PËRMBAJTJA:
 Hyrje
 Gjeografia e Arabisë
 Arabia para Islamit
 Hashimitët para lindjes së Islamit
 Lindja e Muhammedit dhe vitet e hershme të jetës së tij
 Martesa e Muhammedit me Hatixhen
 Lindja e Ali ibn Ebu Talibit
 Në vigjilje të shpalljes së profetësisë
 Lindja e Islamit dhe shpallja e profetësisë nga ana e Muhammedi  
 Muslimanët e hershëm dhe përndjekja e tyre
 Dy shpërnguljet e muslimanëve për në Abisini (vitet 615 - 616)
 Hamza e pranon Islmain (viti 615)
 Konvertimi i Umarit në Islam (viti 616)
 Bojkoti ekonomik dhe shoqëror kundër Hashimitëve (vitet 616 - 619) 
 Vdekja e Hatixhes dhe Ebu Talibit (viti 619)
 Vizita e Muhammedit në Ta′if
 Horizontet e reja të Islamit
 Hixhri (Shpërngulja)
 Vitit i parë i Hixhrit
 Betejat e Islamit
 Viti i dytë pas Hixhrit
 Beteja e Bedrit
 Martesa e Fatima Zehrasë dhe Ali ibn Ebu Talibi
 Beteja e Uhudit
 Lindja e Hasanit dhe Husjenit
 Beteja e Hendekut
 Muslimanët dhe hebrenjtë
 Marrëveshja e Hudejbijes
 Pushtimi i Hajberit
 Beteja e Mutasë
 Ekspedita Dhat es- Salasil
 Çlirimi i Mekkes
 Beteja e Hunejnit
 Ekspedita e Tubukut
 Shpallja e kapitullit Bar′ah ose Taube
 Ekspedita e fundit
 Haxhixhi (pelegrinazhi) i lamtumirës 
 Kurorëzimi i Ali ibn Ebu Talibit si sundues i ardhshëm i muslimanëve dhe prijës i Shtetit Islam
 Ekspedita e Usames
 Ebu Bekri si Imam në namaz
 Testamenti i pashkruar i të Dërguarit të Zotit
 Bashkëshortet e të Dërguarit të Zotit
 Vdekja e të Dërguarit të Zotit
 Reagimi i familjes dhe i shokëve të Muhammedit ndaj vdekjes së tij
 Muhammedi dhe pasardhësia e tij
 Teoria sunnite e qeverisjes
 Lufta për pushtet I
 Lufta për pushtet II
 Lufta për pushtet III
 Lufta për pushtet IV
 Një kritikë e Sakifes
 Safikeja dhe logjika e historisë 
 Saad bin Ubadeja, kandidati medinas për Kalif
 Ebu Bekri, Kalifi i parë i muslimanëve
 Ndodhitë më të rëndësishme të Kalifatit të Ebu Bekrit
 Demokracia dhe muslimanët
 Umar ibn el- Hattibi, Kalifi i dytë i muslimanëve
 Osman, Kalifi i tretë i muslimanëve
 Ali ibn Ebu Talibi, Kalifi i katërt i muslimanëve
 Preludi i luftës
 Beteja e Basrës (Beteja e Devesë)
 Transferimi i kryeqytetit nga Medineja në Kufe
 Ringjallja e Umajjadëve
 Beteja e Siffinit
 Vdekja e Malik el- Eshterit dhe humbja e Egjiptit
 Vrasja e Aliut
 Disa mendime në lidhje me Kalifatin e Aliut
 Politikat e brendshme dhe të jashtme të Aliut
 Aliu si një simbol i paqes
 Aliu dhe idealet e lirisë
 Një listë e ′′të parave′′ në Islam 
 Të ′′pazëvendësueshmet′′ e Islamit 
 Sakrificat e Muhammedit për Islamin
 Dështimi kryesor i Ebu Bekrit dhe Umarit
 Kush dhe si e shkroi historinë e Islamit? 

Hyrje

Ky është një tregim i ri për Islamin. Është tregimi i një lëvizjeje, që u themelua nga i Dërguari i Zotit, Muhammedi, në Mekken e vitit 610 pas Krishtit dhe që u përsos me përkrahjen e kushëririt, bashkëpunëtorit dhe pasardhësit të tij, Ali ibn Ebu Talibit, në vitin 632, në Medine. Ky tregim përfshin një periudhë prej nëntëdhjetë vjetësh, që fillon me lindjen e Muhammedit në vitin 570 në Mekke dhe mbaron në vitin 661, në Kufe, me vrasjen e pasardhësit të tij, Ali ibn Ebu Talibit.

Histori të panumërta të Islamit janë shkruar në të kaluarën dhe do të vazhdojnë të shkruhen në vijim. Përparimi spektakular i Islamit në dimensionin misionar, renesansa muslimane pas shekujsh të përgjumur, shfaqja e naftës si një faktor i ri në politikën botërore të këtij shekulli por para se të gjithash, suksesi i Revolucionit Islamik në Iran, po bëhën katalizatorë të një interesimi të ri për Islamin. Me këtë, shumë libra vazhdojnë të shkruhen, qoftë nga ana e muslimanëve qoftë nga ajo e jomuslimanëve.

Në këtë kohë, kur udhëheqësit e botës së krishterë po punojnë qetësisht për ta realizuar ëndrrën e kahmotshme të një uniteti të Krishterimit, edhe muslimanët në mënyrë nostalgjike kthehen prapa në histori drejt atij shteti të parë islam, tek i cili ekzistonte një unitet i tillë. Megjithatë, duhet theksuar se Islami ishte monolitik dhe i bashkuar vetëm gjatë jetës së Profetit Muhammed (paqja qoftë mbi të dhe mbi pasardhësit e tij). Fill pas vdekjes së tij, u shfaqën plasaritjet e para në "trupin" e Islamit dhe ndjekësit e tij, u rradhitën në dy taborre të ndryshme. Në këtë ndarje, një pjesë e madhe e ndjekësve të tij u rradhitën në njërën anë dhe familja e tij në anën tjetër. Derisa anëtarët e familjes së tij mereshin me punën e varrimit, disa nga shokët e tij ishin të zënë me "zgjedhjen" e një udhëheqësi të ri që do t`ia zinte vendin. Në intervalin kohor mes vdekjes dhe varrimit të tij, ky grup u mblodh në vendin e quajtur Sakife në Medine dhe zgjodhi një person nga mesi i tyre si udhëheqës të shoqërisë islame. Pas kësaj, ata erdhën përpara familjes të të Dërguarit me një akt të kryer. Dhe për fat të keq, ky rast la gjurmë të përjetshme në historinë e muslimanëve.

Muhammedi, i Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të dhe mbi pasardhësit e tij), i takonte fisit Hashim. Pas vdekjes së tij në vitin 632, kushëriri, dhëndri dhe trashëgimtari i tij, Ali ibn Ebu Talibi, e zëvendësoi si kryetar të fisit të Hashimitëve. Shumë nga shokët e Profetit, kishin ushqyer një urrejtje të fshehtë ndaj Aliut. Ata nuk e shfaqnin dot këtë kundërshtim gjatë jetës së Profetit por në çastin që i morrën në duar frerët e pushtetit, bënë ç`mos që të mos e lejonin atë të kalonte në krye të shtetit islam. Në këtë mënyrë, familja e Muhammedit, u pengua jo vetëm nga pasardhësia e drejtpërdrejtë e tij por edhe nga të gjitha postet e rëndësishme politike në qeveritë e ndryshme që do ta ndiqnin njëra-tjetrën.

Dashamirët, ndjekësit dhe përkrahësit e familjes së Muhammedit, historikisht janë quajtur "shia (ose shiitë)" ndërsa dashamirët, ndjekësit dhe përkrahësit e shokëve të Profetit, gjegjësisht të grupit që arriti ta marrë në dorë pushtetin, janë quajtur "sunni (ose sunnitë)". Kështu do të identifikohen këto dy grupe edhe në këtë vepër.

Historiani i famshëm musliman me origjinë indiane, M. Shibli, thotë se gati të gjithë librat e historisë janë shkruar nga historianët sunnitë. Kjo lë të kuptohet se dijetarët shiitë nuk e kanë shkruar historinë islame. Përse?

Ata nuk kanë shkruar histori për një shkak shumë të thjeshtë: të gjithë kalifët, sulltanët dhe mbretërit që sunduan në botën islame ishin sunnitë. Një shiit nuk mund të botonte një intepretim të historisë që do të dallonte nga interpretimi zyrtar dhe në anën tjetër, nuk donte t`i shërbente një procesi, që për të s`ishte veçse ritrajtësim i të vërtetës. Andaj dijetarët shiitë nuk u morën me shkrimin e veprave të historisë.

Për këtë arsye, ishte pikërisht versioni "zyrtar" i historisë së hershme të Islamit, që u pranua gjerësisht dhe që fitoi miratim në qarqet e ndryshme. Është më se e logjikshme për qeveritë e shekujve të parë të Islamit, që ta botonin vetëm "tregimin" që përshtatej me politikën e tyre. Dhe në këtë drejtim, nëse mendonin se ishte e nevojshme të heshtej e vërteta ose të heshtej ana tjetër e tregimit, është më se e logjikshme që ta bënin këtë.

Nuk ka asgjë të çuditshme, befasuese ose të papritur në sjelljen e historianëve sunnitë. Gjëja më e logjikshme për ta, ishte dhe vazhdon të jetë përkrahja e legjitimitetit të ngjarjeve që ndodhën në Sakife, ku një grup i shokëve të Profetit, me një lëvizje strategjike, i mori në duar frerët e sundimit të Arabisë.

Mirëpo ajo që është befasuese dhe tejet e çuditshme, është fakti se historianët perëndimorë dmth. orientalistët, i kanë gëlltitur si të vërteta hyjnore, të gjitha gjërat që historianët "oborrtarë" të Islamit u kanë servuar si "fakte". Orientalistët duhej të kishin qenë objektivë dhe të paanshëm sepse në fund të fundit, rezultati i një problemi historik në të kaluarën islame, nuk ka asnjë pasojë në shoqëritë e tyre. Mirëpo edhe përkundër kësaj, veprat e një pjese të madhe prej tyre, nuk pasqyrojnë faktet por interpretimet dhe propagandat e grupit që ishte në fuqi. Në këtë kontekst, veprat e tyre ishin vetëm imitime të "frymëzuara" nga ajo që do të mund të quhej "qarqet udhëheqëse" të muslimanëve.

Veprimtaria e orientalistëve mund të ketë një vlerë shkencore vetëm nëse ata e dëgjojnë fjalën e historianit të madh të Spanjës muslimane,

Dr. J. A. Conde-n. Ai thotë:

"Është një fatkeqësi e historisë njerëzore fakti se edhe ndodhitë më të rëndësishme historike, rrjedhin nga burime krejtësisht të dyshimta, të shkruara nga pala fitimtare. Ndryshimet brenda perandorive, revolucionet më të mëdha dhe rrëzimi i shumë dinastive nuk bëjnë dallim në këtë drejtim. Për shembull, janë pikërisht romakët ata që e shkruan lavdinë e tyre. Po kështu, edhe rivaliteti dhe luftërat e tyre të përgjakshme me Kartagjenën janë përcjellur deri tek ne nëpërmjet vetë romakëve ose në rastin më të mirë, nëpërmjet ndonjë greku, i cili e ka trajtuar çështjen e njejtë por ka qenë i paguar dhe i varur nga perandoria romake dhe si i tillë, ka shkruar gjithmonë në favor të saj. Për shembull, Scipio, gjenerali romak që e mposhti Hanibalin, na shfaqet si heroi i përsosur. A s`mund të jetë kjo vallë, për arsyen se historia e jetës së Scipio-s ishte shkruar nga adhuruesit dhe lëvduesit e tij?

Nuk ka dyshim se Hanibali fisnik nuk mund të duket ndryshe veçse i madh dhe i lavdishëm, qoftë kjo edhe në kronikat e armiqve të tij. Por sikur urrejtja dhe agresiviteti romak të mos urdhëronte djegjen e analeve fenikase të historisë, ky gjeneral i madh, me siguri do të dukej shumë më ndryshe se një barbar i pamëshirshëm, siç është përshkruar nga Titus Livius-i (historian romak).

Një gjykim i shëndoshë dhe i drejtë i historisë na ndalon ta kënaqim veten vetëm me dëshmitë e njërës anë. Një gjë e tillë kërkon që t`i krahasojmë rrëfimet e të dyja palëve me një paanshmëri të kujdesshme dhe t`i hulumtojmë me qëllimin e vetëm të zbulimit të të vërtetës" ("Historia e sundimit arab në Spanjë", vëll.1, fq. 1)

Nuk mund assesi të mohohet fakti se shumë orientalistë kanë dhënë kontribute të paçmueshme në studimin, njohjen dhe të kuptuarit e Islamit. Falë veprimtarisë së tyre, shumë thesare të çmuara të historisë, artit dhe letërsisë islame i kanë shpëtuar harresës dhe janë mbrojtur. Po të mos ishin përpjekjet e tyre, mbase shumë prej këtyre thesareve sot do të ishin të humbura përgjithmonë. Në mesin e orientalistëve ka shumë të tillë që në nivel të jashtëzakonshëm i kuptojnë detajet e studimeve islame dhe që kanë njohuri enciklopedike mbi këtë fe. Ata kanë lexuar dhe studiuar një sasi të madhe njohurish mbi Islamin dhe pastaj i kanë përmbledhur, organizuar dhe botuar këto njohuri për të nxjerrë në pah vepra tejet mjeshtërore dhe analiza kritike. Ka madje të tillë që ia kanë kushtuar gjithë jetën e tyre Islamit dhe të cilëve bota islame u detyrohet një respekt të thellë.

Por edhe përkundër kësaj dashurie dhe këtij entuziazmi për diturinë, ajo që  mund të shihet është se kur studiuesit perëndimorë e interpretojnë Islamin dhe historinë e tij, diçka nuk shkon si duhet. Është e pabesueshme se si shumë prej tyre janë të paaftë të depërtojnë përtej atij versioni të zakonshëm dhe stereotipik të ngjarjeve, për të arritur deri tek faktet e ndryshuara qëllimisht dhe deri tek disa realitete shumë të rëndësishme. Disa prej tyre shpesh nuk arrijnë ta shohin as atë që është më se e qartë.

Më sipër i përcollëm principet e domosdoshme për të shkruar një histori të paanshme dhe shkencore, sipas asaj që thotë Dr. Conde, i cili është vetë një orientalist i shquar. Principi i gjykimit të paanshëm të historisë nga ana e specialistëve mbështetet vetëm në arsyen e shëndoshë dhe në këtë rreth nuk ka nevojë për asgjë mistike. Por edhe përkundër kësaj, shumë nga orientalistët, me një vullnet idiotik, e kanë pranuar rrëfimin e ngjarjeve pas vdekjes së Muhammedit, pikërisht ashtu siç është përcjellur nga grupi i cili arriti ta siguronte pushtetin.

Një shembull shumë i famshëm i këtij fenomeni, është pranimi si një fakt historik i rrëfimit se Muhammedi, i Dërguari i Zotit, vdiq pa caktuar ndonjë pasardhës dhe se këtë vendim ua la ndjekësve të tij dhe shoqërisë muslimane.

Me aq sa di unë, asnjë nga orientalistët nuk është ndalur për një çast të vetëm të hulumtojë në është e saktë ose e mundur që Muhammedi t`i lërë muslimanët pa një udhëheqës, duke i detyruar ata që të gjejnë një të tillë nëpërmjet një lufte të pamëshirshme për pushtet, ku gjithkush mund ta provonte fatin e tij. Duke i ikur këtij hulumtimi të mundimshëm, orientalistët u pajtuan me historianët sunnitë në lidhje me faktin se Muhammedi, Profeti i Islamit, nuk la pas ndonjë testament në lidhje me pasardhësinë e tij. Rrjedhimisht, ajo që ngjau në Sakife, u pranua si e drejtë, e arsyeshme dhe në interes të shoqërisë muslimane (ummetit).

Kjo tendencë "pro-sakifeane" e orientalistëve, i ka çuar drejt një qorrsokaku, në të cilin nuk gjejnë dot përgjigje për disa pyetje fundamentale në lidhje me historinë e Islamit dhe njësoj si historianët sunnitë, e gjejnë veten të zënë në një rrjetë paradoksesh dhe kontradiktash.

Shumë historianë sunnitë dhe shumë nga orientalistët kanë bërë një përpjekje të qëllimshme për ta minimizuar rëndësinë e pozitës së Ali ibn Ebu Talibit në historinë e Islamit. Ata kanë të drejtë t`i kenë idetë dhe supozimet e tyre, qofshin këto edhe të paargumentuara me fakte. Por unë, në përshkrimin e historisë së Islamit, jam përpjekur të vë theks pikërisht mbi faktet. Duke vepruar kështu, kam shpresuar se vetë faktet do të gjykonin. Ngase faktet janë "gjykues" të paanshëm, besoj se mund të mbështetemi në to, për ta barashpeshuar vlerësimin e rolit të protagonistëve të ndryshëm në historinë e hershme të Islamit. Faktet i kam zgjedhur me kujdes dhe i kam rradhitur si "xhevahirë në një qafore", që të mund të përcjillja sa më shumë prej tyre përnjëherë.

Për fat të keq, historia nuk ka një "gjyq suprem" që do të mund të sillte vendime. Ajo ka vetëm shkrues, që nuk janë përherë të pagabueshëm. Mirëpo edhe përkundër kësaj, besoj se historia mund të krijojë një "gjyq suprem" të sajin, pikërisht në logjikën e fakteve.

Kam edhe një arsye tjetër shumë pragmatike për t`u mbështetur mbi faktet. Për shkrimin e historisë së hershme të Islamit, ka tre burime kryesore: Kur`ani (libri i shpallur i Islamit), Hadithet (veprat dhe thëniet që i mveshen Muhammedit dhe që trasnmetohen nga një varg rrëfyesish) dhe shënimet e historianëve arabë. Nga këto tre burime, Kur`ani njihet dhe pranohet nga të gjithë muslimanët si një libër hyjnor. Secili musliman që e sfidon këtë autoritet të Kur`anit, mbetet jashtë kornizave të besimit. Por përderisa ky autoritet i Kur`anit, parë nga këndvështrimi musliman, është i paprekshëm, vargjet e tij janë subjekte të intepretimeve që shpesh ndryshojnë nga njëri-tjetri dhe kundërshtohen mes veti. Për këtë arsye nuk ekziston një koncensus në lidhje me interpretimin e tyre.

Edhe hadithet vuajnë nga një hendikep i hapur. Origjina e shumë prej tyre është e dyshimtë, ndonse ekzistojnë edhe të tilla që pranohen si të sakta nga sunnitët dhe nga shiitët njëkohësisht. Për arsyet e sipërpërmendura, kam qenë i kujdesshëm që t`i përcjell vetëm ato vargje të Kur`anit dhe vetëm ato hadithe (thënie të Profetit), interpretimi i të cilëve në sunnizëm dhe në shiizëm dallon shumë pak. Për dallim prej këtyre, faktet historike i takojnë një fushe, në të cilën nuk ka shumë hapësirë për mospajtime.

Shumë shpesh, kam përcjellur pjesë nga veprat e historianëve klasikë dhe modernë, në lidhje me një temë të caktuar. Këtë e kam bërë, për t`i prezantuar lexuesit disa këndvështrime të ndryshme mbi çështjen në fjalë ose disa interpretime të saj. Një ngjarje e njejtë, e parë nga këndvështrime të ndryshme, u duket ndryshe vëzhguesve të saj dhe si e tillë, është subjekt i interpretimeve që dallojnë nga njëri-tjetri. Shpresojmë se edhe lexuesi do të pajtohet me këtë përpjekje timen, në të cilën disa historianë do ta rrëfejnë historinë e njejtë. Motoja ime në rishkrimin e fakteve më jetike të historisë islame ka qenë:

"T`i lëmë mjeshtërit ta bëjnë punën e tyre!"

Një tjetër arsye e përcjelljes së mendimit të historianëve të ndryshëm, ka qenë furnizimi i tezave të mia me argumente, në mënyrë që lexuesi të mund t`u drejtohet burimeve të tjera që mund t`i duken më të sigurta.

Kërkon shumë guxim ta hulumtosh të panjohurën por edhe më tepër kur duhet ta vësh në pyetje atë që është e njohur tashmë. Shumë nga të ashtuquajturat "fakte të njohura" të historisë së hershme të Islamit, nuk janë veçse supozime ose më saktë dëshira "romantike" të cilat nëpërmjet përsëritjes së vazhdueshme brez pas brezi, e kanë fituar imazhin, ose akoma më keq, statusin e "kushteve të besimit". Kur të hulumtohen supozimet e shumë muslimanëve, të cilat pranohen si "fakte" historike, mund të shihet se ata nuk u rezistojnë dot analizave të kujdesshme dhe kritike. Andaj vetë lexuesi mund të vendosë, në do të vazhdojë t`i besojë këto "fakte" ose do t`i pranojë të vërtetat, një pjesë e të cilave mund t`i duken shumë të hidhura dhe brutale. Ka gjithmonë njerëz që i tremben të vërtetës sepse e vërteta i kërcënon iluzionet e tyre, mitet e tyre të dashura dhe idetë që i kanë patur. Me kalimin e kohës, njeriu bëhet aq i lidhur për to, sa i duket më e rehatshme dhe më e sigurt të jetojë me këta iluzione duke qëndruar përherë larg "sulmeve" të të vërtetës. Për këta njerëz, e vërteta është sinonim i pasigurisë ndonse vetëm e vërteta është ajo që mund t`i sjellë siguri të mirëfilltë njeriut. E vërteta duhet të mbahet gjallë me çdo kusht nga të gjithë njerëzit dhe në veçanti nga historianët. Ajo duhet të pranohet edhe kur e dëmton një mik dhe i bën dobi armikut. Besnikëria primare e një historiani duhet të jetë ajo ndaj të vërtetës dhe asgjë nuk duhet ta largojë prej saj.

Lufta e ideve dhe përballja e mendimeve të ndryshme bëhet akoma më interesante kur subjekti i hulumtimit bartet nga konceptet filozofike dhe doktrinat abstrakte politike drejt personaliteve më kyçe të temave në fjalë. Historisë i jepet jetë pikërisht me portretizimin e personazheve dhe një ngjyrim i duhur vetëm nëpërmjet personaliteteve të cilët i sjellin në jetë këto ngjarje ose ushtrojnë ndikim mbi to. Ata e mbathin historinë me elementin njerëzor dhe me dozën e dramatizmit.

Mund ta definoni historinë si një rastësi, si një shkakshmëri të pashmangshme, si shtypje të një determinizmi ekonomik, si vepër të liderëve të mëdhenj, si rezultat i forcave që s`i kupton njeri ose si aspirata kolektive e një populli. Çfarëdo që të jetë historia, vetë arabët e shohin dhe e interpretojnë historinë e tyre, duke u bazuar para se të gjithash, në bëmat personale. Dhe mbase kanë të drejtë. Në fund të fundit, si çdo lëmi tjetër, edhe historia krijohet nga ata që veprojnë në kornizat e saj. Ajo nuk përbëhet nga ndërveprimi i forcave të ndryshme të verbra por nga ndërveprimet e vetë qenieve njerëzore. Konfliktet e historisë nuk janë konflikte mes filozofisë, ekonomisë ose sociologjisë por janë mes vetë njerëzve. Madje edhe në rastet më sociologjike të saj, historia nuk mund ta anashkalojë faktorin njerëzor. Si e tillë, historia e njëzet e tre viteve të para të Islamit, ku përfshihet misioni i të Dërguarit të Zotit, përveç veprimtarisë së tij, u krijua në pjesën më të madhe edhe nga veprimtaria e ndihmësit të tij, Ali ibn Ebu Talibit. Këtë e dëshmon qartë historia. Një dëshmi kjo, që shumë historianë janë përpjekur ta mbajnë fshehur. Qëllimi im ka qenë pikërisht tërheqja e vëmendjes së lexuesit drejt kësaj dëshmie.

Edhe përkundër kësaj baraspeshe të prishur të historiografisë të kaluar dhe të sotme perëndimore mbi Islamin, ekziston shpresa se historianët e ardhmërisë do t`i korigjojnë gabimet dhe dështimet e historianëve pararendës. E gjitha që duhet të bëjnë, është të mos i pranojnë symbyllur të gjitha ato interpretime dhe përfundime që janë bërë klishé të historisë islame dhe ta rizbulojnë vetë të vërtetën nëpërmjet analizimit dhe hulumtimit të dëshmive. 

Në hyrjen e vëllimit të parë të veprës "Historia e Islamit" të botuar nga shtypi universitar i Kembrixhit (Cambridge university press), në vitin 1970,

P.M. Holt, shkruan:

"Studimi i historisë së Islamit po zhvillohet dhe shumë nga faktet e konsideruara të sigurta nga historiografia e vjetër perëndimore (që ishin shpesh mendime dhe interpretime të historianëve tradicionalë muslimanë) janë bërë të pavlefshme. Vetëm nëpërmjet një studimi gradual dhe të hollësishëm mund të arrihet një kuptim më i saktë i të kaluarës..."

Faktet e "sigurta" të historiografisë së vjetër perëndirmore, që ishin pasqyrim i interpretimit të historianëve tradicionalë muslimanë, akoma jetojnë. Të shpresojmë se një ditë do të zhduken dhe do të arrihet një e kuptuar më e saktë e të kaluarës.

Përpjekja për ta interpretuar historinë e Islamit dhe në veçanti historinë e shekullit të parë të tij, është si të hapërosh në një fushë të minuar. Është një fushë e mbushur me kontradikta, me fjalime urrejtjeje dhe polemika, të cilës njeriu duhet t`i afrohet me kujdesin më të madh. Por edhe pëkundër kësaj, intepretimi i ngjarjeve mbetet një element themelor i të kuptuarit të historisë. Pa intepretim, historia bëhet një morri informatash të pakoordinuara dhe një katalog i ngjarjeve "të vdekura" dhe datave të ndërlidhura me njëra-tjetrën. Por këto ngjarje "të vdekura" prej kohësh, kthehen në jetë kur pasojat lidhen me shkakun dhe kur krijohet një rrjedhshmëri mes fakteve. Një fakt i lidhur me faktet e tjera mund të ketë një rëndësi historike. Por po ky fakt, i analizuar ndarazi, mund të jetë krejt i pakuptimtë.

Madje edhe Relativiteti i Ajnshtajnit do të thotë ta kuptosh universin si një lidhje mes faktorëve dhe jo si një mori ngjarjesh të ndara.

Siç u përmend edhe më sipër, ka një mal me libra mbi Islamin por shumë prej tyre janë interpretime stereotipe të tregimit në lidhje me lindjen dhe rritjen e tij, ashtu siç janë përcjellur deri tek autori nëpërmjet historianëve "oborrtarë" të qeverisë që lindi në Sakife dhe të qeverive që e ndoqën atë, si ajo e Damaskut (dinastia umajjade) dhe e Bagdadit (dinastia abbaside). Por tregimi i Islamit ka edhe një fytyrë tjetër.

Një princip i drejtësisë antike romake ishte principi "audi alteram partem" (dëgjoje edhe palën tjetër!). Veprimtaria e planifikuar njerëzore, e quajtur "politikë", është e mbushur me tragjedi të mëdha dhe trishtuese, të cilat kanë patur pasoja në jetën e gjithkujt në këtë planet. Pa dyshim, shumë prej tyre do t`u shmangej njerëzimi sikur të ndiqej principi i sipërpërmendur.

Ky princip i të dëgjuarit të të dyja palëve të përfshira në një proces, është pjesë e sistemit ligjor të shumicës së shteteve, por në veçanti të Shteteve të Bashkuara dhe Evropës perëndimore. Thomas Jefferson (presidenti i tretë i SHBA-ve), vetëm sa e parafrazonte këtë princip, pa të cilin s`mund të ketë drejtësi, kur tha: "Për hir të Zotit, t`i dëgjojmë njëherë të dyja palët!"  Studiuesit amerikanë dhe evropianë të Islamit, në të shumtën e rasteve, e kanë dëgjuar vetëm njërën anë të tregimit të tij. Ky libër, është një përpjekje për ta prezantuar anën tjetër të këtij tregimi. Pikërisht me këtë qëllim po ia dorëzoj këtë libër gjykimit të lexuesve të tij.

Nga burrëria q`u trembet të vërtetave
Nga përtacia e kënaqur me t`vërtetën përgjys`
E nga mendja  që thotë se di gjithçka...
Na shpëto o Zot i t`Vërtetës!

1. Gjeografia e Arabisë

Është një shprehi e historianëve që ta fillojnë historinë e një vendi me përshkrimin e pozitës së tij gjeografike. Kjo bëhet pjesërisht për faktin se drama e historisë luhet në "teatrin" e prapavijës së saj gjeografike dhe pjesërisht për arsyen  që në gjeopolitikë njihet si "determinizëm gjeografik". Është fakt se jo vetëm institutet por edhe relievi, klima dhe shumë kushte të tjera bashkohen për të krijuar një ndikim të përhershëm mbi gjeneratat dhe për ta formësuar karakterin e individëve dhe të popujve. Dhe është pikërisht karakteri, ai që pastaj i jep formë historisë së një populli.

Gadishulli Arabik është djepi i Islamit, i cili "lindi" në të, u rrit brenda kufijve të tij dhe ishte tashmë "i pjekur" kur i tejkaloi këta kufij. Ishin pikërisht qytetet e Mekkes dhe Medines në gadishullin arab, ku u zhvillua dhe u "ngjiz" identiteti klasik islam. Për këtë arsye, një përshkrim i shkurtër i Arabisë është i nevojshëm për ta kuptuar rrjedhën e historisë së kësaj toke.

Arabia, si çdo rajon tjetër në botë, ka patur një ndikim të madh në formësimin e njerëzve që kanë jetuar brenda saj ose që kanë kaluar një kohë të caktuar në të. Ka një reliev aspak të volitshëm dhe ka qenë gjithmonë një sfidë e vështirë mbijetese për njeriun, deri në zbulimin e naftës. Mbijetesa e njeriut ka qenë gjithmonë e varur me aftësinë e tij për t`iu përshtatur këtij relievi të ashpër.

Por përkundër përshtypjes së përgjithshme tek njerëzit, Arabia nuk është thjesht një shkretëtirë përplot rërë. Në relievin e saj ka shumë forma të ndryshme, prej të cilave është karakteristike rëra e nxehtë, malet me ngjyrë të zbehtë vjollce, kanjonet e mprehta, majat groteske me një qiell të kuqërremtë në prapavijë, shkëmbinjtë e brishtë, rrafshinat e pafundme, masat shkëmbore me forma të ndryshme gjeometrike, kodrinat e rërës që ndryshojnë vend pa ndalur, oazat, mirazhet e liqeneve dhe kopshtet e rralla.

Ndonse pjesa më e madhe e territorit të saj është e shkretë, Arabia ka shumë pjesë që janë të bukura dhe tërheqëse. Këto zona kanë një bukuri ritmike si ajo e rërës e cila njësoj si dallgët e detit, është në lëvizje të vazhdueshme. Kjo bukuri është akoma më e kalueshme se bukuria e fjollave të borës dhe më e shkurtër se peisazhi i një dëborë që sapo ka rënë. Masivet e rërës shtrihen përgjatë gjithë horizontit duke krijuar një botë heshtjeje dhe zbrazëtie. Shkëlqimi i diellit reflektohet në rërë dhe era krijon forma sureale dhe "futuriste", të cilat humbasin pas disa çastesh. Në këtë mënyrë, era pa ndalur krijon, shkatërron dhe rikrijon bukuri në këtë peisazh. Një bukuri, e cila në heshtjen e saj lind në erën e shkretëtirës dhe zhduket pa rënë në sy. Në këtë masiv rëre, peisazhi ndryshon vazhdimisht, duke marrë forma të reja dhe fantastike dhe duke "lëvizur" nga një vend në tjetrin. Rëra mund të mblidhet në kodrina të mëdha që mund të arrijnë edhe 150 metra lartësi nga sipërfaqja. Në varësi nga drejtimi dhe fuqia e erës, kodrinat marrin forma të ndryshme, si forma spektakulare e gjysëmhënës, rrëzat paralele ose masivet në formë piramidash, që shpesh quhen male të rërës.

Por nëse shkretëtira ka shumë fytyra, ajo ka edhe shumë "disponime" të ndryshme, shumë prej të cilave janë krejt të paparashikueshme. Për një çast mund të duket krejt e qetë dhe në një harmoni mashtruese dhe në momentin tjetër, të kthehet në një krijesë të ligë, dashakeqe dhe të pabesë sa një oqeani i trazuar. Karavane të tërë njerëzish, devesh dhe kuajsh janë zhdukur në rërën e ligë dhe të uritur të shkretëtirës.

Në stuhitë që mund të zgjasin edhe me ditë të tëra, dielli, hëna, yjet dhe e gjithë vija e horizontit mbulohet nga stuhia e rërës, e cila krijon hije sureale mbi sipërfaqen e shkretëtirës. Gjatë verës, shkretëtira bëhet përbërje e dy elementeve: nxehtësisë dhe rërës. Ndonjëherë një stuhi rëre ndiqet nga reshje të shkurta, si pasojë e të cilave krijohet një "ylber i dyfishtë", me një ylber të plotë dhe një tjetër më të vogël brenda tij. Kështu, në një bashkëjetesë të çuditshme, përshtaten tmerri dhe bukuria në ciklin jetësor të shkretëtirës.

