NXJERRJA DHE PASTRIMI I BURIMEV'E KULTURORE

Zonja dhe Zotërinj: pasi shumica nga ju jetoni në qytete, detyra dhe funksionet kryesore të të cilëve janë nxjerrja (shfrytëzimi) dhe pastrimi (fisnikërimi) i burimeve materiale, sonte do të kisha dashur të flas për nxjerrjen (shfrytëzimin) dhe pastrimin e burimeve kulturore. Pasi një popull dhe një shoqëri posedojnë burime ekonomike, të pasura me energji, por të pavlefshme kur janë të papërpunuara, ata po ashtu posedojnë edhe burime të mëdha kulturore dhe shpirtërore, të cilat janë mbledhur gjatë gjithë historisë. Një popull i paditur dhe jokompetent nuk do të reagojë ndaj një pasurie të tillë, që është në gjendje ta kënaqë njeriun, por megjithatë, njerëzit e tij do të mbeten injorantë, do të stagnojnë dhe do të jenë të demoralizuar. Në kohën tonë dimë për shumë popuj në Azi e në Afrikë, që kanë burime kulturore të gjera e të pasura, por janë të stereotipizuara si të prapambetura, injorante, shpirtërisht dhe moralisht të korruptuara. Ekziston një marrëdhënie (vijë e përbashkët) në mes burimeve kulturore dhe ekonomike të një populli. Me një fjalë, një gjeneratë, e cila përpiqet t'i zgjedh problemet e saj ekonomike dhe kulturoshpirtërore, dhe ta transformojë shoqërinë e saj në shoqëri progrësive dhe kreative, duhet të posedojë një vetëdije historike dhe kulturore, por njëkohësisht edhe një dituri tekniko- shkencore.

Kjo nuk do të thotë se nga kjo duhet të dalë menjëherë një shoqëri më progresive. Në realitet, ajo duhet të posedojë një përvojë të pavarur, dhe parime e virtyte origjinale, me një detyrë të re drejt qëllimeve të saj.

Në vitet e fundit, gjenaratat e ngritura të Azisë dhe të Afrikës kanë ardhur në kontakt direkt me shkollat filozofike, kulturore dhe shpirtërore të Evropës. Në të kaluarën (p.sh. në shekullin e nëntëmbëdhjetë) kur një aziatik i arsimuar kthehej prej Evrope; ai vetëm duke iu rikthyer kujtesës së tij do të pranonte çkado që t'i thonin njerëzit. Ky ishte lloji i vetëm i lidhjes ndërmjet aziatikëve dhe evropianëve. Megjithatë, sot, mendimtarët e lirë aziatikë dhe afrikanë janë mjaft të njoftuar me Evropën; gjë që i përkushtohet klasës së sotme të arsimuar, marrëdhënieve bilaterale, ngritjes së vetëdijes kulturore, si dhe afërsisë me aspektet e ndryshme të kulturës evropiane. Ky grusht mendimtarëve të lirë lindorë më të vet-vetëdijshëm për vetveten, i bëri më të vetëdijshëm për kulturën dhe për vlerat shpirtërore të tyre. Aia e kanë kuptuar se përveç faktit se posedojnë kultura të mëdha dhe të pasura prej të cilave shpërthen spiritualiteti, filozofia dhe dituria e jetës, janë aqë të pasur me një kulturë varfërie (për arsye të tjetërsimit qysh nga rrënjët e tyre), sa që i kanë gojët e hapura për çdo "kafshim" kulturor evropian. Krenaria e vetme e këtyre njerëzve është të mësojnë kolokvializma, ide dhe shprehje të shekujve XVIII, XIX ose XX; që vijnë nga mendimtarët evropianë, dhe t'i çojnë ato në shtëpi si suvenirë. Kur i hapim paketat e suvenirëve të dërguara nga këto "mjete transportuese" (të njohur nga masat si mendimtarë të lirë), që të kontrollojmë stilin dhe idetë, do të shohim se brendia nuk ka asgjë të përbashkët me mizoritë, dhembjet dhe fatin tonë. Është fakt se një njeri, që vjen nga Lindja vuan nga uria, dhe një njeri që vjen nga Perëndimi vuan nga një stomak i mbushur. Sipas kësaj, ajo që e thotë i dyti nuk ka ndonjë rëndësi për të parin, edhe pse në atmosferën e tyre perëndimore ato janë korrekte dhe kuptimplota. Megjithatë, pasi këto ide transformohen në një atmosferë tjetër, bëhen të pakuptimta, përveç për ata të cilët duan të tregohen.

E kam studiuar ekzistencializmin, dhe besoj se e njoh sadopak. E shoh ekzistencializmin në formën e tij filozofike dhe shpirtërore, dhe si një art; që është vetëdija njerëzore më e shkëlqyer në Evropën industriale dhe Perëndimin materialist. Por, për fat të keq, po shoh se mendimtarët e lirë aziatikë dhe afrikanë, duke ditur për pasuritë e tyre të lindura historike dhe shpirtërore dhe duke ditur vetëm një gjuhë perëndimare, e kanë dërguar atë te vendlindja e tyre - shumë shpesh duke e paraqitur atë si një fenomen të ri. Po t'i arralizojmë "suvenirët", do të shohim se ajo që ishte; revolucion ekzistencialist i shekullit XIX,në epokën e Kjerkegardit, e cila sundonte në Perëndim. Deri në këtë pikë ështëmirë, por po ti krahasojmë me përvojat shpirtërore të Lindjes, ato janë mësime shumë elementare dhe fillestare. Ankthi, i cili ishte shpirti më themelor i ekzisencializmit në një qind vitet e kaluara (tjetërsimi i njeriut nga bota matreale; ankthi që del si rezultat i papërgjegjësisë dhe paaftësisë për ta gjetur drejtimin dhe rrugën e saktë), e përbëjnë esencën e problemeve themelore të ekzistencializmit. Mund të shohim se problemet e tilla janë të lehta si „mësimii alfabetit“ në teozofin lindore. Ato kanë ekzistuar në Laocenë, Budizëm dhe në teozofinë Islame para shumë kohësh; kemi patur një përvoj të pasur për fusha të tilla. Për fat të keq, për shembull, shohim se një mendimtarëi lirë Iranian shkon në Evropë pa ditur gjë për fenë Islame dhe për historinë e tij; përveç atyre gjërave të cilat i ka mësuar nga „nëë mesme dhe në seminaret fetare. Për shembull, ky mendimtar i lirë shkon në Evropë dhe mëson se Srtiri flet për „Choisir“ që është determinizimi dhe vullneti ynë i lirë në persishte. Determinizimi dhe vullneti i lirë gjithmonë kanë qenë në përdorim e sipër në kulturën tonë, posaçërishtë në shkrimet filozofike, shpirtërore dhe teozofike të kulturës Islame. Megjithatë, pasi ky mendimiar i lirë ishte i pavetëdijshëm për ekzistencën e tyre, para se të shkojë në Evropë, mendon se na ofron diçka të re! Shumica e ideve që na vijnë nga Evropa, na ngjajnë me fatin e fjalës "Elmas". "Mas" (diamant - në gjuhën persishte), është një fjalë persiane që shkoi në Arabi, ku arabët i shtuan një "EI". Kjo fjalë mbeti për një kohë në Arabi, e pastaj përsëri erdhi në Iran. Shkrimtarët dhe mendimtarët tanë të asaj kohe që shkruanin arabisht, e harruan parashtesën "El", të cilën e kishin shtuar arabët. Megjithatë, arabët për së dyti e huazuan fjalën elmas dhe i shtuan një "El" tjetër. Sipas kësaj, tani kjo fjalë është "Elmas" në Iran, e "EI-elmas" në Arabi!

