PJESA E PARË

Ebu Talibi, xhaxhai dhe kujdestari i Profetit Muhammed (s) është pa dyshim një nga figurat madhore të Islamit të hershëm dhe veçanërisht të fazës mekase së përhapjes së tij. Bashkë me Hz Hatixhen (r), ai qe personi kryesor që e mbrojti dhe e mbështeti Pejgamberin (s) nga armiqtë e Islamit në Mekë, në periudhën më të vështirë të misionit të tij profetik, duke sakrifikuar dhe rrezikuar shumëçka nga jeta, familja dhe pasuria e tij. Asnjë histori serioze e Islamit nuk do të ishte e plotë sikur të mos përfshinte një shqyrtim dhe vlerësim real të rolit të Ebu Talibit në mbështetjen, mbrojtjen dhe ndihmesën e ofruar Profetit (s) në këtë etapë jetike për vazhdimin dhe mbijetimin e misionit të tij qiellor.

Veprat, ndihmesa, mbështetja dhe sakrificat e shumta të Ebu Talibit për fenë e predikuar nga nipi i tij i dashur janë fakt i pamohueshëm historik, motivimi i të cilave, megjithatë, i ka ndarë muslimanët në dy grupe. Njëra palë, duke pohuar se arsyeja e vetme pas sakrificave të Ebu Talibit në mbrojtje të Pejgamberit (s) dhe mbështetje të mesazhit të tij është dashuria që buron nga lidhja fisnore, ka shkuar deri aty sa të deklarojë se Ebu Talibi nuk ka besuar kurrë në Zot dhe se ka vdekur si i pafé. Pala tjetër ka ngulmuar në qenien e tij nga besimtarët, duke u mbështetur në konsistencën e fakteve, argumentet implicite dhe eksplicite të besimit të tij në Allahun xh.sh. dhe logjikën e rrethanave. Këta e shohin Ebu Talibin si një ndër besimtarët më të viktimizuar e të nëpërkëmbur në fushatën mizore të fallsifikimit të historisë, ndërmarrë prej armiqve të Ehl-i Bejtit nga mesi i umejjadëve, duke pohuar se ndihmesa e tij e sinqertë nuk mund t’u vishet lidhjeve të gjakut si xhaxha i Profetit (s), sepse ai kishte disa xhaxhallarë, mes të cilëve Ebu Lehebin, një nga armiqtë më të ashpër të fesë së fundit për njerëzimin.

Ky artikull i shkurtër synon të ndalet në disa prej argumenteve të parashtruara nga të dyja palët në vlerësimin e besimit apo mosbesimit të Ebu Talibit në Zotin Një e të Pashok. Jemi të mendimit se marrja e përgjigjeve të vlefshme mbi këtë çështje e tejkalon përmasën jetëshkruese të një emri të përveçëm nga agimet e Islamit, duke ndihmuar të hidhet dritë mbi një element me rëndësi të veçantë, siç është ai i faktorëve dhe mekanizmave ndikues në shkrimin e historisë së Islamit nga vetë muslimanët.

Në analizimin e materialeve relevante janë përdorur edhe burime të shkollës së Ehl-i Sunnetit, edhe të shi‘itëve dymbëdhjetë-imamitë, të cilët ndjekin Ehl-i Bejtin e Profetit (s) pas tij. Mbetet dëshirë e jona që kjo temë të shqyrtohet dhe të studiohet nga këndvështrimi historik pa rënë pre e ithtarizmit sektar, fanatizmit dhe e rrëfimeve të turbullta ose joautentike, të cilat mjerisht vazhdojnë ta mjegullojnë vështrimin vërtetësor të shumëçkaje nga historia e hershme e Islamit.





Shqyrtim i transmetimeve kundër Ebu Talibit


Në vlerësimin e drejtë të figurës së Ebu Talibit, është e rëndësishme që, pikësëpari, të analizohen ajetet, që disa komentues të Kur’anit kanë pohuar të jenë shpallur për kufrin (mosbesimin) e Ebu Talibit, si dhe transmetimet përkatëse në librat e hadithit.

