Pjesa III

Po vëlla, ashtu ishte

Unë kam shkruar disa vërejtje për këtë mbrëmje, janë përfundim i gjërave që i kam thën gjat netëve të kaluara. Mirëpo fjalët e mikut tonë Perviz Horsandit, i cili është prozatori më i fuqishëm, që i shërben besimit tonë, plotësisht e ndërruan atë që dëshiroja ta them, njëkohësisht i ndërruan ndjenjat dhe kahjen e mendimieve të mia. Prandaj, e ndjej për detyrë që t’ju flas për kujtimet që i pata atëher kur e përmenda emrin e tij.

Në qoftë se flas për vete, atëher kjo është ngase dëshiroj t’ua shpreh këto kujtime, kujtimet që më përkasin mua, klasës sime në këtë botë, shoqërisë sime, qytetit tim dhe historisë sime. Në një farë dore jam i lidhur me grupet e sotme edukuese, ndërsa ju e dini se si ato mendojnë, çfar marrdhënie kanë me fenë cilat faqe i synojnë dhe çfar gjuhe dhe kulture posedojnë.

Nga ana tjetër, unë rrjedh nga një fushë, nga një tokë, nga një shkretëtirë, nga një vend i pastrehuar, pa lumturi dhe pa prosperitet. Jeta është vetëm një zbrasti dhe skamje e përcjellë me vështirësi. Unë jam gjithashtu i lidhur me stërgjyshërit, gjaku i të cilëve nuk përmban asnjë fije bujarie, nëse i kemi parasysh ata që besojme se bujaria matet me fjalët siç janë ari, argjendi apo fuqia- atëherë pikpamjet e mia nuk kanë as një lloj të këtij gjaku. Sa i përket natyrës simë unë jam i vetëdijshëm se stërgjyshërit e mi, nënat dhe baballarët që kanë humbur diku në histori, kanë lindur në varferi dhe kanë jetuar në mjerime dhe në shtypje.

Me këto karakteristika që i kam, une iu rreka studimit të qytetërimit. Jam i vetëdijshëm për vazhdimësine e qytetërimit dhe e kam ditur se qytetërimet e mëdha të njerzimit dhe veglat e tyre janë nderi më i madh për gjenialitetin e njerëzimit. Në të gjitha vendet dhe në të gjitha qytetet që kam qënë, menjëher kam mund t’i shquaj monomentet madhështore të qyterimit paraprak, ashtu që mundesha të dijë, të shoh dhe të dëgjoj se çfarë veprimesh kishin krijuar fiset apo grupet gjegjëse të njerëzve dhe cilat ishin ato madhështi që ata i kishin vën në jetë.

Kur shkova në Gerqi, në tempullin e Delfit, menjëher më pushtoi frika dhe respekti nga madhështia e ndertesës si dhe nga bukuria dhe mrekullia e punës së bërë. Në Romë e vizitova Muzeun e artit dhe të arkitekturës botërore, ku pashë shumë tempuj te mëdhenj dhe kështjella të mëdha nga Lindja e largët, nga Kina , nga Kamboxha dhe nga Vietnami. Ato janë male vigane që njeriu a ka skalitur me duart dhe me gishtrinjtë e tij. Ai i ka përdorur sytë dhe shqisat e tij ashtu që t’i ndërtoj atë në formë të tempujve për zotat në tokë për klerin zyrtarë të fesë së tyre.

Pastaj, këtë vit shkova në Afrikë që t’i shoh tri piramidat e Egjyptit. Papritmas, të gjitha ndjenjat e mia të brendshme u shfaqën jashtë. Menjëherë shpejtova t’i vizitoj piramidat e mrekullueshme, si nga pikpamja e haxhit për mrekullitë e botës, ashtu edhe nga gëzimi që m’u ofrua një mundësi e tillë. Kërkova shpjegim për ta sqaruar shkokun e formës së piramidave, historin e tyre, mrekullin, bukurin dhe fshehtësitë. Skllevërit kishin sjellë në Kairo mbi tetëqind milionë shkëmbinj nga Asuani ( vendi ku ata kishin ndërtuar ndërtesën e famshme ). Ata ndërtuan nëntë piramida; gjashtë prej të cilave janë të vogla, kurse tri të tjerat janë të mëdha dhe të njohura në mbarë botën. Ata sollën tetëqind milione shkëmbinj nga një largësi prej 980 kilometrash. I vunë njërin mbi tjetrin dhe e ndërtuan monomentin, në të cilën varrosën kufomat e balsamuara të faraonit dhe mretëreshës.

Vendi i posaçëm i varimit, i cili është shumë i madhë, është ndërtuar nga pesë shkëmbinj vigane të përbër vetëm nga një pjesë. Katër prej tyre janë përdorur si mure, ndërsa i pesti si kulm. Që të përfytyrohet vëllimi, dhe pesha e shkëmbit që e përmban kulmin, mjafton të dihet se ai është nga mermeri, dhe mbi të janë të mbështetura disa milionë shkëmbinj të mëdhenj, të cilët arijnë gjer në majën e piramidës. Ky kulm, mbi 5000 vjet është duke e mbajtur këtë peshë. Unë ndjeva një përjetim të çuditshëm nga madhështia e tërë kësaj dhe nga ajo kur i pash disa shkëmbinj që ishin nga 300 apo 400 metra më larg, që në mënyrë të çregullt ishin vendosur mbi njri- tjertin.

