriut, pa dyshim do të arrijmë tek kuptimi i përcjellur nga hadithi kudsi në vijim: “Të gjitha gjërat i krijova për ty, ndërsa ty për Veten Time.” 

O njeri! Zoti nuk të ka krijuar për botën por për Veten e Tij. Ty nuk të ka krijuar për këtë botë, por përkundrazi, e ka krijuar botën për ty. Atëherë përse bëhesh rob i asaj që është krijuar për ty? Sa veprim mendjelehtë është që të bëhesh rob i asaj që është krejtësisht nën fuqinë tënde! 

 

Njeriu: qenia e panjohur 

Bota jonë, edhe përkundër suksesit dhe arritjeve të mëdha në shkencë, ende është e paaftë për ta njohur njeriun. Të gjitha krimet dhe mizoritë e njeriut, që nga koha e Ademit deri sot dhe madje deri në ditën e gjykimit, janë një pasojë e mosnjohës së vetvetes.  Pikërisht ngase nuk e njeh veten e tij, njeriu kryen krime dhe vazhdon të jetojë në një botë të mjerueshme. Siç përmendëm, në vargun ku flitet për amanetin hyjnor, Kur’ani thotë:

Vërtet Ne ua ofruam amanetin qiejve, tokës e maleve, por u trembën e nuk pranuan. Vetëm njeriu pranoi. (Kur’an 33:72) 

Ndërsa në vazhdim të vargut, thuhet se njeriu është i padrejtë dhe i paditur. Njeriu nuk e njeh veten e tij dhe për këtë arsye i bën vetes padrejtësi. Ai është i padrejtë ndaj vetes, sepse ndërkohë që ka mundësi të jetë pranë Zotit, ai thurr perde rreth vetes si një krim mëndafshi.

Njeriu, të cilit Zoti i drejtohet me fjalët “O njeri që gjete prehjen, o qenie që arrite qëllimin! Eja pranë meje!”, mund të bjerë shumë poshtë në jetën e tij në këtë botë dhe të jetojë si një krimb mëndafshi.  Dhe kur të vdesë, kur të hidhet thellë në zjarr e kur t’i dëgjohen klithmat, Zoti ka për t’i thënë:

Rrini atje ku jeni e mos më flisni më kurrë! (Kur’an 23:108) 

Në këtë gjendje, a nuk është njeriu një qenie e padrejtë dhe e paditur? Ky njeri, pozita e të cilit, sipas Kur’anit, është pranë Zotit, a nuk e poshtërson veten kur bëhet nga ata, të cilëve u drejtohet vargu “Vërtet Ne kemi caktuar për ferrin shumë nga qeniet e padukshme e nga njerëzit, që kanë zemra e nuk e kuptojnë të vërtetën, që kanë sy e nuk shohin dhe që kanë veshë e nuk dëgjojnë. Këta janë si kope bagëtish. Jo, jo edhe më keq akoma, të pavëmendshëm janë. (Kur’an 7:179)”?  A nuk është vërtet shumë i paditur një njeri që nuk kupton ndonëse ka zemrën, nuk sheh ndonëse ka sy dhe nuk dëgjon ndonëse i ka veshët? A nuk është i padrejtë ky njeri?

Përse përballet njeriu me gjëma dhe fatkeqësi të ndryshme? Përse e kaplon atë djalli dhe uni që urdhëron të ligën (nefs el-emmare)? A nuk janë të gjithë këto dëshpërime të njeriut vetëm një pasojë e mosnjohjes së vetvetes?

Një dijetar të madh e pyetën: “Përse njeriu arriti ta pushtonte natyrën nëpërmjet diturisë së tij, ndërkohë që nuk arriti ta pushtonte vetë njeriun?”

Dijetar i madh u përgjigj: “Sepse njeriu e njohu natyrën dhe pastaj e pushtoi atë. Por njeriun nuk e njohu dhe nuk arriti ta pushtonte.” 

