Haxhi: një akt adhurimi dhe një lëvizje shoqërore
Sejjid Muhammed Husejn Fadlallah
09.11.2011

PËRMBAJTJA:
Ngritja e shpirtit njerëzorë drejt Zotit
Namazi: një mënyrë për ta zhvilluar personalitetin
Agjërimi në kuptimin humanist
Vlera e pelegrinazhit (haxhit) në mesin e akteve të adhurimit
Dimensionet shpirtërore
Dobitë shoqërore
Hadithe
Haxhi: një mbledhje e muslimanëve
Eliminimi i dallimeve


Mbase njëra nga karakteristikat kryesore të rregullave islame në lidhje me aktet e adhurimit ose në lidhje me ndërveprimet shoqërore e indivuduale është pikërisht mënyra gjithëpërfshirëse në të cilën Islami e sheh zhvillimin e njeriut dhe jetesën e tij, duke u mbështetur në idenë dhe nocionet realiste se njeriu ka një personalitet shumëdimensional, në të cilin takohen karakteri shoqëror dhe individuale për të krijuar një unitet ndërmjet tyre.


Për më tepër, në këto aspekte gërshetohen dimensionet shpirtërore me dimensionet materialiste, sepse nuk mund të ketë ndonjë element materialist që mund ta zhveshë shpirtin nga çdo gjë shpirtërore, njësoj siç nuk mund të gjenden ndonjë element shpirtëror që mund ta bëjë shpirtin të qëndrojë pezull në një hapësirë ku nuk ekziston materialja. Nuk mund të ketë një gjendje të tillë abstrakte. Përherë përballemi me një element material të mbushur me shpirtëroren ose me një shpirt të mbushur me materialen.


Si pasojë, Islami konfirmon se njeriu duhet ta jetojë jetën një një mënyrë të natyrshme dhe se çdo lloj devijimi prej kësaj konsiderohet një hap që e largon baraspeshën dhe integritetin nga jeta e një musliman, siç përmendet edhe në hadithin e famshëm “Nuk është nga ne ai që heq dorë nga kjo botë për hir të botës tjetër dhe ai që heq dorë nga bota tjetër për hir të kësaj bote.” Përveç kësaj, në disa hadithe të tjera të çmueshme thuhet: “Ai që nuk mërzitet për punët e muslimanëve nuk është musliman” dhe “Asnjëri s’do të jetë një besimtar i vërtetë derisa nuk e dë vëllain e tij siç e do veten dhe nuk e urren për tjetrin atë që e urren për vete.” Kjo lë të kuptohet se izolimi nga rrjedha e jetës nuk vlerësohet fare nga Islami, njësoj siç bie ndesh me mësimet islame edhe individualizmi që merret vetëm me interesin personal.


Një karakteristikë e këndvështrimit gjithëpërfshirës të Islamit mbi njeriun është se ai dëshiron që njeriu të jetë i kujdesshëm që punët e tija të jenë në përshtatshmëri me punët dhe me veprimet e të tjerëve, në një mënyrë që do t’i plotësonte zbrazëtirat që gjenden tek to. Islami e promovon idenë e edukimit individual të njeriut, që ai të pajiset me tipare fisnike, të cilat do ta zhvillojnë humanitetin e tij dhe do t’i mundësojnë të fitojë një karakter të virtytshëm në shoqëri.


Dituria e fituar, në cilindo nivel qoftë, është e pavlefshme nëse nuk e ngrit njeriun në nivelin e bujarisë që do ta bënte atë t’u dedikohej të tjerëve, të pasurohej me vetë diturinë e tij dhe ta pasurojë jetë me mendimet e tija, duke i mundësuar asaj të përparojë dhe të zhvillohet.
Islami, pra, në përsosmërinë individuale njerëzore e gjen çelësin që e hap derën e përsosjes shoqërore të njerëzimit. Për më tepër, Islami i përqafon idetë që u japin vlerë virtyteve morale, për sa kohë që ato e bëjnë njeriun të vetëdijshëm në jetën e tij në shoqëri.