E pyeta udhëheqësin se ç’ishin ato. “Asgjë, vetëm ca gurë”, u përgjigj ai. Përsëri ngula këmbë që të më tregoj se ç’ishin ato. Ai më tha se ato ishin kripta ( dhoma të nëndheshme ) të nxjerra nga thellësia prej disa kilometrash nën tok .” Përse?” e pyeta. Ai u përgjigj, tridhiet mijë skllavër punun gjatë tridhiet viteve duke i bartur mbi kurizin e tyre këta shkëmbinj nga largësia prej 1000 kilometrave. Nga rëndësia e madhe që e kanë, skalavërit vdisnin grup pas grupi. Brenda ditës faronit i vinin lajmet për vdekjen e qindra njerëzve.” Po “, thash në vete, “sistemi skllavopronar, sipas Shvarcit, ishte i atillë se kurrë nuk lejoi zbulimin e llozit dhe të rrotës.” Udheheqsi vazhdoi, “ Ata i hedhnin skllevërit në një gropë dhe aty i varrosnin, e pastaj i zavendëzonin me skllevër të tjerë”.

“Dua t’i shoh ata mijëra skllevër të dërmuar që janë bërë pluhur”, i thash unë.” Nuk ka se ç’të shihet”, tha ai. “ Shkëmbinjt janë shtrir mbi njërin-tjetrin dhe mbi kriptat e mijra skllevërve, të cilët sipas urdhërit të faraonit janë varosur aty pranë. Kjo është bërë kështu ngase, ashtu sikundër që kanë punuar për të gjatë kohës kur kanë qenë të gjallë, ata do të duhej të vazhdojnë ta bëjnë këtë edhe si të vdekur, por tani me shpirtrat e tyre.”

Atëherë iu drejtova udheheqësit, “ Më lë të vetëm”, i thash nuk më nevojitet shoqërimi yt. Do të ecë vetë.” Shkova e u ula pranë varreve për një çast ndjeva një mardhënie të ngrohtë familjare ndërmjet meje dhe atyre që flinin në varre. Që të dy palët ishin të njëjtës gjini.

Është e vërtet se une kam ardhur nga një vend, kurse ata nga një tjetër. Une i përkas një race, ndërsa ata i përkasin racës tjetër, por këto janë ndasi të vrazhdëta, që i ndajnë qeniet njerëzore, kështu që të afërmit bëhen të huaj, ndërsa të huajt bëhen të afërt me njërin-tjetrin.

Pavarsisht nga këto ndasi, unë ndjeva se i përkas racës së tyre, kierarkisë dhe familjes së tyre, dhe vuaja për dhembjet e tyre. Kur e hodha një shikim drejt atyre piramidave të mëdha, unë ndjeva një tjetërsim të plot përballë lartësis së tyre, përballë famës dhe madhështisë që e kishin. Por jo. Une ndjeva urrejtje ndaj madhësisë, artit dhe qytetërimit të tyre. Të gjitha monomentet e mëdha, të cilat qytetërimet i kanë ngritur gjatë historisë së tyre, janë ndërtuar mbi eshtrat e stërgjyshëve të mi. Stërgjyshërit e mi të skllavëruar, e ndërtuan edhe murin e madh të Kinës dhe, cilido që nuk mundi ta durojë barrën e atyre shkëmbinjve të mëdhenj, u shtyp dhe u bë pjesë e atij muri. Muri kinez, si edhe muret dhe monumentet tjera dhe mbeturinat e mëdha të qytetërimeve të njerëzimit, u ndërtuan në të njëjtën mënyrë, me shkëmbinj të mëdhenj, që u vunë mbi mishin dhe mbi gjakun e stërgjyshërve të mi.

Ndjeva një urrejtje dhe një mllefosje. Kuptova se qytetërimi ishte një mallkim. Ai është pasojë e shtypjes dhe skllavërimit mijëvjeçar. U ula ndërmjet grumbullit të varrezave dhe ndjeva se të gjithë ata, që flenin nëpër varret e tyre, janë vëllezërit e mi.

Pastaj u ktheva aty, ku qëndroja më parë, dhe njërit prej vëllezërve të mi të panumërt i shkrova një letër. U ktheva prapa për 5000 vjet. Atij ia shpjegova të gjitha; se përkundër asaj që ai qe 5000 vjet nuk ka qenë, prapë se prapë skllavi dhe skllavëria kanë vazhduar të ekzistojnë.

I shkrova kështu:

Vëlla im, ti na ke lënë, por ne e vazhduam ndërtimin e qytetërimeve të mëdha, shembujt e fitoreve të mëdhaja për mbajtësit e nderimeve të mëdha. Ata hyjnë në fshatrat dhe në qytetet tona. Na zaptuan dhe na përdorën në vend të kafshëve tërheqëse katërkëmbëshe dhe na detyruan që t’i ndërtojmë varret e tyre. Në qoftë se në ndërkohë fuqitë tona shtereshin, ata na përdornin në vend të gurëve për ndërtim. Por nëse e përfundonin ndërtimin, atëherë nderi i mvishej tjetërkujt dhe për ne, madje nuk mbetej as një kujtim i vetëm.

