Ajo që ka për të na sjellë në afërsinë e Zotit është largimi gradual nga kjo botë. Për sa kohë që njeriu është i lidhur me këtë botë, arritja tek Zotit (vusul ilallah) është e pamundur. Bota e njeriut, e përbërë nga pasuria, pozitat dhe epshet, është pengesa më e madhe e arritjes tek Zoti. Kjo është arsyeja përse Qenia e Shenjtë, kur dëshiron ta zbulojë të fshehtën e adhurimeve, thotë: Unë dua t’ju bëj të pastër. Një njeri që nuk është i pastër nuk ka aftësi për të arritur tek Zoti. Kur’ani i zbritur nga Zoti i Madhëruar mund të kuptohet vetëm nga ata që janë të pastër.
Betohem në pozitat e yjeve! Vërtet, sikur ta dinit, ky është një zotim i madh. Vërtet ai është një lexim i lartësuar, në një libër të ruajtur. Askush s’e prek atë përveç të pastërve. Ai është shpallje e Zotit të botëve. (Kur’an 56:75-80)
Vetëm ata që janë pastër e të dëlirë mund të pijnë nga burimet e njohjeve kur’anore. Këta janë Imamët e Ehl-i Bejtit, të cilët Zoti i cilëson si vijon:
O Ehl-i Bejt! Zoti dëshiron të largojë nga ju çdo njollë e t’ju bëjë të dëlirë. (Kur’an 33:33)
Thellësitë e Kur’anit janë të arritshme vetëm për ata që janë të dëlirë. I tillë është Ehl-i Bejti i të Dërguarit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij). Kjo dhunti e njejtë u është falur edhe atyre njerëzve fatlumë që i ndjekin mësimet e tyre. Por kuptohet, edhe këta njerëz mund të përfitojnë nga njohuritë kur’anore në varësi nga niveli i dëlirësisë që kanë arritur.
Në çështjen e fshehtësive të adhurimit, Kur’ani i jep një rëndësi të madhe pastërtisë. Mësimet dhe udhëzimet e Kur’anit nuk janë për qëllim tjetër veçse që njeriu të hapërojë në rrugën e pastrimit shpirtëror. Është e vetëkuptueshme se këtu nuk nënkuptohet pastërtia e jashtme.
Nëse një njeri mendon se nëpërmjet abdestit të jashtëm, të bërë me ujë, trupi i tij pastrohet, e ka gabim, sepse pastrimi mund të bëhet edhe me dhé. Ajo që mund të kuptohet prej kësaj është se pastrimi që nënkuptohet në këtë rast është një pastrim i brendshëm, gjegjësisht një pastërti nga uni dhe nga dashuria për të.
Uji mund ta pastrojë të jashtmen e trupit të njeriut, por pastrimi duke e prekur dheun e pastaj duke e fërkuar fytyrën me dhé është krejtësisht një pastrim shpirtëror. Këtë e shpjegon edhe vargu i abdestit në kapitullin Maide:
Nëse jeni të sëmurë a në rrugë, ose nëse ndonjëri nga ju ka dalë nga nevojtorja ose e ka prekur gruan e tij e nuk ka gjetur dot ujë, atëherë bëni tejemmum e kalojeni (dheun) mbi fytyrën e mbi duart tuaja. Zoti nuk dëshiron t’ju japë vështirësi por vetëm t’ju bëjë të pastër e t’jua plotësojë bekimin e Tij mbi ju.
Pra kur të mos mund të gjeni ujë, pastrojeni veten nëpërmjet dheut! Disa nga dijetarët tanë kanë thënë madje se tejemmumi me një gur që nuk ka aspak pluhur përmbi, nuk është në rregull, pikërisht ngase vargu thotë “kalojeni (dheun)” mbi fytyrën e mbi duart”. Kjo kërkon domosdo që dheu të ngjitet në fytyrën e njeriut.
Zoti i Madhëruar, pra, thotë: Zoti nuk përpiqet t’ju sjellë vështirësi por vetëm t’ju bëjë të pastër. Edhe nga ky varg, ajo që mund të kuptohet është se gjëja që dëshiron Zoti është pastërtia shpirtërore e njeriut. Zoti dëshiron që njeriu të pastrohet nga idhulli i krenarisë dhe i egoizmit, që të mos thotë ndonjë fjalë që ka për ta shkaktuar pakënaqësinë e Zotit.
