Pjesa V

SHIIZMI I KUQ

Në këtë ligjeratë të shkurtër, të dorëzuar në shtator të vitit 1972 në Huseinijeh Irshad, dr. Ali Sheriati zhvillon filozofinë e brendshme të asaj që ai e quan “Shiizmi i Kuq” dhe Shiizmi i martirizimit.

Për shkak të atyre që nuk kanë shumë njohuri për shiizmin, e pamë të udhës që në fillim të japim një fjalor të emrave të personave të ndryshëm, të vendeve dhe të koncepte të ndryshme që i hasim në këtë lektyrë të Sheriatit.

Alevite apo Shiizmi Alevi: I referohet Islamit burimor, Islamit të kohës së Pejgamberit (s.a.v.) Dr. Sheriati e zhvillon këtë kuptim në njërën nga veprat e tij më të njohura Shiizmi Alevit: Shiizmi Safavid.

Teza e tij është ajo se gjatë kohës së Safavidëve (shek. 15-17, AD), sunduesit Safavidë arritën të zhvillojnë një lloj të Islamit që në shumë aspekte ishte në kundërshtim me Islamin e pastër dhe burimor, sepse më tepër theks të veçantë i kushtonte formës se sa përmbajtjes. Me Shiizmin Alevit, ai e nënkupton kthimin prapa në përmbajtjen burimore të Islamit, të sjellur nga Pejgamberi (s.a.v.).

Aliu, Emir el-mu’minin: Dhëndri dhe nipi i Pejgamberit (s.a.v.). Ai ishte Imami i parë Shiit dhe halifi i katërt nga radhët e “prijësve të drejtë”. U rrit në gjirin e familjes së Pejgamberit (s.a.v.) dhe është njeriu i parë që e pranoi besimin Islam. Ai është i pari në mesin e ithtarëve të Pejgamberit (s.a.v.) që nuk adhuroi kurrë tjetër gjë, pos të vetmit Allah.

Pas vdekjes së Pejgamberit (s.a.v.) ai hesht ndaj zgjedhjes së Ebu Bekrit në postin e halifit, e pas tij edhe të Umerit dhe të Osmanit. Heshtja e tij zgjati 25 vjet, kohë, gjatë së cilës ai i mblodhi bashkë Kur’an-in dhe traditat e Pejgamberit (s.a.v.). Më në fund, u zgjodh në postin e halifit.

Halifati i tij 5 vjeçar përfundoi me 19 të Ramazanit, vj. 40 P.H. (662 A. D.) derisa e goditi thika duke u falur në xhaminë e Kufasë. Ai vdes si shehid në ditën e 21-të muajit Ramazan.

Ashura: Dita e dhjetë e muajit të bekuar të Muhammedit; e shënon ditën kur Imam Huseini, djali i dytë i hazreti Aliut dhe Fatimes, bijës së Pejgamberit (s.a.v.) bie martir në fushat e Qerbelasë afër Kufës në Irak.

Pritja: Koncepti i rëndësishëm Shiit i zhvilluar nga Dr. Ali Sheriati; Shiitët jetojnë me parandjenjën e ardhjes së Mehdi-ut apo shpëtimtarit, i cili është imami i fundit që iku fshehurazi dhe, ashtu sikundër që ka premtuar Allahu, do të kthehet kur të vijë fundi i botës.

Shtirja (takije): Kjo është një praktikë, në të cilën personi e fsheh fenë e tij apo të saj ose veprimet fetare. Në situatën e cila do të mund të shkaktonte rreziqe për të, si pasojë e atyre që për shkaqe të veçanta të tyre, e kundërshtojnë fenë e tij apo të saj. Teza e Dr. Sheriatit është ajo se Pejgamberi (s.a.v.) ka ndaluar bishtërimin (shtirjen), përveç në rastet kur me të nënkuptojmë mbrojtjen e besimit, por jo në kuptim të mbrojtjes së besimtarit.

Fatimeja: E bija e Pejgamberit (s.a.v.) dhe gruaja e hazreti Aliut. Njëri nga librat më të njohur të Dr. Sheriatit është tituluar “Fatimeja është Fatime”. Ai e përshkruan atë me këto fjalë: Fatimeja sillej si aureol për përfytyrimet e të gjithë atyre të shtypurve, të cilët më vonë u bënë pjesa dërmuese e Islamit. Të gjithë të uzurpuarit, të torturuarit e të shtypurit, të drejtat e të cilave ishin të sakrifikuar me presione dhe forcë e që ishin të zhgënjyer, si parullë të tyre e kishin emrin e Fatimesë.

Kujtimi për Fatimenë rritej me dashuri, me emocione dhe besim të mrekullueshëm të burrave e të grave, të cilët gjatë historisë së Islamit luftuan për liri dhe drejtësi. Ata gjatë shekujve i ushqen pamëshirësia dhe kamxhikët e përgjakur të halifatëve. Vaji dhe zemërimi i tyre u rrit dhe vërshoi nga zemrat e tyre të plagosura.

Për këtë arsye, në historinë e popujve muslimanë dhe në mesin e masave të privuara të bashkësisë Islame, Fatimeja është burimi i inspirimit për liri dhe i dëshirave për drejtësi. Ajo i inspiron kërkuesit e drejtësisë, kundërshtuesit e shtypjes, të vrazhdësisë, të krimit dhe të diskriminimit.