Herëpashere na inkuadronin në luftë kundër njerëzve që nuk i njihnim fare. I nxjerrnim shpatat tona kundër dikujt, për të cilin nuk ndjenim as një fije urrejtje, kundër atyre që ishin si ne, që ishin të klasës sonë dhe që e kishin fatin tonë. Ata na morën përpara syve të nënave dhe të baballarëve tanë zemërthyer, të cilët me padurim prisnin që të kthehemi. Dëshira e tyre kurrë nuk u plotësua. Këto luftëra siç thonë të shkolluarit, ishin luftëra ndërmjet dy grupeve që luftuan njëri kundër tjetrit dhe atë pa vullnetin e tyre dhe pa e njohur njëri tjetrin! Ata na morën. Ne u shkatërruam e u masakruam. Nëse pësonim disfatë, atëherë nënat dhe baballarët tanë duhej ta duronin dhembjen, shkatërrimin e fshatrave tona si dhe shkatërrimin e fushave tona. Nëse dilnim fitimtarë, atëherë nderi dhe fuqia i mvishej tjetërkujt, kurse ne as që mund të merrnim pjesë në atë fitore dhe në plaçkën e saj.

Po, vëlla! Shumë gjëra ndërruan pas teje. Faraonët e mëdhenj e të fuqishëm të historisë e ndërruan mënyrën e të menduarit. Ne u bëmë të lumtur. Ata besonin se shpirtrat e tyre ishin të përjetshëm dhe se ata shpirta sillen rreth varreve të tyre, dhe nëse trupi i tyre mbetej i paprekur, atëherë shpirti e vazhdonte lidhjen me trupin e tij, besim ky, i cili i shtyri të na detyrojnë që t’i ndërtojmë ato varre të mëdha të vrasësve tanë. Ata e lanë atë ide të lashtë. Ne dëgjojmë tani gjëra të reja. Ne u liruam nga ndërtimi i varreve të këtilla dhe nga mbajtja e tetëqind milionë gurëve nga largësia prej 1000 kilomatrave dhe nga vendosja e tyre njërin mbi tjetrin.

Por, dëgjo. Ky ishte vetëm një gëzim jetëshkurtër. Pas shkuarjes tënde, ata vazhduan t’i sulmojnë fshatrat tona dhe përsëri filluan të na skllavërojnë. Edhe këtë herë, kurrizi dhe supet tona e bartën peshën e shkëmbinjve të mëdhenj e të shtyllave të mëdha. Këtë herë jo për varret e tyre, sepse varreve nuk u jepnin rëndësi, por për pallatet e tyre. Shumë pallate të mëdha e ndërtuan me mishin dhe gjakun tonë. Ato u ndërtuan që të qëndrojnë krenarë mbi tokë, kurse pranë tyre qëndronin varret e gjeneratave tona të tjera.

Vëlla, atëherë kur e kishin humbur shpresën tonë, erdhën e na morën edhe shpresën tjetër. Me ata të racës së verdhë u ngritën edhe profetët e mëdhenj arianë. Zoroastri i madh, Mani, Buda, Konfuçie i urtë dhe mendimtari i madh Lao Cu. U hap një dritare e shpëtimin. Zoti i armatosi të dërguarit e tij që të na shpëtojnë nga vuajtja dhe nga skllavërimi, kështu që shtypjen dhe shërbimin do ta zëvendësonte besimi dhe adhurimi.

Tani vëlla, dëgjo. Këta lajmëtarë të zgjedhur vinin nga kuvendi i tyre i shenjtë dhe, duke mos na e kushtuar as kujdesin më të vogël, madje pa i përmandur fare as emrat tanë, shkonin drejt e në pallatet e tyre.

Ne i besuam Konfuçies, i cili foli aq shumë për shoqërinë dhe njerëzinë. Ne e pamë atë se si arriti deri në postin e ministrit dhe u bë shoqërues i princërve kinezë.

Edhe Buda, që ishte një princ i madh, u tjetërsua prej nesh, dhe nëpërmjet sprapsjeve dhe asketizmit e pa brenditë e vet, “nirverën” se ku është ky vend, ne nuk e dimë- dhe krijoi mendime të mëdha.

Zoroastri ishte përcaktuar për profeci në Azerbexhan. Ai nuk e ktheu kokën t’i shohë trupat tanë të rrahur me kamxhik dhe rrobat e zeza që i mbanin për varret e mijëra vëllezërve skllavë, por nxitoj të shkojë në Balk; u nda prej nesh për rehatinë e pallatit të Gushtasbit.