Për njeriun nuk ka një armik më të madh se armiku i brendshëm (uni) dhe nuk ka një papastërti më të madhe se papastërtia shpirtërore. Qëllimi i adhurimeve që i ka urdhëruar Zoti i Madhëruar është pikërisht shpëtimi i njeriut nga këto sëmundje të unit të tij. Çdo mësim i fesë së vërtetë ka për qëllim pastrimin e njeriut. Njeriu fal namaz për ta arritur këtë gjendje pastërtie, për këtë qëllim agjëron, për këtë qëllim bën xhihad dhe madje, bie dëshmor. Për ta arritur pastërtinë dhe për të shpëtuar nga uni i tij, njeriu i duron vështirësitë e luftës.
Njësoj siç ka namazi një fshehtësi të veten, ka edhe agjërimi dhe po kështu edhe xhihadi. Edhe haxh’xhi ka të fshehtat e veta. Nuk janë në pozitë të njejtë të gjithë ata që e falin namazin dhe po kështu, edhe haxhilerët dhe luftëtarët në rrugë të Zotit nuk janë të gjithë njësoj. Njeriu duhet të veprojë në mënyrën e duhur, për t’i arritur pikat më kulmore të namazit, të haxh’xhit ose të xhihadit.
Mësimi ynë na përcjell se rruga drejt Zotit është e hapur. Ajo nuk është për një njeri të vetëm dhe nuk është e ndryrë për të tjerët. Në lutjen e Kumejlit, që e recitojmë netëve të premte, ne i kërkojmë Zotit pikërisht që të jemi nga më të mirët e robërve: Më bëj nga ata që kanë një hise pranë Teje, nga ata që pozitën më të afërt e kanë me Ty dhe të madhe afërsinë. Kjo nuk do të thotë tjetër veçse se rruga e Zotit është e hapur dhe se nuk është e mbyllur për askënd.
Interesi dhe qëllimi ynë nuk duhet të jetë shpëtimi nga zjarri i ferrit, sepse të mos digjesh në zjarrin e ferrit nuk është një meritë e madhe, për vetë faktin se një pjesë e mirë e njerëzve, siç janë fëmijët që nuk i dinë rregullat e sheriatit, të çmendurit ose të paditurit, nuk kanë për t’u djegur në zjarrin e ferrit. Shpëtimi nga zjarri, pra, nuk është ndonjë meritë për t’u lëvduar. Ajo që është për t’u lëvduar është të qenit nga robërit më të mirë të Zotit të Madhëruar dhe të qenit ndër të parët në rrugën e të qenit njeri. Ajo që duhet të kërkojmë nga Zoti është të na lartësojë në pozitat më të larta pas profetëve dhe imamëve.
Kështu duhet të jenë qëllimet dhe dëshirat tona. Imam Husejni (paqja qoftë mbi të), në një hadith që përcjell nga i Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij) thotë: Zoti i do gjendjet dhe punët më të lartësuara. Ai i urren gjendjet e ulta e të pavlera. Zoti, pra, i do gjendjet dhe punët e lartësuara.
Thelbi i përpjekjeve dhe i mundimeve tona nuk duhet të jetë shpëtimi nga zjarri i ferrit ose të adhuruarit e Zotit nga frika e dënimit në zjarr, që s’është tjetër veçse adhurimi i robërve. Në këtë kuptim ekzistojnë shumë hadithe, të cilat në këshillojnë që ta kërkojmë prej Zotit atë që është e lartësuar. Hadithi i përmendur më sipër nga Imam Husejni (pqmt) është një tregues i asaj që duhet ta dëshirojmë dhe na tregon se si mund t’i lartësojmë qëllimet tona drejt majave. Si mund të lartësohet ummeti musliman? Ky shpirti i shenjtë (pra Imam Husejni) dhe babai i tij i mësuan nga i Dërguari i Zotit këto qëllime. Një njeri i arsimuar në shkollën e të Dërguarit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij) nuk mund të përhumbet në ëndërrime të kota dhe të zbrazura. Imam Husejni (paqja qoftë mbi të) është një shembull madhështor i përkushtimit, i sakrificës dhe i martirizimit. S’ka kurrfarë dyshimi se në pozitën e Velajetit dhe të Imamatit, nuk ka gjurmë nga frika. Frika nuk ka ndikim mbi robërit e zgjedhur të Zotit dhe mbi personalitetet madhështore të gnosës.