Është shumë vështirë të flitet për personalitetin e Fatimesë. Fatimeja është grua mu ashtu siç kërkon Islami që gruaja edhe të jetë. Koncepti i shembëlltyrës së saj është pikturuar nga Pejgamberi (s.a.v.) vet. Ai e shkrin atë dhe e dlirë në zjarr të vështirësive, të varfërisë, të rezistencës, të njohurisë së thellë dhe të mrekullisë së njerëzve.

Ajo është simbol i dimensioneve të ndyshme të qenies të gruas. Simbol i bijës kur ballafaqohet me të atin- simbol i gruas kur ballafaqohet me burrin e saj- simboli i nënës kur ballafaqohet me fëmijët e saj- simbol i përgjegjësisë, i gruas që lufton kur ballafaqohet me kohën dhe me fatin e shoqërisë së saj.

Ajo vetë është imam, udhëheqës, shembull që duhej ndjekur, tip ideal i gruas dhe i asaj e cila e dëshmon pohimin që me dëshirën e saj të jet ajo që do vet.

Pyetjes se si duhet të jetë gruaja, ajo i përgjigjet me fëmijërinë e saj të mrekullueshme, me rezistencat dhe përpjekjet e vazhdueshme të saj në të dy frontet – të brendshme dhe të jashtëm – në shtëpinë e të atit, në shtëpinë e të shoqit, në shoqëri dhe në mendime e në sjellje në jetën e saj.

Si shprejhje e aspekteve habitëse të frymës së lartë së Fatimesë, të cilët më së shumti më kanë ngazëllyer, është ajo se Fatimeja është bashkudhëtare e Aliut. Në ngritjen drejt humanizmit të vërtetë dhe zbritjen në shkallë e shpirtit e të psikës, ajo ec krahas hapave të Aliut dhe fluturon bashkë me shpirtin e madh të tij.

Ajo nuk është vetëm gruaja e Aliut. Aliu e sheh atë si një shoqe me të cilën i ndan dhembjet dhe dëshirat. Ajo është një strehim i pafund, është person që i dëgjon fshehtësitë e tij. Ajo është miku i vetëm i vetmisë së tij. Për këtë arsye, Aliu me tjetër sy e sheh atë dhe fëmijët e saj.

Pas vdekjes së Fatimesë, Aliu martohet edhe me gra të tjera, të cilat atij i lindin fëmijë. Mirëpo që në fillim, ai i ndan fëmijët e Fatimesë nga fëmijët e tjerë. Këta të fundit i quajnë Benu Ali (fëmijët e Aliut), ndërsa ata të parët Beni Fatime (fëmijët e Fatimesë).

A nuk është çudi? Përkundër faktit se ata janë me babanë, pra me Alinë, ata i quajnë fëmijët e Fatimesë. Edhe Pejgamberi (s.a.v.) atë e shikonte me tjetër sy. Nga të gjitha bijat që i kishte ai e urdhëronte vetëm Fatimenë. Ai mbështetej vetëm në të... Fatimeja është Fatime.

Hasani: Djali më i madh i Aliut dhe i Fatimesë, ishte Imami i dytë Shiit. Tërë jetën e kaloi në rrethana shumë të vështira dhe nën persekutime të vazhdueshme. U helmua dhe u bë shehid në komplotin e përgatitur nga Muaviu, në vitin 50 P.H. (672 P.D.).

Huseini: Djali i dytë i Aliut dhe i Fatimesë, ishte Imami i tretë Shiit. U bë shehid në fushat e Qerbelasë, në Ashura, ditën e dhjetë të muajit të bekuar të Muharemit. I njohur si “prijësi i shehidëve”, ai u bë shehid ngase nuk deshi të bashkohet me Jezidin, të birin e Muaviut, i cili nuk e ndiqte Islamin ashtu siç e kishte bërë Pejgamberi (s.a.v.). Me zotimin për një aleancë të atillë, ai do të shfaqte përbuzje për Islamin.

Imami dhe Imamati: Nga pikëpamja Shiite, këtë bashkësi duhet ta udhëheqë pasardhësi i Pejgamberit, dhe atë me drejtësi dhe sipas ligjeve të Allahut. Ai duhet të jetë njeri i drejtë dhe i zgjedhur nga Pejgamberi me anën e një dekreti hyjnor.

Imitimi (taklidi): Sipas besimit Shiit, secili duhet ta ndjek udhëheqjen e njerëzve të përshtatshëm e të pasur me dituri të quajtur muxhtehidë. Veprimi i ndjekjes së tyre quhet taklid. Ky imitim dallohet nga imitimi i parimeve të njohurisë fetare, të cilët janë të ndaluara në Kur’an, “Mos iu qas për të cilën nuk ke njohuri”. (17:36). Nuk është i lejuar që të ndiqet imitimi muxhtehidit të vdekur. Andaj, nëse personi i caktuar nuk mund ta zgjedhë problemin nëpërmjet gjykimit të pavarur të tij (ixhtihad) dhe të detyrave fetare, atëherë ai apo ajo duhet ta imitojnë muxhtehidin e gjallë. Ai apo ajo nuk mund të varen nga pikëpamja e muxhtehidit, i cili nuk është i gjallë, përveç në rastin kur udhërrëfimi është pranuaar përpara vdekjes së muxhtehidit. Kjo praktikë ka sjellë deri në atë shkallë që drejtësia Shiite, për gjatë tërë shekujve të mbesë e gjallë dhe e freskët.