Edhe Mani e luftoi errësirën dhe foli për dritën. Ai përshpëriste për dritën në veshët e të burgosurve e të shtypurve. Ne thamë, “Ky është ai që flet për shpëtimin tonë”, por ai i mblodhi fletët me të thënat e tij për dritën, dhe pregamentin ia dhe Shapurit të sasanidëve.
Këtë lavdërim ia dorëzoi me rastin e kurorëzimit të tij. Nderi më i madh i tij ishte që me suitën e Shapurit t’i vizitojnë Saranbidin, Balkun dhe Indinë. Pastaj, me fjalët që i tha na shtriu për toke, “Kushdo që ka humbur, e ka bërë këtë nga thellësia e errësirës, ndërsa kushdo që ka ngadhnjyer, këtë e ka bërë nga thellësia e dritës.” A nuk është e vërtetë se, gjatë historisë, ne kemi qenë ata të humburit?”

Dëgjo vëlla! Ti ishe sakrificë e këtyre varreve të mëdha monumentale, kurse unë u sakrifikova për këto pallate të mëdha. Papritmas, vërejta se në masin e faraonëve dhe të mbretërve, të cilët na skllavëruan dhe na detyruan të punojmë, pati edhe të atillë që ishin pasardhës të të dërguarve dhe prijës formale të fesë.

Prej Palestine e deri në Iran, në Egjipt, në Kinë, kudo që shtrihej shoqëria dhe qytetërimi, ne shërbenim vetëm për të mbartur gurë e për të ndërtuar piramida, pallate të mëdha dhe tempuj madhështorë.

Pastaj u detyruam t’u bindemi të dërguarve dhe trashëgimtarëve të tyre. Ata na i lidhën duart në një mënyrë tjetër, dhe në emër të tatimeve fetare, na plaçkitën fare. Ata na shtynë të lufojmë për fenë në emër të xhihadit ( përpjekje shpirtërore dhe fetare, luftë e shenjtë). Na dërguan në fushëbeteja të tjera; kudo që na dërgonin, ishim të detyruar t’i flijojmë fëmijët tanë në altarin e tempujve të tyre, pranë idhujve të tyre.

Vëlla, ti nuk e di se të gjithë tempujt u qelbën nga gjaku i fëmijëve tanë të pafajshëm. Ne i kaluam mijëra vite më të rënda se ato, që i kishte ti dhe që i kishte fati yt. Ne ndërtuam varreza, tempuj dhe pallate. Mënyra e jetës nën faraonët, mbretërit dhe përfaqësuesit e tyre, na ra mbi kokë. Tre të pestat e pasurive dhe begative të Iranit na i morën në emër të priftërinjve të Magit dhe të Ahura Mazdës. Për ta, ne ishim vetëm skllevër dhe puntorë të fermave. Priftërit e Zotit i morën katër të pestat të tokës së punueshme.

Por unë, që jetova me mijëra vjet pas teje dhe që e pashë vdekjen e gjithë vëllezërve tanë dhe të gjeneratës sonë, kuptova se edhe zotat nuk e duan robërinë dhe se robëria ka qenë e mbështetur në ligje të ndryshme. Priftërinjtë dhe njerëzit e fesë janë vetëm një instrument tjetër për sigurimin e pallateve, të varreve dhe të shpjegimit të këtij sistemi.

Pastaj, kur të shkolluarit dhe njerëzit e urtë që mendojnë dhe kuptojnë më mirë se ne, siç është për shembull Aristoteli, thanë se “Disa janë krijuar për tu bërë skllevër, e të tjerët janë krijuar për tu bërë pronarë,” atëherë unë u binda se ne jemi të krijuar si skllevër me qëllim që të ndërtojmë monumente, dhe se ky qenka fati ynë. Fati ynë qenka që të ngrejmë barrë të rënda, të jemi të shtypur e të na fishkullojnë, dhe asgjë më tapër.

Por pastaj vëlla, më erdhën lajmet se një i quajtur Muhammed (s.a.v.) zbriti nga mali dhe klithi pranë tempulli, “Unë erdha nga Zoti”. Udrodha nga frika sepse, ndoshta kjo nuk ishte asgjë tjetër, pos një formë e re e mashtirmit për një shtypje të re; prandaj kur filloi t’i shpjegojë fjalët e tij, unë as që i besova.

“Unë erdha nga Zoti. Zoti ka kërkuar që të gjithë skllevërit dhe të varfërit të ndihmohen, dhe se ata janë që duhet ta trashëgojnë tokën.”

U çudita shumë. Si mundet që Zoti t’u flasë skllevërve dhe të varfërve dhe tu premtojë shpëtim, udhërrëfim dhe trashëgim të tokës? Nuk mundesha të besoj. U thashë.” Ky është një princ mu ashtu siç ishin edhe të dërguarit e tjerë të Iranit, të Kinës apo të Indisë, të cilët qenë caktuar për të dërguar, ashtu që me përkrahjen e të varfërve të jenë në gjendje të krijojnë një fuqi të re.

Ata më thanë; “Jo. Ai është jetim. Ne e kemi parë se ai është bari. Bagëtitë e tij janë aty prapa malit.”

Unë thash, “Mrekulli! Si është e mundur që atë ta ketë zgjedhur Zoti mu nga radhët e barinjve?”

Ata thanë,”Ai është hallka e fundit në zinxhirin e të dërguarve barinj (të Ibrahimit). Të gjithë të dërguarit e tij ishin barinj.