Nëse një njeri dëshiron të jetë i përjetshëm dhe të arrijë një pozitë të lartësuar, qëllimi dhe thelbi i përpjekjeve të tija duhet të jetë pikërisht kjo. Ne nuk përpiqemi ta shpjegojmë hadithin e mësipërm nga Imam Husejni (paqja qoftë mbi të). Ne vetëm sa përcollëm aq sa na nevojitej për këtë temë.
***
Asnjë mësim fetar, që nga gjërat më themelore dhe deri tek principi dashurisë dhe i distancimit (tevel’la dhe teber’ra), nuk mund të paramendohet pa një dimension të brendshëm dhe një të jashtëm. Edhe për fushëbetejën vlen e njejta, ku gjendja shpirtërore që dëshmorin e lartëson drejt pozitës së tij madhështore, s’është tjetër veçse një realitet dydimensional.
Kur’ani na e tregon neve pikërisht këtë dimension shpirtëror të adhurimeve, që të mund ta arrijmë atë në të gjithë mësimet shpirtërore dhe në të gjithë rregullat praktike të fesë. Si një mjet për të arritur tek rregullat e tjera të praktikës, Kur’ani e ka prezantuar pastërtinë. Ajo që nënkuptohet me pastërtinë është robërimi i njeriut para Zotit dhe para askujt tjetër.
Në një thënie mbi namazin, i Dërguari (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij) përcjell: Në çdo kohë namazi, një ëngjëll thërret: “O njerëz! Shuajini nëpërmjet namazit ata zjarre që keni ndezur mbi shpinë!1
Namazi është një lumë i pastër, një rrëke që buron nga Keutheri. Namazi i shuan zjarret dhe nuk lejon që zjarret “mbi shpinë” të shfaqen sërish e të rriten edhe më. Ai i shlyen mëkatet e njeriut dhe bëhet një pengesë para përsëritjes së tyre. Këto janë cilësitë e namazit. Zoti thotë:
Lexoje atë që të është shpallur dhe fale namazin! Vërtet namazi e largon njeriun nga të ligat dhe s’ka dyshim se përkujtimi i Zotit është më i madhi i adhurimeve. Zoti di gjithë ç’veproni. (Kur’an 29:45)
Imam Xhaferi (paqja qoftë mbi të) thotë: Gjëja e parë, për të cilën do të japë llogari njeriu, është namazi. Nëse i pranohet namazi, do t’i pranohen edhe bëmat e tjera. Nëse namazi s’i pranohet, nuk i pranohet asgjë tjetër. Kur ta falësh namazin, kthehu me gjithë zemër drejt Zotit. Nuk ka një lutje a një namaz të besimtarit, ku ai kthehet drejt Zotit me zemër, që Zoti i Madhëruar të mos e ketë pranuar duke e kthyer zemrën e besimtarit drejt Vetes e të mos ia ketë miratuar adhurimin, duke e shpërblyer me parajsën e me dashurinë e Tij.2
Në ditën e gjykimit, njeriu, para se të gjithash, do të jetë përgjegjës për namazet e tija dhe do të pyetet për to. Kur’ani i prezanton ata që e falin namaz dhe thotë se ata janë njerëz që nuk i lakmohen kësaj bote dhe pronat e pasuria e të cilëve nuk i largojnë nga namazi. Të tjerët janë robër të kësaj bote, të cilët Kur’ani i përshkruan si vijon:
Vërtet njeriu është krijuar lakmitar. Kur e gjen ndonjë mynxyrë, ai klith e rënkon, dhe kur fiton ndonjë të mirë, bëhet koprrac. (Kur’an 70:19-21)
Kjo është natyra njerëzore. Por Kur’ani shpreh se ky rregull ka një përjashtim tek njerëzit që falin namazin. Andaj thotë:
Përveç atyre që falin namazin...(Kur’an 70:22)
Falësit e namazit janë të ruajtur nga shëmtitë e tilla, sepse vetë namazi e pastron njeriun, duke i larguar prej tij shëmtitë dhe njollat e tilla. Namazi është një tërheqës i virtyteve dhe largues i shëmtive.