Por shkretëtira mbetet përgjithonë e heshtur, djallëzore, e pamëshirshme, e ndaluar dhe e pafundme në atë madhështi dhe vetmi të saj. Disa besojnë se shkretëtira e ka "mistikën" e saj, e cila ndikon thellë tek njeriu. Ishte pikërisht kjo, prapavija në të cilën arabët, bijtë e shkretëtirës, e jetuan jetën e tyre.

Arabia është gadishulli më i madh në botë mirëpo për arabët ajo mbetet "Xheziretu`l Arab" (ishulli i Arabisë), gjë që nuk është edhe aq e gabuar, në një kuptim më të gjerë. E kufizuar në lindje nga Gjiri Persik, në jug nga Deti Arab dhe në perëndim nga Deti i Kuq, edhe kufiri i saj verior përbëhet nga një "det rënor": ai i Shkretëtirës Siriane.

Gadishulli është në formë të një katërkëndëshi me një sipërfaqe që kaplon 1,2 milion milja katrore (pak më pak se 2 milionë km²). Vija që zgjatet përgjatë bregut të Detit të Kuq, nga Gjiri i Akaba-s në veri e deri tek ngushtica "Bab el Mendeb" (në përkthim:"Porta e lotëve") në jug, është 1200 milja (rreth 1931 km) e gjatë. Përafërisht po kaq e gjatë është edhe distanca mes Bab el Mendeb-it në perëndim dhe Ras el Had-it, që është pika më lindore a gadishullit.

Përnga relievi, Arabia është një ultësirë e cila ka një lartësi mbidetare që vjen duke u bërë më e madhe teksa lëviz nga lindja drejt perëndimit. Përveç Jemenit dhe luginave mes vargmaleve perëndimore, i gjithë gadishulli është kryesisht i mbuluar nga rëra e shkretëtirës ose nga shkëmbinj të shkretë dhe të thatë.

Ndarja politike e gadishullit arabik (në vitin 1992) është, si vijon:

1. Mbretëria e Arabisë Saudite


2. Republika e Jemenit


3. Sulltanati i Omanit


4. Emiratet e Bashkuara Arabe


5. Shteti i Katarit


6. Shteti i Bahrejnit


7. Shteti i Kuvajtit

Në vijim, do të japim nga një përshkrim të shkurtër të këtyre njësive politike:

1. Mbretëria e Arabisë Saudite: shtrihen në një sipërfaqe prej 850,000 miljash katrore (mbi 1,3 milion km²). Ka rreth 10 milionë banorë dhe kryeqyteti i saj është Rijadi.

Dy provincat e Mbretërisë, të cilat kanë dalje në det janë Hixhazi dhe Asiri në bregun e Detit të Kuq. Ultësira e ngushtë bregdetare e Tihama-s shtrihet paralelisht me Detin e Kuq.

Qytetet "binjake" të Mekkes dhe Medines gjenden në krahinën e Hixhazit. Për këtë arsye, Hixhazi është toka e shenjtë e Islamit. Përfshin një sipërfaqe prejt 135,000 miljash katrore (rreth 217,261 km² ). Qytete dhe vendbanime të tjera brenda Hixhazit janë Xheddah, që është edhe porti detar i provincës së Mekkes dhe në të njejtën kohë qendra më e madhe ekonomike e vendit; Jenbu el Behr (ose shkurt "Jenbu"), porti detar i provincës së Medines; Taifi, një qytet në kodrinat që gjenden në juglindje të Mekkes dhe në të njejtën kohë, kryeqyteti veror i mbretërisë. Vlen të përmenden edhe Hajberi, Tebuku dhe Tajma.

"Krijimi" i Islamit u përsos në krahinën e Hixhazit dhe historia e lindjes dhe rritjes së kësaj feje është e lidhur ngushtë me këtë zonë, e cila është edhe kryeqendra e botës islame.

Provinca e Asirit, në jugperëndim të vendit, menjëherë pranë kufirit me Jemenin, është një zonë relativisht pjellore, e cila me malet e Asirit, që arrijnë lartësi deri në 3000 metra dhe me reshje të bollshme, mundëson zhvillim të bujqësisë. Qyteti i Abhar-it dhe qendra e rëndësishme bujqësore e Xhizanit gjenden pikërisht në provincën e Asirit.

Nexhd-i është një krahinë qendrore e Arabisë me një lartësi mesatare prej rreth 900 metrash mbi nivelin e detit. Cilësi dominuese e topografisë së kësaj zone janë zonat malore të quajtura "Tuvajk". Kryeqyteti i mbretërisë, Rijadi, ndodhet në krahinën Nexhd, ku gjenden edhe dy oazat e quajtura Burajda dhe Hajil.

Provinca lindore e mbretërisë saudite, e quajtur "El-Hasa", ka dalje në Gjirin Persik. E gjithë nafta dhe gazi natyror i Mbretërisë së Arabisë Saudite buron nga kjo provincë. Në të gjenden gjithashtu edhe oazat Hofuf dhe Katif. Qendra kryesore ekonomike e zonës është qyteti El Khobar dhe porti detar Dammam. Qytete të tjera më rëndësi janë Dhahran-i dhe Ras Tanura.

"Rub`al Khali" (në përkthim: "Krahina e zbrazur") në jug të vendit është zona më e madhe e mbuluar me rërë në botë dhe mbulon një sipërfaqe prej 250, 000 miljash katrore (650, 000 km²). Mes arabëve ajo njihet thjesht si "Al Ramal" (në përkthim: "Zallina"). Është një shkretëtirë thuajse e vdekur dhe njëra nga zonat më të izoluara dhe të shkreta në planet.

Shkretëtira e dytë sipas madhësisë është "En Nufud", që gjendet në veri të vendit dhe që përfshin një sipërfaqe prej 30, 000 miljash katrore (48280 km²).

2. Republika e Jemenit: gjendet në jugperëndim të gadishullit arabik, me një popullsi prej 11 milionë banorësh dhe një sipërfaqe që përfshin 190,000 milja katrore (rreth 305,000 km²). Është shteti i vetëm i gadishullit, në të cilin ka monsune, gjë që e bën Jemenin zonën më pjellore dhe më të banuar në gadishullin arabik. Zona "En Nebi Shoaib" gjendet në Jemen dhe arrin një lartësi mbidetare prej 3764 metrash.

San`a është kryqyteti i Jemenit dhe qyteti më i madh në këtë shtet. Ajo gjendet në një rrafshnaltë, në lartësi prej 2194 metrash mbi nivelin e detit dhe është e njohur për klimën e saj të shëndetshme. Qendra më e madhe ekonomike është qyteti i Aden-it. Mokka, Hodajda, Taiz-i dhe Mukalla janë qytetet e tjera me rëndësi. Sajuni dhe Shibami janë qytete të njohur për rrokaqiejt e tyre modernë.

3. Sulltanati i Omanit: shtrihet në këndin juglindor të gadishullit dhe përbëhet nga provincat e quajtura Oman dhe Dhofar. Ka një popullsi prej një milion banorësh dhe një sipërfaqe prej 90,000 miljash katrore (rreth 150,000 km²). Kryeqyteti është Muskat-i kurse qyteti më i madh është Matra.

4. Emiratet e Bashkuara Arabe: përbëhen nga emiratet: Abu Dabi, Dubai, Axhman, Sharxhah, Fuxhairah, Ras el Khaimah dhe Umm el Kuivejn. Të gjitha së bashku shtrihen në një sipërfaqe prej 32,000 miljash katrore (rreth 51,500 km ²) dhe kanë një popullsi që numëron rreth 500 mijë banorë. Kryeqyteti i Emirateve të Bashkuara është Abu Dabi, i cili është njëherit edhe qyteti më i madh dhe më i rëndësishëm në këtë shtet.

5. Shteti i Katarit: ka një sipërfaqe prej 4250 miljash katrore (6839 km²) dhe një popullsi prej 200,000 banorësh. Kryeqytet është Doha. Katari është shteti me numrin më të vogël të popullsisë në mesin e vendeve arabe.

6. Shteti i Bahrejnit: përbëhet nga 30 ishuj, me një sipërfaqe totale prej 240 miljash katrore (386.2 km²) dhe një popullsi që numëron 300,000 banorë. Kryeqyteti Manama gjendet në ishullin e Bahrejnit kurse qyteti Muharrak është qyteti i dytë përnga madhësia.

8. Shteti i Kuvajtit: shtrihet në një sipërfaqe prej 6200 miljash katrore dhe ka një popullsi prej 1,5 milion banorësh. Kryeqytet është Qyteti i Kuvajtit (Kuwait City).

Klima

Ndonse brezi i klimës tropikale e përfshin pjesën qendrore të gadishullit, Arabia nuk ka klimë tropikale. Verat janë të gjata dhe shumë të nxehta, me temperatura, që në shumë vende arrijnë deri në 55 gradë Celzius. Dimrat janë të ftohtë dhe të shkurtër. Reshjet e shiut janë të pakta, me një mesatare prej 101,6 milimetrash në vit. Sidoqoftë, krahinat jugperëndimore të gadishullit pranojnë reshje më të dendura, që arrijnë deri në 500 milimetra në vit.

Bimësia

Është kryesisht e rrallë për shkak të mungesës së reshjeve dhe për arsye të sasisë së madhe të kripës në përbërjen e dheut. Pemët e larta janë të rralla por kaçubet mund të shihen shpesh. Të gjitha bimët janë përshtatur domosdoshmërisht me kushtet e ekzistencës në shkretëtirë.

Palmet e hurmave (Phoenix dactylifera) kultivohen në zonat ku ka ujë të bollshëm. Kjo pemë është specieja më e kultivuar në të gjithë gadishullin. Frutet e kësaj peme,  hurmat, janë produkti më i rëndësishëm arab. Përveç kësaj, është i vlefshëm druri i fituar nga kjo pemë dhe disa produkte të tjera dytësore. Marena (Tamarix) dhe akacia (Acacia) mund të gjenden në shumë krahina të gadishullit. Drithërat më të rëndësishme të Arabisë janë gruri, elbi, tërshëra, misri dhe meli.

Kafeja kultivohet në Jemen dhe po në Jemen dhe në Oman, kultivohet pambuku. Mangoja është kultivuar me shumë sukses në oazat e provincës "El-Hasa" të Arabisë Saudite dhe kokosi në shtetin e Omanit. Ato që mund të konsiderohen si "pyje" të arabisë janë disa masive dëllinjash në zonat e larta të Jemenit.

Burimet natyrore

Faktori më i rëndësishëm në Arabi është pa dyshim uji. Prania ose mungesa e tij e ka formësuar në një masë të madhe historinë e kësaj toke. Banorët i tërhiqte Mekka pikërisht për shkak të burimeve të Zemzemit, të zbuluara nga Haxherja, gruaja e profetit Ibrahim dhe nëna e Ismailit. Pas bindjes se uji ishte i pranishëm në këtë zonë gjatë gjithë kohës, u ndërtua qyteti i Mekkes.

Hidrosfera e kësaj zone përbëhet nga puset, reshjet dhe ndonjëherë nga përmbytjet e papritura. Në të gjithë zonën nuk mund të gjendet as edhe një lum i vetëm përveç lumit "Haxhar" në Jemen i cili ka një gjatësi prej 60 miljash (96 km). Mirëpo edhe ky nuk është një lum i përhershëm por i tillë që mbushet vetëm kur ka reshje te mjaftueshme.

Një faktor tjetër i një rëndësie të jashtëzakonshme gjeopolitike është prania e bollshme e rezervave të naftës. Në vitin 1900 i gjithë gadishulli ishte i banuar shumë pak, i shkretë dhe shumë i varfër. Ishte njëri ndër rajonet e vetme në botë, që kishte mbetur i paprekur nga ndikimi perëndimor. Por u zbulua nafta dhe përnjëherë gjithçka ndryshoi. Arabia Saudite për herë të parë në vitin 1923 e koncesionoi një pjesë të tokës së saj dhe burimi i parë u hap në vitin 1938. Brenda disa viteve, të ardhurat vjetore nga nafta i kaluan 1 milion dollarët. Kuota prej 1 miliard dollarësh në vjet u tejkalua në vitin 1970 kurse në vitin 1980, të ardhurat prej naftës e kishin tejkaluar tashmë kufirin prej 100 miliardë dollarësh. Jeta në Arabinë Saudite dhe në mbretëritë tjera naftëprodhuese të Gjirit Persik u transformua me një shpejtësi radikale që mbase nuk është parë asnjëherë dhe askund tjetër në historinë e njerëzimit.

Pasuria e naftës e ka ndryshuar krejtësisht fytyrën e Arabisë Saudite dhe të shteteve të tjera të Gjirit. Ajo bëri të mundur që të sillej teknologjia më moderne për ta nxjerrë ujin nga thellësitë e tokës dhe për ta konvertuar ujin e detit në ujë të përshtatshëm për t`i gjelbëruar tokat e thata. Gjelbërimi i tokave të thata për t`u përdorur për bujqësi, ndikoi edhe në karakterin demografik të gadishullit. Fiset nomade gjithë më tepër po vendosen në vendbanime të caktuara ku prania e ujit është e sigurt. Përveç kësaj, teknikat më të sofistikuara po përdoren për t`i kontrolluar stuhitë e rërës dhe për ta zbutur mjedisin e pamëshirshëm shkretinor.

Kafsha më e rëndësishme në Arabi ka qenë gjithmonë deveja. Deveja arabe është me një gungë (Camelus doremedarius), për dallim nga deveja e Azisë qendrore (Camelus bactrianus) që ka mbi shpinë dy gunga. Kjo lloj deveje ka shputa të gjëra dhe të rrafshta të cilat nuk fundosen në rërë dhe si pasojë mund të udhëtojë distanca të gjata në shkretëtirë. Qumështi i devesë ishte një pjesë e rëndësishme e ushqimit të arabëve të shkretëtirës ndërsa lëkura e saj përdorej zakonisht për t`i ndërtuar çadrat e tyre. Thënë shkurt, deveja ishte një kafshë e pazëvendësueshme për mbijetesë në shkretëtirë.

Por çuditërisht, deveja pothuajse është zhdukur nga hapësirat e Arabisë Saudite dhe në shtetet e Gjirit Persik.

Willim J. Polk, në librin e tij "Passing Brave" ("Të kalosh guximshëm"), të botuar në vitin 1973, nga Alfred A. Knopfi në Nju Jork, shkruan:

Pak përpara vdekjes së tij në vitin 1960, eksploruesi i madh anglez i shkretëtirave, John Philby, parashikoi se brenda tridhjetë vjetëve, Arabia nuk do të kishte më deve. Atëbotë njerëzit qeshën me këto fjalë të tija por me sa duket, parashikimi i tij kishte qenë tepër bujar. Deveja dhe nomadët, thuase janë zhdukur që tani në Arabi. Me këtë, një epokë, që filloi përpara 3000 vjetësh me zbutjen e deveve, është duke përfunduar. Deveja ka luajtur një rol madhor në zhvillimin e civilizimit.

Makinat dizel, trenat dhe avionët i kanë zëvendësuar prej kohësh devetë dhe karavanet e tyre të gjata. Sot shumica e arabëve udhëtojnë me makina ose me avionë. Devetë dhe karavanet e tyre janë fenomene të rralla në Arabinë e sotme.

2. Arabia para Islamit

Kur shkruhet historia e Islamit, është një shprehi që të fillohet me një përshkrim të shkurtër të gjendjes politike, ekonomike, sociale dhe fetare të Arabisë në vigjilje të shpalljes së Kur`anit dhe zgjedhjes së Muhammedit (paqja qoftë mbi të dhe mbi pasardhësit e tij) si i Dërguar i Zotit. Kjo është shprehia e dytë e historianëve, pas përshkrimit të kushteve gjeografike. Edhe unë do t`i mbetem besnik kësaj tradite dhe do të bëj një përshkrim të shkurtër dhe të përgjithshëm të kushteve që mbisundonin në Arabi, në fund të shekullit të gjashtë dhe në fillim të të shtatit.

Kushtet politike

Vetia më karakteristike e jetës politikë të Arabisë së asaj kohe ishte pikërisht mungesa totale e një organizimi politik të çfarëdo forme. Në përjashtim të Jemenit në jugperëndim, asnjë pjesë tjetër e gadishullit nuk kishte patur deri atëherë ndonjë qeverisje politike. Si të tillë, arabët kurrë nuk njohën ndonjë autoritet tjetër përveç atij të prijësit të fiseve të tyre. Ky autoritet i prijësve fisnorë, mbështetej kryesisht në karakterin dhe personalitetin e tyre dhe më tepër se politik, ishte një autoritet moral.

Studiuesit modernë të historisë e kanë të vështirë ta besojnë faktin se arabët jetuan për gjenerata e gjenerata pa asnjë lloj qeverisjeje dhe sundimi. Dhe ngase nuk kishte kurrfarë qeverisjeje, nuk mund të kishte as ligj dhe rend publik. Ligji i vetëm i kësaj toke ishte mungesa e ligjeve. Në rastet kur kryheshin krime, viktimat bëheshin ligji dhe i gjykonin vetë sulmuesit e tyre. Shumë shpesh, ky sistem çonte deri në akte makabre dhune.

Nëse arabët ndonjëherë dinin të përmbaheshin dhe të respektoheshin mes veti, kjo nuk ishte për shkak të ndjenjës së drejtësisë brenda tyre por më tepër, për shkak të frikës nga provokimi i armiqësisë dhe nga gjakmarrja. Gjakmarrja shkatërroi gjenerata të tëra ndër arabët. Ngase nuk kishte gjëra të tilla si policia ose gjyqësia, mbrojtja e vetme që mund ta kishte njeriu nga armiqtë, ishte pikërisht fisi i tij. Pra fisi, si i tillë, e kishte detyrim mbrojtjen e pjesëtarëve të tij edhe kur ata të bënin krime. "Shpirti fisnor" (arabisht: "asabijja") ishte më i zhvilluar se etika. Një fis që nuk arrinte t`i mbronte pjesëtarët e tij, përqeshej dhe ofendohej. Siç mund të pritet, etika nuk mund të kishte ndonjë vend në gjithë këtë fotografi.

Për shkak të mungesës së një qeverisjeje dhe për shkak të instinktit anarkist të arabëve, luftërat mes tyre nuk kishin të ndalur dhe ishin një fenomen i përhershëm në shoqërinë arabe. Shkretëtira mund të ushqente vetëm një numër të vogël njerëzish dhe ky sistem i luftërave ndërfisnore e mbante të kufizuar numrin e popullsisë.

Megjithatë, arabët nuk e shikonin kështu luftën. Për ta lufta ishte një argëtim, një sport i rrezikshëm ose një dramë fisnore, e vënë në skenë nga profesionistët, sipas traditave luftarake, me një publik, që i përkrahte luftëtarët e anës së tij. Paqja nuk ishte gjithaq tërheqëse për arabët. Lufta, në anën tjetër, përfaqësonte një ikje nga monotonia e jetës së shkretëtirës. Andaj ata ishin gjithmonë të disponuar për beteja, sepse rastet e tilla u jepnin mundësi t`i shfaqnin aftësitë e tyre të shigjetarisë, kalorësisë dhe luftës me shpatë, duke fituar kështu famën e një heroi dhe duke i sjellë lavdi fisit të cilit i takonin. Në shumë raste, arabët luftonin për hir të të luftuarit ndonse nuk kishte ndonje arsye të fortë për një gjë të tillë.

G.E. Grunebaum:

Në shekujt përpara lindjes së Islamit, fiset i shpenzonin të gjitha energjitë e tyre në luftë guerilase fisnore, ku gjithkush luftonte me gjithkë..."( Islami klasik - një histori: vitet  600-1258",  botim i vitit 1970)

Fiset nomade endeshin nëpër gadishull dhe i plaçkisnin karavanet dhe vendbanimet e vogla. Shumë nga vendbanimet u paguanin një haraç nomadëve që të ishin të mbrojtur nga sulmet e tyre.

Është me rëndësi të kuptohet fakti se përpara Islamit, Arabia nuk pati asnjë lloj qeverisjeje dhe kjo gjë mund të ketë patur ndikim edhe në vetë lindjen e Islamit. Mungesa totale e qeverisjes, qoftë ajo edhe në formën më themelore, ishte një fenomen i jashtëzakonshëm, të cilin e kanë komentuar edhe shumë orientalistë, ndër të cilët:

D.S. Margoliuth:

Arabia do të mbetej përgjithmonë pagane sikur të mos ishte një njeri nga Mekka i cili do t`ia jepte goditjen këtij sistemi dhe do të vepronte. Dhe ndonse shumë prej tyre ishin armiq të Muhammedit, askush nuk kishte një guxim të tillë dhe siç do të shihej më pas, nuk ekzistonte as edhe një gjyq i vetëm që do të mund ta gjykonte... ("Muhammedi dhe zhvillimi i Islamit", botim i vitit 1931 )

Maxime Rodinson:

Shumë njerëz ekzekutoheshin sipas ligjeve të pashkruara të shkretëtirës. Në praktikë, arabët e lirë nuk ishin të kufizuar nga asnjë lloj ligji dhe nuk kishte kurrfarë qeverisjeje që do ta përforconte këtë ligj dhe do ta mbështeste me forca të rendit publik. Mbrojtja e vetme e jetës së një njeriu ishte tradita e themeluar e gjakmarjes: "gjak për gjak e jetë për jetë". Gjakmarrja, e quajtur "tha`r" në arabisht, ishte njëra nga shtyllat e shoqërisë së beduinëve... ("Muhammedi", botim i vitit 1971)

Herber J. Muller:

Në Arabinë e Muhammedit nuk ekzistonte shteti. Kishte vetëm fise dhe vendbanime të shpërndara. Profeti e krijoi shtetin e tij dhe i fali një ligj të përpiluar nga Zoti.  ("Vegja e historisë", botim i vitit 1958)

Popullata e Arabisë së asaj kohe përbëhej nga dy grupe: populli "urban" i vendosur nëpër vendbanime të përhershme dhe nomadët, që jetonin në shkretëtirë. Hixhazi dhe Arabia jugore kishin shumë vendbanime të vogla dhe vetëm disa qytete më të mëdha. Pjesa tjetër e gadishullit kishte një popullsi nomade të përbërë nga beduinët. Ata ishin njerëz shumë të prapambetur në aspektin e civilizimit dhe politikës por edhe një burim frike për popullsinë e vendosur nëpër vendbanime. Ata mbijetonin si piratë të shkretëtirës dhe ishin të famshëm për egoizmin e tyre të pakontrolluar dhe për ndarjen anarkike fisnore.

Fiset më të rëndësishme kishin një ndikim që shtrihej në gjithë territorin ku jetonin. Në Mekke, fisi dominues ishte fisi Kurejsh, në Jethrib (sot Medine) dominonin fiset Aus dhe Kazraxh si dhe çifutët e fiseve Nadir, Kajnuka dhe Kurajza. Kurejshët e Mekkes e shihnin veten superirorë përballë beduinëve dhe në anën tjetër beduinët i përçmonin banorët e qyteteve, të cilët për ata nuk ishin tjetër veçse "një popull dyqanxhinjsh".

Të gjithë arabët ishin të mirënjohur për tipare si arroganca, krenaria, mendjemadhësia, paranoja dhe dëshira e madhe për të plaçkitur e për të dëmtuar. Pikërisht arroganca e tyre ishte përgjegjëse për faktin se ata nuk arritën të krijonin një qeverisje të tyren. Atyre u mungonte krejtësisht disciplina politike dhe deri në zhvillimin e Islamit, kurrë nuk njohën ndonjë autoritet suprem në Arabi.

Ata mund t`i bindeshin një njeriu që do t`i komandonte në betejë por bindja e tyre mund të fitohej vetëm pasi të kishin garancion se do të mernin një pjesë të mirë të plaçkës së luftës. Autoriteti i këtij personi bëhej i pavlefshëm me përfundimin e betejës.

Gjendja ekonomike

Parë nga aspekti ekonomik, çifutët ishin udhëheqësit e Arabisë. Ata ishin pronarë të tokave më pjellore të Hixhazit dhe ishin bujqit më të mirë në rajon. Ata ishin edhe tregtarët më të zotë dhe kishin krijuar një monopol mbi "industrinë" e armatimit.

Skllavëria ishte një institut ekonomik i arabëve. Robër dhe robëresha  bliheshin e shiteshin sikur të ishin kafshë dhe pikërisht kjo kategori e shoqërisë ishte më e mjeruara. Në anën tjetër, klasa më e fortë e shoqërisë ishte ajo e tregtarëve dhe e fajdexhinjve. Niveli i interesit që kërkonin ishte astronomik dhe i krijuar me qëllim që t`i bënte ata vetë më të pasur dhe huazuesit, më të varfër akoma.

Qendrat më të rëndësishme urbane ishin Mekkeja dhe Jethribi, qytete në provincën e Hixhazit. Mekkasit ishin kryesisht tregtarë dhe fajdexhinj. Karavanët e tyre udhëtonin verës për në Siri dhe dimrit për në Jemen. Ata gjithashtu bënin tregti edhe me Bahrejnin në lindje dhe me Irakun në verilindje. Tregtia e karavanëve ishte jetike për ekonominë mekkase dhe organizimi i kësaj pune kërkonte një aftësi të konsiderueshme dhe përvojë.

R.V.C. Bodley

Kthimet dhe nisjet e karavanëve ishin evenimente të rëndësishme në jetën e mekkasve. Pothuajse gjithkush kishte një investim të vetin në ata karavanë prej mijëra devesh, qindra burrash, kuajsh e gomerësh, të cilët niseshin me lëkura, rrush të thatë dhe me argjend e ktheheshin me yndyrëra , parfume dhe të tjera mallëra të prodhuara në Siri, Egjipt, Persi dhe gjetiu dhe ara e mëlmesa të sjella nga jugu.("I Dërguari", botim i vitit 1941, fq.31)

Francesco Gabrieli:

Në vigjilje të Islamit, shoqëria më komplekse dhe e zhvilluar njerëzore në gadishullin arabik jetonte në qytetin e Kurejshit. Epoka e mbretërive të Petrës dhe të Palmirës në jug, kishte kaluar prej kohësh. Tashmë ardhmëria po përgatitej në Hixhaz... ("Arabët-një histori e përmbledhur", botim i vitit 1963)

F.A. Belyaev:

Fajdeja (arabisht: "Riba") ishte një fenomen shumë i pranishëm në Mekke, sepse ata që nuk ishin shumë të pasur dhe dëshironin të merrnin pjesë në karavanet fitimprurëse, duhej domosdo t`u drejtoheshin fajdexhinjve. Edhe përkundër përqindjes së lartë të interesit, këta njerëz shpresonin se do të mund të fitonin diçka pas kthimit të sigurt të karavanit. Tregtarët më të pasur të Mekkes ishin njëkohësisht edhe fajdexhinj.

Fajdexhinjtë zakonisht mernin një dinar për çdo dinar ose një dirhem për çdo dirhem të dhënë në huazim. Kjo do të thotë se ata kishin një përqindje interesi prej 100 përqind. Në vargun 3:130 të Kur`anit Zoti u drejtohet besimtarëve me fjalët "Mos merni fajde të dyfishuar mbi fajden!"Kjo mund të nënkuptojë se ndonjëherë kërkoheshin edhe fajde që arrinin interes prej 200 e madje 400 përqind. Nga fenomeni i fajdes nuk vuanin vetëm bashkëqytetarët mekkas të fajdexhinjve por edhe beduinët e Hixhazit, që ishin aktivë në tregtinë mekkase. Njësoj si në Athinën e lashtë, mjeti kryesor për ta shkelur lirinë njerëzore ishte paraja dhe fajdeja... ("Arabët, Islami dhe Kalifati arab në mesjetë", botim i vitit 1969)

Kushtet shoqërore

Arabia ishte një shoqëri e dominuar nga meshkujt. Femrat nuk kishin asnjë status përveç atij të objekteve të seksit. Numri i grave me të cilat mund të martohej një burrë nuk ishte i kufizuar. Kur një burrë vdiste, djali i tij i "trashëgonte" të gjitha gratë e tija përveç të ëmës. Një traditë tjetër makabre e arabëve ishte varrosja për së gjalli e foshnjave femra. Edhe ata që nuk kishin dëshirë ta varrosnin vajzën e tyre, duhej domosdo t`i bindeshin kësaj tradite "fisnike" dhe ishin të paaftë t`i rezistonin shtypjes së shoqërisë.

Alkooli ishte një ves i famshëm i arabëve, bashkë me të cilin vinte edhe bixhozi. Të gjithë arabët ishin alkoolistë dhe bixhozxhinj me traditë. Marrëdhëniet ndërmjet gjinive ishin krejtësisht të lira. Shumë gra e shisnin trupin e tyre për ta fituar bukën e gojës sepse nuk kishte tjetër profesion që mund të bënin. Këta femra varnin flamuj përpara shtëpive të tyre dhe njiheshin si "zonjat e flamujve" (arabisht: "dhat er rajjat").

Dijetari Sejjid Kutb nga Egjipti, në librin e tij "Gurë kilometrikë", të botuar nga Federata Ndërkombëtare Islame e Organizatave Studentore, në Salimiah të Kuvajtit, në vitin 1978 (fq. 48, 49), e përcjell nga Imam Buhariu thënien në vijim në lidhje me martesën në Arabinë paraislamike:

Shihabi tha: "Urvah ibn Zubejri më tregoi se Aisheja, gruaja e Profetit (paqja qoftë mbi të), i ka treguar se martesa në kohën e "Injorancës"(koha përpara Islamit) ishte katër llojesh:

1. Njëra ishte martesa e njerëzve si ajo që është sot, ku njeriu e kurorëzon të bijën me një njeri tjetër kurse ky i dyti i fal nuses një "pajë" (mehr) dhe martohet me të.


2. Një tjetër lloj ishte martesa në të cilën një njeri i thoshte të shoqes "Shko tek filani dhe fli me të!" Pastaj burri qëndronte larg nga e shoqja derisa të ishte i sigurt se ajo kishte mbetur shtatëzënë nga mashkulli tjetër, me të cilin kishte patur marrëdhënie. Kur të ishte e qartë se gruaja kishte mbetur shtatëzënë, burri mundej sërish të kishte marrëdhënie me të, po të donte. Gjithë kjo bëhej për të patur një fëmijë me gjak fisnik. Kjo martesë njihej si "nikah al istibda", martesa e të kërkuarit marrëdhënie (seksuale).


3. Një tjetër lloj martese ishte kur një grup prej më pak se dhjetë burrash e vizitonin të njejtën grua dhe të gjithë kishin marrëdhënie me të. Nëse mbetej shtatëzënë dhe lindte fëmjë, ajo i ftonte që të gjithë në shtëpinë e saj dhe u thoshte: "Ju e dini frytin e asaj që keni bërë. Unë kam lindur një fëmijë dhe ai është i yti, o .... " dhe pastaj e thoshte emrin e atij që donte. Me këtë, fëmija bëhej i atij burri dhe ai nuk kishte të drejtë ta refuzonte.


4. Lloji i katërt ishte kur shumë burra shkonin tek një grua e vetme dhe ajo nuk e largonte asnjërin që i vinte për marrëdhënie. Këto janë prostitutat (baghaja). Ata vendosnin flamuj në dyert e tyre për t`u njohur. Kushdo që kishte dëshirë hynte tek ato. Kur ajo lindte fëmijë, të gjithë mblidheshin në shtëpinë e saj dhe vendosnin se cilit i takonte fëmija. Ata ia jepnin fëmijën atij që mendonin se ishte babai i fëmijës dhe fëmija njihej si i tij, pa patur mundësi kundërshtimi.

Kur erdhi Muhammedi (paqja qoftë mbi të) me të vërtetën, i shkatërroi të gjitha këto lloje të martesave të Injorancës përveç asaj që e bëjnë njerëzit sot.

Gjendja e fesë në Arabinë paraislamike

Periudha e historisë arabe që daton para lindjes së Islamit njihet me emrin "Koha e Injorancës". Duke gjykuar sipas besimeve dhe praktikave të arabëve paganë, do të shihet se ky emër është më i përshtatshmi. Arabët ishin ndjekës të shumë "feve", të cilat mund të ndahen në kategoritë vijuese:

1. Idhujtarët ose politeistët
   Këtij grupi i takonin shumica e arabëve. Ata adhuronin një numër të madh idhujsh dhe secili fis e kishte idhullin ose idhujt e tij. Qaben, e cila sipas traditës ishte ndërtuar nga Profeti Ibrahim dhe i biri Ismaili për ta adhuruar Zotin e vetëm, e kishin kthyer në një panteon ku qëndronin 360 idhuj prej guri ose prej druri.


2. Ateistët
   Në këtë grup bënin pjesë materialistët, të cilët besonin se bota ishte e përjetshme.


3. "Zindik"
   Ishin ata që të ndikuar nga doktrina persiane e dualizmit të natyrës, besonin se ekzistojnë dy perëndi, që i përfaqësonin forcat e barabarta të të mirës dhe të ligës, dritës dhe errësirës. Që të dy ishin në një luftë të përjetshme kundër njëri-tjetrit.


4. Sabiinët:
   ishin adhurues të yjeve.


5. Hebrenjtë
   Kur romakët e shkatërruan Jerusalemin në vitin 70 pas Krishtit dhe i dëbuan hebrenjtë nga Palestina dhe Siria, shumë prej tyre gjetën strehë në provincën e Hixhazit në Arabi. Me ndikimin e tyre, shumë prej arabëve u konvertuan në judaizëm. Qendrat e tyre të rëndësishme ishin Jethribi, Hajberi, Fadaku dhe Umm ul Kura-ja.


