NJERIU DHE ISLAMI

Zonja dhe Zotërinj; sonte derisa të na lejojë kaha do të kisha dashur t'i rrah këto probleme:

1. A e njeh feja Islame njeriun si një krijesë të pandihmë, qëllimi i fundit i së cilës është të qëndrojë i pafuqishëm para Zotit?
2. A thotë feja Islame së njerëzia është bujari?
3. A është pandihmësia e njeriut një parakusht për besimin Islam apo, përkundrazi, a është besimi në fenë lsiame akt i mjaftueshëm për fitimin e origjinalitetit në njeriun dhe të një respekti për virtytet e tij?

Koncepti i njeriut është tejet i rëndësishëm. Civilizimi i sotëm i vendos bazat e religjionit në humanizëm, që d.m.th. origjinaliteti dhe aderimi i njeriut. Supozohet se religjionet e ndryshme të së kaluarës e kanë çregulluar personalitetin e njeriut dhe e kanë detyruar të bëhet viktimë e zotave të tij; ta pranojë pafuqishrnërinë e tij, dhe se e ka detyruar atë të kërkojë shërbime prej tyre nëpërmjet të faljes, mëshirës dhe lutjes. Humanizmi është një religjion i postrenesansës që zbatohej nëpërmjet rendit të paraparë. Ato religjone që bazoheshin në atë që është mbinatyrore dhe e paparë kishin për qëllim ta ngulisin bujarinë te njeriu. Duke i pasur rrënjët humanizmi në Athinë, - si një religjion universal, sot është zhvilluar në një religjion që shërben për krijimin dhe formimin e kulturës perëndimore. Në realitet, humanizmi është një religjion kundër besimit skolastik dhe Krishterizmit Mesjetar.

Në mënyrë që të kuptojmë se si qe interpretuar njeriu sipas religjioneve të ndryshme në të kaluarën, ose me qëllim që të kuptohet roli që luajti humanizmi në ca religjione të ndryshme, duhet të studiohet filozofia e krijimit. Pasi nuk kam kohë që t'i përmbledh të gjitha religjionet Lindore dhe Perëndimore, që janë relevante për filozofinë e krijimit të njeriut, do të ndalem vetëm në filozofinë e krijimit të njeriut në fenë Islame (dhe në fetë e lbrahimit, Musait dhe Isait, vazhdim dhe kulminim i të cilave është Islami).

Si e interpreton dhe si e trajton feja Islame krijimin e njeriut? A është e mundur të kuptohet pozita e njeriut prej cilësisë së krijimit të tij të shpjeguar në Kur'an apo në thëniet e Pejgamberit Muhammed (SAV) ? Duke analizuar kualitetin e krijimit të Ademit, që faktikisht është simboli i krijimit të njeriut në Kur'an; mund të kuptojmë se çfarë statusi i jepet atij në kundrimin e Zotit në fenë Islame, si edhe në religjionet e tjera.

Sa për hyrje duhet të them se gjuha e religjioneve, posaçërisht të atyre semitike, profetët e të cilëve i besojmë - është gjithmonë simbolike. Kjo është gjuha më e pranueshme për njeriun dhe është më e mirë se çdo gjuhë ekspozuese, e cila është lucide dhe e drejtpërdrejtë. Një gjuhë ekspozuese mund të konvenojë më tepër në formulimin e instruksioneve (këshillave), por nuk mund të zgjasë aq sa duhet. Përse? Filozofi bashkëkohor egjiptian Abd EI- Rahman Bedewi thotë se: Një shkollë apo religjion, i cili i shpreh të gjitha faktet dhe konotimet e tij në mënyrë direkte, të qartë dhe me fjalë njëdimensionale, nuk do të zgjasë shumë; pasi u referohet iridividëve të ndryshëm nga të gjitha sferat e jetës. Më tutje këta njerëz bëjnë pjesë në shtresa dhe klasë të ndryshme, të cilat ndryshojnë në mendime, në pikëpamje dhe në vetëdije. Kështu, një gjuhë që zgjidhet për një religjion duhet të jetë multishtresore dhe multidimensionaie, në mënyrë që çdo gjeneratë të mund ta dallojë shtresën, dhe një grup i caktuar të mund të dallojë një dimension të duhur". Ja përse të gjitha simbolet letrare janë të pavdekshme. Poemat e Hafizit janë të amshueshme për arsye se sa më shumë që i lexojmë, varësisht nga shijet tona, aqë më shumë zbulojmë fusha të reja. Por kjo nuk do të ishte e vërtetë për Historinë e Bejhekit apo për Gjulistanin e Sadiut; kuptimet e tyre janë relativisht të qarta.