Problemet shkencore ndjekin një vazhdë të sigurt dhe precize, ndaj nuk ka dyshim se shkenca e shekullit XX ka përparuar më tepër se ajo e shekullit XIX. Është po ashtu fakt se Evropa është më përpara se Lindja në fushat e ndryshme shkencore, por nuk mund t'i krahasojmë problemet morale e shpirtërore me kalimin e kohës si një progresion konstant. Ta marrim diskutimin ndërmjet Volterit dhe Rusosë; i pari ishte për shoqërinë, qytetërimin dhe urbanizmin, kurse i dyti mendonte se, pasi qytetet e transformojnë njeriun, duhet t'i kthehemi individualizmit, shpirtit dhe natyrës. Natyrisht, diskutimi në mes këtyre të dyve, që është i thellë dhe kuptimplotë, po ashtu u bë edhe ndërmjet Laocesë dhe Konfuçies, në shekullin V dhe VI para erës sonë. Mirëpo, mendimtarët e lirë të Kinës, Të Iranit (duke përfshirë këtu edhe vetveten), as që e njofin Laocenë e as nuk e dinë se ç'ka thënë Konfuçie; të gjithë ne këta i shikojmë si profetë dhe burime të pashtershme. Posa t'ia fillojnë diskutimet për Konfuçien dhe Laocenë, mendimtarët e sotëm lindorë e paramendojnë veten si themelues të mënyrave të ndryshme të të qiturit fall. Sipas këtyre njerëzve, nuk duhet t'i përmendim Konfuçien dhe Laocenë, sepse kjo do të ishte bestytni, dhe se kthimi në të kaluarën është shpallur si reaksion. Të njëjtët mendimtarë të lirë, me kryelartësi tregojnë për konfliktin ndërmjet Volterit dhe Rusosë si një zbulim intelektual i shkëlqyer dhe si një kulminacion i mendimit të sotëm njerëzor. Megjithatë, pasi ata nuk e njohin vetveten, nuk janë të vetëdijshëm se ajo që po ndodh ndërmjet Volterit dhe Rusosë, është një pjesë e vogël e debatit ndërmjet Konfuçies dhe Laocesë të tyre.

Mund të shohim se ekziston një përputhje e saktë në mes fatit ekonomik dhe atij shpirtëror në Lindje. Siç edhe përmendëm më parë, një popull që nuk është i aftë t'i rregullojë burimet e veta materiale mbetet i urët, pavarësisht se sa i pasur është ai. Në të njëjtën mënyrë, nëse një popull nuk mund t'i dijë burimet e veta kulturore dhe shpirtërore, dhe është i paaftë për t'i nxjerrur, për t'i fisnikëruar, dhe për t'i kthyer ato në energji do të mbetet injorant dhe i prapambetur nëse vetëm rri ulur mbi vendet e shumta burimore kulturore dhe shpirtërore. Një Iloj i ngjashëm i përputhjes (afrisë) ekziston midis rolit të burimeve kulturore dhe materiale me fatin e shoqërisë. Do të thotë, ata që nuk janë të aftë t'i përdorin burimet e tyre, duhet t'i zgjasin duart për huazime nga të huajt. Mund të shohim se Evropa e vetëdijshme, që na njeh më mirë se sa ne atë, i përdor burimet tona kulturore dhe shpirtërore, dhe ngrit shkolla të reja të mendimev dhe të ideve. Pasi nuk jemi të vlefshëm për një përdorim të vetëdijshëm të burimeve tona shpirtërore, mendimtarët tanë të lirë duhet të lusin për ato; dha asnjëherë nuk u kujtohet mendimtarëve të lirë se ajo që ata e fitojnë është lënda e tyre e përpunuar. Pasi ata nuk qenë në gjendje t'i përdorin burimet e tyre, akuzohen për sjellje shtazarake, injorance, varfëri spirtërore, morale dhe materiale. Sipas Kësaj, pasi Lindja përpiqet t'i shfrytëzoj burimet e saja matëriale të papërpunuara - duke u mësuar t'i nxjer ato - me qëllim ta shpëtojë vetveten nga varfëria; të njëjtën gjë ajo duhet ta bëjë edhe me rezervuaret kulturore Me nxjerrjen dhe fisnikërirnin e burimeve kulturare ajo duhet të fitojë një qetësi shirtërore; dhe përveç asaj, edhe një Iëvizje dhe kreativitet shpirtërore. Pasi lindja mundohet ta furnizojë veten me burimet e mjaftueshme të saj, dhe: përpiqet të bëhet e pavarur sa i përket rezervareve ekonomike në mënyrë që të mos i konsumojë të mirat evropiane duke e përderur vet dijen e njëjt, ajo duhet po ahtu të përpiqet të bëhet e pavarur rëga prodhimet perëndimore shpirtërore, dhe më në fund të fitojë një pavarësi shpirtërore dhe morale.