6. Të krishterët
   Romakët e kishin konvertuar fisin Ghassan të Arabisë veriore në Krishterim. Disa familje të këtij fisi kishin emigruar dhe ishin vendosur në Hixhaz. Shumë të krishterë kishte edhe në Jemen, ku kjo doktrinë u soll fillimisht nga pushtuesit etiopianë. Qendra e tyre ishte qyteti i Nexhranit.


7. Monoteistët
   Në vigjilje të lindjes së Islamit, ekzistonte edhe një grup i vogël monoteistësh në Arabi. Pjesëtarët e këtij grupi nuk i adhuronin idhujt dhe e konsideronin veten ndjekës të profetit Ibrahim. Familja të cilës i takonte profeti Muhammed dhe kalifi i katërt, Aliu, bashkë me pjesën më të madhe të fisit të tyre, Hashimitëve, i takonin këtij grupi.

Arsimimi i arabëve para Islamit

Në mesin e arabëve kishte shumë pak individë që mund të shkruanin dhe të lexonin. Shumë prej tyre nuk ishin të interesuar për ta mësuar këtë art. Një pjesë e historianëve janë të mendimit se kultura e kësaj periudhe ishte e themeluar krejtësisht në përcjelljen gojore. Hebrenjtë dhe të krishterët ishin flamurtarët e shkrim-leximit në Arabi kurse arritja më e madhe intelektuale e arabëve paganë ishte poezia e tyre. Ata besonin se Zoti ua kishte dhënë aftësitë e të menduarit grekëve (shkencën dhe filozofinë), aftësinë e punëve të dorës kinezëve (me zejtarinë e tyre të përsosur) dhe arabëve, aftësinë e gjuhës (me gojëtarinë e tyre). Krenaria e tyre më e madhe, para dhe pas Islamit, ishte përherë gojëtaria (oratoria) dhe poezia. Rëndësia e poezisë në shoqërinë arabe mund të lexohet nga veprat vijuese të historianëve:

D.S. Margoliouth:

Në Arabinë nomade, poetët ishin pjesë e pajisjes ushtarake të fiseve. Ata i mbronin forcat e fisit të tyre dhe i dëmtonin fiset armike me një forcë, e cila vepronte në mënyrë misterioze dhe që përbëhej nga përpilimi i vargjeve interesante që do të tërhiqnin vëmendje dhe do të mbaheshin mend gjatë.("Muhammedi dhe rritja e Islamit", botim i vitit 1931)

E.A. Belyaev:

Pjesa më e madhe e njohurive mbi gjendjen ekonomike, sociale dhe morale të Arabisë në shekullin e pestë dhe të gjashtë vjen nga poezia e lashtë dhe paraislamike e arabëve, e cila ishte e njohur për përshkrimin besnik ndaj periudhës në të cilën përpilohej dhe ndaj jetës fisnore të arabëve dhe të mjedisit ku jetonin. Andaj specialistët i pranojnë këto poezi si burimet më të rëndësishme dhe autoritative për t`i përshkruar arabët dhe traditat e tyre në këtë periudhë. ("Arabët, Islami dhe Kalifati arab në mesjetë", botim i vitit 1969)

Poezia arabe ishte e pasur përnga shprehja dhe rrjedhshmëria mirëpo ishte shumë sipërfaqësore dhe i mungonte thellësia e duhur në kuptim. Përmbajtja e saj mbase ishte interesante por ishte shumë stereotipike dhe e mbushur me klishé. Thuase të gjitha kryeveprat e poezisë së tyre e ndjekin të njejtën rrjedhë të ideve dhe figurave. Por sido që të jetë, ajo ishte një pasqyrë shumë besnike e jetës në Arabinë pagane. Përveç kësaj, poetët arabë në një mënyrë të pavetëdijshme e zhvilluan njërën nga artifaktet më të mëdha të njerëzimit: gjuhën arabe.

Përmbledhja me krijimet më të rëndësishme poetike të Arabisë pagane njihej si "Odet e Arta". Kjo ishte një përmbledhje prej shtatë poezish, që konsideroheshin të pakalueshme përnga rrjedhshmëria dhe fuqia gjuhësore. Këto poezi rrinin varur në Qabe si një sfidë që duhet ta arrinin poetët e rinj. Sir William Muir, në lidhje me këto poezi shkruan:

"Shtatë Poezitë e Varura" kanë mbijetuar nga një periudhë që daton para Muhammedit, si shembuj të një gojëtarie të pashoqe. Bukuria gjuhësore dhe pasuria e egër figurative pranohen nga lexuesi evropian por shumë shpesh, subjekti i poetit ishte i kufizuar dhe shumë rrallë devijon nga kallëpet e krijuara. Bukuria e të dashurës së tij, vendi i dëshiruar me gjurmët e freskëta të qëndrimit të tij në të, vetmia e një vendi të shkretuar, bujaria dhe aftësia e vetë poetit, lavdia e pakontestueshme e fisit të tij, cilësitë fisnike të devesë së tij dhe tema të tjera të ngjashme përpunoheshin me variacione të vogla, pa dallim se ç`ishte tregime që fshihej pas një poezie. Shumë prej këtyre veprave veç me tepër e shtonin ligësinë e njerëzve, vetëpëlqimin e tyre, xhelozinë, mizorinë dhe krenarinë. ("Jeta e Muhammedit", botim i vitit 1877)

Me zhvillimin e Islamit, vëmendja u kthye më tepër drejt prozës dhe poezia e humbi pozitën e saj si mbretëresha e arteve në Arabi.

"Vepra" më e madhe e Islamit ishte Kur`ani Fisnik, Shkrimi i shenjtë i kësaj feje, i cili ishte në formë të prozës. Muslimanët besojnë se Kur`ani u krijua në Qiej përpara se t`i shpallej Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Ata besojnë se intelekti njerëzor nuk mund të krijojë diçka që mund të matet me të, përnga stili dhe përmbajtja. Për pesëdhjetë brezat pararendës, ai ka qenë një model i mendimit letrar, filozofik, teologjik, ligjor, metafizik dhe mistik.

Në faqet vijuese u përpoqëm ta prezantonim një portret të përgjithshëm të gjendjes së Arabisë dhe jetës së banorëve të saj përpara Islamit. Ky "portret" është autentik dhe është marrë nga "arkivat" e vetë arabëve paraislamikë.

Duke gjykuar sipas këtij përshkrimi, mund të thuhet se para Islamit, Arabia nuk kishte një rend shoqëror dhe një rëndësi historike. Arabët jetonin me një moral të degraduar dhe të robëruar shpirtërisht. Jeta e tyre ishte e pakuptimtë, pa ndonjë arsye dhe pa qëllim. Shpirti njerëzor ishte i prangosur dhe po priste një shenjë  për të filluar një përpjekje titanike, që t`u shpëtonte zinxhirëve dhe të çlirohej.

Kjo shenjë u dha në vitin 610 nga Muhammedi, i biri i Abdullahut, në qytetin e Mekkes, kur ai e shpalli profetësinë e tij dhe e filloi historinë e lëvizjes së quajtur "Islam", e cila do ta mbështillte gjithë botën.

Për njerëzimin, ky ishte bekimi më i madh, i cili i çliroi nga robëria burrat dhe gratë, duke i mësuar t`i bindeshin Krijuesit të tyre. Muhammedi, i Dërguari i Zotit, ishte emancipuesi suprem i njerëzimit, i cili e nxorri njerëzimin nga "greminat e jetës". Gadishulli Arabik ishte një vend gjeografikisht periferik dhe politikisht një "terra incognito" (latinisht: tokë e panjohur) deri në shekullin e shtatë pas Krishtit. Pikërisht atëherë, Muhammedi e vendosi këtë vend në hartën politike të botës duke e bërë atë, teatrin e disa prej ngjarjeve më të rëndësishme të historisë.

Para Islamit, arabët kishin luajtur një rol krejtësisht margjinal në historinë e Lindjes së Mesme dhe mbase do të kishin mbetur përgjithmonë një popull barinjsh sikur Muhammedi (bekimi i Zotit qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) të mos ua jepte atë stimul, i cili i ktheu fiset e tyre nomade në një forcë që kishte qëllime. Ai krijoi një "komb" nga një masë njerëzish pa kurfarë strukture shoqërore. Ai i pajisi arabët me një dinamizëm të ri, me idealizëm dhe me një kreativitet eksploziv, me të cilin ata e ndryshuan përgjithmonë rrjedhën e historisë. Ai krijoi një gjendje të re mendore dhe psikologjike tek arabët. Veprimtaria e tij ishte një periudhë kritike e historisë ku mbaroi një epokë dhe filloi një e tjetër.

Duke folur për ndikimin e tij të madh në histori, Francesco Gabrieli, në librin e tij

"Arabët- një histori e përmbledhur" (botim i vitit 1963), thotë:

...Me këtë mbaroi preludi pagan i historisë së arabëve. Nuk mund të mos e vërejë ndryshimin e fatit të këtij populli gjjithsecili që e krahason këtë periudhë pagane me atë që vijoi dhe që u solli arabëve një rol primar në historinë e botës dhe frymëzoi vepra dhe mendime të mëdha, jo vetëm tek një njeri i jashtëzakonshëm nga mesi i tyre por tek një elitë e tërë, e cila brez pas brezi i përmblodhi dhe i përhapi fjalët e tija. Ritmi i kësaj shoqërie që deri atëherë ishte e dobët dhe e shpërndarë, u kthye në një kërkim uniteti, kërkim të një qendre dhe të një qëllimi, të cilin do ta gjenin nën flamurin e besimit. As dashuria më romantike për gjërat primitive nuk na lejon të mos e shohim faktin se pa Muhammedin dhe pa Islamin, ky popull do të mbetej përgjithmonë duke u endur nëpër shkretëtirë, duke e shkatërruar njëri-tjetrin në luftëra të përgjakshme ndërfisnore dhe duke e parë Bizantin në Ktesifon dhe madje atë në Aksum, si rreze të largëta të civilizimit, i cili qëndronte shumë përtej aftësive të tyre.

3. Hashimitët para lindjes së Islamit

Në shekullin e pestë pas Krishtit, një njeri i quajtur Kusaj, lindi në fisin e Kurejshit. Ai i solli famë dhe respekt fisit të tij me urtësinë që kishte. E rindërtoi Qaben, e cila ishte në gjendje të mjerueshme dhe u urdhëroi arabëve t`i ndërtonin shtëpitë e tyre përreth saj. Ai ishte i pari që e ndërtoi "ndërtesën bashkiake" të Mekkes, një risi kjo për Arabinë. Në këtë ndërtesë, fise të ndryshme mblidheshin për të diskutuar në lidhje me problemet e tyre sociale, ekonomike, kulturore dhe politike. Kusaji formuloi ligje për furnizimin me ushqim dhe me ujë të pelegrinëve që vinin në Mekke dhe gjithashtu i bindi arabët që të paguanin një tatim për ta finansuar këtë veprimtari.

Edward Gibbon:

Kusaji, i lindur rreth vitit 400 pas Krishtit, stërgjyshi i Abdul-Muttalibit dhe rrjedhimisht brezi i pestë nga Muhammedi, fitoi një fuqi supreme në Mekke... ("Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake")

Kusaji vdiq në vitin 480 pas Krishtit dhe i biri Abdul Menafi, e zëvendësoi atë. Edhe ai u dallua për aftësitë e tija, për bujarinë dhe për gjykimin e tij të mençur. Pasardhës i tij ishte Hashimi, prej të cilit rrjedh edhe emri i këtij fisi, që në histori do të njihej si "Banu Hashim" (përkthim: "bijtë e Hashimit" ose thjesht "Hashimitët").

Hashimi ishte një njeri i veçantë. Ai e bëri Kurejshin një fis tregtar dhe më të rëndësishmin nga fiset arabe. Është pikërisht Hashimi, personi i cili i themeloi i pari dy karavanët tregtarë të Kurejshit, atë veror dhe dimëror dhe i pari që ua prezantoi arabëve gjellën e tyre të famshme, të quajtur "tharid". Po të mos ishte ky person, arabët do të mbeteshin përgjithmonë blegtorë.

Udhëheqësia e tij bujare dhe vizionare ishin vetëm dy nga cilësitë të cilat Muhammedi i trashëgoi nga stërgjyshërit e tij. Hashimi u martua me një grua nga Jethribi dhe prej saj pati një djalë, Abdul Muttalibin. Pas një kohe, Abdul Muttalibi e zëvendësoi të atin në pozitën e tij si prijës të Hashimitëve.

Edward Gibbon:

Gjyshi i Muhammedit (Abdul Muttalibi) dhe parardhësit e tij, brenda dhe jashtë Mekkes e kishin imazhin e princërve të krahinës së tyre por ata sunduan si Perikleu në Athinë ose si familja Medici në Florencë, të cilët sundonin me anë të mendimit dhe urtësisë së tyre. Ndikimi i tyre bashkohej me pasurinë që kishin.

Fisi i Kurejshit, me dhunë ose jo, e kishte fituar kujdestarinë e Qabes. Këtë pozitë e trashëgoi gjyshi i Muhammedit dhe për këtë arsye, familja e Hashimitëve ishte më e respektuara dhe më e shenjta në sytë e njerëzve. Prejardhja e Muhammedit nga Ismaili ishte një krenari për të dhe ndonse gjeneratat e para të pemës gjenealogjike ishin disi të errëta, ai prapëseprapë mund të vërtetonte një origjine fisnike të familjes së tij prej gjeneratash. Ai ishte nga fisi Kurejsh dhe nga familja e Hashimitëve, më e famshmja ndër arabët, princërit e Mekkës dhe kujdestarët trashëgimtarë të Qabes. ("Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake")

Hashimi kishte një vëlla më të vogël, që quhej Muttalib. Pas vdekjes së Hashimit, ai ishte prijës i fisit për një kohë të caktuar por pastaj me vdekjen e tij, nipi i tij dhe i biri i Hashimit, Abdul Muttalibi e trashëgoi si prijësi i ri. Bashkë me këtë, ai i pati trashëguar edhe cilësitë fisnike të cilat i kishin sjellë lavdi babait dhe gjyshit të tij.

Siç u përmend edhe më sipër, qyteti i Mekkes, si e gjithë Arabia, ishte pa ndonjë formë qeverisjeje dhe pa sundues. Prapëseprapë ajo dominohej nga fisi i Kurejshit. Kurejshët përbeshin nga dymbëdhjetë familje dhe Hashimitët ishin njëra prej këtyre familjeve. Si një reagim kundër imoralitetit që e kishte kapluar shoqërinë, familja e Hashimitëve, gjysëm shekulli përpara lindjes së Muhammedit, bëri disa përpjekje për ta ndaluar këtë degradim moral të arabëve dhe për ta përmirësuar gjendjen e tyre sociale, ekonomike dhe intelektuale. Me këtë qëllim ata e themeluan atë që do të quhej "Lidhja e të virtytshmive". Qëllimet kryesore të kësaj lidhjeje ishin pengimi i luftërave ndërfisnore dhe mbrojtja e personave të dobët dhe të pastrehë nga armiqtë e tyre.

Hashimitët ishin gjithashtu të interesuar në përparimin ekonomik të arabëve dhe për këtë qëllim ata u bënë nismëtarë të tregtisë me vendet fqinje, duke dërguar verës karavane për në Siri dhe dimrit për në Jemen. Këto karavane niseshin nga Mekkeja me hurma, shala dhe yzengji për kuaj e për deve, batanije nga leshi dhe nga qimet e devesë, parfume, erëza, mëlmesa, temjan, lëkurë devesh dhe kuaj të racës. Në kthim ata sillnin copa për veshmbathje, vaj ulliri, armatime, kafe, fruta dhe drithëra. Njësoj si "Lidhja e të virtytshmive" edhe karavanet tregtare ishin dhurata të pakontestueshme të Hashimitëve për arabët. Por dhurata më e madhe që ata do t`u bënin jo vetëm arabëve por gjithë botës, do të ishte fëmija i quajtur Muhammed, djali i Abdullahut, të birit të Abdul Muttalibit dhe Emines, bijës së Vahabit. Ai do të ishte njeriu më i dobishëm jo vetëm për arabët por për të gjithë njerëzimin. Njëra ndër ngjarjet që ndodhën gjatë periudhës së Abdul Muttalibit si kujdestar i Qabes, ishte pushtimi i Mekkes nga një ushtri abisiniane, e udhëhequr nga gjenerali i krishter, Abraha. Përpjekja për ta pushtuar Mekken dështoi, siç përcillet edhe në vargjet e Kur`anit:

...dhe Ai dërgoi kundër tyre zogj fluturues, q`i goditën me gurë e me baltë të thatë. Pastaj i bëri si një gjeth i brejtur... Fil (Elefanti) 105:3-5

Për arsyen se pushtuesit kishin marrë me vete edhe elefantë, viti i kësaj ngjarjeje u mbajt mend si "Viti i Elefantit". Viti i elefantit është viti 570 i erës sonë, që është pikërisht viti në të cilin lindi Muhammedi, profeti i ardhshëm i Islamit. Ushtria sulmuese u tërhoq nga Mekkeja dhe nenet e marrëveshjes dypalëshe u vendosën në negociatat, të cilat i udhëhoqi Abdul Muttalibi.

Sir John Glubb

Në vitin 570, Abraha, governatori i krishter, abisin i Jemenit, marshoi drejt Mekkes. Fisi Kurejsh ishte tepër i dobët dhe pa vetëbesimin e nevojshëm për t`u përballur me ushtrinë abisiniane. Abdul Muttalibi, si prijës i grupit, doli për të bërë negociata me Abraha-n. ("Pushtimet e mëdha arabe", botim i i vitit 1963)

Njëri nga kushërinjtë e largët të Hashimit ishte Abdu`sh Shemsi. Njëfarë Umejje, i cili pretendonte se ishte djali i këtij të fundit, ushqente në vete një xhelozi ndaj origjinës dhe prestigjit të Abdul Muttalibit. Njëherë madje, ai u përpoq për t`ia marrë këtë pozitë nga duart dhe dështoi. Ky dështim i mbeti përgjithmonë në zemër. Ai vazhdoi të ushqente një urrejtje ndaj Abdul Muttalibit dhe fëmijëve të tij dhe të njejtën ua përcolli djemve të vet dhe nipërve të cilët u bënë të njohur në histori si "Beni Umejje" ("bijtë e Umejjes" ose siç njihen më mirë "Umajjadët").

Por në urrejtjen e Umajjadëve kishte diçka më tepër se xhelozi fisnore ndaj Hashimitëve. Të dyja këto familje ishin antagoniste të njëra-tjetrës përnga karakteri, sjellja, pamja dhe mënyra se si e kuptonin jetën. Kjo do të shihej nga ngjarjet që do të vijonin, ku Umajjadët do të ishin flamurtarët e armiqësisë ndaj Islamit.

Hashimitët, në anën tjetër, ishin destinuar për të qenë kështjella dhe mburoja e Islamit. Ishte vetë Zoti që i zgjodhi për këtë detyrë të lavdishme. Sociologu dhe historiani i famshëm musliman, Ibn Khaldun-i, në pjesën "Mukaddime" (Hyrje), të veprës së tij, shkruan se të gjithë profetët e famshëm e kanë gëzuar përkrahjen e një grupi të fuqishëm. Përkrahja e tyre, sipas tij, është e nevojshme sepse i shërben profetit si një mburojë kundër armiqve të tij dhe i jep atij një siguri, pa të cilën nuk mund ta përmbushë misionin e tij hyjnor.

Në rastin e profetit Muhammed, ishte pikërisht familja e Hashimitëve ajo që e përfaqësonte "grupin e fuqishëm", që do ta mbronte nga urrejtja dhe mizoria e Umajjadëve dhe që do t`i mundësonte vazhdimin e misionit të tij hyjnor. Abdul Muttalibi kishte dhjetë djem. Katër prej tyre u bënë të famshëm në histori:

1. Abdullahu, babai i Muhammedit


2. Ebu Talibi, babai i Aliut


3. Hamza, heroi-martir i betejës së Uhudit


4. Abbasi, pasardhësit e të cilit e themeluan dinastinë abbasite

Abdullahu dhe Ebu Talibi ishin nga e njejta nënë kurse djemtë e tjerë të tij lindën nga gra të tjera.

 4. Lindja e Muhammedit dhe vitet e hershme të jetës së tij

Abdullahu ishte djali më i dashur i Abdul Muttalibit. Kur i mbushi të shtatëmbëdhjetat, u martua me Aminen, një grua fisnike nga Jethribi, qyteti në veri të Mekkes. Megjithatë, atij nuk i ishte shkruar të jetonte gjatë dhe vdiq vetëm shtatë muaj pas martesës së tij. Muhammedi, i Dërguari i Zotit, ishte një fëmijë i lindur pas vdekjes së të atit. Shejh Muhammed el Khidhri Buck, profesor i historisë islame në universitetin egjiptian në Kairo, thotë:

Ai (Muhammedi) u lind në shtëpinë e xhaxhait të tij, Ebu Talibit, në "distriktin" e Hashimitëve në Mekke, në ditën e dymbëdhjetë të muajit "Rabbi el-Evvel"(muaji i tretë) të "vitit të elefantit", një datë e cila sipas llogaritjeve është 8 Qershori i vitit 570 pas Krishtit. Mamia e tij ishte nëna e Abdurrahman ibn Auf-it. Nëna e tij, Amineja, i dërgoi sihariqe Abdul Muttalibit, i cili erdhi menjëherë, e morri në krahë foshnjen dhe e quajti Muhammed.

Pjesa e Muhammedit në trashëgiminë e të atit ishte një robëreshë, Umm Ajman-i, pesë deve dhe dhjetë dele. Ky është një vërtetim se profetët mund të trashëgonin pasuri dhe nëse mund të trashëgonin atëherë do të thoshte se edhe mund t`u linin fëmijëve të tyre trashëgim. Të qenit profet nuk e pengon njeriun nga të trashëguarit e pasurisë së tij dhe nuk i pengon fëmijët e tij të trashëgojnë nga ai. Kjo çështje mund të duket pa ndonjë lidhje me këtë temë, mirëpo nuk është e tillë. Muhammedi, profeti i Islamit, (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij), ia kishte falur të bijës, Fatimesë, tokat e Fedekut. Por kur vdiq profeti, Ebu Bekri (kalifi i parë) dhe Umari (kalifi i dytë dhe këshilltari i të parit) e konfiskuan këtë pronë me pretendimin se profetët nuk u lënë trashëgimi fëmijëve të tyre dhe se gjithçka që ata lënë pas, i takon shoqërisë islame dhe jo pasardhësve. Ky ishte një dënim i çuditshëm që duhej ta paguante djali ose vajza e një profeti. Secili njeri tjetër në shoqërinë islame kishte të drejtë të trashëgonte pasuri nga i ati përveç të bijës të të Dërguarit të Zotit, Muhammedit.

Ekzistonte një traditë në mesin e arabëve, sipas të cilës ata i dërgonin fëmijët e tyre në shkretëtirë për t`i kaluar vitet e hershme të fëmijërisë në një klimë që ishte më e shëndetshme se ajo e Mekkes. Falë kësaj, fëmijët bëheshin më të shëndetshëm dhe e thithnin ajrin e pastër të shkretëtirës, i cili ishte më i shëndetshëm se klima aspak e këndshme e qytetit.

Një tjetër arsye e dërgimit të fëmijëve në shkretëtirë ishte fakti se arabët ishin mjeshtër të gojëtarisë dhe puristë të skajshëm kur bëhej fjalë për gjuhën. Ata e adhuronin gjuhën arabe, fjalët e saj, me nuancat e ndryshme kuptimore dhe krenoheshin mjaft me gojëtarinë e tyre. Madje shumë shpesh, klasat aristokrate të Mekkes e mbështesnin autoritetin e tyre pikërisht në fuqinë retorike. Mekkeja ishte vendtakimi i karavanëve dhe si e tillë, arabishtja e saj nuk kishte arritur ta ruajë pastërtinë e duhur. Aristokratët arabë nuk dëshironin që fëmijët e tyre ta flisnin atë gjuhë "të rrugës" dhe për këtë i dërgonin në shkretëtirë, për ta mësuar gjuhën e pastër të shkretëtirës. Për këtë arsye, fëmijët e tyre largoheshin nga Mekkeja në vitet e hershme të fëmijërisë dhe me këtë mbroheshin nga ndikimet kulturore të këtij fenomeni.

Amineja ia dha Halimes djalin e saj, Muhammedin. Halimeja i takonte fisit Esad, që jetonte në lindje të Mekkes. Muhammedi i kaloi katër vitet e para të jetës së tij në shkretëtirë, nën kujdesin e Halimes. Sipas historisë, ajo e ktheu atë në Mekke, në vitin e pestë të jetës së tij.

Muhammedi ishte vetëm gjashtë vjeç kur i vdiq e ëma, Amineja. Atëherë ai mbeti nën përkujdesjen e gjyshit të tij, Abdul Muttalibit. Por vetëm pas dy vjetësh, edhe ky i fundit vdiq.

Pak përpara vdekjes së tij, Abdul Muttalibi i thirri të gjithë djemtë dhe u tha se do t`u linte dy amanete: njeri ishte prijësia e Hashimitëve dhe i dyti ishte Muhammedi, djali i Abdullahut, nipi i tyre jetim, që asokohe i kishte mbushur tetë vjet. Pastaj i pyeti se cili prej tyre do të donte ta trashëgonte autoritetin e tij dhe të kujdesej njëkohësisht edhe për fëmijën, i cili i kishte humbur të dy prindërit. Pjesa më e madhe e djemve të tij kishin shumë dëshirë t`ia zinin vendin si prijës i fisit por asnjëri nuk dëshironte ta merte përsipër përkujdesjen e Muhammedit.

Kur Abdul Muttalibi i vëzhgonte një nga një dhe mendonte për të ardhmen e fëmijës, një heshtje vrasëse ra mbi të gjithë. Por nuk zgjati shumë. Ebu Talibi, njëri nga djemtë e tij, bëri një hap para dhe tha se ai kishte dëshirë ta merte jetimin e të vëllait, Abdullahut dhe se nuk dëshironte ta trashëgonte pasurinë dhe autoritetin e Abdul Muttalibit.

Deklarata e Ebu Talibit e zgjodhi problemin e Muhammedit. Abdul Muttalibi, jo vetëm që e bëri atë kujdestar të Muhammedit por edhe prijës të familjes së Hashimitëve.

Në shtratin e vdekjes, Abdul Muttalibi, shpalli se djali i tij, Ebu Talibi, do të ishte kujdestar i Muhammedit dhe prijësi i ri i Hashimitëve. Pastaj u urdhëroi të tjerëve që ta pranonin Ebu Talibin si prijës, gjë që e bënë të gjithë pa kundërshtim.

Histori e vërtetoi saktësinë e vendimit të Abdul Muttalibit. Djali dhe trashëgimtari i tij, Ebu Talibi, i plotësoi në mënyrën më të denjë të dyja detyrat.

Sir John Glubb

Në vitin 578, Abdul Muttalibi vdiq. Përpara vdekjes së tij, ai ia la Ebu Talibit përgjegjësin e përkujdesjes për Muhammedin. Abdullahu, babai i Muhammedit, ishte vëllai i Ebu Talibit nga e njejta nënë. Siç dihet, djemtë e tjerë të Abdul Muttalibit ishin nga gratë e tjera të tij. ("Jeta dhe koha e Muhammedit", botim i vitit 1970)

Ebu Talibi dhe e shoqja ishin krenarë dhe të lumtur që Muhammedi erdhi në familjen e tyre. Ata nuk e pranuan Muhammedin vetëm në shtëpinë e tyre por edhe në zemra dhe e deshën më tepër se fëmijët e tyre.

Ebu Talibi ishte një njeri me dinjitet dhe autoritet të lartë. Gjatë periudhës në të cilën ishte prijës i Hashimitëve, ai i mbajti titujt "Zotëriu i Kurejshëve" dhe "Prijësi i luginës". Njësoj si pjesëtarët e tjerë të fisit të tij edhe ai merej me tregti. Karavanet e tij udhëtonin drejt Sirisë dhe Jemenit.

Çdo vit, karavanet e Ebu Talibit largoheshin nga Mekkeja për në drejtime të ndryshme. Ndonjëherë edhe ai vetë nisej bashkë me ta, për ta mbikqyrur shitjen dhe çmimet e mallërave në tregjet e huaja. Përcillet se Muhammedi e shoqëroi xhaxhain e tij në njërin nga këto udhëtime, kur ishte vetëm dymbëdhjetë vjeç.

Që në moshë të re, Muhammedi krijoi emër si një njeri i drejtë dhe me gjykim të shëndoshë. Ngase në atë kohë nuk ekzistonin bankat ku mund të depozitoje gjëra me vlerë, Muhammedi u bë "banka" e mekkasve. Atij ia sillnin paratë, xhevahirët dhe sendet e tjera me vlerë dhe ai u kthente kurdo që të dëshironin t`i mernin. Ata e quanin "Emin" (i besueshmi) dhe "Sadik" (i sinqerti).

 Sir William Muir

I pajisur me një mendje të fortë dhe me një shije të rafinuar, i mbyllur në vete dhe meditativ, ai (Muhammedi) e jetoi pjesën më të madhe të jetës së tij brenda vetes dhe në përsiatjet e zemrës së tij gjeti zëvendësim për orët e tëra që burrat e tjerë i kalonin në argëtime dhe ahengje. Karakteri i drejtë dhe sjellja fisnike e këtij të riu, i fituan lëvdatat e bashkëqytetarëve të tij, të cilët e quanin "El-Emin" (i besueshmi). I respektuar dhe i nderuar, Muhammedi jetoi një jetë të qetë dhe të tërhequr në familjen e Ebu Talibit.("Jeta e Muhammedit", botim i vitit 1877, fq. 20)

Kur Muhammedi ishte njëzet vjeç, u bë një betejë mes fisit Kurejsh dhe fisit Havazin. Ndonse Muhammedi ishte i pranishëm, ai nuk mori pjesë në luftime. Nuk e vrau dhe as e plagosi dikë, duke e treguar që në atë kohë, urrejtjen që kishte ndaj gjakderdhjes. Thuhet se në këtë betejë, ai i mblidhje nga toka shigjetat e armiqve dhe u jepte xhaxhallarëve të tij për të qëlluar.

Pas disa vitesh, Muhammedi u bë pjesë e "Lidhjes së të virtytshmive". Siç përmendëm edhe më sipër, kjo lidhje ishte betuar që t`i mbronte të dobëtit, t`i kundërshtonte tiranët dhe mizorët dhe t`i sillte fund diskriminimit në të gjitha format e tij.

Vlen të përmendet se ishte pikërisht familja e Hashimitëve (të cilës i takonte Muhammedi) ajo e cili e themeloi këtë lidhje. Ishte vallë kjo vetëm një rastësi? Nuk ka mundësi të gjendet përgjigja e kësaj pyetjeje. Por ishin pikërisht Hashimitët ata që i shpallën luftë pabarazisë dhe padrejtësisë. Ata e bënë të qartë se nuk do t`i toleronin krimet e të fuqishmit kundër të dobëtit dhe se nuk do të lejonin që të varfërit e Mekkes të shfrytëzoheshin nga pasanikët e Kurejshit. Vetëm pas disa viteve, Muhammedi do të bëhej nismëtari i një programi të ri shoqëror, elementi ekonomik i të cilit do të kishte për qëllim pikërisht shkatërrimin e këtij shfrytëzimi të padrejtë. Ai do t`ia merte Kurejshit privilegjet dhe "të drejtën" e tyre për t`i shfrytëzuar varfanjakët dhe të dobëtit.

Montgomery Watt

"Lidhja e të virtytshmive" duket se ka patur një ndikim të rëndësishëm në jetën e Mekkes dhe se ka qenë e drejtuar pikërisht kundër personave dhe politikave, me të cilat Muhammedi do të përballej në të ardhmen. Në veçanti, fisi i tij i Hashimitëve, kishte një rol qendror në këtë lidhje.("Muhammedi, Profet dhe burrë shteti" botim i vitit 1961)

5. Martesa e Muhammedit me Hatixhen

Hatixheja, e bija e Khuvejlidit, ishte banore e Mekkes dhe i takonte fisit Kurejsh. Ajo respektohej nga mekkasit për karakterin e saj shembullor dhe për aftësinë organizative. Njësoj siç njihej Muhammedi me titujt "i besueshmi" dhe "i sinqerti" edhe Hatixheja u bë e njohur si "Tahira" (e pastra). Ndër arabët ajo njihej si "princesha e tregtarëve". Kurdo që karavanët largoheshin nga Mekkeja ose ktheheshin në Mekke, devetë e saja ishin përherë më të ngarkuara se devetë e të gjithë mekkasve bashkë.

Kur Muhammedi ishte 25 vjeç, kujdestari dhe xhaxhai i tij, Ebu Talibi, i sugjeroi Hatixhes që ta punësonte Muhammedin si udhëheqës të njërit nga karavanët e saj, i cili ishte gati për t`u nisur drejt Sirisë. Edhe Hatixheja ishte në kërkim të një personi të tillë dhe u pajtua menjëherë që Muhammedit t`i jepej kjo detyrë. Muhammedi e mori përgjegjësinë dhe karavani u nis për në Siri. Shërbetori i saj, Mejsereja, i bëri shoqëri Muhammedit dhe shërbeu si ndihmësi i tij.