 

Konceptimi i njeriut në Lindje dhe në Perëndim 

A e dini çfarë thotë bota jonë në lidhje me njeriun, edhe pas gjithë atyre përparimeve shkencore? Në bllokun lindor (të periudhës komuniste), njeriu u konsiderua si një mjet pune dhe atij iu dha vlera që i jepej një makine. Dhe ndërsa e bënin këtë, sllogani ishte i thjeshtë: “Gjithkush duhet të shpenzojë aq sa është nevoja dhe të punojë aq sa mundet”. Kjo gjë është po kaq e vlefshme edhe në rastin e makinave të krijuara nga njeriu.  Një makinë mund të pajiset me aq vaj ose benzinë sa ka nevojë dhe pastaj do të punojë sa i mjafton fuqia. Edhe gomari është i tillë. Sipas tyre, njeriu s’është veçse një gomar, sepse të njejtin rregull mund ta aplikoni tek gomari, të cilit nëse i jepni kashtë dhe elb të mjaftueshëm, mund ta shfrytëzoni deri në kufijtë më të largët të fuqive të tija. Ky ka qenë konceptimi i bllokut lindor në lidhje me njeriun.

Në anën tjetër, bota perëndimore ka pasur një këndvështrim edhe më shqetësues lidhur me këtë temë. Në këtë pjesë të botës janë shfaqur vazhdimisht disa rryma mendimi, të cilat ndonëse nuk kanë jetuar gjatë, kanë lënë gjurmë në mendimin e njerëzve. Të gjitha teoritë që këto rryma i kanë përpiluar për njeriun, mund të thjeshtësohen në principin se “e gjithë ekzistenca e njeriut kthehet prapa tek prirjet e tija seksuale. Në burimin e të gjitha sjelljeve të njeriut është seksualiteti.”

Siç dihet, këtë mendim e shprehu fillimisht Frojdi. A thua Frojdi e kishte njohur mjaftueshëm njeriun para se të bënte një përgjithësim të tillë? Jo, sepse sikur ta kishte njohur, ky mendim që shprehu në lidhje me njeriun nuk do të linte kaq gjurmë negative  në shoqëri. Të gjitha pasojat negative të këtyre teorive në shoqëritë perëndimore dhe në shoqërinë njerëzore në përgjithësi, tregojnë se ato burojnë nga mosnjohja e njeriut.

Përveç kësaj, ekzistojnë edhe teori që njeriun e konsiderojnë të barabartë me kafshët. Edhe Kur’ani i pranon disa njerëz si të barabartë me kafshët e madje më të ulët se ato:

Vërtet Ne kemi caktuar për ferrin shumë nga qeniet e padukshme e nga njerëzit, që kanë zemra e nuk e kuptojnë të vërtetën, që kanë sy e nuk shohin dhe që kanë veshë e nuk dëgjojnë. Këta janë si kope bagëtish. Jo, jo edhe më keq akoma, të pavëmendshëm janë. (Kur’an 7:179)

Mbaj mend se një kohë, një inxhinier gjerman i kishte caktuar një nga një materialet që e përbëjnë organizmin e njeriut dhe në fund të punimit të tij, kishte ardhur në përfundimin se vlera e njeriut në treg nuk është më shumë se tetëdhjetë marka. Ai kishte llogaritur sa gram sheqer, sa gram hekur, sa gram natrium e sa gram nga materialet e tjera kishte organizmi njerëzor, i kishte caktuar çmimet e tyre sipas tregut të kohës dhe duke i mbledhur njëri pas tjetrit këta çmime, kishte caktuar se vlera e njeriut është tetëdhjetë marka.

Kur kuptova për këtë analizë të inxhinierit gjerman, menjëherë m’u kujtua një hadith që përcillet nga Imam Aliu (paqja qoftë mbi të). Ai thotë: “Vlera e një njeriu që e harxhon gjithë fuqinë e tij për ta mbushur barkun, është sa ajo që i del nga barku.” Për njerëzit, për të cilët flet Imam Aliu, edhe tetëdhjetë marka janë shumë.

Por për të njejtën krijesë, pra për njeriun, ai thotë: “Një njeri që beson dhe që ka drojë para Zotit, është më i lartësuar se Qabeja. Pozita e një njeriu të tillë është më e lartë se Xhebraili." 

Të gjitha këto gjëra tregojnë se njeriu i kohës sonë, në jetën e tij në këtë botë, është në një rrugëtim përposh dhe jo së larti, është në rënie dhe jo në lartësim. Pikërisht kjo është e fshehta që gjendet në fjalët e Imam Aliut (paqja qoftë mbi të).

1: Vesail’ush-Shia, vëll.1, fq.10
2: Fjala shtatëdhjetë nënkupton një numër të madh, pra “shumë herë” 

 

VAZHDON