VIZIONI BOTËROR


Vizioni botëror mund të paramendohet si një element filozofik, sociologjik dhe antropologjik i botës. Njeriu asnjëherë nuk e sheh botën ashtu siç e përshkruan gjeografia. Vizioni botëror i individëve bëhet sipas dimensioneve specifike dhe materiale të shoqërisë së tyre. Ndryshimet dhe ekspansioni në disa pjesë të qytetit, do të shkaktojnë ndryshime të njëkohësishme në pikëpamjen e banorëve për botën e jashtme. Përvceç asaj, vizioni mental i çdokujt për botën, është në përputhje me pozitën e tij sociale. Në realitet, bota e jashtme, për sytë e një individi, është një fotografi e shoqërisë së vet, ashtu si edhe pozita e tij sociale, që reflektohet në pasqyrën e realitetit dhe subjektivitetit.

Sipas socioiogjisë, subjektiviteti (esenca e brendshme) është si një artist apo skulptor që e përpunon objektivitetin (esencën e jashtme) e pastaj e ngjyros atë. Ta citojmë Henri Bergsonin: "Bota e jashtme (eksterne) për syrin e njeriut është një shoqëri e mbyllur ndaj si e këtillë është e kufizuar, e vogël, një botë stagnimi. Në anën tjetër, për një njeri që jeton në një shoqëri të hapur, bota është pa kufi, e madhe dhe në një proces të vazhdueshëm ndërrimi".(18) Më tutje, për njeriun e parë, toka duket si një "kasollë me çati",e thjeshtë, private dhe krejtësisht e vogël dhe një botë stagnante me kufijt që janë pak më tutje se shteti i cili është "i paketuar" në një errësirë të padukshme dhe një zbehtësi absolute. Për këtë njeri, shoqëria e tij përbëhet nga një mori relacionesh të drejta e të amshueshme të njeriut, folklorit, etj., ndërsa religjioni është një grusht i predikimeve dhe besimeve të pandryshueshme, deterministe dhe transcendentale, (19) për të cilat besohet se e tejkalojnë mundësinë e kuptimit dhe qetësisë së tyre. Por, në një interpretim të ndryshëm, ai është i verbër dhe instinktiv, të cilin Dyrkemi e quan: „Manifestim i jashtëm i shpitit total të shoqërisëdhe adhurimit të saj.“ (20)

Rëndësia e këtij problemi qëndron oë faktin se çdokush vepron varësisht nga perceptimi i tij i botës. Me fjafë të tjera, portreti i ekzistencës që e kemi në kujtesën tonë ndikon në sjelljet dhe besimet tona - sociale si dhe në relacionet individuale.Sipas kësaj, çdokush jeton varësisht nga vizioni i tij botëror. Ajo që duhet ta bëjë njeriu, është një përpjekje për të studiuar vizionet e ndryshme botërore.

Duke a bazuar në atë që e thashë deri më tani, ekzistojnë disa lloje të vizionit botëror. Për shembull, gjatë analizimit dhe studimit të letërsisë Persiane, gjejmë vizione të ndryshme botërore, që ekzistojnë në vepra të ndryshme letrare. Hafizi (21) thotë se: "Kozmosi dhe gjithë ç'ka në të nuk është asgjë; e kjo i përbën momentet më të mira“. Në këtë poemë ka dy faza: e para e reflekton vizionin botëror të poetit; që është një grumbull i fenomeneve pa famë, pa kurrfarë marrëdhëniesh, të paqëilimta dhe pa kurrfarë destinacioni. Faza e dytë është stili personal i jetës së poetit, i cili është pasojë e vizionit të tij botëror.

Tani ta analizojmë vizionin botëror të Mevlanës(22): "Nëse e lëviz atomin prej vendit të vet, e gjithë bota do të shkatërrohet". Këtu kozmosi bazohet në llogaritjet nga të cilat të bijnë flokët, që janë krijuar për një qëllim specifik. Një individ i cili ka një vizion të këtillë, është i kujdesshëm për çdo hap, të cilin e ndërmerr, pasi beson se është anëtar i këtij kozmosi që ka rend dhe gradacion (shkallëzim); e që qe krijuar sipas ligjeve ekzakte; ku çdo atom e ze vendin e vet. Përveç kësaj, ky individ beson se bota paraqet një makineri të madhe në të cilën të gjithë njerëzit i përfaqësojnë pjesët e saj punuese, dhe të gjithë së bashku kanë një qëllim të përbashkët. Siç mund të shohim, ky lloj i vizionit botëror, nuk le vend për zbrazëtirë apa për aksione të indiskriminimit. Sjelije të tilia nuk janë në përputhje me një pikëpamje botërore të shëndoshë dhe iogjike.

Tani, meqë jemi njerëz, parashtrohet pyetja se çfarë vizionesh botërore kemi. Siç thotë Sartri: "Çdokush jeton sipas asaj se si e percepton botën,". Rrjedhimisht, dallimi ndërmjet Omar Hajamit, Hafizit, Mevlanës, Sartrit, Kamysë, etj., shtrihet në faktin se vizioni botëror i çdonjërit prej tyre ndryshon, pra varet prej asaj se si çdokush e percepton ekzistencën. Ekzistojnë lloje të ndryshme vizionesh botërore, si:



Vizioni botëror materialist


Vizioni botëror materialist bazothet në konceptin e origjinalitetit të materies. Kjo pikëpamje përbëhet prej një grupi elementesh, marrëdhënlesh dhe antireaksionesh të cilat, që të gjitha janë materialiste. Bota ka një element, e ky është; materia, e cila s'ka ndjenjë, s'ka vullnet dhe s'ka qëllim specifik, pasi që në shemën e materializmit, bota nuk është pasojë e një vullneti inteligjent e të vetëdijshëm. Sipas Sartrit:''Bota është një vend-jetese i një idioti, pa ndjenja, një grumbull elementesh, të cilat janë të bazuara në reiacione materiale, fizike dhe kimike, që nuk kanë kurrfarë domethënie. Njeriu është elementi i vetëm në këtë vend të cekët, të zbrazët dhe të paqëllimtë; i cili ka fituar një vetëvetëdije. Ky është fillimi i konfuzionit të njeriut, pasi ai jeton në një botë me të cilën nuk ka afërsi, as marrëdhënie e as knmpatibilitet. Bota po humbet në humnerë, nuk ka as qëllim, as ndjenjë, dhe njeriu po tjetërsohet nga ajo". Sipas kësaj, vizioni botëror materialist e njeh kulminacionin e tij me tjetërsimin e njeriut, e jo me paritetin e tij me kozmosin.

Lexoni librin e Kamysë, "Kolera". Në të do të gjeni personazhe të ndryshme; një prift me vizione botërore reliqjioze, një shkencëtar sociai, i cili e idealizon shoqërinë, dhe një mendimtar, që nuk posedon asnjë nga këto kategori. Sipas subjektit të librit, qytetin Oran e ka kapluar sëmundja e kolerës, dhe prifti, shkencëtari social dhe mendimtari; çdonjëri veçmas, tregojnë mënyra të ndryshme të reagimit.