E pamundur është të mbërrihet deri te një pavarësi ekonomike pa pasur një pavarësi shpirtërore; dhe anasjelltas. Këto dy elemente varen nga njëri- tjetri dhe e plotësojnë njëri-tjetrin. Në mënyrë që të kemi një karakter të pavarur në sferën materiale, sociale dhe ekonomike, duhet të zhviliojmë një vet?dije të pavarur përpara Perëndimit, dhe anasjelltas. Si ta bëjmë këtë, dhe në çfarë mënyre? Është mjaft e qartë. Duhet ta dimë se mësuesi më i mirë për ta kthyer dhe për ta pasur karakterin nacional e pavarësinë e një individi është armiku (ose armiqtë), të cilët na robërojnë pasurinë dhe karakterin nacional. Sipas kësaj, duhet të zhviilojmë një vetëdije se në ç'mënyrë Perëndimi po na grabit dhe po na shfrytëzon burimet kulturore dhe materiale; e si pasojë, po ushtron një gjeneratë nga Lindja, e cila e ka humbur mundësinë e shfrytëzimit të pasurive të saja të mëdha të të menduarit, të etikës, të shpirtit dhe kulturës. Në realitet, ne, dalëngadalë, po tjetërsohemi nga këto burime. Duhet t'i analizoj;më hapat që po i ndërmerr Perëndimi, si dhe rrietodat, dhe strategjitë që i përdor për t'i arritur qëllimet e tij në Perëndim në atë masë që e ka akuzuar Lindjen e madhe, origjinën, djepin dhe burimin e civilizimit të njeriut perëndimar; për shtazëri, prapamkoeturi dhe korrupsion. Menjëherë pasi t'i studiojmë dhe t'i gjejmë gjurmët nëpër të cilët Perëndimi ka hyrë nëpër takat tona, do të mund t'i gjurmojmë ato përsëri dhe t'i kthehemi origjinës.

Njëra nga fatkeqësitë tona është se nuk i njohim këto shtete dhe këta mendimtarë të cilët kanë "dhembje" njësoj si ne, dhe kanë nevoja të ngjashme, e po ashtu kanë një histori, rrethana dhe kushte identike si tonat, në mënyrë që t'i japin sofucionet e tyre për problemet tona. Njohim mendimtarë, të cilët, duke supozuar se mendimi i tyre është i saktë dhe se solucionet e tyre janë adekuate; por, prej tyre s'kemi dobi. Në vend që t'i njohim mendimtarët e mëdhenj afrikanë dhe aziatikë të shekullit të sotëm, të cilët kanë gjetur solucione për vetëdijen e tyre nacionaie dhe universale, me një entuziazëm të madh, ne harxhojmë energjinë dhe bëjmë përpjekje që të njohim njerëz të tillë siç janë Brehti dhe Beketi, që s'kanë asgjë të përbashkët me kushtet tona. Po të isha gjerman, do ta kisha dashur Brehtin, por pasi jam një iranian, nuk mund ta kuptojë dhe nuk mund të'dijë se në çfarë pikëpamje mund të më ndihmojë. Fakt është se preskripcioni i Brehtit është ilaç për dhembjen time: ai ka një problem neurologjik, por unë kam dhembje barku. Përveç asaj, ai ka përjetuar dy luftëra botërore dhe tre shekuj të mekanizmit, mirëpo, unë nuk e di se ç'është një luftë botërore e as së ç'është një mekanizëm e borgjezi. Sipas kësaj, unë nuk kam ndonjë dobi nga filozofia e tij. Ankthi {anksioziteti) im është i mbushur pothuajse gjer në fund për në dimër, për punën time në të ardhmen dhe për rritjen e fëmijës tim; kurse ankthi i tij është ekzistencial. Ai e pyet vetveten: "Cili është roli im në të gjithë botën?" Ai ka ardhur deri te një pikë ku është i sigurt në të gjitha aspektet, dhe tani ka rënë në konflikt me ekzistencën e tij personale. Ende jemi pa rrobe dhe pa thëngjill për t'u ngrohur, por ai mendon vetëm për "vetveten" e tij. Sipas kësaj, sëmundja e tij ndryshon nga ajo imja. Kur kërkojmë ndonjë shkrimtar apo mendimtar, duhet t'i kërkojmë ata individë, dhembjet, historia, kultura dhe fatet e të cilëve janë identike me ato tonat. Do të isha i kënaqur po ta njihnim Kateb Jasinin në vend të Brehtit, ose Omer Ozganin, Franc Fanonin dhe Aime Çezirin në vend të Sartrit dhe Kamysë. Derisa nuk e njohim vetveten deri në atë masë që i njohim plotësisht mendimtarët e lirë perëndimorë, në të njëjtën masë do të jemi të tjetërsuar nga vetvetja. Ata të cilët sinqerisht dhe në mënyrë të ndershme i njollosin mendimtarët e lirë lindorë me probleme ekzistenciale, sociale, kulturore, dhe filozofike të njerëzve perëndimorë pas Luftës së Dytë Botërore, dhe në to krijojnë një subjektivitet ekstrem për problemet evropiane dhe për shkollat progresive të Perëndimit, jo vetëm që do t'i ndajnë popujt lindorë nga mendimtarët e tyre të lirë, nga misioni i tyre subjektiv dhe nga realiteti ekzistues me të cilin ata konfrontohen, por po ashtu ata do ta ndryshajnë vetveten në elemente korruptuese dhe gënjeshtare.

Çka i ka bërë Perëndimi Lindjes, që kjo e fundit të tjetërsohet dhe të bëhet e paaftë për t'i shfrytëzuar burimet e saj materiaie? Është mjaft e qartë se Omer Mevludi (njëri ndër mendimtarët më të mëdhenj afrikanë) thotë: "Me qëllim që ta shndërrosh njeriun në një krijesë servile, dëgjuese dhe besimtare, duhet t'ia heqësh personalitetin, për arsye se deri sa ai ka karakter ai nuk mund të jetë shërbetor. Me qëllim që t'i merret mjaft një populli, duhet ose t'i merren ndjenjat njerëzore ose t'i dobësohen. Derisa njeriu nga Lindja ndjen se është i pavarur, bujar, dhe i vlefshëm, atëherë asnjëherë nuk do ta lëvizë bishtin për një kafshim Perëndimor".