U dridha i tëri nga nderimi që ndjeva, ngase për herë të parë, i dërguari rrodhi nga mesi ynë.
Në të gjeta besimin, sepse pranë tij i pashë të gjithë vëllezërit e mi: Bilalin, skllavin, i lindur nga nëna dhe babai që edhe vetë ishin skllevër nga Etiopia dhe të huaj në këtë tokë të re; Selmanin, endecakun nga Irani, që ishte shitur si skllav; Ebu Zerrin, një varfanjak të panjohur nga shkretëtira; Salemin, një skllav i zi i gruas së Huzejfe-së. Të gjithë këta tani u bënë ithtarët e tij.

I besoja dhe kisha besim në të, ngase pallata e tij kishte vetëm disa dhoma nga balta, të cilat i kishte ndërtuar ai vetë. Vendi ku ai pushonte ishte një shtrat prej dërrasave i mbuluar me gjethe të palmës së hurmës.

Kjo ishte e tëra që ai e kishte. Këto ishin të gjitha shtypjet, të cilat i përdori për ta ndërtuar shtëpinë e tij. Gjatë tërë jetës ai ishte i këtillë dhe ashtu mbeti edhe kur vdiq.

Unë kam ardhur nga Irani. Kam ikur nga priftërinjtë e fuqishëm të Zoroastrit, të cilët çdo herë na kanë marrë luftëtarët e tyre vetëm e vetëm që të fitojnë pushtetin. Kam ikur dhe kam ardhur në qytetin e tij që të jetoj pranë skllevërve, pranë endacakëve dhe pranë njerëzve, që nuk kishin strehim në këtë botë, deri sa vdekja nuk ua rëndoi kapakët e syve. Mbi dritën e diellit tonë ishte lëshuar një perde.

Pastaj vëllai im, përsëri i pashë tempujt e mëdhenj e madhështorë që u ndërtuan në emër të tij, shpatat që u nxorën nga millet e tyre të shkruara me ajete të xhihadit nga Kur’ani. Thesari përsëri u mbush nga frytet e grabitjeve. Përfaqësuesit e këtij njeriu përsëri u lëshuan mbi fshatrat tona, dhe djemtë tanë i morën si skllevër për prijësit dhe kryeparët e fiseve të tyre. Ata i shitën nënat tona nëpër tregjet e skllevërve, i vranë njerëzit tanë në emër të “luftës së shenjtë dhe grabitën çdo gjë që patëm në emër të “tatimeve fetare”.

I humba shpresat. O vëlla, ç’mund të bënim? U manifestua fuqia që i fshehu ato ideale nën maska të përbashkëta. Në tempuj dhe mbi altaret e Zotit u ndezën zjarret e mashtirmit. Parafytyrimet e njëjta të faraonit dhe të mbretërve, të cilat vëlla ti i njeh mirë, e fshikulluan njerëzimin në emër të halifatit të Zotit dhe të halifatit të Pejgamberit. Ata na fshikëlluan me faktet e falsifikuara të interpretimit të ligjeve fetare dhe me gënjeshtrat e njerëzve fetarë, të cilët me faraonët dhe me mbretërit u bënë një. Me qëllim që ta ndërtojmë xhaminë e madhe të Damaskut, na skllavëruan edhe një herë.

Përsëri, me përpjekje të mëdha dhe me mihrabe madhështore, u ndërtuan pallate të atilla siç ishte pallati i gjelbër i Damaskut dhe pallati i madh i halifëve të 1001 netëve në Bagdad, të cilat u ndërtuan me gjakun dhe jetën tonë, por këtë herë kjo bëhej në emër të Zotit.

Edhe një herë besuam se për ne rruga drejt shpëtimit është mbyllur, dhe fati ynë është parapërcaktuar vetëm për skllavëri dhe sakrifica.

Kush kishte qenë ai njeri? Mos vallë në porosinë e tij ishte fshehur mashtrimi? Ose, mos vallë u sakrifikua nga sistemi, nga po ai sistem, i cili shkaktoi që të kalbemi nëpër burgje të errëta? Në tërësi i grabitëm fushat tona, të mirat tona dhe fatin tonë. Mos vallë të dy ne – unë dhe Pejgamberi – u mashtruam.

Nuk e di. Nuk kam ku të shkoj. Ku do të duhej të shkoj? A të shkoj te prifti im zoroastrian? Si të kthehem në tempujt, të cilët çdo herë kanë bashkëpunuar me strukturat e fuqishme dhe kanë qenë përplot mashtrime.

Mos ndoshta duhet të shkoj te prijësit dhe luftëtarët për lirinë e vendit tim. Këta ishin të gjithë ata që e kishin humbur pushtitin e familjes së tyre në Horasan, Sistan dhe Gorgam, duke u përpjekur që të vendosin një qeveri të re revolucionare, ndërsa tani luftonin që t’i kthejnë prapë këto pushtete të tyre familjare dhe ta zbatonin sistemin paraprak të injorancës.