Prifti thotë se ka një vizion botëror religjioz. Ç'don të thotë ai me këtë? Ai mendon se në kozmos ka një rend social të vetëdijshëm, që posedon vullnet, inteligjencë dhe një qëllim; dhe në të cilin njeriu është njëri nga fenomenet. Vetëdija, e cila e ndjek dhe e kontrollon ekzistencën, është omniprezente, kështu, e ndjek me vëmendje lëvizjen e çdo atomi, si edhe ekzistencën dhe aksionet tona. Sipas kësaj, prifti rezonon kështu: pasi ai përgjigjet para një inteligjence të tillë të gjithëmbarshme dhe omnipotente, ai duhet të luftojë kundër epidemisë. ai vendos të shkojë e të luftojë kundër kolerës dhe me gjithë fuqitë e tij, ta shpëtojë qytetin. Vendimi i priftit që të veprojë në këtë mënyrë është pasojë e vizionit të tij botëror.

Njeriu i dytë, që është materialist, e interpreton botën në këtë mënyrë: "Kozmosi është marrëzi dhe një gjë e pakuptirntë, dhe kurrkush nuk gjendet atje. A bëj unë vetëvrasje apo e sakrifikoj vetveten për hatrin e të tjerëve, nuk bën asnjë ndryshim dhe kurrkush nuk është i interesuar për këtë. Por, unë jam një qenie njerëzore dhe duhet t'ia dalë në krye me të tjerët. Pasi njerëzit kanë inteligjencë dhe vetëdije, ata kanë përgjegjësi më tepër për njëri-tjetrin, se sa kozmosin. Përveç asaj, të gjithë njerëzit ballafaqohen me një fakt identik; e ai i të jetuarit në kozmos është fat i pakuptueshëm. Siç ka thënë Hajdegeri: "Njeriu është një gur i hedhur në fushën e ekzistencës, duke mos pasur ku të ikë, e kurrfarë shprese". Me një fjalë, njeriu i dytë vendosi të punojë që ta shpëtojë njerëzinë, sepse mendoi se jeta e mirë është e mirë nëse çdokush mund të kënaqet me atë.

Njeriu i tretë, që është vetë Kamy, propozon një tezë, e cila është tejet e frikshme, por edhe tejet logjike. Ai e citon Dostojevskin: "Nëse e lëvizim (largojmë) Zotin nga kozmosi, çdo aktivitet do të jetë legjitim". Përse? Për arsye se nuk do të ketë dëshirë e vullnet, kuptim dhe asnjë ndjenjë për të dalluar të mirën nga e keqja. Kur në një shtëpi ka vetëm një person, ajo që ai do ta bëjë nuk do të ndryshojë asgjë, shi për këtë arsye se nuk gjendet askush në dhomë të shohë se ç'bën ai. Në anën tjetër, sjellja e një personi do të ndryshohej nëse edhe dikush tjetër do të ishte në shtëpi. Por, në këtë botë ku mungon inteligjenca dhe ndjenja, asnjë aktivitet nuk do të ketë kurrfarë rëndësie.

Tani le ta krahasojmë rezonimin e njeriut të dytë dhe të tretë - atë të shkencëtarit social, dhe atë, të mendimtarit. Njeriu i dytë beson se meqë njerëzit kanë probleme të përbashkëta dhe duhet të jetojnë në Oran çdokush është përgjegjës për çrrënjosjen e kolerës; epidemia krijoi një qëllim dhe një përgjegjësi të përbashkët. Njeriu i tretë, megjithatë, e refuzon mendimin e të dytit, duke menduar se ajo është një rrenë e pakuptimtë. Ai beson se një veprim, qoftë i mirë apo i keq, nuk ndikon as në fatin e botës e as në fatin e njeriut, sepse kozmosi nuk ka as ndjenja e as kuptim. Më tutje, ai rezonon kështu: "A nuk Është marrëzi të sakrifikosh vetveten për të tjerët? E çka? Kur ndonjëri vdes, i vihet kurora mbi varr dhe emrat tanë botohen në libra. Çfarë efekti do të kishin këto gjëra mbi mua nëse unë ngordh?"

Pra kur ekzistenca nuk ka inteligjencë dhe ndjenja, siç thotë Dostojevski, çdokush bëhet legjitim në këtë botë. Nëse në botë nuk ka as inteligjencë, e as ndonjë kriter që t'i vlerësojë aktivitetet dhe sjelljet tona; "unë" do ta zëvendësoj "Zotin", kjo gjë është absolute dhe e sigurt. Gjithçka shpjegohet me faktin se çdo gië është e mirë, dhe se çdo aktivitet është lgjitim. Sipas kësaj, Kamy beson se filozofia. e "të jetuarit vetëm për këtë çast", vjen nga filozofia e absurditetit. Në mënyrë specvfike, kjo don të thotë të krahasosh aktivitetin dhe marrëdhëniet e dikuj? me persona të tjerë, si edhe me natyrën; dhe t'i vlerësosh ato në bazë të një kriteri të vetëm, - satisfaksionin dhe kënaqësinë time personale, - pasi, nuk ekzistojnë standarde me të cilat do të shpjegohej rëndësia e dashurisë sime ndaj të tjerëve.
Sipas kësaj, vizioni botëror materiaiist, menjëherë do të përfundojë me një kotësi. Sot, treqind vjet pas Renesansës, (e cila e shënon fitoren e vizionit botëror materialist ndaj atij religjioz), të gjitha filozofitë, shkollat e mendimit dhe artet e shekullit të njëzetë, janë të robëruar vetëm me një fjafë: "kotësi". Tani, shpirti dominues ndaj arteve të shekullit të njëzatë është "absurditeti". Për dallim të asaj se çka ka thënë një herë Rugria: "Kurgjë nuk ka kurrfarë kuptimi në botën e cila nuk është as e keqe, as e mirë, as e shëmtuar, as e bukur e as kobëse. Artisti është ai, që e venedos kuptimin në një gjë, ose në një mendim në botë". Mirëpo, sot, nuk ndodh ashtu me artin.

Semjuel Beketi në drarnën e tij "Duke e pritur Godotin", e cila është një vepër e madhe e shekullit të njëzetë, e popullarizon teatrin e absurditeiit. Ky still mjaft ndikues i teatrit të shekullit të njëzetë quhet ''kotësi". Ç'është kotësia? Qysh prej Rrisiotelit, teatri është përpjekur të japë një porosi. Sot nuk është ashtu. Në një botë ku s'ka inteligjencë, njeriu s'ka ç'të thotë. Një botë e tjetërsuar, pa ndjenja, nuk mund ta dëgjojë njeriun. Kur nuk ka njeri që flet, nuk ekziston asgjë logjike për t'u përmendur. Nuk ka rëndësi se a është biseda interesante apo jo, kur nuk ka se kush ta dëgjojë. Bota është e shurdhër. Detyra e teatrit të absurditetit nuk: thotë asgjë me peshë. Personalitete të ndryshme luajnë role të ndryshme në teatrin e absurditetit, ato po zhvillojnë ngjarje të shumëfishta; por, cili është rezultati i tyre? Nuk ekziston! Absurditeti duhet të përfundojë në asgjësi. Përse? Sepse në vizionin botëror materialist, jeta është e zbrazët dhe e pakuptimtë.