I pari prej tyre është vargu 26 i Sures el-En’amë. Le të shikojmë vijueshmërinë e ajeteve që i paraprijnë dhe e pasojnë atë:

{Ka prej atyre që të dëgjon (kur lexon Kur’anin), por Ne kemi hedhur mbulesë mbi zemrat e tyre që të mos e kuptojnë atë, dhe në veshët e tyre shurdhim; dhe edhe po t’i shihnin të gjitha shenjat ata nuk do të besonin; aq sa kur vijnë tek ti, vetëm polemizojnë. Mohuesit thonë: ‘Nuk është tjetër ky (Kur’an) veçse mit i hershëm.’ Ata ndalojnë (të tjerët) nga ai dhe vetë largohen prej tij (Kur’anit), e me këtë nuk shkatërrojnë tjetër veç vetes dhe s’e kuptojnë. E sikur t’i shihje kur të jenë vënë para zjarrit dhe thonë: ‘Ah sikur të ktheheshim (në dynja), të mos përgënjeshtronim shenjat e Zotit tonë e të bëheshim nga besimtarët’} (6:25-27)

Këto tre ajete flasin për veprimet e disa politeistëve, të cilët e dëgjonin Profetin (s) duke recituar vargjet e Kur’anit Famëlartë që i shpalleshin, pa kuptuar asgjë prej tyre. Kjo sepse Allahu u kishte vënë perde mbi zemra, që të mos shikonin dhe rëndesë në veshë, që të mos dëgjonin. Ata s’u besonin aspak këtyre ajeteve dhe polemizonin me Pejgamberin (s) rreth tyre, duke ngulmuar me kokëfortësi se ato s’ishin tjetër veçse mite të popujve të lashtë.

Në komentimin e këtyre ajeteve në tefsirin e tij el-Keshshaf, vëll. I, f. 447, Zemakhsheriu pohon:

“Është transmetuar se Ebu Sufjani, el-Walidi, en-Nedhri, Utba, Shejbe, Ebu Xhehli dhe soji i tyre u mblodhën për ta dëgjuar Profetin (s) tek lexonte Kur’an. Ata i thanë Nedhrit: ‘O Ebu Kutejbe! Ç’po thotë Muhammedi?’ e ai u përgjigj: ‘Pasha Atë, që e bëri këtë (Qa’ben) shtëpi të Tij, nuk e di ç’po thotë. Ai thjesht luan gjuhën dhe tregon mite të popujve të lashtë’... pastaj u shpall ky ajet.”

Kjo ngjarje përmendet edhe nga Bejdawiu në Tefsir, vëll. II, f. 184, si dhe Tabarsiu në Mexhma’ ul-Bejan, vëll. VII, f. 33.

Këto tre ajete janë të njohura për nga fakti se shtjellojnë të njëjtën çështje: veprat e disa politeistëve, mirëpo transmetimet që mbështesin idenë e kufrit të Ebu Talibit kanë shkëputur vetëm ajetin e mesit (të theksuar me gërma të trasha më lart).

Kështu për shembull, Taberiu transmeton nga Sufjan eth-Theuri, që citon Habib ibn Ebu Thabitin, i cili PËRCJELL NGA DIKUSH se Ibn Abbasi ka thënë: “ky ajet zbriti për Ebu Talibin, sepse ai e mbronte Muhammedin nga qafirët, por vetë nuk e shqiptoi kurrë kelimen.” (et-Taberi, Tefsir, vëll. VII, f. 100; Ibn Kethir, Tefsir, vëll. II, f. 127; ez-Zemakhsheri, el-Keshshaf, vëll. I, f. 448; el-Kurtubi, Tefsir, vëll. VI, f. 406; etj)

Le të hedhim pak dritë mbi këtë transmetim, si dhe interpretimin e ajetit në të, për të parë vlerën dhe qëllimin e tij të vërtetë.

Së pari, ajeti flet për njerëz që janë të gjallë, në kohën kur ai zbret, sepse përmenden persona që {ndalojnë (të tjerët) nga ai dhe largohen vetë prej tij...}. Është e qartë se një i vdekur nuk mund të kërkojë t’i ndalojë njerëzit nga një veprim i caktuar, sepse duhet të jetë i gjallë për ta bërë këtë. Kjo sure është shpallur në vitin e fundit të qëndrimit të Pejgamberit në Mekë, pra 2 vjet pas vdekjes së Ebu Talibit, çka tregon se ajeti nuk mund të jetë për Ebu Talibin.