Imam Xhaferi (paqja qoftë mbi të) thotë: Kur robi ta falë namazin në kohë dhe ashtu si duhet, prej tij lartësohet një bardhësi. Namazi i thotë: “Ashtu si më ruajte mua, Zoti të ruajtë edhe ty!” Por kur njeriu e fal namazin jashtë kohës dhe në mënyrë të shkujdesur, një errësirë lartësohet prej tij dhe namazi i thotë: “Ti më humbe mua e më çove dëm. Edhe Zoti të bëftë ty të humbur!”3
Ajo që mund të kuptohet nga ky hadith është se edhe namazi ka një realitet të vetin. Realiteti i namazit është gjallëria dhe gjallërimi. Namazi ka një shpirt të përjetshëm. Vetë namazi lutet për falësin e namazit dhe lutja e namazit është gjithnjë e pranuar. Ndërsa kur nuk e fal në kohë namazin, prej njeriut lartësohet një errësirë dhe namazi e mallkon atë.
Më e mira e gjendjeve gjatë namazit është çasti kur robi bën sexhde. Imam Xhaferi (paqja qoftë mbi të) thotë: Çasti kur robi i afrohet Zotit duke bërë sexhde nëpërmjet vendosjes së ballit mbi tokë, është çasti më i afërt i tij me Zotin.4
Në Nehxh’ul-Belaga, Prijësi i Besimtarëve (paqja qoftë mbi të) thotë: Habitem si mund të jetë i papastër një njeri, para shtëpisë së të cilit kalon një lumë, ku ai lahet pesë herë në ditë!
Ajo që dëshiron të thotë është se namazi është si një ujë i pastër, që e pastron njeriun pesë herë në ditë. Nëse edhe përkundër kësaj nuk e ndjejmë pastërtinë në fjalë dhe nëse namazet akoma nuk na falin një shijim të veçantë, dijeni se namazi që falim nuk është namazi që kërkohet nga ne.
Namazi që falim në këtë mënyrë mund të jetë i saktë sipas rregullave, por të mos pranohet. Namazi pranohet vetëm kur ta pastrojë brendinë tonë dhe kur të krijojë një ndryshim në shpirtrat tanë. Imam Xhaferi (paqja qoftë mbi të) thotë: Parajsa i bëhet një detyrim asaj zemre ku janë bashkuar droja dhe dëshira.5
Parajsa është shpërblimi i një njeriu që ka drojë para Zotit të tij dhe që me Të ka një lidhje të fuqishme.
Ndonjëherë, njeriu e sheh Zotin si një faktor që çon në parajsë. Kjo buron nga dobësia e qëllimit dhe e përpjekjeve të njeriut, të cilat nuk i do Zoti. Por ka raste kur njeriu nuk dëshiron tjetër nga Zoti përveç afërsisë me Të (likaullah) dhe kënaqësisë së Tij (ridvanullah). Pikërisht në këto raste, Zoti i zbret bekimet e tija mbi robin e Vet.
Kur të bashkohen droja dhe dëshira në zemrën e një njeriu, shpërblimi i tij është parajsa. Kur njeriu ta përgatisë zemrën e tij për namaz, duhet ta ruajë edhe syrin dhe trupin e tij nga gjërat e tjera veç namazit, aq sa të jetë e mundur. Nëse e bën këtë, atëherë ai do të ruhet nga mendimet e ndryshme. Është me rëndësi, pra, që njeriu të mund t’i mbajë nën kontroll organet e tija gjatë namazit.
Neve na është urdhëruar që ta pastrojmë edhe gojën. Pastrojini gojët tuaja sepse goja është kanali i Kur’anit. Pastrimi i gojës nuk do të thotë pastrimi i saj vetëm me misvak. Përkundrazi, kuptimi i kësaj është që gjuha të ruhet nga fjalët e pahijshme, të mos thuhen fjalë të liga dhe të mos hahen ushqime të dyshimta. Kjo do të thotë që goja të ruhet nga të gjitha fjalët e ndaluara, sepse ajo është mjeti, nëpërmjet të cilit recitohet Kur’ani. Si mund të arrijë në Keuther një recitim i Kur’anit, i cili nuk është bërë nga një gojë e larë me ujin e Keutherit?