Derisa fryma që dominonte në shekullin XIX ishte ideologjia, ajo që dominon në shekullin XX është kotësia. Sot, nuk ka mbetur më askush për të shpikur ndonjë ideologji në Perëndim. Ata të cifët përpiqen të bëjnë një gjë të tillë, bëhen qesharakë. Çdo filozof, çdo mendimtar dhe çdo artist që përpiqet të krijojë ose të mendojë në shekullin e njëzetë, duhet të krijojë diçka nga e cila nuk del asgjë! Përse? Për arsye se reaiiteti që ekziston, status quo- ja, është absurde! Të formulosh një porosi ose të thuash diçka që është kuptimplote, do të thotë ta metamorfozosh jetën. Nëse njeriu i vendosur në skenë duhet të jetë i mirë apo i keq, qenia e vërtetë njerëzore nuk shihet këtu; sepse derisa bota nuk ka kuptim, as njeriu nuk do të ketë. Atëherë kur ekzistenca nuk ka më qëllim, as individi nuk do të ketë. Nëse treni në të cilin unë jam udhëtar nuk ka destinim, atëherë zgjedhja ime e këtij drejtimi është e pakuptimtë. Po të mund ta zgjedhë njeriu fatin e tij, varësisht nga fati i kozmosit, atëherë çdo tentim tjetër është i pamundur.



Vizioni botëror religjioz


Ç'është vizioni botëror religjioz? Ajo që do t'ua them tani është një gjykim që tani më ekziston në kujtesën tuaj, si edhe në atë timen. Nuk jam as misionar, as nuk predikoj një fe "trashëguese", e as nuk kam ndonjë obligim ta propagandoj religjionin për vetvete. Ajo që u them unë është rezultat i të menduarit dhe të hulumtuarit tim personal, kështu që a do ta pëlqejnë këtë njerëzit religjiozë apo jo nuk është relevante.

Kur flasim për një vizion botëror religjioz, (nëse jemi të sinqertë), në mënyrë spontane na kujtohet se pasi vizioni material botëror kthehet në një Epokurianizëm Hajamian, na duket e qartë se ku do të mbarojë vizioni botëror religjioz. Kjo është kështu për arsye të faktit se vizioni botëror materialist së pari është bazuar në shkenzë, kurse vizioni botëror reiigjioz, mbetet në bestytnitë e njeriut të grumbulluara në të kaluarën (atëherë kur njeriu nuk mundej as t'i afrohej shkencës). Për shumicën e njerëzve, vizioni botëror religjioz përfshin një portret të kozmosit në të cilin gjithçka, si një shtet apo organizatë, udhëhiqet nga një fuqi madhështore nga kulmi. Një fuqi e tillë e udhëheq qiellin, e formulon krijimin dhe njeriun, duke u përputhur me dëshirat e veta; dhe kështu, ne jemi ashtu siç dëshiron ajo (fuqi), e jo siç duam ne të jemi. Sipas kësaj, vizioni religjioz popullor thotë se njeriu nuk është asgjë. Vetëm t'ju përkujtoj se vizioni botëror materialist tani më qe i kotë, i vetmuar dhe i pakuptimtë. Mirëpo, për ndryshim nga vizioni botëror materialist, vizioni botëror religjioz na mëson se bota ka një Zot të plotëfuqishëm e të gjithëmbarshëm. Atëherë, ç'është njeriu? Asgjë tjetër, përveç një lodër dhe një krijesë e pafamë në duart e Zotit (apo të zotave), e cila është e kapluar nga duart e vullnetit të Tij (ose të tyre). Më tutje, në vizionin botëror religjioz besohet se njeriu nuk duhet të varet nga vullneti dhe vetëdija e tij në mënyrë që ta ndryshojë fatin e tij, por njeriu duhet ta mohojë veten para Zotit. Po ashtu është e vërtetë se në vizionin botëror religjioz ekziston një fanatizëm i cili na çon drejt kotësisë dhe joorigjinalitetit të njeriut. Me një fjalë, vizioni botëror religjioz, qysh prej fillimit e deri në kulminacionin e tij shënon një negacion të esencës së vërtetë njerëzore.

Jam i bindur se vizioni botëror më progresiv, më shkencor, më humanist dhe më logjik, si edhe ai më i korruptuari, antinjerëzori, dhe negacioni më i fortë i origjinalitetit te njeriu, janë po ashtu një vizion botëror religjioz. Përse këto dy gjykime krejtësisht të kundërta, më në fund, janë njësuar në një qenie? Është evidente se i sollëm këto përfundime rreth religjionit duke u bazuar në dy burime:

1) Që nga e kaluara jonë kemi trashëguar një religjion antinjerëzor dhe të korruptuar. Nëse i besojmë një religjioni të këtillë jemi automatikisht të korruptuar dhe besojmë në bestytni të kota, e nëse e refuzojmë, atëherë jemi mendimtarë liberaië antireligjiozë.

2) Nga përvoja e intelektualëve dhe shkencëtarëve të pasrenesansës, të cilët u përzien me përfaqësuesit e Mesjetës religjioze. Rrjedhimisht, po të duam ta definojmë religjionin, që të dy grupet (fraksionet) ngjajnë me njëri- tjetrin në besimet e tyre, pasi pasoja e besimit në një religjion është krejtësisht diçka tjetër nga portreti dhe afria jonë me atë religjion. Për shernbull, Parajsa ka një vend special në kujtesën tonë; me dallim se ata që janë mendimtarë të lirë, janë kundër asaj, kurse ata që janë religjiozë, janë për atë. Këto dy grupe ndajnë një portret të frikësuar dhe të përgjithshëm për Zotin dhe Parajsën. Sipas kësaj, këta që janë "për" e "kundër" që të dy, e kuptojnë llojin dhe kualitetin e religjionit, dhe e kuptojnë problemin në mënyrë iderntike.