Kjo ekspeditë për në Siri solli shumë fitime për Hatixhen dhe ajo u ndikua aq shumë nga aftësitë e Muhammedit sa e vendosi atë në krye të të gjitha tregtive të saja. Ky rast u bë edhe prelud i martesës së tyre.

Edward Gibbon

Në vendlindje dhe jashtë, në luftë e në paqe, Ebu Talibi ishte xhaxhai më i respektuar i Muhammedit dhe udhëzuesi dhe mbrojtësi i tij në rini. Me njëzet e pesë vjet, Muhammedi u punësua pranë Hatixhes, një vejushë e pasur dhe fisnike, e cila së shpejti, e shpërbleu besnikërinë e tij duke ia falur dorën për martesë. Marrëveshja e martesës, në stilin e thjeshtë të antikititetit, flet për dashurinë e dyanshme të Muhammedit dhe Hatixhes, e përshkruan Muhammedin si më të mirin e fisit Kurejsh dhe parashikon një pajë prej dymbëdhjetë florinjsh dhe dymbëdhjetë devesh, të cilat i siguroi Ebu Talibi. ("Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake")

Ebu Talibi e mbajti fjalimin e rastit gjatë martesës së Muhammedit dhe Hatixhes dhe fjalimi i tij nuk lë dyshim për faktin se ai ishte monoteist. Ai e filloi fjalimin në stilin "musliman", duke e lëvduar Zotin për mëshirën e Tij dhe për dhuratat e Tija të pafundme dhe e përfundoi duke u lutur që t`i mëshironte dhe t`i bekonte të posamartuarit.

Martesa e Muhammedit me Hatixhen ishte një martesë e suksesshme, e bekuar me lumturi për të dyja palët. Hatixheja ia dedikoi jetën Islamit. Ajo e harxhoi gjithë pasurinë e saj për ta forcuar Islamin dhe për t`i shërbyer mirëqenies së muslimanëve.

Hatixheja e kishte po atë aftësi sakrifikimi si Muhammedi dhe kishte shumë dëshirë ta shihte triumfin e Islamit mbi paganizmin. Kësaj dëshire të flaktë ajo ia shtoi edhe përkushtimin dhe fuqinë. Ajo e çliroi Muhammedin nga barra e të fituarit për ta ushqyer familjen dhe i mundësoi atij t`ia kushtonte gjithë kohën të menduarit dhe thurrjes së planeve për punën e madhe që e priste. Ky është kontributi më i madh që ia bëri të shoqit. Ajo ishte përkrahja kryesore e Muhammedit në ato vite përgatitjeje për profetësinë.

Martesa e Muhammedit dhe e Hatixhes u bekua edhe me lindjen e vajzës së tyre, Fatimesë, të njohur si "Zehra (ajo që shkëlqen). Ndonse dhuratat e Zotit për ta ishin të shumta, asgjë nuk ishte më e çmueshme se Fatimeja. Ajo ishte "drita e syve" të të atit, që në të ardhmen do të quhej "zonja e parajsës". I ati dhe e ëma i falën dashuri prindërore dhe ajo solli në folenë e tyre shpresë, lumturi dhe bekime të Zotit.

6. Lindja e Ali ibn Ebu Talibit

Aliu u lind në ditën e trembëdhjetë të muajit Rexheb, në vitin e tridhjetë pas vitit të Elefantit, që përkon me vitin 600 të erës sonë. Kushëriri i tij, Muhammedi, i kishte mbushur të tridhjetat tashmë. Prindërit e Aliut ishin Ebu Talibi, djali i Abdul Muttalibit dhe Fatimeja, e bija e Esadit, që të dy nga Hashimitët.

Aliu lindi brenda Qabes në Mekke. Mesudiu, historiani i madh dhe "Herodoti" i arabëve, në faqen 76 të vëllimit të dytë të librit të tij, "Muruxh`udh-Dheheb" ("Lëndina e artë") shkruan se njëra nga cilësitë unike të Aliut ishte fakti se kishte lindur brenda Shtëpisë së Zotit. Edhe disa dijetarë të tjerë e kanë konfirmuar lindjen e tij në Qabe:

1. Muhammed ibn Talha el-Shafii në veprën "Matalib`us- saul", fq.11


2. Hakimi në vepërn "El Mustadrak", vëll.3, fq.483


3. El Umariu në veprën "Sherh ainia", fq.15


4. Halabiu në veprën "Sira", vëll.1, fq.156


5. Sibt ibn el Xhauziu në veprën "Tadhkera Khavasil Ummah", fq.7


6. Ibn Sabbagh Melekiu në veprën "Fusul`ul-muhimme", fq.14


7. Muhammed ibn Jusuf Shafiu në "Kifajet al-Talib", fq.261


8. Shablanxhiu në veprën "Nurul Absar", fq.76


9. Ibn Zehraja në veprën "Ghijatu`l-Ikhtisar", fq.97


10. Edviu në "Nafhatul Kudsia", fq.41

 Nga historianët modernë, Abbas Mahmud el-Akkad nga Egjipti, në veprën e tij "El-Ekberrijet el-Imam Ali" (Kairo, 1970), shkruan se Ali ibn Ebu Talibi lindi brenda Qabes. Një historian tjetër bashkëkohor, Mahmud Said Tantaviu, nga Këshilli Suprem i Çështjeve Islame të Republikës Arabe të Egjiptit, në faqen 186 të librit të tij "Min Fada-il el-Ashrat el-Mubashirin bil Xhenne", të botuar në vitin 1976, nga Matab el-Ahram et-Tixharijja, në Kairo, shkruan:

"Zoti e mëshiroftë Ali ibn Ebu Talibin. Ai lindi brenda Qabes. Ai ishte dëshmitar i rritjes së Islamit, dëshmitar i përpjekjeve të Muhammedit dhe i Shpalljes. Ai menjëherë e pranoi Islamin ndonse ishte fëmijë dhe gjatë gjithë jetës luftoi që fjala e Zotit të sundonte mbi dhé..."

Një poet arab i shkroi vargjet e mëposhtme në lidhje me lindjen e Aliut:

Ai është njeriu për të cilin Shtëpia e Zotit u bë shtëpi lindjeje.
Dhe ai është që i hodhi idhujt prej kësaj shtëpie...

 Aliu është personi i parë dhe i fundit, i lindur në Qabe.

Tek arabët ekzistonte tradita që fëmija i sapolindur të vendosej tek këmbët e idhullit ose idhujve të fisit, duke ia dedikuar kështu fëmijën perëndisë pagane. Të gjithë fëmijët arabë i ishin "dedikuar" një perëndie pagane përveç Ali ibn Ebu Talibit. Kur fëmijët e tjerë arabë lindën, ndonjë politeist erdhi dhe i morri në krahë. Kurse kur lindi Aliu, ishte Muhammedi, i Dërguari i Zotit i cili erdhi deri në Qabe, e morri në krahë dhe ia dedikoi këtë foshnje Zotit të vetëm. Profeti i ardhshëm mbase e dinte se foshnja që mbante në krahë, do të ishte një ditë makthi i të gjithë politeistëve dhe i idhujve të tyre. Kur Aliu u rrit, ai me shpatën e tij e dëboi idhujtarinë nga Arabia.

Lindja në Qabe është vetëm një nga bekimet që Zoti ia fali Aliut. Një cilësi tjetër e tij është fakti se ai kurrë nuk i adhuroi idhujt paganë të arabëve. Kjo përsëri e bën atë unik sepse të gjithë arabët kishin adhuruar ndonjë idhull pagan përpara se të konvertoheshin në Islam. Për këtë arsye Aliu shpesh cilësohet si "ai, të cilit Zoti ia ndriçoi fytyrën." Fytyra e tij ishte pa dyshim e nderuar sepse ishte e vetmja fytyrë që nuk ishte përkulur përpara një idhulli të rremë.

Aliu ishte fëmija më i ri në familje. Nga tre vëllezërit e tij, Talibi dhe Akili ishin shumë vite më të vjetër se ai kurse Xhaferi, dhjetë vjet më i madh.

Lindja e Aliut e mbushi me lumturi zemrën e të Dërguarit. Ky fëmijë kishte një vend të veçantë për të. Në fund të fundit, Muhammedi kishte shumë kushërinj të tjerë, madje vetë Aliu kishte edhe tre vëllezër por Muhammedit nuk i interesonte asnjëri prej tyre. Aliu dhe vetëm Aliu e gëzonte interesimin dhe dashurinë e tij.

Kur Aliu ishte pesë vjeç, Muhammedi e adoptoi atë dhe që nga ai çast ata nuk u ndanë më nga njëri-tjetri.

Sipas një rrëfimi, asokohe kishte një thatësirë në rrethinat e Mekkes dhe Ebu Talibi, i cili kalonte ca vështirësi ekonomike, po përpiqej me vështirësi ta ushqente familjen. Muhammedi ndjeu se duhej t`ia lehtësonte barrën xhaxhait të tij dhe prandaj e adoptoi Aliun.

Është e vërtetë se Profeti e adoptoi Aliun, por arsyeja nuk është ajo që u tha më sipër. Në rradhë të parë, Ebu Talibi nuk ishte një njeri aq i varfër sa të mos mund ta ushqente një fëmijë pesëvjeçar. Ai ishte një person me autoritetit dhe pasuri, karavanët e të cilit udhëtonin nga Hixhazi drejt Sirisë dhe Jemenit. Kur të mendohet më thellë, ushqimi i një djali pesëvjeçar vështirë se do të bënte dallim për një njeri, i cili i ushqente edhe të huajt kur ishin të urritur.

Muhammedi dhe Hatixheja e adoptuan Aliun pas vdekjes së djalit të tyre. Me këtë, Aliu e mbushi një zbrazëtirë, që ishte krijuar në jetën e tyre. Por Muhammedi, Profeti i ardhshëm i Zotit, kishte edhe një arsye për ta adoptuar Aliun. Ai e zgjodhi atë për ta rritur dhe për ta edukuar ashtu si duhej, që të ishte i gatshëm për përgjegjësinë e madhe, që do të duhej ta bartte mbi supe në të ardhmen. Dr. Taha Husseini nga Egjipti, thotë se i Dërguari i Zotit u bë udhërrëfyesi i Aliut, edukuesi dhe mësuesi i tij, cilësi që askush tjetër nuk e ndan me të.

Në lidhje me Islamin thuhet shpesh se është e vetmja nga fetë botërore, e cila u rrit në dëshmi të plotë të historisë dhe pikërisht për këtë arsye, nuk ka asnjë pjesë të historisë së saj, që është e errët dhe e panjohur.

Bernard Lewis:

Në një ese në lidhje me Muhammedin dhe origjinën e Islamit, Ernest Renan-i thotë se, për dallim prej feve të tjera që e kishin misterioze zanafillën, Islami lindi në dëshmi të plotë të historisë. "Rrënjet e tija janë në sipërfaqe dhe jeta e themeluesit të tij është po aq e njohur për ne, siç janë edhe jetët e Reformatorëve të shekullit të gjashtëmbëdhjetë.. ("Arabët në histori" botim i vitit 1960)

G.E. Von Grunebaum

Islami përfaqëson një rast të rrallë të zhvillimit të një feje botërore në dëshmi të plotë të historisë... ("Islami", botimi i vitit 1960)

Në po të njejtën mënyrë, mund të thuhet se nga të gjithë shokët dhe ndjekësit e Muhammedit, Aliu është i vetmi që u rrit në dëshmi të historisë. Nuk ka asnjë pjesë të jetës së tij, që është e fshehur nga drita e historisë, qoftë kjo koha kur ishte foshnje, fëmijë, riosh, i rritur ose një burrë i moshuar. Në anën tjetër, ndjekësit e tjerë të hershëm të Muhammedit, dolën në skenën e historisë vetëm pas konvertimit të tyre në Islam dhe për jetën e tyre para Islamit dihen shumë pak gjëra ose asgjë fare. Aliu ishte i destinuar për të qenë dora e djathtë e Islamit dhe mburoja e Muhammedit. Fati i tij ishte i lidhur ngushtë me fatin e Islamit dhe me jetën e profetit të kësaj feje. Ai ishte i pranishëm në çdo ngjarje në historinë e kësaj lëvizjeje të re dhe gjithmonë luajti një rol qendror. Ishte ky një rol, që nuk mund ta kishte luajtur askush tjetër përveç atij. Ai ishte imazhi i Muhammedit. Libri i Zotit, në vargun 61 të kapitullit të tretë, e quajti atë "shpirti" ose alter ego-ja (latinisht: "uni i dytë") e Muhammedit, me çfarë e shënoi emrin e tij të lavdishëm në horizontet e historisë.

Në vitet që do të vinin, kombinimi kreativ i Muhammedit dhe Aliut, i mjeshtërit dhe nxënësit të tij, do ta zbrisnin "Mbretërinë e Qiejve" në hartën e tokës.

7. Në vigjilje të shpalljes së profetësisë

Ndonse Arabia ishte foleja e pabarazive dhe kështjella e idhujtarisë, vetë Muhammedi asnjëherë nuk u njollos nga këto të liga dhe mëkate dhe asnjëherë nuk adhuroi ndonjë idhull. Edhe përpara se ta shpallte hapur se ishte dërguar për ta themeluar "Mbretërinë e Qiejve" në tokë, karakteri dhe sjellja e tij ishin gjithmonë një pasqyrim i Kur`anit të lavdishëm. As kritikuesit e tij më të zellshëm nuk kanë mundur të gjejnë ndonjë papërshtatshmëri mes sjelljes së tij dhe Kur`anit, qoftë kjo para ose pas shpalljes së profetësisë. Pas shpalljes si i Dërguar i Zotit, ai i ndaloi traditat dhe praktikat pagane por nuk ka asnjë dëshmi që të tregojë se përpara kësaj ndalese, ai i kishte ndjekur këto tradita dhe se kishte bërë diçka në kundërshtim me Kur`anin.

Fitohet përshtypja se Kur`ani, Libri i Zotit, ishte i mbjellur në zemrën e Muhammedit që nga fillimi dhe mund të shihet se ai e "ligjëronte" Islamin edhe përpara Shpalljes, ndonse jo me fjalë por me vepra. Veprat e tija ishin po aq të rrjedhshme sa edhe gojëtaria e tij dhe i shpallnin hapur botës se çfarë njeriu ishte Muhammedi. Në fund të fundit, ishin vetë paganët që atë e quanin "i besueshmi" dhe "i sinqerti" ndonse po këta njerëz, vite më vonë do ta persekutonin në mënyrë të pamëshirshme, do ta dëbonin dhe do të caktonin një çmim për kokën e tij. Ndonse ishin një popull i pakujdesshëm dhe i pamoralshëm, arabët e çmonin sinqeritetin, qoftë kjo edhe tek armiku. Por prapëseprapë, respekti që kishin për Muhammedin nuk i pengoi që të përpiqeshin për ta shkatërruar, në çastin që ai e kritikoi hapur idhujtarinë e tyre dhe politeizmin. Ata u bënë të etur për gjakun e tij që në çastin që i ftoi drejt Islami dhe asnjëherë nuk u përpoqën ta kujtonin besueshmërinë e tij të mëhershme.

Mekkasit e respektonin jo vetëm sinqeritetin e Muhammedit por edhe aftësinë e tij për të gjykuar. Njëherë, Kurejshi po e rindërtonte Qaben dhe tek njëri nga muret duhej të vendosej "Guri i Zi". Dikush duhet ta sillte Gurin e Zi, ta ngrinte nga toka dhe ta vendoste në vendin e tij në mur. Por kush do ta bënte këtë?

Secili fis e kërkonte për vete këtë nder dhe nuk ishte i gatshëm t`ia linte askujt tjetër. Ky mospajtim solli ca diskutime të zjarrta, ku të gjithë bëheshin gati për të vendosur me shpatë se kujt do t`i takonte kjo vepër e lavdishme.

Atë çast, një plak i ndërpreu dhe u sugjeroi që në vend të luftës kundër njëri-tjetrit, prijësit e fiseve të prisnin deri në mëngjesin e ardhshëm dhe të vepronin sipas gjykimit të njeriut të parë që do të kalonte të nesërmen që andej. Ishte një ide e mençur dhe të gjithë e pranuan. Mëngjesin e ardhshëm, kur porta e Qabes u hap, e panë Muhammedin tek hynte brenda. Të gjithë ishin të lumtur që ishte ai dhe u pajtuan që t`ia linin atij vendimin dhe të gjithë ta pranonin atë që ai do t`ua thoshte.

Muhammedi kërkoi që të sillnin një pëlhurë dhe ta shtronin në tokë. Pastaj e morri Gurin e Zi, e vendosi mbi të dhe i kërkoi prijësit të secilit fis ta kapte një pjesë të pëlhurës. Kështu ata e mbajtën së bashku Gurin e Zi deri në Qabe dhe më në fund vetë Muhammedi e mori gurin dhe e vendosi në vend.

Ky vendim i Muhammedi i la të gjithë të kënaqur. Me urtësinë e tij ai parandaloi një gjakderdhje të panevojshme. Kjo ngjarje flet se në raste të vështira, arabët e kërkonin mendimin e tij.

8. Lindja e Islamit dhe shpallja e profetësisë nga ana e Muhammedit

Kur Muhammedi ishte 40 vjeç, ai nëpërmjet ëngjëllit Xhibril (Xhebrail ose Gabriel) u urdhërua nga Zoti që t`ua shpallte Njëshmërinë e Tij politeistëve dhe të gjithë botës dhe t`i sillte sihariqe paqeje një njerëzimi të shkatërruar. Pas këtij urdhri, Muhammedi e nisi lëvizjen e tij të quajtur "Islam", e cila do ta ndryshonte përgjithmonë historinë e njerëzimit.

Para se të vinte kjo thirrje e Zotit, Muhammedi kishte krijuar një shprehi të të kaluarit një pjesë të gjatë të kohës së tij me përsiatje dhe meditim. Për të qenë larg nga pengesat e jashtme, ai shpesh shkonte në një shpellë malore të quajtur Hira, rreth 5 km larg Mekkes dhe i kalonte atje ditët e gjata të verës. Ishte pikërisht në shpellën Hira kur një ditë iu shfaq ëngjëlli Xhibril dhe ia solli lajmin se Zoti e kishte zgjedhur atë për të qenë i Dërguari i Tij i fundit për botën dhe për ta nxjerrë njerëzimin nga mëkatet dhe gabimet drej dritës së Udhëzimit, të Vërtetës dhe Diturisë. Xhibrili pastaj i urdhëroi Muhammedit t`i "lexonte" (ose recitonte) vargjet në vijim:

Lexo me emrin e Zotit tënd që krijoi! Q`e krijoi njeriun nga një gjak i mpiksur...Lexo, se Zoti yt është më bujari. Ai ia mësoi njeriut pendën (lapsin). Ia mësoi atë që s`e dinte...  

Këto janë pesë vargjet e para të shpalljes, që iu zbritën Muhammedit në natën që njihet si "Nata e Fuqisë" (Lejletu`l-kadr) ose "Nata e bekuar" në muajin e Ramazanit (muaji i nëntë i kalendarit islamik), në vitin 40 pas vitit të Elefantit. Këto janë pesë vargjet e para të kapitullit 96 të Kur`anit Fisnik. Emri i kapitullit është "Ikra" (Lexo!) ose "Alak" (Gjaku i mpiksur).

Sipas traditës, "nata e fuqisë" ose "nata e bekuar" është në dhjetë ditët e fundit të muajit të Ramazanit, me mundësinë më të madhe që të jetë në datat 21, 23, 25 dhe 27 të atij muaji.

Në lidhje me përshkrimin e pranimit të shpalljes së parë nga Muhammedi, sunnitët dhe shiitët kanë këndvështrime të kundërta. Sipas traditës sunnite, shfaqja e Xhibrilit e befasoi Muhammedin dhe kur ky i urdhëroi të lexonte, Muhammedi tha: "Unë s`di të lexoj..". Kjo u përsërit tri herë  me rradhë dhe secilën herë që Muhammedi i thoshte ëngjëllit se nuk dinte të lexonte, ai ia shtrëngoi gjoksin. Më në fund, Muhammedi arriti t`i përsëriste pesë vargjet, ëngjëlli e la të lirë dhe u zhduk.

Kur Xhibrili u largua, Muhammedi, i cili tashmë ishte "emëruar" i Dërguar i Zotit, zbriti nga shpella e Hira-s dhe u kthye në shtëpi në një gjendje të tmerruar. Ai po dridhej i tëri dhe sapo hyri në shtëpi, i kërkoi të shoqes Hatixhes, ta mbulonte me një batanije. Kur i kishte kaluar pak shqetësimi, ai i rrëfeu të shoqes për këtë takim të çuditshëm me Xhibrilin në shpellën Hira.

Rrëfimi tradicional sunnit i ngjarjes, jepet në një artikull të Dr.Shejh Ahmed Zeki Hammadit, të titulluar "Kini shpresë!", në revistën mujore "Horizonte islame" të Shoqërisë Islame të Amerikës Veriore, në Plainfield, Indiana. Ky shkrim i botuar në vitin 1987, thotë:

"Në periudhat e hershme të shpalljes, Profeti (pqmt) kishte frikë se vizionet që i përjetonte mund të ishin një magji e bërë ndaj tij, e cila ia rrezikonte mendjen, ia prishte qetësinë dhe e shqetësonte shpirtërisht. Ai kishte frikë se ndonj xhinn mund ta kishte prekur. Këtë ia shprehu Hatixhes. Frika e tij shkoi deri aty (dhe mos u habitni me pjesën vijuese që është një hadith i marrë nga Sahihu i Buhariut!!!) sa mendonte se do të ishte më mirë t`ia merte jetën vetes sesa të ishte viktimë e magjisë së zezë...

Por sipas burimeve shiite, Muhammedi, jo vetëm që nuk ishte i habitur dhe i trembur nga pamja e Xhibrilit, por e priti atë sikur të ishte duke pritur prej kohësh. Xhibrili ia solli Muhammedit lajmin se Zoti e kishte zgjedhur për të qenë Profeti i tij i fundit për njerëzimin dhe e uroi për këtë nder, që ishte nderi më i madh që mund t`i bëhej një të vdekshmi.

Muhammedi nuk dyshoi aspak në pranimin e profetësisë dhe as që i erdhi vështirë t`i përsëriste vargjet e para të Shpalljes. Ai i lexoi ose i përsëriti ato pa ndonjë mundim dhe në mënyrë krejt spontane. Në të vërtetë, Xhibrili nuk ishte një i huaj për të njësoj siç nuk ishte i huaj edhe fakti se arsyeja e ekzistencës së tij ishte përmbushja e misionët që Zoti ia kishte ngarkuar mbi supe. Ai ishte i vetëdijshëm për qëllimin e tij edhe para shfaqjes së Xhibrilit. Ky i fundit vetëm sa ia dha sinjalin se duhej të fillonte.

Shiitët gjithashtu besojë se Xhibrili nuk kishte nevojë fare t`ia shtrëngonte gjoksin Muhammedit, që ky i fundit të mund të lexonte. Kjo do të ishte një mënyrë krejtësisht e çuditshme dhe e pakuptimtë. Ata gjithashtu besojnë se Muhammedi as edhe në çastet më të vështira të jetës së tij, nuk mendoi të bënte vetëvrasje dhe as që e pati ndjesinë se ishte i prekur nga magjia ose nga e liga.

Muhammedi u ndje i shqetësuar për shkak të vështirësisë së punës që e priste. Ai e kishte të qartë se në këtë rrugë, do t`i duhej të përballej me kundërshtimet masive dhe kokëforta të paganëve të të gjithë botës. Shqetësimi i tij ishte i dukshëm dhe ai u largua nga shpella i zhytur në mendime. Pastaj ai i kërkoi Hatixhes ta mbulonte me një batanije dhe filloi t`ia rrëfente ngjarjet në shpellën Hira.

Kur Hatixheja e dëgjoi këtë rrëfim, e qetësoi me fjalët: "O biri i xhaxhait tim! Ji i lumtur! Zoti të ka zgjedhur ty si të Dërguarin e Tij. Ti je gjithmonë i sjellshëm me fqinjët, i dobishëm për të afërmit, bujar me jetimët, me vejushat dhe me të varfërit dhe miqësor me të huajt. Zoti nuk ka për të të lënë në baltë..."

Muhammedi, i cili ishte i shqetësuar nga përgjegjësia e madhe, të cilën Zoti ia kishte ngarkuar mbi supe, u qetësua me fjalët e të shoqes. Ajo e qetësoi atë dhe e bindi se me ndihmën e Zotit, ai do t`i përmbushte këto përgjegjësi dhe do t`i tejkalonte vështirësitë.

Pas një kohe të shkurtër, Xhibrili iu shfaq përsëri në shpellën Hira dhe ia shpalli vargjet në vijim:

O i mbështjellur! Ngrihu dhe paralajmëro! Dhe madhëroje Zotin tënd! (Mudathir (I mbështjelluri) 74: 1-3)

Urdhëri hyjnor për "t`u ngritur dhe paralajmëruar" ishte shenjë për Muhammedin (i cili atë çast ishte i mbështjellë me një batanije) se duhej të fillonte me punën e tij. Xhibrili ia tregoi atij detyrat e tija, ndër të cilat më e rëndësishmja ishte shkatërrimi i idhujve dhe ngritja e flamurit të "Njëshmërisë" (Teuhid) së Krijuesit, në të gjithë botën. Ai duhej ta ftonte njerëzimin drejt fesë së vërtetë, Islamit, që nuk ishte tjetër veçse dorëzimi në duart e Zotit dhe të dëshmuarit se Muhammedi është i Dërguari i Tij.

Atë mbrëmje, Muhammedi u kthye në shtëpi, i vendosur dhe i vetëdijshëm për detyrën që kishte dhe për faktin se duhej të fillonte me përhapjen e Islamit nga shtëpia e tij. Muhammedi i rrëfeu Hatixhes për shfaqjen e dytë të Xhibrilit dhe për detyrimin që ai ia kishte përcjellur në lidhje me ftuarjen e njerëzve në Islam. Për Hatixhen, jeta e deriatëhershme e të shoqit dhe morali i tij i pastër ishin një shenjë e pakundërshtueshme e faktit se ai ishte një i dërguar hyjnor. Andaj ajo pa mëdyshje e pranoi Islamin. Në të vërtetë, mes saj dhe Islamit ekzistonte një "afinitet ideologjik" që më herët. Andaj, kur Muhammedi ia përshkroi Islamin, ajo e "njohu" menjëherë dhe e pranoi pa asnjë mëdyshje. Ajo besonte se Krijuesi ishte Një dhe se Muhammedi ishte i Dërguari i tij, andaj tha:

"Dëshmoj se s`ka zot tjetër veç Zotit (Allahut) dhe dëshmoj se Muhammedi është rob i Zotit dhe i Dërguari i Tij"

Me këtë, Muhammedi e kishte fituar tashmë ndjekësen e tij të parë, Hatixhen. Ajo ishte e para që e dëshmoi Njëshmërinë e Krijuesit dhe e para që e dëshmoi profetësinë e Muhammedit. Ajo ishte e para muslimane.

Muhammedi ia "prezantoi" Islamin, Hatixhes. Ai ia shpjegoi kuptimin e Islamit dhe e udhëzoi drejt kësaj rruge. Nderi i të qenit personi i parë në botë që e dëshmoi Njëshmërinë e Zotit dhe profetësinë e Muhammedit, i takon përjetësisht Hatixhes.

F.E. Peters

Ajo (Hatixheja) ishte personi i parë, që e pranoi vërtetësinë e shpalljes së Muhammedit dhe e para nga besimtarët pas vetë Profetit. Ajo e përkrahu Muhammedin gjatë viteve të para, të vështira të ligjërimeve të tija publike dhe gjatë njëzet e pesë vjetëve të martesës së tyre, ai nuk morri grua tjetër. Marrëdhënia e tyre, sipas çdo logjike standarde, ishte një lidhje dashurie po aq sa ishte një bashkëjetesë mes dy partnerësh... ("Commonwealth-i i Allahut", botuar në Nju Jork)

Siç u shpreh edhe më sipër, në këtë kohë Ali ibn Ebu Talibi jetonte me "prindërit" e tij të dytë, Muhammedin dhe Hatixhen. Dy djemtë e tyrë, Kasimi dhe Abdullahu kishin vdekur që në fëmijëri. Pas vdekjes së tyre ata e adoptuan Aliun, i cili pesë vjeç kur iu bashkangjit familjes dhe i kishte mbushur tashmë të dhjetat kur Muhammedit i erdhi shpallja. Muhammedi dhe Hatixheja e rritën dhe e edukuan atë. Në vitet që do të vijonin, do të shihej se Aliu ishte një "produkt" i mrekullueshëm i kujdesit dhe edukatës, që ia dhanë Muhammedi dhe Hatixheja.

Sir William Muir

Fill pas rindërtimit të Qabes, Muhammedi u ngushëllua për humbjen e të birit Kasimit, duke e adoptuar Aliun, djalin e mikut dhe mbrojtësit të tij Ebu Talibit. Aliu, i cili asokohe nuk ishte më shumë se pesë ose gjashtë vjeç, mbeti përgjithmonë me Muhammedin dhe mes tyre ekzistoi përherë një dashuri si mes prindit dhe fëmijës... ("Jeta e Muhammedit" botuar në Londër, 1877)

Ngase Aliu ishte pjesëtar i familjes së Profetit, në mënyrë të pashmangshme ishte i pari nga meshkujt, që do ta pranonte mesazhin e Islamit. Ai dëshmoi se Zoti është Një dhe se Muhammedi është i Dërguari i Tij dhe me plot dëshirë qëndronte prapa Muhammedit gjatë adhurimit të Zotit. Që atëherë, Muhammedi nuk u pa në lutje përveç me Aliun pranë tij. Ky djalosh do t`i mbante mend edhe vargjet e Kur`anit si dhe rrethanat në të cilat ata do të shpalleshin. Andaj mund të thuhet se ai u rrit bashkë me Kur`anin. Në të vërtetë, Aliu dhe Kur`ani u "rritën" së bashku si "binjakë" në shtëpinë e Muhammed Mustafa-së ("Mustafa" - i zgjedhuri) dhe Hatixhe`tul Kubra-së ("e madhja Hatixhe").

Profeti i Zotit, e gjeti muslimanen e parë në personin e Hatixhe dhe muslimanin e parë në atë Ali ibn Ebu Talibit.

Muhammed ibn Is`hak

Aliu ishte mashkulli i parë që i besoi të Dërguarit të Zotit, që fali namaz me të dhe që i besoi mesazhit hyjnor, kur ishte akoma një djalë dhjetëvjeçar. Zoti e zgjodhi atë që të rritej nën kujdesin e Profetit edhe përpara se të lindte Islami. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Muhammed Husejn Hajkal

Aliu ishte asokohe i riu i parë që hyri në Islam. Ai u ndoq nga Zejd ibn Harithe-ja, shërbetori i Muhammedit. Për një kohë, Islami mbeti i kufizuar brenda katër mureve të shtëpisë së tij. Përveç vetë Muhammedit, të konvertuar në fenë e re ishin edhe e shoqja, kushëriri i tij dhe shërbetori i tij...  ("Jeta e Muhammedit", botuar në Kairo, 1935)

Marmaduke Pickthall

E para nga ndjekësit e Muhammedit ishte e shoqja, Hatixheja. I dyti ishte kyshëriri i tij i parë, Aliu, të cilin e kishtë birësuar dhe i treti, shërbetori i tij, Zejdi, një skllav i liruar.. ("Fjala hyrëse e përkthimit të Kur`anit", botuar në Lahore, Pakistan, 1975)

Siç mund të shihet më sipër, "dëshmitari" i tretë i Islamit ishte Zejd ibn Harithe, ish-skllavi i Muhammedit dhe asokohe pjesëtar i familjes së tij.

Tor Andre

Zejdi ishte ndër të parët që e pranuan Islamin. Më saktë, ai ishte i treti pas Hatixhes dhe Aliut. ("Muhammedi, njeriu dhe besimi i tij", botuar në vitin 1960)

Ali ibn Ebu Talibi ishte mashkulli i parë që e pranoi Islamin dhe ky është një fakt i padiskutueshëm. Allame Muhammed Ikballi, poeti filozof i Indo-Pakistanit, e quan atë jo vetëm "muslimani i parë", por edhe "më i miri i muslimanëve".

