Pjesa IV

ZGJEDHJA DHE/OSE CAKTIMI

Pytje: Pejgamberi Muhammedi (s.a.v.), në haxhin e tij të fundit, si trashëgimtar të tij e caktoi hazreti Alinë. Për ç’arsye ai më vonë nuk u zgjodh?

Përgjigje: Sipas mendimit tim kjo ishte një çështje thelbësore. Në përgjigjen e kësaj mund të përfshihet i tërë Shiizmi. Me fjalë tjera, kjo është një çështje shumë delikate edhe andaj nuk mund të jepet përgjigje e prerë. Unë do të përpiqem që aq sa më lejojnë mundësitë, brenda kohës dhe brenda hapësirës, që i kam, ta bëj shtjellimin e kësaj çështjeje.

Dëshiroj të theksoj se ky është vetëm këndvështrimi im personal. Kur kemi të bëjmë me realitetin dhe të Vërtetën e fesë, atëherë shqyrtimi ynë do të jetë më i kujdesshëm.

Ky me të vërtetë është një problem fundamental. Kur i vështrojmë arsyet e shumta, të cilat i prezantojnë vëllezërit tanë Sunnitë me qëllim të vërtetimit të pikëpamjeve të tyre për Pejgamberin (s.a.v.) e Islamit, ne do ta gjejmë mjaft arsye që duken se janë të vërteta e që janë të Vërteta. Nga ana tjetër, në qoftë se shohim me sy objektivë dhe nëse i marrim parasysh arsyet, të cilat Shiitët i japin për ta vërtetuar idenë e tyre, atëherë do të përfundojmë se arsyetimet e Shiitëve janë të drejta, të thella dhe të qëndrueshme. Prandaj, si është e mundur që dy grupe, të cilat mendojnë ndryshe nga njëri-tjetri dhe kanë qëndrime të kundërta, të kenë të drejtë në argumentet e tyre që i përdorin?

Në përgjithësi, argumenti kryesor i vëllezërve Sunnitë është ky: Në qoftë se dikush do të caktohej si Pejgamber nga ana e Allahut, ashtu që sikundër Pejgamberi i Islamit (s.a.v.), të marrë përsipër që në mënyrë të qartë e të kujdesshme t’i shpallë e t’i mësojë ajetet e Kur’an-it kështu që ato të mos mund të mohohen, ai gjithashtu do të duhej ta ketë për detyrë që në mënyrë të ngjashme të kujdesej edhe për emërtimin e trashëgimtarit të caktuar nga ana e Allahut, me qëllim të mbrojtjes nga ndonjë komplot i mundshëm apo nga ndonjë braktisje, si dhe nga ndonjë shpjegim apo interpretim i gabuar që do të kishte mundur të ndodhë në të ardhmen.

Mirëpo ne e dijmë se pas vdekjes së Pejgamberit (s.a.v.), rrethanat ishin të atilla sa që jo vetëm emigrantët (njerëzit që së bashku me Pejgamberin (s.a.v.) u shpërngulën nga Meka në Medinë dhe morën pjesë në dhënien e votës së tyre për zgjedhjen e halifit), por edhe ndihmëtarët që ishin qytetarë të Medinës, u tubuan në Saqifeh (një fushë që i takonte fisit të Sa’ebah-ëve) për ta zgjedhur halifin e tyre.

Më pastaj u bë e qartë se të gjithë muslimanët e Medinës kuptuan se prijësi duhej zgjedhur nga radhët e tyre. Kjo don të thotë se ata do të duhej ta zgjedhnin trashëgimtarin e Pejgamberit (s.a.v.)

Me qëllim që ta dëshmojnë argumentin e tyre, vëllezërit Sunnitë gjithashtu e cekën çështjen se Pejgamberit (s.a.v.) në çastet e fundit të jetës së tij, kishte për qëllim që ta shkruajë një dekleratë me të cilën do ta qartësonte çështjen e trashëgimisë, mirëpo për shkak të protestave të ndryshme, ai këtë nuk e ka bërë. Prandaj, në qoftë se ai kishte pasur për detyrë që të shkruajë një urdhëresë të tillë zyrtare nga ana e Allahut, atëherë një gjë të këtillë nuk do ta linte pa e bërë vetëm nga shkaku se dikush nuk pajtohej me këtë, e kështu të mos e shpallte lajmin se Allahu e kishte caktuar hazreti Alinë për trashëgimtar Pejgamberi(s.a.v.).

Vëllezërit tanë Sunnit, gjithashtu thonë se, megjithatë që Aliu nuk protestoi kundër zgjedhjes së halifit dhe disa muaj me radhë nuk e pranoi zyrtarisht, ai më vonë këtë e konfirmoi dhe për shkaqe të ndryshme më në fund edhe zyrtarisht e pranoi.

Prandaj, në qoftë se pozita e Aliut që i gjasonte asaj të pejgamberisë vinte nga vetë Allahu, atëherë nuk ekzistonte ndonjë rrugë apo mënyrë që Aliu këtë pozitë ta pranonte për dikë tjetër. Së këndejmi, ai nuk mundej zyrtarisht të pranojë ndonjë person tjetër për trashëgimtar të vetin.

