Ligjërata e parë:
dimensioni i brendshëm i adhurimeve

 Erdhi Ramazani, muaji i shenjtë i Zotit Lavdiplotë, ai muaj i shënuar në Kur’an, të cilin Zoti e ka përmendur si muaji, në të cilin është zbritur Kur’ani. Ai thotë:

Është muaji i Ramazanit, në të cilin u zbrit Kur’ani me dëshmi që tregojnë rrugën e drejtë e që e ndajnë të vërtetën nga gënjeshtra...(Kur’an 2:185) 

Ajo që mund të kuptohet nga ky varg është se shenjtëria e muajit Ramazan nuk buron nga fakti se ky është muaji i agjërimit por nga  fakti se ky është muaji i zbritjes së Kur’anit.

Kur’ani i Shenjtë ka urdhra të caktuar dhe ka urtësi që fshihen pas këtyre urdhrave. Edhe agjërimi është një prej tyre.

Ramazani është muaji i zbritjes së Kur’anit dhe në këtë muaj, çdo njeri është një mysafir i Zotit, i cili ka përgatitur një gosti për mysafirët e Vet. Gostia e Zotit është vetë Kur’ani.

Është përcjellur se i Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij) ka thënë: Kur’ani është gostia e Zotit.[1]Kur’ani është një ushqim hyjnor i përgatitur për mysafirët e Zotit. Kur’ani nuk është një sofër ku gjithkush e sjell ushqimin e vet dhe ulet mbi të për të ngrënë. Askush nuk ka të drejtë t’ia ngarkojë Kur’anit mendimet e veta personale ose ta interpretojë Kur’anin sipas tyre. Po kështu, askush nuk ka të drejtë që mendimet e veta t’i prezantojë si mendime që burojnë nga Kur’ani. Kur’ani nuk është assesi një “sofër” e zbrazur, por një bekim i Zotit, i mbushur plot e përplot. Njeriu që me shumë dëshirë kërkon t’u afrohet njohurive kur’anore, mund të pijë lirisht nga ky burim. Kjo është dëshmuar në hadithet e ndryshme, qoftë në burimet e Ehl-i Sunnetit qoftë në librat që kanë Ehl-i Bejtin për burim.

Zoti i Lartësuar na fton që ta lexojmë Kur’anin në këtë muaj. Sipas gnostikëve, agjërimi, që është një veprim i lodhshëm dhe i mundimshëm, mund të lehtësohet nëpërmjet dëgjimit të vargjeve të Kur’anit. Zoti ka thënë: O besimtarë! Agjërimi është bërë një detyrim për ju...(Kur’an 2:183)

Fillimi i llogarisë së rrugëtuesit shpirtëror që hyn në rrugën hyjnore është muaji i Ramazanit. Siç është vjeshta fillimi i stinës së mbjelljes për bujkun, edhe Ramazani është muaji i parë i atij viti për rrugëtuesin që ka nisur rrugëtimin shpirtëror. Rrugëtuesi shpirtëror që ka arritur në muajin Ramazan, e llogarit gjendjen e tij shpirtërore deri në Ramazanin e ardhshëm.

Në fjalimi që i Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij) e mbajti në të premten e fundit të muajit Sha’ban, nga gjuha e tij e shenjtë u derdhën këto urtësi hyjnore:

O njerëz! Shpirtrat tuaj janë peng i bëmave tuaja. Çlirojeni këtë peng duke kërkuar falje![2] 

O njerëz! Ju nuk jeni të lirë por të burgosur, ndonëse nuk e dini këtë. Mëkatet e kryera janë bërë burg për ju, andaj kërkoni falje në këtë muaj që t’i çlironi shpirtrat tuaj! Njeriu mëkatar është një njeri me borxhe, që nuk janë si borxhet që shlyhen me pagesa. Vetë shpirti i njeriut është i detyruar ta paguajë këtë borxh. Njeriu që hiqet zvarrë nga uni (nefsi) i tij, gjithnjë e bën atë që ka dëshirë. Ai është një i burgosur në burgun e epsheve dhe një peng i gjithçkaje që i dëshiron shpirti.

Islami përcjell se nuk ka një vlerë më të madhe sesa liria në këtë kuptim. Në shumë hadithe të të Dëlirëve (arab. Masumin, nënkuptohen Profeti, Hz. Fatimeja dhe Imamët  e Ehl-i Bejtit) është përmendur pikërisht kjo liri. Këtu nuk është me rëndësi shpëtimi ose çlirimi i njeriut nga armiqtë e jashtëm, por çlirimi i tij nga prangat e epsheve dhe shpëtimi nga sulmet e botës së tij të brendshme.