Islami: Emri i fesë së shpallur nga Pejgamberi Muhammed (s.a.v.). Nënkupton “nënshtrimin”.

Drejtësia: Theksi qëndron mbi cilësinë instiktive të natyrës hyjnore. Kjo do të thotë se, Allahu nuk mund të jetë i padrejtë, ngase vetë natyra e tij është e drejtë. Po të ishte Ai i padrejtë, atëherë Ai do ta dhunonte natyrën e Tij, gjë që nuk është e mundur.

Muhammedi (S): Pejgmaberi i Islamit.

Muxhtehid: Person, i cili me zotërimin e shkencave fetare dhe me posedimin e cilësive morale, e fiton të drejtën që ta ushtrojë ixhtihadin apo të japë mendimin e tij për çështjet që kanë të bëjnë me ligjin Hyjnor. E drejta për ushtrimin e gjykimit të pavarur të mbështetur mbi ligjin Hyjnor apo ixhtihadin është ndaluar nga Islami sunnit në shekullin III P.H. (Shekulli IX P.D.), përderisa në Shiizëm, ixhtihadi gjithmonë është lejuar. Sipas ligjit Hyjnor, njerëzit udhëheqës janë quajtur muxhtehidë.

Selmani: Njëri nga shokët e Pejgamberit (s.a.v.); ai është iranasi i parë që e përqafoi Islamin. Një vepër të rëndësishme për të ka shkuar Lui Masinjoni, të cilën Dr. Sheriati pastaj e përktheu në persishte.

Sarbedaranë: Në përkthim gjuhësor, ”ata që e kanë kokën në lak”; është një grup i shiitëve të Horasanit në Iranin verilindor, të cilët në shekullin XIV P.D. u ngritën kundër qeverisë të Kanidit II. Hulakut. Kjo ishte lëvizje më e madhe për nga vëllimi dhe ndikimi i saj dhe më e rëndësishmja nga pikëpamja historike. Ajo pati ndikim të madh në lëvizjet e mëvonshme, synimet dhe caqet politike të të cilave ishin të njëjta me ato të lëvizjes së Sarbedaranëve.

Në lëvizjet çlirimtare të shekullit XIV bëjnë pjesë edhe lëvizja e Mazendaranëve, (1350P.D.), lëvizja e Gilanëve (1370 P.D.) kryengritja e Kermanit (1373 P.D.) dhe lëvizja e Samerkandit (1365 P.D.).

Në mesin e lëvizjeve çlirimtare të shekullit XV, ishin kryengritja e shejhut Bedr el-Din Semavi, e Biuir Kalugit, në Turqinë otomane ajo e Mustafait (1415-1418 P.D.) si dhe lëvizja e Hurufijeve në Iran, Azerbejxhan dhe në Azi të Vogël. Kryengritja e popullit të Huzistanit në vitin 1440 P.D. dhe në vitet vijuese, si dhe kryengritja e Alafraneut që kishte ndodhur më parë, ishin të ngjashme me njëra-tjetrën.

Lëvizjet çlirimtare gjatë shekullit XIV të popujve të Iranit dhe të vendeve fqinje, ishin frymëzuar nga feja e posaçërisht nga Shiizmi, dhe lirisht mund të krahasohen me lëvizjet e popujve të Evropës perëndimore që ndodhen në Mesjetë. Lëvizjet sociale të Evropës perëndimore që ndodhën në Mesjetë dhe të cilat e kundërshtuan feudalizmin dhe besimet e tij, siç është për shembull katolicizmi, u ngritën kundër fesë zyrtare dhe në kohën e Rilindjes hynë në arenën e rebelimit. Gjithashtu edhe në Iran, lëvizjet çlirimtare u paraqitën me parullën e “Rezistencës ndaj fesë zyrtare”, dhe kundër librit të ligjeve të Xhingis Kanit, të quajtur”Jasa”, e në favor të kthimit të ligjeve të fillimit të Islamit, i cili sipas mendimit të njerëzve ishte synimi më i lartë.

Shiizmi: Dimensioni i veçantë i Islamit, i cili është në qendër të tij dhe, për të cilin Shiitët besojnë se është Islami vetë. Është një lëvizje që më së paku e shkatërron unitetin e Islamit, por më me dëshirë shkon kah pasurimi i historisë së Islamit dhe përhapja e Shpalljes Kur’anore. Është me rëndësi të veçohet se me gjithë dallimet, të cilat Shiizmi dhe Sunnizmi i kanë në interpretimin e tyre të historisë, ato janë të njëjtë në besimet e tyre për Njëjësinë e All-llahut, për Pejgamberinë e Muhammedit dhe për Kur’anin si fjalë e Zotit. Në Islam, nuk ka dallime ndërmjet lëvizjes politike apo sociale nga njëra anë, dhe fesë nga ana tjetër, sepse Islami i përkrah të gjitha. Është çështje e politikës së ndjekjes së Pejgmaberit (s.a.v.) ajo që i shquan Shiitët si një grup i veçantë i bashkësisë. Por prapa kësaj, Shiizmi ngritet në përgjegjësinë me mundësinë e ekzistimit brenda vetë shpalljes Islame. Kjo mundësi është pasqyruar në vetë Imamin, që e paraqet pushtetin tradicional, jeta fetare e të cilit është e shënuar me ndjenjën e tragjedisë e të martirizimit.