Nga ana tjetër, argumenti i Shiizmit është si vijon: Trashëgimia e Pejgamberit (s.a.v.) dallohet nga trashëgimi politik. Pejgamberi (s.a.v.) nuk mbante vetëm postin politik, gjë që do të na kishte shtyrë të themi se ai nuk e kishte të drejtën për ta caktuar trashëgimtarin e tij, dhe se vetë njerëzit ishin ata që do të duhej ta zgjedhin atë që do t’i udhëheqë. Mirëpo si një mendimtar, udhëheqës dhe mësues që ishte, Pejgamberi(s.a.v.) nuk qe i zgjedhur nga njerëzit, andaj ata as që kishin të drejtë për ta zgjedhur trashëgimtarin e tij.

Pejgamberin (s.a.v.) e caktoi Allahu. Prandaj, edhe në qoftë se të gjithë njerëzit nuk e pranojnë se ai është Pejgamber dhe nëse askush nuk e jep votën e vet për Pejgamberin e Islamit, Pejgamberi i Islamit mbetet Pejgamber i Islamit; madje edhe sikru të gjithë njerëzit ta jepnin vonë e tyre për të, pozita e tij aspak nuk do të ndryshonte.

Fakti për këtë qëndron në atë se gjendja e pejgamberisë nuk është një post i zgjedhur nga populli. Kjo nuk paraqet fuqinë, të cilën njerëzit ia japin një personi të caktuar. Andaj, Pejgamberi (s.a.v.) nuk është një indivit që është zgjedhur nga të tjerët. Arsyeja qëndron në atë se misioni dhe vazhdimësia e lëvizjes se tij duhet të mbesë në duart e trashëgimtarit që është i denjë për mënyrën e njëjtë të kryerjes së udhëheqjes e të misionit të atillë, për të cilën ishte caktuar edhe Pejgamberi (s.a.v.) vetë.

Për shembull, në një qytet, kryetari i bashkësisë e merr fuqinë e tij nga njerëzit, të cilët e kanë zgjedhur. Kur ai vdes apo kur i kalon mandati, atëherë njerëzit zgjedhin kryetar tjetër. Mirëpo, kur një mësues që e ka vënë në një shkollë të të menduarit në të cilën ka ligjëruar një lëndë të posaçme, me ç’rast askush përveç tij nuk ka mundur ta bëjë këtë dhe të inicojë një qasje të veçantë, sepse nxënësit që janë tubuar rreth tij këtë e kanë bërë nga besimi i madh që kanë pasur për të, atëherë, mësuesi është ai i cili më së miri e di se cili prej nxënësve apo shokëve të tij do të jetë më i denjë për t’i vazhduar mësimet e tij. Mësuesi apo profesori nuk zgjedhet me vota të njerëzve. Vetëm mësuesi është ai, i cili e zgjedh mësuesin tjetër, dhe këtë metodë e kanë përkrahur të gjithë.

Në qoftë se ndonjë ekspert i kardiologjisë niset për një rrugë, atëherë nuk mund të mbahet ndonjë referendum për zgjedhjen e kardiologut të ri. Njerëzit nuk janë në gjendje të vendosin se kush është ekspert në lëminë e tij, prandaj ekziston mundësia që ta zgjedhin dikë që nuk ka lidhje sa i përket zemrës së njeriut. Vetëm kardiologu e di se kush është ai që mund ta kryejë punën e tij gjatë kohës kur ai nuk është aty. Për këtë shkak, pjesa dërmuese e njerëzve e dëgjon rekomandimin e tij dhe e pranon njeriun, të cilin ai e cakton. Kjo vërtetë vlen në tërë botën.

Prandaj, po qe se Pejgamberi (s.a.v.) i Islamit e paraqiste vetëm pushtetin politik, atëherë të tjerët do ta kishin shumë më lehtë për ta zgjedhur dikë për trashëgimtar të tij. Por, ai kishte fuqi morale dhe ishte njeri i veçantë, që nuk ishte i zgjedhur nga të tjerët dhe kryente mision të posaçëm hyjnor, andaj edhe kishte të drejtë që t’u flasë njerëzve e t’ua caktojë personin, i cili më së miri do ta vazhdonte veprën e tij dhe të cilit njerëzit do t’i nënshtroheshin.

Në rastin e këtillë, cilin prej këtyre dy argumenteve do ta kishte zgjedhur?

Në përgjithësi, Shiizmi beson se pas Pejgamberit (s.a.v.) udhëheqja e bashkësisë do të duhej të caktohej nga Pejgamberi (s.a.v.) vetë. Ashtu sikundër Pejgamberi (s.a.v.) që e shpalli misionin e tij pa lejen e të tjerëve, e ndërtoi shoqërinë dhe i stërviti individët, edhe pas tij, shkollën e tij të duhej ta vazhdojë ai që është më i ngjashëm me të, që është ushtruar nga ai vetë dhe që është më i afërt me mendimet dhe mësimet e tij.