Ne kënaqemi me dialektet e tyre, por nga pikëpamja shpirtërore shumica e pikëpamjeve të tyre janë të cekëta. Përkundrazi, fjalët e Hafizit që janë multidimensionale dhe simbolike, i lejojnë çdonjërit prej nesh, varësisht nga shijet dhe mentaliteti ynë, të nxjerrim një kuptim dhe një pikëpamje të re nga to. Pasi religjionet u krijuan për lloje të ndryshme njerëzish dhe gjeneratash, ishte e nevojshme që ato të përmbajnë gjuhë simbolike. Shumica e kuptimeve të religjioneve që ekzistojnë, nuk ishin të qarta në kohën kur ato u paraqitën. Megjithatë, pasi kuptimet e tilla duhej t'u sqaroheshin njerëzve, ato duhej të ishin në një gjuhë të pastër në mënyrë që edhe masat e gjera të mund t'i kuptonin ato. Në anën tjetër, nëse konceptet do të ishin mjaft të qarta, atëherë religjionet e tilla nuk do të përmbanin kuptime të reja. Ky është shkaku dhe arsyeja që gjuhët ishin simbolike; në këtë mënyrë, gjeneratat e ardhme, varësisht nga pjekuria e tyre mentale dhe shkencore, mund të zbulojnë kuptime dhe koncepte të reja. Ja edhe përse në letërsinë evropiane simbolizmi është stili më i mirë. Kështu, tregimi i krijimit të Ademit është shpjeguar në gjuhë simbolike, e tani, pas katërmbëdhjetë shekujsh të progresit shkencor në të gjitha fushat, ende është e vlefshme për t'u studiuar.



Krijimi i njeriut nga pikëpamja e fesë Islame (7)

Zoti në fillim u drejtohet të gjithë engjëve: "Dua të krijoj një të deleguar në tokë." (Vini re sa çmohet njeriu në fenë Isfame. Bile edhe humanizmi evropian i Postrenesansës nuk ka qenë në gjendje ta ngrejë aqë lartë njeriun). Zoti, që është më i madhi dhe më i ndrituri nga pikëpamja e një muslimani besimplotë, u drejtohet engjëjve që t'i njoftojë me të deleguarin (mëkëmbësin) e Tij. Kështu, me këtë drejtim të tij kah ato, detyra e njeriut në tokë bëhet më e qartë. Sipas kësaj, detyra e njeriut në tokë është që ta plotësojë punën kreative të Zotit në kozmos. Superioriteti i parë i njeriut është që ta përfaqësojë Zotin në tokë. Engjëjt vërejtën: "A do të krijosh një krijesë hakmarrëse dhe inatçorre në tokë që përsëri të jetë shkaktare për gjakderdhje dhe krime? (8) Por Zoti u përgjigj kështu: "Unë di diçka që ju s'dini". Kështu, Zoti u angazhua me krijimin e njeriut. Kjo është pika ku manifestohen simboiet, të mveshura me konotacionë të pafundshme antropofogjike. Pasi që Zoti do të krijojë një të deleguar për Vetveten në tokë, Ai duhet, sipas rregullit, ta zgjedhë materialin më të vlefshëm dhe më të shenjtë. Mirëpo, Ai e zgjedh atë që është më themelore. Në Kur'an ekzistojnë tri pika(9), të cilat flasin për materialin nga i cili qe krijuar njeriu: nga argjili i pastër, enë prej lluce (10) dhe nga balta. Më në fund, Zoti, nga shpirti i Tij fryu në baltën dhe kështu njeriu u krijua.