Zejnebja: Ebija e hazreti Aliut dhe hazreti Fatimesë; e shoqëroi Imam Husejnin në luftën e Kerbelasë, dhe pas masakrës u burgos. Ajo e mbajti mesazhin e martirizimit të vëllait të saj dhe tërë jetën e kaloi duke luftuar për drejtësinë. Dr. Sheriati është varrosur pranë varrit të saj në Zejnebije afër Damaskut.


Me emër të All-llahut, Të Gjithmëshirshmit, Mëshirëplotit!




SHIIZMI I KUQ: FEJA E MARTIRËSISË SHIIZMI I ZI: FEJA E ZISË


Islami është një fe, e cila në historinë e njerëzimit paraqitet me”jo”-në e Muhammedit (s.a.v.), trashëgimtarit të Ibrahimit, manifestimi i fesë për Njëjësinë e All-llahut dhe njëjtësinë e njerëzimit –një “jo” që fillon me thirrjen për Njëjësinë, thirrje të cilën Islami e riushtronte kur konfrontohej me aristokracinë dhe me kompromisin. Shiizmi është Islami, i cili e shquan vetveten dhe e përcakton kahejn e Islamit në histori me një “jo” të të madhit Ali (A), trashëgimtarit të Muhammedit dhe manifestim i së drejtës dhe të Vërtetës Islame- një “jo” të cilën ia thotë këshillit zgjedhor të halifatit, si përgjigje ndaj Abdurrahmanit, i cili ishte manifastim i aristokracisë Islame dhe i kompromisit.

Kjo “jo” deri në kohën para Safavide, në historinë Islame është njohur si pjesë e lëvizjes Shiite dhe ka qenë indikatori i rolit shoqëror e politik të një grupi njerëzish, të cilët janë ithtarë të Aliut dhe njihen për dashurinë e madhe që e kanë treguar ndaj familjes së Pejgmaberit (s.a.v.) Ata janë mbështetur në Kur’anin dhe në Sunnitin e proklamuar nga familja e Muhammedit(s.a.v.) e jo në Kur’anin dhe në traditat e proklamuara nga dinastitë e Ummevijëve, Abasidëve, Gaznevidëve, të Selxhukëve, të Mongolëve e të Timuridëve.

Historia e Islamit ndjek një rrugë të çuditshme; rrugë në të cilën të gjithë huliganët dhe katilët arabë, persianë, turq, tatarë dhe dinastitë mongole, e gëzuan të drejtën që ta udhëheqin bashkësinë muslimane dhe halifatin e Pejgamberit (s.a.v.) të Islamit, duke e përjashtuar kështu familjen e Pejgmaberit (s.a.v.) dhe Imamët e vërtetë të Islamit.

Edhe Shiizmi fillon me një “jo”,”jo” e cila e kundërshton shtegun e zgjedhur nga historia dhe ngritet kundër saj. Ai rebelohet kundër historisë, e cila në emër të Kur’anit, të mbretërve dhe të perandorëve, i ndjek shtigjet e injorancës dhe në emër të traditave i sakrifikon ata që u rritën nën kulmin e Kur’anit e të traditave.

Shiitët nuk e pranojnë shtegun që e ka zgjedhur historia. Ata e mohojnë udhëheqësinë që ka sunduar gjatë historisë dhe e ka mashtruar shumicën e njerëzve të cilët kanë shkuar pas Pejgamberit (s.a.v.), janë mbështetur në Islamin dhe kanë luftuar kundër paganizmit. Shiitët e kthyen kokën mënjanë nga xhamitë e begatshme dhe pallatet madhështore të halifëve të Islamit, dhe u kthyen kah vetmia dhe kah shtëpia prej balte e Fatimesë. Në këtë shtëpi, Shiitët, të cilët i përfaqësonin të shtypurit dhe në sistemin e halifatit e paraqitnin klasën e atyre që e kërkojnë drejtësinë, më në fund i gjetën të gjitha ato që i kërkonin.

Fatimenë, trashëgimtaren e Pejgamberit (s.a.v.) manifestimin e “të drejtave të të shtypurve” e njëkohësisht edhe simbolin e kundërshtimit të parë dhe mishërimin e pastër e të fuqishëm të “kërkimit të drejtësisë”. Në sistemin sundues, këto paraqesin thirrje dhe parulla të popujve kundërshtues dhe klasave të shtypura.

Alinë, manifestimin e drejtësisë që i shërbeu të shtypurve, mishërimin e lartësuar të së vërtetës, i cili u sakrifikua në altarin e regjimeve jonjerëzore që u fshehën prapa ligjeve formale fetare të sundimtarëve.

Hasanin, manifestimin e rezistencës së fundit të garnizonit të “imamatit Islam”, i cili u konfrontua me garnizonin e parë “Sundimit Islam”.

Husejnin, dëshminë e atyre që u shtypën gjatë historisë, trashëgimtarin e të gjithë atyre prijësve të lirisë e të barazisë dhe kërkuesve të drejtësisë, prej Ademit e gjer tek ai vetë, lajmëtarin e martirësisë dhe manifestimin e gjakut të revolucionit.

Zejneben, dëshminë e të gjithë të pambrojturve në sistemin e ekzekutuesve, lajmëtaren e martirësisë dhe manifestimin e mesazhve të revolucionit!