Së dyti, zinxhiri i transmetuesve shkëputet tek Habib ibn Ebu Thabiti dhe Sufjani nuk e përmend personin që supozohet ta ketë dëgjuar Ibn Abbasin duke thënë se ajeti u zbrit për Ebu Talibin. Sipas kritereve të shkencës së hadithit, një transmetim i tillë nuk mund të merret për bazë, sepse zinxhiri është i ndërprerë e kësisoj pohimi nuk pranohet dot si argument.

Megjithatë, edhe po të pranojmë se transmetimi ka zinxhir të plotë dhe të anashkalojmë faktin se Habibi është personi i vetëm që e përcjell atë, librat e jetëshkrimeve dëshmojnë se ai është i papranueshëm, për këto arsye:

Sipas Ibn Hibbanit, Habibi është ‘mashtrues’, Ibn Khudhejme thotë se Habibi është ‘fallsifikues’ dhe el-Akili tregon se Ibn Auni e ka ‘shmangur’ në transmetim hadithesh, sepse Habibi ka kopjuar hadithe nga Ata’i, të cilat janë ‘absolutisht të papranueshme’. Kita’ani thotë se hadithet e Habibit që u kopjuan prej Ata’it, nuk janë të pranueshme dhe s’kanë siguri nga të qenit të shpikura dhe askush nuk i ka memorizuar apo madje kushtuar vëmendje. Ebu Davudi citon Axhriun duke thënë se nuk ka asnjë hadith të saktë në mesin e atyre që Habibi përcjell nga Asim ibn Zemrehi. (Ibn Haxher el-Askalani, Tehdhib ut-tehdhib, vëll. II, f. 179)

Prandaj, transmetimi i përcjellë nga Habibi ka gjasa të mëdha të jetë shpikje. Duke parë opinionet e dijetarëve të rixhal-it për të, nuk mund t’i konsiderojmë transmetimet e tij si të besueshme.

Mirëpo, kjo s’duhet të frenojë hetimin e mëtejshëm të çështjes. Edhe po të pranonim se Habibi është i besuar, problemet thellohen kur shqyrtojmë besueshmërinë e Sufjanit, që është transmetuesi i fundit në zinxhirin e këtij citimi ndaj Ebu Talibit. Prapëseprapë do të na duhet ta deklarojmë të pavlerë, për disa arsye.

Për Sufjanin është thënë se ka fshehur të metat e transmetimeve nga njerëz të pabesuar, ka regjistruar transmetime nga gënjeshtarë (edh-Dhehebi, Mizan ul-i’tidal, vëll. I, f. 398; Dela’il us-sidk, vëll. I, f. 34) dhe ka transmetuar nga persona jobesnikë (Dela’il us-Sidk, vëll. I, f. 34, Is’af ul-mubta’, f. 2) Ibn Mubaraku ka thënë: “Sufjani transmetoi një hadith. Unë erdha dhe vërejta se ai po ndryshonte diçka në të. Kur më pa, atij i erdhi turp e tha: “Ne e transmetojmë atë nga ti.” (Dela’il us-sidk, vëll. I, 34; el-Emin, A’jan-u shi‘a, vëll. XXXV, f. 38). Gjithashtu, në veprën Dela’il us-sidk, tregohet se muhadithi i njohur i Ehl-i Sunnetit, Ibn Mu’ini, ka thënë: “Të gjitha transmetimet mursal të Sufjanit janë si era.” (vëll. I, f. 34) Në Tedhkiret ul-hufadh, Dhehebiu tregon se el-Fariani ka thënë: “E dëgjova Sufjanin duke pohuar: ‘sikur të duhej t’jua tregonim hadithet ashtu siç i kemi dëgjuar, nuk do t’ju transmetonim as edhe një hadith’.” (po aty) Përveç kësaj, për dijetarët e jetëshkrimeve dhe të hadithit është fakt i njohur se Sufjani ka transmetuar nga es-Salt ibn Dinar el-Azdi, i cili ishte ndër njerëzit që përgojonte dhe diskreditonte Imam ‘Aliun. Ai është kritikuar nga dijetarët e xherh-ut dhe tedil-it. Megjithë këtë, Sufjani ka transmetuar prej Saltit, pa ia përmendur emrin. Shkruhet se kur përcillte diçka prej tij, Sufjani e kishte zakon të thoshte: “Ebu Shu’ajbi na ka thënë se...” gjersa Shu’be pohoi: “Nëse Sufjani transmeton një hadith nga një person të cilin nuk e njihni, mos e pranoni atë, sepse ai përcjell nga njerëz si Ebu Shu’ajb i marri.”