Kur robërit e kërkojnë Zotin me zemër, Zoti u fal atyre bekime dhe mirësi, duke i bërë zemrat e tyre të kthyera drejt Vetes.
***
Sa gjendje e ëmbël është kur njeriu të pranohet nga besimtarët dhe kur ata të jenë të kënaqur prej tij! A nuk dëshiron njeriu që të jetë i dashur për besimtarët? Në raste të tilla, të gjithë përpiqen për ta ndihmuar e për t’iu lutur Zotit që ta mëshirojë atë. Por kur mund të jetë njeriu subjekt i dashurisë së besimtarëve? Vetëm kur zemra e njeriut të jetë e lidhur me Krijuesin e tij, zemrat e besimtarëve do ta duan atë.Veçanërisht në kohë namazi, njeriu bëhet i dashur për besimtarët.
Në lutjen e Ibrahimit (paqja qoftë mbi të) thuhet: Ti bëji të dhembshura zemrat e njerëzve ndaj tyre dhe falu atyre begati! (Kur’n 14:37) Këtu, Ibrahimi (paqja qoftë mbi të) i lutet Zotit që zemrat e njerëzve të tjerë të shfaqin një prirje ndaj pasardhësve të tij dhe t’i duan ata.
Në lidhje me fitimin e dashurisë së njerëzve, Kur’ani thotë:
Dhe vërtet, për ata që besojnë e që veprojnë mirë, Mëshiruesi ka për të krijuar një dashuri (në zemra). (Kur’an 19:96)
Të qenit i dashur për zemrat e njerëzve të tjerë, të qenit i besueshëm në mesin e tyre e të qenit një personalitet, me të cilin janë të kënaqur njerëzit, është një bekim që Zoti ia fal robit të tij besimtar që në këtë botë. A thua ka ndonjë bekim më të madh se ky? A thua mund të arrihet një shkallë më e lartë se kjo?
Kjo pozitë e lartë është e arritshme dhe është e hapur deri në fund për çdo njeri. Por t’i qasesh kësaj rruge është një punë e vështirë. Këtë nuk e themi ngase rruga është e paqartë ose e panjohur. Përkundrazi, ajo është shumë e qartë dhe e sigurt dhe, pa dyshim, fundi i saj është një lumturi e madhe.
Një ditë, Imam Rizai (paqja qoftë mbi të) kërkoi një pjatë për të ngrënë. Kur ia sollën pjatën, ai e mori pjesën më të mirë të ushqimit, e mbushi pjatën dhe ua dërgoi të varfërve, duke i recituar vargjet Ne i treguam dy rrugë atij. Por ai nuk eci dot rrugës që shkon përpjetë. A e di ç’është rruga e përpjetë? Është çlirimi i robërve, është të ushqesh në kohë urie një jetim të afërt ose një të varfër të molisur... (Kur’an 90:10-16)
Përse njeriu nuk arrin ta përballojë këtë vështirësi? Përse njeriu preferon të ecë luginës së shtruar e nuk përpiqet të ngjitet majave për ta patur më të mprehtë vështrimin e për të parë më shumë? Ai që ec rrëzë malit nuk sheh asgjë. Njeriu nuk dëshiron të ngjitet në maje të malit për ta parë realitetin e gjërave, andaj preferon që të varfërve t’u japë pjesën e mbetur të ushqimit dhe vetëm rrobat e vjetëruara. Kjo nuk është rruga e mirësisë. Kjo nuk është ngjitja përpjetë. Përse njeriu kënaqet me jetën në gropë? Përse nuk përpiqet për t’i arritur qëllimet e lartësuara dhe për t’i prekur majat? Ky varg i çmueshëm na fton që të përpiqemi për t’i arritur qëllimet e lartësuara dhe për t’i thyer prangat tona. S’ka dyshim se Zoti nuk i do punët e ulta dhe të pavlera.
Kur të kuptojmë se zemrat janë të lidhura me një pozitë të qartë, do të bindemi se edhe Zoti ka një lidhje me të. Kjo pozitë është pozita e atij që ka dëshirë të lartësohet dhe të hyjë rrugës së të mirave. Fakti se gjatë namazit, kur besimtari e kërkon Zotin me zemër, Zoti e udhëzon zemrën e tij drejt Vetes, nuk është një çështje që mund të shpjegohet nga mendja. Ky është një bekim i kësaj bote, që i paraprin bekimit qiellor. Ky bekim është mirësia më e madhe e kësaj bote dhe botës tjetër.