Shiitët i gjetën parullat e veta në mishërimin e tagrave dhe në shpresat e masave të shtypura. Të vetëdijshëm për sunduesit dhe për rebelimin kundër tyre, ata bërtitnin:





Që të protestoni kundër rrethanave ekzistuese, në të cilat qeveritë në pushtet, udhëheqësit fetarë dhe aristokracia përpiqen të tregojnë se “çdo gje” është në pajtim me vullnetin e Zotit e me ligjin Hyjnor, dhe i përmush kërkesat e Zotit dhe të krijesave. Sipas tyre, në atë “çdo gjë” bëjnë pjesë pushtimet e tyre, formacionet grabitqare të xhamive, shoqatat, shkollat, shoqatat bamirëse, si dhe vrojtimet dhe ushtrimet e ceremonive fetare.





Kjo do ta tregojë rrugën e veprimit dhe do t’i përgjigjet pyetjes së parashtuar se “ç’duhet bërë?”. Kjo do të na ndihmojë në zgjedhjen e formës së përpjekjes kundër sundimit të tiranisë. Kjo do ta largojë besnikërinë ndaj vrazhdësisë. Do ta vërë në dukje vazhdimësinë e pandërprerë të historisë. Do t’i jepte fund përleshjeve ndërmjet trashëgimtarëve të Ademit dhe trashëgimtarëve të shejtanit.

Ashura thirret në njohurinë mbi faktin e vazhdueshëm se Islami i sotëm (1972), është një Islam kriminel i veshur me rrobat e “traditës” dhe se Islami i vërtetë është një Islam i fshehur nën mantelën e kuqe të martirësisë.

Dhe më në fund shtirja (takija)- për krijimin e një organizate të zgjuar e të fshehtë, e cila me aktivitetet e saja, me marrëdhëniet, me fuqitë, me personalitetet e saja do të vepronte në mbrojtjen e atyre fuqive, personave apo grupeve të ndjekura nga sunduesit e ditës; në mbrojtjen e trupit të tyre fetar, sulmi me të cilin do të mund të shkaktonte edhe shpifje në radhët e lëvizjes Shiite, kështuqë nëpërmjet ekskomunikimit të rritet “injoranca” e masës ndaj tyre, apo ta shkatërrojnë atë nëpërmjet persekutimeve, ose në rastin më të keq ta dobësojnë atë me anën e vrasjeve të ndryshme, burgimeve dhe internimeve- dhe kështu, të krijohen kushte për përpjkjen dhe vazhdimësinë e saj; të ushtrohet çdo detaj i parimit të fshehtësisë si dhe rrethanat e posaçme për luftë të fshehtë.

Vërejmë se gjatë tetë shekujve (deri në kohën e Safavidëve), Shiizmi Alevit nuk ishte vetëm një lëvizje revolucionare e historisë, që iu kundërvu regjimeve autokrate dhe vetëdijes klasore të Ummevijëve e të halifatit të Abasidëve, pastaj mbretërisë së Gaznevidëve, të Selxhukëve, të Mongolëve, të Timuridëve dhe të Hanidit II, të cilët nga shkolla sunnite bënë një lloj të qeverisë që me fenë e tyre zyrtare të luftojnë idenë dhe veprimin. Si çdo parti revolucionare, edhe Shiizmi kishte një organizim të mirë, informim, ideologji të thellë dhe të përcaktuar mirë, me parulla të qarta dhe me antarësi të stërvitur. Ai u priu të privuarve dhe masave të shtypura në lëvizjet e tyre çlirimtare dhe në kërkimin e drejtësisë.

Duket ironike kur intelektualët, me kërkesat e tyre, me dhembje dhe me rebelime përpiqen të kërkojnë të drejtën e tyre e të masave.

Për këtë arsye, me rritjen e mundësive të tyre dhe të historisë, shtoheshin edhe shtypjet, padrejtësitë, uzurpimet dhe keqpërdorimet e të drejtave njerëzore si dhe eksploatimi i fshatarëve. Dallimet u shquan edhe më tepër nëpërmjet sistemit të aristokracisë, dallimit klasor, kontrollimit të trurit, paragjykimeve ideologjike, nëpërmjet lidhjes së fetarëve dhe sunduesit të kohës, nëpërmjet varfërisë dhe privimit të masave si dhe nëpërmjet fuqisë dhe begatisë së sundimtarëve.

Kur kjo ngjau, atëherë Shiitët u bënë edhe më të fortë, parulla themelore e lëvizjes u bë edhe më e fuqishme, ndërsa lufta e tyre, më akute dhe më e vendosur. Nga një shkollë e të menduarit, mënyrë e studimit dhe nga sektarizimi fetar i rezervuar për intelektualët dhe të zgjedhurit, Shiizmi u ngrit në një rrugë të kuptimit të drejtë të Islamit dhe të kulturës së njerëzve, të famijles së Pejgamberit, atëherë kur ata u konfrontuan me filozofinë greke dhe me sufizmin oriental; u bë një lëvizje revolucionare me rrënjë të thella dhe lëvizje shoqërore- politike e masave, posaqërisht e atyre fshatare. Ajo shkaktoi frikë të madhe te sunduesit autokratë dhe te autoritetet hipokrite fetare që sundonin nën emrin e sektit Sunnit.