Ngritja e shpirtit njerëzor drejt Zotit


Islami gjithnjë e ka patur parasysh këtë këndvështrim në rregullat e tija në lidhje me aktet e adhurimit, sepse Islami lindi dhe u përball menjëherë me idenë se adhurimi ishte një veprim hyjnor dhe jo tokësor. Adhurimi, në dimension e tij shpirtëror, nuk ka për funksion të arrijë një qëllim të caktuar, sipas të cilit pastaj do t’i kontrollonte punët shoqërore, politike dhe ekonomike. Roli dhe misioni i tij i vetëm është që shpirtin njerëzor ta lartësojë drejt Zotit në një gjendje të pastër, mbi të cilën njeriu e mbështet përshpirtshmërinë e bindjes, nënshtrimit dhe devotshmërisë ndaj Zotit, duke e arritur kështu lumturinë, ekstazën dhe shijimin e atmosferës së afërsisë absolute me Të. Andaj, në të kaluarën murgëria simbolizonte nivelin më të lartë të lartësimit të shpirtit dhe të devotshmërisë ndaj akteve të adhurimit. E gjithë kjo ngase murgëria e izolonte njeriun nga zbukurimet, dëshirat, problemet dhe vogëlsirat e jetës, duke e lidhur drejtpërdrejt me Zotin.


Por Islami filloi ta ndryshonte këtë këndvështrim mbi aktet e adhurimit, duke e ndryshuar fillimisht edhe këndvështrimin mbi rolin e njeriut në jetë. Ngase njeriu ishte mëkëmbësi i Zotit në tokë dhe ngase toka ishte vendi që Zoti kishte zgjedhur për përsosjen e humanitetit të njeriut duke i ndjekur rregullat e Zotit në lidhje me jetën tokësore, atëherë rregullimi i punëve të kësaj bote, planifikimi i fazave të ndryshme të jetës dhe menaxhimi i rrjedhës së saj, nuk ishin larg nga vullneti, dashuria dhe kënaqësia e Zotit. Afërsia me Zotin dhe konfirmimi i thellësisë së devotshmërisë ndaj Tij mund t’i ngulisë edhe më thellë në shpirtin dhe në jetën e njeriut këto tipare shoqërore.


Në të vërtetë, Islami ia mveshi adhurimit kuptimin e tij të ri, natyrën e mrekullueshme që ka sot dhe rolin praktik, në një mënyrë që e ktheu atë nga një gjendje personale, shpirtërore të vetëdijes para Zotit, në një themel të edukimit që i mundëson njeriut të arrijë qëllime praktike në personalitetin e tij gjatë jetës së tij private dhe shoqërore. Në këtë drejtim, njeriu përpiqet ta pasurojë jetën e tij me tipare, qëllime dhe me vlera që Zoti i do dhe me të cilat Ai është i kënaqur, si dhe me dashuri ndaj njerëzve që në brendinë e tyre e përjetojnë këtë ndjenë që shprehet qartë në thënien vijuese: “Të gjitha krijesat janë fëmijë të Zotit dhe më i dashuri në mesin e tyre është ai që është i dobishëm për fëmijët e Tij.”


Namazi: një mënyrë për ta zhvilluar personalitetin


Në lidhje me namazin, shohim se Islami, siç përmendet në Kur’an, e konsideronte atë një mjet të zhvillimit të personalitetit njerëzor, duke e bërë njeriun të fitojë tipare të mirësisë sipërore dhe të qëndrojë larg rrugës së të ligës dhe imorales. Zoti thotë:


Dhe ruajeni namazin sepse vërtet namazi largon nga imoraliteti dhe e liga...(Kur’an 29:45


Po kështu, në një hadith të njohur thuhet: “Njeriu, namazet e të cilit nuk e pengojnë atë nga e liga dhe nga imoraliteti, vetëm sa do të largohet nga Zoti.” Përveç kësaj, Zoti thotë gjithashtu:


Atëherë mjerë ata që falen dhe që janë të pakujdesshëm ndaj namazeve të tyre, që i falin ato veç për t’u dukur e që s’i ndihmojnë nevojtarët...(Kur’an 107:4-7)


Të gjitha këto nënkuptojnë se namazi i pengon të ligat, duke e trajtësuar kështu jetën personale dhe shoqërore të njeriut, madje edhe jetën e tij ekonomike dhe politike, veçanërisht kur të kihet parasysh se cilësimi “i/e ligë” e përfshin çdo veprim negativ që Islami i kërkon njeriut ta heqë nga vetja e tij. Si pasojë, namazi i tiranëve, i njerëzve arogantë, i tradhtarëve, i vjedhësve, i njerëzve që bëjnë thashetheme dhe i njerëzve të ligë në përgjithësi është i pavlefshëm. Nsë këtë rast, vetë namazi nuk paraqet kurrfarë arritjeje për personin në fjalë. Ky fakt është një faktor i rëndësishëm që njerëzit të mos mashtrohen me namazet e njerëzve të tillë që nuk i respektojnë fare vlerat dhe rregullat e Islamit. Në këtë mënyrë, njerëzit do të mund t’i shpëtojnë naivitetit gjatë vlerësimit të një situate. Kur të shohin, për shembull, se një njeri me pozitë të lartë e fal namazin e tij me devotshmëri të plotë, duhet të presin derisa ai të dalë nga gjendja e namazit dhe t’i kthehet punës së tij në lëminë e politikës dhe administrimit, për të parë se si reflektohet ose si shpërfillet namazi në punën që kryen në përditshmëri. Vetëm pas kësaj mund të vlerësohet një njeri. Pikërisht kjo gjë përmendet në një hadith të Ehl-i Bejtit, ku thuhet se njeriu nuk mund të njihet përnga gjatësia e rukuve dhe sexhdeve të tija, të cilat mund të jenë shndërruar edhe në shprehi. Sipas këtij hadithi, për ta njohur njeriun, duhet të shihet integriteti dhe sinqeriteti i fjalëve të tija dhe aftësia e tij për ta kryer si duhet detyrën që e merr përsipër. Pikërisht këto janë dy aspekte të rëndësishme të karakterit islam.


Agjërimi në kuptimin humanist


Sa për agjërimin, shohim se Zoti e ka urdhëruar atë si një detyrim, nëpërmjet të cilit njeriu mund ta arrijë nivelin e virtytshmërisë që do ta bënte atë të hiqte dorë nga gjithçka e ndaluar, sado tërheqëse qoftë ajo për të, duke i sjellë në shprehje ndjesinë e tij humaniste dhe ndjenjat shoqërore e shpirtërore. Teksa e ndjen urinë dhe etjen gjatë agjërimit, njeriu bëhet i vetëdijshëm për atë që përjetojnë njerëzit e uritur dhe të etur në botë. Shohim, pra, se agjërimi ka edhe një rol shoqëror dhe human, përkrah rolit shpirtëror nëpërmjet të cilit njeriu e përforcon lidhjen e tij me Zotin. Dhe mbase njeriu do të mund të mësonte nga agjërimi edhe si duhet qëndruar larg devijimeve në realitetin shoqëror e politik, i pajisur me një vullnet islamik që e mohon gjithë atë që është e ndaluar në nivelin individual dhe më në fund edhe në nivelin e përgjithshëm shoqëror dhe politik.


Vlera e pelegrinazhit (haxhit) në mesin e akteve të adhurimit


Pelegrinazhi është njëri nga aktet e adhurimit që Zoti ua ka urdhëruar njerëzve, në mënyrë që të arrihet një këndvështrim i plotë mbi çështjen e njeriut dhe të jetesës së tij. Zoti e bëri pelegrinazhin një detyrim për gjithsecilin që është i aftë ta kryejë atë dhe shpërfilljen e tij e konsideroi një devijim nga rruga e bindjes ndaj Islamit, duke e konsideruar të dalë nga feja personin që e shpërfill këtë detyrim.