Tani nuk diskutoj për besimin, mungesën e tij, apo për ata të cilët e injorojnë Zotin (blasfemi). Më tepër do të kisha thënë se kjo është një analizë e shkurtër e problemit se sa një imponim apo propagandim i religjionit. Poenta gjendet në faktin se sot më tepër na duhet "të dimë" se sa të besojmë ose të mosbesojmë; pasi pa dije - njohuri - religjioni nuk ka kurrfarë vlere. Kemi nevojë ta njohim religjionin, shkencën, shoqërinë historinë dhe karakteret tona personale më tepër se sa të besojmë në të gjitha këto në mënyrë të verbër. Derisa religjionet nuk do të jenë të shoqëruara nga një vetëdije e duhur, ato jo vetëm që nuk kanë vlerë, por edhe janë të dëmshme, sepse këto e harxhojnë energjinë tonë. Besimi si i tillë është i pavlerë, e vetëdija është ajo që vendos vlerën në besim. Adhurimi në formë kulti i Aliut, Muhammedit,Kur'anit e madje edhe i Zotit, jo vetëm që është i pavlefshëm, por është degradues dhe degjenerues, dhe njerëzve të cilët e bëjnë këtë u sjell vetëm mizori. Aliu, nëse nuk njihet si duhet, nuk mund të jetë më i ndryshëm se Rustemi,(23) apo se askush tjetër. Përmes njohjes tonë këto janë ashtu siç janë, e jo përmes shprehjeve sentimentale dhe përmes ritualeve. Rrjedhimisht, kultizmi mund ta degjenerojë Islamin në një formë besimi pasiv, siç janë idhujtaria, magjistaria dhe Budizmi në formën e tij pasive. Nëse nuk e njohim asnjërën nga këto, si do të besojmë në cilëndo qoftë nga ato? Posa t'i studiojmë ato, do të paraqiten karakteristika dhe vlera të ndryshme; e si pasojë, do të jemi në gjendje ta kuptojmë dallimin.

Gjatë gjithë historisë njerëzore, shoqëritë çdoherë qenë ndarë në dy grupe që luftonin në mes veti në forma të ndryshme. Varësisht nga niveli arsimor dhe kulturor i të kuptuarit dhe nga periudha historike, poli i cili e përfaqësonte korrupsionin, krimin, injorancën, robërinë, racizmin, virtytet imagjinative, dhe pengesat në progresin njerëzor; çdoherë ka qenë në kundërthënie ma drejtësirrë, vetëdijen njerëzore, rritjen dhe pikërisht me ata që luftojnë ta bashkojnë njerëzinë. Vetëm t'ju përkujtoj se që të dy polet armiqësore gjithmonë kanë qenë të armatosura me një armë mentale dhe kuptimplote - religjionin. Në të njëjtën mënyrë, në mbarë historinë, religjioni çdoherë ka qenë në luftë me vetë religjionin. Pasi i gjykojmë dhe i trajtojrnë që të dy polet kundërshtare dhe kundërthënëse si të frikësuara dhe identike; si pasojë ose u besojmë atyre ose i refuzojmë, megjithatë në të dyja rastet gabojmë.

Mund të shihet se në shtetet progresive të Evropës një filozof dhe një shkrimtar e përdor mitologjinë Romake dhe Greke në mënyrë që të analizojë, të studiojë dhe të hulumtojë historinë e njeriut. Të njëjtën gjë duhet ta bëjmë edhe ne,sepse letërsia Islame na sjell kuptime më të pasura dhe më të thella të njeriut. Për shembull, tregimi i Kabilit dhe i Abilit në Kur'an(24) përmban edhe fakte shkencore. Ai është fillimi i njerëzimit në një formë simbolike, që i ngjan qytetit të Oranit në kolerën e Kamysë. Kabili dhe Abili janë fëmijët e Ademit. Ademi i fejoi dy nga vajzat e tij me dy nga djemtë e tij. Mirëpo, Kabilit iu duk gruaja e vëllait të tij më atraktive. Ai e dëshironte atë pa masë, e si pasojë, bëri një mëkat. Abili i tha: "Unë jam i kënaqur me atë që është zgjedhur për mua". Por, Kabili vërejti: "Jo! Unë duhet ta marr atë që e ke ti". Për shkak të këtyre provokimeve të Kabilit, lufta në mes të këtyre të dyve filloi. Ata iu ankuan babait të tyre, kurse ai u tha: "Secili prej jush le të zgjedhë një sakrificë, dhe atij që do t'ia pranojë Zoti, tjetri do t'i përulet". Ky propozim u pëlqeu që të dyve.

Abili zgjodhi një deve leshkuqe, kafshën më të mirë dhe më të shtrenjtë që kishte, kurse Kabili zgjodhi një tubë grurë, të kalbur dhe të pafreskët. Ata i çuan ofertat e tyre në therrore. Natyrisht, u pranua ajo e Abilit. Pasi Kabili qe demoralizuar, e vazhdoi agresionin kundër vëllait të tij deri sa e çoi atë në shkretëtirën, e pastaj e vrau. Kjo është pika e parë e gjakut që u derdh në historinë e njeriut.

Kjo epizodë simbolizon se si uniteti, barazia dhe vëllazëria është shndërruar në armiqësi. D.m.th., dy vëllezërit u bënë armiq, kurse barazia njerëzore u transformua në armiqësi. Si, dhe cilët ishin ata faktorë që kushtëzuan të derdhet pika e parë e gjakut? Çka e shkaktoi unitetin njerëzor, paqen dhe barazinë të shndërrohen në jounitet gjatë historisë? Si u shkatërrua shoqëria? Shoqëria njerëzore kishte një "ne"; si u ndryshua ajo në dy "unë"?(25) Më në fund, cili ishte shkaku i mëkatit të parë?

Nuk mund të themi këtu se rrethanat e Abilit ndryshionin nga ato të Kabilit, dhe se mësuesit dhe librat e tij ishin të ndryshme nga ato të Kabilit, ose se Abili ishte i edukuar në mënyrë Evropiane.(26) Që të dy patën rrethana, prirndër dhe religjion të përbashkët.(27) Duke marrë parasysh edhe këto, Kabili, vetëm që t'i kënaqë dëshirat e veta, bëri një vrasje; nga ana tjetër, Abili, ishte përfaqësues i paqes, i besimit dhe i njerëzisë, deri në atë masë sa që e sakrifikon edhe gjënë më të shtrenjtë që e ka pasur. Shkaku i mospajtimit të këtyre dy individëve ndoshta shtrihet edhe në profesionet e tyre; Kabili ishte bujk (ai mund të ofronte grurë), Kurse Abili ishte lopçar (bari) (ai mund të ofronte një deve). Abili përfaqësonte një fazë në historinë e njeriut, në të cilën jeta (burimi i prodhimit) varej nga natyra, nga peshkimi dhe nga punët shtëpiake nga kafshët. Në anën tjetër Kabili përfaqësonte një periudhë në të cilën burimi i prodhimit u monopolizua, dhe u manifestua prona private.