Për këtë arsye, pseudointelektualët dhe sundimtarët mendjelehtë-në oborret e të cilëve, hebrenjtë, të krishterët dhe magianët, madje edhe materialistët gëzonin liri, nder dhe influencë - flasin me asi zemrimi dhe me asi bezdisje për Shiitët, masakra e të cilëve nuk mundej ta shuajë etjen e këtyre sundimtarëve. Ata i ropën të gjallë, ua nxorën sytë, ua shkulën gjuhën dhe i dogjën të gjallë. Aso kohe janë ushtruar të gjitha këto rryma. Historianët, fetarët, madje edhe filozofët dhe anëtarët e oborrit mbretëror, shkuan aq larg me veprimet e tyre, sa që mendonin se, akuzat e rrejshme, dosjet dhe flasifikimet kundër Shiitëve, janë pjesë përbërëse e lutjeve të tyre.

Në rrethanat të atilla, sulltan Mahmudi i Gaznes deklaroi: “tërë botën e kisha kërkuar, vetëm e vetëm të gjej një Shiit”. Qeveria e tij e përkrahu dekretin fetar Sunnit, sipas të cilit martesa e muslimanit me njerëzit e librit, d.m.th., hebrenjtë, të krishterët dhe zoroastrianët, është legjitime, kurse martesa me grua Shiite është e ndaluar.

Me rritjen e fuqisë së selxhukëve, paragjykimet dhe animet në botën e fesë e të mandimit u bënë edhe më të theksuara. Nga pikëpamja shoqërore, sistemi feudal edhe më tepër i theksoi shkollat e eksploatimit të masave, e posaçërisht të fshatarëve. Për vijimin e politikës së shtetit nevojiteshin rrahje dhe tortura, të cilat rezultuan me piramidën e kafkave të syve.

Trupi sundues i sektës Sunnite, e cila prej fillimi ishte bërë “Islami sundues”, bëhet një konglomerat i besimeve dhe i paragjykimeve më të poshtra të sundimit më të egër. Ai shndërrohet në një vegël për justifikimin e mënyrave më çnjerëzore të sundimtarëve. Ai bën kompromise me regjimet autokrate të Gaznavidëve, të selxhukëve, të turqve dhe të mongolëve. Ai bëhet opium për masat dhe instrument vrasës, që përdoret kundër çdo mendimi apo kundër çdo veprimi, i cili i cenon interesat e të fuqishmëve e të dështuarve dhe i rrezikon pronarët e mëdhenj feudalë.

Kjo shkaktoi që gjatë kësaj kohe, Shiizmi të paraqitet si burim i rebelimit dhe i përpjekjes së masave të shtypura e të poshtëruara, e posaçërisht në mesin e atyre fshatare. Ai lulëzoi me mrekulli në faqet dhe kahjet e shumta të matura apo ekstreme, dhe atë si formë e lëvizjeve të ndryshme të masave kundër fuqive të ditës, siç janë terrorizmi i Hasan Sabbahut, jetimi në bashkësi Qaramatehut, ekstremizimi kulturor dhe besimet fetare të Galatit si edhe rebelimit për liri të mendimit i disa sekteve Sufi të shkollës revolucionare të mendimit Shiit kundër paragjykimeve të egra dhe pashpirtësisë si edhe cenzurave habitëse të sistemit legjitim dhe atij fetar, të cilët e kishin përqafuar grupin sundues.

Më në fund, edhe intelektualët dhe shkollat e pasura të imamatit, të cilët e kishin arritur ngritjen më të madhe mendore dhe kulturore, u revoltuan atëherë kur u konfortuan me fenë dhe kulturën e pushtetit.

Thirrja e zgjimit dhe e mundësisë së mësimit në këtë shkollë mbështeten mbi dy parimet e imamatit dhe të drejtësisë. Ajo i lëshoi britmat revolucionare të Ashurës dhe të mobilizimit agresiv të masave kundër rrethanave ekzistuese. I ftoi njerëzit që të presin Imamin e fshehur. Ajo i ngriti problemet kritike të “shenjave të paraqitjes” dhe të “fundit të kohës”. Ajo e mbajti të gjallë shpresën e “përmbushjes së martirësisë”. Ajo e promovoi idenë për revoltë dhe hakmarrje, për besimin në rënien e tiranëve dhe vendimin e fatit kundër fuqive sunduese, të cilat me shpatën e tyre përhapin drejtësinë.

Në qytetet siç janë Kashani dhe Zabzevari, në të cilët mbisundojnë Shiitët, çdo të premte, ata e shohin me kalë të bardhë dhe të gjithë qytetarët, të pakënaqurit dhe Shiitët pritës, përkundër mospajtimit të qeverisë dhe fesë sunduese, i venin pas kur ai dilte nga qyteti. Ata e pritën përmbushjen dhe çlirimin nga tirania si dhe fillimin e revoltës. Ata diskutuan për çështje, të cilat shkaktuan frikë në qarqet sunduese.

Gjatë gjysmës së parë të shekullit VIII, kur ndodhën masakra të shumta nga Xhingizi dhe Hulagu, në kohën kur turmat e Mongolëve i reduktuan masat iraniane, të cilat iu nënshtruan përuljeve dhe dobësimeve të papara, kur hakmarrja e Xhingizit ishte ligj, kur shpata dhe litari ishin ligjeekzekutuese, në kohën kur kanët mongolë, nomadët, zyrtarët dhe kryeparët e fiseve mongole sundonin si zota feudale nëpër vende dhe prona të ndryshme, kur në mënyrën më të ashpër i skllavëruan fshatarët, madje edhe kur nëpër qytete feja ishte në shërbim të sundimtarëve mongolë, ata, në emër të “fesë së vërtetë Sunnite” i ftuan masat e gjëra që t’u nënshttrohen sundimtarëve pseudomuslimanë, të cilët vazhduan të mbesin prototipi i Xhengizit. Ata bëheshin sunet vetëm e vetëm për t’i kënaqur ndjenjat fetare të muslimanëve si kusht të përhapjes së kulturës, të besimit, të moralit dhe të vetë ekzistencës së muslimanëve.