4- Abdul-Malik ibn Umejr el-Lakhmi i cili humbi kujtesën, siç pohon Ebu Hatimi (c.n. el-Ghadir, vëll. VIII, f. 23). Ahmed ibn Hanbeli pohonte se transmetimet e tija janë shumë të dobëta. Të shihet Dhehebiu, Mizan ul-I’tidal, vëll. II, f. 151).

5- Abdul-Aziz el-Dara Wardi për të cilin Ahmed ibn Hanbeli ka thënë leise huwe bishej (“ai nuk ka asnjë vlerë”), siç citohet nga Dhehebiu, Mizan ul-I’tidal, vëll. II, f. 128.

Pretendime të tilla janë pjesë e fushatës së egër të umejjadëve kundër Imam Aliut dhe Ehl ul-Bejtit. Duke shpikur transmetime dhe interpretime të tilla të rreme, ata u përpoqën t’i bindnin njerëzit se Ebu Sufjani, i ati i Muavijes, ishte më i mirë se Ebu talibi, babai i Imam Aliut, me pretendimin se Ebu Sufjani vdiq si besimtar, kurse Ebu Talibi vdiq si idhujtar. Muhadithët dhe historianët i pranuan këto hadithe pa i kushtuar vëmëndje dëshmive për fallsifikimin e tyre. Ata madje nuk shqyrtuan as kontekstin dhe prapavijën kohore të shpalljes së këtij ajeti, e cila tregon qartë se ai nuk u zbrit në lidhje me Ebu Talibin. Njerëz të tillë u përpoqën madje edhe t’ua shtrembëronin kuptimin disa ajeteve kur’anore për të implikuar gjoja mosbesimin e Ebu Talibit.

Është e trishtueshme të vërehet lehtësia me të cilën transmetime të tilla kanë hyrë në literaturën e historisë, tefsirit dhe hadithit. Megjithatë, ekzistojnë edhe transmetime të sakta mbi këtë çështje nga Ibn Abbasi, të cilat pohojnë të kundërtën e asaj që thuhet në citimin e mësipërm.

Kështu, p.sh. Kurtubiu pohon: “Kuptimi i këtij ajeti është i përgjithshëm dhe ka të bëjë me jobesimtarët, të cilët i rrinin larg Profetit (s) dhe i pengonin njerëzit nga ndjekja e tij. Kjo tregohet nga Abbasi dhe Hasani.”

Në enciklopedinë e tij el-Ghadir (vëll. VIII, f. 3), el-Emini citon Taberiun (Tefsir, vëll. VII, f. 109), Ibn ul-Mundhirin, Ibn Ebu Hatimin dhe Ibn Mardawejhin që përcjellin një hadith nga ‘Ali ibn Ebu Talha el-Kufi se Ibn Abbasi ishte i mendimit se ajeti 6:26 u zbrit për të gjithë mushrikët që i rrinin larg Profetit (s) dhe u flisnin të tjerëve t’i qëndronin larg atij. Kjo transmetohet edhe nga Sujutiu në ed-Durr ul-Menthur, vëll. III, f. 8.

El-Emini ka përmendur një tjetër hadith të transmetuar në shumë rrugë, nga ku shihet se ajeti kishte kuptimin që personat e përmendur në të i pengonin njerëzit nga Kur’ani dhe Profeti (s) dhe se i rrinin larg atij. (el-Ghadir, vëll. VIII, f. 3)

Fakhr ed-Din Raziu përmend në Tefsir (vëll. IV, f. 28) dy qëndrime:

- se ajeti zbriti për politeistët, që i pengonin njerëzit nga të besuarit në Profetin (s)
- se ajeti kishte të bënte me Ebu Talibin në veçanti.