Një shok imi që njihte një gjykatës, një herë më tregonte për përvojën e tij në gjyqin suprem iranian, në këtë mënyrë:

"Ky gjykatës ishte shok imi. Ishte një individ parimor, etik, dhe gojëmbël. Një herë kur u ula pranë tij ta pyes se si është, sollën brenda një njeri të akuzuar për "diçka". Ai ishte po ashtu plotë respekt, i matur dhe individ i ndershëm. Hyri brenda, e hoqi kapelën, dhe pyeti a mund të ulej. Ai ishte aq i sjellshëm sa që unë spon tanisht desh u ngrita në këmbë kërcimthi. Por, papritmas gjykatësi, i cili deri në atë moment qe i qatë, i mirë dhe i sjellshëm, e humbi kontrollin, eksplodoi dhe i hodhi të akuzuarit ca fjalë të papëlqyeshme: "Hupu! Ky ..... njeri i ndyrë don të ulet pranë meje! Kush të tha të ulesh këtu? Rri atje!" I akuzuari u çudit për së tepërmi! U shtangua dhe u afrua, duke ndejtur pranë qjykatësit. Po sa mundohej ta çilte gojën, gjykatësi përsëri do të shqetësohej dhe do të fliste fjalë të papëlqyeshme: "Dëgjomë ti mua! Ti nuk je qenie njerëzore që të mund të flasësh! Ti je një trup plotë me fëlliqësira siç ishin edhe gjyshërit e tu. Hupu!' Më në fund, i akuzuari u përzu jashtë dhomës. Unë qesh tejet i shqetësuar dhe i ngulitur në vendin ku isha ulur. E pyeta gjykatësin: "Pse njeriu i fuqisë sate do t'ia kishte bërë gjithë këtë një të akuzuari? Nuk duhet sjellur në atë mënyrë". Gjykatësi u përgjegj: "Siç po e sheh këtu kam në dosie një dokument me një enigmë të pazgjidhur, solucioni i së cilës varet nga ajo që do ta thotë ky njeri. Nëse ai tregon vetëm një gjë, gjithçka do të bëhet e qartë. Por, pasi është njeri i njohur dhe i nderuar në shoqërinë e tij, nuk do të dojë të flasë. Në shoqërinë e tij çdokush i beson atij, kështu që ajo që do të thotë ai do t'ia dëmtojë karakterin. Në mënyrë që ta mbrojë karakterin e tij ai nuk do të flasë edhe po ta vrasësh. E vetmja mënyrë që ta detyrosh të flasë është t'ia shkatërrosh karakierin. Ai duhet të ndjejë se nuk është asgjë, e tek atëherë kur i vjen momenti me të mund të bësh ç'të duash."

Sordelli është një ndër mendimtarët dhe shkrimtarët më të mëdhenj afrikanë. Ky është njëri ndër individët; të cilët duhet të përpiqemi t'i njohim më tepër se sa Sartrin. Ai thotë: „Në marrëdhëniet midis dy qenieve njerëzore, si dhe në ato midis dy shoqërive; po ashtu edhe në marrëdhëniet në mes Lindjes dhe Perëndimit, ekziston një kontradiktë, një dialektikë. Si? Analizoni dialektikën midis nënës dhe fëmijës. Nëna e urren fëmijën, e rreh, e mohon dhe e refuzon. Fëmija në anën tjetër, me qëllim që të bëhet imun ndaj të gjitha torturave, përsëri i afrohet nënës. Ai kthehet te prehri (pëqiri) i nënës, kurse nëna e pranon atë. Përse? Për arsye se ai s'ëshië më i keq, ai rri me nënën, ai është pjesë e nënës, dhe i është kthyer asaj. Duke vepruar kështu, fëmija e mohon karakterin e saj fillestar, atë që e shqetësoi nënën: "Nuk do të të dëgjoj. Nuk më intereson se ç'thua". Por, pasi fëmija deshi të jetë imun nga këto efekte negative, iu kthye nënës së vet".

Siç mund të shihet në marrëdhënien dialektike, fëmija qe dëbuar nga nëna; por në ndërkohë, me qëllim që t'i përgjigjet kësaj mërie, ai kthehet përsëri te nëna. Kjo i ngjan marrëdhënies ndërrmjet dy qenieve njerëzore, dy shoqërive ose marrëdhënieve ndërmjet Lindjes dhe Perëndimit. Kjo është dialeatika Sordelliane; superiorja përkundër asaj inferiores, Perëndimit kundër Lindjes, si dhe e bardha përkundër të zezës.

Ernest Renani, njëri ndër antropologët shpirtëror dhe moral më të mëdhenj në botë, thotë edhe pakuptimësi të tilla si p.sh.: "Raca shpirtërore e njeriut është raca Veriore dhe Perëndimore".

Po këtë dukuri e kam vërejtur në universitete të tilla siç është Sarbona e Parisit. Në shekullin e njëzetë, një far M.D. e shkruan disertacionin me temën e qelizave të të zinjve përkundër atyre të të bardhëve. Një grup i profesorëve të famshëm botërorë ia ofroi titullin e duhur, pasi ai ka përdëftuar se qelizat e trurit në korteksin e njeriut të zi janë më të pakta ndaj atyre të të bardhit; ose se kthesa e bishtit në qelizën e të ziut është më e shkurtër se ajo e të bardhit. Atëherë i thashë se e pat gabuar bishtin e qelizës dhe bishtin e vetë personal.

Hegeli, i cili pretendon të jetë një gjeni i madh, thotë: "Zoti qe një i "nënvetëdijshëm" që depërtoi në natyrën. Ai u zhvillua dhe i përshkoi bimët, u zhvillua edhe më tepër dhe depërtoi në kafshët,...në njeriun,...në njeriun Lindor,...në atë Perëndimor, ...në gjermanët,...dhe evoluci edhe më tepër e u përzi edhe në shtetin gjerman, dhe më në fund depërtoi në mbretërinë e cila na sundon tani". Çudi e madhe! Shikoni se sa larg i gjithë rezonimi dhe argumentimet e Hegelit paskan shkuar.