Mirëpo vëllezërit tanë Sunnitë, besojnë se Pejgamberi (s.a.v.) e formoi shoqërinë Islame, e zbuloi Kur’anin-librin e Islamit, dhe se me këtë e përfundoi misionin e tij. Parimet dhe kahjet e bashkësisë Islame tashmë ishin të përcaktuara. Prandaj pas Pejgamberit(s.a.v.) neve na nevoitet vetëm një prijës shoqëror e politik, i cili do ta sundojë e do ta mbrojë bashkësinë dhe të cilin do ta zgjedhim në pajtim me zgjuarësinë tonë.

Cili prej këtyre dy argumenteve është i pa saktë dhe duhet të hidhet poshtë. Që të dy janë të saktë e të logjikshëm.

Ç’është ajo që thënien e Shiitëve e përshkon me logjikë e urtësi? Ajo edhe sot është në pajtim me rrethanat shoqërore të Traditave të Pejgamberit (s.a.v.).

Që nga fillimi i misionit të tij e gjer në vdekje, Pejgamberi(s.a.v.) mbështetej në Alinë (r.a.) Me qindra raste, ndodhi të shumta dhe shembuj të qartë ekzistues na rrëfejnë se Aliu dhe familja e tij ishin shpresa e fundit e Pejgamberit (s.a.v.) për vazhdim e misionit të tij.

Nga ana tjetër, Islamit e parasheh vendimin e sjellë nga ana e këshillit. Mund të shohim se gjatë jetës së tij Pejgamberi (s.a.v.) I kryesonte këshillimet që mbaheshin atëherë, madje kishte edhe raste kur mendimet e të tjerëve e vinte para mendimit të tij, vetëm e vetëm që të mos i shpërdorë ata.

Në kohën e betejes së Uhudit, Pejgamberi (s.a.v.) kishte për qëllim që të mbesë në Medinë, ndërsa të renjtë deshin që ta lëshojnë Medinën e të dalin të luftojnë. Pas votimit, fituan të rinjtë. Pajgamberi(s.a.v.) mbeti në pakicë. Megjithatë, Pejgamberi (s.a.v.) doli jashtë dhe u kthye i armatosur e i përgatitur për luftë.

Në betejen e Bedrit, aty afër ndodheshin shtatë burime. Pejgamberi (s.a.v.) u vendos pranë burimit të parë. Atëherë një ushtar erdhi tak ai dhe e pyeti,” Mos vallë pranove ndonjë shpallje që u vendose këtu apo ky ishte vetëm vendimi yt?”

“Ky ishte vendimi im”, u përgjigj Pejgamberi (s.a.v.)

Ushtari pastaj i tha, “Do të ishte më i mirë që të vendoseshe pranë burimit të shtatë, ashtu që gjashtë burimet e tjera do të mbeteshin brenda radhëve tona”.
Pejgamberi (s.a.v.) menjëherë u përgjigj, “Ke të drejtë” tha, dhe urdhëroi që kampi të shpërngulet te burimi i shtatë në menyrë që armiku të mos kishte mundësi që të afrohej te burimet.

Në betejen e Mathehut, Pejgamberi (s.a.v.) caktoi tre komandantë, Xhafer-in, Zejd ibn Harith-in dhe Abdullah ibn Ravaheh-un, kështu që, në qoftë se njëri vritej, atëherë tjetri do ta zëvendësonte paraardhësin e tij. Kur njerëzit kuptuan se këta të tre u vranë dhe se Pejgamberi (s.a.v.) nuk e kishte caktuar komandantin e katër, për komandant të tyre e zgjodhën Halidin. Pejgamberi (s.a.v.) e pranoi një zgjedhje të këtillë.

Mund të shohim se përkundër pozitës në të cilën gjendej Pejgamberi (s.a.v.), ai prapëseprapë i lejonte njerëzit që të votojnë dhe ta shprehin mendimin e tyre. Sa i përket çështjeve shoqërore, ai e çmonte votën e shumicës. Në fenë Islame, këshillat e këshillave të këtilla (shu’ra) i paraqesin parimet më të rëndësishme të qeverisjes së shoqërisë, ndërsa udhëheqja e grupit shoqëror është parim universal. Traditat (sunna) e Pejgamberit (s.a.v.) janë ato, që e dëshmojnë rëndësinë e madhe të cilën Muhammedi (s.a.v.) ia ka kushtuar pjesëmarrjes së tij nëpër këto këshilla, mendimit publik dhe votës së shumicës.

Nga ana tjetër, zgjedhja përmas caktimit (vesayat) dhe theksimi i disa njerëzve për vazhdimin e misionit të tij, janë gjëra që nuk mund të mohohen nga asnjëra anë. Njerëzit mund ta shpjegojnë këtë si të duan, por askush nuk mund ta mohojnë këtë fakt themelor.

Si mund të zgjidhen këto dy mendime të kundërta? Nga njëra anë i kemi parimet e Kur’anit, Traditat e Pejgamberit (s.a.v.) dhe, frymën e Islamit të mbështetur në njerëzit në këshillim publik dhe në votat e shumicës. Nga ana tjetër, ne e kemi Pejgamberin (s.a.v.) vetë, i cili duke respektuar halifatin dhe trashëgiminë, zgjedhjen e trashëgimtarit e specifikoi sipas përcaktimit.

