PËRMBAJTJA:
Ç′do të thotë ′′gostia hyjnore′′?
Agjërimi i përgjithshëm
Agjërim i veçantë
Agjërim më i veçantë
Të dashuruarit e shpellës
1. Ç’do të thotë “gostia hyjnore”?
Në vargjet e Kur’anit të Shenjtë, Zoti i Gjithëfuqishëm përmendet me emra të ndryshëm. Ndonjëherë flitet për Të me përemrin “Huva” (Ai), si tek vargu i parë i kapitullit 112, ndonjëherë me emrin “Allah”, si tek vargu 2:255 dhe ndonjëherë me emrin “Rabb” (i Zoti), si tek vargu i dytë i kapitullit të parë të Kur’anit. Të gjithë këta emra manifestojnë një kuptim të caktuar, i cili po të anashkalohet, mund ta pengojë lexuesin nga të kuptuarit e mirëfilltë të vargut. Komentuesit më të shquar të Kur’anit gjithnjë kanë folur për këto finesa në veprat e tyre.1
Po kështu, edhe pjesëtarët e Ehl-i Bejtit, që janë mbrojtësit e Kur’anit dhe njohësit e thelbit të tij, përherë e kanë përdorur ndonjë emër të caktuar të Zotit për të nënkuptuar një cilësi të caktuar të Tij. Për shembull, në një hadith të përcjellë nga Profeti thuhet:
“Unë e kaloj natën pranë Zotit tim dhe është Ai që më ushqen e ma shuan etjen...”
Në këtë rast, fjala “Zoti” (ose i Zoti) im (arab.Rabb) është përdorur posaçërisht për ta nënkuptuar aspektin zotërues dhe sundues të Zotit, një vazhdimësi e të cilit është përsosja dhe edukimi i njeriut.
Mund të themi, pra, se ushqimi dhe pija e përmendur në këtë hadith duhet të jenë gjëra që janë në përshtatshmëri me pozitën e lartë të Profetit. Është e qartë se në rastin e tij flasim për një pozitë shumë sipërore, sepse rruga drejt Përsosmërisë Absolute nuk ka kufij dhe mbarim.
Dhe kur flitet për “gostinë e Zotit” (Dijafat Allah), është emri “Allah” ai që përdoret. Ky emër është emri gjithëpërfshirës i Zotit dhe mbase kjo është arsyeja përse ky emër është konsideruar edhe si “Emri më i madh” (el-ism el-a’zam). Rrënja e kësaj fjale është folja “alaha” (adhuroj) dhe kuptimi i saj është “i Adhuruari” ose “Ai që meriton të adhurohet”.
Ushqimi shpirtëror i muajit të Ramazanit, pra, është ajo që na bën neve adhurues të vërtetë të Zotit të Gjithëfuqishëm dhe pasqyrues të emrave të Tij të bukur në veten tonë. Në njërin nga fjalimet e tija, duke folur mbi këtë hollësi, Ajetollah Khomeini thotë: “Si mund ta shprehim vallë mirënjohjen tonë për këtë bekim të madh hyjnor, në të cilin gjithë popujt janë ftuar për të qenë mysafirë të Zotit dhe të të gjithë emrave të Tij...”2
Me fjalë të tjera, muaji i shenjtë i Ramazanit është për njeriun muaji i shndërrimit në “Abdullah” (rob i bindur i Zotit). Është muaji i mbathjes me moralin e Zotit e me ngjyrat hyjnore, siç thuhet edhe në Kur’an dhe në traditën e Profetit. Kur’ani thotë:
Është ngjyra e Zotit dhe ngyjra e kujt është vallë më e këndshme se ngjyra e Tij? Vetëm Atë e adhurojmë...(Kur’an 2:138)
Përcillet se Profeti (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) ka thënë:
“Mbathuni me moralin e Zotit!” 3
Në të vërtetë, njëra nga lutjet më të bukura që i kemi trashëguar nga Imam Muhammed Bakiri (paqja qoftë mbi të), është pikërisht “Dua el-Mubahilah”, në të cilën janë emrat e Zotit. Allame Tabatabai, njëri nga gnostikët më të shquar të kohëve të fundit, e theksonte gjithnjë recitimin e kësaj, sepse “në të nuk bëhet fjalë për njerëzit e parajsës”. Vlen të theksohen vargjet vijuese të kësaj lutjeje:
“Zoti im! E kërkoj prej Teje atë Shkëlqim që është më i Shkëlqyeshmi. Dhe çdo Shkëlqim i Yti është i shkëlqyeshëm. Zoti im! Ty të lutem për hir të tërë Shkëlqimit Tënd... Zoti im! E kërkoj prej Teje atë Madhështi Tënden që është më e Madhërishme. Por e madhërishme është çdo Madhështi e Jotja. Zoti im! Po të lutem për hir të gjithë Madhështisë Sate! 4
Ajetollah Hasanzadeh Amuli, në shkrimin e tij “Dritë mbi dritë”, duke i numëruar nevojat e të qenit i moralshëm dhe i kujdesshëm në prani të Zotit të Gjithëfuqishëm, thotë: “Morali në prani të Zotit nënkupton që të mos kërkosh asgjë tjetër veç Tij, sepse ky është adhurimi i njerëzve të lirë (ahrar) dhe i të dashuruarve (ahbab). Një lutje e tillë buron nga qëllimi i lartësuar i një robi të Zotit. Ata që janë poshtë kësaj pozite, i luten Zotit për nevojat e tyre sipas pozitës së ulët që kanë. Njëri nga mësuesit tanë (Zoti qoftë i kënaqur me të), gjithnjë na këshillonte t’i lexojmë lutjet si Dua el Seher (shënim: një emër tjetër i i Dua el-mubahilah) të Imam Bakirit, ku përmendet Shkëlqimi, Bukuria, Madhështia, Drita, Mëshira, Dituria dhe Shenjtëria e Zotit por ku s’përmenden fare huritë ose shërbetorët e parajsës. Në fund të fundit, nëse është e bukur parajsa, Krijuesi i saj është më i bukur akoma.
