PËRMBAJTJA:
Dashuria ndaj Zotit
Dashuria ndaj Profetit
Dashuria ndaj familjes së Profetit (Ehl-i Bejtit)
Dashuria është ndër konceptet më sublime dhe tërheqëse të kulturës islame në përgjithësi dhe të asaj shiite në veçanti. Në besimin shiit, “muhabbah” ose “hubb” (dashuria) dhe fjalët e tjera të ndërlidhura, si “mavvadda” dhe “vilajah”, luajnë një rol shumë të rëndësishëm dhe të thellë, aq sa në disa raste, janë konsideruar elementi themelor i besimit. Në një hadith të famshëm, përcillet se Profeti i pyeti ndjekësit e tij se cila ishte pjesa më e rëndësishme e fesë. Kur asnjëri nuk arriti të përgjigjej saktë, ai tha: “Pjesa më e rëndësishme e fesë është që të duash për hir të Zotit, të urresh për hir të Zotit, të miqësohesh për hir të Zotit dhe të largohesh nga armiqtë e Tij”.1
Në një hadith tjetër, përcillet se Fudajl ibn Jaseri, njëri nga nxënësit e Imam Xhaferit, e pyeti atë në buronin nga besimi, dashuria dhe urrejtja. Përgjigja e Imamit ishte: “Mos vallë është besimi ndonjë gjë tjetër veç dashurisë dhe urrejtjes?” 2
Një thënie e ngjashme përcillet edhe nga Imam Muhammed Bakiri:
“Feja është dashuri dhe dashuria është fe.” 3
Siç tregojnë qartë thëniet e mësipërme, dashuria luan një rol shumë të rëndësishëm në doktrinën shiite dhe si e tillë, meriton vëmendje më të madhe, në mënyrë që të mund të zbulohet kuptimi i vërtetë i këtij koncepti.
Që në fillim, njeriut i shfaqen në kokë disa pyetje. Cila është ajo dashuri që theksohet nga Islami në përgjithësi dhe nga Shiizmi në veçanti? Kujt i drejtohet kjo dashuri e veçantë? Përse duhet besimtari ta posedojë këtë dashuri dhe ç’qëllimi i shërben ajo?
Në doktrinën shiite, dashuria përfshin tri kategori të ndërlidhura me njëra-tjetrën: dashuria ndaj Zotit, dashuria ndaj Profetit dhe familjes (Ehl-i Bejtit) së tij dhe dashuria ndaj besimtarëve.
Dashuria ndaj Zotit
Sipas mësimeve islame, Zoti është qëllimi më i lartë dhe më parimor i dashurisë. Kur’ani i Shenjtë thotë:
Thuaj: nëse etërit e bijtë tuaj, familja e gratë tuaja, farefisi juaj, prona që keni fituar, tregtia që keni frikë se mund t’ju ndërpritet dhe shtëpitë që i doni janë më të dashura për ju se Zoti, se i Dërguari i Tij dhe se përpjekja në rrugë të Tij, atëherë prisni derisa Zoti ta sjellë urdhrin e vet! Zoti nuk i udhëzon njerëzit e prishur...(Kur’an 9:24)
Ky varg tregon shumë qartë se dashuria ndaj Zotit është më e rëndësishme se gjithçka tjetër dhe më e rëndësishme se çdo gjë që njeriu do në jetën e tij. Për më tepër, Kur’ani tregon në një varg tjetër të tij se dashuria e besimtarit ndaj Zotit është më e madhe se dashuria për çdo gjë tjetër, duke shtuar megjithatë, se ka disa njerëz që i duan ca gjëra po aq sa e duan Zotin:
Dhe ka në mesin e njerëzve të tillë që të tjerë shohin të barabartë me Zotin dhe i duan ata siç e duan Zotin. Por besimtarët e duan Zotin më fort...(Kur’an 9:24)