Pelegrinazhi ekzistonte si një detyrim për robërit e Zotit që në kohën e Profetit Ibrahim. Megjithatë, Islami erdhi dhe i vendosi këtij rituali rregulla dhe qëllime të caktuara, duke e pajisur me korniza specifike që do t’i mundësonin Islamit ta arrinte rolin e tij madhor në jetë, duke e bërë atë më me ndikim. Islami nuk e kufizoi pelegrinazhin vetëm në një aspekt të edukimit por i përfshiu brenda tij të gjitha konotacionet e akteve të tjera të adhurimit. Islami e urdhëroi “ihramin”, duke rradhitur një sërë gjërash që duheshin kryer detyrimisht ose që nuk duheshin bërë assesi. Në këtë mënyrë, njeriu do t’i arrinte qëllimet që fshiheshin pas agjërimit në një mënyrë më të ndryshme dhe aktive, e cila nuk krijon uri dhe etje brenda njeriut por u drejtohet disa aspekteve të tjera të tij, të cilat e disiplinojnë fuqinë brenda tij për ta kthyer atë në një gjendje paqeje, e disiplinojnë dëshirën për ta kthyer në një gjendje baraspeshe, e disiplinojnë luksin brenda tij për ta kthyer në një ndejesi bamirësie dhe e disiplinojnë krenarinë njerëzore për ta kthyer atë në modesti.


Për më tepër, ky ritual e mëson njeriun si ta përdorë mendimin, kulturën dhe diturinë e tij në rrugën e të mirës dhe jo të të ligës, duke bërë që dituria të jetë qëllimi i vetëm i mendimeve dhe i fjalëve të tija. Po kështu, Zoti ka urdhëruar që njeriu të rrotullohet rreth e përqark Qabes dhe këtë rrotullim (tavaf) e ka konsideruar një lloj adhurimi, nëpërmjet të cilit njeriu e ndjen atmosferën e përshpirtshmërisë në vendin ku Zoti dëshiroi të ishte Qabeja. Ai e krijoi Qaben që të ishte një simbol i unitetit në mesin e njerëzve, natyrisht në kontekstin e tij shpirtëror që është i ndërlidhur me Zotin dhe jo thjesht si një copë guri.


Me këtë urdhër të rrotullimit rreth Qabes, Zoti deshi t’u shpallte njerëzve se jeta duhet të kthehej në një formë rrotullimi rreth e përqark vullnetit të Zotit, duke u mbështetur në ndjenjat e pastërtisë, qartësisë, të mirës, bekimit, mëshirës dhe dashurisë, të gjitha të mishëruara në Shtëpinë e Tij të Shenjtë. Jeta, pra, duhet të jetë një rrugëtim nëpër shtigjet dhe drejt qëllimeve të cilat Zoti i do dhe me të cilat Ai është i kënaqur.


Pastaj e kemi detyrimin e sa’j-it (kërkimit) ndërmjet kodrave Safa dhe Merve, i cili i mundëson njeriut të vetëdijesohet në lidhje me faktin se çdo hap që hedh duhet të jetë për të mirën. Çdo veprim i tij gjatë këtij rituali duhet të jetë drejt asaj që është e mirë dhe larg të ligës, sepse gjatë këtij veprimi, njeriu nuk kërkon tjetër veçse ta kryejë atë që ka urdhëruar Zoti, me qëllim afërsimin me Të. Kjo na e bën të qartë se, ngase sa’j-i është njëra nga mënyrat e arritjes së kënaqësisë së Zotit duke e kryer atë që na urdhëron dhe duke qëndruar larg asaj që na ndalon, duhet që ky “sa’j” të zgjatet edhe drejt aspekteve të tjera të jetës, në të gjithë dimensionet e saja shoqërore, politike dhe ekonomike, duke i mundësuar njeriut ta fitojë kënaqësinë e Zotit në çdo veprim të tij.