Ibn Is`hak

Jahja ibn Eshath ibn Kindiu përcjell nga i ati dhe ai nga gjyshi i tij, Afifi, i cili thotë: "Abbas ibn Abdul Muttalibi ishte një miku im, i cili shkonte shpesh në Jemen për të blerë erëza, që i shiste pastaj. Kur isha me të në Mina, erdhi një njeri, i cili morri abdest, u ngrit dhe u fal. Pastaj erdhi një grua e cila e bëri të njejtën. Më në fund erdhi edhe një djalosh, që i afroheshte burrërisë, u pastrua dhe filloi të falej pranë të parit. Kur e pyete Abbasin se ç`ishte ajo që po shihja, ai tha se ishte nipi i tij Muhammedi, djali i Abdullahut, i cili thoshte se është i Dërguari i Zotit, tjetri ishtë Ali ibn Ebu Talibi, djali vëllait të tij të madh dhe e treta ishte gruaja e Muhammedit, Hatixheja, e bija e Khuvejlidit, e cila e ndiqte në këtë fe të tijën. Pasi u bë musliman dhe besimi zuri vend në zemrën e tij, Afifi tha: "Ah sikur të bëhesha i katërti!" (Jeta e të Dërguarit të Zotit)

I katërti që e pranoi Islamin ishte Ebu Bekri, një tregtar mekkas. Në fillim, Muhammedi e shpallte fshehurazi Islamin nga frika e armiqësisë së idhujtarëve. Ai i ftonte vetëm ata njerëz të cilët i njihte personalisht. Thuhet se me përpjekjet e Ebu Bekrit, muslimanit të katërt, edhe disa mekkas të tjerë u bënë muslimanë. Ndër ta ishte Osman bin Affani, kalif i ardhshëm i muslimanëve, Talha ibn Ubejdullah, Zubejr ibn Avvami, Abdurrahman bin Auf-i, Sad bin Ebu Vakkasi dhe Ubejdullah ibn Xherrahu. Për një kohë të gjatë, muslimanët ishin të paktë në numër dhe nuk guxonin t`i bënin hapur adhurimet e tyre. Njëri ndër konvertitët e parë në Islam ishte Arkam ibn Ebi el Arkam, një burrë nga fisi Makhzum. Ai ishte i pasur dhe jetonte në një shtëpi të madhe në luginën Safa, në të cilën muslimanët mblidheshin për të bërë adhurim. Kështu kaluan tre vjet. Pastaj në vitin e katërt Muhammedit iu urdhërua ta ftonte fisin e tij në Islam.

Dhe paralajmëroji të afërmit e tu! Shuara (Poetët) 24:214

Të afërmit e Muhammedit ishin fisi i Hashimitëve dhe në veçanti pasardhësit e Abdul Muttalibit. Ai i urdhëroi i Aliut që t`i ftonte të gjithë burrat e rëndësishëm të fisit për një darkë. Ishin dyzet burra.

Kur të gjithë ishin mbledhur në një sallon të shtëpisë së Ebu Talibit dhe kishin mbaruar së ngrëni, Muhammedi u ngrit dhe filloi të flasë. Njëri nga të ftuarit ishte Ebu Lehebi, xhaxha i Profetit. Ai i kishte dëgjuar fjalët që qarkullonin për aktivitetet e fshehta të nipit të tij në Mekke dhe me shumë gjasa e dinte arsyen e ftesës së Muhammedit. Profeti sapo kishte nisur të fliste kur ai u ngrit, ia ndërpreu fjalën dhe filloi të fliste vetë, duke thënë:

Vëllezër dhe kushërinj! Mos e dëgjoni këtë tradhtar dhe mos u largoni nga feja e të parëve tuaj nëse u fton në një fe të re. Nëse e pranoni ftesën e tij, mos harroni se do ta merni përballë mllefin e të gjithë arabëve kundër vetes. Ne nuk kemi fuqi t`i luftoni të gjithë sepse në fund të fundit jemi të paktë në numër. Andaj është më e mira për ju që të jeni të vendosur në fenë tuaj tradicionale...

Me fjalët e tija, Ebu Lehebi ia doli mbanë të krijonte konfuzion dhe çregullim në mesin e njerëzve dhe pas pak të gjithë u ngritën në këmbë dhe u krijua një tollovi. Filluan të largoheshin njëri pas tjetrit dhe shumë shpejt, salloni u zbraz i tëri.

Përpjekja e parë e Muhammedit për ta konvertuar fisin e tij kishte dështuar. Por pa e humbur kurajon nga ky dështim fillestar, ai i urdhëroi Aliut t`i ftonte edhe njëherë të njejtët mysafirë. Pas disa ditësh, miqtë erdhën prapë dhe pasi e kishin ngrënë darkën e tyre, Muhammed u ngrit dhe foli:

I falënderohem Zotit për mëshirën e Tij. E lëvdoj Zotin dhe i kërkoi udhëzim. E besoj Atë dhe tek Ai mbështetem. Dëshmoj se nuk ka tjetër zot veç Zotit. Ai nuk ka të barabartë dhe unë jam i Dërguari i Tij. Zoti më ka urdhëruar t`ju ftoj në fenë e Tij duke më thënë: "Dhe paralajmëroji të afërmit e tu!". Andaj po ju paralajmëroj dhe ju ftoj që të dëshmoni se nuk ka zot tjetër veç Zotit dhe se unë jam i Dërguari i Tij. O bijtë e Abdul Muttalibit, askush nuk u ka ardhur më parë me diçka më të mirë se kjo që ju kam sjellur unë. Duke e pranuar atë, ju do ta siguroni mirëqenien tuaj në këtë botë dhe në tjetrën. Kush nga ju do më përkrahë në këtë detyrë të madhe? Kush do ta ndajë me mua barrën e kësaj pune? Kush do t`i përgjigjet thirrjes sime? Kush do të jetë përfaqësuesi, mëkëmbësi dhe ndihmësi im?

Në sallon ishin dyzet burra. Muhammedi heshti një grimë për të lejuar që fjalët e tija të depërtonin në mendjen e tyre por asnjëri nuk u përgjigj. Më në fund, kur heshtja po bëhej gjithë më e padurueshme dhe shtypëse, Aliu i ri u ngrit dhe tha se ai do ta përkrahte të Dërguarin e Zotit, do ta ndante barrën e tij dhe do të bëhej përfaqësues, mëkëmbës dhe ndihmës i tij në këtë rrugë. Muhammedi i bëri shenjë që të ulej dhe i tha: Prit! Mbase ndonjë më i vjetër se ti do t`i përgjigjet thirrjes sime...

Pastaj e përsëriti edhe njëherë ftesën e njejtë por askush nuk i ktheu përgjigje dhe përballë vetes gjeti vetëm një heshtje mbytëse. Edhe kësaj rradhe, Aliu u përgjigj por i Dërguari i kërkoi të kishte durim, me shpresën se ndonjë më i vjetër do të përgjigjej. I pyeti edhe njëherë tjetër dhe përsëri ndodhi e njejta gjë. Asnjëri nga të ftuarit nuk shfaqi interes për këtë ftesë të tijën. Më në fund, e pa vetëm figurën e Aliut që u ngrit në këmbë në mesin e tyre dhe ia ofroi shërbimin e tij.

Kësaj rradhe Muhammedi e pranoi fjalën e Aliut. E mori pranë vetes, e përqafoi dhe duke u drejtuar nga të tjerët, tha: "Ky është ndihmësi (veziri), pasardhësi dhe mëkëmbësi im. Dëgjojeni atë dhe bindjuni!"

Edward Gibbon

Tre vjet kaluan qetësisht me konvertimin e katërmbëdhjetë personave, që ishin frytet e para të misionit të tij. Por në vitin e katërt të profetësisë, me qëllim të të ftuarit të fisit të tij në Islam, Muhammedi organizoi një darkë për dyzet miq nga fisi i Hashimitëve. "Miq dhe të afërm", ia nisi fjalës Muhammedi, "Po ua ofroj dhuratën më të çmueshme, atë që mund t`ua ofroj vetëm unë: thesaret e kësaj botë dhe të asaj që vjen. Zoti më ka urdhëruar që t`u ftoj ta adhuroni Atë. Cili prej juve do ta ndajë me mua këtë barrë? Cili nga ju do të bëhet shoqëruesi dhe ndihmësi im?"

Nuk erdhi ndonjë përgjigje derisa heshtja e habisë dhe e dyshimit u thye nga guximi i Aliut, një i ri katërmbëdhjetë vjeçar. "O Profet!", ia nisi ai. "Unë jam ai që kërkon. Kujtdo që të ngrihet kundër teje, do t`ia copëtoj dhëmbët, do t`ia verboj sytë, do t`ia thyej këmbët dhe do t`ia pres belin. O Profet, unë do të jem ndihmësi yt kundër tyre.."

Muhammedi e pranoi fjalën e tij dhe Ebu Talibi, u këshillua që ta nderonte dinjitetin e të birit. ("Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake")

Washington Irving

"O bij të Abdul Muttalibit", thirri Muhammedi me entuziazëm. "Në mesin e njerëzve, vetëm juve u zgjodhi Zoti për dhuratën më të çmueshme. Në emër të Tij, unë po ua ofroj bekimet e kësaj bote dhe të botës tjetër. Kush nga ju do ta ndajë me mua barrën e kësaj pune? Kush do të jetë vëllai, mëkëmbësi dhe ndihmësi im?" Të gjithë heshtën, disa të habitur dhe disa duke qeshur me tallje dhe mosbesim. Më në fund, Aliu, me një entuziazëm rinor ia ofroi shërbimin e tij, duke thënë në mënyrë modeste se ishte i ri dhe i dobët. Muhammedi e përqafoi të riun, e shtrëngoi fort në gjoks dhe tha: "Ky është vëllai, ndihmësi dhe mëkëmbësi im. Dëgjojeni fjalën e tij dhe bindjuni!" ("Jeta e Muhammedit")

Sir Richard Burton

Pas shumë meditimesh, pas zemërimit ndaj fanatizmit absurd të hebrenjve, ndaj bestytnive të të krishterëve arabë dhe sirianë dhe ndaj idhujtarisë së poshtër të bashkëqytetarëve të tij, entuaziast siç ishte (dhe cili shpirt i madh nuk ka qenë entuziast?), Muhammedi vendosi ta ndryshonte këtë abuzim ku shpallja urrehej dhe ishte viktimë e paragjykimeve. Ai u prezantua si një njeri i frymëzuar (nga Zoti) përpara një grupi burrash nga fisi i tij. Ky hap ishte një dështim përveç faktit se i përfitoi një ndjekës që vlente më shumë se njëmijë shpata: Aliun, të birin e Ebu Talibit. ("Hebrenjtë, romët dhe Islami", botuar në San Francisko, 1898)

Aliu ia ofroi Muhammedit shërbimin e tij dhe i Dërguari i Zotit e pranoi këtë. Për pleqtë e fisit, vepra e Aliut mund të dukej si një vepër e pamenduar e bërë vetëm sa për të rënë në sy, por ai shumë shpejt dëshmoi se ishte i aftë të bëntë më shumë gjëra se ç`mund vetëm të ëndërronin të tjerët. I Dërguari jo vetëm që e pranoi këtë shërbim të Aliut me shumë gëzim por edhe shpalli se që nga ajo ditë, Aliu ishte mëkëmbësi i tij.

Kjo thënie e Muhammedit ishte e drejtpërdrejtë dhe shumë e qartë. Është krejt e pakuptimtë që të thuhet, siç pretendojnë disa, se kjo "mëkëmbësi" e Aliut ishte e kufizuar vetëm në fisin e Hashimitëve. Muhammedi nuk bëri një kufizim të tillë. Aliu ishte mëkëmbësi i tij për të gjithë muslimanët dhe në çdo kohë.

Darka në të cilën i Dërguari i Zotit e shpalli Aliun pasardhës të tij, është e famshme në histori si "Darka e të afërmve (dhu`l-ashira)". Ky emërtim rrjedh nga vetë Kur`ani fisnik (kapitulli 26, vargu 214). Është e çuditshme se Sir William Muir e ka quajtur një trillim këtë ngjarje historike. Por ç`është e pavërtetë ose aq e pamundur në këtë ngjarje? A ka diçka më të logjikshme për të Dërguarin e Zotit se fillimi i shpalljes së Islamit përpara familjes dhe fisit të tij, veçanërisht pas një urdhri kaq të prerë nga Zoti?

"Darka e të afërmve", në të cilën Muhammedi, i Dërguari i Zotit, e emëroi Ali ibn Ebu Talibin si pasardhësin e tij, është një ndodhi historike, vërtetësia e të cilës është konfirmuar, në mes tjerash, nga historianët e mëposhtëm arabë:

1. Tabariu, në veprën "Historia e profetëve dhe mbretërve" (e njohur shkurt si "Historia e Tabariut), vëll.2, fq.217


2. Ibn Athiri në "Historinë" e tij, vëll. 2, fq. 22


3. Ebu`l-Fida në veprën "Historia e shkurtër e njerëzimit" (e njohur si "Historia e Ebu`l-Fida-së) vëll.1, fq.116

Sir William Muir

Kushëriri i tij, Aliu, asokohe trembëdhjetë ose katërmbëdhjetë vjeç, i shfaqte tashmë shenjat e urtisë, e cila do ta dallonte në jetën e tij në vazhdim. Ndonse kishte një guxim të fortë, atij i mungonte energjia pozitive që do ta kishte bërë atë një përhapës efektiv të Islamit. Ai u rrit nga një fëmijë nën kujdesin e  Muhammedit dhe lidhjet e tija të hershme e forcuan vendosmërinë e tij në të ardhmen... ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Nuk mund të pajtohemi me Sir William Muir-in në lidhje me faktin se Aliut "i mungonte energjia pozitive që do ta kishte bërë atë një përhapës efektiv të Islamit". Në të gjithë krizat e Islamit, pikërisht ai u zgjodh për t`i kryer detyrat më të rrezikshme, të cilat i kreu në mënyrë të përsosur.

Edhe si misionar, Aliu ishte i pashoq. Nuk kishte ndër ndjekësit e Profetit ndonjë që ishte më efektiv se ai në përhapjen e Islamit. Ai ua shpalli publikisht paganëve mekkas, 40 vargjet e para të kapitullit të nëntë të Kur`anit, si misionar i Islamit dhe si përfaqësues i të Dërguarit të Zotit. Ishte pikërisht Aliu, ai që i konvertoi në Islam të gjithë fiset e Jemenit. Muhammedi e kishte rritur Aliun si të ishte djali i tij dhe sikur atij t`i mungonte diçka, me siguri Muhammedi do ta dinte. Por ai e shpalli Aliun ndihmës (vezir), pasardhës dhe mëkëmbës të tij, ndonse askush në atë kohë nuk mund ta parashikonte të ardhmen e Islamit. Kjo flet qartë për besimin e palëkundur që Profeti i Islamit e kishte tek ky djalosh katërmbëdhjetë vjeçar. Aliu është simbol i shpresës dhe i aspiratave të Islamit. Në revolucionin e madh, që Muhammedi e shpalli në "darkën e të afërmve", ai e mobilizoi dinamizmin, idealizmin dhe entuziazmin e rinisë, të cilat u mishëruan tek Aliu.

Dy gjëra ndodhën në këtë darkë. Gjëja e parë ishte se Profeti e shpalli Islamin hapur dhe Islami pushoi së qeni një "lëvizje e nëntokës" dhe doli në sipërfaqe. Në darkën me të afërmit e tij, Muhammedi e kaloi pikën pas të cilës nuk kishte më kthim. Kishte ardhur koha që ai ta shpallte mesazhin e Islamit përtej fisit të tij, së pari Kurejshit të Mekkes, pastaj arabëve dhe më në fund, gjithë njerëzimit. Gjëja e dytë ishte fakti se ai e "gjeti" një Ali, i cili ishte mishërimi i guximit, devotshmërisë dhe vendosmërisë, i vlefshëm "sa njëmijë shpata".

Thuhet se disa ditë pas darkës së dytë për të afërmit, Muhammedi u ngjit në kodrën Safa, afër Qabes dhe thirri:

"O bijtë e Fehrit, o bijtë e Loit, o bijtë e Adit dhe i gjithë Kurejshi! Ejanë këtej e më dëgjoni. Kam diçka shumë të rëndësishme për t`ju thënë."

Shumë nga ata që e dëgjuan, erdhën. Pastaj ai vazhdoi: "Do më besonit vallë, sikur t`ju thoja se një ushtri rri fshehur pas kësaj kodre dhe po bëhet gati t`ju sulmojë posa t`ju gjejë të papërgatitur?" Të gjithë thanë se do t`i besonin sepse nuk e kishin parë asnjëherë të gënjente. "Në është ashtu..", vazhdoi Muhammedi, "..atëherë më dëgjoni me kujdes! Zoti i Qiejve dhe i tokës më ka urdhëruar që t`ju paralajmëroj për kohërat e liga që do të vijnë. Por në bëhi të kujdesshëm, do të shpëtoni nga dënimi i përjetshëm.." Kur arriti këtu, Ebu Lehebi, i cili gjendej mes dëgjuesve, ia preu përsëri fjalën dhe tha: "Të marrtë mortja! A për këtë na e more kohën? S`duam të të dëgjojmë. Mos na thirr edhe njëherë!"

Që nga ajo kohë, Ebu Lehebi vazhdimisht u përpoq ta pengonte Profetin kudo që të shkonte ai. Po të lexonte pjesë nga Kur`ani ose të thoshte diçka, ai menjëherë ia ndërpriste fjalën ose ironizonte me të. Këtë urrejtje ndaj Islamit, ai e ndante me të shoqen, Umm Xhemil. Që të dy u mallkuan nga Zoti në Kur`an (shih kapitullin e 111-të të Kur`anit).

9. Muslimanët e hershëm dhe përndjekja e tyre

Ndonse Ebu Lehebi shumë shpesh i shpërndante njerëzit që mblidheshin për ta dëgjuar të Dërguarin, në Mekke ishte përhapur fjala në lidhje me të dhe shumë njerëz po flisnin për Islamin. Më të mençurit në mesin e tyre pyesnin: "Ç`është kjo fe drejt të cilës po na fton Muhammedi?" Kjo fliste për kuriozitetin e tyre në lidhje me Islamin dhe bëri që disa prej tyre të përpiqeshin për të kuptuar më shumë. Në ditët në vijim, Muhammedi bëri përpjekje të shumta për t`u folur në publik mekkasve. Por Ebu Lehebi dhe bashkëpunëtori i tij, Ebu Xhehli, bënë ç`mos për ta penguar nga një gjë e tillë, ndonse nuk arritën ta thenin vendosmërinë e Muhammedit.

Muhammedi e kuptoi se puna e tij nuk do të ishte e lehtë. E dinte se do të përballej me shumë pengesa dhe se do ta kishte përballë kundërshtimin e ashpër të idhujtarëve. Por ai u mbështet tek Zoti për t`i tejkaluar të gjitha këto.

Ajo që u kishte sjellur arabëve ishte një mësim i çuditshëm dhe i pashoq. Askush prej tyre nuk kishte dëgjuar më parë diçka të tillë. Ai u thoshte arabëve që të mos i adhuronin ata idhuj të pajetë, të cilët vetë i krijonin prej guri ose prej druri dhe të cilët nuk kishin kurrfarë fuqie për t`u dhënë diçka ose për t`u marrë. Ai u tha se duhet ta adhuronin Allahun, Zotin e vetëm të universit. Gjithashtu u tha se në sytë e Krijuesit të tyre, të gjithë ata ishin të barabartë dhe se po të bëheshin muslimanë, do të ishin vëllezër të njëri-tjetrit.

Ai dëshironte ta riorganizojë shoqërinë arabe. Doktrina e re, të cilën e solli me këtë qëllim, në vend të gjakut, e bënte besimin shtyllë të shoqërisë. Por arabët ishin të rritur në "kanunet" e traditave pagane dhe besonin fort në strukturën fisnore të shoqërisë. Për ta "gjaku" ishte themeli i organizimit shoqëror. Andaj në këndvështrimin e tyre, nëse besimi e shtypte gjakun në këtë sistem të ri, kjo do të sillte shkatërrimin e gjithë strukturës shoqërore arabe.

Përveç kësaj, Muhammedi i ftoi të pasurit ta ndanin pasurinë e tyre me të varfërit dhe me nevojtarët. Të varfërve, sipas tij, u takonte një pjesë nga prona e pasanikëve. Ky lloj dhënieje, do të krijonte një baraspeshë të pasurisë në shoqëri.

Shumë nga arabët e pasur ishin fajdexhinj, ose thënë më saktë: "përbindësha të fajdes". Ata ishin pasuruar duke u huazuar para të varfërve me nivele shumë të larta interesi. Të varfërit asnjëherë nuk arrinin t`i paguanin borxhet e tyre dhe prandaj bëheshin shërbetorë ekonomikë të të pasurve. Për arabët e pasur, ndarja e pasurisë pikërisht me këta njerëz, të cilët deri tani i kishin shfrytëzuar, ishte krejt e papranueshme. Duke u kërkuar që ta ndanin pasurinë e tyre me të varfërit, Muhammedi i kishte prekur në sedër.

Të gjitha këto ide ishin të huaja për arabët. Në të vërtetë, ato ishin revolucionare. Por duke përhapur ide të tilla revolucionare, Muhammedi e provokonte rendin e vjetër shoqëror. Ndër më të ashprit në reagimin kundër tij ishin fisi i Umajjadëve, nga Kurejshi. Pjesëtarët e këtij fisi ishin flamurtarët e fajdexhinjve dhe "kapitalistëve" të Mekkes dhe njëherërit edhe "priftërinjtë" e panteonit pagan. Tek Muhammedi dhe tek mesazhi i Islamit, ata shihnin një kërcënim për rendin e tyre social, të themeluar në forcë dhe privilegje. Andaj atyre u vinte mirë ta vazhdonin këtë status quo. Në vitet në vijim, ata do të ishin  kryesuesit e një lufte të vendosur kundër Islamit dhe njëherit edhe armiqtë më kokëfortë të kësaj feje.

Por në mesin e Kurejshit kishte edhe të tillë që i pëlqyen këto ide të reja, të sjellura nga Muhammedi, të përmbledhura nën emrin Islam. Shumë prej tyre nuk i rezistuan dot bukurisë së këtyre ideve dhe i pranuan ato.

Ndër muslimanët e hershëm ishin Jasiri, e shoqja Sumejje dhe i biri Ammari. Ata ishin familja e parë, gjithë anëtarët e të cilës e kishin pranuar Islamin duke e përbërë familjen e parë muslimane.

Islami ishte në veçanti tërheqës për klasat e shtypura të Mekkes. Kur pjesëtarët e kësaj klase shoqërore bëheshin muslimanë, e shihnin se në jetën e tyre pagane kishin qenë të nënçmuar dhe të shkelur nga aristokracia mekkase. Por Islami u falte atyre vetëbesim dhe u mundësonte të gjenin një krenari të re brenda vetes. Pjesa më e madhe e muslimanëve të parë ishin "të varfër dhe të dobët". Por kishte edhe disa pasanikë në mesin e tyre, ndër të cilët bien në sy Hudhajfa bin Utba dhe Akram ibn Ebi`l-Arkami. Po këtij grupi i takojnë edhe ata të cilët Ebu Bekri i solli drejt Islamit: Osmani, Talha-ja, Zubejri, Abdurrahman ibn Aufi, Sa`ad ibn Ebi Vakkasi dhe Ebu Ubejde ibn Xherrahu. Të gjithë ishin pjesëtarë të fiseve të ndryshme të Kurejshit.

Në fillim, me sa duket, paganët aristokratë të Mekkes e shihnin më shumë me tallje përpjekjen e Islamit për t`u njohur publikisht, sesa me urrejtje. Por me rritjen e kësaj lëvizjeje të re ata ndjenë se idetë e Muhammedit ishin vërtetë "të rrezikshme" dhe se nuk kishte asgjë për të qeshur. Ata insistonin se stërgjyshërit e tyre i kishin adhuruar idhujt për shekuj me rradhë dhe me këtë e argumentonin faktin se idhujtaria ishte një gjë e drejtë. Andaj nuk mund t`i lejonin Muhammedit që t`ua prishte këtë besim.

Por ç`ishte më e keqja, Muhammedi nuk ndalej vetëm me të kritikuarit e idhujtarisë. Akoma më të rrezikshme dhe të frikshme për Umajjadët, ishin idetë e tija për drejtësi ekonomike dhe shoqërore, gjë që i kërcënonte me shkatërrim kështjellat e privilegjeve të tyre dhe të hierarkisë së krijuar në rendin shoqëror të të kaluarës. Ata ia bënë të qartë se nuk do t`i dorëzonin privilegjet e tyre dhe se do t`i mbronin me çdo kusht.

Megjithatë, ideja e cila ishte më e padurueshme për aristokracinë e "vetëshpallur" të Kurejshit ishte koncepti i Muhammedit se pjesëtarët e klasave të shkelura të shoqërisë, shumë prej tyre skllevër ose ish-skllevër, tani të kthyer në muslimanë, ishin të barabartë me ta. Të barabartë me Kurejshët e lavdishëm dhe të fuqishëm! Thelbi i jetës së tyre ishte krenaria dhe arroganca kurse barazia me skllevërit ose ish-skllevërit e tyre, ishte për ta e pamendueshme. Ata ishin të obsesionuar me mitin e "superioritetit" të tyre kundrejt të tjerëve.

Duke e përhapur doktrinën "heterodokse" të barazisë së skllavit me të zotin, të të pasurit me të varfërin e të arabit me jo-arabin, duke i mohuar pretendimet për superioritet vetëm për hir të prejardhjes dhe duke thënë se në sytë e Zotit, statusi i një besimtari ishte shumë më i lartë se ai i të gjithë jobesimtarëve të botës, Muhammedi kishte kryer një "krim kundër popullit" për Kurejshin. Kurejshët adhuronin shumë idhuj dhe njëri prej tyre ishte edhe raca e tyre.

Përkundër kësaj, Islami krejtësisht e zhvlerëson krenarinë racore. Sipas Kur`anit Fisnik, të gjithë njerëzit janë pasardhës të Ademit, i cili nuk ishte tjetër veçse një grusht pluhur. Iblisi (djalli, satana) u bë i mallkuari i Zotit pikërisht për arsyen se mendonte se prejardhja e tij "e lartë" ishte superiore ndaj prejardhjes së "ulët" të njeriut. "Njeriu", tha ai, "u krijua nga dheu por unë, u krijova nga zjarri.." Kjo ndjenjë superioriteti, duke u mbështetur vetëm në prejardhjen e gjakut të tyre, është kritikuar ashpër nga Islami. Kjo fe e ka zhvleftësuar krejtësisht rëndësinë e racës, kombësisë, ngjyrës dhe privilegjeve dhe ua ka ndaluar muslimanëve t`i ndajnë njerëzit sipas gjakut ose sipas përkatësisë së tyre gjeografike.

Sipas Kur`anit, njeriu më i vlefshëm është muttakiu, gjegjësisht ai i cili e do Zotin dhe i bindet përherë. Në Islam, dëshmia e vetme e karakterit të një njeriu është dashuria e tij ndaj Krijuesit. Të gjitha përcaktimet tjera të jetës individuale të njeriut janë të pakuptimta.

Por siç u tha edhe më sipër, Kurejshi, mbase nga paaftësia e tyre intelektuale, nuk ishte i gatshëm të pranonte ide të tilla. Për ta, këto ide ishin të barabarta me blasfeminë dhe ishin krejtësisht të papranueshme. Dhe kur e kuptuan këtë, ata vendosën se jo vetëm që duhej ta kundërshtonin Muhammedin, Profetin e Islamit, por edhe ta shkatërronin këtë "herezi" të quajtur Islam, përpara se të lëshonte rrënjë e të forcohej. Ata udhëhiqeshin nga krenaria e tyre dhe nga dëshira e tyre për t`i dhënë një goditje të tillë Muhammedit dhe Islamit.

Me këtë vendim, fisi i Kurejshit i shpalli luftë Muhammedit, për t`i mbrojtur idhujt e tyre si dhe sistemin e tyre shoqëror dhe ekonomik. Mekkeja ishte në gjendje lufte...

Kurejshët e filluan kampanjën e tyre kundër Islamit duke i dhunuar dhe duke i përndjekur muslimanët. Në fillim këto sulme ishin kryesisht tallje në publik dhe ofendime. Por me kalimin e kohës, idhujtarët filluan që këtë dhunë ta përcillnin nga fjalët në veprat e tyre. Nga frika e hakmarrjes së fisit të tij, ata nuk e dhunuan fizikisht Muhammedin, por nuk hezituan t`i sulmonin muslimanët e klasave të ulta. Për një kohë të gjatë, ishin pikërisht këta muslimanë të varfër që e vuajtën përndjekjen dhe dhunën e  Kurejshit.

Ibn Is`hak

Pastaj Kurejshi i provokonte njerëzit kundër ndjekësve të të Dërguarit. Secili fis i përndiqte njerëzit e tij që ishin bërë muslimanë, duke i rrahur për t`i kthyer nga feja e tyre. Zoti e mbrojti të Dërguarin nëpërmjet xhaxhait të tij (Ebu Talibit), i cili sapo i pa këto veprime të Kurejshit, i mblodhi të gjithë Hashimitët dhe bijtë e Abdul Muttalibit, dhe u kërkoi ta mbronin Muhammedin. Të gjithë u pajtuan përveç Ebu Lehebit. ("Jeta e të dërguarit të Zotit")

Disa nga viktimat e përndjekjes

Bilalli, ishte skllavi etiopian i Umejje bin Khalafit. Umejje dhe idhujtarët e tjerë e torturuan atë nën diellin e nxehtë të Mekkes me metoda që shkonin përtej kufijve të durimit njerëzor. Por Bilalli ishte i mbrojtur nga fuqia e tij e brendshme, të cilën s`e humbi kurrë. Dashuria për Zotin dhe për të Dërguarin e Tij i mundësuan t`i duronte këto dhimbje. Ebu Bekri e bleu atë nga i zoti dhe ia fali lirinë. Kur i Dërguari emigroi për në Medine, e shpalli Bilallin muezzin (thirrës të ezanit) të parë të Islamit. Zëri i tij i fortë dhe i bukur jehoi nëpër Medine me thirrjen "Allah-u-Ekber" (Zoti është më i madhi). Në vitet në vijim, kur çlirimi i gjithë Gadishullit Arabik përfundoi, i Dërguari i Zotit e shpalli Bilallin, përgjegjës të arkës shtetërore.

Khabab ibn el-Arati ishte një i ri njëzet vjeçar, i cili e pranoi Islamin. Ai ishte robi i fisit Zuhra. Kurejshët e torturuan atë me ditë të tëra. Ai u shpërngul drejt Medines bashkë me Profetin.

Suhaib ibn Sinani ishte zënë rob nga grekët dhe ishte shitur. Kur u bë musliman, pjesëtarët e Kurejshit e rrahën ashpër por nuk ia lëkundën dot besimin.

Ebu Fukaiha ishte skllavi i Safvan bin Umejjes. Ai e pranoi Islamin bashkë me Bilallin dhe njësoj si ai, u tërhoq zvarrë nëpër rërën e shkretëtirës me këmbët e lidhura pas një kafshe. Edhe atë e bleu Ebu Bekri dhe ia fali lirinë. Ebu Fukaiha u shpërngul drejt Medines bashkë me Profetin por vdiq para betejës së Bedrit.

Lubina ishte një robëreshë e Mumil bin Habibit. Emin Davidari, në veprën e tij "Imazhe nga jeta e Profetit" (botuar në Kairo, 1968), thotë se Umar ibn Khattabi, që më vonë do të bëhej Kalifi i dytë i muslimanëve, e torturoi atë dhe kurdoherë që kësaj torture i jepte një pushim, thoshte:

"Nuk ndalova ngase më dhimbsesh por ngase u lodha të të rrahuri..."

Pas një pushimi të shkurtër, ai vazhdonte me rrahjen. Ebu Bekri e bleu edhe atë dhe ia fali lirinë.

Zunajra ishte një robëreshë tjetër muslimane. Kur e shpalli besimin e saj, Umar ibn Khattabi dhe Ebu Xhehli, e rrahën atë me rradhë derisa u verbua. Autori Emin Davidar, thotë se asaj iu kthye shikimi vite më pas. Këtë shërim ata ua mveshën "magjive" të Muhammedit. Edhe Zunajran e bleu Ebu Bekri dhe ia fali lirinë.

Përveç këtyre, kishte edhe të tjerë muslimanë, të cilët ndonse nuk ishin skllevër, ishin shumë të varfër e të dobët. Edhe ky grup pësoi nga torturat e mekkasve. Ndër ta është Ammar bin Jasiri dhe prindërit e tij. Ky i fundit u dallua në mesin e ndjekësve të Profetit për diturinë e tij dhe ishte njëri ndër hafidhët (njerëz që i dinë përmendësh Kur`anin) e parë të Islamit. Pas shpalljes së një vargu, ai e dëgjonte nga i Dërguari dhe e regjistronte në kujtesën e tij.

Përcillet se kur u shpall kapitulli "Rahman" (kapitulli i 55-të), i Dërguari i pyeti ndjekësit e tij se cili prej tyre do të shkonte në Qabe për t`ua recituar publikisht idhujtarëve. Abdullah ibn Mesudi u paraqit si vullnetar, shkoi në Qabe dhe e lexoi me zë kapitullin e ri të shpallur. Pas vetë të Dërguarit, Abdullah ibn Mesudi ishte njeriu i parë, i cili e lexoi me zë Kur`anin në Qabe, para një publiku që e urrente Islamin dhe që bëri ç`mos që ta ndalonte e ta heshtte.

Ibn Is`hak

Jahja bin Urvan bin Zubejri më përcolli nga gjyshërit e tij se pas të Dërguarit të Zotit, njeriu i parë që e lexoi me zë Kur`anin brenda Qabes ishte Abdullah ibn Mesudi... ("Jeta e të dërgurit të Zotit")

Një pjesëtar tjetër i këtij grupi të muslimanëve të varfër ishte Ebu Dher Giffariu. Ai i takonte fisit Giffar, i cili jetonte nga plaçkitjet. Nga disa udhëtarë, kuptoi se një profet i ri ishte shfaqur në Mekke, i cili i ftonte njerëzit të largoheshin nga idhujtaria, ta adhuronin një Zot të vetëm, të mos gënjenin dhe të mos i varrosnin të gjalla vajzat e tyre. Atij i pëlqyen këto ide dhe udhëtoi drejt Mekkes për të parë në ishin të vërteta fjalët që thuheshin për të.