Zoti, pra, është burimi i çdo dashurie, njësoj siç është burimi i gjithçkaje që ekziston. Fakti se dashuria është një cilësi e Zotit është konfirmuar me ngulm nga shumë vargje të Kur’anit. Dashuria ndaj Zotit, pra, është themeli i besimit, mbi të cilin njeriu duhet t’i vendosë principet e fesë së tij. Kjo dëshmohet edhe nga arsyeja. Duhet theksuar se: natyra e njeriut është e prirë ndaj përsosmërisë dhe të bukurës. Zoti është përsosmëria absolute dhe bukuria e përjetshme. Si pasojë, dashuria ndaj Tij është një cilësi e lindur e natyrës njerëzore. Falë natyrës së tij, njeriu e do gjithkë që i bën mirë dhe e vlerëson mirësinë dhe butësinë që i bëhet, siç ka thënë edhe Imam Aliu: “Bujaria dhe fisnikëria i robërojnë njerëzit.” 4
Ngase Zoti është burimi i ekzistencës, i bujarisë dhe i butësisë, njeriu, falë natyrës së tij të lindur, ndjen dashuri ndaj Zotit. Profeti (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij), thotë: “Duajeni Zotin sepse Ai ju ka bërë mirë dhe Ai ju ka falur bekime.”5
Përcillet se Zoti i ka shpallur Musës dhe Davudit (paqja qoftë mbi ta) si vijon: “Më doni Mua dhe më bëni të dashur për njerëzit!” Kur e pyetën se si duhej ta bënin të dashur për njerëzit e tjerë, Zoti u përgjigj: “Përmendini begatitë dhe bekimet e mia, sepse s’ndodh që ata t’i kujtojnë të mirat e mia dhe të mos ndjejnë mirënjohje.” 6
Kjo marrëdhënie dashurie ndërmjet njeriut dhe Krijuesit të tij është reciproke dhe intensiteti i dashurisë së një njeriu për Zotin është një tregues i dashurisë së Zotit për të, siç thotë edhe vargu në vijim:
Zoti do të sjellë njerëz që Ai i do dhe që e duan Atë...(Kur’an 5:54)
Kjo dashuri është simbol i marrëdhënies ndërmjet Zotit dhe njerëzve që e duan Zotin, në të cilën ata janë gjithnjë të vetëdijshëm për bekimin dhe mëshirën e Zotit të tyre. Në një “hadith el-kudsi” (shënim: fjalë e Zotit, e përcjellë nëpërmjet Profetit, e cila nuk është një pjesë e Kur’anit) përcillet se kur Zoti e do dikë, Ai bëhet veshi, syri, gjuha dhe duart e tija:
“Kur Unë ta dua atë, Unë bëhem veshi me të cilin dëgjon, syri me të cilin sheh, gjuha me të cilën flet dhe dora me të cilën mban. Nëse më thërret, Unë i përgjigjem dhe nëse më më kërkon, Unë i jap...” 7
Përveç faktit se ai që e dashuron Zotin, dashurohet edhe prej Tij, shohim se dashuria ndaj Zotit është një stimul për kryerjen e veprave të mira. Arsyeja dhe natyra na lënë të kuptojmë se kur njeriu vërtet e do Zotin, ai vepron në një mënyrë që do ta kënaqte Atë. Në këtë drejtim, Kur’ani i Shenjtë thotë:
Thuaj: Nëse e doni Zotin, atëherë më ndiqni mua që edhe Zoti t’ju dojë dhe t’ua falë mëkatet. Vërtet Ai është Falës dhe i Mëshirshëm...(Kur’an 3:31)
Ky varg e tregon qartë lidhjen ndërmjet dashurisë si një gjendje e brendshme shpirtërore dhe ndjekjes së Profetit, si një veprim i jashtëm. Për më tepër, ai nënkupton se askush nuk ka të drejtë t’i shpërfillë detyrimet e tija fetare duke e përdorur dashurinë ndaj Zotit si një arsyetim.