E dimë se epoka e parë e njeriut fillon me peshkimin dhe me gjuetinë në natyrë. Në këtë periudhë askush nuk mund të monopolizojë asgjë, pasi burimi i prodhimit për të gjithë është deti ose pylli, nga të cilët askush nuk posedon asgjë. Në këtë fazë historike të gjithë njerëzit janë "të karakterit abilian" për arsye se burimet janë në disponimin e gjithkujt në mënyrë ekuivaiente. Individualizmi, besimi dhe veprimi individual, monopoli, "imja" dhe "jotja" ende nuk janë zhvilluar te njeriu; e në anën tjetër, Kabili është shembull i një periudhe në të cilën njeriu merr një copë toke, ia jep asaj emrin e tij, dhe fillon të eksplcatojë dhe t'i robërojë të tjerët.

Tani më është e qartë se vëllavrasja e parë filloi kur njeriu hyri në periudhën e monopolit. Rrjedhimisht, uniteti i njeriut u shndërrtua në jounitet dhe në diskriminim, dhe vëllazëria e njeriut u transformua në një marrëdhënie - vrasësi dhe viktima e tij. D.m.th., me zhdukjen e Abilit, historia hyn në epokën "kabiliane"; e ne, që të gjithë jemi pasardhës të Kabilit, pasi Abili asnjëherë nuk u martua.

Kush ishte Kabili? Ai qe një njeri religjioz, pasi Zotit i ofroi një sakrificë. Abili ishte ithtar i fesë së Ademit, gjë që ishte edhe Kabili. Megjithatë, religjioni i njëjtë u nda në dy religjione të kundërta; në dy individë. Njëri religjion ishte objekt i arsyetimit të fitimeve dhe profiteve të Kabilit, kurse tjetri, u bë faktor për të vërtetuar të drejtat dhe virtytet e Abilit. Këto dy religjione gjatë gjithë historisë njerëzore kanë qenë çdoherë në luftë.

Abili vdiq, por Kabili është gjithmonë i gjallë në historinë njerëzore. Kabili dhe rendi kabilian bazohen në një monopol ekonomik, dhe robëria që vijon në të shumtën e rasteve, do të vazhdojë të mbretërojë me historinë njerëzore në pajtim me të gjitha shenjat e Biblës dhe Kur'anit.

Sipas interpretimeve të Kur'anit, ekziston një shumicë, "nass",(28) me një pol kundërshtar, anti-"nass". Poli i dytë e ka dirigjuar gjithmonë fatin e njeriut.

Poli i Kabilit paraqitet në tri fusha: ekonomi, politikë dhe religjion, d.m.th., paraja, forca dhe religjioni janë përfaqësuesit e këtij rendi. Në Kur'an (po ashtu edhe në Biblë), paraja, forca dhe religjioni paraqiten në tri personazhe: Faraoni, si simbol i fuqisë, Krosusi, si simbol i pasurisë dhe Balam Ba-Ura,(29) priftërinjt, që e monopoloizojnë religjionin. Këto tre simbole e përbëjnë sistemin kabilian.

Mund të shohim se në mbarë historinë, religjioni ka qenë në zemrën e gjithkujt, edhe në atë të Kabilit, edhe në atë të Abilit; por posaçërisht është përdorur si mjet në duart e rendit të priftërve, të Balam Ba-Urit. Hidhni një sy Judaizmit, Persisë së vjetër, Romës dhe Greqisë; këto tri personazhe çdoherë kanë ekzistuar në një trup të vetëm; një tresh (Trinia e Shenjtë) - siç e shpjegon Katolicizmi; si tre në një, dhe një në tre. D.m.th., çdonjëra nga këto është element i posaçëm; por njëkohësisht këto formojnë edhe një tërësi të përgjithshme!

A mund të besohet kjo? Kjo është si poema e Mevlanës: Nga shishja pa verë, prit verë pa shishe!“ , që don të thotë asgjë. Mirëpo, po të thellohesh pak më tepër, kjo do të fillojë të ketë kuptim!

Tentojmë, që me fjalën Trini, të kuptojmë një Zot që ka tri pjesë.(30) Por në të vërtetë, kjo është klasa sunduese në histori, e cila paraqitet si një klasë e vetme që përmban tri pjesë: rendin e Priftërve, Faraonin dhe Krosusin, e që luftoi me Musën si një njësi e vetme. Të tri pjesët (fazat) e rendit kabilian, do të vazhdojnë të mbretërojnë me historinë.

Pasi ekonomia dhe fuqia gjithmonë kanë qenë në duart e një klase speciale, religjioni, si një mjet, çdoherë ka qenë i udhëhequr nga klasa spirituale. Ku? Atje ku janë paratë dhe forca. Masat e gjera gjithmonë kanë qenë të robëruarit e asaj klase që e ka udhëhequr përpara historinë. Pasi masat e gjëra u janë të subordinuara atyre të lartave në mënyrë të detyrueshme me anë të parave dhe eksploatimit, ata njëkohësisht janë të njollosur edhe me religjionin. Për shembull, njëri e grabit kokën e masave, i dyti ua vjedh xhepat, e i treti u pëshpërit në vesh: "Mos u mërzit vëlla! Qetësohu, nesër Zoti do ta zgjedhë problemin tënd!"

Lexoni historinë e Persisë së Vjetër. Sasanidët dhe Alkimerianët aqë shumë u pagonin tempujve sa që, Albert Maloti thotë: "Në fillim të periudhës së Mazdekut,(31) 19% të tokave të plleshme u takonin tempujve të zjarrit, dhe pas tridhjetë viteve kjo përqindje u rrit në 80%!" Ose një poet i periudhës së Ramzesit I në Egjipt thotë: "Ky Zoti (Ahtun) është tepër vetjak! I mban sytë në atë kafshatë ushqimi, që e kam për fëmijën tim dhe po ma merr. Kur do të mbushet barku i pangopur i këtyre zotave?"

Deri tani u diskutua për këto tri probleme:

1) Njerëzia si një trup i vetëm ndahet në dy pole kundërthënëse që nuk i ngjajnë njëri-tjetrit; ata janë armiq.

2) Kur pluraliteti zhvillohet te njeriu, vizioni botëror monoteist, i cili është në përputhje me unitetin njerëzor, ndryshohet në një koncept dualiteti të rendit të zotave (ose vizioni botëror sekondar); gjë që është harmonike (përputhet) me dualitetin e klasëve sociale.

3) Prej momentit që rendi sundues u bë tredimensional (prej kur një person pati manifestime të trefishta), edhe Zoti, si një esencë e vetme, ndryshon në tre elemente; pikëpamja botërore trinite.

Siç mund të shohim, vizionet botërore monoteiste dhe politeiste janë që të dy vizione botërore religjioze, por ky i fundit është pasqyrë e rendit social që u është superordinuar (apo u është ngulitur në mënyrë të detyrueshme) këtyre të parëve, të rendit providencial. Kjo është fotografia e tokës, e reflektuar në qiell; d.m.th., rendi priftëror sundues duke e arsyetuar monoteizmin që më tepër anon kah politeizmi, njëkohësisht e arsyeton edhe ndryshimin nga klasa racore monoteiste në klasën racore politeiste. Megjithatë, në këtë transformim shtrihet një trik dialektik ndërmjet objektivitetit dhe subjektivitetit, d.m.th., ndërmjet religjionit dhe jetës, dhe ndërmjet vizionit botëror dhe atij social. Kjo ende nuk u është e qartë shumicës së shkencëtarëve dhe mendimtarëve të lirë.