Përse e kërkon asketi parajsën?
Pse është i pakujdesshëm përballë Krijuesit të saj?5
Në një pjesë tjetër të po të njejtit shkrim (Dritë mbi dritë), ky gnostik e citon tekstin “Misbah el-Sharia”, një kryevepër në lidhje me fshehtësinë e adhurimit, e cila i mveshet Imam Sadikut (paqja qoftë mbi të). Në të, Imam Sadiku thotë:
“Vërtet e thirra Zotin dhe Ai u përgjigj. Atëherë unë e harrova dëshirën time sepse vëmendja që Ai ia kushton robit që e thërret Atë, është më madhështore se gjëja që robi mund ta kërkojë prej Tij, qoftë kjo edhe parajsa me bekimet e saja të përjetshme. Por askush përveç të diturve nuk i kupton adhuruesit, të dashuruarit në Zotin, gnostikët, ata robër të zgjedhur e të veçantë të Zotit.” 6
Mund të themi madje, se ngase Profeti (pqmtmft) ishte një manifestim i përsosur i një robi të bindur të Zotit, ky muaj (Ramazani) është edhe muaji i afrimit me të. Mistikët më të shquar kanë thënë qartë se Profeti i Shenjtë është një manifestim i Emrit më të Madh të Zotit (gjegjësisht “Allah”), që do të thotë se në të manifestohen të gjitha cilësitë hyjnore. Me fjalë të tjera, ai është një rob (arab. “abd”) i vërtetë i Zotit. Për këtë gjë dëshmojmë në çdo namaz tonin dhe themi: “Dëshmoj se Muhammedi është një rob i Zotit dhe i Dërguari i Tij.” Po kështu, edhe Imamët e Ehl-i Bejtit janë pasqyrime të cilësive të Zotit. Përcillet se Imam Aliu (paqja qoftë mbi të) ka thënë:
“Ne jemi emrat më të bukur të Zotit, me të cilat po t’i drejtohet Zotit njeriu, do të marrë përgjigje.” 7
Një thënie e ngjashme përcillet nga Imam Muhammed Bakiri (paqja qoftë mbi të), i cili thotë: “Ne jemi emrat më të bukur të Zotit. Pa na njohur neve, Zoti nuk e pranon asnjë vepër të robërve të Tij.” 8
Në një fjalim të tijin, në të cilin u drejtohej agjëruesve në një ditë të Ramazanit, Imam Aliu (paqja qoftë mbi të) tha:
“O ju që agjëroni! Kini kujdes për veprat tuaja sepse vërtet, në këtë muaj jeni mysafirë të Zotit tuaj. Kini kujdes për sjelljet tuaja gjatë natës e gjatë ditës, që pjesët e trupave tuaj të mos shfaqin mosbindje ndaj Zotit. Kini kujdes që të mos flini gjatë natës dhe të mos jeni të pakujdesshëm gjatë ditës, që ky muaj të mos mbarojë pa ua shkarkuar ngarkesën nga supet, të mos jeni nga humbësit kur të shpërblehen agjëruesit dhe të mos jeni nga të dëbuarit, kur ata të kënaqen me afërsinë e të Zotit të tyre...” 9
Në këtë thënie, mund të shohim se përdoret fjala “Rabb” (i Zoti), duke nënkuptuar se kjo ftesë e Zotit ka të bëjë me edukimin e qenies njerëzore dhe me arritjen e përsosmërisë nga ana e saj.
Nëse u hedhim një vështrim gjërave të detyrueshme dhe të këshillueshme gjatë këtij muaji të shenjtë, do të shohim se Zoti, falë mëshirës së Tij të pafundme, e bën një detyrim agjërimin për njerëzit dhe i stimulon ata që të bëjnë adhurim, në mënyrë që të mund ta vlerësojnë veten e tyre dhe ta fillojnë rrugëtimin drejt Zotit. Agjërimi i dobëson epshet shtazarake dhe me këtë, i mundëson njeriut të përqëndrohet në rrafshin shpirtëror.