Në Mekke ishte i huaj. Kishte dëgjuar se Muhammedi kishte krijuar shumë armiq duke e sulmuar idhujtarinë arabe dhe për këtë arsye kishte frikë t`i pyeste njerëzit në lidhje me të. Kështu e kaloi gjithë ditën duke ndenjur nën hijen e Qabes dhe duke i vështruar kalimtarët. Në mbrëmjen e kësaj dite, Aliu kaloi aty pranë dhe e vërejti se Ebu Dheri ishte i huaj. E ftoi për darkë dhe Ebu Dheri e pranoi ftesën e tij, duke i zbuluar njëkohësisht se përse kishte ardhur. Aliu, i gëzuar nga fjalët e të huajit, e çoi atë në prani të të Dërguarit, prejt të cilit Ebu Dherri e mësoi Islamin. Për të, si Islami ashtu edhe i Dërguari ishin shumë tërheqës. Kjo bukuri e Islamit e magjepsi dhe ai e pranoi fenë e rë. Gjëja e parë që bëri Ebu Dherri ishte mohimi publik i idhujtarisë.  Ai shkoi në Qabe dhe thirri:

"S`ka Zot tjetër veç Zotit dhe Muhammedi është i Dërguari i Tij.."

Dhe siç mund të pritej, idhujtarët e sulmuan dhe filluan ta rrihnin. Ai i shpëtoi këtij sulmi falë ndërhyrjes së Abbas-it, xhaxhait të Profetit. Ai u tha mekkasve se Ebu Dherri i takonte fisit Giffar, nëpër territorin e të cilit kalonin karavanët e tyre drejt veriut. Po t`i bënin diçka këtij njeriu, fisi i tij do ta ndërpriste rrugën për në Siri.

Ebu Dherr Gifariu ishte njëri nga njerëzit më të pazakontë në historinë e Islamit. Ai ishte një njeri sypatrembur dhe shumë i sinqertë e i drejtpërdrejtë në fjalët e tija. Për të, Muhammedi thoshte:  

"Qielli s`ka mbuluar një njeri më të sinqertë se Ebu Dherri."

Frika nga dhuna e Kurejshit nuk i ktheu këto shpirtra të shenjtë dhe heroikë nga pranimi i tyre i Islamit dhe la gjurmë të thella në historinë e kësaj feje.

Ndër muslimanët e hershëm ishte edhe Masab ibn Umari, një kushëri i babait të Muhammedit. Shumë vite më vonë, në Besëlidhjen e parë të Akabas, banorët e Jethribit do t`i kërkonin Profetit që t`u dërgonte një mësues të Kur`anit dhe pikërisht ai do të ishte zgjedhja e Muhammedit. Kjo gjë e bëri atë "zyrtarin" e parë të Islamit. Ai ishte poashtu edhe flamurtari i ushtrisë muslimane në betejën e Uhudit, në të cilën ra dëshmor.

Nëse ndonjë pjesëtar i një familjeje mekkase e pranonte Islamin, ai përjashtohej përjetësisht nga familja e tij, pa shpresën se mund të kthehej një ditë. Për këtë arsye, shumë mekkas e shihnin Islamin si një "forcë ndarëse", e cila i shkatërronte familjet e tyre dhe shumë nga ata vendosën se duhet ta parandalonin përhapjen e këtij fenomeni. Por ata nuk gjetën ndonjë mënyrë efektive për ta ndalur Islamin, përveç përdorimit të dhunës. Ata e shihnin se sikur të mos vepronin sa më shpejt dhe me vendosmëri, nuk ishte aq e largët dita kur çdo shtëpi e Mekkes do të kthehej në fushëbetejë të pjesëtarëve të saj që e ndiqnin fenë e vjetër dhe atyre që e kishin pranuar Islamin.

Kishte edhe të tillë në mesin e mekkasve, që mendonin se Muhammedi i bënte gjithë këto gjëra vetëm nga ambicja e tij për pushtet. Të gjithë u mblodhën dhe kërkuan një zgjidhje, që do t`i sillte një fund të shpejtë këtij problemi. Pas një diskutimi të gjatë, vendosën që Utba, njëri nga prijësit e Kurejshit, të takohej me Muhamemdin dhe të përpiqej ta bindte për t`u tërhequr nga rruga e tij. Utba ishte i njohur për aftësinë e tij për t`i bindur njerëzit. Ai e thirri të Dërguarin dhe i tha:

"O Muhammed! Mos e mbill farën e urrejtjes dhe ndarjes mes arabëve. Pusho së mallkuari perënditë dhe perëndeshat, të cilat stërgjyshërit tanë i kanë adhuruar për shekuj dhe që ne i adhurojmë sot. Në është pushteti qëllimi yt, ne jemi gati të të pranojmë ty si sovran të Mekkes. Në do pasuri, mjafton të na thuash dhe ne do t`ta falim atë që të kërkosh. Dhe në do  grua nga ndonjë familje fisnike, vetëm thuaja emrin dhe ne menjëherë do t`të martojmë me të."

Muhammedi i dëgjoi të gjitha fjalët e Utbes por në vend që të shfaqte interesim për gjërat që i ofroi ky i fundit, vetëm ia lexoi me zë kapitullin "Sexhde" (kapitull 32-të i Kur`anit), që ishte shpallja më e re hyjnore. Kur mbaroi me leximin, Utba u kthye tek Kurejshi dhe u tha se duhej ta linin të qetë Muhammedin dhe të mos e ngacmonin më tej. Ai gjithashtu u tha se sikur Muhammedi të dështonte në misionin e tij, Kurejshi nuk do të humbte gjë por sikur t`ia dilte mbanë, ata do të kishin hise në fuqinë dhe në lavdinë e tij.

Por Kurejshi nuk i pranoi këshillat e Utbes për të qenë të përmbajtur ndaj Muhammedit dhe ndjekësve të tij. Ata vazhduan me përndjekjen e muslimanëve si më parë dhe gjithë kohës u përpoqën për të gjetur një metodë më të mirë për ta ndaluar hovin e Islamit sepse dhuna që ushtronin nuk jepte fryte.

Muhammedi ishte i mbrojtur nga xhaxhai i tij Ebu Talibi dhe për sa kohë që të ishte gjallë ky i fundit, paganët nuk do të guxonin ta preknin. Disa prej tyre menduan se mund ta bindnin Ebu Talibin që ta tërhiqte mbrojtjen e tij nga Muhammedi, në emër të solidaritetit fisnor. Në fund të fundit, solidariteti i fisit ishte një gjë tepër e rëndësishme, që as Ebu Talibi nuk mund të mos e mendonte edhe përkundër dashurisë së madhe që ushqente për të nipin.

Kurejshi dërgoi tek Ebu Talibi një grup të përbërë nga figurat kryesore të fisit. Këta i kërkuan Ebu Talibit që në emër të solidaritetit fisnor të Kurejshit, ta tërhiqte mbrojtjen e tij nga Muhammedi, i cili po e shkatërronte atë.

Por Ebu Talibit as që i kalonte nëpër mendje që ta linte Muhammedin të pambrojtur. Ai vetëm sa i kënaqi të dërgurit e Kurejshit me fjalë të bukura dhe me lëvdata, për t`i kthyer më në fund duarbosh.

Edhe këta të fundit e kishin të qartë se kjo përpjekje ishte një dështim i rradhës për ta por nuk u dorëzuan dhe bënë një tjetër përpjekje për ta prishur marrëdhënien mes Ebu Talibit dhe Muhammedit. Një delegacioni ri u dërgua tek Ebu Talibi bashkë me një të ri të pashëm, të quajtur Ammara ibn Velid, të cilin ia ofruan Ebu Talibit të bëhej djali i tij në shkëmbim të Muhammedit.

Ebu Talibi duhet të ketë qeshur me këtë "tregti" të Kurejshit. A mund vallë të besonin se ai do t`ua jepte djalin e tij që ta vrasin dhe në vend të tij, ta merrte njërin nga bijtë e tyre? Ideja ishte qesharake por Ebu Talibit, me delikatesën e tij, i ktheu përsëri me duar të zbrazura.

Me këtë, dështoi edhe përpjekja e dytë e Kurejshit për ta bërë Ebu Talibin ta dorëzonte Muhammedin. Kur u zgjuan nga ndikimi i kësaj përpjekjeje të fundit, e kishin kuptuar tashmë se përpjekjet paqësore për ta zgjidhur problemin ishin të pamundura. Andaj vendosën të mernin masa më drastike.

Të mllefosur sa më s`ka, prijësit e Kurejshit morën një qëndrim më të ashpër dhe i dërguan Ebu Talibit një delegacion të tretë. Kërkesa e tyre ishte dorëzimi i Muhammedit. Prijësit i thanë Ebu Talibit se kishte dy zgjedhje: ose do t`ua dorëzonte Muhammedin ose do t`i shijonte pasojat e një refuzimi të tillë.

Ebu Talibi ishte një njeri fytyrëqeshur dhe i hareshëm por kjo ditë ishte një ditë e errët për të. E dinte se Kurejshi e kishte shumë seriozisht kësaj rradhe. Andaj e thirri Muhammedin dhe i rrëfeu për ultimatumin e Kurejshit dhe shtoi:

"O shpirti i xhaxhait! Mos më ngarko me një barrë që është përtej fuqisë sime!" Muhammedi ia ktheu: "Xhaxha, dije se sikur Kurejshi të ma falte diellin në dorën e djathtë dhe hënën në të majtën, nuk do pushoj së shpalluri Njëshmërinë e Zotit. Në këtë rrugë, o do t`ia dal mbanë dhe Islami do ngadhnjejë o do të vdes duke u përpjekur."

Qëllimi i Ebu Talibit nuk ishte ta pengonte Muhammedin nga shpallja e Islamit por ta shihte vendosmërinë e tij. Përgjigja e hapur dhe e vendosur e Muhammedit e la të kënaqur dhe i tha:

"Shko biri im dhe bëj ç`të duash! Askush s`ka për të të prekur.."

Sir William Muir

...por mendimi se mbrojtësi i tij mund ta linte në baltë, e pushtoi Muhammedin, ai filloi të qante dhe u ngrit për të dalë. Atëherë Ebu Talibi i thirri: "O djali i tim vëllai! Kthehu prapë!" Muhammedi erdhi prapë pranë tij dhe Ebu Talibi i tha: "Shko në paqe, nipi im, dhe thuaje fjalën që do. Për Zotin, asnjëherë s`kam për të lënë vetëm."  ("Jeta e Muhammedit", 1877)

Muhammed Husejn Hajkal

Ebu Talibi tha: "Shko nipi im dhe thuaje atë që do. Për Zotin s`kam për të të dorëzuar kurrë në duart e armiqve të tu..."

Ebu Talibi ua shpalli vendimin e tij Hashimitëve dhe bijve të Muttalibit dhe u foli me lëvdata për pozitën e lartë të Muhammedit. Ai u kërkoi të gjithëve që ta mbronin Muhammedin nga Kurejshi. Të gjithë u betuan se do ta mbronin përveç Ebu Lehebit, i cili e shpalli hapur armiqësinë e tij dhe faktin se do t`i bashkangjitej palës tjetër.

Kurejshi i persekutoi ndjekësit e Muhammedit në të gjitha mënyrat e mundshme. Muhammedi u shpëtoi këtyre dhunimeve vetëm falë mbrojtjes së Ebu Talibit, fisit të Hashimitëve dhe bijve të Muttalibit. ("Jeta e Muhammedit")

Të zhgënjyer dhe të dëshpëruar nga manovrat e Ebu Talibit, durimi i idhujtarëve mekkas po harxhohej. Pas dështimit të përpjekjes së tyre të tretë , ata e shfaqën me plotë forcë zemërimin e tyre dhe filluan t`i sulmonin muslimanët e pambrojtur. Qëllimi i tyre ishte shkatërrimi i kësaj feje të re nëpërmjet dhunës dhe frikës.

Viktimat e para të mizorisë pagane ishin ata muslimanë që nuk ishin pjesëtarë të ndonjë fisi mekkas. Jasiri, e shoqja Sumejje dhe djali i tyre Ammari, ishin të tillë. Në Mekke ata ishin "të huaj", të cilët nuk e gëzonin mbrojtjen e asnjë fisi. Që të tre u torturuan nga Ebu Xhehli dhe grupi i tij. Sumejje-ja vdiq derisa e torturonin dhe me këtë e fitoi titullin e dëshmores së parë të Islamit. Pak kohë pas saj, edhe i shoqi u torturua deri në vdekje dhe u bë dëshmori i dytë i kësaj feje.

Kurejshi tashmë i kishte njollosur duart me gjakun e të pafajshmive. Në listën e dëshmorëve të Islamit, Sumejje dhe i shoqi Jasiri, janë ndër më të lartit. Ata u vranë pa ndonjë arsye tjetër përveç devotshmërisë së tyre ndaj Zotit dhe dashurisë që ushqenin për Profetin Muhammed. Ata muslimanë që më vonë do të vriteshin në betejat e Bedrit dhe të Uhudit, kishin pas vetes një ushtri që mund t`i mbronte dhe t`i përkrahte. Por Jasiri dhe gruaja e tij nuk kishin askë, nuk ishin të armatosur dhe ishin pa dyshim, martirët më të pambrojtur të Islamit. Duke i sakrifikuar jetët e tyre, ata e theksuan vërtetësinë e Islamit dhe i dhanë forcë kësaj lëvizjeje. Ata e bënë sakrificën dhe martirizimin një pjesë integrale të doktrinës islame.

Bilalli, Khabab ibn Arati, Suhaib Rumiu dhe të tjerë muslimanë të pambrojtur u shtruan mbi rërën e nxehtë dhe u rrahën me kamxhikë. Atyre nuk u jepej as bukë as ujë, duke shpresuar se etja dhe uria do t`i detyronin ta mohonin Islamin dhe të distancoheshin nga Muhammedi.

Kur pjesëtarët e Kurejshit e gjenin të vetmuar Muhammedin, e sulmonin edhe atë. Por nuk e vrisnin dot sepse një akt i tillë do t`i fuste në gjak me Hashimitët dhe do të ishte fillimi i një lufte civile.

Një ditë, Muhammedi shkoi në Qabe për ta lexuar Kur`anin. Teksa lexonte, përnjëherë e rrethuan idhujtarët dhe filluan ta rrihnin. Mbase do ta dëmtonin shumë më tepër sikur të mos arrinte Harith ibn Ebi Hala, nipi dhe djali i adoptuar i Hatixhes, e cili po kalonte andej dhe ndërhyri për ta mbrojtur të Dërguarin nga dhuna e politeistëve.

Harithi i dëboi idhujtarët me grushta e me shqelma. Me shumë gjasa, edhe ai mbante me vete një shpatë, si të gjithë arabët. Por nuk e nxorri shpatën e tij nga këllëfi për të mos derdhur gjak në Qabe. Por gjatë konfliktit me idhujtarët, njëri prej tyre e nxorri një thikë të vogël dhe e plagosi në disa vende. Harithi ra përtokë, i mbuluar nga gjaku i tij dhe vdiq nga plagët që morri në gjoks, në shpatulla dhe në tëmtha. Ai ishte muslimani i parë që u vra në rrethinat e Qabes.

Ai ishte një djalë shtatëmbëdhjetë vjeçar i cili jetën e vet e bëri mburrojë për të Dërguarin e Zotit. Ai ishte viktima më e re e dhunës, gjithmonë në rritje, të idhujtarëve. Me vdekjen e tij, ai u bë dëshmori i tretë i Islamit. Vdekja e tij në një moshë aq të re, e zymtoi jashtë mase Profetin.

Historianët arabë janë disi të heshtur në lidhje me këtë temë por shumë konflikte të përgjakshme duhet të kenë ndodhur mes muslimanëve dhe idhujtarëve përpara se Profeti të shpërngulej për në Medine. Ebu Talibi e mbrojti Muhammedin derisa ishte gjallë. Pas vdekjes së tij, këtë detyrë e morri përsipër i biri, Aliu.

Aliu ishte akoma një adoleshent kur u bë truproja e Muhammedit. Pas vrasjes së Harith ibn Ebi Hala-së në Qabe, Aliu e shoqëroi mësuesin e tij kurdoherë që ai dilte në rrugë dhe përherë qëndroi mes tij dhe armiqve. Nëse ndonjë njeri i dhunshëm i afrohej në mënyrë të dyshimtë Muhammedit, Aliu reagonte menjëherë dhe e largonte prej tij.

D.S.Margoliouth

Personat, konvertimi i të cilëve në Islam ishte më i mirëpritur ishin burrat me trup të fuqishëm, sepse shumë shpesh duhet të kenë ngjarë konflikte fizike në Mekke përpara Shpërnguljes. Përndryshe, do të ishte krejtësisht e pashpjegueshme se si muslimanët arritën të nxirrnin nga rradhët e tyre luftëtarë aq të aftë, menjëherë pas shpërnguljes në Medine. Luftëtarët e aftë duhet të kishin ushtruar diku dhe historia nuk flet për asnjë konflikt të jashtëm të mekkasve në këtë periudhë. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

Mekkeja vërtet nuk kishte luftëra të jashtme në kohën para shpërnguljes së Profetit në Medine, por beteja dhe konflikte të vogla ngjanin brenda qytetit. Pikërisht në këto "fushëbeteja", luani i ri, Aliu, i zhvilloi aftësitë e tija luftarake. Këto "beteja" në Mekke ishin nga një provë për  rolin që do ta luante pas disa vitesh në Medine, gjatë konflikteve të armatosura të Islamit me idhujtarinë. Ishte poashtu në këto ditë para shpërnguljes, që Aliu u bë "vija e parë e frontit" në mbrojtjen e Islamit. Në të vërtetë, ai do të ishte në të njejtën kohë edhe vija e dytë edhe vija e fundit e kësaj mbrojtjeje. Ai është i vetmi që mbeti i palëkundur në këtë detyrë deri në fund të jetës së tij.

Kurejshi i dhunonte muslimanët e pambrojtur në Mekke, me shpresën se ata do ta mohonin Islamin dhe do të tërhiqeshin nga rruga e tyre por dështuan. Asnjëri nga këta "varfanjakë të dobët" nuk e la Islamin dhe nuk u dorëzua. Rrethanat ekstreme mund ta thyejnë edhe vendosmërin e njerëzve më të fuqishëm por muslimanët nuk u thyen edhe në kohët kur rrethanat i kishin arritur kufijtë më të largët. Ishte pikërisht Islami që i mbante të bashkuar. Për këta muslimanë të "varfër e të dobët", Islami kishte një efekt "dehës". Ai u kishte dhënë jetë, i kishte falur kuptim jetesës së tyre, u kishte dhënë një qëllim drejt të cilit hapëronin dhe u kishte hapur horizonte të reja. Andaj ata nuk i lakmoheshin sigurisë, rehatisë dhe lukseve të jetës. Madje disa prej tyre, si Sumejje-ja dhe i shoqi, nuk i lakmoheshin as jetës. Ata vdiqën por nuk bënë kompromis me të pavërtetën.

Zoti qoftë i kënaqur me këto shpirtra fisnikë dhe i bekoftë ata! Siç do të kuptonte më vonë edhe Kurejshi, besimi dhe vendosmëria e tyre ishte po aq i pathyeshme sa ç`ishte edhe ai i mësuesit dhe udhëheqësit të tyre, Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Ata ishin diamantë që Muhammedi i gjeti në gurët e botës. Ata ishin të paktë në numër por të paçmueshëm në vlerën e tyre.

10. Dy shpërnguljet e muslimanëve për në Abisini (vitet 615-616)

Muhammedi (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) nuk i mbronte dot ndjekësit e tij, ndonse i ndante me ta dhimbjet dhe vuajtjet e tyre, që i përjetonin vetëm ngase thonin se "Zoti është Një". Kur dukej se dhuna e idhujtarëve ndaj muslimanëve nuk do të pushonte së shpejti, ai u tha ndjekësve të tij të largoheshin nga Mekkeja dhe të strehoheshin në Abisini (Etiopia e sotme), një shtet i cili sundohej nga një mbret i krishter, i njohur për drejtësinë dhe përshpirtshmërinë e tij. Pas këtij urdhri, një grup muslimanësh, i përbërë nga njëmbëdhjetë burra dhe katër gra, u nisën nga Mekkeja për në Abisini. Në grup binin në sy Osman bin Affani, kalifi i ardhshëm i muslimanëve, e shoqja Rukajja dhe Zubejr bin Avvami, një kushëri i Profetit. Muhammedi e emëroi Osman bin Mazunin, si udhëheqës të grupit.

Ibn Is`hak

Ndonse ai vetë ishte nën mbrojtjen e xhaxhait të tij, kur i Dërguari i pa vuajtjet e ndjekësve të tij dhe faktin se nuk i mbronte dot, u tha: "Po të shkoni në Abisini do të ishte më mirë për ju sepse mbreti i atjeshëm nuk lejon padrejtësi. Ajo është një tokë miqësore për ju, derisa Zoti t`ju shpëtojë nga këto vuajtje." Pas kësaj, ndjekësit e tij shkuan në Abisini, duke e patur frikë idhujtarinë dhe duke u strehuar tek Zoti me fenë e tyre. Ky ishte hixhreti i parë në Islam.. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Emigrimi i parë ishte në vitin e pestë të Shpalljes, që përkon me vitin 616 të erës sonë. Mbreti i Abisinisë i priti mirë refugjatët muslimanë të Mekkes në mbretërinë e tij. Ai u dha strehim dhe ata jetuan të qetë, të sigurt dhe të lirë për të bërë adhurim. Pas afro një viti, muslimanët në Abisini dëgjuan thashetheme se Kurejshi e kishte pranuar Islamin. Po të ishte e vërtetë, atëherë do të thoshte se nuk kishte arsye që të vazhdonin jetën në ekzil. Malli për vendin e tyre i kishte kapluar tashmë dhe ata u nisën drejt Mekkes. Por kur arritën atje, kuptuan se  Kurejshi, jo vetëm që s`e kishte pranuar Islamin, por ishte bërë akoma më i ashpër në përndjekjen e muslimanëve. Andaj ata u larguan edhe njëherë nga Mekka bashkë me disa emigrantë të tjerë që u bashkangjitën. Kësaj rradhe ishin 83 burra dhe 18 gra. Si udhëheqës të grupit, Profeti e zgjodhi kushëririn e tij, Xhafer ibn Ebu Talibin, vëllain e madh të Aliut.

Emigrimi i dytë i muslimanëve drejt Abisinisë ishte në vitin e gjashtë të Shpalljes, që përkon me vitin 616 të erës sonë.

Kjo shpërngulje e dytë për në Abisini dhe pranimi i tyre miqësor në këtë mbretëri, e alarmoi Kurejshin. Ata kishin frikë se muslimanët mund të rriteshin në fuqi duke krijuar aleatë të rinj dhe një ditë të ktheheshin në Mekke dhe t`i sfidonin ata. Për ta parandaluar këtë rrezik potencial, ata vendosën të dërgonin një delegacion për në oborrin e mbretit abisinian për t`i kërkuar që t`i ekstradonte muslimanët.

Refugjatët muslimanë, që kishin shpresuar se do të liheshin të qetë, u befasuan me ardhjen në kryeqytetin abisinian, të një të delegacioni nga Mekkeja, të udhëhequr nga një person i quajtur Amr bin As. Ai kishte sjellë dhurata të shumta për mbretin dhe për këshilltarët e tij.

Kur i pranoi të dërguarit e Kurejshit, ata i thanë mbretit se muslimanët në Abisini nuk ishin refugjatë por njerëz që iknin nga drejtësia dhe ligji dhe me këtë pretekst, kërkoi që të ekstradoheshin drejt Mekkes. Megjithatë, mbreti kërkoi ta dëgjonte edhe palën tjetër përpara se të sillte një vendim dhe për këtë e thirri Xhafer ibn Ebu Talibin në pallatin e tij, që t`i përfaqësonte muslimanët.

Xhaferi bëri një mbrojtje të shkëlqyer. Ajo që jepet në vijim, është një përmbledhje e shkurtër e fjalimit të tij në pallatin mbretëror të Abisinisë, si pëgjigje e pyetjeve të mbretit:

"O mbret! Ne ishim njerëz injorantë dhe jetonim si kafshët e egra. Të fuqishmit nga mesi ynë jetonin duke i shkelur të dobëtit. Nuk ndiqnim kurrfarë ligji dhe nuk njihnin kurrfarë autoriteti përveç atij të forcës. I adhuronim idhujt e bërë nga guri dhe druri dhe nuk dinim asgjë për dinjitetin njerëzor. Por pastaj, Zoti, na dërgoi si mëshirë një të Dërguar të tij, i cili ishte njëri nga ne. Ai ishte i njohur për sinqeritetin dhe për moralin e pastër. Karakteri i tij ishte shembullor dhe vinte nga një gjak fisnik. Ai na ftoi drejt adhurimit të një Zoti dhe na ndaloi t`i  adhuronim idhujt. Na këshilloi që ta themi të vërtetën e t`i mbrojmë të dobëtit, të varfërit, vejushat dhe jetimët. Ai na urdhëroi t`i nderonim gratë dhe të mos bënim shpifje. Ne iu bindëm dhe i ndoqëm mësimet e tija. Shumica e njerëzve në tokën tonë janë akoma idhujtarë dhe janë të zemëruar me ne ngase e ndjekim këtë fe të re që quhet Islam. Ata filluan të na përndjekin dhe ishte pikërisht dëshira për t`i shpëtuar kësaj përndjekjeje, që na solli në mbretërinë tuaj."

Kur Xhaferi e mbaroi fjalimin e tij, mbreti i kërkoi të lexonte me zë disa vargje që iu shpallën Profetit të muslimanëve. Si përgjigje, Xhaferi i recitoi disa vargje nga kapitulli "Merjem" (Maria), i 19-të me rradhë në Kur`an. Pasi i dëgjoi këto vargje, mbreti tha se burimi i tyre ishte i njejtë me atë të Ungjijve. Pastaj ai shpalli se i besonte fjalët e tija dhe si për ironi të Amr bin Asit, shtoi se muslimanët ishin të lirë të jetonin në mbretërinë e tij për sa kohë që kishin dëshirë.

Por Amr bin Asi kishte një strategji tjetër kundër fjalëve të Xhaferit, tek e cila kishte shumë besim. Ditën tjetër erdhi në oborrin mbretëror dhe i tha mbretit që ta tërhiqte mbrojtjen e tij nga muslimanët me pretekstin se ata e mohonin natyrën hyjnore të Krishtit dhe thonin se ai ishte një njeri si të tjerët. Kur u pyet në lidhje me këtë, Xhaferi u përgjigj:

"Besimi ynë për Jezusin është ajo që na ka mësuar Zoti dhe i Dërguari i tij. Ai është një rob i Zotit, një Profet i Tij, një Shpirt nga Ai dhe Urdhri i Tij i drejtuar Marisë, virgjëreshës së pastër.."

Mbreti ia ktheu: "Jezusi është pikërisht i tillë siç e përshkrove ti dhe asgjë më tepër.." Pastaj duke u folur muslimanëve, tha: "Shkoni në shtëpitë tuaja dhe jetoni të qetë. Kurrë nuk kam për t`ju dorëzuar në duart e armiqve tuaj." Ai refuzoi t`i ekstradonte muslimanët, ia ktheu dhuratat Amr bin Asit dhe i lejoi të largohej.

Washington Irving

Në mesin e refugjatëve për në Abisini, ishte Xhaferi, djali i Ebu Talibit dhe vëllai i Aliut dmth. kushëriri i Muhammedit. Ai ishte një njeri me gojëtari të fortë dhe me një pamje të hijshme. Qëndroi përpara mbretit të Abisinisë dhe ia shpjegoi doktrinat e Islamit ashtu si u kishte hije. Mbretit, i cili ishte një i krishter nestorian, iu dukën aq të afërta këto doktrina me ato të besimit të tij dhe aq të kundërta me idhujtarinë e Kurejshit, sa jo vetëm që nuk i dëboi, por i morri akoma më shumë nën mbrojtjen e tij dhe duke ia kthyer dhuratat Amr bin Asit, i kërkoi të largohej nga pallati. ("Jeta e Muhammedit")

Muslimanët qëndruan në Abisini për vite me rradhë dhe jetuan të qetë. Pas trembëdhjetë vjetësh, në vitin e shtatë pas Hixhrit (628 e.s), u kthyen, por tashmë jo në Mekke por në Medine. Arritja e tyre përkon me pushtimin e kështjellës së Hajberit nga muslimanët.

Xhafer ibn Ebu Talibi ishte prijësi i atyre që kishin emigruar drejt Abisinisë në vitet 615 dhe 616. Ai është i vetmi nga Hashimitët që u largua nga Mekkeja. Të gjithë të tjerët nga kjo familje mbetën në Mekke.

Montgomery Watt

Përveç dy përjashtimeve, të gjithë muslimanët e hershëm që mbetën në Mekke (dhe nuk emigruan drejt Abisinisë) u takonin pesë fiseve, në krye të të cilëve ishin Hashimitët. Ky grup ishte një formë e ringjallur e "Lidhjes së të Virtytshmive". Për këtë arsye, ishte zemra e opozitës kundër tregtarëve të mëdhenj, me praktikat e tyre monopoliste. ("Muhammedi, Profet dhe burrë shteti", 1961)

11. Hamza e pranon Islamin (viti 615)

I Dërguari i Zotit, Muhammedi, ndonse i sigurt nën mbrojtjen e xhaxhait të tij Ebu Talibit, nuk ishte i mbrojtur nga ofendimet dhe talljet e idhujtarëve. Kurdo që të gjenin një mundësi për ta ngacmuar, ata e përdornin deri në fund. Në një rast, Ebu Xhehli e gjeti vetëm dhe e ofendoi me fjalë të ndyra. Po këtë mbrëmje, Hamza ibn Abdul Muttalibi u kthye nga gjuetia dhe robëresha e tij i tregoi për ofendimet e Ebu Xhehlit ndaj Muhammedit dhe për durimin e këtij të fundit, të cilin e kishte dëshmuar me sytë e saj.

Hamza ishte luftëtar, gjuetar dhe ishte pak i interesuar për çështjet e përditshme të qytetit. Por sjellja e Ebu Xhehlit ndaj nipit të tij e zemëroi aq shumë, sa e morri harkun e tij dhe shkoi në mbledhjen e Kurejshit ku Ebu Xhehli ua rrëfente ndodhitë e ditës, miqve të tij. Hamza e goditi me harkun e tij në kokë, ia gjakosi ballin dhe tha:

"Edhe unë u bëra musliman."

Kjo ishte një sfidë për Ebu Xhehlin, i cili kuptoi se heshtja ishte më e mirë se trimëria dhe për këtë arsye nuk iu përgjigji Hamzës, duke i ndaluar edhe miqtë e tij.

Betty Kelen

Xhaxhai i Muhammedit, Hamza ishte një njeri i fuqishëm dhe më i spikaturi nga Kurejshi për luftë dhe për sporte. Kohën e kalonte kryesisht në gjueti në kodrinat rreth Mekkes. Një ditë, kur u kthye nga gjuetia me harkun që i varej në krah, robëresha e tij i tha se Ebu Xhehli e kishte ofenduar nipin e tij.

Durimi i Hamzës kishte arritur në pikën e fundit. Atij i pëlqente Muhammedi, ndonse shpesh nuk e kuptonte. Me të shpejtë shkoi në Qabe, ku e pa Ebu Xhehlin duke ndenjur mes shokësh. E ngriti harkun e tij të rëndë dhe i dha një të goditur në kokë. "Do ta ofendosh prapë sikur unë t`i bashkangjitem fesë së tij?", i bërtiti, duke i shfaqur muskujt e tij të fuqishëm përpara hundëve të Kurejshit.

Hamza u bë musliman dhe kjo i dha fuqi fesë. Pas kësaj, disa prej Kurejshit ishin më të kujdesshëm kur e quanin Muhammedin poet... ("Muhammedi, i Dërguari i Zotit", 1975)

Hamza u bë një musliman i devotshëm dhe një luftëtar i Islamit. Ai ishte shok lufte i nipit tjetër të tij, Aliut dhe ishin pikërisht këta të dy, që i vranë shumicën nga prijësit e Kurejshit në betejën e Bedrit, e cila do të bëhej pas disa vitesh.

Në betejën e Uhudit, Hamza e vrau në dyluftim, flamurtarin e dytë të paganëve dhe pasi ata sulmuan, ai u fut në mesin e tyre duke i shkatërruar. Derisa ishte duke i shpërndarë rradhët e tyre, u godit me shtizë nga Vahshiu, një skllav abisinian. Vahshiu ishte sjellë në fushëbetejë nga Hindi, gruaja e Ebu Sufjanit dhe nëna e Muavijes, vetëm për këtë qëllim. Hamza ra në tokë dhe vdiq në vend.

Pas disfatës së muslimanëve, Hindi dhe disa të tjerë nga Mekka, i copëtuan trupat e muslimanëve. Ajo e preu barkun e Hamzës, ia nxorri mëlçinë dhe e hëngri. Gjithashtu ia preu edhe hundën, veshët, duart e këmbët dhe të gjitha i vari në një "qafore" me të cilën hyri në Mekke si me një trofe të luftës.