Në një vizion botëror religjioz, shoqëria vjen pas (është subjekti) kozmosi. Rendi që dominon me jetën materiale është pasoja dhe esenca e rendit që dominon me botën ekzistenciale. Në një interpretim ca më të thjeshtë, çkado që ndodh në tokë është një reflektim i vullnetit të Zotit; që është shkaku, dhe njeriu e fati i tij, që janë efektet e tij. Shoqëria njerëzore qysh prej rendit të parë të saj shoqëror; e që është rendi njerëzor monoteist, u shndërrua në një rend racizmi dhe pluralizmi klasor, të cilin e quajnë rend të politeizmit social. Mund të kuptohet se politeizmi social assesi nuk pajtohet me monoteizmin.

Në politeizmin social, grupe dhe klasë të ndryshme e krahasojnë disparitetin e tyre në kushtet e tyre sociaie, si edhe rotin e tyre politiko- ekonomik me disparitetin e natyrës së njeriut dhe rrënjët e tyre racore. Në mënyrë që të justifikohet një krahasim i tillë, ata duhej të kërkojnë kritere filizofike dhe doktrinare, si edhe një themelim ekzistencial dhe universal. Në reatitet, kur objektiviteti ndryshon në nënvetëdije, atëherë ai reflektohet në subjektivitetin. Kjo do të thotë se kur uniteti i brendshëm i njeriut ndryshohet në një pluralitet të brendshëm njerëzor, atëherë edhe uniteti i qenësishëm i Zotit do të ndryshohet në një sistem të qenësishëm të pluralitetit; e që është në të vërtetë rend politeist. Sipas kësaj, rendi hyjnor i politeizmit është krijuesi i rendit social të politeizmit, ai në të cilin zotërit e tokës bëhen krijuesit e hyjnive të Parajsës. Objektiviteti social e krijon subjektivitetin religjioz, në mënyrë që ky i fundit të mund të manifestohet si krijues i atij të parit. Ja se si kierarkia e qenësishme në botën ekzistenciale krijon një vizion botëror politeist, që e shpjegon kierarkinë e qenësishme te sitemet njerëzore. Pasi një shpjegim i tillë bëhet në emër të religjionit, kjo kuptohet si një shpjegim i amshueshëm, i shenjtë, mbinjerëzor, si dhe mbinatyror. Më në fund, fuqia e thellë dhe e amshueshme e besimit religjioz atë e forcon dhe e inkuadron në labirintin e besimeve njerëzore.

Ja se si vizioni botëror monoteist, i cili një herë ishte vizion origjinal i njeriut të tipit abilian, u transformua në një dualizëm sekondar ose në një vizion botëror kontradiktor, që është reflektim i një shoqërie dyklasore. Ashtu si Ademi (që e simbolizon unitetin-njëshmërinë qenësore të njerëzimit), u transformua në dy pole; atë të Kabilit - shtypës, dhe atë të Abilit - i shtypur; ahtu edhe bota u nda në dy tabore kryesore: e mira dhe e keqja. Kabili, shtypësi, paralelisht me evoluimin e mëtutjeshëm të marrëdhënieve njerëzore dhe me rritjen e sistemit klasor, u manifestua në tri dimensione të ndryshme. Rrjedhimisht, të tri fuqitë e politikës, ekonomisë, dhe e religjionit, të cilat ishin të koncentruara në një sundimtar të vetëm, u specializuan dhe u ndanë në degë (në një front të njësuar) në tri pjesë. Menjëherë pasi që rendi dominues u bë tredimensional, edhe rendi që e mbisundonte kozmosin u bë tredimensional. Ashtu siç u paraqit Kabili në tri elemente në tokë, ashtu u paraqit edhe Zoti, si Faraon, si Krosus dhe si Balam Ba-Ur; që të tre këto personalitete të ndryshëm, përsëri, njëkohësisht, paraqisnin vetëm një krijesë - Kabilin. Poashtu, ati, biri dhe shpirti i shenjtë, njëkohësisht u shkrinë në një krijesë unike - Zotin!

Kjo është mënyra se si vizioni botëror politeist u transformua në një trini në Indi, Greqi, Romë, Persi, (të tri zjarret e Ahura Mazdës), siç ndodhi edhe në Krishterizëm, Judaizëm, bile edhe në fenë islame (një manifestim i trefishtë i Zotit në tokë).

Ajo, që është kuptimplotë këtu, e që na bën të besojmë në validitetin e këtyre pikëpamjeve, është se në vizionin botëror të dy hyjnive; dy Zotat në dy materie të ndryshme, - janë në luftë ndërrnjetveti (e mira - e keqja, drita - errësira, dhe Ahura - Ahrimani). Derisa në vizionin botëror të hyjnive të trefishta (të trinisë), tre zota janë një materie e vetme intervariabile, dhe manifestimi i secilit prej tyre shtrihet më shpesh në dy të tjerët se sa në tri materie të veçanta, që faktikisht janë tri manifestime të së njëjtës materie. Kjo na sqaron se ekzistimi i hyjnive duale është një simbol refigjioz i polaritetit dual në shoqëri, d.m.th., të shtypësit dhe të shtypurit. Ekzistimi i tri hyjnive, megjithatë, është simbol i një sunduesi nga njëri pol që paraqitet me tre ngjyra (ose tri karakteristika të një materie të vetme).

E pamë se si sistemi klasor në të kaluarën e transformoi vizionin batëror monoteist në atë politeist. Kjo është e vërtetë për të gjitha religjionet e drejta apo jo të drejta, bile edhe me mbrojtjen e rregullave të përgjithshme të monoteizmit, ekziston një numër tejet i madh i njerëzve, të cilët thonë se i përkasin religjionit monoteist, por vizioni i tyre botëror është në të vërtetë politeist. Politeizmi i fshehur në kuadër të monoteizmit është ai më i dëmshmi nga të gjithë. Mirëpo, ai lloj i politeizmit që u zhvillua në fenë Islame, politeizmi modern, është ai më i thelli, më i fshehuri, dhe më i forti nga të gjithë.

Në të kaluarën, triada e fuqive, që e mbisundonte historinë, i gënjente njerëzit e zakonshëm, dhe në emër të Kelamit (filozofisë religjioze), (32) e nëpërmjet të fuqisë së "ndjenjës" (frymës religjioze), ata ose do ta zëvendësonin politeizmin me religjionin, ose do ta përzienin me cipën e monoteizmit. Megjithatë, pas Renesansës dhe kulminacionit të saj në shekujt XVIII dhe XIX, intelektualët u përgënjeshtruan. Në emër të shkencës (e cila ishte filozofia ekonomike) dhe në emër të fuqisë së intelektit dhe logjikës materiale ose shpirtit instinktiv, materializmi ose zëvendësohej me religjionin ose futej në fushën e humanizmit.