Sot nëpër shkollat evropiane lufta ndërmjet grekëve dhe persianëve quhet luftë ndërmjet grekëve dhe barbarëve (edhe pse qytetërimi persian qe më i zhvilluar). Këta njerëz ende nuk e dinë se grekët nuk u mundën nga barbarët, por nga një civilizim i madh. Që nga klasa e dytë dhe e tretë, fëmijët indoktrinohen me mitin se popujt Perëndimorë janë superiorë ndaj atyre Lindorë. Bile edhe profesorët universitarë dhe mendimtarët e tjerë në të gjitha fushat e universiteteve e arsyetojnë ndjenjën e superioritetit racor. Për shembull, profesori bashkëkohor Zigfrid thotë: "Zoti ka krijuar dy lloje racash në natyrë; shefin i cili duhet të udhëheqë, dhe punëtorin i cili duhet të dëgjojë. Cili është më i nevojshëm? Sigurisht, punëtori. Në çdo njëmijë punëtorë ka dy deri në tre shefa. Kështu, Zoti e ka krijuar racën evropiane që është shefi, dhe atë lindore, që është punëtori. Ja pse, mesatarja e natalitetit në Lindje është 3-5% në vjet, kurse në Perëndim, 1%". Zotëri Zigfrid sot është sociolog dhe anëtar i Akademisë Franceze. Ai është një figurë ndërkombëtare dhe asnjëherë nuk ka qenë i akuzuar për racizëm. Ai thotë: "Ajo që e sheh dhe tenton ta injorosh në trotuar është ndonjë zotëri francez, një punëtor mesatar me flokë ngjyrë të çelur dhe sy të kaltërt, që lehtë mund të udhëheqë organizata të mëdha dhe zyra në Lindje. Por, po të shkosh në Lindje, do të gjeshë mendimtarë dhe personalitete të mëdhenj, të cilët janë të paaftë të udhëheqin një organizatë prej gjashtë vetësh. Përse? Për arsye se truri Perëndimor e krijon civilizimin dhe organizimin, kurse truri Lindor është sentimental. poetik, dhe teozofik. Përveç asaj, një evropian është i aftë të punojë në një makinë dyzet vjet, e një Lindor e prish atë për gjashtë muajt e parë, dhe pastaj vazhdon të punojë me këtë makinë të prishur gjatë njëzet viteve të ardhme".

Do të kisha dashur t'i them zotëri Zigfridit se ajo që e thotë është e vërtetë, por ai nuk e di se ç'do të thotë të jesh nga Lindja. Kjo i përkushtohet mosnjohjes së makinës, dhe për arsye se njeriu Lindor është korruptuar.Ekzistonte një kohë kur truri persian organizonte dhe administronte një Perandori të madhe me territor prej Indisë deri në Mediteran. Drejtimi i kësaj Perandorie ishte në duart e një njeriu - Haxhi Nizam el-Mu1k në një kohë kur shkuarja nga njëra anë në anën tjatër të Perandorisë kërkonte që njeriu të kalojë nëpër njëzetë raca, religjione dhe nacionalitete të ndryshme. Ja, ky ishte truri Lindor. Nëse njeriu i Lindjes është i paaftë tani, është kështu pikërisht për arsye se njeriu Lindor është i korruptuar nga ai Perëndimori; kurse ai i pari nuk është i vetëdijshëm për këtë.

Njerëzit në Indi që janë akuzuar se kanë qenë të dobishëm vetëm për teozofi, moral dhe për poshtërimin e trupit, i zbuluan numrat e parë për njeriun. Ligjet e përthyerjes së dritës në fizikë, që i zbuloi Ibn Hejthemi dhe algjebra e Omar Hajamit, janë ende të vlefshme. Këto janë ca nga zbulimet e Lindjes. Përse na kanë thënë se Lindja është e mirë vetëm për teozofi, etikë dhe meditim, e jo për, intelekt, logjikë dhe ekonomi? Shkaku për të përshkruar probleme filozofike, shkencore, sociologjike dhe historike në këtë mënyrë, është se evropianët, derisa përpiqen të blejnë siguri për vetveten dhe të sigurohen për superioritetin dhe origjinaiitetin e tyre, mundohen t'i detyrojnë popujt Lindorë të ndihen inferiorë në pikëpamje racore, të dobët dhe të pafe. Përse? Për arsye se, sipas dialektikës Sordelliane, në njërën anë njeriu Lindor është i lindur të ndihet inferior (sepse ka një të kaluar, religjion dhe histori të korruptuar), kurse në anën tjetër në mënyrë që të lirohet nga komplekset e tij, njeriu lindor përpiqet t'i ngjajë atij perëndimorit, racës superiore. Menjëherë pasi njeriu nga Lindja vihet pas racës superiore, ai bëhet imun ndaj sulmeve, të cilat e karakterizojnë atë si të zi, lindor, teozofik, religjioz, të korruptuar dhe pa tru. Përse? Për arsye se ai nuk është më i akuzuar, dhe nuk është më i mveshur me kostumin e tij tradicional. Kjo është njësoj si fëmija, të cilin e sulmon nëna e tij, e ai pastaj përsëri kthehet në prehërin e po kësaj nëne. Kur e përdor shembullin e relacionit "nënë-fëmijë'' për të përshkruar marrëdhëniet midis shtypësit dhe të shtypurit, nga pikëpamja kulturore, ajo nuk është vetëm një shembull, por edhe një realitet.

Nënat për Azinë dhe Afrikën janë Anglia, Franca, Holanda dhe Belgjika.

Kur këto shtete na akuzojnë se kemi një kulturë, popull dhe racë fillestare, ne do të tentojmë t'u besojmë. Si do të reagonte një shtet i interesuar për largimin e akuzimeve të këtilla? Vetëm duke vepruar sikur këto përshkrime janë plotësisht të sakta.

Menjëherë pasi të bëhet kjo,"shteti-ëmë" është i kënaqur, e si pasojë një shtet është i sigurt dhe çdo gjë është në rregull.

Kur një individ mendon, konsumon, krijon, dhe kur vesh një kostum siç i takon "vetvetes", ai është i pavarur. Por, tani mu një pavarësi e tillë akuzohet, dhe të gjitha bisedat janë mjet për të shkëputur Lindjen prej "vetvetes", dhe për ta bërë atë konsumues, ashtu siç është edhe Perëndimi.