A duhet të shkoj nëpër xhamitë? Çfarë dallimi ekziston ndërmjet xhamive dhe tempujve? Vëlla, papritmas i pashë shpatat e mbuluara me ajetet për xhihadin dhe tempujt përplot zëra adhurimi dhe himne për Allahun. I pashë ata, që na ftonin drejt unitetit- fytyra të shenjta, të cilat në emër të halifatit, në emër të Imamit dhe në emër të vazhdimësisë së traditave të Pejgamberit na skllavëruan dhe na masakruan. Si do që të jetë, përpara meje, me shpatat e tyre ata në mihrab e sakrifikuan një njeri tjetër të shtypur- Alinë (r.a.).

Vëlla, Aliu rrjedhte nga e njëjta familje nga e cila ishte njeriu që e solli shpalljen (Muhammedi s.a.v.) Ai (Aliu) u vra në vendin e adhurimit të Allahut (mihrab), në xhami. Ai dhe famija e tij u shkatërruan përpara familjes sime dhe familjeve të skllevërve e të shtypurve që u bë gjatë historisë. Shtëpia e tij u plaçkit përpara shtëpisë sonë, dhe atë në emër të traditave, të xhihadit dhe të tatimeve fetare. Përpara se Kur’ani të përdoret si mjet për shkatërrimin dhe robërimin tim, ai u vu në fund të shtizave dhe e mundi Alinë. (Autori i referohet betejes së Siffinit).

Çudi! Edhe pas 5000 vjetësh, unë e gjeta njeriun, që fliste për Allahun e jo për zotërinjtë. Ai lutej për sklleverit, e jo siç bënte Buda, i cili dëshironte ta arrijë” nirvanën”, apo siç bëjnë murgjit që shërbejnë për t’i mashtruar njerëzit, ose siç veprojnë njerëzit fetarë, që me adhurimin e tyre ndaj Allahut duan që Atë edhe ta mbërrijnë, me shpresë se në këtë mënyrë do ta shpëtojnë popullin.

Unë e gjeta njeriun (Alinë) e xhihadit, njeriun e drejtësisë, sakrifica e parë e së cilës ishte ai vetë; njeriun, gruaja e të cilit (Fatimeja) punoi dhe vuajti. Ajo, e bija e Pejgamberit të madh, ashtu si edhe bija ime, e shijoi varfërinë dhe urinë ashtu siç e shijuam edhe ne. Ajo vuajti dhe shijoi shtypjen ashtu siç bëmë edhe ne. Unë e gjeta njeriun, bija e të cilit (Zejnebja) dhe biri i të cilit (Huseini) e trashëguan flamurin e kuq që përgjatë historisë ishte në duart tona dhe në duart e prijësve tanë.

Për këtë arsye pas 5000 vjetësh, për shkak të frikës nga këta tampuj, të cilën unë dhe ti e dimë, për shkak të frikës nga fuqita tmerruese që ne të dy e dimë dhe për shkak të frikës nga këto monumente madhështore, për të cilët unë dhe ti u sakrifikuam në heshtjen e shtëpisë prej balte.

Shokët e Pejgamberit (s.a.v.) e kanë braktisur këtë shtëpi, andaj Aliu është i vetmuar. Gruaja e tij gjithashtu ka vdekur. Ai shkon te palmat e hurmave të Beni Nexharit dhe i flet Allahut për dhembjet që ti dhe unë i përjetuam. I frikësuar nga tempujt e tmerrshëm, kështjellat lemeruese dhe nga thesarët që u mbushën me gjakun dhe pikëllimin tonë, unë në të e kërkova strehimin. Vëlla, e zgjata kokën në derën e kësaj shtëpie të braktisur dhe vajtoja për mjerimin e shekujve.

Vëlla, ai dhe të gjithë ata që i janë besnikë atij, i përkasin racës sonë të përvuajtur. Ai e përdori bukurinë e fjalëve që të flasë për shpëtimin dhe për pikëllimin tonë. Për herë të parë ai foli mbi bukurinë, jo për ta shpjeguar varfërinë e jo për t’u përleshur me fuqitë, por për shpëtimin dhe vetëdijen tonë. Ai foli më bukur se Demosteni, jo për t’i fituar të drejtat e tij, por për të drejtat tona. Ai foli më bukur se folësi i Luit 11, por jo në oborrin mbretëror; ai klithi për të gjithë njerëzit e shtypur e kundër të fortëve. Nuk e përdori shpatën e tij që ta mbrojë vetveten, familjen e tij, racën apo vendin e tij, por që t’i mundë të fuqishëmit. Atë e përdori më mirë se Spartaku dhe me një sinqeritet që s’e kemi njohur më parë.

Ai mendonte më mirë se Sokrati, por jo për t’i dëshmuar virtytet bujare morale që për skllevërit ishin të ndaluara, por për t’i dëshmuar vlerat e njeriut që për ne kanë domethënie të madhe; ai nuk është trashëgimtar i mbretit, i faraonit apo i priftit të Magit. Ai nuk ka për vete as mihrab e as xhami. Ai e sakrifikoi veten për altarët tanë.