***
Në mesin e namazave, çdo namaz ka një tipar të veçantë dhe në mesin e tyre, pozita e namazit të drekës është njëra nga më të veçantat.
Ruajeni namazet dhe namazin e mesëm. Dhe ngrihuni për namaz me bindje ndaj Zotit. (Kur’an 2:238)
Hadithet që e kanë komentuar këtë varg kanë thënë se shprehja “namazi i mesëm” është në lidhje me namazin e drekës. Kur dielli ta arrijë pikën kulmore në qiell e të hyjë koha e namazit, mos e humbni mundësinë për ta falur namazin në kohë. Në kohën kur dielli është në zenit, dyert e mëshirës janë të hapura deri në fund. Kërkoni mëshirë nga Zoti në këto çaste dhe mos u kufizoni duke kërkuar mirësi vetëm për veten e për prindërit tuaj! Përkundrazi, lutuni për të gjithë besimtarët dhe besimtaret, që vepra juaj të jetë e lartësuar!
Imam Rizai (paqja qoftë mbi të) lutej kështu: Ty të takojnë lëvdatat për adhurimin që bëj, ndërsa s’do të kisha kurrfarë dëshmie po të rebelohesha kundër Teje. As unë dhe askush tjetër s’mund të bëjë gjë për gjithë ato mirësi që Ti na ke falur. Unë s’kam arsyetim për gabimet që kam kryer por çdo e mirë që më ka gjetur është prej Teje, o Bujar! Fali të gjithë besimtarët e besimtarët, qofshin në lindje a në perëndim!6
Në kohën e drekës hapen dyert e mëshirës. Prandaj është e pëlqyeshme që xhihadi të fillojë pas kohës së drekës. Në të vërtetë, kjo është ndër të fshehtat e xhihadit. Është e papëlqyeshme (mekruh) që xhihadi të fillohet para kohës së drekës, përveç në rastet kur armiku e nis luftën para kësaj kohe, me ç’rast është e lejuar të luftohet në çdo kohë. Siç përcjell se ekziston shpagimi në çështje individuale, Kur’ani thotë se shpagimi ekziston edhe në urdhrat hyjnorë. Kur një njeri të vritet pa të drejtë, të afërmit e tij kanë të drejtë të kërkojnë shpagim (kisas) prej tij.
Për ju ka jetë tek shpagimi (kisasi). O njerëz të mendjes, mbase do të ruheni...(Kur’an 2:179)
Sipas mundësive, armiku duhet të luftohet e të dëbohet edhe në muajt e shenjtë:
Muaji i shenjtë është për muajin e shenjtë dhe çdo shenjtëri është e dyanshme. Dhe nëse dikush ju sulmon, edhe ju sulmojeni atë, siç ju ka sulmuar. Kinie drojë Zotin dhe dijeni se Zoti është me ata që janë të druajtur. (Kur’an 2:194)
Pra, nëse në këta muaj jeni të aftë për të bërë shpagim, atëherë mos thoni se është e ndaluar që të luftohet në këtë muaj e të dëbohet sulmi i armikut. Përkundrazi, bëni mbrojtje kundër tyre dhe dëbojini, sepse heshtja ndaj padrejtësisë, është çnderim, ndërsa Zoti nuk e do çnderimin. Ai thotë: Askush nuk e duron padrejtësinë, përveç atij që është i dobët.
Ky hadith kudsi ngërthen në vete shumë kuptime të larta e të bukura. Imam Aliu (paqja qoftë mbi të) e quan të dobët njeriun që e pranon padrejtësinë (zullumin). Një shoqëri e lartësuar dhe me nder, nuk e pranon padrejtësinë. Imam Aliu (paqja qoftë mbi të) ka thënë: Hidheni gurin andej nga është hedhur, sepse e liga largohet me të liga.7
Përse është e papëlqyeshme të niset lufta para kohës së drekës dhe përse është e pëlqyeshme të niset pas kësaj? Nga ajo që mund të kuptohet nga hadithet është se fshehtësia që fshihet pas kësaj, është shpresa se zemrat e mohuesve dhe të hipokritëve mund të gjejnë udhëzim dhe ata mund të dorëzohen duke u bërë muslimanë. Në këtë mënyrë, mbase mund të shmanget gjakderdhja. E fshehta e luftës është kjo. Autori i veprës El-Xhevahir thotë:
Prijësi i dëshmorëve, Imam Husejni (paqja qoftë mbi të) e nisi luftën pasi e fali namazin e drekës. Fillimi i luftës para kohës së drekës mund të bëhet vetëm në rast të mbrojtjtes kundër sulmeve të armikut. Andaj ai fillimisht e fali namazin në këtë kohë dhe vetëm pastaj doli në fushëbetejë.