Ai vazhdon:

“Qëndrimi i parë është më i pranueshëm, për dy arsye: 1) të gjitha ajetet paraprirëse i qortojnë jobesimtarët dhe thënia {ata i ndalojnë (njerëzit) prej tij} duhet të ketë lidhje me ta, sepse nëse e marrim si të zbatueshme mbi Ebu Talibin, do të ketë konfuzion në kuptimin e ajeteve; 2) Pas kësaj, Allahu thotë: {e me këtë nuk shkatërrojnë kënd veç vetes}, që i referohet vetë kuptimit të lartpërmendur dhe nuk është me vend të mendohet që fjala {dhe ata i ndalojnë (të tjerët) prej tij} nënkupton ndalim nga të lënduarit e Profetit (s), sepse ky ndalim është diçka e mirë dhe nuk shpie në shkatërrim! Është pohuar se fraza {e me këtë nuk shkatërrojnë kënd veç vetes} lidhet me pjesën {dhe vetë largohen prej tij} e jo me {dhe i ndalojnë (të tjerët) prej tij}, sepse kjo nënkupton që “ata i ndejtën larg duke refuzuar fenë e tij”, çka përbën fyerje, prandaj justifikimi juaj nuk është i drejtë.”

Ibn Kethiri përmend në Tefsir (vëll. II, f. 27) qëndrimin e parë, të mbështetur nga Ibn ul-Hanefijje, Katade, Muxhahidi, edh-Dhahhaku e të tjerë, dhe shton: “Ky qëndrim është më i pranueshëm – Allahu e di më mirë – dhe pëlqehet nga Ibn Xheriri.”

En-Nasifi, në Tefsir-in e tij, të shtypur në margjinën e Tefsir-it të el-Khazinit (vëll. II, f. 1), përmend qëndrimin e parë dhe pastaj thotë: “Është pohuar se ky ajet flet për Ebu Talibin, por qëndrimi i parë është më i pranueshëm.”

Zemakhsheriu në el-Keshshaf (vëll. I, f. 448), Shewkani në Tefsir (vëll. II, f. 103) dhe të tjerë kanë përmendur qëndrimin e parë si dhe të dytë, të cilin e kanë paraprirë gjithmonë me shprehjen “thuhet se”. El-Alusi ka argumentuar qëndrimin e parë dhe pasi përmend të dytin, pohon: “Imami e ka mohuar atë” dhe vazhdon më pas me përfundimin e nxjerrë nga Raziu. (el-Ghadir, vëll. VIII, f. 7-8)

Është fakt i mirënjohur se Ebu Talibi nuk këshilloi kurrë askënd që t’i rrinte Profetit (s) larg. Madje, shumë prej atyre që e akuzuan se ai s’e shqiptoi kurrë kelimen, dëshmojnë se ai e ndihmoi Pejgamberin (s) gjatë atyre ditëve plot fatkeqësi e sprova të agimeve të Islamit, me të gjitha mënyrat. Gjithashtu, ai ishte personi që e rriti Profetin (s) kur ishte fëmijë dhe më vonë pranoi që Aliu të rritej prej tij (s). Në të vërtetë, shumë njerëz janë të mendimit se ai ishte musliman që në fillim, por u urdhërua nga Pejgamberi (s) që ta fshehte imanin e tij, në mënyrë që të vepronte si ndërmjetës mes tij dhe parisë së idhujtarëve kurejshë në Mekë.

Ajeti i dytë, për të cilin një sërë historianësh dhe muhadithësh kanë transmetuar se flet për mosbesimin e Ebu Talibit dhe vdekjen e tij si pagan (kafir) është i mëposhtmi:

{Nuk është e drejtë për Pejgamberin e as për besimtarët të kërkojnë falje për idhujtarët, edhe nëse janë të afërt të tyre, pasi që ta kenë të qartë se, me të vërtetë, ata (idhujtarët) janë banues të Xhehenemit} (9:113)

1. Is’hak ibn Ibrahimi ka thënë se Abdur-Rezaku transmeton nga Zuhriu nga Sa’id ibn el-Musejjebi nga i ati, el-Musejjebi: “Kur Ebu Talibit iu afrua vdekja, Profeti (s.a.) shkoi tek ai, ndërkohë që Ebu Xhehli dhe Abdullah ibn Ebi Umejja ishin aty. Pejgamberi (s) tha: ‘O xhaxha, thuaj: nuk ka zot përveç Allahut, që të mund të ndërmjetësoj për ty tek Allahu.’ Atëherë, Ebu Xhehli dhe Abdullah ibn Ebi Umejja i thanë: ‘O Ebu Talib! A dëshiron të braktisësh fenë e Abdul Muttalibit?’ Pastaj Pejgamberi (s) tha: ‘Do të vazhdoj t’i kërkoj falje (Allahut) për ty, derisa të më ndalohet.’ Atëherë u shpall ajeti: {Nuk është e drejtë për Pejgamberin e as për besimtarët të kërkojnë falje për idhujtarët, edhe nëse janë të afërt të tyre, pasi që ta kenë të qartë se me të vërtetë ata (idhujtarët) janë banues të Xhehenemit} (9:113)