Dashuria ndaj Profetit
Pas Zotit, është Profeti Muhammed (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) që besimtarët e duan. Është shumë e qartë se dashuria ndaj tij është një degëzim i dashurisë për Zotin. Në hadithe është përmendur se Zoti i do Profetin dhe familjen (Ehl-i Bejtin) e tij si ideale të përsosmërisë njerëzore, aq sa përcillet se i krijoi qiejt e tokën dhe gjithçka ndërmjet tyre për hir të dashurisë që kishte për ta. Në hadithin “el-kisa”, përcillet nga Fatimeja (paqja qoftë mbi të): “Kur Ehl-i Bejti u mblodh nën xhyben e të Dërguarit, i Gjithëfuqishmi tha:
“Dijeni o ëngjëj dhe ju që jeni në qiej, se nuk i kam krijuar qiejt e tokën dhe gjithçka ndërmjet tyre veçse nga dashuria për këta të pestë (Muhammedi, Aliu, Fatimeja, Hasani dhe Husejni) që janë nën xhybe.” 8
Profeti (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) ka thënë:
“Më doni mua për hir të dashurisë ndaj Zotit!” 9
Ne e duam Profetin ngase atë e do Zoti dhe ngase Ai na ka kërkuar ta duam. Kjo është arsyeja më e madhe dhe parimore e dashurisë ndaj Profetit. Për më tepër, ai është “njeriu i përsosur” dhe i përfaqëson kulmet e virtyteve si bujaria, madhështia, sublimiteti moral dhe urtësia. Natyra njerëzore nuk ka si të mos mrekullohet nga qenia e tij e përsosur dhe të mos e dojë atë. Përveç kësaj, ai ia solli njerëzimit dhuratën më të rëndësishme dhe më jetike, e cila është shpëtim në këtë botë dhe në tjetrën.10
Për këto arsye dhe për shkak të shumë vargjeve dhe haditheve që flasin për dashurinë që duhet patur ndaj Profetit (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) është e detyrueshme për muslimanët që ta duan atë sa veten e tyre dhe madje edhe më shumë, sipas asaj që thotë Kur’ani:
Profeti ka më shumë të drejtë mbi besimtarët sesa ata mbi veten e tyre...(Kur’an 33:6)
Dashuria ndaj familjes së Profetit (Ehl-i Bejtit)
Si pjesë e dashurisë ndaj Profetit, edhe dashuria për familjen e tij është një detyrim për besimtarët. Në të vërtetë, kjo është një sprovë për dashurinë e njeriut ndaj Profetit dhe sipas shumë haditheve, është gjëja e parë për të cilën njerëzit do të japin llogari në Ditën e Gjykimit. 11
Sa i përket rëndësisë së kësaj dashurie, ekzistojnë më se treqind vargje kuranore dhe hadithe nga burimet sunnite dhe shiite. Në gjithë këto hadithe thuhet se roli kryesor i kësaj dashurie është kultivimi i besimit. Përcillet se Profeti (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) ka thënë:
“Çdo gjë ka një themel dhe themeli i Islamit është dashuria për ne Ehl-i Bejtin.” 12
Në një hadith tjetër, përcillet se Profeti ka thënë:
“Ai që dëshiron ta ruajë pjesën më të rëndësishme të fesë, le të jetë i vendosur në dashurinë ndaj Aliut dhe Ehl-i Bejtit tim.”13
Gjithashtu ka thënë:
“Dashuria për ta (Ehl-i Bejtin) është një shenjë e besimit dhe urrejtja ndaj tyre është një shenjë e mohimit. Kushdo që i do ata, e do Zotin dhe të Dërguarin. Dhe kushdo që është armik i tyre, është armik i Zotit dhe i të Dërguarit të Tij.” 14
Përcillet se Imam Sadiku (paqja qoftë mbi të) ka thënë: “Për çdo lloj adhurimi ka një adhurim tjetër që e tejkalon atë. Por dashuria ndaj ne Ehl-i Bejtit është forma më e mirë e adhurimit.” 15
Duke u mbështetur në këto hadithe dhe në shumë hadithe të tjera të ngjashme, është e qartë se dashuria ndaj familjes së Profetit (Ehl-i Bejtit) është një pjesë e domosdoshme e besimit të çdo muslimani. Kjo konfirmohet edhe më tej nga fakti se dashuria ndaj Ehl-i Bejtit konsiderohet nga Kur’ani si një shenjë mirënjohjeje ndaj misionit udhëzues të Profetit. Zoti thotë:
Thuaj (o Muhammed): Unë nuk kërkoj prej juve ndonjë shpërblim, përveç dashurisë për të afërmit e mi...(Kur’an 42:23)
Kur Profeti u pyet nga ndjekësit e tij se kush ishin “të afërmit”, dashuria ndaj të cilëve ishte një detyrim për të gjithë muslimanët, Profeti u përgjigj: “Fatimeja, Aliu, Hasani dhe Husejni.” 16
Shiitët, në përshtatshmëri me këtë varg, besojnë se është e detyrueshme për besimin e çdo muslimani që t’i dojë ata, sepse në këtë varg, Zoti u thotë njerëzve ta duan familjen e të Dërguarit. Në anën tjetër, Zoti e urdhëron këtë dashuri ngase ata e meritojnë atë, për ngase janë shembujt më të përsosur të bindjes ndaj urdhrave të Zotit, ngase kanë një pozitë të lartësuar në sytë e Tij dhe ngase janë të pastër nga të gjitha gjurmët e politeizmit, mëkatit dhe të gjithçkaje që ua largon robërve të Zotit mëshirën e Tij. Për të përmbledhur, nëse Zoti u urdhëron njerëzve ta duan një grup të caktuar njerëzish, ata duhet të jenë njerëzit më të virtytshëm dhe krijesat më sublime të Tijat, sepse përndryshe nuk do ta meritonin dashurinë. Zoti nuk do ta preferonte ndonjë njeri mbi një tjetër dhe nuk do ta favorizonte padrejtësisht dikë që nuk ka një meritë të caktuar.