Si mund ta shpjegojmë atë se në betejen e tij të fundit në Tebuk, Pejgamberi (s.a.v.) e la në Medinë kryeluftëtarin sypatrembur Alinë, ndërsa me vete i mori pleqët dhe shejhun e vjetër, të cilët nuk ishin në gjendje që të luftojnë më gjatë.

Në ditën e fundit të jetës së tij, i dergjur mbi shtratin e vet, Pejgamberi (s.a.v.) e dërgoi të tërë ushtrinë në drejtim të kufive veriorë, të cilët paraqitnin frontin e dytë. Ai atje i dërgoi të gjitha personalitetet e shquara Islame, kurse në krye të kësaj ushtrie caktoi të riun tetëmbëdhjetë vjeçar Usamën, të birin e Zeid ibn Harithit. Kjo ishte ajo ushtri, të cilën ai e dërgoi në kufijtë veriore. Tani bëhet më se e qartë se për ç’arsye ai e ruante Alinë.

Pejgamberi (s.a.v.) i dërgoi njerëzit 65 vjeçarë nga Medina dhe nga radhët e Kurejshëve nën kryesinë e të riut Usame, përderisa Aliu, që ishte njëri nga komandantët më të mëdhenj, mbeti në Medinë. Ç’kishte ndër mend që të bëjë me Alinë? Përse e ruante atë? Aliu ishte njeri i fushëbetejës e jo për të ndenjur në shtëpi.

Ndonëse ishte i vetëdijshëm për vdekjen e tij dhe duke e ditur se pa ushtri Medina do të mbetej e pambrojtur, Pejgamberi (s.a.v.) në çastet e fundit të jetës së vet, me një dëshirë të flaktë për kauzën e tij, e dërgoi ushtrinë jashtë qytetit. Megjithatë, ai e pranoi një rrezik të këtillë. Përse? Vetëm e vetëm që Aliu të mbesë i gjallë.

Edhe pse ishte 62 vjeçar, gjatë betejës së Tebukut, Pejgamberi (s.a.v.) personalisht e shoqëroi ushtrinë. Ai qe i detyruar t’i kalojë me qindra kilometra nëpër tmerrin e shkretëtirës që atje të arrijë në betejen e dytë. Atë e shoqëronin të gjithë emigrantët dhe shokët e tij përveç Aliut. Aliu mbeti në shtëpi. Pas disa ditësh, Aliu nuk mundej më të durojë. Ai u nis dhe e arriti Pejgamberin (s.a.v.) e i tha, “Përse më le në Medinë? Njerëzit kritikojnë. Ata tallen me mua.”

Pejgamberi (s.a.v.) u kthye nga ai dhe me një theks të veçantë i tha, “Unë të lash për atë që të kam lënë. Unë të kam ruajtur për atë që kam lënë pas meje”. U bë e qartë se Muhammedi (s.a.v.) donte që Aliu të mbesë gjallë.

Nga ana tjetër, nuk është aspak i logjikshëm apo i pranushëm mendimi se njerëzit, të cilët të gjitha që i kishin ia dhanë Pejgamberit (s.a.v.), njerëzit, të cilët në rrugën e Pejgamberit (s.a.v.) e sakrifikuan tërë qenien, pasurinë dhe prestigjin që e kishin, emigrantët dhe ndihmëtarët që i bënë të gjitha ato vetëflijime dhe e shfaqën gjithë atë devotshmëri ndaj Pejgamberit (s.a.v.) për parim thalbësor e absolut ta zgjedhin idenë e zgjedhjes në bazë të caktimit.

Nuk ishte e mundur që ata të kishin pranuar një parim të rrejshëm që nuk ekzisotn, dhe me këtë parim ta shkatërrojnë të drejtë e pastërt të të tjerëve, me ç’rast muslimanëve do t’u ofrohej një inovacion i ri. Po vallë, ç’do të ndodhte atëherë?

Ajo që kryesisht vazhdon të ndodhë pas Pejgamberit (s.a.v.), qëndron në parimin themelor sipas të cilit, në qoftë se kjo fjali kuptohet në tërësi dhe bëhet e qartë, atëherë edhe përgjigjja ime do të përfundojë. (Kjo është diçka e njëjtë në të gjitha rrjedhat shoqërore e intelektuale). Kjo ka të bëjë me atë se: kur zhduket një e drejtë, atëherë duhet thirrur në të drejtën tjetër.

Zakonisht ka ngjarë që me zhdukjen e parimeve të një shkolle të mendimit, ajo menjëherë janë zëvendësuar me parime të reja të shkollës së njëjtë. Nuk është e mundur që besimtarët muslimanë të heqin dorë nga ndjekja e parimeve të fesë së tyre.