Sahih el-Bukhari, Kitabu’t-Tefsir, vëll. III, f. 87, hadithi 197

2. Nga Ebu’l-Jemeni, nga Shu’ajbi, nga Zuhriu, nga Sa’id ibn el-Musejjebi nga el-Musejjebi: “Kur Ebu Talibi po vdiste, Profeti (s) shkoi tek ai. Atje gjeti Ebu Xhehlin dhe Abdullah ibn Ebi Umejjen të ulur pranë tij. Pejgamberi (s) tha: ‘O xhaxha! Thuaj se nuk ka zot përveç Allahut që të ndërmjetësoj tek Allahu për ty me anë të kësaj fjale.’ Ebu Xhehli dhe Abdullah ibn Ebi Umejja i thanë (Ebu Talibit): ‘A kërkon të mohosh fenë e Abdul Muttalibit?’ Profeti (s) vazhdoi t’i kërkonte xhaxhait të tij ta thonte atë (kelimen), kurse ata të dy vazhdonin me fjalën e tyre gjersa Ebu Talibi tha – dhe këto ishin fjalët e tija të fundit para vdekjes – ‘në fenë e Abdul Muttalibit’ dhe refuzoi të thoshte kelimen. Pejgamberi (s) tha: ‘Për Allah, do t’i lutem Allahut të të falë gjersa të më ndalohet.’ Atëherë Allahu shpalli: {Nuk është e drejtë për Pejgamberin e as për besimtarët të kërkojnë falje për idhujtarët, edhe nëse janë të afërt të tyre, pasi që ta kenë të qartë se me të vërtetë ata (idhujtarët) janë banues të Xhehenemit} (9:113)

Sahih el-Bukhari, Kitab et-Tefsir vëll. III, f. 107,

3. Nga Harmala bin Jahja et-Tajibi, nga Abdullah ibn Wahabi, nga Junusi, nga Ibn Shihabi, nga Sa’id ibn el-Musejjebi, nga i ati: “Kur Ebu Talibi po vdiste...”

Sahih Muslim, vëll. I, f. 40

Një nga transmetuesit e hadithit të parë është Is’hak ibn Ibahimi, emir i të cilit është i paplotë dhe ngatërrues, sepse ka shumë transmetues me këtë emër. El-Khunejzi shkruan në librin e tij Ebu Talib se nuk është e qartë nëse bëhet fjalë për personin që përmendet si i dobët në transmetim hadithesh, apo që njihet për faktin se shejhu i tij nuk merret parasysh, apo që njihet si i pabesueshëm, apo ai që nuk njihet nga Dhehebiu dhe konsiderohet nga Ibn Adiu dhe el-Ezdi si gënjeshtar sepse fabrikonte hadithe, apo ai për të cilin Hakimi dhe Darkutniu kanë thënë: nuk është i besuëshëm, apo ai për të cilin Nesa’iu ka thënë se nuk është besnik dhe Ebu Davudi ka thënë se ‘ai është një hiç’ dhe konsiderohej gënjeshtar nga hatibi i Himit (qytet në Sham), Muhammed ibn Auf et-Ta'i; apo ai që transmetonte hadithe të mohuara; apo ai të cilit nuk iu mor parasysh asnjë hadith? (el-Mizan ul-i’tidal, vëll. I, ff. 84-86)

Ose mund të jetë Is’hak ibn Ibrahim ed-Dubri, shoku i Abdur-Rezzakut, për të cilin Dhehebiu ka thënë: “ai nuk ishte muhadith... por ‘Abdur-Rezzaku transmetoi prej tij hadithe të hedhura poshtë. Pastaj ato hadithe u trajtuan me mëdyshje, mbi atë nëse transmetoheshin vetëm prej tij, apo nëse ishin hadithe të njohura të përcjella vetëm prej ‘Abdur-Rezakut.” (el-Mizan ul-i’tidal, vëll. I, f. 85)