Megjithatë, mund të parashtrohet pyetja se a mjafton dashuria si një lidhje emocionale, për të krijuar rezultate të thella ose për të motivuar veprime me vlerë të lartë fetare e morale tek njeriu. Për mendimin tim, dashuria nuk vepron vetëm në rrafshin emocional. Ajo është një faktor i rëndësishëm që e çon njeriun drejt veprimve të virtytshme.
Dashuria e vërtetë që është theksuar nga Kur’ani dhe Tradita e Profetit nuk është thjesht një lidhje emocionale ndërmjet dashuruesit dhe objektit të dashuruar, pa ndonjë ndikim aktual në sjelljen e njeriut në jetë. Kjo është një dashuri që prodhon virtyt dhe e stimulon dashuruesin për të bërë veprime të drejta. Ky fakt konfirmohet edhe nga tradita islame. Kjo shprehet edhe në hadithin vijues:
“Mos i shpërfillni veprat e mira dhe kujdesin gjatë adhurimit, duke u mbështetur në dashurinë për Ehl-i Bejtin e Muhammedit. Por as mos e shpërfillni dashurinë ndaj Ehl-i Bejtit të Muhammedit, duke u mbështetur vetëm në vepra të mira e në kujdesin gjatë adhurimit, sepse asnjëra nga këto dy gjëra nuk pranohet pa tjetrën.” 17
Imam Sadiku (paqja qoftë mbi të) thotë:
“Ai që e ndjek dikë, përpiqet ta imitojë atë.” 18
Sipas kësaj, Zoti u urdhëron besimtarëve ta duan Ehl-i Bejtin dhe të kenë lidhje me ta, që të mund t’i mësojnë detyrimet e tyre fetare nga Imamët e familjes së Profetit. Në lidhje me këtë, i Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) thotë:
“Kushdo që dëshiron ta jetojë jetën time, të vdesë si vdekja ime, të hyjë në parajsën që Zoti im ma ka premtuar dhe të kapet për litarin që Ai e ka caktuar për mua, le t’i ndjekë si udhëheqës Ali ibn Ebu Talibin dhe pasardhësit e tij sepse ata kurrë nuk kanë për t’ju futur në dyert e devijimit dhe as do t’ju largojnë nga portat e udhëzimit. Mos u përpiqni t’u mësoni atyre ndonjë gjë sepse ata kanë më shumë dituri se ju. Unë i kam kërkuar Zotit tim që kurrë të mos i ndajë ata nga Libri, derisa të më takojnë mua pranë liqenit (në parajsë)...” 19
Imam Sadiku (paqja qoftë mbi të) thotë:
“Zoti e ka urdhëruar udhëheqësinë tonë dhe Ai e ka bërë një obligim dashurinë ndaj neve. Për Zotin, ne nuk themi asgjë nga dëshirat tona dhe as që bëjmë ndonjë veprim sipas dëshirave. Ne nuk themi tjetër përveç asaj që thotë Zoti ynë, i Gjithëfuqishmi dhe Lavdiploti.” 20
Atyre u është dhënë autoritet dhe Zoti u ka urdhëruar njerëzve t’u binden. Ata janë dëshmitari i njerëzimit, ata janë dera që çon në rrugën drejt Zotit, janë udhëzuesit drejt rrugës së Tij, mbrojtësit e diturisë së Tij, interpretuesit e shpalljes, shtyllat e mësimit të njëshmërisë dhe rojet e urtësisë së Zotit. Kur’ani u referohet atyre me fjalët në vijim:
Robër të lartësuar, që nuk flasin pa folur Ai dhe që veprojnë me urdhrat e Tij...(Kur’an 21:26-27)
Kjo është arsyeja përse Zoti u kërkon besimtarëve t’i duan, t’i kërkojnë dhe t’i ndjekin ata, duke iu bindur edhe urdhrave të tyre.