Qysh nga shekujt XVIII dhe XIX kur makineritë evropiane filluan të prodhojnë mbi normën e caktuar, teprica duhej t'i shitej Afrikës, Azisë, Amerikës Latine dhe Australisë, por malli i shitjes, siç ishin mjetet ndihmëse për bukuri, prodhoheshin për shije evropiane. Si do t'i kishte përdorë këto një grua afrikane? Pasi gruaja afrikane i bën këto mjete kozmetike vetëm nga ferma e saj, e njëjta gjë vlen edhe për veshjen e saj. Kjo që do ta them tani rrjedh drejtpërsëdrejti nga përvoja ime. Para do kohe kur ra një tërmet në Meshhed, formuam një komitet për t'u ndihmuar viktimave. Shumë gra që vinin t'i japin zbukurimet e tyre shpesh emocionoheshin, e si pasojë, na jipnin kaputet dhe fustanet e tyre më të shtrenjta. Cilat ishin viktimat e tërmetit? Banorët e ca fshatrave të vobektë që s'patën veshur asgjë gjatë jetës së tyre, përveç se kanë pasur një strajcë prej gome dhe ca çarçafë! Më në fund, ia ndamë fshatit kontributin tonë. Tepër u çuditëm kur të gjitha rrobet e lira u zhdukën për një kohë mjaft të shkurtër, kurse ato të shtrenjtat ose refuzoheshin, ose ktheheshin përsëri më vonë! Shumica e fshatarëve nuk e dinin përse i përdornin këto rrobe të shtrenjta.

Ç'duhet të bëjë njeriu me qëllim që t'i çojë fshatarët të blejnë rrobe të shtrenjta? Duhet të ndryshohet mënyra e tyre e konsumimit. Megjithatë, konsumimi nuk mund të ndryshohet lehtë, pasi varet nga religjioni, historia, gjendja sociale, kultura, dhe etika e një njeriu. Të gjitha këto do të duhej të ndryshohen me qëllim që ta transformojmë fshatarin në një marionetë me të cilën do të mund të vepronim ashtu si të duam ne. D.m.th., duhet t'ia heqim të gjitha sendet nga fyti (i asaj apo i atij) pavarësisht se si do të ndjehej individi.

Gjatë gjithë historisë, karakteri kulturor përbëhet nga një mori karakteristikash njerëzore, të cilat gjatë shekujve dalin në pah te njeriu, p.sh. këto karakteristika morale, psikologjike dhe sociale nuk i përkushtohen vetëm kalimit të dyzetë apo të pesëdhjetë vjetëve të jetës njerëzore. Njeriu më tepër është një hambar në të cilin prodhimet humare, morali mental, social, letrar dhe religjioz, të cilat akumulohen gjatë historisë, derdhen dalëngadalë gjatë gjithë jetës së tij. Sipas kësaj, çdo individ, e manifeston historinë e vet dhe çdo qenie njerëzore kryekreje është reflektues e pasqyrë e kulturës së tij.

Ç'është kultura? Ajo e përmbledh akumulimin e përgjithshëm shpirtëror, moral, dhe historik të një populli; gjë që është e ngjashme me burimet natyrore. Si u formuan burimet natyrore? Gjatë shekujve kafshët dhe bimët ishin të shtypura e të mbuluara me shtresa të ndryshme në thellësitë e tokës. Duke i falënderuar një numri të madh parametrash (faktorësh); ato u shndërruan në materie ekonomike vitale. Gjatë historisë, kultura, gjë që i përkushtohet paraqitjes dhe zhdukjes së gjeneratave të njëpasnjëshme, po ashtu akumulohet dhe e formon tërësinë shpirtërore të një populli. Pavarësisht se si e interpretojmë origjinalitetin, ai i takon historisë, pasi karakteri i njeriut nuk formulohet papritmas nga hiçi në një periudhë të vetme.

Sipas kësaj, personaliteti i një gjenerate varet nga vazhda e pandërprerë e akumulirneve të kaluara të ushqimit (përbërjes) spiritual, moral, etik, artistik dhe teozofik, deri në atë masë, sa që kjo gjeneratë të mund t'i përtypë {t'u rikthehet) ruajtjet e kaluara, kështu që ai (personaliteti), të mund ta fitojë ushqimin e shekullit në të cilin jeton. Cili dru mund ta absorbojë diellin, ajrin dhe nitrogjenin (azotin) në mënyrë më të mirë? Është e qartë se këtë do ta bëjë ai dru, rrënjët e të cilit janë rritur më së thelli në tokë.

Një individ i cili e ushqen historinë e vet, posedon një personalitet, i cili është i aftë ta zgjedhë dhe ta formojë të nesërmen. Për një individ që nuk e ka të kaluarën e vet; është e pamundur të ketë një ardhmëri. Çdokush që nuk ka një të kaluar, fillon prej zeros, dhe çdokush që nuk e njeh kulturën e vet, është njeri primitiv.

Po të marrim një foshnjë të posalindur në pjesën më të qytetëruar të Evropës dhe ta ndajmë nga kultura e tij, e ta lëmë atje ku s'ka as atmosferë kulturore e as histori, foshnja automatikisht do të bëhet njeri primitiv. Përse? Për arsye se ai ka qenë i ndarë nga historia e tij. Ai nuk e di se kush është, e prandaj, duhet të fillojë nga zeroja.

Sacioiogjia eksploatuese evropiane ka konstatuar se që të mund të robërohet Lindja, të mund të luash me shpirtin e saj dhe ta gënjesh në një mënyrë shumë të lehtë, vendimtare është ta zhveshësh atë nga personaliteti i saj. Menjëherë pasi të kryhet kjo, ajo me krenari do ta ndjekë Perëndimin, dhe me një etje e çmenduri të pashpjegueshme do t'i shfrytëzojë (konsumojë) të mirat e Perëndimit për arsye se ai që nuk ka personalitet, do t'i hypë në qafë atij që ka. Njëri ndër manifestimet që i ndihmojnë një individi t'i ngjajë një tjetri, është edhe konsumimi, me anë të të cilit një person mund të imitojë. Kjo është një e vërtetë e madhe, për shembull, ata që duan t'i ngjajnë ndonjë personi të famshëm {shkencor, artistik apo kinematik), shpesh e imitojnë konsumimin (e tij) dhe e vozisin automjetin që e do ai.