Nëse duam të kuptojmë në jemi të lirë ose të robëruar në këtë kuptim, kriteri i vetëm janë veprimet tona. Nëse veprimet tona janë në përputhshmëri me prirjet tona të brendshme e me dëshirat, dhe nëse na çojnë andej nga duan, atëherë s’jemi veçse pengje të epshit dhe robër të dëshirave. Por nëse veprimet tona trajtësohen sipas vullnetit të Zotit dhe sipas bëmave, me të cilat Ai është i kënaqur, atëherë jemi njerëz të lirë. I lirë është ai që nuk mendon tjetër veç Zotit. Ndërsa Imam Aliu (paqja qoftë mbi të) thotë:

A nuk ka një njeri të lirë që do t’ia lërë këtë thërrime të mbetur mes dhëmbëve (pra këtë botë) atyre që e meritojnë?[3]

Pra a nuk ka një njeri të lirë që do të heqë dorë nga stolitë dhe nga zhurma e kësaj bote, e përbërë nga pozitat, pallatet e pasuritë? Edhe përkundër gjithë këtyre stolive, mos është vallë gjë tjetër kjo botë, veçse një thërrime e përtypur, që popujve të kaluar “u mbeti mes dhëmbëve” dhe që ata neve na e lanë? Vetëm një njeri i lirë mund ta vazhdojë jetën e tij, pa u tunduar nga këto pasuri e pozita të stolisura të kësaj bote. Kur’ani i Shenjtë thotë:

Çdo shpirt është peng i asaj që ka vepruar...(Kur’an 74:38)

Atyre që besuan dhe që u ndoqën në besim nga soji i tyre, edhe sojin e tyre ua shtuam e nuk pakësuam asgjë nga bëmat që kishin. Çdokush është peng i asaj që ka vepruar...(Kur’an 52:21) 

Sidoqoftë, të paktë janë njerëzit e lirë. Përveç atyre të anës së djathtë (Kur’an 74:39). Ata që librin e bëmave të tyre e marrin nga e djathta  janë njerëz fatlumë, sepse prej tyre nuk buron tjetër veçse begati. Kjo është më e mira e begative, drejt të cilave na ka ftuar Zoti i Madhëruar. Ky muaj, pra, është muaji i çlirimit dhe i thyerjes së prangave. Ajo që na takon neve është që në këtë muaj madhështor t’i çlirojmë shpirtrat tanë, duke i thyer një nga një prangat që i kemi thurrur përreth tyre. Mënyra më e mirë e arritjes së lirisë është duke e kuptuar fshehtësinë e adhurimeve (ibadeteve). 

Adhurimet kanë një aspekt të jashtëm (dhahir) dhe një të brendshëm (batin). Ne njerëzit jemi ftuar t’i mësojmë këto fshehtësi dhe në dritë të tyre t’i kryejmë veprat tona. Namazi, agjërimi dhe abdesti janë të gjithë urdhra hyjnorë. Për ta fituar lirinë e tij, njeriu domosdo duhet ta kërkojë të fshehtën që fshihet pas këtyre urdhrave.[4]

Përcillet se, pas namazit të sabahut, i Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij) rrinte në xhami për t’u përgjigjur pyetjeve të njerëzve. Një ditë prej ditësh, dy vetë erdhën pranë tij për t’i parashtruar pyetje. Duke iu drejtuar të parit, i Dërguari tha: Ndonëse ti erdhe i pari në praninë time, e di se ti je një njeri bujar. Prandaj fillimisht do t’i përgjigjem pyetjes së vëllait tënd, sepse ai ka një gjendje e një veprim që duhet domosdo të kryhet. Pastaj, duke u folur të dyve bashkë, tha: A t’jua tregoj unë punën tuaj a do ta thoni ju? Me ta dëgjuar këtë, të dy thanë: O i Dërguar i Zotit! Na trego ti! Pas kësaj, i Dërguari tha: I pari prej juve erdhi për të pyetur në lidhje me haxh’xhin, ndërsa i dyti në lidhje me abdestin. Më pas, duke e shprehur përgjigjen e pyetjeve të tyre, vijoi:

...sa për kuptimin e abdestit, dijeni se në larjen e fytyrës e të krahëve, si dhe në mes’h-un e kokës e të këmbëve ka të fshehta hyjnore. Larja e fytyrës do të thotë: “O Zot! Unë e laj fytyrën për t’u pastruar nga mëkatet që i kam kryer me fytyrën time, në mënyrë që të të adhuroj me një fytyrë të pastër e me një ball të pastër të bëj sexhde.” Larja e duarve do të thotë: “O Zot! Unë i laj duart për t’u pastruar nga çdo mëkat që kam kryer me duart e mia.” Mes’h-u i bërë kokës do të thotë: “O Zot! Po e bëj mes’h kokën time për t’u pastruar nga të gjithë mëkatet, nga të gjithë rreziqet dhe çmenduritë e kokës sime e për të gjetur shpëtim.” Mes’h-u i bërë këmbëve do të thotë: “O Zot! Po i bëj mes’h këmbët e mia për ta pastruar çdo mëkat, drejt të cilit me këmbët e mia kam ecur.” 
Ai që dëshiron ta përmendë Zotin me gjuhën e tij, duhet ta pastrojë gojën. Nuk është mirë të shqiptohet emri i shenjtë i Zotit me një gjuhë të papastër. Andaj, para se ta përmendni Zotin, pastrojeni gojën duke e shpëlarë.