Miqësimi me ta, i cili është një detyrim për çdo musliman, sipas asaj që thotë Kur’ani, do t’i bënte besimtarët t’i përmbushnin detyrimet e tyre. Një dashuri e vërtetë, siç u përmend më sipër, e bën të dashuruarin të veprojë sipas dëshirave dhe vullnetit të të dashurit. Andaj, muslimanët mund të bëhen besimtarë të vërtetë duke e ndjekur shembullin e Ehl-i Bejtit të Profetit. Dhe kur të shihet, “pagesa” që besimtarët duhet t’ia bëjnë profetësisë si shpërblim për misionin profetik (shprehur në Kur’an 42:23), në fund u kthehet sërish atyre. Kjo është ajo që nënkupton vargu vijues kuranor:
Çfarëdo shpërblimi që të kem kërkuar prej juve është për veten tuaj. Shpërblimi im është tek Zoti dhe Ai është dëshmitar i gjithçkaje...(Kur’an 34:47)
Mund të arrijmë, pra, në përfundimin se dashuria në doktrinën shiite luan një rol shumë të madh, në mos edhe më të madhin, në krijimin e besimit tek njeriu, duke qenë njëherit edhe principi bashkues i universit të ideve fetare të tij. Deri tani kemi parë se ky princip krijon një përmbledhje të madhe idesh fetare, secila prej të cilave është e ndërlidhur me tjetrën. Është pikërisht kjo tërësi që e çon njeriun drejt një forme më të lartë të jetesës.
Principi i dashurisë e shpëton devotshmërinë fetare nga gjendja e pajetë dhe pa ndjenja, duke e frymëzuar atë me një shpirt të ri freskues. Ky është kuptimi i hadithit në vijim nga Profeti i Shenjtë (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij):
“O robër të Zotit! Le të jetë për hir të Zotit dashuria dhe urrejtja juaj, sepse pa këtë, askush nuk ka për ta arritur afërsinë (velajetin) me Zotin dhe askush nuk ka për ta ndjerë shijen e besimit, ndonse mund të bëjë shumë adhurime e të agjërojë shpesh.” 21
Këtë analizë do të doja ta përfundoj me një thënie të Imam Aliut (paqja qoftë mbi të):
“Vërtet më e e mira dhe më e bukura e gjërave në parajsë është dashuria ndaj Zotit, dashuria për hir të Zotit dhe madhërimi i Tij. Zoti i Gjithëfuqishëm dhe Lavdiplot ka thënë:
“Dhe e fundmja nga fjalët e tyre do të jetë: lëvdatat i takojnë Allahut, Zotit të botëve”(Kur’an 10:10) 22
1: Usul el-Kafi, libri mbi besimin dhe mohimin, kapitulli mbi dashurinë dhe urrejtjen për hir të Zotit, hadithi nr.6
2: Ibid, hadithi nr.5
3: Bihar el-Enver, libri mbi besimin dhe mohimin, kapitulli mbi dashurinë dhe urrejtjen për hir të Zotit
4: Tasnif Ghurer’ul-hikem ve durer el-kalim
5: El-Dejlami, “Irshad el-Kulub”, fq.226
6: Bihar’ul-Enver
7: El-Kafi, vëll.4, fq.54
8: Ihkak el-hakk, vëll.2, fq.555
9: Irshad el-Kulub, fq.226
10: Kur’an 33:6
11: Bihar’ul-Enver, vëll.27, fq.82
12: Ibid
13: Ibid. vëll.27, fq.79
14: Besimi në Islamin shiit, fq.36
15: Bihar’ul-Enver, vëll.27, fq.91
16: Bihar’ul-Enver, vëll.23, fq.233
17: Sefinet’ul-Bihar, vëll.1,fq.201
18: Bihar’ul-Enver, vëll.27, vëll.108
19: Usul el-Kafi, vëll.1, pjesa 2, fq.122
20: Bihar’ul-Enver, vëll.27, fq.102
21: Bihar’ul-Enver, vëll.27, fq.54
22: Bihar’ul-Enver, vëll.66, fq.251