Duke folur për këtë hadith, autori i librit Shejh ul-Abtah është i mendimit se bëhet fjalë për I’hak ibn Ibrahim ibn Ruwejhin. Për këtë të fundit, Dhehebiu ka thënë: “Ebu Ubejd el-Axhuri ka pohuar: E kam dëgjuar Ebu Davudin duke thënë: Is’hak ibn Ruwejhi e humbi vetëdijen pesë muaj përpara vdekjes. Në ato ditë, kam dëgjuar prej tij disa hadithe, të cilat i kam mënjanuar... Një hadith iu raportua Shejhut tonë Ebu’l-Haxhxhaxh, i cili tha: ‘Tregohej se Is’haku ishte përçart gjatë ditëve të fundit të jetës.’ Dhe pastaj tregoi disa nga hadithet e mohuara të Is’hakut. (el-Mizan ul-I’tidal, vëll. I, f. 86)
Midis transmetuesve është edhe Mu’ameri, për të cilin në el-Mizan thuhet se ishte gënjeshtar, i panjohur dhe se transmetonte hadithe të mohuara. (vëll. III, f. 188) Nëse bëhet fjalë për Mu’amer ibn Rashidin (siç mendon autori i librit Shejhul Abtah, në f. 70), Dhehebiu shkruan për atë se: “Ai kishte iluzione të famshme. Ebu Hatimi ka thënë se ai nuk transmetonte hadithe në Basra sepse kishte shumë gabime.” (Mizan ul-i’tidal, vëll. III, f. 188)

El-Khunejzi shkruan se në hadithin e dytë që flet për mosbesimin e Ebu Talibit, lista e transmetuesve është e paplotë dhe përfshin emra të panjohur. Kështu, për identitetin e ‘Abdur-Rahmanit ai shkruan se për një person të tillë nuk është gjetur përshkrim tjetër përveç atij që transmeton hadith mursal (el-Mizan, vëll. III, f. 388) Ndërsa për Shu’ajbin, el-Khunejzi thotë se me këtë emër njihen vetëm transmetues që janë ose fabrikues, ose gënjeshtarë, të dobët, të panjohur ose përcjellës hadithesh të mohuara (el-Mizan, vëll. I, ff. 447-8, të shihet edhe el-Ghadir, vëll. V, f. 204)

Më në fund, zinxhirët e dy haditheve kalojnë tek Zuhriu. Është e vështirë të merret për baza fjala e tij në këtë çështje, kur shumë dijetarë kanë treguar shenja të mërisë së tij ndaj Imam ‘Aliut. Ibn Ebi’l-Hadidi tregon se Zuhriu transmetoi një hadith që pohonte se Imam Aliu dhe xhaxhai i tij dhe i Profetit (s), ‘Abbasi, do të ishin mes njerëzve të Zjarrit dhe do të vdisnin në një fe tjetër nga ajo e Pejgamberit (s). (Sherh Nehxh ul-Belagha, vëll I, f. 358). Disa faqe më tej, Ibn Ebi’l-Hadidi tregon se një njeri e pa Zuhriun dhe Urwe ibn Zubejrin në Xhaminë e Medines, tek rrin ulur dhe qortonin e shanin Imam ‘Aliun. Ai e njoftoi për këtë ‘Ali ibn Husein Zejn ul-‘Abidinin, i cili shkoi në xhami dhe u tha: “Sa për ty, o Urwe, ima atë ngriti padi ndaj tij dhe u gjykua në favor të im eti! Kurse për ty, o Zuhri, sikur të ishe në Mekë, do të ta tregoja shtëpinë e tënd eti!” (po aty, f. 371) Në përshkrimin e Zuhriut në Mizan ul-i’tidal thuhet se ai fshihte të metat e haditheve të fabrikuara nga gënjeshtarët. (vëll. III, f. 126)