Në gjuhën e njeriut Zoti është qenia më e shenjtë dhe më e ngritur, e balta është simbol i gjësë më kuptimplote dhe materialit më themelor. Shpirti i Zotit është më i shenjti dhe më i ngrituri, dhe "pjesa" më bujare e tij. Sipas kësaj, gjatë krijimit të njeriut, Zoti nuk e përdori as "frymën", as "gjakun" e as "mfishin" e Tij, por e fryu shpirtin e vet në qenien njerëzore. Zoti është qenia më e lartësuar dhe shpirti i Tij është gjëja më e pastër për të cilën njeriu mund të ketë një epitet në gjuhën e Tij. Rrjedhimisht, njeriu që qe formuar nga balta dhe nga shpirti i Zotit është qenie dydimensionale. Për ndryshim nga të të gjitha qeniet tjera, të cilat janë njëdimensionale, njeriu është dydimensional; një dimension anon kah balta, niveli i ultë, stagnimi dhe sedimentimi (11); ndërsa dimensioni tjetër arrin deri në pikën më të lartë që mund të paramendohet. Prej kësaj del se njeriu përbëhet nga dy kundërthënie - balta dhe shpirti i Zotit. Kështu, rëndësia dhe madhështia e njeriut shtrihen në ate se ai posedon dy pole (baltën dhe shpirtin e Zotit). Njeriu është ai që do të zgjedhë nga cila anë do të shkojë - nga balta apo nga providenca. Derisa ai nuk zgjedh njërin nga këto dy pole si fatin e tij, në shpirtin e tij çdoherë do të mbretërojë luftë.

Pasi që u krijua njeriu, Zoti ia mësoi emrat. Ende nuk është e qartë se çfarë emrash ishin këta, por çdo komentues ka thënë diçka që nuk le kurrfarë dyshimi se Zoti po fliste për arsimimin dhe mësimet. Për çdo rast, kur mbaroi krijimi i njeriut, Zoti ia mësoi të gjithë emrat. Njeriu u bë posedues i emrave. Në këtë pikë engjëjt protestuan: "Jemi të formuar nga një zjarr pa tym, e njeriu qe krijuar nga balta. Përse ai duhet të jetë mbi ne?" Kësaj Zoti iu përgjigj kështu: "Unë di diçka që ju s'dini. Përuluni ju njeriut!" Engjëjt e të gjitha llojeve iu përulën njeriut. Kjo është e gjithë ajo për të cilën flet humanizmi. A e shihni se sa i madh është njeriu? Pozita e tij është aq e lartësuar, sa që engjëjt, pa dallim nga superioriteti i tyre racor dhe natyror (drita përkundër baltës), filluan ta adhurojnë Ademin. Megjithatë, pasi engjëjt protestuan, Zoti, me qëllim që t'i kontrollojë ato, u tha që t'i përsërisin emrat që ua tregoi, por ato nuk ishin në gjendje. Engjëjt humbën në këtë test, dhe superioriteti e virtyti i Ademit mbizotëroi plotësisht. Ky superioritet (mbiçmim) pra, varet nga ajo se kush i di emrat. Njeriu di gjëra që engjëjt nuk i dinë. Kjo na tregon se bujaria varet nga dituria e nga inteligjenca, e jo nga superioriteti racor.

Një element tjetër është gruaja për të cilën besohet se është krijuar nga brinja e Ademit. Ky është rezultat i përkthimit të gabuar të fjalës arabe "rib" ("brinjë"), në gjuhën persishte. Në gjuhën arabe dhe ebreje fjala "brinjë" ka edhe ktiptimin plotësues "natyrë". Kështu, në vend të: "Hava qe krijuar prej natyrës së Ademit."(12) fitoi kuptimin: "Hava qe krijuar nga brinja e Ademit."(13) Një njeri i madh si Niçe besonte se burri dhe gruaja janë dy krijesa të ndryshme. Dalëngadalë ata u evoluan dhe filluan t'i ngjajnë njëri-tjetrit. Kështu për ata mendohet se u përkasin dy racave të ndryshme. Kini parasysh se edhe ata filozofë dhe shkencëtarë që mendojnë se Ademi dhe Hava i takojnë racës së njëjtë, çdoherë e kanë pasur mëri natyrën femërore. Megjithatë, pozita e Kur'anit është se gruaja dhe burri jana te natyres së njëjtë.(14)