Në fjalimin e sipërpërmendur, Imam Aliu (pqmt) na ndriçon me udhëzime që do të na mundësonin ta vlerësojmë ftesën hyjnore të muajit të shenjtë të Ramazanit dhe të përfitojmë prej saj. Shkurtimisht, ai na thotë që të jemi të kujdesshëm dhe të mos i kalojmë ditët në pakujdesi dhe netët në gjumë, sepse ato janë një mundësi për lartësimin e shpirtit tonë. Nëse nuk e vlerësojmë dot nivelin më të lartë të kësaj ftese, të cilën disa mistikë e quajnë “gostia”, duhet së paku të arrijmë t’i vlerësojmë nivelet më të ulta, të cilat nuk janë tjetër veçse faza përgatitore për nivelet e larta. Rruga drejt vlerësimit të mirëfilltë të niveleve të ndryshme të “gostisë hyjnore” është agjërimi. Megjithatë, janë nivelet e ndryshme të agjërimit që i përcaktojnë nivelet e ndryshme të “pranimit” pranë Zotit. Etika islame i rradhit agjërimet në tri kategori 10:
1. Agjërimi i përgjithshëm (Saum el-umum)
2. Agjërimi i veçantë (Saum el-husus)
3. Agjërimi më i veçantë (Saum’ul husus el-husus)
1: Kjo mund të shihet në komentimin e mrekullueshëm të Kur’anit “El-Mizan”, nga Allame Tabatabai
2: Sahifej-i Imam, vëll.18, fq.497
3: Sherh Dua el-Sabah, fq.87
4: Mefatih el-Xhinan (Çelësat e parajsës) fq. 184
5: Nur’un ala Nur (Dritë mbi dritë) fq.80
6: Nur’un ala Nur (Dritë mbi dritë) fq.81
7: Medinet el-Me’xhiz, vëll.1, fq.556
8: El-Mukhtasar, fq.129
9: Fada’il el-Ashhur el-Thelethe, fq.107-108
10: Shumë dijetarë të lëmisë së etikës e kanë përdorur këtë klasifikim. Ata që janë të njohur me letërsinë arabo-persiane, mund t’i referohen vëllimit të dytë të veprës “El-Mahaxhxha” të Fejz Kashaniut dhe veprës “Esrar el-hikem” (vëll.2, fq.568) të Mulla Hadi Sabzevariut.
2. Agjërimi i përgjithshëm
Agjërimi i përgjithshëm është agjërimi, i cili është një detyrim për gjithkë që i përmbush parakushtet e agjërimit. Në thelb, ky agjërim s’është tjetër veçse të qëndruarit larg ushqimit, pijes, marrëdhënies seksuale dhe atyre gjërave që sipas Ligjit hyjnor konsiderohen se e prishin agjërimin. Të abstenohet nga disa nevoja themelore të njeriut është vërtet një sfidë. Por rezultati i këtij veprimi është aq shpërblyes, sa mund ta përcaktojë shpëtimin përfundimtar të njeriut.
Ka një ligj universal që Zoti i Gjithëfuqishëm e përmend në Kur’an dhe i cili, edhe përkundër faktit se është i shkurtër, zbulon shumë kuptime. Pasi i lejon udhëtarit dhe të sëmurit të mos agjërojë në këtë muaj të shenjtë, duke u lejuar t’i agjërojnë ato ditë pasi të ketë mbaruar Ramazani, Zoti thotë:
Zoti dëshiron lehtësim për ju dhe jo vështirësi...(Kur’an 2:185)
Ndonse kjo fjali vjen pas një rasti specifik, duhet kuptuar se ajo vlen në çdo dimension të jetës njerëzore. Paqartësia në këtë rast mbetet në lidhje me pyetjen se çfarë është “jusr” (lehtësim) dhe në i ndjen edhe njeriu i shëndetshëm vështirësitë e urisë dhe etjes. Për t’i gjetur përgigje kësaj paqartësie, duhet ta shohim vargun në vijim:
Dhe me çdo vështirësi vjen lehtësimi.. Vërtet, me çdo vështirësi vjen lehtësimi...(Kur’an 94:5-6)
Shumë komentues të Kur’anit, duke e vlerësuar formën e sofistikuar gjuhësore të vargut, thonë se “vështirësia” është gjithnjë e ndërlidhur me dy lloje të lehtësimit: lehtësim në këtë botë dhe lehtësim në rrafshin e përtejmë. Ky lehtësim i dytë, për shkak të aftësisë sonë të kufizuar të perceptimit, nuk mund të kuptohet aq qartësisht, përveç prej njerëzve që kanë një vizion të thellë, si ai i përmendur në kapitullin “Kehf” (nr.50) të Kur’anit:
Ju ishit të pakujdesshëm përballë kësaj. Por sot ua hoqëm perden nga sytë dhe të qartë e keni vështrimin...(Kur’an 50:22)
Në disa hadithe thuhet qartë se parajsa mund të arrihet vetëm nëpërmjet vështirësive dhe dhimbjeve të adhurimit në këtë botë. Përcillet se Profeti (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) ka thënë: “Parajsa është e mbështjellur nga vështirësitë, ndërsa ferri nga dëshirat...”1
Në një thënie të përcjellë prej tij, Imam Aliu (pqmt) thotë:
“Betohem në Zotin se ai që agjëron në mesin tuaj, i shijon kopshtet e parajsës dhe ëngjëjt luten për suksesin e tij derisa ta përfundojë agjërimin.” 2
Vlen të theksohet se në thënien e mësipërme, Imam Aliu (pqmt) betohet kur flet për gjendjen e njeriut gjatë agjërimit. Shumë nga ata që sinqerisht agjërojnë, vërtet i shijojnë këto gjendje të parajsës teksa janë duke agjëruar, por perdet mbi sytë e tyre që nuk u lejojnë t’i shohin rrafshet më sipërore të ekzistencës, nuk u mundësojnë ta kuptojnë këtë të vërtetë. Sikur të ngrihen perdet, këta njerëz do ta dëshmonin këtë gjendje të lartësuar të veten, ndonse akoma janë në këtë botë.