Eksploatuesi dëshiron t'i shohë makinat e tij, duke punuar gjatë gjithë konës. Përveç asaj, ai dëshiron që i gjithë origjinaliteti, religjloni, shijet dhe talentet të shkatërrohen, në mënyrë që të gjitha racat të ndryshohen dhe të bëhen konsumues të produkteve të tij. Në mëryrë që të arritet ky qëllim, eksploatuesi përpiqet të gjejë mënyra për t'ia hequr personaiitetin një populli, i cili është i definuar si një aspekt unik i një kulture që të ketë dallim nga një tjetër. Sipas kësaj, një gjeneratë, ashtu si edhe një dru, duhet të pritet qysh nga rrënjët e saj, me qëllim që eksploatuesi të veprojë me të siç do vetë.

Manipulimi me historinë e një populli dhe heqja e saj nga kultura njerëzore me çka pason edhe tjetërsimi i burimeve kulturore të një gjenerate, e kanë arritur pikën në të cilën kulturat, të cilat posedonin religjione më humane, mendime filozofike më përparimtare, arte më delikate, krijuan civilizimin më të madh dhe kontribuan për prvojën më të pasur të historisë njerëzore; sot janë aq të tjetërsuar nga ajo që e posedonin në të kaluarën, sa që janë transformuara në një lloj qenie njerëzore, e cila duhet të rimësohet se si të vishet, si të hajë, si të lexojë e si të shkruajë! Përse këto shoqëri jetojnë në varfëri dhe injorancë, derisa Perëndimi me mendimtarët e tij, duke plaçkitur kultura të këtilla, përpiqen t'i pasurojnë kulturat e tyre personale?

Në kryqëzatat, Islamizimi i Krishterizmit e krijoi Protestantizmin. Krishterizmi, që gjatë shekujve qe shkaktar i prapambeturisë, u transformua në një ndërtuese të fuqishëm të Evropës moderne. Ajo që ndryshon nga ato që na kanë treguar, është se nuk qe shkaktar reagimi i religjionit për krijimin qytetërimit modern Perëndimor, por transformimi i një religjioni të korruptuar dhe asketik në një religjion kritik, protestues, dhe në një Krishterizëm botëror. Do të thotë, Protestantizmi qe krijuesi i një civilizimi Perëndimor modern, më tepër se sa qe materializmi ose ndjenjat antireligjioze; të cilat nuk ekzistonin në kohën e Renesansës.

Transformimi i Katolicizmit në Protestantizëm nënkuptonte ndryshim të një shpirti të korruptuar religjioz social, ai që e ndërtoi qytetërimin e madh të sotëm në shekujt e prapambeturisë dhe inercionit Perëndimor. Ajo që do ta them tani është nga përvoja më e çmueshme e Renesansës; kurrfarë aspektesh kulturore {duke marrë parasysh këtu edhe religjionin} nuk refuzoheshin në kohën e Renesansës; por, vetëm Hitleri qe ai, i cili tha se ishte edhe vetë i inkuadruar në procesin e sendërtimit të historisë. Po të fillosh ta ndërtosh historinë tani, menjëherë do ta fitosh atë që e ka bërë! Çka bëri Hitleri përveç shkatërrimit të grumbullimeve të së kaluarës?

Ç'ishte Renesansa? Ajo ishte një lulëzim i elementeve Greke të panjohura në Mesjetë. Sipas kësaj, civilizimi i madh Perëndimor i sotëm është produkt i mendimtarëve të shekujve XV, XVI dhe XVII, të cilët vendosën t'i veçojnë burimet kulturore Greke dhe Romake (së bashku me rezervuarin e tyre të besimit e të ndjenjës) me qëllim që "ta njohin" në mënyrë të vetëdijshme fenë Krishtere; - ata patën qëllim që ta ndryshojnë këtë opium me një energji dhe me një forcë në të cilën i ka rrënjët vetëdija. Ata patën sukses në këtë punë. Pse nuk e treguan të vërtetën?

Morëm vesh se këta mendimtarë i dhanë shkelm religjionit dhe të së kaluarës, marshuan përpara, dhe kështu sendërtuan një qytetërim të ri! Por, si mund të ecnin përpara me duar të zbrazëta? Pa pasur asgjë në dorë duhet të fillosh nga zeroja, dhe nga kushtet primitive. Në realitet, ata iu kthyen së kaluarës dhe në mënyrë të vetëdijshme e orientuan atë në drejtim të saktë; kështu, në vend që ta mësojnë Aristotelin dhe Platonin nëpërmjet të Arabëve, vendosën që ta bëjnë të gjithë këtë në mënyrën e tyre personale.

Sot, mund të shohim se mendimtarët progresivë aziatikë dhe afrikanë, dhe udhëheqësit që e kanë përparuar arsimimin evropian sillen në qarqe ndërkombëtare me veshjet dhe adetet e tyre burimore. Përse? Për arsye se ata janë të vetëdijshëm se gjatë dyqind viteve të kaluara "eksploatimi" përpiqej t'u thotë: "Nuk patët kostume kombëtare dhe tani unë ua dhashë. Nuk patët as gjuhë, edhe këtë unë ua mësova. Nuk patët as të kaluar, unë ua dhashë edhe të tashmen. Nuk dinit së ç'është civilizimi; unë ju qytetërova". Me një fjalë, eksploatuesit patën aq sukses në "punën" e tyre me zezakët afrikanë, sa që mund të besonin se ata janë të aftë vetëm për shërbim e vallëzim. Udhëheqësi zezak që i vesh rrobet e veta kombëtare, do të krijojë një besim në vetveten. Ai ka qenë një qenie e mirë njerëzore, një mendimtar i mirë në të kaluarën, anëtar i civilizimit njerëzor, dhe një njeri që ka kontribuar për përmirësimin e kushteve njerëzore. Pozita e tij e tanishme si një vallëzues e një shërbetor, nuk është gjë tjetër veç një dhuratë nga eksploatuesi, i cili thotë: "Ktheu në vetveten, në burimet e tua kulturore, e në të gjitha ato që i posedon". Tani, mendimtarë të tillë siç janë Aime Çeziri, Omer Mevludi, dhe Xhulius Njerere (kryetari i Tanzanisë), janë disa nga zezakët që, edhe pse kanë një kulturë jo aq të zhvilluar, i kanë rezistuar Evropës.