Gjithashtu, ndër transmetuesit e hadithit të tretë është Harmala bin Jahja et-Tajibi (ose Tahibi), për të cilin el-Khunejzi thotë se transmetimet e tija të çuditshme njiheshin vetëm prej tij. Ebu Hatimi pohon se askush nuk mbështetej në hadithet e transmetuara prej tij, kurse Abdullah ibn Muhammed el-Farhathani e konsideronte të dobët, ashtu sikurse Ibn Adiu. El-Khunejzi tregon në librin e tij Ebu Talib se Harmalai zakonisht transmetonte prej ibn Wahabit, ashtu siç është rasti edhe me hadithin në fjalë. Dhehebiu shkruan se Harmalai i ka përcjellë të gjitha hadithet prej ibn Wehabit (vëll. I, f. 219). Imam Ahmedin e pyetën një herë për ibn Wehabin nëse ai i merrte hadithet gabim, dhe ai u përgjigj: “Po, ashtu është.” (Mizan ul-i’tidal, vëll. II, f. 86).

Gjithashtu në zinxhir ndodhet një njeri i paidentifikuar me emrin Junus. Lidhur me transmetuesit me këtë emër të shihet Mizan ul-i’tidal nga Dhehebiu, vëll. III, ff. 336-340, si dhe një tjetër me emrin Shihab, krejtësisht i panjohur (el-Khunejzi, f. 256).
Kështu, tre hadithet që lidhen me Sa’id ibn el-Musejjebin kanë probleme të mëdha me transmetuesit e tyre. Duke iu kthyer vetë Sa’idit, edhe për atë janë parashtruar objeksione, për shkak të mërisë së tij ndal Imam Aliut, e cila tregohet nga Ibn Ebi’l-Hadidi në Sherh, vëll. I, f. 370 dhe dijetari imami el-Emini në el-Ghadir, vëll. VIII, ff. 9, 56. Lidhur me Sa’idin është treguar edhe kjo ngjarje: Kur Ali ibn Husein Zejn ul-Abidini ndërroi jetë dhe njerëzit i falnin xhenazen, Sa’idi kaloi pranë trupit të Imamit të Shtëpisë së Profetit (s) dhe nuk ia fali xhenazen. Një njeri e qortoi këtë sjellje dhe i tha Sa’idit: “A nuk po ia fal xhenazen këtij të dashuri të Zotit nga Ehl-i Bejti i nderuar?” Sa’idi u përgjigj: “Falja e dy rekateve është më e mirë për mua se xhenazja e këtij njeriu të virtytshëm!” (Sheikhul Abtah, vëll. I, f. 370; el-Ghadir, vëll. VIII, f. 9; A’jan-u shi’a, vëll. XXXV, ff. 72-73)


Sa’idi është i njohur për thënien e tij se: “Kushdo që e do Ebu Bekrin, Umerin, Uthmanin dhe Aliun, dëshmon për dhjetë të përgëzuarit me xhennet, lt mëshirën e Allahut mbi Mu’avijen dhe vdes në këtë gjendje, Allahu nuk do ta dënojë në Ditën e Gjykimit.” (Ibn Kethir, el-Bidaje we’n-nihaje, vëll. VIII, ff. 139-140; el-Ghadir, vëll. X, f. 38). Ai gjithashtu ka transmetuar hadithin e mëposhtëm, që citohet nga Muhsin el-Emin në veprën e tij enciklopedike A’jan-u shi’a (vëll. XXXV, f. 80): (Pejgamberi a.s tha se Mu’avija) “...iu drejtua Atij, të cilit askush nuk do t’i largohej, dhe shpresoj se Allahu nuk do ta dënojë.”


Animi i tij i qartë ndaj umejjadëve kthjellohet edhe më tepër nga një incident i treguar nga el-Xhahizi: “Njëherë Sa’idin e pyetën se kush ishte më elokuenti i tërë njerëzve. Ai u përgjigj: ‘i Dërguari i Allahut (s)’. Por i thanë: ‘Nuk po të pyesim për këtë.’ Atëherë Sa’idi u përgjigj se nuk dinte tjetër përveç Mu’avijes, Jezidit, Sa’id ibn ul-Assit dhe të birit të tij, Amr el-Ashdak. (el-Bejan we’t-tabijin, vëll. I, f. 302)


Për Sa’idin madje tregohet se disa njerëz, si psh Maliku, konsideronin harixhi. (Ibn Haxher Askalani, el-Isabe, vëll. IV, f. 203; el-Dhehebi, Sijer A’lem un-Nubala’, vëll. II, ff. 64, 423, 425, 436).