Atëherë si mund të bëhet kjo? Kjo bëhet duke i drejtuar ata drejt parimeve tjera, që gjithashtu janë pjesë e fesë së tyre. Për shembull, në qoftë se një grup fetar dëshiron që të kryejë ndonjë veprimtari shoqërore, ndërsa grupi tjetër përpiqet që këtë ta pengojë, atëherë ata nuk mund t’ua largojnë besimin atyre, të cilët jetën e vet e kanë kaluar në adhurime e përkushtime, siç është për shembull rasti edhe me muzikën e xhezit. Ata aspak nuk do t’ia vënë veshin kësaj.

Ç’bejnë ata? Ata mbështetën mbi parimet tjera, të cilat ekzistojnë në fenë e tyre dhe me këtë e largojnë vëmendjen nga parimet e tyre të para.

A është e qartë e gjithë kjo apo jo?

Ekziston mundësia që nëpërmjet shtypjes të parandalohet përpjekja shpirtërore (xhihadi), por kjo nuk mund të bëhet me anën e vëllazërimit. Besimtari muxhahid (ai që merret me përpjekjet shpirtërore) nuk do ta braktisë xhihadin e tij apo të saj e të shkojë të vallëzojë. Mirëpo, është e mundur që duke kryer fjalën rituale, ata ta harrojnë xhihadin e tyre për mospërfilljen e një parimi ngase në këtë rast ai do t’i kushtonte kujdes më të madh parimit tjetër.

Me qëllim të parandalimit të veprimtarisë shoqërore fetare, theksi i veprimtarisë fetare të individit duhet të vihet në kryerjen të po asaj veprimtarie shoqërore fetare. Ky është shkaku i shmangies së njerëzve fetarë nga kuptimi i parimeve që janë pjesë përbërëse e fesë së tij. Prandaj, parimi i zgjedhjes nëpërmjet caktimit apo e drejta për emërtimin e trashëgimtarëve të caktuar pas Pejgamberit (s.a.v.) të Islamit, të cilët do të duhej të cakhtohen nga Pejgamberi (s.a.v.) vetë, ishte në kundërshtim me parimin tjetër që është parim i besnikërisë ndaj konsenzusit të hapët të këshillit popullor. Parimi i fundit ekziston gjithashtu edhe në fenë Islame dhe është i pranishëm edhe në Kur’an, si dhe mund të haset edhe në Traditat e Pejgamberit, (s.a.v.), ndaj aspak nuk është në kundërshtim me frymën e Islamit, por përkundrazi, ai tërësisht pajtohet me të.

Në qoftë se parimi i besnikërisë, i këshillit dhe i zgjedhjes nga ana e njerëzve, ishte i rrejshëm dhe i pa bazë, atëherë atë do ta kishin pranuar vetëm pesë, dhjetë apo njëzet sharlatanë dhe vetëm ata do ta kishin kërkuar, dhe një parim i tillë kurrë nuk do të ishte pranuar nga shoqëria Islame dhe nga shokët e Pejgamberit (s.a.v.). Po atëherë përse shumica e njerëzve nuk e kundërshtuan këtë? Përse e pranuan aq lehtë? Sepse ky është një parim i Islamit. Si është e mundur pra që një parim i Islamit t’i kundërshtojë parimit tjetër? Me të vërtetë, si është e mundur?

Në ligjet, në filozofinë ligjore dhe në çështjet shoqërore, ekziston një parim që thotë kështu: Zakonisht një parim e zhvlerëson parimin tjetër. Kjo ka të bëjë gjithashtu edhe me parim fetare. Një herë, kur Pejgamberi (s.a.v.) ishin nisur për në xhihad, ai e këshilloi ushtrinë e vet që në mes të ditës ta ndërpresë agjërimin. A nuk është agjërimi një parim pikërisht ashtu siç është edhe xhihadi?

Gjatë betejes së Tebukut kundër Romakëve, Pejgamberi (s.a.v.) i këshilloi forcat e tij që të jenë të gatshme e t’i shalojnë kuajt e tyre. Një gënjeshtar që fshihej prapa fesë dhe që deshte t’i ikë obligimeve të tij (lloji i njeriut të këtillë po paraqitet edhe në Islamin e ditëve të sotme), shkoi te Pejgamberi (s.a.v.) dhe i tha: “Unë kam një pikë të dobët, që nuk më lejon të marrë pjesë në këtë betejë.”

“Cila është ajo pika jote e dobët?” e pyeti Pejgamberi(s.a.v.).

Ai tha, “Problemi im qëndron në atë se ndjenjat e mia janë shum të ndërlikuara, sepse unë kur ballafaqohem me bukurinë e humbas toruan. Kam frikë se po qe se vij me ty në Tebuk, atëherë unë do ta humb veten përballë atyre vajzave të bukura romake dhe shejtani do të më mundej të më vërë në sprovë. Për këtë arsye, më lejo që mos të të shoqërojë.”

I zemëruar, Pejgamberi (s.a.v.) i tha “Shporru prej këtu. Vdis!”. Muhammedi shumë i përbuzte ata, të cilët të fshehur nën maskën e Islamit donin që ta mashtrojnë Pejgamberin(s.a.v.).