Muhammedi u pikëllua jashtë mase për vdekjen dhe për masakrimin e trupit të një besniku të tillë të Islamit siç ishte Hamza. Atij ia fali titujt "Luan i Zotit" dhe "Prijës i Dëshmorëve".

Hamza e pranoi Islamin në vitin e pestë pas Shpalljes.

12. Konvertimi i Umarit në Islam (viti 616)

Ndodhia më e rëndësishme e vitit të gjashtë pas Shpalljes ishte kalimi i Umar  ibn Khattabit, kalifit të ardhshëm, në Islam. Deri atëherë, ai kishte qenë njëri nga armiqtë më të ashpër të Islamit dhe të Muhammedit dhe një persekutues i madh i muslimanëve. Historiani modern egjiptian, Emin Davidari, thotë se urrejtja e Umarit ndaj Islamit dhe armiqësia e tij me Muhammedin, mund të krahasohej vetëm me urrejtjen dhe armiqësinë e xhaxhait të tij, Ebu Xhehlit.

Thuhet se një ditë, në zemërim e sipër, Umari vendosi ta vrasë Muhammedin dhe me këtë ta shuajë zjarrin e Islamit përgjithmonë. Me këtë qëllim ai doli nga shtëpia e tij. Siç u tregua edhe më sipër, në këtë kohë, muslimanët mblidheshin në shtëpinë e Arkam ibn Ebi Erkamit, për t`i bërë adhurimet e tyre. Sapo kishin filluar të mblidheshin kur njëri prej tyre e pa Umarin që po afrohej drejt shtëpisë me shpatën e tij në dorë. Në gjendje paniku, i lajmëroi të tjerët por Hamza, i cili gjendej në mesin e tyre, i siguroi se sikur të vinte me qëllim të mirë, atëherë nuk do të kishte probleme dhe sikur të vinte për të keq, atëherë vetë ai do të përballej me të dhe me shpatën e tij do ta dëbonte. Ndodhi ajo që nuk pritej dhe Umari e pranoi Islamin.

Rrëfimi thotë se Umari shkonte drejt shtëpisë së Arkamit me qëllim që ta vriste Muhammedin kur një kalimtar i rastit e ndaloi dhe i tregoi se motra e tij dhe dhëndri ishin bërë muslimanë. Ai i tha se do të ishte më mirë sikur të vinte rregull në shtëpinë e tij më parë dhe pastaj të ndërmerte vepra të tilla të mëdha si vrasja e Muhammedit.

Muhammed Husejn Hajkal

Umari u nis për në shtëpinë e Arkamit me qëllim që ta vriste Muhammedin, ta shpëtonte Kurejshin nga kjo barrë, t`ia rikthente unitetin e mëparshëm dhe të siguronte respekt për perënditë të cilat Muhammedi i kishte ofenduar. Rrugës për në Mekke ai e takoi Nuajm ibn Abdullahun. Pasi kuptoi se për ku ishte nisur Umari, Nuajmi i tha: "Për Zotin, e ke gënjyer veten o Umar. A mendon se bijtë e Abdul Menafit do t`të lënë gjallë sikur t`ua vrasësh të birin, Muhammedin? Përse nuk kthehesh më mirë në shtëpinë tënde dhe të vësh rend në të më parë?" ("Jeta e Muhammedit")

Umari u zemërua jashtë mase me të dëgjuar se e motra dhe dhëndri ishin bërë muslimanë. Menjëherë ndërroi rrugë dhe u nis për në shtëpinë e të motrës për të kuptuar si qëndronte puna. Pyetjeve të tija, e motra i përgjigjej turbullt dhe pa i thënë ndonjë gjë të qartë.

Ibn Is`hak

Umari erdhi deri në derën e shtëpisë të të motrës, derisa Khabbabi ia mësonte asaj kapitullin "Ta Ha" dhe kapitullin "..dhe kur dielli ta humbë shkëlqimin.." (kapitulli Takvir). Atë që muslimanët e lexonin, ishte "mbeturinë" për idhujtarët. Kur Umari hyri brenda, e motra e kuptoi qëllimin e tij dhe i fshehu fletët prej të cilave lexonin. Khabbabi u largua me të shpejtë nga shtëpia. Umari e pyeti për atë që kishte dëgjuar dhe ajo i tha se kishte qenë vetëm një bisedë mes tyre... ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Umari u zemërua edhe më me këtë gënjeshtër të të motrës dhe e goditi në fytyrë. Nga goditja, asaj filloi t`i rridhte gjak nga goja, gjë që e bëri Umarin të ndalojë. Për një çast u duk sikur zbutej dhe ia kërkoi asaj fletët që t`i lexonte. Ajo e ndjeu këtë ndryshim tek ai por i tha: "Ti je një idhujtar i pistë dhe nuk mund të të lejoj ta prekësh Fjalën e Zotit."

Umari shkoi menjëherë, u pastrua, u kthye prapë dhe i lexoi vargjet e Kur`anit. Pastaj shkoi në shtëpinë e Arkamit, ku e pranoi Islamin.

Sir William Muir thotë se konvertimi i Umarit ndodhi rreth vitit të gjashtë të misionit të Profetit. Ai shton:

Konvertimi i Umarit ndodhi në muajin Dhul Hixhxhe, muaji i fundit i vitit. Në atë kohë, besimtarët ishin 40 burra dhe 10 gra. Sipas disa shënimeve të tjera, ishin 45 burra dhe 11 gra. ("Jeta e Muhammedit", botim i vitit 1877, fq.95)

Umari ishte 35 vjeç kur u bë musliman.

Muhammed Husejn Hajkal

Asokohe, Umar ibn Khattabi ishte një njeri i pjekur, tridhjetë e pesë vjeç.("Jeta e Muhammedit")

Shumë muslimanë pretendojnë se me konvertimin e Umarit, Islami fitoi fuqi të reja dhe se muslimanët shpëtuan nga dhuna e paganëve. Sipas tyre, që nga ajo kohë muslimanët mund të dilnin nga vendet ku fshiheshin dhe të faleshin hapur në rrethinat e Qabes. Disa madje thonë se ishte vetë Umari që i nxorri ata nga vendstrehimi i tyre dhe se pas kësaj, ata nuk patën frikë nga Ebu Xhehli.

Muhammed Husejn Hajkal:

Muslimanët që u kthyen nga Abisinia e bënë këtë për dy arsye. E para, Umar ibn Khattabi ishte konvertuar në Islam pas largimit të tyre. Me të, ai solli në kampin musliman, po atë vendosmëri dhe fuqi, me të cilën më parë kishte luftuar kundër muslimanëve. Ai kurrë nuk e fshehu konvertimin e tij dhe nuk u shmangej idhujtarëve. Përkundrazi, ai e shpalli hapur konvertimin e tij dhe e sfidoi Kurejshin. Ai nuk ishte përkrahës i fshehjes së muslimanëve dhe i lëvizjes së tyre të fshehtë nga njëra anë e Mekkes në tjetrën si dhe nga organizimi i fshehtë i ceremonive të adhurimit, larg nga sulmet e Kurejshit. Umari filloi të luftonte me Kurejshin që në çastin që iu bashkangjit Islamit, duke shkuar në Qabe për të bërë adhurim, në shoqëri të ndonjërit prej muslimanëve që i bashkangjitej. ("Jeta e Muhammedit")

Por këto pretendime interesante nuk janë të përkrahura me dëshmi. Dhe nëse do t`i shihnim dëshmitë, do të shfaqej një imazh krejtësisht i kundërt.

Disa pretendime janë akoma më ekstravagante. Për shembull, historiani egjiptian, Emin Davidar, në librin e tij "Imazhe nga jeta e të Dërguarit të Zotit", shkruan se konvertimi i Umarit ishte një goditje vdekjeprurëse për Kurejshin.

Ajo që në të vërtetë u shfaq me konvertimin e Umarit, ishte një valë e re dhe e paparë dhune që u drejtohej muslimanëve. Përpara konvertimit të tij, ishin të rrezikuar vetëm ata muslimanë që ishin të pambrojtur por pas konvertimit të Umarit, asnjëri nga muslimanët dhe madje as vetë i Dërguari, nuk ishin të mbrojtur nga sulmet e idhujtarëve.

Muhammed Husejn Hajkal

Derisa ishin në ekzil në Abisini, ata dëgjuan se pas konvertimit të Umarit, Kurejshi kishte pushuar së përndjekuri Muhammedin dhe ndjekësit e tij. Sipas një rrëfimi, vetëm disa prej tyre u kthyen në Mekke kurse sipas një tjetri, që të gjithë. Kur arritën atje, panë që Kurejshi vazhdonte me persekutimin e muslimanëve edhe më ashpër se më parë. Pa mundur ta duronin këtë persekutim, një pjesë e tyre u kthye në Abisini kurse një pjesë hyri në Mekke gjatë mbrëmjes dhe u fsheh. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Por kjo nuk ishte e gjitha. Pas kësaj kohe, Muhammedi, i Dërguari i Zotit, nuk do të mund as të jetonte në Mekke. Pak me tepër se një javë kishte kaluar nga konvertimi i Umarit, kur Muhammedi dhe e gjithë familja dhe fisi i tij, u detyruan të largoheshin nga Mekkeja. Andaj, është e papërshtatshme me faktet, teoria se me konvertimin e Umarit, muslimanët u rehatuan dhe se nuk kishin nevojë më të fshiheshin nga idhujtarët.

S. Margoliouth

...nuk kemi asnjë shënim në lidhje me ndonjë rast kur Umari ka shfaqur trimëri, ndonse janë të shumta rastet e ashpërsisë dhe urisë së tij për gjak. Në betejën e Hunejnit, ai iku dhe në një rast tjetër, iu fal jeta nga një armik zemërmirë. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", 1931)

Profesor Margoliouth flet për një rast kur një armik bujar ia fali jetën Umarit. Me shumë gjasa bëhet fjalë për betejën e Hendekut gjatë rrethimit të Medines. Në atë betejë, Ali ibn Ebu Talibi e pati vrarë në dyluftim gjeneralin mekkas Amr ibn Abd Vudd, me çka edhe shokët e këtij të fundit nisën të largoheshin e të iknin përtej hendekut. Kur po tërhiqeshin, Umari u përpoq ta përzinte nga pas njërin prej tyre. Ky kalorës që ishte duke u tërhequr, kishte dëgjuar se Aliu asnjëherë nuk i sulmonte ata që tërhiqeshin nga pas dhe e kuptoi se nuk ishte Aliu që e ndiqte. Kur e ktheu kokën dhe e vërejti Umarin që vinte drejt tij, befas e ktheu kalin dhe Umari ndaloi i ngrirë në vend. Kalorësi që e njihte Umarin, i tha:

"Sikur të mos i kisha premtuar sime më se nuk do të vrisja kurrë një nga Kurejshi, tani do ishe i vdekur. Ji falenderues asaj dhe mos harro se ta fala jetën."

Duhet theksuar se Hamza e pati pranuar Islamin një vit para Umarit dhe e kishte shpalluar konvertimin e tij duke e goditur me harkun e tij Ebu Xhehlin, dajën e Umarit. Askush nuk pret nga Umari që ta ndjekë shembullin e Hamzës dhe ta godasë dajën e vet, por nuk ekziston ndonjë shënim i historisë që flet se Umari e ka goditur ndonjë idhujtar për shkak të ofendimit që ky i fundit i ka bërë të Dërguarit të Zotit. Për më tepër, kur Hamza e pranoi Islamin dhe ia gjakosi hundët Ebu Xhehlit, vetë Umari ishte akoma një idhujtar. Ishte detyra e tij, që në emër të "solidaritetit fisnor", ta sfidonte Hamzën dhe ta mbronte nderin e vëllait të nënës së tij. Në fund të fundit, sipas shumë pretendimeve, ai ishte më i guximshmi, më i frikshmi dhe më kokëforti nga njerëzit e Mekkes. Po të ishte i tillë, kush tjetër në mos Umari, duhej ta sfidonte Hamzën? Por një sfidë e tillë nuk erdhi kurrë...

13. Bojkoti ekonomik dhe shoqëror kundër Hashimitëve (vitet 616-619)

Vitët të gjashtë të Shpalljes po i afrohej fundi. Paganët kishin shpenzuar tashmë tre vjet në betejën e tyre kundër Islamit. Ata kishin shfaqur një armiqësi dhe dhunë të pashoqe ndaj tyre por kishin arritur shumë pak rezultate. I kishin përdorur të gjitha armët kundër muslimanëve, duke nisur nga përpjekja për t`i korruptuar deri tek përpjekja për t`i bindur, nga talljet dhe ofendimet deri të kërcënimet dhe përdorimi i dhunës, por të gjitha pa ndonjë rezultat konkret. Fuqia e besimit të muslimanëve i kishte lënë të dëshpëruar.

Dështimet e tyre të vazhdueshme i detyruan që ta rivlerësonin situatën e Muhammedit dhe të Islamit dhe disa prej tyre u përpoqën ta shihnin problemin nga një këndvështrim i ri. Gjatë kërkimit të tyre për një zgjidhje, ata dalngadalë e kuptuan se armiku i tyre i vërtetë nuk ishte grupi i muslimanëve të pambrojtur dhe të varfër në Mekke. E kuptuan se armiku i vërtetë i politeistëve dhe idhujtarëve të Mekkes ishte Ebu Talibi. Në fund të fundit, ishte pikërisht ai që e mbronte me ngulm dhe me kujdes Muhammedin dhe Islamin. Vetë muslimanët, në anën tjetër, nuk kishin fuqi të mjaftueshme për ta mbrojtur Muhammedin, për të mos përmendur se ata vetë ishin në gjendje të mjerueshme dhe në nevojë mbrojtjeje.

Suksesi i tyre në identifikimin e armikut të vërtetë pati ndikim tek prijësit e Kurejshit dhe u ndihmoi atyre të hartonin një strategji të re në luftën kundër Islamit.

Abd-al-Rahman Azzam

Më në fund, oligarkia mekkase vendosi dëshpërimthi të merte masa kundër Ebu Talibit. Sipas tyre, ai ishte mbrojtësi i vërtetë i blasfemisë, ndonse akoma përkrahës i sistemit mekkas dhe i pakonvertuar në fenë e Muhammedit. Ata vendosën që t`i dërgonin një ultimatum...("Mesazhi i përjetshëm i Muhammedit", Londër, 1964)

Në të kaluarën, Kurejshi kishte bërë përpjekje për ta izoluar Muhammedin nga fisi i tij dhe shpresonte se do të mund ta bindte ose ta trembte Ebu Talibin që ta tërhiqte nga i nipi dhe nga Islamit mbrojtjen e fisit. Po t`ia dilnin mbanë ta izolonin Muhammedin nga mbrojtja e fisit të tij, ata ishin të bindur se do të mund ta zgjidhnin këtë problem kaq kompleks duke e eliminuar Muhammedin.

Por Ebu Talibi nuk i lejoi Kurejshit që ta izolonte atë. Jo vetëm që ai vetë qëndroi në mbrojtje të nipit të tij, por e aktivizoi gjithë fisin e Hashimitëve pas vetes. Hashimitët ishin të bashkuar në mbrojtjen e Muhammedit dhe përballë këtij uniteti, Kurejshi ishte i pafuqishëm për të bërë diçka.

Pas shumë diskutimesh, prijësit e Kurejshit arritën në përfundimin se pathyeshmëria e Hashimitëve kërkonte masa më drastike dhe vendosën të mos e izolonin vetëm Muhammedin por gjithë fisin e tij të Hashimitëve.

Ishte e pashmangshme se çdo përpjekje për t`i izoluar Hashimitët do të çonte në polarizim të grupeve brenda Mekkes. Të gjithë në Mekke do të duhet të deklaroheshin "pro" ose "kundër" Hashimitëve. Por shumë shpejtë u pa qartë, se në këtë konfrontim, Hashimitët do të mbeteshin vetëm përballë gjithë arabëve.

Muhammed Husejn Hajkal

Është gati e pamundur të paramendohen përmasat e përpjekjeve të Kurejshit për ta luftuar Muhammedin dhe vendosmëria e tyre e palëkundur për vite me rradhë. Ata e kërcënuan Muhammedin bashkë me familjen e tij dhe u tallën me të dhe me porosinë që kishte sjellur duke i ofenduar edhe ndjekësit e tij. Ata i aktivizuan të gjithë poetët e tyre që ta kritikonin me fjalët e tyre më të mprehta dhe t`ia drejtonin Muhammedit shprehjet më të pamëshirshme. Ata e sulmuan atë dhe ndjekësit e tij. U përpoqën ta blenin me para, me pozita e me fuqi, gjëra që as njerëzit më të fuqishëm nuk u rezistojnë dot. Kurejshi jo vetëm që i dëboi ndjekësit e Muhammedit nga shtëpitë e tyre por ua pengoi edhe tregtinë, me qëllim që t`i varfëronte edhe më. Ata e kërcënuan Muhammedin dhe ndjekësit e tij se do të përballeshin me një luftë të përgjakshme. Si një përpjekje të fundit, ata nisën një bojkot që kishte për qëllim t`i bënte të vdisnin nga uria... ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Disa ditë para fillimit të vitit të shtatë të Shpalljes, prijës të fiseve të ndryshme të Kurejshit organizuan një mbledhje solemne në "ndërtesën bashkiake" të Mekkes dhe me koncenzus, e nënshkruan një dokument sipas të cilit Hashimitët do të përballeshin me një bojkot shoqëror dhe ekonomik, përderisa nuk e dorëzonin Muhammedin. Ata u betuan se nuk do të blenin asgjë prej tyre dhe se asgjë nuk do t`u shisnin. Gjithashtu u ndaluan edhe martesat me pjesëtarët e Hashimitëve.

Pastaj këtë dokument ua dërguan edhe fiseve të tjera për t`u kërkuar përkrahje. Kur të gjithë fiset e nënshkruan, ky dokument u var në mënyrë solemne në murin e Qabes dhe ishte një provokim i qartë.

Ebu Talibi e shihte qartë se një stuhi po drejtohej nga Hashimitët. Atmosfera në Mekke ishte bërë aq e tendosur sa Hashimitët ndjeheshin të rrezikuar. Ebu Talibi e shihte se nuk ishte një ide e mençur që të mbeteshin në qytet, ku armiku çdo çast mund t`ua vinte zjarrin shtëpive të tyre. Andaj, për hir të sigurisë së fisit të tij, ai vendosi që të largoheshin nga Mekkeja dhe të strehoheshin në një kanjon në rrethinat e Mekkes, e cila më vonë do të njihej si "Sh`ib Ebu Talib" (Lugina e Ebu Talibit). Ky vend u ofronte një mbrojtje natyrore dhe ishte më i sigurt sesa shtëpitë e tyre në qytet, të cilat nuk ishin të mbrojtura nga sulmet. Në ditën e parë të vitit të shtatë pas Shpalljes, bijtë e Hashimit (Benu Hashim) dhe bijtë e Muttalibit (Benu el Muttalib) u larguan nga Mekkeja dhe u strehuan në luginën, ku do të jetonin nën rrethim. Do të ishte ky, një rrethim i gjatë...

Muhammed Husejn Hajkal

Marrëveshja të cilin fiset e Kurejshit e kishin bërë për ta bojkotuar Muhammedin dhe për t`i bllokuar muslimanët, vazhdoi të ishte e vlefshme për tre vjet me rradhë... ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Marmaduke Pickthall

Për tre vjet, Profeti u ngujua bashkë me fisin e tij në njërën nga luginat në rrethinat e Mekkes. ("Hyrja e Përkthimit të Kur`anit të Shenjtë", 1975)

Tregimi i ngujimit të Hashimitëve është një kapitull i lavdishëm në epin e Islamit dhe është përcjellur nga secili historian, që ka shkruar mbi këtë temë. Ndër ta:

William Muir

Kurejshi krijoi një lidhje kundër Hashimitëve, sipas të cilës askush nuk do martohej me gratë e tyre, nuk do t`u jepte gra për martesë, nuk do t`u shiste ndonjë gjë dhe as që do të blinte prej tyre. Të gjitha lidhjet me ta do të ndërpriteshin.

Kjo ndalesë u shkrua me kujdes dhe u vulos me tri vula. Kur të gjithë u pajtuan me të, dokumenti u var në Qabe dhe me këtë iu dha edhe bekimi fetar.

Hashimitët, të paaftë ta kundërshtonin këtë qëndrim të ashpër publik kundër tyre dhe mbase duke e parë qartë se ky bojkot ishte vetëm prelud i një lufte të hapur ose i sulmeve tinzare natën, u tërhoqën në një pjesë të zbrazur të qytetit të njohur si "Sheb Ebu Talib". Ishte një luginë e formuar nga grykat e ngushta të maleve, atje ku shkëmbinjtë e Ebu Kubejsit, ngriheshin në periferinë lindore të Mekkes. Në luginë hyhej nëpërmjet një grykë të ngushtë, nëpër të cilën vështirë kalonte një deve. Në të gjitha anët e tjera, ishte e mbrojtur nga qyteti me shkëmbinj dhe me ndërtesa.

Në natën e parë të muajit të parë të vitit të shtatë të profetësisë së Muhammedit, Hashimitët, duke përfshirë edhe Profetin me familjen e tij, u tërhoqën në "distriktin" e Ebu Talibit. Bashkë me ta shkuan edhe pasardhësit e Muttalibit, vëllai i Hashimit. Ndalesa kundër tyre ushtrohej në mënyrën më të rreptë. Shumë shpejt, Hashimitët u gjendën të ndarë nga drithërat e tyre dhe nga nevojat e tjera themelore. Rezervat e tyre, në harxhim e sipër, të cilat furnizoheshin rrallëherë me tregti të fshehura, iu afruan fundit. Mekkasit e dëgjonin vajin e foshnjave të uritura brenda luginës. Kishte të tillë nga të afërmit e tyre, që edhe përkundër ndalesave të Kurejshit, u sillnin ushqime fshehurazi. Hakimi, nipi i Huvejlidit, i çonte shpesh furnizime hallës së tij, Hatixhes, ndonse kjo përpjekje ishte një rrezik i madh për të. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Në fillim të ngujimit, Aliu ishte 16 vjeç dhe u vu në krye të përpjekjeve për të gjetur ushqim për njerëzit. Ai e bëri këtë detyrë duke e rrezikuar shumë herë jetën e tij dhe duke sjellur ujë dhe drithëra, kurdo që arrinte t`i gjente. Për një shtambë ujë, i duhej të paguante një flori dhe ndihej fatlum sikur të mund të gjente kaq. Megjithatë, përpjekjet e tija sillnin vetëm një çlirim të përkohshëm tek njerëzit e luginës.

Vetë Ebu Talibi nuk flinte mbrëmjeve. Për të, siguria e të nipit ishte më e rëndësishme se gjithçka tjetër. Kur Muhammedin e zinte gjumi, Ebu Talibi e zgjonte dhe e çonte në shtratin e njërit prej djemve të tij dhe i urdhëronte të birit që të flinte në shtratin e Muhammedit. Pak më vonë, e zgjonte sërish dhe e shtrinte në shtratin e njërit prej djemve të tjerë të tij.

Kështu e kalonte gjithë natën duke ia ndëruar vendin Muhammedit nga një shtrat në tjetrin. Ai i njihte armiqtë e tij. Ata ishin kokëfortë, të pabesë, të ligë dhe hakmarrës. Për këtë arsye, ai nuk i nënvlerësonte. Nëse ndonjëri prej tyre do të hynte fshehurazi në luginë për ta vrarë Muhammedin, do ta vriste njërin nga djemtë e Ebu Talibit. Ebu Talibi dhe e shoqja ishin gjithmonë të gatshëm t`i sakrifikonin bijtë e tyre për Muhammedin.

Kishte raste kur Aliu, edhe përkundër përpjekjeve të tija, nuk gjente dot ushqim dhe fëmijët mbeteshin të uritur. Por uria ishte tashmë gjendja normale e tyre. Kur kishte ujë, nënat zienen gjethe në të dhe ua jepnin fëmijëve të tyre për t`i qetësuar. Vajit të fëmijëve të uritur që dëgjohej edhe jashtë luginës, Ebu Xhehli dhe Umajjadët i përgjigjeshin me të qeshura. Ata kënaqeshin me "triumfin" e tyre, me të cilin i bënin të qanin për bukë e për ujë, fëmijët e Hashimitëve.

Në këto tre vjet, gjëja më e çmueshme për fiset e ngujuara ishte uji. Uji ishte eliksiri i jetës dhe të dy fiset (Benu Hashim dhe Benu Muttalib) e mernin atë falë Hatixhes. Ajo nga pasuria e saj i jepte Aliut florinj për të blerë ujë. Kujdesi i saj për njerëzit e tjerë manifestohej në shumë mënyra. Ajo i lutej Zotit për t`i mëshiruar të ngujuarit. Lutja ishte strategjia e saj kundër problemeve. Një strategji e thjeshtë, e cila solli rezultate.

Ndonjëherë, miqtë e mbetur të Hashimitëve në Mekke u përpoqën për të "kontrabanduar" ushqim brenda luginës por paganët i kapën dhe e konfiskuan ushqimin.

Njëri nga miqtë e Hashimitëve në Mekke ishte Hisham ibn Amr el-Amiriu. Ai u sillte ushqim dhe ujë, aq herë sa mundej. Koha që kishte zgjedhur për t`ua dorëzuar ushqimin ishte disa orë para agimit. Por pas një kohe Kurejshi e kapi dhe e kërcënoi me vdekje sikur të vazhdonte t`u sillte ndihmë Hashimitëve.

Një tjetër mik i fshehur i Hashimitëve ishte Hakim ibn Hizami, nipi i Hatixhes. Ai bashkë me skllavin e tij i çonin ushqime dhe ujë Hatixhes, e cila ua shpërndante fëmijëve këto gjëra. Ebu`l Buhtariu ishte një mik i Hakimit. Edhe ai shumë shpesh u sillte ushqime Hashimitëve. Një natë teksa po çonin një deve të ngarkuar drejt luginës, u gjendën ballë për ballë me Ebu Xhehlin. Ai u tha se do t`ua konfiskonte mallërat dhe devenë. Në fillim, Ebu`l Buhtariu u përpoq ta bindte me fjalë por Ebu Xhehli nuk dëgjonte. Ai e bllokoi hyrjen për në luginë dhe nuk u lejoi të kalonin. Ebu`l Buhtariu u përpoq të kalonte dhe mes tyre filloi një zënkë e dhunshme. Konflikte të tilla nuk ishin të rralla në rrethinat e luginës por disa miq të përzemërt të Hashimitëve, nuk u demoralizuan dhe vazhduan të bënin gjithçka për t`i ndihmuar.

Hisham bin Amr el-Amiriu, Hakim bin Hizami dhe Ebu`l Buhtariu nuk ishin muslimanë por ata nuk i shihnin dot fëmijët dhe robërit e Hashimitëve tek vdisnin nga uria. Andaj këta burra e rrezikuan jetën e tyre për të sjellë ushqim dhe ujë në Luginën e Ebu Talibit. Ata nuk kërkuan asnjë shpërblim për këtë vepër të tyre dhe e gjitha që donin ishte siguria e fiseve të ngujuara.

Këtu duhet theksuar se urrejtja dhe mllefi i familjes Umajjade të Kurejshit nuk ishte dhe aq kundër muslimanëve, sa ishte kundër Hashimitëve. Qëllimi i tyre përfundimtar ishte shkatërrimi i Islamit. Por nuk mund ta shkatërronin Islamin pa e vrarë Muhammedin. Ata bënë shumë përpjekje për ta vrarë por dështuan sepse ai ishte gjithmonë i paarritshëm për ta. Ai ishte i sigurt në "kështjellën" që Ebu Talibi dhe Hashimitët e kishin ndërtuar rreth tij. Umajjadët me shumë të drejtë i shënjestruan Hashimitët si arsyeja kryesore e dështimeve të tyre në luftën kundër Islamit. Ata kurrë nuk i falën Hashimitët për pengesat që u nxirnin në përpjekjet e tyre kundër Muhammedit.

Në ndërkohë, kishte shumë muslimanë që nuk i takonin fisit të Hashimitëve dhe që të gjithë qëndruan në Mekke gjatë këtij ngujimi. Ata nuk shkuan në Luginën e Ebu Talibit bashkë me Hashimitët. Thuhet se disa prej tyre ishin të pasur, të fuqishëm dhe me ndikim dhe ndonse të gjithë pretendonin se e donin Profetin e tyre, asnjëri nuk shkoi ta shihte ose ta ndihmonte gjatë këtyre tre vjetëve. Ata e gëzonin rehatinë dhe sigurinë e shtëpive të tyre për tre vjet me rradhë, në një kohë kur Profeti Muhammed, jetonte në tehun e shpatës, i rrethuar nga armiqtë e tij të etur për gjak dhe në një gjendje pasigurie, ku nuk dihej se ç`tmerre do të sillte dita tjetër për fisin e tij.

Ngujimi i Hashimitëve përfundoi pas tre vjetësh në vitin 619 të erës sonë dhe ata u kthyen në Mekke. Dhjetë vjet kishin kaluar qëkur Muhammedi (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij), e kishte nisur misionin e tij. Bojkoti i Kurejshit nuk i solli rezultatet e pritura sepse edhe pas tij, Hashimitët nuk dorëzoheshin dhe morali i tyre mbetej i lartë. Në fund të ngujimit, dorëzimi i Muhammedit ishte për ta po aq i papranueshëm sa ç`kishte qenë në fillim.

Hashimitët dhe bijtë e Muttalibit u kthyen në shtëpitë e tyre në Mekke pas tre vjetësh. Gjatë kësaj kohe, pasuritë e mëdha të Hatixhes dhe të Ebu Talibit ishin harxhuar. Ata duhej ta rindërtonin jetën nga e para duke i vendosur një nga një tullat.

Nëse Kurejshi i dha fund ngujimit të Hashimitëve, kjo nuk ishte për shkakun se qëndrimi i tyre kishte ndryshuar. Ata i dhanë fund rrethimit sepse faktorë të tjerë kishin hyrë në lojë. Rrëfimi që do të japim më poshtë, është i marrë nga burimi më i hershëm në lidhje me historinë e Islamit, që është biografia (arabisht: Sira) e Profetit të Islamit nga Muhammed ibn Is`haku. Në të përshkruhen ngjarjet që mundësuan kthimin e Hashimitëve dhe pasardhësve të Muttalibit në Mekke, pas tre vjetësh ngujimi në Luginën e Ebu Talibit.

Heqja e bojkotit

Benu Hashimi dhe Benu Muttalibi ishin në Shi`b (luginë) për shkak të bojkotit që Kurejshi kishte nisur kundër tyre. Por pastaj, vetë disa pjesëtarë të Kurejshit ndërmorën hapa për ta hequr këtë bojkot. Askush nuk u përpoq për këtë gjë më tepër se Hisham bin Amri, për shkak se ishte i biri i njërit nga vëllezërit e Nadla bin Hashim bin Abd al Menafit nga ana e tij dhe me këtë, ishte i lidhur me Hashimitët. Ai ishte njeri i rëndësishëm në fisin e tij. Kam dëgjuar se derisa dy fiset ishin të ngujuar në luginë, ai u sillte deve të ngarkuara me ushqim deri tek hyrja e ngushtë e grykës dhe pasi i lironte i godiste devetë që të hynin me vrap drejt luginës. Të njejtën e bëri edhe disa herë të tjera për t`u sjellur tesha.

Ai shkoi tek Zuhajr ibn Ebu Umejje ibn Mugire, nëna e të cilit ishte Atika, e bija e Abdul Muttalibit, dhe i tha: "A të vjen mirë të hash bukë e të vishesh kur e di gjendjen e dajallarëve të tu? Ato as mund të bëjnë tregti me dikë dhe as të martohen. Për Zotin, sikur ata të ishin dajallarët e Ebu`l Hakem ibn Hishamit (Ebu Xhehlit), e ti t`i kërkoje t`i bojkonte, ai kurrë nuk do të kishte bërë një gjë të tillë." Zuhajri ia ktheu: "Po ç`mund të bëj unë Hashim? Unë jam veç një njeri i vetëm. Për Zotin, sikur të kisha të tjerë të më përkrahnin, do ta hiqja atë bojkot." Hishami i tha: "Më ke mua..." "Shko gjej edhe të tjerë!", i tha Zuhajri.

Kështu Hishami shkoi tek Mutim bin Adij dhe i tha: "A jeni të kënaqur që dy fiset e Abdul Menafit të vdesin derisa ju vazhdoni t`i ndiqni Kurejshët? Do të shihni se një ditë do t`ua bëjnë të njejtën edhe juve." Ai ia dha përgjigjen e njejtë si Zuhajri dhe kërkoi të gjendej një i katërt. Kështu Hishami shkoi tek Abu`l Buhtariu ibn Hishami, i cili kërkoi një të pestë, të cilin Hishami e gjeti tek Zama`a bin Esved bin Muttalib, i cili kërkoi një njeri të gjashtë por Hishami ia përkujtoi atij farefisninë dhe detyrat që kishte ndaj fisit. Zama`a pyeti në ishin të gatshëm të tjerët për të bashkëpunuar. Të gjithë u pajtuan të takoheshin natën afër Huxhunit, mbi Mekke dhe kur u takuan, vendosën të merreshin me punën e bojkotit derisa ta hiqnin nga fuqia.