Në anën tjetër, qëndrimi (vukuf) në Arafat, el-Meshar dhe në Min i dedikohet përsiatjes, vetëllogarisë, vëzhgimit të jetës dhe trajtësimit të saj, në mënyrë që njeriu të mund t’i ringjallë në jetën e tij principet që mund të humben dalngadalë në përpjekjen që bën për ta fituar bukën e gojës ose për t’i përmbushur dëshirat e tija lakmitare, qofshin të lejuara ose të ndaluara. Nën ndikimin e prirjeve personale, njeriu shpesh i humb shumë nga vlerat e tija dhe përballet me sfida që ngjallin reagime të ashpra tek ai vetë, duke bërë që ta shpërfillë gjithçka që beson në jetë. Kjo gjë kërkon një gjendje përsiatjeje dhe vetëllogarie, e cila e udhëzon atë sërish drejt intelektit, besimit dhe rrugës së drejtë.


Përveç kësaj, Zoti e ka bërë detyrim kurbanin gjatë pelegrinazhit, duke e bërë atë një simbol të sakrificës dhe të dhënies, duke iu referuar tregimit të Ibrahimit dhe Ismailit, të cilët iu nënshtruan Zotit dhe i tejkaluan brenda vetes ndjenjat që një baba i ushqen ndaj të birit (në rastin e Ibrahimit) dhe dashurinë që një njeri ka për jetën e tij (në rastin e Ismailit). Më në fund, Zoti ofroi një kurban tjetër në vend të Ismailit, duke u bërë një shembull për njeriun, qoftë edhe në kuptimin thjesht shpirtëror dhe duke e kthyer në praktikë principin që jeta të mbështetet në sakrificë dhe dhënie.


Më pas, gjatë gurëzimit të Djallit, Zoti e simbolizon gjendjen që dëshiron ta shohë në përditshmërinë e njeriut, i cili duhet t’i refuzojë të gjitha prirjet e liga në mendimet, ndjenjat, fjalët dhe veprat e tija, si dhe në pronën dhe marrëdhëniet e tija private e shoqërore. Akti i gurëzimit të Djallit, i cili e simbolizon vendosmërinë në luftën kundër të ligës, nuk mund të kufizohet tek një veprim i vetëm që kryhet njëherë dhe lihet pas, por duhet të praktikohet në përditshmëri dhe vazhdimisht.
Pelegrinazhi, pra, bashkë me simbolet dhe me atmosferën shpirtërore që krijon, duhet të ketë një rol aktiv në zhvillimin e karakterit njerëzor në aspektin meditativ, praktik dhe shpirtëror. Me këtë nënkuptojmë se sikur njeriu ta ndërmarrë me vetëdije këtë detyrim, haxhi do të jetë shumë më tepër se thjesht një akt adhurimi nëpërmjet të cilit njeriut arratiset nga realiteti për t’u fshehur në ndjenjat e tij personale të një atmosfere paqartësie, siç e përshkruajnë disa njerëz adhurimin.


Në këtë atmosferë të vetëdijshme shpirtërore që lëviz në vijën e përgjegjësisë, njeriu kthehet nga pelegrinazhi si një njeri ri në qëllimet dhe në principet e veta, të cilat i fiton nëpërmjet mësimeve, mesazheve, qëndrimeve dhe përsiatjeve të përjetuara në atë vend ku mishërohet pastërtia, e mira, dashuria dhe butësia. Mbase pikërisht këtë nënkuptojnë edhe hadithet e përcjellura në këtë drejtim, të cilat përpiqen të tregojnë se pas kryerjes së haxhit, njeriu ktehet si një njeri i sapolindur që ka mundësi të rifillojë me jetën. Për fat të keq, ka edhe shumë njerëz që e kryejnë haxhin pa kurrfarë ndjesie shpirtërore dhe e konsiderojnë atë thjesht një traditë, turizëm ose tregti, duke e mishëruar kështu atë që në hadithet e Ehl-i Bejtit përshkruhet me fjalët: “Sa shumë zhurmë e sa pak pelegrinë (të vërtetë).” Numri i madh i pelegrinëve nuk ka kurrfarë vlere, nëse ky numër nuk e reflekton edhe ndikimin dhe rëndësinë e madhe të pelegrinazhit në jetën e njeriut. Duhet patur parasysh se një numër i vogël që i shton një vlerë humanitetit është shumë më i vlefshëm se një numër i madh që nuk i shton asgjë jetës njerëzore përveç një rritjeje në numër e në sasi, duke mbetur vetëm në suazat e një potenciali që nuk shndërrohet në fuqi.