Tani intelektualët Tanzanianë e flasin gjuhën angleze, pasi e kanë mësuar qysh nga fëmijëria e tyre. Por, kryetari i tyre thotë se ata duhet t'i rikthehen gjuhës Svahili, gjuhës të cilën e përdorin ata që janë vendasit e këtij shteti. Kryetari i tyre është sociolog, dhe mendimtar i njohur sot, me një renome ndërkombëtare. Ai nuk është vetëm një reaksionar "i lazdruar". Përse? Për arsye se përderisa zezaku tanzanian nuk e kupton se është e mundur të flasësh edhe pa përdorur ndonjë gjuhë të huaj, ai do të vazhdojë të ndihet si një krijesë e thjeshtë gjysëm e egër, që është qytetëruar duke iu bashkangjitur evropianëve. Me qëllim që të kërkojnë besim, karakter, spiritualitet dhe origjinalitet në to, ata duhet ta mësojnë Svahilin dhe të heqin dorë nga anglishtja. Kjo përvojë do të jetë e mundur vetëm kur do të lirohen nga kultura evropiane, dhe do t'i kthehen vetvetes, kulturës dhe historisë së tyre autentike.

Ne, që vijmë nga Lindja, kemi qenë ndërtues të civilizimit dhe mësues të njerëzimit gjatë gjithë historisë njerëzore, - deri në atë masë sa që tani kemi përvoja të thella kulturore, mentale dhe sociale ndaj njerëzimit. Përse të mos jemi në gjendje t'i nxjerrim e t'i pastrojmë të gjitha këto burime shpirtërore (të cilat kanë qenë të panjohura apo të kota); duke u varur vetëm nga vetvetja; t`i ringjailim dhe t'i shndërrojmë në forca protestuese të rritjes së vetëdijes njerëzore? Po, i kemi këto burime të mëdha që janë si miniera dhe si dete të pasura ndër këmbët tona, por ato na janë marrur deri në atë masë, sa për t'i rikthyer përsëri në personalitetin tonë, do të duhej t'u rikthehemi të tjerave. Ç'duhet të bëjmë? Duhet ta rregullojmë dhe ta plotësojmë këtë zbrazëti, me qëllim që ta njohim vetveten, që të mund të flasim pa u varur prej askujt. Duhet ta gjejmë fuqinë për të zgjedhur, dhe për t'i kthyer në një forcë kreative faktorët e kaluar historikë, religjiozë, teozofikë dhe letrarë, të cilët e kanë ndryshuar këtë bestytni dhe opium; e si pasojë, kanë shkaktuar inercion e korrupcion në shoqëritë tona.

Një mendimtar i lirë, si edhe një inzhinjer që materialin e papërpunuar dhe plehrat i shndërron në forca kreative, duhet t'i shndërrojë këto materiale të këqia të papërpunuara në një forcë ndritëse e, kreative, dhe t'u japë një drejtim të ri.

Për fat të keq, sipas Ahmed Odehut, njëra nga tragjeditë tona është: "Do të isha i kënaqur sikur evropiariët ta kishin ndërruar të kaluarën tonë. Më mirë të na kishin thënë se nuk kemi kurrfarë historie, në atë rast bile nuk do të dinim për historinë tonë". T'ua them të vërtetën, në Iran, nuk jam as ndonjë figurë religjioze, e as nuk zë ndonjë pozitë shoqërore. Nuk jam as njëra, e as tjetra.

Një herë në një ndeje, ishte fjala se ç'duhet të bëhet me qëllim që të popullarizohet religjioni në shkollat e mesme. Unë u thashë se për këtë qëllim, ekzistonte vetëm një mënyrë: laji duart nga religjioni! Në një rast të tillë kur nxënësi hyn në shkollë fillore, në gjimnaz dhe në kolegj ku diplomon, ai nuk do të dijë asgjë për religjionin. Më lehtë është që ai këtë ta mësojë më vonë.

Kur jepja gramatikën persiane, ushtroja një metodë timen, për pesë orë, mund të mësoja një student të analizojë fjalinë më të rëndë, edhe po të mos dinte se ç'është gjuha; përndryshe, sigurisht për dhjetë orë do ta kryeja këtë detyrë. Ata studentë, të cilëve nuk mund t'u ndihmoja shumë, ose dinin pak, ose tani më e kishin zotëruar të gjithë gramatikën. Kisha sukses vetëm me ata që mund t'i zbraznin kokat e tyre.

Kjo që e thashë nuk është lojë! Kisha dashur mos të kishte kurrfarë emri të Huseinit, Muhammedit, Kur'anit, dhe Islamit dhe populli ynë mos të dinte për fenë, letërsinë persiane, Sufizmin, teozofinë dhe historinë. Në atë rast, unë dhe mendimtarët e tjerë të lirë do të kishim mundësi të flasim për Huseinin,Ebu Zerin,Mulla Sadrin, Gazaliun dhe të tjerë, si qenie të reja njerëzore. Në atë rast, bestytnia dhe imagjinatat e korruptuara nuk do t'u bashkangjiteshin këtyre personaliteteve, dhe mendjet e njerëzve do të dëgjonin më logjikisht. Do të doja të mos kishte pasqyrë të së kaluarës, e cila është aq e shëmtuar, e metamarfizuar dhe e mërzitshme, ashtu që do të mundnim ta gravirojmë të kaluarën në "tabula rasat" tona në mënyrë të thjeshtë dhe logjike.

Njerëzit perëndimorë, për dallim nga ajo që ua bënë afrikanëve, nuk e mohuan të kaluarën tonë, por ata e metamorfizuan atë. Kështu, kur i hidhnim një sy portretit tonë të ri, fillonim t'ia kemi inat. Si pasojë e kësaj, filluam të vrapojmë drejt historisë dhe origjinalitetit tonë të "metamorfizuar", si edhe drejt shkollës dhe kulturës evropiane.

Nuk patëm zgjidhje tjetër veç "thyerjes" së fotografive të tilla për ne dhe ngulitjes së portretit të realitetit në vetëdijen e masave tona të gjera në Lindje; e pas kësaj, edhe nxjerrjes dhe fisnikërimit të burimeve tona kulturore, por jo në mënyrën që na këshillon Perëndimi, por me një metodë të përgjegjësisë së vetëdijshme, që varet nga populli dhe nga shoqëria jonë. Përveç kësaj, si në ekonomi, ku i shndërrojmë materialet e papërpunuara në energji, dhe pastaj fillojmë një industri dhe prodhim të madh, ashtu duhet ta përdorim shpirtin e njëjtë në ndërtimin e personalitetit tonë dhe pavarësisë sonë kulturore në mendime, spiritualitet dhe në lëvizjet humane (njerëzore).