Në hyrjen e antologjisë së tij “Shehrullah fi el-Kitab ve’l Sunna”, duke e shpjeguar llojin e gostisë hyjnore që besimtarët e shijojnë në muajin e shenjtë të Ramazanit, Muhammed Rejshahri citon nga vepra “El-Risalah el-mexhdije” e Shejh Riza el-Isfahaniut, ku ky i fundit shpjegon në lidhje me këtë gosti të Zotit për besimtarët. Në një pjesë të tij, thuhet:
“Kam dëgjuar shumë herë që një njeri tejet i afërt me mua përnga farefisnia (shënim: me shumë gjasa bëhet fjalë për babain e tij, që ishte një dijetar i shquar) të thotë: Isha i zënë me recitimin e të famshmes “Zijarat Eminallah” pranë varrezës së Imam Aliut në Nexhef. Kur e arrita vargun “...dhe janë gati gostitë për ata që kërkojnë të mirë prej Teje” dhe u përsiata në lidhje me kuptimin e tij, menjëherë u shfaq para meje një tryezë mbi të cilën kishte shumë lloje ushqimesh e pijesh dhe të cilat as që i kisha menduar ndonjëherë. Unë po haja prej tyre dhe gjatë kësaj, po mendoja në lidhje me një urdhër islam. Ishte një gjendje e çuditshme. Kjo është esenca e atij ushqimi që nuk e prish agjërimin...
Në vijim, El-Isfahaniu thotë:
Mos mendoni se shprehjet e këtij robi të Zotit janë si imagjinata e poetëve ose si idetë e tyre të kota të shqiptuara në gjendje kllapie (shat’hijjat) nga të ashtuquajtir sufinj. Unë nuk guxoj t’i tejkaloj kufijtë e Librit të Zotit dhe të Traditës (Sunnetit), ose të ndjek një rrugë që është ndryshe nga ajo që na ka sjellë dhe urdhëruar Zoti dhe i Dërguari i Tij. Ajo që nënkuptoj s’është tjetër veçse ajo që Zoti e thotë në vargun vijues: Dhe Zoti i tyre u dha të pinin një pije të pastër...(Kur’an 76:21) 3
Pra, edhe përkundër vështirësisë së qartë të agjërimit, lehtësimi që e shoqëron është i pashpjegueshëm. Ata që kanë një perceptim më të thellë, urinë e konsiderojnë “reja prej të cilës pikon bollshëm shiu i urtësisë”. Në kryeveprën e tij poetike të quajtur “Nibras el-Huda”, Mulla Hadi Sabzivariu thotë:
Dhe uria është re e shiut të urtisë...