Dyert e mëshirës hapen pas kohës së drekës. Atëherë, me hyrjen e kohës së drekës, kërkoni nga Zoti mëshirën e Tij të përsosur dhe gjithëpërfshirëse! Nga i Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij) përcillet thënia në vijim: Kur të hyjë koha e drekës, hapen dyert e qiejve dhe të parajsës. Sa i bukur është ai njeri që në këtë kohë lartësohet drejt afërsisë së Zotit me vepra të mira!8
Sa i bukur është shpërblimi për atë që bën vepra të mira në kohë të drekës! S’ka dyshim se veprimi i tij është lartësuar drejt qiejve. Dhe nëse kjo vepër lartësohet, po kështu lartësohet edhe kryesi i saj. Është e pamendueshme që një vepër e mirë të lartësohet drejt qiejve, ndërsa vepruesi i kësaj mirësie të mbetet i ngulitur në tokë. Po kështu, nuk mund të shkëputet qëllimi i njeriut nga vepra e tij. Vepra nuk është një gjë si tymi ose avulli, që të mos ketë një realitet të prekshëm. Vepra ka një ekzistencë të njëmendtë, e cila nuk shkëputet dot nga shpirti njerëzor dhe nuk ndahet nga njeriu. Kur e dimë se burimi i një vepre është vetë shpirti e kur shohim se vepra lartësohet drejt qiejve, nuk mund të themi se shpirti ri i ngulitur në tokë. Kur vepra e një njeriu lartësohet, bashkë me të lartësohet edhe i zoti i kësaj vepre drejt shkallës së ëngjëjve dhe pajiset me cilësitë e tyre.
Në një hadith të Prijësit së Besimtarëve (paqja qoftë mbi të) thuhet: Mirëbërësi është më i mirë se vepra e mirë që kryen, dhe keqbërësi është më i keq se e keqja që bën.9
Personaliteti i një njeriu që bën një mirësi, është shumë më i çmueshëm se vetë mirësia. Dhe kur të pranojmë se edhe namazi është një vepër e mirë, atëherë e njejta gjë vlen edhe për falësin e namazit, sepse njeriu është ai që e fal namazin. A thua është e mundur që të lartësohet vetë namazi, ndërkohë që të mos lartësohet falësi i namazit? A mund vallë të lartësohet drejt qiejve agjërimi, ndërkohë që agjëruesi të mbetet në tokë? ! E njejta vlen edhe për të ligat. Ata që bëjnë vepra të liga, janë më të ligë se veprat e tyre.
Kur lartësohet një e mirë, lartësohet edhe shpirti njerëzor që e ka kryer këtë të mirë. I Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij) thoshte:
Ejani t’jua lexoj atë që jua ka ndaluar Zoti juaj! (Kur’an 6:151)
Në arabisht, ndërmjet fjalëve te’al dhe ilejje ka një dallim kuptimi. Kur dy persona janë në një rrafsh të njejtë, njëri i drejtohet tjetrit me fjalën ilejje (drejtohu nga unë). Por kur dy persona janë në shkallë të ndryshme, ai që është sipër i drejtohet atij që është më poshtë me fjalën te’al (eja). Edhe fjalët e profetëve janë të këtij lloji.