Dimensionet shpirtërore


Kur pelegrinazhi të kryhet si një akt adhurimi në kontekstin e tij praktik dhe shpirtëror, duke i mundësuar njeriut të arrijë një lartësim në shpirtin e tij, atëherë ky ritual do të kishte një rol të rëndësishëm edhe në ndryshimin e realitetit, duke e ndryshuar fillimisht vetë njeriun. Duke u mbështetur në idenë se njeriu është themeli i çdo ndryshimi, Kur’ani thotë:
Zoti nuk e ndryshon gjendjen e një populli derisa ata të mos e ndryshojnë atë që është në zemrat e tyre...(Kur’an 13:11)


Vetëm në këto rrethana adhurimi do të integrohet thellë në rrjedhën e jetës dhe nuk do të jetë më një gjendje e rastësishme dhe sipërfaqësore. Në këtë mënyrë, ata që punojnë për hir të Islamit, duke i përdorur metodat e tyre praktike të edukimit, do të mund t’u japin kurajo njerëzve për ta kryer këtë detyrim, në mënyrë që të mund të arrijnë një ndryshim të brendshëm dhe ta përdorin atë si një mjet të përparimit shpirtëror që do ta ndryshonte jetën edhe në aspektin e jashtëm. Potencialet e reja shpirtërore që njeriu i fiton gjatë haxhit janë bindshëm më të fuqishme se metodat retorike që njerëzit i përdorin rëndom gjatë procesit të edukimit.


Në të vërtetë, shumë njerëz që nuk e kanë përjetuar shpirtëroren në jetët e tyre, ndonse i kanë respektuar deri diku rregullat e Islamit, kanë ndryshuar shumë pas kryerjes së haxhit në mënyrë të vetëdijshme, sepse kjo u ka mundësuar ta ndryshojnë mënyrën e të menduarit dhe ndjenjat e tyre kundrejt jetës, duke i kthyer personat e tillë në elemente aktive dhe ndikuese në lëvizjen islamike, qoftë në ftesën drejt fesë, qoftë në punët praktike.


Por a thua kjo është e gjitha që kërkohet gjatë kryerjes së këtij detyrimi? Përse, atëherë, gjithë ky insistim që të kryhet në të njejtin vend dhe të mblidhen qindra mijëra njerëz të gjinive, racave, kombësive e prapavijave gjuhësore nga më të ndryshmet? A është vallë thjesht ngase Islami i pranon të gjithë njerëzit? Përse edhe kjo gjë nuk është konsideruar njësoj si agjërimi ose namazi, të cilat njeriu mund t’i bëje edhe individualisht edhe në grup? A ka ndonjë dobi të fshehtë që e tejkalon nivelin individual të edukimit dhe arrin tek niveli shoqëror dhe politik? Këtë pikë do të përpiqemi ta shpjegojmë në vijim.


Dobitë shoqërore


Teksti i parë me të cilin përballemi në lidhje me haxhin është thirrja e Profetit Ibrahim drejtuar njerëzve. Në Kur’an thuhet:


Dhe shpalle në mesin e njerëzve pelegrinazhin! Ata do të vijnë tek ti në këmbë dhe mbi deve, nga çdo rrugë e largët, që të mund të shohin dobi dhe ta përmendin emrin e Zotit në ditë të caktuara, duke i prerë kafshët që ua ka dhënë nga bagëtitë, pastaj të ushqehen me të dhe t’i ushqejnë nevojtarët...(Kur’an 22:27-28)