1: Raudat el-Vaizin, vëll.2, fq.421
2: Mishkat el-Enver, fq.170
3: Shehrullah fi el-Kitab ve’l Sunna, fq.21
4: Nibras el-Huda, fq.236
3. Agjërimi i veçantë
Agjërimi i veçantë është një agjërim më kuptimplot se i pari. Në këtë nivel, agjëruesi jo vetëm që qëndron larg gjërave që duhet të mos kryhen gjatë agjërimit të përgjithshëm, por bën që edhe çdo pjesë e trupit të tij të agjërojë. Në të vërtetë, në disa hadithe shprehet qartë se pikërisht ky është agjërimi që pritet nga besimtarët.1 T’u hedhim një vështrim haditheve vijuese:
1. I Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) ka thënë:
“Sa shpesh ndodh që përfitimi i një agjëruesi të mos jetë tjetër veç urisë e etjes dhe sa shpesh ndodh që ai që ngrihet për të falur namaz, nuk përfiton tjetër veçse lodhje...”2
2. Imam Aliu (paqja qoftë mbi të) ka thënë:
“Agjërim do të thotë të qëndrosh larg nga veprimet e ndaluara, njësoj siç qëndron larg ushqimit dhe pijes.”3
3. Fatimeja (paqja qoftë mbi të) ka thënë:
“Ç’vlerë ka agjërimi i një njeriu, nëse nuk e ruan gjuhën, dëgjimin, vështrimin dhe pjesët e trupit të tij?” 4
4. Muhammed ibn Axhlani përcjell se Imam Xhaferi (paqja qoftë mbi të) ka thënë:
“Agjërimi s’do të thotë se njeriu duhet thjesht të mos hajë e të mos pijë. Kur agjëron, edhe veshët, sytë, gjuha, barku dhe pjesët e tua të turpshme duhet të agjërojnë. Duhet t’i ruash duart e pjesët e tua të turpshme dhe të heshtësh, përveç kur të kesh diçka të mirë për të thënë. Agjërim do të thotë gjithashtu të jesh i sjellshëm ndaj shërbetorit tënd. 5
5. Imam Zejn’ul-Abidini (paqja qoftë mbi të), në lutjen e tij me rastin e fillimit të muajit Ramazan, thoshte:
“Zoti im! Bekoje Muhammedin dhe familjen e tij! Na frymëzo me njohen e madhështisë së këtij muaji, me respektimin e paprekshmërisë së tij dhe me kujdesin kundrejt asaj që Ti e ke ndaluar gjatë tij. Na ndihmo të agjërojmë në këtë muaj duke i mbajtur pjesët e trupave tanë larg veprave që janë një mosbindje kundrejt Teje. Na ndihmo t’i përdorim ato për gjëra që të kënaqin Ty, të mos i përdorim veshët për të dëgjuar fjalë të kota dhe të mos ngutemi për t’i drejtuar sytë tanë drejt devijimit. Na ndihmo të mos e zgjasim dorën drejt të ndaluarës e të mos ecim me këmbët tona drejt saj! Na ndihmo që mjedisi ynë ta mbajë vetëm atë që Ti ke lejuar dhe gjuhët tona ta flasin vetëm atë që Ti na ke mësuar! Na ndihmo të mos ndërmarrim tjetër përveç asaj që na sjell më pranë shpërblimit Tënd dhe të mos merremi me tjetër përveç asaj që na mbron nga dënimi Yt! Pastroje agjërimin tonë nga mburrja e atyre që duan të krijojnë nam për veten, që të mos e bëjmë agjërimin për tjetërkë dhe as të mos kemi në të ndonjë qëllim tjetër përveç Teje! 6
1: Megjithatë, si një detyrim fetar, juristët muslimanë pajtohen me faktin se agjërimi i llojit të parë (agjërimi i përgjithshëm) është i mjaftueshëm. Por për ata që me adhurimin e tyre kërkohen të afrohen me Zotin, një agjërim i tillë i përgjithshëm s’do t’u mjaftonte, veçse për të shpëtuar nga detyrimi që kanë.
2: El-Ameli, fq.166
3: Ibid
4: Mustadrak el-Vesail, vëll.7, fq.366
5: Vasa’il el-Shia, vëll.10, fq.165
6: Sahife el-Sexhxhadijjeh, lutja 44, fq.143-144
4. Agjërimi më i veçantë
Niveli më i lartë i agjërimit është ndarja dhe largimi nga gjithçka tjetër veç Zotit. Çdo mendim, fjalë ose veprim gjatë këtij agjërimi, duhet të jetë për Zotin. Agjëruesi i këtij niveli nuk mjaftohet me kryerjen e dy niveleve të para të agjërimit por e ruan edhe zemrën e tij nga gjithçka tjetër veç Zotit. Mbase thënia në vijim e Imam Sadikut (paqja qoftë mbi të) flet pikërisht për këtë gjendje:
“Zemra është shtëpia e Zotit. Mos lejoni që dikush tjetër veç Tij të banojë në shtëpinë e Zotit.” 1
Rezultati i këtij lloji agjërimi është “parajsa e takimit hyjnor” (Xhennet’ul-Lika)2. Nëse përsiatemi në lidhje me lutjet që recitohen gjatë muajit të shenjtë të Ramazanit dhe përpiqemi të kuptojmë se drejt ç’gostie po ftohemi, do të shohim se pikërisht ky lloj agjërimi është ai për të cilin duhet të përpiqemi.