Ai është manifestim i drejtësisë dhe i mendimit; por jo në qoshet e ndonjë bibloteke shkollore apo akademike ose të ndonjë kierarkie akademike të pastër shkollore, i ulur në ndonjë skaj e i thelluar në mendime, që rri pa shqyrtuar fatin e njerëzve dhe pikëllimin e atyre krijesave si dhe urinë e masave. Në çastin kur arrin drejt qiellit, ai dëgjon vajin e fëmijës jetim, që i shkakton tronditjen e trupit. Gjatë kohës kur falet, ai e harron dhembjen e trupit të tij dhe mprehtësinë e kamave.

Vëlla, ai është njeri i poezisë dhe e njeh bukurinë e gjuhës, i jo si Firduzi, i cili në 60000 vargjet e Shahnamës së tij, vetëm një herë e kujton racën tonë dhe vëllazërinë e farkëtarëve, Kavehun. Kur ai flet për farkëtarin, i cili ishte i racës sonë dhe e pohonte lirinë, revolucionin dhe shpëtimin e njerëzve e të popullit, ai, sipas Firduzit, akoma nuk ngrihet në këmbë, edhe pse ende ishte heroi i vetëm i racës sonë që në Shahnamen e gjeti vendin e vet, por më vonë atje edhe u humb. Ku ishte raca apo kultura e mbretit Firajdun, sepse në këtë poemë të gjatë epike Kavehu nuk përmendet më shumë se disa herë.

Tani vëlla, jetoj në shoqëri të atillë ku raca ime, klasa ime dhe unë kemi nevojë për të. Ai nuk është sikurse filozofët dhe gjenitë tjerë. Nëse janë gjenialë, ata nuk janë aktivë. Nëse janë aktivë, atyre u mungon mendimi dhe njohuria. Nëse i kanë të gjitha këto, atëherë nuk janë njerëz të shpatës e të xhihadit, u mungon pastërtia dhe fetaria. Në i paçin të gjitha këto, atëherë u mungon dashuria, ndjenjat dhe stërhollësia shpirtërore. Nëse i kanë edhe këto, atëherë ata nuk e njohin Zotin dhe nuk zhyten në besimin e tyre. Ata mbesin ashtu siç janë.

Por Aliu është njeri që i ka në vete të gjitha dimensionet e qenies njerëzore. Ai punon siç punojmë unë e ti. Me duart e veta i hapte puset në shkretëtirë dhe me po ata gishtërinj i shkruante poezitë.

Ai është si ata punëtorët që nuk punojnë për vete por për të tjerët. Pa pritmas, bërtiti nga pusi. Ata e nxorën jashtë. Është i mbuluar me baltë. Uji filloi të rrjedhë. Në atë tokë përcëlluese pranë Medinës, rrjedhte uji. Fisi i Hashimive u gëzua shumë. Por edhe atëherë kur i zihej fryma nga puna e rëndë, ai thoshte, “Të fala për trashëgimtarët e mi, që nuk do të pijnë as një pikë nga ky ujë”.Vëlla, ai e pagoi atë për mua e për ty.

Ai na duhet tani. Ne na duhet një prijës i tillë. Të gjitha kulturat, qytetërimet dhe fetë kanë bërë nga njeriu një shtazë ekonomike që individualisht adhuron brenda varreve të përkushtimit dhe spiritualizmit; e kanë ndërtuar njeriun e mençur, të kuptueshëm dhe inteligjent, por pa ndjenja, pa zemër, pa thellësi dhe pa dashuri; ose e kanë ndërtuar atë me ndjenja, me dashuri, dhe me inspirim, por pa inteligjencë, pa ndjenja, pa shkencë e pa logjikë.

Mirëpo, Aliu i kishte të gjitha këto dimenzione. Aliu është simbol i përpjekjes. Ai është simbol i qenies njerëzore, që e duron punën dhe dhembjen. Ai është simbol i qenies njerëzore, që ka diç për të thënë, i cili ka kaluar nëpër xhihadin dhe për arsye të sinqeritetit të thellë, i ka mbetur edhe besnik. Ai është simbol i qenies njerëzore që vuan e qan në heshtje. Ai është simbol i drejtësisë.

Kurse tani, vëlla, shoqërinë ku armiku ynë qëndron përpara nesh në një sistem të fuqishëm, në të cilin me një farë kuptimi e sundon më se gjysmën e botës, kurse për nga kuptimi tjetër, botën e tërë, ai është duke i përgatitur mendjet tona për një gjeneratë të re skllevërish.

Ne jemi tani vetëm një pamje e jashtme e sistemit, në të cilin, të themi kushtimisht, nuk punojmë falas për asnjërin. Ne jemi të çliruar. Skllavëria është lënë mënjanë, por tani jemi më të skllavëruar se kurdoherë, sepse ai sistem na ka bërë që t’i dorëzohemi vullnetit tonë. Ai na ka ushqyer që të jemi në shërbim të lirisë së rrejshme. Ai na ka shtypur me anë të shkencës së sociologjisë, me kulturën, artin, liritë seksuale, harxhimet e tepërta, me dëshirën për t’u përleshur dhe me adhurimin e individualitetit. Si pasojë e kësaj, ne u bëmë skllevër të vërtetë dhe , besimi ynë ndaj synimeve shpirtërore, besimi në shkollën e të menduarit të Aliut dhe angazhimi i tij për njerëzimin, na u muar me dhunë. Vëlla, tani jemi vetëm ca vorba të zbrazëta të keramikës, të cilat i rrotullon sistemi. Ne pranojmë çdo gjë me të cilën ata na mbushin.