 

Kjo ishte pjesa që ka të bëjë me abdestin. Kur të hulumtojmë me kujdes në lidhje me arsyet përse nuk i shijojmë dot adhurimet tona, do të shohim se arsyeja e kësaj është mosnjohja e të fshehtave të adhurimit. Ai që i di fshehtësitë e adhurimit, nuk i ndërron ato me asgjë në këtë botë.

Ibn Babavejhi (Zoti e mëshiroftë) përcjell se Imam Rizai (paqja qoftë mbi të), njërit prej nxënësve të tij (Muhammed ibn Sinanit) ia shkroi letrën në vijim:

Qëllimi i abdestit, që përbëhet nga larja e fytyrës dhe e duarve, e nga bërja mes’h kokës e këmbëve, është që njeriu të qëndrojë në praninë e Zotit duke iu drejtuar vetëm Atij e që të përballet me ëngjëjt shkrues (kiramu’l-katibin) me një trup të pastër. Njeriu e lan fytyrën për sexhde dhe për përkulje. Dy duart i lan për ta kthyer zemrën e tij drejt të mirës, për t’u përpjekur me to, për ta penguar veten e për ta larguar zemrën e vete krejtësisht nga bota. Kokën dhe këmbët i bën mes’h sepse janë gjithnjë të zbuluara e me to përballet me situata të çdo lloji. Mbulesa dhe përulësia që gjenden tek krahët e tek fytyra, nuk gjenden tek këto pjesë të trupit.[5]

Imami, pra, thotë: fshehtësia e larjes dhe e mes’h-ut në abdest është që njeriu t’i drejtohet Zotit të tij me një trup të pastër. A është e mundur që njeriu të mëkatojë e pastaj të mund të qëndrojë në praninë hyjnore?

Të fshehtat hyjnore janë të vërteta për të cilat nuk ka dyshim. Këtë fakt, Kur’ani e shpreh si vijon:

Atë s’e prek kush përveç të dëlirëve...(Kur’an 56:79)

 

Njësoj si në rastin e Kur’anit, ku njohuritë dhe të vërtetat hyjnore janë të qasshme vetëm për ata që janë të pastër e të dëlirë, edhe të fshehtat e adhurimeve janë të arritshme dhe të kuptueshme vetëm për të pastrit. Tek njerëzit e shenjtë, adhurimet kanë një shije dhe një lumturi të veçantë, që nuk mund të zëvendësohet nga asgjë tjetër.

Në hadithin që përcollëm më sipër, bëhet fjalë edhe për afërsinë hyjnore dhe për takimin me ëngjëjt. Njeriu mund t’i shohë ëngjëjt dhe t’ua dëgjojë zërin. Por ne, ndonëse i falim namazet, nuk ua shohim ndikimet atyre dhe nuk ua ndjejmë dritën. Arsyeja e kësaj s’është tjetër veçse falja e namazit pa i ditur të fshehtat e tija. Shijimi i namazit fshihet në njohjen e dimensionit të tij të brendshëm (batin). Madje edhe kur të bjerë dëshmor, njeriu që e njeh Zotin ka për të patur një pozitë të ndryshme nga dëshmorët e tjerë.

Fuqia për ta ruajtur rendin islam e për ta bërë mbizotërues atë nuk është e njejtë tek të gjithë dëshmorët. Ndonjëherë, mbrojtja e Islamit kërkon mijëra dëshmorë, por ndonjëherë, një dëshmor i vetëm mjafton për t’i shkatërruar pallatet e tiranisë si “vërshimi i Aremit” (përkhyesi: aludon në vargun 34:16 të Kur’anit). Çdo dëshmor ka një pozitë të lartësuar por jo të gjithë janë në pozitën e njejtë. Gjaku i një njohësi të Zotit, i cili i di të fshehtat hyjnore dhe takohet me ëngjëjt e Zotit, është shumë më i fuqishëm dhe më me ndikim se gjaku i të tjerëve.