Në një fjalim të tijin para nxënësve të qendrës fetare të Nexhefit, Imam Khomeini e mbajti fjalimin në vijim:
“Dhe ndriçoji sytë e zemrës sonë me dritën e të parit Tënd, derisa vështrimi i zemrave tona ta grisë perden e dritë dhe të arrijë në Burimin e Madhështisë (Ma’din el-azamah)!” 3 Pikërisht “gostia e Zotit” është “burimi i madhështisë”. Zoti i Madhëruar e ka ftuar robin e Tij drejt këtij burimi të dritës dhe madhështisë. 4
Ai thotë gjithashtu:
Shpërblimi i këtij agjërimi është Zoti, sepse Ai ka thënë: “Agjërimi është për mua dhe Unë jam shpërblimi i tij”5 Asgjë tjetër nuk mund të jetë shpërblimi i një agjërimi të tillë. Kopshtet e parajsës nuk mund të jenë një shpërblim i denjë për këtë agjërim. Nëse njeriu mendon se agjërim do të thotë ta mbyllësh gojën përballë ushqimit por ta hapësh atë për thashetheme, nëse bën thashetheme deri në agim në shoqërinë e miqve të tij, në ato net kur ka kohë dhe mundësi, agjërimi i tij s’do të ketë kurrfarë ndikimi...”6
Në një pjesë tjetër, ai thotë:
Në këtë muaj të shenjtë, në të cilin jeni ftuar në gostinë hyjnore, nëse nuk përfitoni njohje (ma’rifah) në lidhje me Zotin e Gjithëfuqishëm ose në lidhje me veten tuaj, do të thotë se nuk keni marrë pjesë denjësisht në gostinë e Zotit dhe nuk keni arritur t’i përmbushni kushtet e agjërimit. 7
Aspiratat tona, pra, duhet të jenë të larta sepse duhet të përpiqemi për ta arritur atë pozitë që do të na mundësonte të merrnim pjesë në “gostinë hyjnore”. Tek lutja e Ebu Hamza Thumaliut, të cilën Imam Sexhxhadi ia mësoi këtij nxënësi të tij të zgjedhur, thuhet:
“Dhe dëshiroj të jem një mysafir pranë Teje...”8
Duhet patur parasysh se të qenit një mysafir pranë Zotit është shumë ndryshe nga të qenit një mysafir i rëndomtë. Në vargun e mësipërm, lutësi e kërkon njohjen që përfitohet vetëm “në afërsi të Zotit” (lada Allah). Thënë thjesht, lutësi nuk kërkon një njohuri dosido, por një njohuri që do të jetë e frymëzuar nga Zoti, e cila njihet edhe me emrin “el-ilm el-ladunni” dhe e cilas sipas Kur’anit, është një rezultat i virtytit dhe jo i mësimit nga një mësues.
Po t’i përdorim fjalët e Profetit (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij), është kjo një dritë që Zoti e ndez në zemrën e gjithsecilit që dëshiron ta udhëzojë.9 Sipas disa komentuesve të Kur’anit, kjo është dituria për të cilën flitet në vargun vijues:
Kinie droje Zoti dhe Zoti ka për t’ju mësuar. Vërtetë Zoti njeh çdo gjë...(Kur’an 2:282)
Dhe rruga drejt arritjes së “drojes” (takva) përballë Zotit, siç ka thënë qartë Kur’ani, është pikërisht agjërimi. Kur’ani thotë:
O ju që besuat! Agjërimi është caktuar edhe për ju, njësoj si për ata që erdhën para juve. Mbase do të ruheni... (Kur’an 2:183)
Agjërimi, pra, është një faktor që mund ta rafinojë shpirtin e njeriut aq shumë sa ai të konsiderohet se Zoti e ka mësuar.
Disa lutje na mësojnë që t’i kërkojmë Zotit të Gjithëfuqishëm që gjatë këtij muaji, të na gostisë në “parajsë”. Në njërën nga lutjet që këshillohet të lexohen gjatë kohës së agimit në muajin e shenjtë të Ramazanit, lutësi ia kërkon Zotit parajsën:
Dhe vërtet ti e ke bërë të detyrueshme që çdo mysafir të gostiset. Unë jam mysafiri Yt, andaj bëje parajsën një gosti timen o Dhënës i Parajsës, o Dhënës i Faljes! S’ka forcë e s’ka fuqi tjetër veç Teje... 10
Ka shumë mundësi që arsyeja përse në këtë lutje përmenden të dy emrat e shenjtë të Zotit “Dhënës i Parajsës” (Vahhab el-Xhenne) dhe “Dhënësi i Faljes” (Vahhab el-maghfire) është fakti se me kërkimin e parajsës, njeriu domosdo kërkon edhe shpëtim nga zjarri i ferrit. Me fjalë të tjera, këtu e kërkojmë të njejtin “ushqim” që e kërkojmë në rrethinën e shenjtë të Qabes gjatë rrotullimit të shtatë. Gjatë kësaj ceremonie thuhet:
“O Zot! Kjo është shtëpia Jote dhe ky rob është robi Yt. Ja ku qëndron një që prej Teje kërkon strehim nga zjarri i ferrit. O Zot! Në oborrin tënd jam ndalur, bëje faljen Tënde një gosti për mua!” 11
Në të vërtetë, në shumicën e lutjeve që këshillohet të recitohen gjatë muajit të shenjtë të Ramazanit, përmendet shumë qartë kërkimi i shpëtimit nga zjarri. Në një lutje shumë të famshme, të cilën e recitojmë pas çdo namazi, thuhet:
O i Madhëruar! O i Madh! O Bamirës! O Mëshirues! Më shpëto nga zjarri i ferrit! 12
Po kështu, gjatë adhurimeve të natës së Kadrit, këshillohet të hapet Kur’ani dhe të thuhet: “Në të është Emri Yt i Madh dhe Emrat e Tu më të bukur dhe ajo prej të cilës duhet të ketë droje njeriu e ajo prej të cilës duhet të shpresojë. Më bëj nga ata që shpëtojnë nga zjarri!”