Disa nga njerëzit fetarë, fetaria e të cilëve qëndronte në mosbashkëkuptimin me sunduesit dhe me tiranët, zvarriteshin në harresën e fetarisë nëpër manastiret e Sufisë, që tërthorazi bën të kuptohet se rruga e shtypjeve ishte e shtruar dhe toka ishte përgatitur për varrosje. Ata i lanë njerëzit e pambrojtur nën fshikullimat e ekzekutuesve e të plaçkitësve mongolë dhe të mashtruesve fetarë.

Në rrethanat të këtilla filloi predikimi fetar për krijimin e së vërtetës dhe atë sipas mënyrës së Samnanit. Ai u qasej të gjitha atyre me kërkesën për besimin në fe. Në fillim iu drejtua fetarit Balu, me qëllim që në shkollën e tij të fetarisë dhe të lirisë ta gjejë shtegun e shpëtimit. Atje ai sheh se fetaria nuk është duke e ngritur zërin e saj kundër tiranisë. Çfar turpi. Sa i pashpirt dhe sa vetjak duhet të jetë njeriu që është rrethuar nga ulurimat e të burgosurve, nga britmat e xhelatëve, nga varfëria e të uriturve, nga kamxhikët e ashpër që bien mbi kurrizet e të pafajshmëve, dhe i cili në vend që atyre t’u ndihmojë, ai thjesht e kërkon vetëm përmbushjen e tij dhe sigurimin e tij dhe sigurimin e xhennetit për të!

I neveritur, ai iku nga ky njeri dhe shkoi te Semnani që ta shohë Rukneddin Imad-ud-Devlen, fetaria dhe udhëheqja e të cilit në radhët e Sufistëve është bukur shumë e njohur. Në fetari dhe në Sufizëm, ai e gjeti mënyrën për të ikur nga përgjegjësia dhe nga realiteti, dhe atë duke e kthyer kokën mënjanë nga fati i masave dhe duke e mospërfillur vrazhdësinë dhe tiraninë. Ai zbuloi se ka zemër të ndjeshme, ndjenjë të butë dhe shpirt të lartësuar. Por, si është e mundur që lumi i gjakut, që në vendin e tij e derdhën mongolët dhe trishtimi që e pësoi Islami dhe masat e gjera të njerëzve, aspak të mos e trazojnë shpirtin e tij të qetë dhe zemrën e tij të butë?

Nga urrejtja që e ka për të, ai ik prej tij dhe shkon tek Shejh-ul-Islami, Imami Giasuddin Habibullah Hamevi në Bahrabad, me qëllim që prej tij të fitojë njohuri për ligjet fetare dhe fenë e vërtetë Sunnite, në mënyrë që ta gjejë rrugën e tij drejt burimit të së vërtetës. Ai këtu e gjeti fenë e cila merrej me zbulimin dhe shoshitjen e mijëra problemeve të hamamit, por që nga ana tjetër me vetëdije i shamngej ballafaqimit me fatin e popullit.

I neveritur nga të gjitha këto rroba të fetarisë dhe i kënaqur se ato janë të gjitha, që mund të vishen mbi trupin e shtypur, me zemër përplotë urrejtje për mundimtarët e ligj të masave muslimane, duke protestuar kundër sistemit ekzistues dhe me shpresë të humbur në librat e fesë – si mënyrë të protestës dhe të martirësisë, Shejh Halife e zgjodhi Islamin e Aliut.

I veshur me rroba dervishi, ai shkoi në Sabzevar dhe si i huaj, banoi në xhaminë e madhe të qytetit dhe atje filloi të predikojë. (Kjo shënon fillimin e lëvizjes çlirimtare Sarbedarane). Ai është një predikues, që është revoltuar me praktikën e mësimeve të njerëzve për t’u përkulur ndaj shtypjes dhe ndaj injorancës, një revoltë e mbështetur në besimin, në mësimin e të menduarit dhe në historinë e kuqe: në Shiizmin.

Dalëngadalë, masat e privuara filluan të kuptojnë dhe ta gjejnë rrugën e tyre dhe si pasojë e kësaj u bënë një fuqi kërcënuese. Pseudo-kleri zyrtar e filloi lojën e tij të njohur me përhapjen e thashethemeve, me shpalljen e dekreteve fetare dhe më në fund, me thirrjen për kasaphanë zyrtare.

“Shejhu diskuton në xhami mbi gjërat e kësaj bote”.
“Shejhu pandeh të flasë në xhami dhe e përlyen shtëpinë e Zotit”.
“Shejhu e trazon fenë e njerëzve”.