Në fjalimin që Zejnebja (a.s) e mbajti para Jezidit mund të vërehen disa pika që e shprehin pikërisht këtë. Ajo thotë: Edhe me gjithë fuqinë tënde ti nuk mund ta shkatërrosh emrin tonë. Në emrin tonë fshihen njohuri dhe në të manifestohen të fshehtat.

 

Nuk ka kurrfarë vlere në larjen e fytyrës me sapun gjatë abdestit. Ajo që është e nevojshme dhe që ia shton abdestit vlerën është pastrimi i fytyrës me një qëllim të sinqertë. Ai që e lan fytyrën për t’iu bindur urdhrit hyjnor është duke e larë fytyrën për t’u pastruar në mënyrë të plotë, që të mund nëpërmjet kësaj, të qëndrojë i pastër në praninë e hyjnores. Një person që mendon kështu dhe që vepron me këtë vetëdije ka për t’i zbuluar të fshehtat e adhurimit dhe ka për ta arritur afërsinë ëngjëllore. Ai i lan duart për lutje e për tevessul, ai i bën mes’h kokën dhe këmbët për të qëndruar krejtësisht i pastër në praninë e Zotit. Kjo është hiseja e njeriut në këtë gosti. 

Në lidhje me të fshehtat e namazit, i Dërguari (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij) ka thënë: Kur të hyjë koha e namazit, një ëngjëll që rri para njerëzve thotë: “O njerëz, ngrihuni! Shuajini nëpërmjet namazit ato zjarre që keni ndezur mbi shpinë!”[6]

Çdo veprim i shëmtuar, çdo e ligë dhe të gjithë mëkatet e mëdha janë ngarkesa që nuk i dimë dhe nuk arrijmë t’i ndjejmë mbi shpinën tonë. Njeriu është një zjarr që digjet për shkak të mëkateve të tija. Zoti thotë:

Ata që bëjnë zullum do të jenë lëndë djegëse për ferrin...(Kur’an 72:15) 

Zullumqarët janë ata njerëz që do të digjen në ditën e gjykimit, si një dënim për mëkatet e për gabimet e tyre.

Aq sa i do njerëzit e drejtë, Zoti i urren ata që janë zullumqarë e të ligë, të cilët nuk janë veçse banues të zjarrit. Shumica e bëmave tona janë bëma djallëzore. Këto janë si një zjarr i ngarkuar mbi shpinën tonë, të cilin nuk e ndjejmë dhe nuk e kuptojmë. Nga thënia e mësipërme e Profetit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij) mund të kuptohet se namazi është ai që e shuan këtë zjarr mbi shpinën e personit që fal namaz.

Imam Xhaferi (paqja qoftë mbi të) thotë: Nëse Zoti i Madhëruar dëshiron t’i falë njeriut ndonjë bekim, këtë e bën teksa ai është në më të mirën e gjendjeve. Më të mirat e gjendjeve të njeriut janë namazi, xhihadi dhe xhihadi kundër unit (nefsit). A nuk u fali Zoti bekime robërve të tij Jahjait dhe Zekerijasë (paqja qoftë mbi të) teksa këta ishin në gjendjen më të mirë, pra në namaz?

Ndërsa në një hadith tjetër të përcjellë prej tij, Imami thotë: Bindja ndaj Zotit do të thotë që të gjendesh në shërbimin e Tij në tokë. Dhe në shërbimin e Zotit, asgjë nuk është më e lartësuar se namazi. Andaj ëngjëjt i thirrën Zekerijasë teksa ai ishte në namaz.[7] 

Jahjai ra dëshmor, ndërsa ne e njohim atë edhe me epitetin e tij prej asketi. Kur Zoti i fal sukses një njeriu, krahas njohurisë (marife) ia fal atij edhe pozitën e dëshmorit. Ky është një bekim shumë i madh.

Kur u pyet në lidhje me fuqinë që përmendet në vargun Kapuni fuqishëm pas asaj që ju kemi dhënë...(Kur’an 2:63), gjegjësisht në ishte kjo një fuqi trupore ose një fuqi e zemrës, Imam Xhaferi (paqja qoftë mbi të) tha: Kjo është fuqia e zemrës dhe e trupit.[8]   

Duke iu drejtuar Jahjait (paqja qoftë mbi të), Zoti i Madhëruar ka thënë:

Dhe kapu fuqishëm pas Librit! (Kur’an 19:12) 

Kjo është fuqia e zemrës, e njohjes dhe e trupit. Jahjai e pranoi librin e Zotit me plot fuqi dhe u mundua shumë për ta mbrojtur. Rënia dëshmor ishte veprimi i tij i fundit në këtë drejtim. Ai ra dëshmor, ndërsa Zoti ia kishte zbuluar këtë më parë, teksa ishte duke falur namaz. Ky ishte njëri nga bekimet e namazit të Jahjait.

  

VAZHDON