Një pikë që duhet patur parasysh është se, ngase këto lutje burojnë nga mësues të pagabueshëm, parajsa e kërkuar nuk është ajo që e dëshiron besimtari i rëndomtë por diçka shumë përtej kësaj.
Mistikët e kanë klasifikuar parajsën në disa kategori, më e larta e të cilave është “Parajsa e afërsisë me Zotin” (Xhennet el-lika). Pikërisht kjo parajsë është kënaqësia e besimtarit të vërtetë. Hadithi në vijim flet pikërisht për këtë parajsë:
“Ka dy gëzime për atë që agjëron: një kur e përfundon agjërimin e tij dhe një tjetër kur ta takojë Zotin...”13
1: Bihar el Enver, vëll.70, fq.25
2: Disa teologë skolastikë, duke qenë të panjohur me të vërtetën e takimit me Zotin, kanë bërë interpretime të ndryshme të padobishme. Ajetollah Maliki Tebriziu, në shkrimin e tij mbi “Takimin me Zotin”, i kritikon këto mendime dhe thotë: “Ai që përpiqet të kuptojë me një mendje të pastër nga paqartësitë e jashtme, e cila zhytet në thellësi të çështjes dhe i sheh këto shprehje të ndryshme, do të bindej se kuptimi i takimit me Zotin nuk është fitimi i shpërblimit prej Tij, si hyrja në parajsë, ngrënia e frutave të parajsës ose shoqëria e hurive. “
3: Kjo është një reference e lutjes së njohur si “Munaxhat-Shabanije”. Shih “Lutja e muajit Sha’ban” tek Libraria Digjitale Dielli.
4: Xhihad-i Ekber, fq.45
5: Vlen të theksohet se kjo thënie është përkthyer në dy mënyra. Nga konteksti i fjalimit të Khomeinit, është e qartë se ai e përdor në kuptimin “Unë jam shpërblimi i tij” (..ve ena uxhza bihi), përkundër versionit “Unë ia fal shpërblimin” (ve ena axhzi bihi). Edhe disa dijetarë të tjerë si Mulla Hadi Sabzevariu tek “Esrar el-Hikem” dhe Shuxhaiu tek “Makalat” (vëll.3, fq.127) e kanë përdorur këtë version. Sido që të jetë, të dy kuptimet janë të sakta.
6: Xhihad-i Ekber, fq.44
7: Xhihad-i Ekber, fq.39
8: Mefatih’ul-Xhinan, fq.194
9: El-Mahaxhat el-Bejda, vëll.5, fq.45
10: Mefatih’ul-Xhinan, fq.201
11: El-Mahaxhat el-Bejda vëll.2, fq.171
12: Mefatih’ul-Xhinan fq.176
13: Mefatih’ul-Xhinan fq.225
14: El-Mahaxhat el-Bejda vëll.2, fq.122
5. Të dashuruarit e shpellës
SHËNIM: Me shprehjen “të dashuruarit e shpellës”, këtu nënkuptohen “banorët e shpellës” (ashab’ul-kehf), tregimi i të cilëve përcillet në kapitullin e 18-të të Kur’anit. Flitet për disa djelmosha të rinj besimtarë, të cilët për t’u larguar nga populli i tyre jobesimtar dhe për ta ruajtur besimin e tyre, strehohen në një shpellë, në të cilin Zoti i bën të flenë për 309 vite dhe më pas i zgjon sërish. Lexuesi këshillohet ta lexojë kapitullin e tetëmbëdhjetë të Kur’anit, ndërmjet vargjeve 9 dhe 26.