Pseudo-kleri përpiqet që t’i kthejë njerëzit kundër tij dhe e përgatit varrin për rënien e tij. Ata i ndihmojnë sundimtarit mongol me qëllim që ai ti vrasë atë.
Ata i shkruan sundimtarit mongol dhe i thanë se shejhu e kishte gabuar udhën e fesë së vërtetë Sunnite dhe se nuk ishte i gatshëm që të pendohet dhe të tërhiqet, përkundër përpjekjeve të mëdha që ata i bënin. Ata i thanë se ai në xhami i propagandon idetë e kësaj bote dhe e përhap veprimarinë e protestuesve (Shiitëve)! Më pastaj shkruanin: “Sjellja e tij thërret për vdekje, andaj sulltan Saidi duhet të lirohet nga kjo mortajë e fesë”.

Përhapja e thashethemeve dhe nxitja e njerëzve kundër tij vazhdimisht rritej, por thirrja e shejhut për mirëkuptim, besim dhe shpëtim, gjithnjë e më tepër i tërhiqte zemrat e shtypura e të përvuajtura të masës fshatare. Derisa një ditë adhuruesit e tij shkuan si zakonisht që ta shohin atë, por në xhami e gjetën trupin e tij të vdekur.

Pas vrasjes së shejhut, punën e tij e vazhdoi nxënësi i tij Shejh Hasan Xhuri. Ai menjëherë dha kushtrimin, i organizoi nxënësit e vet dhe kaloi në ilegalitet. Pastaj filloi të endet nëpër qytete dhe kudo që shkonte, shihte revoltën e bërthamave të Shiitëve.

Mendja e njerëzve ishte bërë gati. Zemrat e masave të skllavëruara përpëliteshin nga revolta ndaj perdes së fshehtë. Mjaftonte vetëm një shkëndijë. Në fshatin Baashtiin, që është 36 kilometra larg Sabzevarit, ashtu siç e kishte zakon të bëjë edhe herave të tjera, në fshat hyri i nipi i sundimtarit. Së bashku me ithtarët e vet, ai hyri në shtëpinë e Abdurrezakut.

Suita kërkoi nga fshatarët ushqim dhe shërbim të duhur. Pastaj kërkuan verë! Për fshatarët muslimanë e Shiit, te të cilët fjalët e Shejh Halifes kishin lëshuar rrënjë të thella, sjellja e verës- dhe atë nën shtrëngimin e maskarenjëve të këtillë- ishte gjë e tepërt. Sidoqoftë, ata e shërbyen atë! Miqtë u dehën! Ata pastaj kërkuan gra! Ky ishte fillimi i një shpërthimi të thjeshtë e të shpejtë. I zoti i shtëpisë shkoi te njerëzit dhe duke i ftuar masat Shiite, u tha se sunduesit mongol ka kërkuar gratë e tyre. Çfarë ishte përgjigjja e tyre? Ata thanë: “Jemi të gatshëm që më mirë të vdesim e kështu të mos fëlliqemi! Për armikun, gratë tona do të jenë shpatat tona”.

Rezultati i kësaj është i qartë. Masës iu errësuan sytë. Ata e vranë tërë grupin. Meqë e dinin se kthim prapa nuk ka, dhe të vetëdijshëm se e kanë zgjedhur vdekjen, ata ishin të vendosur për aksionin e tyre. Vdekja që ata e zgjodhën, atyre u dha krah që të ngriten kundër regjimit gjakpirës, në të cilën gjë arritën sukses të madh.

Duke luftuar kundër ushtrisë mongole dhe dekreteve pseudo-fetare, fshatarët pastaj u lëshuan edhe nëpër qytete. Ata ngadhnjyen. Britmat e tyre:

Shpëtim dhe drejtësi!

I shkulën fuqitë sunduese mongole dhe ndikimin e predikuesve të fesë së sunduesve, si dhe të klasës sunduese.

Viktimat e injorancës së pseudo-klerit dhe të burgosurit e shtypjes së mongolëve, filluan të hyjnë në radhët e kryengritësve. Sabzevari u bë qendër e një fuqie – si zjarr që përlanë barin e thatë, ashtu edhe prijësit revolucionar Shiitë, të cilët e gëzonin përkrahjen e luftëtarëve fshatarë dhe të prijësve të masave dhe ideologjinë e Shejh Halifes e të Shejh Hasanit dhe të nxënësve të tyre, siç ishin drejtësia dhe dituria e njerëzve të kënduar, të dërgatave – e gëlltiti të tërë Horasanin dhe Iranin Verior, duke i kapluar edhe pjesës jugore të vendit.

Lëvizja revolucionare, e mbështetur në Shiizmin Alevit, për herë të parë u ngrit kundër sundimit të huaj, kundër mashtrimit të brendshëm dhe kundër zotave feudalë dhe kapitalistëve të mëdhenj; i rrëmbeu armët dhe u ngrit për t’i shpëtuar masat e shtypura dhe popullin e skllavëruar. E tërë kjo ndodhi para shtatëqind vjetësh, dhe atë nën udhëheqjen e fshatarëve e nën flamurin e drejtësisë dhe frymën e martirësisë.

Kjo është vala e fundit e Shiizmit Alevit, Shiizmit të Kuq, e cila gjatë shtatëqin viteve ishte flakë e frymës revolucionare, kërkuese e lirisë, e drejtësisë dhe prijëse e njerëzve në luftën kundër shtypjes, injorancës dhe varfërisë.

Pas një shekulli erdhën Safavidët, ndaj Shiizmi u largua nga xhamia e madhe e masave dhe u vendos në afërsi të pallatit të Ali Kapuit, në Xhaminë e Mbretit. Shiizmi i Kuq u bë Shiizëm i Zi. Feja e martirësisë u shndërrua në fe të zisë.