Natyrisht, ekzistimi i dy faktorëve të huaj kontribuoi shumë për këtë përgënjeshtrim, ashtu që sot, edhe duke marrë parasysh çudinë dhe pabesueshmërinë e shumicës së mendimtarëve të lirë, atë duhet ta propozoj si teorinë time personale.

D.m.th., vizionet botërore moderne dhe antireligjioze si politeizmi, janë vizione të klasës sunduese moderne. Prej këtyre të dy faktorëve, njëri qe shkencor - ai që e huazoi pikëpamjen materialiste, dhe tjetri qe socializmi që në Evropën e shekullit XIX, varej nga materializmi kundër religjionit. Perspektivat e shkencës, të vizionit botëror, të vlerësimit filozofik dhe të filozofisë së re të socializmit modern, nën ndikimin e "shpirtit dhe pamjes" po ndikojnë në kohën më të re. Një shpirt i tillë dominues dhe një pikëpamje e tillë janë produktet e rritjes dhe të evoluimit të klasës sunduese perëndimore sociale, d.m.th., të borgjezisë së re.

Mesjeta në Evropë ishte formulimi social i feudalizmit, kurse religjioni ishte superstruktura e saj. Si rezultat i kontaktit të Evropës së korruptuar dhe të fosilizuar me botën e zhvilluar dhe progresive të fesë Islame,(33) dhe kolapsit të mureve të forta të ekonomisë së feudalizmit dhe kulturës së përkufizuar të Katolicizmit; me një fjalë, si rezultat i shkatërrimit feudai, rritjes së borgjezisë, dhe sundimit të një klase të re dhe luftës së saj kundër kulturës feudale, e bëri borgjezinë, në frymën dhe moralin e saj, klasë sunduese. Borgjezia e mori helmetin e shkencës, dhe i borgjezoi moralin, letërsinë dhe artet. Pikëpamjet dhe kultura e borgjezisë, e cila përbëhej nga materializmi, hedonizmi dhe individualizmi, i zëvendësuan pikëpamjet dhe kulturën e së kaluarës, e cila varej nga religjioni dhe virtytet kolektive. Rrjedhimisht, aftësia e përdorimit e zëvendësoi vlerën, dhe racionaliteti e zëvendësoi ndjenjën teozofike (intuitën); kërkimi i fuqisë në të gjitha aspektet, posaçërisht në shkencë, i zëvendësoi rregullat e kërkimit të së vërtetës, e "jetimi për..." e zëvendësoi "...për të jetuar". Kështu komoditeti e zëvendësoi perfeksionin, Parajsa tokësore e largoi atë që ishte e premtuar; gjallëria e hoqi ditën e hesapeve dhe shfrytëzimi i fuqive të natyrës e tejkaloi zbulimin e filozofisë së ekzistencës. Të tri parimet e bukurisë, së vërtetës dhe Hajrit (zgjedhjes)(34), të cilët çdoherë e kanë ngulitur kuptimin në ekzistencën e njeriut (ose së paku njeriu ka kërkuar kuptime të tilla), u dëbuan; në vend të tyre dolën tre parimet e njeriut modern - realiteti, fuqia dhe konsumimi - që e dominuan intelektin, shpirtin dhe filozofinë e ekzistencës së njeriut. Sytë e njeriut u kthyen nga qielli në tokë, prej zemrës në stomak, bile edhe më poshtë; prej idealeve jetësore në kënaqësitë e të jetuarit, dhe prej të zbuluarit e asaj se "si të bëhet" në të siguruarit e teknikës për një „qenie statike“. Më në fund, borgjezia i negoi të gjitha sentimentet, ndjenjat, vlerat, hyjnitë, virtytet dëshirat dhe shprehitë e luftës për ideale; të cilët e ngritën njeriun nga instinktet e tij të ulëta në zenitin e mundësive të tij. Këto e mbrojtën atë nga ankthi i pandërprerë i barrikadës së tij nga fati tokësor; dhe lejoi që të mbërrijë edhe përtej kufijve të trashëgimisë së tij, me qëllim që të bëhet një qenie e re njerëzore, realizimi i të cilit nuk kufizohet në ambicien botërore dhe kënaqësinë.

Shpirti, i cili dominon me kulturën dhe qytetërimin e ri është borgjezia; shpirti i të fituarit të parave, biznisit, kërkimit të fuqisë, konsumimit dhe të hedonizmit. Çdo të thoshim për kulturën dhe artin e saj? Ato përbëhen nga kotësia, loja, propaganda dhe shqetësimi! Konfuzioni i gjithë kësaj shtrihet në faktin se duke refuzuar kulturën tradicionaie, borgjezia posa ka arrirë të bëjë një "krim progresiv"!

Ajo që e refuzoi borgjezia, faktikisht qe kulturë religjioze e Mesjetës, një spiritualitet i korruptuar; pasi detyra më e ndritshme e njeriut ishte në duart e rendit të fosilizuar priftëror në shërbim të feudalizmit. Duke shkatërruar kulturën dhe moralin e Mesjetës, borgjezia e re i bëri një shërbim tejet të madh ngritjes të lirisë së intelektit, civilizimit dhe shkencës, dhe i dha shqelm feudalizmit dhe rendit priftëror. Në këtë proces ajo poashtu i varrosi krijimet më të vlefshme të shpirtit të njerëzisë, kulturës dhe moralit nën gërmadhat e periudhës Mesjetare. Ne, njerëzit e postrenesansës, koncentrohemi vetëm në lavdërimin e revolucionit progresiv të borgjezisë, dhe të motove të saj të famshme si prijëse e liberalizmit, demokracisë dhe shkencës; dhe në mburrjen për flakjen e bestytnive, asketizmit dhe marrëdhënieve religjioze "diktaturale", etj. Por, asnjëherë nuk kemi qenë të aftë ta ndjejmë përgënjeshtrimin e këtij shërbetori të madh, dhe të kuptojmë se në procesin e revolucionit dhe të liberalizmit - njeriu i ka humbur dimensionet themelore të natyrës së tij: dashurinë, idealizmin, vlerat dhe rëndësinë e tij ekzistenciale. Përveç asaj, kjo krijesë që është superiore ndaj natyrës, dhe të cilën feja e përcakton si një të deleguar të Zotit (35) në këtë botë, e thërret që t'i fitojë karakteristikat e amshueshme dhe i cakton për detyrë trashëgiminë e natyrës, në një mënyrë është tansformuar në një kafshë të tmerrshme. Kjo është kështu për arsye se "njeriu" i borgjezisë është i tjetërsuar (dominuar) nga demoni i parave. Esenca e parave ka hyrë në natyrën e tij specifike. Po të flasim nga pikëpamja religjioze, do të themi se borgjezi është adhurues fanatik i fesë së "konsumimit", i cili jo vetëm që nuk është në gjendje ta shohë natyrën si një botë nga e cila del e vërteta, bukuria dhe sekretet e fshehura të Zotit, por po ashtu nuk e njeh njeriun si një botë të vogël që ka talente mbinatyrore dhe të hyjnishme: bukuri, vlera, mirësi dhe misteriozitete. Për borgjezin, natyra dhe njeriu janë dy burime të prodhimit që duhet t'i fusë në përdorim me qëllim që të fitojë fuqi dhe konsumim; dhe kjo është e gjitha!