Ndonjëherë, i Dashuri i fton të dashuruarit e tij në “gosti” dhe i mban për një kohë të gjatë në një gjendje “bashkimi”, në të cilën nuk shihet tjetër gjë përveç të Dashurit, ndërkohë që egoja humbet e gjitha. Sipas disa mistikëve më në zë, si Ajetollah Shahabadi për shembull, njerëzit e shpellës e patën këtë privilegj. Në vëllimin e dytë të veprës së tij “Reshahat el-Maarif” që është një përmbledhje e mësimeve të tija, duke i përshkruar ata që janë pranë Zotit (mukarrabun), thotë:
Një grup nga mesi i njerëzve që janë afër Zotit, të mbathur me rrobat e “jetesës në Zotin” (beka billah) brenda botës së asgjësimit (fena), jetojnë për t’i përsosur njerëzit e tjerë. Ndërkohë, disa të tjerë që janë në rrugën e përpjekjes shpirtërore, janë të magjepsur nga tërheqësia e Zotit (xhadhbe)1 dhe si në rastin e banorëve të shpellës, e humbin vetëdijen për veten e tyre. Nga dashuria e jashtëzakonshme për Zotin, ata qëndruan treqind e nëntë vite në atë gjendje dhe Zoti i tyre ua ruajti trupin, derisa dëshiroi që t’i riktheheshin gjendjes së tyre të mëparshme. Ky është niveli i “velajetit” dhe i afërsisë së plotë me Zotin.2
Këta njerëz, ndonse ishin aktivë në shoqëritë e tyre, ishin aq të ngritur shpirtërisht, sa u kapluan nga bukuria e Zotit për më shumë se treqind vjet, në një gjendje ku nuk shihnin gjë tjetër veç Tij dhe e kishin humbur vetëdijen për veten e tyre.
Disa gnostikë, ndër të cilët edhe Ajetollah Khomeini, kanë thënë se në këtë gjendje, nuk mbetet asnjë gjurmë nga “gostia” sepse nuk ka më as mysafir dhe as gosti. Në atë gjendje mbetet vetëm Nikoqiri. Mbetet vetëm Ai që “është” në të vërtetë. Në një fjalim të tij, Ajetollah Khomeini thotë:
“Që nga Profeti i Shenjtë dhe deri tek Imami i Kohës, të gjithë kishin frikë të mos mëkatonin. Por mëkati i këtyre njerëzve nuk ishte si mëkati ynë i rëndomtë. Ata ishin të vetëdijshëm për një madhështi aq të jashtëzakonshme, sa do të ishte një mëkat t’i kushtonin vëmendje botës së shumësisë (pluralitetit).
Përcillet se Imam Sexhxhadi e recitonte deri në mëngjes lutjen në vijim:
“Zoti im! Të përgjërohem të më shpëtosh nga shtëpia e mashtrimit e të më ndihmosh të kthehem në trojet e lumturisë. Më fal fuqi të vdes para se të më merret shpirti!”3
Kjo është një çështje e rëndësishme. Kur e gjejnë veten para Madhështisë së Zotit, ata shohin se vetë nuk janë asgjë dhe se nuk kanë asgjë të veten. Kjo është e vërteta. Nuk ekziston tjetërkush dhe tjetër gjë përveç Zotit. Kur ata përqëndroheshin në rrafshin e shumësisë, edhe sikur të ishte me urdhrin e Zotit, e konsideronin veten në mëkat. Kjo është arsyeja përse përcillet nga Profeti thënia në vijim:
“Që të mos zërë ndryshk zemra ime, unë i kërkoj falje Zotit tim shtatëdhjetë herë në ditë.” 4
Pozita e tij ishte shumë më e ndryshme se pozita jonë. Njerëzit e tillë përfituan nga “gostia hyjnore” dhe u ngritën edhe përtej kësaj. Ata ishin në “gostinë hyjnore” dhe ngase duke qenë në praninë e Zotit të tyre, duhej njëkohësisht edhe t’i ftonin njerëzit drejt të vërtetës, ndodhte që të ndjenin turbullira në zemër. Për ta, përqëndrimi i vëmendjes tek manifestimet e Zotit dhe largimi i vëmendjes nga bota e padukshme drejt asaj të dukshmes (pavarësisht se atë nuk e shihnin ndryshe veçse si një manifestim të hyjnores), ishte një mëkat i madh.
Ngase “e padukshmja” (ghajb) që ata kërkojnë është “lidhja e përsosur me Zotin”, çasti kur i kushtojnë vëmendje ndonjërit nga manifestimet e Zotit, është një mëkat për ta. Kjo është ajo që Imam Sexhxhadi konsideron “shtëpi e mashtrimit”. Edhe përqëndrimi i vëmendjes në botën ëngjëllore konsiderohet për ta një “shtëpi e mashtrimit”. Po kështu, edhe përqëndrimi në botën sipër saj. Për miqtë e përsosur të Zotit, veprimi i duhur është përqëndrimi vetëm tek Zoti i Gjithëfuqishëm, në mënyrë që të mos ketë më kurrfarë “gostie” në dukje. Në atë nivel, nuk ekziston më gostia hyjnore...” 5
1: Përcillet se disa mistikë muslimanë binin në gjendje të tilla “kllapie” për një kohë prej disa ditësh dhe pastaj zgjoheshin sërish në këtë botë të shumësisë.
2: Mësime nga Ajetollah Mirza Muhammed Ali Shahabad, “Reshahat el-Mearif, vëll.2, fq.9-10
3: Mefatih’ul-Xhinan, fq.236
4: Çehel Hadith, fq.342
5: Sahifej-i Imam, vëll.20, fq.267-269
FUND