Shihet se, kur një njeri dëshironte që t’u ikë obligimeve fetare të tij, ai përpiqej t’u shmangej detyrave të tij duke u arsyetuar me obligime fetare të tjera. Nuk është njësoj sikur të kishte thënë, “Unë nuk mund të vij me ty ngase sonte dëshiroj që të luaj bixhoz.” Ai këtë do ta kishte shumë më vështirë që ta thoshte.

Prandaj çdo herë do të ketë ndonjë parim që do ta zhvlerësojë parimin tjetër. Për këtë arsye ata më shumë e parapëlqejnë parimin e lartë me qëllimin që pastaj të jenë në gjendje që t’i bashkangjiten atij më të ultit, me ç’rast nuk duhet harruar se që të dy janë pjesë të së njëjtës fe.

Nga ana tjetër kjo ka të bëjë me çështjen se parimi i emërtimit me anë të zgjedhjes e paraqet emërtimin e trashëgimtarit apo të udhëheqësit, pra me fjalë të tjera, vlen për Pejgamberin (s.a.v.). Parimi i besnikërisë dhe i këshillit qeverisës e nënkupton zgjedhjen e trashëgimtarit nga ana e popullit. A është e mundur që këto dy parime të kundërta të rrjedhin nga e njëjta fe?

Unë besoj se po. Si? Ç’duhet të them që ta dëshmoj?

Duhet të shpjegoj se pa asnjë fije dyshimi, Shiitët besojnë se trashëgimtarët e Pejgamberit të Islamit, të cilët qenë caktuar nga Pejgamberi (s.a.v.), janë 12 njerëz. Ne nuk besojmë se janë më tepër. Nga ana tjetër, e kemi të njohur faktin se Pejgamberi i Islamit e ka ditur se feja e tij është e fundit dhe se është një fe të cilën njerëzimi do ta ndjekë përgjithmonë. Si është e mundur që Pejgamberi (s.a.v.) në fillim thotë,” Islami është një fe e përjetshme,” kurse pastaj kur dëshiron që të caktojë udhëheqës për shoqërinë e tij, ai për atë shoqëri i zgjedh vetëm 12 njerëz? Madje edhe atë jo përgjithmonë? Ai nuk tha se pasardhësit e mi, cilëtdo që të jenë ata dhe kudo që të jenë, do ta udhëheqin shoqërinë përgjithmonë. Ai i paraqet vetëm 12 njerëz të veçantë e trashëgimtarë, të cilët u emërtuan dhe u shquan nga ana e Pejgamberit (s.a.v.)

Tani shtrohet një pytje tjetër. Le të supozojmë se fjalët dhe mendimet e Pejgamberit (s.a.v.) u realizuan në tërësi dhe se pas Pejgamberit (s.a.v.), që të 12 trashëgimtarët e ndoqën atë si dhe e udhëhoqën, e qeverisën dhe i prinë shoqërisë dhe historisë, pikërisht ashtu siç dëshironte edhe Pejgamberi (s.a.v.) vetë. Mirëpo, ç’do të kishte ndodhur po të mos emërtohej asnjëri prej tyre? Ai nuk flet për asnjë tjetër pos atyre. Kështu nxjerrim përfundimin se pas sundimit të individëve të caktuar, të cilët besojnë se feja dhe udhëheqësia e tyre janë të përjetshme, ne do të duhej të pranojmë edhe parimin e dytë, gjegjësisht parimin e besnikërisë dhe të zgjedhjes nga ana e këshillit zgjedhor.

Pra, çështja është si vijon. Pas Pejgamberit (s.a.v.) lajmërohen dy faza historike. Njëra është faza e përkohshme e 12 prijësve të shoqërisë Islame. Ata i prijnë historisë së Islamit me qëllim të përkujdesjes për shoqërinë Islame. Kjo është organizuar nga ana e 12 individëve të veçantë të zgjedhur nga Pejgamberi (s.a.v.) vetë.

Pejgamberi(s.a.v.) nuk tha asgjë sa i përket fazës së dytë. Feja dhe shoqëria edhe më tutje vazhduan të ekzistojnë. Prandajne duhet përsëri t’i qasemi të dytë që gjithashtu është parim Islam, pra, parim të besnikërisë e të këshillit.

Kohëve të fundit, të gjithë intelektualët e shoqërisë së botës së tretë, të Amerikës Latine, të Afrikës e të Azisë, e posaçërisht të atyre vendeve që tani shpejt kanë fituar pavarësinë e tyre, janë duke u mbështetur mbi parimin e këtillë. Ata besojnë në këtë parim.

Së këndejmi, ata janë duke bërë revolucion. Me ndihmën e intelektualëve e të mendimtarëve të tyre, ata lirohen nga kolonizuesit dhe i çlirojnë shoqëritë e veta. Më vonë, kur duan ta ndërtojnë shoqërinë e tyre, ata shohin se në qoftë se veprojnë në pajtim me votat e njerëzve dhe mbështeten mbi ta, atëherë këta njerëz janë ata, të cilët votat e veta i shesin për një metelik. Ata mbledhin me qindra vota vetëm duke u ofruar atyre supa të nxehta.