Kjo thirrje i fton njerëzit të kenë parasysh dobi të caktuara gjatë haxhit, pa i përmendur në hollësi këto dhe duke ftuar që ta ndërmarrin këtë rrugëtim për t’u ndeshur me dobitë që mund t’i fitojnë nëpërmjet tij në jetën e tyre private ose shoqërore, krahas shpirtit të adhurimit që përfaqësohet nga përmendja e Zotit në ditë të caktuara, nga falënderimi i Tij për bekimet që ia fal njeriut dhe nga praktikimi i urdhrave të Tij për t’i kthyer këto bekime drejt njerëzve të mjeruar dhe nevojtarë.


Kur’ani madje mund edhe t’i lërë të mjegullta disa çështje, që të mund ta stimulojë njeriun t’i hulumtojë më shumë aspekte të saj, në mënyrë që njeriu të përpiqet t’i kuptojë të gjithë aspektet dhe të mos mbetet vetëm në njërin dimension të punës. Në këtë mënyrë, urdhrat hyjnorë do të kthehen në një lëvizje që e ripërtërin veten gjithë kohës në aspektin e kreativitetit, përparimit dhe zhvillimit.


Hadithe


1. Hisham bin Hakemi rrëfen se një ditë, teksa ishte duke biseduar me Imam Xhaferin (paqja qoftë mbi të), e pyeti atë: “Për ç’qëllim u ka urdhëruar Zoti robërve të Tij ta kryejnë haxhin dhe rrotullim (tavafin) rreth e përqark Qabes?” Imami u përgjigj: “Zoti i ka krijuar robërit e Tij dhe u ka urdhëruar t’i binden nëpërmjet kryerjes së detyrimeve fetare. Ai e ka bërë haxhin një mbledhje, në të cilën njerëzit e Lindjes e të Perëndimit marrin pjesë dhe njihen me njëri-tjetrin. Secili prej tyre përfiton nga përvojat e të tjerëve që vijnë nga vende të ndryshme. Në këtë mënyrë, kujtimet nga jeta e të Dërguarit të Zotit nuk do të harrohen kurrë. Sikur të gjithë të mbështeteshin vetëm në atë që ka ndodhur në vendin e tyre, ata do të shkatërroheshin dhe po kështu do të shkatërrohej edhe vendi ku jetojnë.”


2. Fadl ibn Sha’thani përcjell se Imam Rizau (paqja qoftë mbi të) ka thënë: “Njerëzve u është urdhëruar haxhi që të mund të jenë mysafirë të Zotit të Madhëruar, t’i fitojnë shpërblimet hyjnore dhe të fitojnë falje për çfarëdo gabimi që mund të kenë kryer, duke u penduar dhe duke u përgatitur për të ardhmen. Gjatë haxhit ka shumë dobi për të gjithë njerëzit, qofshin nga Lindja a nga perëndimi, ardhshin nga toka ose nga deti, qofshin vetë pelegrinë ose jo. Të gjithë përfitojnë nga haxhi, qofshin tregtarë, qofshin shitës, qofshin të varfër e qofshin krejt të mjeruar. Kurdoherë që mblidhen pelegrinët, banorët e atij vendi përfitojnë. Atyre u rritet dituria duke i përhapur në çdo cep të tokës fjalët e Imamëve, siç ka thënë Zoti: “S’ka nevojë që të gjithë besimtarët të shkojnë në luftë. Le të mbeten disa nga secili grup në mesin e tyre që të fitojnë dituri mbi fenë e t’i paralajmërojnë njerëzit e tyre kur të kthehen, që këta të mund të jenë të kujdesshëm.”(Kur’an 9:122) Zoti thotë gjithashtu: “...që të mund të shohin dobi...”(22:28)