Në tefsirin e tij, Bejdeviu e përmend këtë temë dhe thotë:
Të supozojmë se një popull jeton në një zonë malore, ku i kanë ndërtuar shtëpitë e tyre. Dhe të supozojmë se ndërmjet këtyre maleve ka dy lugina, ku luajnë fëmijët e këtyre njerëzve. Kur ata u drejtohen fëmijëve të tyre, ata thonë “te’alev” (ejani). Edhe fjalët e profetëve janë të këtij lloji. Edhe Kur’ani, kur e përmend fjalën e të Dërguarit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij), thotë: “Tealev etlu ma herreme rabbukum alejkum/Ejani t’jua lexoj atë që jua ka ndaluar Zoti juaj”
Edhe sa kohë do të vështrojmë drejt tokës? Mulla Sadra thotë: Është e pamundur që të lartësohen drejt Zotit ata që e kalojnë jetën duke ndërtuar saraje e kështjella ose duke mbledhur pasuri. Shembulli i të tillëve është si shembulli i një peme. Sa më shumë që forcohet pema, sa më shumë që i zgjaten degët së larti, edhe rrënjët i zgjaten gjithë më thellë në tokë. Thelbi i pemës është rrënja e tij, ndërsa degët janë gjëra dytësore.
Ky kuptim është përcjellur edhe në shumë hadithe të të Dërguarit të Zotit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij): Ejani, ejani! Kur do të lartësohemi drejt ëngjëjve të lartësuar e kur do ta kuptojmë atë?
Kur nuk e njohim një gjë, ajo që duhet të bëjmë është që të kalojmë përtej (ose sipër) saj, për ta njohur. Për t’i nënshtruar dëshirat dhe epshet tona, duhet domosdo të kalojmë përtej tyre.
E keqja është se pozita jonë është pranë mëkatarëve, zullumqarëve dhe hipokritëve. Pastaj, ne krahasohemi me të tillët dhe e lëvdojmë Zotin në shenjë falënderimi për gjendjen tonë. Por Imam Hasani (paqja qoftë mbi të) thotë: Mos e krahaso veten me njerëzit e ulët e të pavlerë, sepse kështu do të mbesësh në vend e s’ke për t’u lartësuar kurrë.
Ju duhet të thoni “Lëvduar qoftë Zoti që nuk na bëri nga mohuesit dhe hipokritët” por nuk duhet ta shihni shpirtin tuaj në shoqëri të tyre. Shiheni shpirtin tuaj në mesin e dëshmorëve të Qerbelasë dhe krahasohuni me shokët e Imam Husejnit (paqja qoftë mbi të)! Vendoseni veten në mesin e atyre shpirtrave që e falnin namazin e sabahut me abdestin e namazit të jacisë!
Ka qenë pikërisht gjaku i shokëve të Imam Husejnit (paqja qoftë mbi të) që e ka ruajtur Islamin. Që nga koha e Imam Husejnit (paqja qoftë mbi të) e deri në kohën e Imam Hasan Askeriut (paqja qoftë mbi të), ka pasur një përpjekje për ta trajtësuar Islamin me duart e Umajjadëve, Abbasidëve dhe mbretërive të tjera zullumqare. Pastërtia e ruajtur e Islamit, edhe përkundër gjithë këtyre gjërave, është falë atij gjaku të pastër të derdhur mbi dheun e Qerbelasë. Kur të kuptojmë se si e kanë ruajtur shoqërinë muslimane ky gjak, do të kuptojmë se nuk bëhet fjalë për një gjak dosido. Vetëm ky gjak i pastër e ka ruajtur Islamin dhe tokën e Islamit.
Imam Hasani (paqja qoftë mbi të) ka thënë: Mos u bëj nga njerëzit e kësaj bote, sepse vetë ke për ta pësuar!
Ne jemi të detyruar të qëndrojmë zgjuar netëve të premte dhe t’i lutemi Zotit të Madhëruar që të na bëjë nga më të lartësuarit e krijesave. Kjo është arsyeja përse i Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij) ka thënë:
Begatitë qofshin për mirëbërësit e sinqertë! Vërtet ata lartësohen drejt qiejve dhe shpirtrat e tyre bëhen si shpirtrat e ëngjëjve.
1: Shejh Saduk, Men le jehduruhul fakih, vëll.1, fq.30, kapitulli mbi vlerat e namazit, hadithi i tretë
2: Po aty, hadithi i pestë
3: Po aty, hadithi i gjashtë
4: Po aty, hadithi i shtatë
5: Po aty, hadithi i njëmbëdhjetë
6: El-Mexhlisi, Bihar el-Enver, vëll.12, fq.23
7: Nehxh’ul-Belaga, thënia 314
8: Nehxh’ul-Belaga, thënia 32