Një tjetër pikë e çuditshme në kuptimin e njeriut në Kur`an është se Zoti i thërret të gjitha krijesat - qiejtë, detat, bimët, malet, kafshët, etj., - për t'i informuar: "Kam një besim (emanet) për t'ju ofruar". Këtë të gjithë e refuzuan, përveç njeriut. Kjo na tregon se njeriu posedon një virtyt tjetër, e ky është pranimi i emanetit, të cilin të gjithë të tjerët e refuzuan. Kjo don të thotë se njeriu është përfaqësues i Zotit në të gjithë kozmosin; e në të njëjtën kohë, edhe i besuari i Tij. Sa i përket asaj se çka është "besimi" (emaneti), çdokush ka thënë nga diçka; Mevlana beson se ky është vullneti dhe zgjedhja. Edhe unë mendoj kështu.

Superioriteti i vetëm që njeriu e ka mbi të gjitha gjallesat e tjera të kozmosit është vullneti i tij. Ai është gjallesa e vetme, e cila mund të veprojë në mënyrë të kundërt nga natyra e tij, përderisa asnjë kafshë, ose bimë nuk është e aftë të bëjë një gjë të tillë. Është e pamundur të gjeshë ndonjë kafshë, që mund të agjërojë e urët dy ditë. Asnjë bimë deri tani nuk ka bërë vetvrasje për shkak të ndonjë mëkatit, ose nuk ka bërë ndonjë shërbim të madh. Njeriu është e vetmja qenie që u kundërshton nevojave të veta fizike, shpirtërore dhe materiale, duke ia kthyer shpinën mirësisë dhe virtyteve. Më tutje, ai është i lirë të sillet në mënyrë iracionafe, të jetë i keq ose i mirë, prej balte ose Hyjnor.(15) Është me rëndësi të kuptohet se posedimi i "vullnetit" është karakteristika më e madhe e njeriut dhe se kjo, e ndritë marrëdhënien ndërmjet njeriut dhe Zotit.

A nuk është e vërtetë se Zoti fryu nga fryrna (shpirti) e Tij në njeriun dhe e caktoi atë si të besuarin e Tij? Atëherë, njeriu bëhet mëkëmbës dhe përfaqësues i Zotit në tokë, dhe shpirti i që të dyve e shuan etjen e tyre nga i njëjti burim i virtytit - posedimi i vullnetit. Zoti, e vetmja krijesë në kozmos, që posedon një vullnet absalut e që mund të bëjë çkado që të dëshirojë, bile mund të veprojë edhe kundër ligjeve të natyrës, fryu dhe e përçoi shpirtin e Tij te njeriu. Kështu, njeriu është i aftë të punojë si Zoti (natyrisht, jo identikisht si Zoti, por t'i ngjajë Zotit për së afërmi); ose të veprojë kundër ligjeve fiziologjike të natyrës. Sipas kësaj, ajo që mund të nxirret nga natyra dhe filozofia e krijimit të njeriut, mund të shtjellohet në këtë mënyrë:

1. Jo vetëm që njerëzit janë të njëjtë, por janë edhe vëllezër. Dispariteti (dallimi) ndërmjet barazisë dhe vëllazërisë është mjaft i qartë: barazia është termin legal, kurse vëllazëria është një dokumentim i natyrës identike të të gjithë njerëzve, të cilët, pavarësisht nga natyra e tyre, e kanë prejardhjen nga një burim i vetëm.
2. Për dallim nga të gjitha filozofitë e tjera, burri dhe gruaja janë po të një natyre të njëjtë; dhe Zoti i ka krijuar po në të njëjtën kohë. Ata i takojnë të njëjtës racë, ata janë vëllezër dhe motra.
3. Superioriteti i njerëzve mbi engjëjt dhe mbi të gjithë kozmosin është shkencor(l6), duke i falënderuar mësimit të emrave. Engjëjt edhe pse kanë racë dhe natyrë superiore, i përkulen Ademit.