Ndihem tepër i shqetësuar dhe mendoj se përse mendimtarët e lirë socialistë, të cilët besojnë në filozofinë shkeneore të historisë, në marrëdhënien dialektike në mes subjektivitetit dhe objektivitetit, në ekonominë, kulturën dhe në themelimin e kierarkisë klasore; kalimin e njeriut nga religjioni dhe rritjen e tij në materializëm e interpretojnë si një zbulim shkencor dhe si një proces filozofik. Sipas kësaj, ata besojnë se shkenca, filozofia dhe kultura kanë evoluar veçmas nga ndodhitë politiko- sociale me qëllini të themelimit material të shoqërisë.

Nëse bëjmë një analizë socio-ekonomike - të tillë siç është bërë vetëm në traditën shkencore Marksiste - të revolucionit intelektual të shekujve të mëvonshëm me një metodë të bazuar në analizën materiale dhe në një dallim klasor socioiogjik; duke përdorur kriteret prodhuese dhe ekonomike të shoqërisë, rezultatet tona do t'i hedhin poshtë përfundimet e sjella nga marksistët klasikë. Do të përfundojmë se ndjenjat e sotme të dobësuara religjioze, konfuzioni në vferat morale dhe refuzimi i vizionit botëror religjioz; dhe në përgjithësi, largimi i njeriut nga kërkimi i mëtejmë i principeve morale dhe filozofike, e afrimi i tij kah ngritja e fuqive mendore dhe e vlerave ekonomike, të gjitha këta janë karakteristika dhe sjellja sociale e psikologjike të klasës borgjeze.

Një shkencëtar socialist. i ciii e çmon fiiozofinë e historisë, dhe psikolagjinë e dallimit klasor me kritere objektive shkencore. është i veiëdijshëm se shkenca e injoron kërkimin e së vërtetës për zbulimin e kufijve të shkencës; për kuptiniin e njeriut dhe ideafet e tij të uërteta, si edhe për njohjen e anktheve të tij ekzistenciaie në epokën moderne.

Nëse Bekoni e zëvendësor, fuqinë me të vërtetën, si moton, e vërtetë të shkencës, nëse shkencës i kufizon mundësitë e saj vetëm në kërkesë për shfrytëzimin e fenomeneve të fuqisë dhe konsumimit, nëse filozofia moderne injoron të gjitha qëllimet e njeriut, ankthet; dhe nëse shkenca dhe filozofia, që të dyja, në vend të zbulimit të rritjes së vetëdijes filozofike të njeriut e të evoluimit të tij shkencor i mohon të gjitha ato, këto janë pasojat e një logjike dhe të një shpirti borgjez, që përdor gjuhën e shkencës dhe sheh nga sytë e filozofisë.

Materializmi ekonomik qe ai, i cili sundoi te njeriu në shekujt e mëvonshëm dhe ai që e imponoi materializmin filozofik në vizionin botëror të tij. Së pari, shoqëria bëtaet objektivisht materialiste, e pastaj, rendi jetësor bëhet i varur nga prodhimi dhe nga konsumimi absolut material. Së dyti; filozofia dhe shkenca do ta përshkruajnë botën në mënyrë subjektive si një materie, dhe do ta kaplojnë ekzistencën e kozmosit me një natyrë materialiste të prekshme. Kjo është mënyra se si vizioni botëror materialist e tejkalon atë religjioz. Në këtë lloj të vizionit botëror bëhet fjalë për të njëjtën klasë sunduese, frymë sunduese, pikëpamje, kulturë, dhe rend të njëjtë objektiv; që, me ndihmën e rendit priftëror, e transformoi vizionin botëror monoteist me atë politeist në të kaluarën.

Sot, ajo e zëvendëson frymën dhe pikëpamjet me vizionin botëror materialist. Kjo kulturë shtypë se (sunduese), në mënyrë që ta arsyetojë vetveten, ia imponon njerëzisë materiaiizmin.

Në shekujt e kaluar, me qëilim që ta klasifikojë sistemin klasor të kierarkisë, në një shoqëri bipolare, klasa sunduese, me ndihmën e rendit shoqëror i cili varej nga ajo, e kompromitoi vizionin botëror monoteist, dhe zëvendësoi atë me politeizëm në një formë të hyjnive të dyfishta, të trefishta, dhe të shumëfishta,(36) me qëllim që ta shenjtësojë tokën me një bekim hyjnor dhe t'i japë fatit një ngjashmëri me amshueshmërinë.

Analogjikisht me këtë, në shekujt e mëvonshëm, në mënyrë që të arsyetojë fuqinë dhe konsumimin, korrupsionin e shpirtit të njerëzisë, kotësinë e një jete materiale të pakuptimtë, transformimin e njeriut në një kafshë konsumuese dhe subordinimin e tij ndaj një rrethi të zbrazët të "prodhimit për konsumim dhe konsumimit për prodhim", si edhe transformimin nga faktori i vetëm dhe i lirë përgjegjës i kozmosit; kiasa sunduese u ripërtri me shma të reja. Borgjezia në bashkëpunim të fshehtë me intelektualin (i cili varet nga fuqia e sunduesit) e ka zëvendësuar vizionin botëror religjioz me atë materialist.

Gjatë vazhdës historike, që nga dita kur Kabili - vrasësi rrenacak dhe agresiv u bë pronar i tokës; dhe Abili, njeriu që pati frikë nga Zoti dhe që qe paqedashës, i cili qe i torturuar nga rendi priftëror sundues; inteligjenca në emër të religjionit e të shkencës ka dashur ta justifikojë "status quo"-në, të anojë nga ana e sunduesit si trashëgimtar në mënyrë që ta ndryshojë besimin dhe vizionin botëror, kështu që ata u identifikuan me kulturën, moralin dhe vlerat e kësaj kohe. Kështu ata krijuan një bazë intelektuale dhe besuese që ishte në përputhje me strukturën politike dhe ekonomike të sunduesit. Në të vërtetë, klasa sunduese (e cila mbante kontrollin me ekonominë, kulturën, ideologjinë dhe religjionin), çdoherë ka bërë përpjekje të krijojë një vizion botëror politeist në religjion, dhe një vizion botëror materialist në shkencë.