Haxhi: një mbledhje e muslimanëve


Nga këto dy hadithe mund të kuptojmë se Islami dëshiron që haxhi të jetë një mundësi për mbledhjen e muslimanëve, qofshin nga Lindja ose nga Perëndimi, që të mund të njihen ndërmjet veti, të kontaktojnë dhe të përfitojnë në aspektin shoqëror dhe ekonomik, qoftë nga këndvështrimi i atyre që e kryejnë haxhin dhe qoftë për ata që nuk janë duke e kryer atë. Kjo është një mundësi për të shkëmbyer përvoja të ndryshme dhe dituri të fituara në jetën private të secilit. Njëkohësisht, haxhi është edhe një faktor që e fuqizon akoma më tepër lëvizjen e thirrjes islame, duke e bërë atë një mundësi për të hyrë në kontakt me shumë shtete muslimane, të përfaqësuara nga njerëzit e tyre që vijnë në Shtëpinë e Shenjtë për t’i kryer detyrimet fetare. Kjo mund të bëhet nëpërmjet të fituarit të diturisë në lidhje me kulturën dhe ligjet e Islamit dhe duke bashkëpunuar për projekte, punë dhe plane që do t’u shërbenin interesave madhore islame. Kështu, veprimtaria islame do të ishte e mbështetur në një themel të gjerë, në atë atmosferë historike islame, e cila e ka dëshmuar lindjen e kësaj thirrjeje dhe përhapjen e saj kundër pengesave të shumta.


Duke i vizituar këto vende, njerëzit do t’i shijonin përvojat e Islamit të hershëm dhe kështu do të mund ta ndjenin lidhjen e tyre praktike dhe shpirtërore me historinë, e cila u tregon atyre se feja islame që e ndjekin, kthehet shumë prapa në kohë dhe se ata duhet ta pasqyrojnë këtë histori në jetët e tyre nëpërmjet xhihadit dhe përpjekjeve, njësoj siç bënë muslimanët e parë të asaj kohe. Në këtë mënyrë, vizitat e tilla nuk do të ishin thjesht një traditë që ka humbur kuptim dhe një akt i ngrirë adhurimi para vendit të vizituar, duke devijuar krejtësisht nga kuptimi i vërtetë i unifikimit. Unifikimi kërkon një adhurim të Zotit dhe të askujt tjetër dhe sjellje me njerëzit, në mënyrën siç ka urdhëruar Zoti dhe siç i ka shpallur të Dërguarit të Tij (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij). Kjo gjë ka për ta pajisur çdo veprim me një kuptim shpirtëror në aspektin e vlerave humaniste të Islamit, të cilat historia i përcjell dhe me të cilat pasurohet dhe thellohet besimi.


Eliminimi i dallimeve


Në dritë të kësaj, kuptojmë se mbledhja që Islami dëshiron ta shenjtërojë nëpërmjet këtij detyrimi (haxhit), duhet të ketë qëllime më madhore, gjegjësisht krijimin e mbledhjeve universale islame, të cilat do t’i eliminonin dallimet ndërmjet klasave, racave dhe regjioneve të ndryshme nëpërmjet ndërveprimeve shpirtërore të njerëzve, të cilat krijohen falë takimeve të mbajtura në atmosfera të tilla shpirtërore, duke bërë gjithkë ta ndjejë vlerën e vërtetë të Islamit teksa unifikohet me të tjerët në qëndrimin, veshjen, thirrjen dhe lëvizjet e tija. Për më tepër, këto mbledhje mund t’i eliminojnë të gjitha reagimet e rastit dhe sentimentet që krijohen nga kolonizuesit jobesimtarë dhe shfrytëzohen prej tyre për ta copëtuar potencialin e muslimanëve dhe për ta shkatërruar unitetin e tyre. Andaj, ndonse forcat kolonizuese arrijnë sukses në disa vepra të tyre falë shfrytëzimit të situatave të caktuara negative, s’ka dyshim se kanë për t’u përballur më në fund me haxhin, i cili do të jetë përherë i gatshëm t’ua shkatërrojë planet dhe skenaret e liga nëpërmjet ndjenjave të pastra, ideve të vetëdijshme dhe hapave të kujdesshëm të besimit...


FUND