Mbi të gjithë, njeriu është i vendosur në mes baltës dhe providencës; ai ka liri të zgjedhë në mes të këtyre dy elementeve, sipas "urdhërit" të vullnetit të tij. Posedimi i vullnetit dhe lirisë e krijon përgjegjësinë. Kështu, nga pikëpamja e fesë Islame, njeriu është gjallesa e vetme që ka përgjegjësi jo vetëm për fatin e tij, por edhe ka për detyrë ta plotësojë Qëllimin Hyjnor në botë. Sipas kësaj, ai është një i besuar në kozmos. Njeriu është i vetmi që i di emrat, kuptimi i të cilëve besoj se ka domethënien përkatëse shkencore. Emrat janë simbole për sende, që d.m.th., aspekte specifike të koncepteve të ndryshme. Domethënë se "mësimi i emrave" e paraqet potencialin dhe talentin natyror për të kuptuar dhe analizuar faktet ekzistuese shkencore në kozmos. Rrjedhimisht, nëpërmjet të arsimirnit të tij vijues nga Zoti, njeriu mund ta kuptojë totalitetin e fakteve, që ekzistojnë në kozmos, - e kjo, është përgjegjësia më e madhe. Fati i njeriut duhet të modelohet nga vetë njeriu.(17)

Në këtë pikë duhet të ndalem në një tragjedi të madhe në historinë. Njeriu nuk njifet si krijesë dydimensionale. Për dallim nga religjionet e tjera, në të cilat Zoti dhe shejtani janë në luftë të vazhdueshme në natyrë, në fenë Islame ekziston vetëm një fuqi në natyrë - e ajo është Fuqia Hyjnore. Megjithatë, deri sa njeriu është fusha e luftës, Zoti dhe shejtani luftojnë ndërmjet veti. Kështu, për dallim nga religjionet e mëparshme, dualiteti në fenë lslame përbëhet nga krijimi i dy hyjnive, të cilat më tepër ekzistojnë në konstituimin e njeriut se sa në atë të natyrës. Natyra ka vetëm një hyjni dhe është nën dominimin e vetëm një Zoti. Ja se pse në fenë Islame shejtani nuk qëndron përballë Zotit, por përballë gjysmëhyjnisë së njeriut. Pasi njeriu është krijesë dydimensionale e përbërë nga balta dhe Zoti, atij i duhen që të dyja. Ideologjia e tij, religjioni, jeta dhe qytetërimi i tij, duhet të jenë të aftë për t'i kënaqur që të dyja dimensionet. Tragjedia qëndron aty se historia nuk ka dëshmi për këtë fakt.

Historia tregon se të gjitha shoqëritë në të kaluarën e kanë zgjedhur ose asketizmin ose përbotshmërinë. Civilizimi kinez fitoi i pari përmasa botërore. Stili i jetës së aristokracisë i dha përparësinë kënaqësisë, bukurisë, dhe përdorimit maksimal të burimeve materiale. Në një atmosferë të tillë u paraqit Lao-Ce me një religjion asketik, që e kthente vëmendjen nga ana shpirtërore e njeriut; e si pasojë e kësaj, shoqëria filloi të anojë kah monasticizmi, teozofia dhe sufizmi. Më vonë, u paraqit Konfuçie dhe Kina përsëri u kthye kah përbotshmëria. India, që ishte nën influencën Vedike, anonte kah sufizmi dhe asketizmi. Poshtërimi i trupit, që është prezent në Indi, shtrirja mbi gozhda dhe jeta vetëm në një vend për një kohë të gjatë, - është një tendëncë kah gjysma tjetër dhe e injoron aspektin përbotëror.