Në një fis prej pesë apo dhjetë mijë njerëzish, me ç’rast që të dhjetë mijtë kanë vetëm një votë, ajo votë i takon prijësit. Në qoftë se e bleni një Khan (ai zakonisht blehet vetëm me një mantelë apo një byzylyk), atëherë ju i keni 10.000 vota. Kështu, kur armiku është i fuqishëm dhe shoqëria akoma nuk është formuar si duhet, por e ka trajtën e një grupi apo të një fisi, atëherë shumë lehtë mund të ndikohet me qëllim të blerjes së votave, sepse edhe në atë shoqëri ka njerëz të fuqishëm, të respektuar, të pasur e me ndikim. Në masat shoqërore akoma ka individë të cilët nuk e kanë lirinë për të votuar apo nuk e kanë të zhvilluar vetëdijen politike. Në një shoqëri të këtillë, prijësi revolucionar i ka flakur kolonizuesit dhe e ka çliruar shoqërinë. Mirëpo, shoqëria ende nuk është e formuar ashtu siç duhet. Aty akoma ekzistojnë faktorët e mëparshëm, të cilët i inkurajojnë armiqtë e jashtëm. Prandaj, në qoftë se duam që prijësi të zgjedhet me vota publike, atëherë personi i zgjedhur do t’i shërbejë vetëm armikut.
Për këtë arsye, në shoqërinë e këtilla ata nuk e lënë udhëheqësinë në duart e njerëzve , të cilët nuk dijnë asgjë sa i përket udhëheqjes së popullit. Ata e ruajnë grupin revolucionar që e filloi revolucionin. Për një kohë ekziston një pari e ashtuquajtur “revolucionare”apo”demokratike dhe e angazhuar me veprimtari shoqërore”, e cila udhëhiqet nga ana e grupit revolucionar dhe nga gjenerata që i ndjek pas, e zgjedhur nga vetë prijësi revolucionar.

Deri kur? Deri në kohën kur votat e njerëzve do të jenë të njëjta me numrin e njerëzve të popullatës. Demokracia nënkupton udhëheqjen në kuptim të besnikësrië e të këshillit zgjedhor. Ky është njëri nga parimet e Islamit, por vetëm në ato shoqëri në të cilat udhëheqësit kanë vetëm nga një votë. Mirëpo, kur 10.000 njerëz shohin se ç’flet dhe ç’po bën ky apo ai njeri, atëherë këta 10.000 njerëz nuk do të jenë 10.000 vota.

Së këndejmi, në shoqërinë e Pejgamberit (s.a.v.), e cila u ndërtua gjatë një periudhe 10 vjeçare ku aristokratët ende ishin të gjallë, pleqtë qenë shumë më të respektuar se të rinjtë. Ne pamë se Pejgamberi (s.a.v.) e përkrahu Zeid ibn Usamen dhe babanë e tij të martirizuar. Ai aq shumë e admironte këtë babë e bir, sa që Pejgamberi (s.a.v.) nuk ua vuri veshin potestave të pleqve, të cilët thonin se “ai ka vetëm 18 vjet dhe është shumë i ri”.

Kjo sjellje është prezente edhe në shekullin XX dhe në shoqëritë tona. Edhe sot thonë, “Ai me të vertetë është më i denjë e më i virtytshëm, më i palëkundur e më i drejtë, më guximtar dhe më syçelë, por ai është më i ri dhe nuk ka përvojë të duhur.”

Ata më me dëshirë do ta kishin zgjedhur një njeri plak, të dobët e të sëmurë, i cili mezi po lëviz, se sa të zgjedhin ndonjë të ri. Edhe sot e kësaj dite, ne mendojmë në të njëjtën mënyrë.

Shoqëria e Medinës së asaj kohe ishte e ngjashme me shoqëritë e sotme të Afrikës, të Amerikës Latine e të Azisë, të cilat kanë filluar të lirohen nga shtypja e devijimit, e kolonizmit dhe nga një periudhë revolucionare në të cilën njëkohësisht ekziston edhe udhëheqësia revolucionare, e jo udhëheqësia demokratike e mbështetur në votat publike.

Gjatë kësaj periudhe të përkohshme, ata përpiqen ta armatosin shoqërinë nga brenda dhe ta zhvillojnë vetëdijen politike të shoqërisë deri në atë masë sa që anëtarët e asaj shoqërie të pavarësohen plotësisht. Karakteristikat politike, intelektuale dhe ato ideologjike janë në zhvillim e sipër dhe atë vetëm e vetëm me qëllim që të jenë në gjendje për ta eliminuar armikun e jashtëm dhe për t’i çrrënjosur agjentët e brendshëm e të jashtëm.

Për kësaj formohet shoqëria përparimtare në të cilën çdo njeri e ka votën e pavarur dhe mundësinë për të bërë përcaktime politike. Shoqëria e atillë ka arritur në shkallën e besnikërisë e të këshillit vetëm me anë të zgjedhjes. Kjo shoqëri e ka arritur atë shkallë në të cilën njerëzit tubohen rreth njëri tjetrit, këshillohen mes veti, dhe kur e gjejnë personin më të mirë, por jo për shkak të ndikimit apo pasurisë së njerit apo të tjetrit, atëherë edhe ia japin votën e tyre të pavarur.