Në emër të fisit, të gjakut e të tokës dhe në emër të armikut e të atyre që ai i përcakton, neve na ndajnë në kafshata vetëm e vetëm që të mund të na gëlltitin më lehtë. Ndarje! Përçarje!

Halifati i ndërsente kundër njëri-tjetrin ithtarët e Aliut dhe besimtarët e shkollës së tij. Për njëri-tjetrin, ata u bënë armiq. Për ç’arsye, në fatin që e sundon botën dhe na sundon neve, të bëhemi armiq ndërmjet veti? Ai, i cili falet me duar të mbyllura e urren tjetrin, që falet duar të hapura, apo, ky është armik i atij sepse njëri shtrihet mbi qilim, kurse tjetri shtrihet përdhe.
Me këtë janë zgjeruar kufizimet e luftëtarëve, të armiqësive dhe të fronteve të betejave. Ata i mërguan intelektualët tanë në vende të tjera (i mërguar më 1972) dhe nga ne e morën përfytyrimin e bariut.

Vëlla, ti me niavitetin që e pate e njihje zotërinë tënd. Ti e ndjeve kamxhikun që fshikulloi përmbi trupin tënd. Ti e dije se ishte skllav. Përse je skllav? Kur u bëre skllav? Tani ne e ndajmë fatin tënd, por nuk e dimë se kush na skllavëroi; na grabitën pa dijeninë tonë; pa e ditur, u detyruam që t’i nënshtrohemi mënyrës së të menduarit të shtrembëruar; pa dijeninë tonë e vunë në shërbimin të tokës.

Ata na lidhën si ato kafshë katërkëmbëse, na vunë nën zgjedhë. Na përdorën që t’i realizojnë interesat e veta, e kështu kanë vepruar edhe para teje dhe para gjeneratës tënde. Me mishin dhe gjakun tonë, me dhembjen, privimin dhe me hutimin tonë, u kthyen kundër tërë këtyre fuqive, thelbi i të cilave është mekanizimi, ndërtimi i pallateve të mëdha nëpër tërë botën, kapitali i madh dhe mirëvajtja e prodhimit. Vlera jonë për ata e paraqet vetëm mundësinë se a thua ditën e ardhshme jemi në gjendje të punojmë.

Ne jemi më të privuar e më të shtypur nga ç’ishe ti në kohën tënde. Diskriminimi klasor dhe tirania janë më të ashpër se sa që ishin në kohën tënde, por tani me rroba dhe forma të reja.

Vëlla, Aliu tërë jetën e tij ia përkushtoi këtyre fjalëve: shkollës së të menduarit, uniteti dhe drejtësisë. Aliu është manifestim i përpjekjeve njëzet e tre vjeçare të Pejgamberit, me ç’rast e flijoi edhe jetën e vet, duke marrë pjesë në xhihadin për krijimin e besimit në thelbin e brendshëm të gjërave. Ai është manifestim i durimit të heshtur njëzet e pesë vjeçar me qëllim të ruajtjes së unitetit të muslimanëve, pikërisht atëherë kur ata u ballafaquan me perandoritë Romake dhe Iraniane. Ai është manifestim i dhembjes e i përpjekjes pesëvjeçare për themelin e drejtësisë, vetëm e vetëm që t’i flakë të gjitha komplekset dhe urrejtjet. Ai e përdori shpatën e tij që të na çlirojë neve.

Por ai nuk mundi ta bëjë këtë. Sidoqoftë, ai ishte në gjendje që të sjellë besim dhe të na prijë, andaj për mua e për ty do të mbetet si simbol i përjetshëm. Mbaje në mend, vëlla- fenë e drejtësisë dhe udhëheqjen e njerëzimit. Pas vetes i la tre parime, për të cilat ai dhe familja e tij u sakrifikuan:” Shkolla e të menduarit, uniteti dhe drejtësia”.


EPILOG

Kjo ligjeratë është dorëzuar nga Dr. Sheriati në Huseinijjeh Ershad në Teheran, më 21 të Ramazanit, 1350 (fundi i majit, 1972).

“Çkeni që nuk luftoni për Zotin dhe për (t’i shpëtuar) të paaftit: nga burrat, nga gratë e nga fëmijët, të cilët u lutën: “Zoti ynë! Nxirrma nga ky fshat (Meka), banorët e të cilit janë mizorë. Jepna nga ana Jote shpëtim e ndihmë!” (Kur’ani, 4:75)

“Përkujtoni kur ishit pakicë e të dobët në tokë (Mekë) dhe frikësoheshit se do tju rrëmbejnë njerëzit (idhujtarët), e Ai ju mundësoi vend të sigurt (në Medinë) dhe ju përkrahu me ndihmën e Tij, ju furnizoi me të mira në mënyrë që të jeni mirënjohës. (Kur’ani, 8:26).