Në Evropë, Roma anoi kah kryerja e krimit, gjakderdhjes, dominimit në botë dhe grumbullimit të pasurisë së Azisë dhe Evropës. Më vonë u paraqit Isa (a.s) dhe e orientoi Romën kah Parajsa, deri në atë masë sa që e udhëhoqi kah Mesjeta. Me fjalë të tjera, Roma,toka e gjakderdhjes, e fuqisë dhe e militarizmit, u shndërrua në një territor të monasticizmit dhe izolimit, derisa u lind Renesansa dhe lavjerrësi u kthye kah përbotshmëria. Përsëri sot, civilizimi evropian ka fituar aq shumë botëkuptime të reja (duke e preokupuar njerëzinë me shpërblime senzuale) sa që, siç thotë profesori Shandel:"Bota e sotme flijon vetveten vetëm për kënaqësitë e jetës. Kjo e tregon marrëzinë e filozofisë së sotme të njeriut. Kjo e përcakton drejtimin e paqëllimtë të teknologjisë dhe qytetërimin pa ideale. D.m.th., se njerëzia ka devijuar aq drastikisht sa që i duhet një Isus tjetër".

Sa i përket fesë Islame, njeriu është një krijesë dydimensionale, që duhet të posedojë një fe dydimensionale, e cila vazhdimisht do të ushtrojë në të një forcë të drejtimit të kundërt - një forcë, si në shoqërinë ashtu edhe në shpirtin e tij - me qëllim që ta mbajë ekuilibrin e tij. Ja ky është faktikisht subjekti i fesë Islame.

Në mënyrë që të mund ta kuptojmë një religjion, duhet ta shohim dhe të njoftohemi me profetin, librin dhe produktet më të mira të tij. Rrjedhimisht, Zoti i fesë Islame është dydimensional:l) profil i Jahves, Zotit të ebrejve; një Zot i cili është botëror, serioz, politik dhe një dënues i fortë despotik; dhe 2) Zoti i Isusit, i cili është xhentil, Falës dhe i mëshirshëm. Të gjitha këto karakteristika të tilla për Zotin e fesë Islame - Allahun, mund të nxirren nga Kur'ani.

Sa i përket Kur'anit, ai është një libër, që i ngjanë Tevratit (Dhjatës së Vjetër),i cili përmban shikime sociale, politike dhe ushtarake; duke i përmbledhur këtu edhe këshillat për të bërë luftë, për të zënë dhe për të liruar robër. Ai është po ashtu një libër që e thekson purifikimin e natyrës, faljen e shpirtit dhe ndritjen e etikës së individit (Dhjata e Re-Inxhili).

Sa i përket Pejgamberit Muhammed (SAV) - ai ishte një njeri me dy profile, të kombinuara në një shpirt. Ishte një njeri që vazhdimisht luftonte, politikisht dhe ushtarakisht, me armiqtë dhe me elementet subverzive të shoqërisë. Qëllimi i tij ishte të ndërtojë një shoqëri dhe një civilizim modern, duke udhëhequr njerëzimin drejt destinacianit të njohur. Por mbi të gjitha, ai ishte i devotshëm dhe kishte virtyte të larta.

Më në fund, frytet e mësimit të Pejgamberit janë Aliu, Ebu Zeri dhe Selmani. Këta bëjnë pjesë në rendin e njerëzve të paktë dydimensionalë të botës. Këta ishin njerëz të politikës dhe të luftës, që luftonin për një ekzistencë më të mirë. Ata e kaluan jetën e tyre nëpër luftëra, ushtrime luftarake, punime shkencore dhe diskutime. Ishin po ashtu të barabartë edhe me murgjët dhe teozofët lindorë. Sot, në bazë të informatave që i kemi për meditimet e tij për Zotin, Ebu Zeri është udhëheqësi më i mirë për njohjen e Kur'anit. Mjafton t'i hidhet një sy shokëve të Pejgamberit për ta ditur se të gjithë ishin të drejtë, luftëtarë të vetëdijshëm dhe individë të cilët dëshironin të ndërtonin një shoqëri në të cilën do të kishte drejtësi.



Përfundim

Në fenë Islame, njeriu nuk është i mposhtur nga Zoti, pasi ai është i përkushtuari, i besuari dhe mëkëmbësi i Zotit në tokë. Zoti e mësoi njeriun, dhe të gjithë engjëjt u përulën para tij. Kështu një qenie e tillë dydimensionale ka nevojë për një religjion, që mund ta mbrojë atë nga animi kah asketizmi ose kah përbotshmëria, e ta mbajë vazhdimisht në ekuilibër.Vetëm një religjion dydimensional është në gjendje të japë realitetin e përgjegjësisë së madhe të njeriut. !