Mirëpo, në një shoqëri, e cila akoma nuk është e zhvilluar, në të cilën votat akoma përkasin fisit, klanit apo familjes, në një shoqëri që përbëhet nga emigrantët dhe nga ndihmëtarët, mbështetja mbi një grup të atillë të shoqërisë don të thotë mbështetje mbi jetën dhe votën publike të kontrolluar nga armiku, dhe e tërë kjo nga shkaku se shoqëria nuk ka pasur kohë për zhvillimin politik, intelektual, social dhe fetar. Ata shumë lirë e shesin vetveten, fatin dhe ardhmërinë e tyre. Kështu e ka kjo punë!

Prandaj duhet pranuar faktin se shoqëria e sajuar brenda një periudhe dhjetë vjeçare, nuk është në gjendje që, nga pikëpamja kulturore dhe individuale, plotësisht të formohet gjatë një periudhe kohore aq të shkurtër.

Shoqëria Islame është një bashkësi e themeluar, në të cilën çdo individ është person i pavarur dhe i aftë për ta përcaktuar dhe për ta kontrolluar votën e tij apo të saj.

Pra, pas kohës së Pejgamberit (s.a.v.) të Isalmit, dhjetë vitet e punës së tij do të duhej të zgjerohen në 100, 150 apo 200 vite të tjera. Kjo do të duhej të vazhdojë përderisa shoqëria Islame të aftësohet në një shoqëri në të cilën çdo individ, pa ndikimin apo pa shtypje nga të tjerët, do të ishte në gjendje që të votojë dhe atë të votojë drejt. Prandaj (është edhe e logjikshme) që pas Pejgamberit (s.a.v.) në vend të halifait të Emmevitëve e të halifatit të Abasidëve, apo në vend të Jezidit do të vinte Huseini. Në vend të Muaviut, trashëgimtar e sundues do të ishte Hasani, në vend të Suffeh-ut, Imam Bekiri, kurse në vend të Mervanit, Imam Xhaffer Sadiku.

Po të merrte këtë formë, atëherë pas 250 vjetësh dhe nën udhëheqësinë e tyre, shoqëria Islame do të qeverisej nga njerëzit e këtillë.

Tani do t’i kishim pasur zgjedhjet e lira. Njerëzit do ta kishin mundësinë për të zgjedhur personin më të përshtatshëm, sepse ata tashmë do të jetonin në një shoqëri të ndritur, prandaj edhe nuk do të mund të luhej e të manipulohej me ta ashtu siç bëri Muaviju pas sundimit 30 vjeçar, kur për trashëgimtar të Halifatit e caktoi Jezidin.

Qëllimi im nuk është këshilli dhe besnikëria me atë të zgjedhjes (ky është mendimi im personal), e as parimi i emërtimit me anë të caktimit. Sipas Shiitëve, parimi i emërtimit me anë të caktimit është një realitet ekzistues historik dhe është një e vërtetë logjike dhe e arsyeshme që u paraqit si nevojë e kohës.

Edhe këshilli dhe besnikëria me anë të zgjedhjes, të cilën vëllezërit tanë e theksojnë, nga pikëpamja shoqërore, njerëzore dhe nga ajo e kërkimit të lirisë, paraqet një parim që ekziston si në Islam, ashtu edhe në Traditat e Pejgamberit (s.a.v.).

Dëshiroj që këtu ta them vetëm atë se zgjedhjet, të cilat u mbajtën në Sakife menjëherë pas vdekjes së Pejgamberit (s.a.v.) do të duhej të mbaheshin 250 vjet më vonë.



EPILOG

Vërejmë se problemi i Imamatit nuk e paraqet vetëm besimin në 12 njerëzit fetarë, por ai është besim në një regjim human e të qëndrueshëm që i kundërvihet llojeve të tjera të regjimeve. Ai nuk është besimi në diçka që thjesht ka ndodhur e që sipas disave nuk mund të flaket. Ne nuk dëshirojmë ta kthejmë prap të kaluarën dhe armiqësitë e vjetra sepse kjo do të paraqiste tradhëti ndaj Islamit, ndaj Shiitëve dhe ndaj njerëzimit në përgjithësi. Ne nuk duam që të shkaktojmë përçarje. Ne nuk duam që ta ringjallim hakmarrjen e së kaluarës dhe këtë kurrë nuk do ta dëshirojmë.

Jo vetëm që dëshirojmë t’i shmangemi përçarjes, por ç’është më e rëndësishmja, ne përpiqemi që të themelojmë një unitet aq të fuqishëm sa që vëllezërit tanë Sunnitë tash e tutje të mos na konsiderojë më si shpifës, kurse ne nga ana jonë të mos i shpallim si femohues.
Faktori i këtillë ekziston dhe e shpreh të vërtetën mbi Shiizmin; ai nuk gjendet në skajet e Islamit, por në brendinë e tij, dhe sikundër që paraqet një pjesë të kuptimit të Islamit në tërësi, ai njëkohësisht paraqet edhe kuptim të së sotmes.