Ditën tjetër, kur njerëzit po mblidheshin, Zuhajri u vesh, eci shtatë herë rreth Qabes dhe pastaj tha: "O mekkas! A do të hamë e do vishemi kur Hashimitët janë duke vdekur, pa mundur të shesin e të blejnë? Për Zotin, nuk kam për t`u ndalur derisa ky dokument i poshtër bojkoti të griset!

Ebu Xhehli bërtiti: "Po gënjen. Ai dokument nuk ka për t`u grisur asnjëherë.."

Zama`a ia ktheu: "Ti je gënjeshtari i vërtetë. Ne nuk e deshëm këtë bojkot edhe kur u përpilua në fillim."

Ebu`l Buhtariu iu bashkangjit: "Zama`a ka të drejtë. Ne s`qemë të kënaqur me të qëkur u shkrua dhe nuk jemi të kënaqur as tani.."

Pas tij, shtoi Mutimi: "Që të dy keni të drejtë dhe kushdo që thotë ndryshe është gënjeshtar. Qoftë Zoti dëshmitar se ne distancohemi prej asaj që thuhet në atë dokument". Më në fund foli edhe Hishami, i cili i përkrahu shokët e tij.

Pastaj Mutimi shkoi ta merte dokumentin për ta grisur. Por kur arriti atje e pa se krimbat e kishin ngrënë gjithë dokumentin përveç pjesës ku ishte shkruar "Me emrin tënd o Zot!". Kjo ishte formula me të cilin Kurejshët i fillonin shkrimet e tyre. Shkruesi i këtij dokumenti ishte Mensur bin Ikrime-ja."

Mutim ibn Adij e copëtoi pjesën e mbetur të dokumentit të Kurejshit. Copëzat u shpërndanë nga era dhe nuk mbeti asnjë gjurmë prej tyre më pas. Ishte kjo një vepër, që kërkonte vendosmëri dhe guxim. Vendosmëri në pretendimin se Hashimitët ishin viktima të padrejtësisë dhe guxim për t`u rebeluar kundër gjithë Kurejshit. Kjo vepër e vendosur e tij ishte shenjë se ngujimi i Hashimitëve kishte marrë fund dhe se pjesëtarët e tyre mund të ktheheshin në Mekke. Vetë Mutimi, bashkë me luftëtarët e rinj të fisit të tij shkuan me kuajt e tyre drejt luginës, të armatosur deri në dhëmbë dhe e shoqëruan Muhammedin dhe pjesëtarët e dy fiseve të ngujuara, gjatë kthimit të tyre në Mekke.

Dr. Muhammed Hamidullah, në faqen e dhjetë të librit "Hyrje në Islam", të botuar nga Federata Ndërkombëtare Islame e Organizatave Studentore, në Salimiah të Kuvajtit (1977), shkruan:

Pas tre vjetësh, katër ose pesë jomuslimanë, më të njerëzishëm se të tjerët dhe pjesëtarë të fiseve të ndryshme, e shpallën publikisht distancimin e tyre nga bojkoti i padrejtë...

Dr. Hamidullahu e ka shfaqur dështimin e bojkotit, si një fryt i njeridashjes së "katër a pesë jomuslimanëve". Ata, siç thotë ai, "ishin më të njerëzishëm se të tjerët" dhe ka të drejtë. Por a ishin vallë edhe më të njerëzishëm se vetë muslimanët që jetonin në Mekke?

Është e pabesueshme dhe e vërtetë se përgjigja e kësaj pyetjeje aspak të këndshme është pozitive. Në fund të fundit, përveç këtyre trimave, që ishin të gjithë jomuslimanë, askush tjetër në Mekke nuk u ndje i detyruar që për hir të njeridashjes, të rebelohej kundër Kurejshit dhe të vepronte në mbrojtje të Hashimitëve.

Një tjetër gjë interesante është fakti se Zuhajri ndihej i vetëm. Kur Hishami për herë të parë ia përmendi atij ngritjen e bojkotit kundër Hashimitëve dhe e kritikoi se bëhej i shurdhër ndaj vuajtjeve të të ngujuarve dhe se dështonte në të larguarit e kësaj vuajtjeje, ky i fundit ia ktheu:

"Po ç`mund të bëj unë o Hisham? Unë jam veç një njeri i vetëm. Për Zotin, sikur të kisha të tjerë të më përkrahnin, do ta hiqja atë bojkot."

Përgjigja e Zuhajrit është intriguese. Përse ndihej se ishte i vetëm? Përse nuk mendoi ta merte pas vetes përkrahjen e muslimanëve që ishin në Mekke? Në fund të fundit, sipas historianëve, disa nga muslimanët e Mekkes ishin njerëz të rëndësishëm e të pasur dhe kishin ndikim tek idhujtarët. Por për ndonjë arsye misterioze, as Zuhajri dhe as shokët e tij, nuk menduan se mund t`i mernin edhe muslimanët në "ekipin" që i solli fund ngujimit të Hashimitëve.

Zuhajri me shokë arritën t`i kthenin Hashimitët në qytet. Por me veprën e tyre, ata demonstruan se muslimanët që kishin mbetur në Mekke, nuk ishin dhe aq të "pazëvendësueshëm" për Muhammedin dhe për Islamin.

Është një paradoks i historisë së Islamit fakti se dora që u shtri për ta grisur dokumentin e bojkotit të Kurejshit kundër Hashimitëve, nuk ishte dora e një muslimanë por pikërisht e një "jobesimtari" të quajtur Mutim ibn Adij. As Mutimi dhe as shokët e tij si Hisham ibn Amr, Zuhajr bin Ebu Umejje, Ebu`l Buhtari bin Hisham dhe Zama`a el Esvedi nuk ishin muslimanë. Por që të pestë ishin trima me moral shembullor, të cilët nuk e gëlltisnin dot padrejtësinë që u bëhej Hashimitëve. Ata nuk u ndalën derisa e sollën në vend drejtësinë.

Teknikisht, këta pesë trima nuk ishin muslimanë. Por vetëm ata e patën guximin dhe vendosmërinë e duhur për ta mbajtur në këmbë një princip tërësisht islamik siç është Drejtësia. Ata e sollën në vend drejtësinë dhe me këtë vepër të tyre, fituan përjetshmëri në sagën e Islamit. Në anën tjetër, muslimanët jo vetëm që nuk vepruan dot, por as që protestuan kundër cinizmit dhe arrogancës Kurejshe në ngujimin e Hashimitëve. Për tre vjet me rradhë, ata mbajtën një distancë të sigurt dhe një heshtje aspak bindëse. Me sa duket, veprat e tyre kontrolloheshin vetëm nga ndjenja e kujdesit dhe e sigurisë. Andaj gjithë ç`bënë ata, ishte shtyrja e veprimit për më vonë dhe vëzhgimi nga anash si spektatorë të painteresuar.

14. Vdekja e Hatixhes dhe Ebu Talibit (viti 619)

Falë trimërisë së pesë burrave nga Mekkeja, Hashimitët tani mund të ktheheshin në shtëpitë e tyre. Por pikërisht kur kishte filluar disi të përmirësohej gjendja e tyre, pas një jete të vështirë trevjeçare në një grykë malore, Hatixheja, e shoqja, përkrahësja dhe ndjekësja e Muhammedit dhe bamirësja e të gjithë muslimanëve u sëmur dhe vdiq. Gjatë gjithë jetës, ajo kishte jetuar në luks dhe në pasuri por tre vitet e fundit në ngujim kishin qenë për të një lodhje e tepërt e cila tani po jepte pasoja.

Siç u tha edhe më sipër, Hatixheja ishte personi i parë, që pranoi se Zoti është një dhe se Muhammedi është i Dërguari i Tij për njerëzimin. Nderi dhe lavdia e të qenit besimtarja e parë në botë i takon përjetësisht asaj. Ajo e sakrifikoi për Islamin gjithë rehatinë e saj, pasurinë dhe shtëpinë që kishte, për ta sakrifikuar më në fund edhe jetën. Pa dyshim, sikur të jetonte në shtëpinë e saj të madhe e të rehatshme në Mekke, e rrethuar nga shërbetoret e saja, ajo do të kishte jetuar edhe më gjatë. Por ajo preferoi të qëndronte pranë të shoqit dhe fisit të tij dhe ta ndante me ta barrën e jetës. Gjatë ngujimit, ajo jo vetëm që vuajti nga uria dhe etja por gjithashtu edhe nga vapa e verës dha nga ftohtësia e dimrave. Por askush nuk dëgjoi ndonjëherë të ankohej dhe kurrë nuk e panë ta humbte durimin. Pa dallim në kalonin kohë të mira ose të vështira, pa dallim në ishte e pasur ose krejt e varfër, ajo ishte gjithnjë me fytyrë të qeshur. E tillë ishte edhe gjatë ngujimit. Varfëria dhe shkelja kurrë nuk e prishën disponimin e saj dhe sjelljen. Pikërisht sjellja e saj ishte një burim i pashtershëm fuqie, rehatie dhe guximi për të shoqin, në çastet më të vështira të jetës së tij.

Gjatë viteve të kaluara në ngujim, Hatixheja e harxhoi gjithë pasurinë e saj duke blerë gjërat e nevojshme si ushqimi, uji dhe veshmbathjet për fisin e të shoqit. Kur u kthye në shtëpinë e saj, e gjithë pasuria ishte zhdukur dhe kur vdiq, nuk kishte para të mjaftueshme as për të blerë një qefin. Një gunë e të shoqit u përdor si qefin për të dhe ajo u varros e mbështjellur me të.

Muhammedi nuk u martua me asnjë grua tjetër derisa ishte gjallë Hatixheja dhe sikur të mos vdiste, mbase kurrë nuk do të martohej edhe njëherë.

Edward Gibbon

Gjatë 24 vjetëve të martesës së tyre, burri i ri i Hatixhes nuk e përdori të drejtën e tij për t`u martuar me një grua tjetër dhe krenaria dhe butësia e kësaj zonje kurrë nuk u ofendua nga prania e një rivaleje. Pas vdekjes së saj, Profeti e vendosi atë në shkallën e katër grave të përsosura, bashkë me motrën e Mojsiut, nënën e Krishtit dhe me Fatimen, vajzën e tij më të dashur. ("Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake")

Sir John Glubb

Hatixheja ishte ndjekësja e parë e Muhammedit. Që nga çasti i thirrjes së tij të parë deri në vdekjen e saj pas nëntë vjetësh, ajo kurrë nuk u dorëzua. Kurdo që ai të ofendohej ose të sulmohej, e dinte se kur të kthehej në shtëpi, do të gjente një fytyrë të qeshur e të dashur për ta rehatuar. Ajo, me qetësinë e saj, ishte përherë pranë tij, që t`ia rikthente guximin dhe t`ia lehtësonte barrën e frikës. ("Jeta dhe koha e Muhammedit", Nju Jork, 1970)

Ibn Is`haku, biografi i Profetit, thotë se kur erdhi shpallja e dytë pas një afati të gjatë kohor nga e para, Hatixhesë iu dërgua një lëvdatë hyjnore dhe një përshendetje nga Zoti. Kjo porosi iu soll Muhammedit nëpërmjet Xhibrilit dhe kur ai ia përcolli Hatixhes, ajo tha:

"Zoti është paqja (selami) dhe e gjithë paqja është prej Tij. Paqja qoftë mbi Xhibrilin!"

Muhammedi përgjithmonë e kujtoi Hatixhen me dashuri, me falënderim dhe me mallëngjim të thellë. Gjatë sëmundjes së saj të shkurtër, ai ndenji gjithë natën pa gjumë, duke u kujdesur për të, duke e qetësuar dhe duke iu lutur Zotit. Ai i tha se Zoti i kishte ndërtuar një pallat nga perlat e Parajsës. Vdekja e saj ia mbushi zemrën me dhimbje Muhammedit.

Hatixheja vdiq në ditën e dhjetë të muajit Ramazan të vitit të dhjetë pas Shpalljes. Ajo u varros në Huxhun, në rrethinat e Mekkes. Pas varrimit, vetë i Dërguari e rrafshoi dheun e varrit të saj.

Një muaj pas vdekjes së Hatixhes, Profeti përjetoi një goditje tjetër me vdekjen e Ebu Talibit, xhaxhait dhe mbrojtësit të tij. Ebu Talibi ishte mburroja e Islamit që nga lindja e kësaj feje. Vdekja e këtyre dy njerëzve të dashur, ishte goditja më e madhe që Muhammedi do ta përjetonte në jetën e tij. Këtë vit e quajti "Viti i pikëllimit".

Viti 619 ishte për Muhammedin një vit i pikëllueshëm në më shumë aspekte. Vdekja e të dashurve të një njeriu është një shkak natyror i pikëllimit. Por në këtë rast, vdekja e këtyre dy personave nuk ishte vetëm një përvojë subjektive e Muhammedit. Ai shumë shpejt do ta shihte kuptimin e humbjes së tyre me ndodhitë që do të vijonin.

Ibn Is`hak

Hatixheja dhe Ebu Talibi vdiqën në po të njejtin vit, njëri pas tjetrit. Hatixheja kishte qenë një përkrahëse besnike e Muhammedit në Islam dhe ai i ndante me të problemet e tija. Me vdekjen e Ebu Talibit, ai humbi forcë në mbrojtjen kundër fisit të tij. Ebu Talibi vdiq tre vjet para emigrimit për në Medine dhe pikërisht atëherë, Kurejshi filloi ta sulmonte me një ashpërsi, me të cilën s`do të guxonte më parë gjatë jetës së Ebu Talibit. Një djalë i ri madje, i hodhi pluhur mbi kokë.

Hishami përcjell nga i ati Urva, se Profeti një ditë shkoi në shtëpinë e tij dhe po thoshte: "Kurejshi kurrë s`më ka trajtuar kështu derisa ishte gjallë Ebu Talibi. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Washington Irving

Muhammedi shumë shpejt e kuptoi se ç`do të thoshte vdekja e Ebu Talibit, i cili nuk kishte qenë vetëm një i afërt i dhembshur por edhe një mbrojtës i vendosur e i fuqishëm, falë ndikimit të madh që kishte në Mekke.Pas vdekjes së tij, nuk kishte asgjë që t`i ndalte Ebu Sufjanin dhe Ebu Xhehlin nga dhuna e tyre.

Fati i Muhammedit po bëhej gjithë më i errët në vendlindjen e tij. Hatixheja, ndihmuesja e tij, mikesha e vetmisë dhe besimtarja e devotshme e doktrinës së Muhammedit, kishte vdekur. Kishte vdekur edhe Ebu Talibi, mbrojtësi i tij besnik dhe i fortë. I mbetur pa ndikimin mbrojtës të këtij të fundit, Muhammedi ishte bërë i huaj në Mekke, i detyruar të fshihet dhe t`u bëhet barrë atyre, që për shkak të doktrinës së tij po përndiqeshin. ("Jeta e Muhammedit"

Me fjalinë "barrë atyre, që për shkak të doktrinës së tij po përndiqeshin", historiani në fjalë ka shprehur një mendim me të cilin nuk mund të pajtohemi. Muhammedi kurrë nuk ka qenë barrë për të tjerët. Pjesëtarët e fisit të tij, Hashimitët, e shihnin si privilegj dhe nder mbrojtjen e tij nga armiqtë.

Sir William Muir

Sakrificat që Ebu Talibi dhe familja e tij i bënë për hir të Muhammedit, ndonse akoma nuk e besonin mesazhin e tij, flet për karakterin e tij fisnik dhe bujar. Këto sakrifica flasin në të njejtën kohë edhe për sinqeritetin e Muhammedit. Ebu Talibi nuk do t`i bënte gjithë ato gjëra për një gënjeshtar sepse ishte më se i aftë në vlerësimin e njerëzve.

Kur ndjeu se jeta e tij po i afrohej fundit, ai e mblodhi familjen, bijtë e Abdul Muttalibit, dhe mbasi e la të nipin e tij në mbrojtje të tyre, vdiq i qetë. Ai u varros jo shumë larg varrit të Hatixhes. Muhammedi vajtoi për xhaxhain e tij dhe ky vajtim nuk ishte pa shkak. Për dyzet vjet, ai kishte qenë miku i tij besnik, mbështetja e tij në fëmijëri, mbrojtësi i rinisë së tij dhe kështjella e tij në vitet në vijim. Vetë mosbesimi i tij e kishte rritur ndikimin që kishte. Për sa kohë që ishte gjallë Ebu Talibi, Muhammedi s`kishte pse t`u trembej sulmeve dhe dhunës. Por pas tij, nuk kishte njeri që të mund ta mbronte nga armiqtë. Një Hatixhe e dytë mund të gjendej por jo edhe një Ebu Talib i dytë. ("Jeta e Muhammedit", 1877)

Sir John Glubb

I Dërguari dha përpjekje të mëdha për ta bërë Ebu Talibin t`i përsëriste dëshmitë e besimit islam por ky i fundit vetëm qëndronte i heshtur derisa vdiq. Ebu Talibi është për ne një karakter tërheqës. Fjalëhapur, besnik dhe simpatik, ai i përballoi vuajtjet, humbjet dhe kontradiktat për ta mbrojtur të nipin, ndonse nuk i besonte fjalët e tija. Muslimanët nuk e konsiderojnë atë një hero sepse vdiq si jobesimtar. Megjithatë, sikur të mos ishte guximi i vendosur, me të cilin ai qëndroi pranë të nipit, Islami mbase do të kishte vdekur që në djep.. ("Jeta dhe koha e Muhammedit", Nju Jork, 1970)

Më sipër i kam përcjellur pikë për pike fjalët e Sir William Muir dhe Sir John Glubb. Ata kanë lënë të kuptohet se Ebu Talibi vdiq si jobesimtar. Sikur të pyeteshin për këtë pretendim, ata do të sillnin argumente nga Sahihu i Buhariut, në të cilin thuhet se kur Ebu Talibi ishte në prag të vdekjes, i Dërguari insistonte që të bëhej musliman por ai thoshte se diçka e tillë do ta turpëronte përpara miqve të tij të Kurejshit.

Autori (ose autorët) e këtij "hadithi" kanë harruar diçka. Ebu Talibi po vdiste dhe e dinte se nuk kishte për t`i parë më kurrë "miqtë" e tij nga Kurejshi. Ai e dinte se po shkonte në prani të Krijuesit të tij. Në një çast të tillë, ai vështirë se do të mërzitej për këta miq kurejshitë. Qëllimi i tij kishte qenë përherë të fituarit e kënaqësisë së Zotit dhe më shumë se ç`mund ta vërtetonin të tjerët me fjalët që tha, ai e vërtetoi me veprat e tija se besimi i tij në Njëshmërinë e Zotit dhe në misionin e Muhammedit si i Dërguar i Tij ishte i fortë dhe i palëkundur.

Ai ishte një besimtar i devotshëm i Islamit. Lidhja e tij e fortë me Islamin mund të shihet nga vendosmëria e tij dhe dëshmohet nga logjika e fakteve.

Askush nuk mund ta dojë Muhammedin dhe idhujtarinë njëkohësisht. Këto dy dashuri nuk mund të bashkëjetojnë tek një person. Dhe në anën tjetër, askush nuk mund ta dojë Muhammedin dhe ta urrejë Islamin. Dashuria për Muhammedin dhe urrejtja për Islamin nuk mund të gjenden në një vend. Ai që e do Muhammedin, e do edhe Islamin. Dhe as që mund të thuhet se mund ta urresh Muhammedin dhe ta duash Islamin njëkohësisht. Një fjali e tillë do të ishte absurde.

Në ka diçka për të cilën nuk dyshon askush në historinë islame, është pikërisht dashuria e Ebu Talibit për Muhammedin. Siç u tha më sipër, Ebu Talibi dhe e shoqja Fatima bint Esad, e deshën Muhammedin siç i donin fëmijët e tyre. Burrë e grua, ata ishin gjithmonë të gatshëm për t`i sakrifikuar bijtë e tyre për hir të Muhammedit. Një dashuri e tillë mund të kishte vetëm një burim, atë të besimit tek Muhammedi dhe tek Islami. Gruaja e Ebu Talibit, Fatima bint Esad, gruaja që e rriti Muhammedin, ishte femra e dytë që e pranoi Islamin pas Hatixhes.

Ebu Talibi ishte tejet krenar që Muhammedi, djali i vëllait të tij Abdullahut, ishte zgjedhur në mesin e krijesave të Zotit për të qenë i Dërguari i Zotit për njerëzimin. Muhammedi ishte dashuria dhe krenaria më e madhe e Ebu Talibit.

Veprat e lavdishme të Ebu Talibit janë një pjesë e pandashme e historisë së Islamit. Asnjë tregim mbi Islamin nuk do të ishte i plotë, sikur në të të mos përshkruhej roli i tij si mbrojtës i Muhammedit dhe i Islamit. Veprat e tija janë dëshmia më e qartë e besimit të tij në Zotin dhe në të Dërguarin e Tij.

Zoti i bekoftë robërit e tij të devotshëm, Hatixhen, Ebu Talibin dhe të shoqen, Fatima bin Esad. Që të tre ishin "mjetet" me të cilat Ai e forcoi Islamin dhe e mbajti në këmbë.

 

 

15. Vizita e Muhammedit në Ta`if

Më se dhjetë vite kishin kaluar, qëkur Muhamedi (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) kishte filluar ta shpallte Islamin. Suksesi i tij në këto dhjetë vite ishte tejet modest dhe kishte rezultuar në konvertimin e rreth 170 vetëve (burra dhe gra) në Mekke. Por pas vdekjes të të shoqes Hatixhes dhe xhaxhait të tij Ebu Talibit, dukej se Kurejshi do t`ia merte nga dora edhe këtë sukses të paktë që e kish` arritur. Mekkeja kishte qenë gjithnjë armiqësore ndaj Islamit dhe i Dërguari tashmë mendonte ta shpallte këtë fe në një qytet tjetër. Qyteti më i afërt ishte Ta`ifi, që gjendej 70 milja (rreth 112 km) në juglindje të Mekkes. I Dërguari shkoi në Ta`if diku nga fundi i vitit 619,  bashkë me Zejd bin Harithen.

Në Ta`if, Muhammedi i ftoi tre prijësit e fiseve të atjeshme të largoheshin nga idhujtaria e tyre, ta njihnin Njëshmërinë e Zotit, të mos i ndanin njerëzit sipas përkatësisë së tyre klasore dhe të besonin në barazinë dhe vëllazërinë e të gjithë njerëzve.

Prijësit e fiseve të Ta`ifit ishin njërëz krenarë e mendjemëdhenj dhe as që deshën t`i dëgjonin fjalët e Muhammedit. Ata e pritën me tallje dhe i lëshuan kundër tij fëmijët dhe të rinjtë e qytetit, të cilët e përzunë atë dhe Zejdin duke u hedhur gurë dhe baltë. I plagosur dhe i mbuluar me gjak, Muhammedi u largua nga Ta`ifi. Kur tashmë kishte dalë jashtë qytetit, ai ishte pranë kolapsit. Fatmirësisht, një kopshtar e mori në kasollen e tij, ia mbuloi plagët dhe e la të pushonte derisa të ndihej mjaft mirë, sa ta vazhdonte rrugëtimin e tij nëpër terrenin e ashpër mes Ta`ifit dhe Mekkes.

Kur Muhammedi arriti në rrethinat e Mekkes, e ndjeu se nuk mund të hynte aq lehtë në qytet, tani që Ebu Talibi nuk ishte më gjallë për ta mbrojtur. Armiqësia e idhujtarëve ndaj tij e kishte arritur kulmin dhe ai e kuptoi se po të hynte në Mekke i pambrojtur, rrezikonte të vritej. Muhammedi s`mund të hynte në qytetin e tij të lindjes dhe nuk kishte vend tjetër për të shkuar. Ç`do të bënte vallë?

Në këtë gjendje të vështirë, Muhammedi u dërgoi fjalë tre aristokratëve të qytetit, duke u kërkuar që ta mernin nën mbrojtjen e tyre. Dy prej tyre refuzuan por njëri, i quajtur Mutim ibn Adij, iu përgjigj thirrjes së tij për ndihmë. Ishte ky po ai Mutim ibn Adij, i cili më herët, qe rebeluar kundër Kurejshit duke e copëtuar marrëveshjen e tyre për ta bojkotuar fisin e hashimitëve dhe që i kishte kthyer të dy fiset e ngujuar (Hashim dhe Muttalib) në Mekke, nën mbrojtjen e tij.

Mutimi u urdhëroi bijve të tij, nipërve dhe të gjithë të rinjve të fisit, që t`i mbathnin rrobat e luftës. Pastaj, u nis në krye të tyre, me armatim të plotë. Ai fillimisht e solli Muhammedin në rrethinat e Qabes, ku Muhammedi eci shtatë herë rreth e përqark dhe pastaj e shoqëroi atë drejt shtëpisë.

Abd-al Rahman Azzam:

Asnjë nga prijësit e fiseve, prej të cilëve Muhammedi kërkoi mbrojtje për të hyrë në qytet, nuk pranoi t`i ndihmonte. Vetëm një kryeplak zemërmirë në mesin e idhujtarëve, i quajtur Mutim ibn Adij, e mori nën mbrojtjen e tij dhe e solli në shtëpi. Kështu, Muhammedi hyri në Mekke nën mbrojtjen e një idhujtari... ("Mesazhi i përjetshëm i Muhammedit", botuar nga "New English Library", Londër, 1964)

Sir John Glubb:

Në Ta`if, Profetin e përzunë me gurë. Nga frika të kthehej në Mekke, tani që nuk ishte mbrojtja e Ebu Talibit, ai u dërgoi porosi disa idhujtarëve me emër, duke u kërkuar mbrojtje. Dy prej tyre refuzuan por më në fund, Mutim ibn Adij, prijësi i fisit Nufal të Kurejshit, pranoi ta merte nën mbrojtjen e tij. Mëngjesin e ardhshëm, ai, bashkë me bijtë dhe nipërit e tij doli i armatosur në sheshin qendror rreth Qabes dhe shpalli se Muhammedi ishte nën mbrojtjen e tij. Kjo mbrojtje i mundësoi Muhammedit të kthehej në Mekke. ("Jeta dhe koha e Muhammedit", Nju Jork, 1970)

Kërkesa e të Dërguarit për të hyrë nën mbrojtjen e një jomuslimani si Mutim ibn Adij, përsëri na rikthen tek një pyetje aspak e këndshme në lidhje me qëndrimin dhe sjelljen e muslimanëve të tjerë, gjatë gjithë kësaj kohe. Përse i Dërguari nuk i kërkoi mbrojtje ndonjërit prej tyre, ndonse thuhet se kishte mes tyre njerëz të pasur dhe me autoritet e madje edhe të tillë që ishin "ëndrra e frikshme" e paganëve? Përse i Dërguari i kërkoi mbrojtje një jomuslimani dhe as që e mori mundimin t`i informonte muslimanët se kishte ndërmend të kthehej në Mekke dhe se kishte nevojë për mbrojtje?

Ose një pyetje tjetër: Përse muslimanët nuk shkuan vetë deri në hyrje të qytetit që ta shoqëronin Profetin e tyre? Kësaj rradhe ata kishin një mundësi të shkëlqyeshme për t`i vërtetuar se ishin të denjë për besimin e tij, ndonse ai mund t`i kishte nënçmuar. Por ata s`e shfrytëzuan as këtë mundësi dhe nuk bënë asgjë që do të tregonte se ata vërtet mërziteshin për sigurinë e tij.

Megjithatë,  Arabia pagane nuk ishte krejtësisht pa heronj dhe pa fisnikëri. Këto cilësi ishin të theksuara tek personat si Mutim ibn Adij, Ebu`l Bukhtari dhe disa të tjerë. Ata ishin kalorësit e Arabisë dhe ishte pikërisht kjo fisnikëri, që do ta bënte të famshëm vendin e tyre në shekujt në vijim. Edhe muslimanët u kanë borxh një falënderim këtyre personave. Në fund të fundit, ishin pikërisht ata që e sfiduan Kurejshin, në disa nga çastet më kritike të jetës së Profetit të Islamit. Duke e bërë gjithë këtë, ata nuk u frymëzuan nga tjetër gjë, përveç idealeve të tyre kalorësiake. Ata e konsideronin se ishte detyra e tyre që t`i mbronin të pambrojturit.

Dështimi në Ta`if ishte pikëllues për të Dërguarin dhe ai e dinte se po të mos ishte intervenimi heroik i Mutim ibn Adij, ai mbase kurrë nuk do të mund të kthehej në Mekke. Një vëzhguesi të zakonshëm mund t`i dukej se Profeti i kishte arritur kufijtë e durimit njerëzor. Përparimi i Islamit kishte stagnuar dhe e ardhmja nuk dukej shumë premtuese.

Por a do t`i dorëzohej Muhammedi dëshpërimit dhe sulmeve të ashpra të idhujtarëve? Do të ishte më se e natyrshme sikur të ndodhte kështu. Por nuk ndodhi. Ai kurrë nuk humbi shpresë nga mëshira e pafundme e Zotit. E dinte se vepronte në rrugë të Tij dhe nuk kishte aspak dyshim se Ai do ta shpëtonte nga kjo gjendje e pashpresë dhe se do ta çonte drejt suksesit dhe lumturisë.

Pikërisht në njërin nga çastet më të pashpresa të jetës së tij, Muhammedi, Profeti i Islamit, mbase si shpërblim për refuzimin e tij për t`u dorëzuar para dështimeve, u ngrit drejt qiejve, nga Zoti. Zoti e nderoi të Dërguarin e Tij me Isra-në dhe Miraxh-in. Isra quhet udhëtimi i tij i natës nga "Xhamia e Shenjtë" (Qabe) drejt "Xhamisë së largët" ("Xhamia el-Aksa" në Jerusalem) kurse Miraxh është ngritja e tij drejt qiejve. Isra dhe Miraxhi ishin parashenja të ndodhive të mëdha historike që do të pasonin, ndonse atë çast, ishte shumë e vështirë të shpresohej një gjë e tillë.

Në kuptimin mistik, Miraxhi i referohet përpjekes së vazhdueshme të individit kundër të ligës, që gjithmonë i ka rëniet e ngritjet e veta. Por sikur individi të jetë i sinqertë ndaj vetes dhe i sinqertë në besimin e tij në Zotin, është pikërisht Zoti që do t`i falë fitore kundër të ligës.

Tregimi i Miraxhit, pra, është një simbol i përshtatshëm i rrugëtimit shpirtëror të njeriut gjatë jetës së tij. Hapi i parë i udhëtimit është morali dhe ajo ndjenjë përgjegjësie për mirëqenien e përgjithshme të njerëzve të tjerë. Është një shërbim ndaj Zotit duke u shërbyer krijesave të Tij, me një vetëdije të vazhdueshme të pranisë së Tij. Isra-ja përmendet në vargun e parë të kapitullit të shtatëmbëdhjetë të Kur`anit: 

Lavdi i qoftë Zotit, që e çoi robin e Tij natën, nga xhamia e shenjtë në xhaminë më të largët, rrethinën e të cilës e kemi bekuar, që të mund t`ia tregonim disa nga dëshmitë Tona...

Isra-ja dhe Miraxh-i ndodhën në natën e njëzet e shtatë të muajit Rexheb (muaji i shtatë i kalendarit islamik), në vitin e dymbëdhjetë të Shpalljes, gjegjësisht një vit para shpërnguljes së Profetit nga Mekkeja në Medine.

16. Horizontet e reja të Islamit

Qyteti Jethrib gjendej në një oazë 250 milja (rreth 400 km) në veri të Mekkes. Në vitin 620, gjashtë banorë të Jethribit shkuan për pelegrinazh në Mekke. Pas një takimi të rastësishëm me Muhammedin, ata e pranuan Islamin dhe i treguan të Dërguarit se Jethribi ishte në prag të trazirave të mëdha, që mund të fillonin çdo çast dhe të shkaktonin një luftë civile. Ata e shprehën mendimin e tyre se i Dërguari i Zotit mund ta rikthente paqen në Jethrib dhe i premtuan atij se do të ktheheshin vitin e ardhshëm për ta takuar sërish. Ky ishte fillimi i Islamit në Jethrib.

Kur këta gjashtë muslimanë të rinj u kthyen në Jethrib, ata u treguan të afërmve dhe miqve për Islamin dhe gjetën shumë njerëz, që dëshironin të mësonin më shumë për të. Vitin e ardhshëm, kur erdhi stina e pelegrinazhit, dymbëdhjetë banorë të Jethribit, bashkë me ata gjashtë të vitit të kaluar, erdhën në Mekke. Në mesin e tyre kishte edhe dy gra. Ata u takuan me të Dërguarin e Zotit në vendin e quajtur Akabe. Ai ua shpjegoi kushtet e besimit islam dhe ata të gjithë e pranuan Islamin. Në të njejtën kohë, ata u betuan se do t`i bindeshin. Ky rast njihet si "Besëlidhja e parë e Akabes"

Këta muslimanë të Jethribit u betuan se:

• kurrë nuk do t`i gjenin të barabartë Zotit


• nuk do ta adhuronin askë përveç Tij


• kurrë nuk do të vidhnin dhe kurrë nuk do ta plaçkisnin dikë


• kurrë nuk do t`i vrisnin foshnjat e tyre femra


• kurrë nuk do t`i ofendonin të tjerët


• kurrë nuk do të bënin shpifje ndaj grave


• do të ishin përherë të sinqertë e të pastër


• do t`i bindeshin Zotit dhe të Dërguarit të Tij


• do t`i qëndronin besnikë të Dërguarit përgjithmonë

Muslimanët e ri të Jethribit kërkuan nga i Dërguari që të dërgonte me ta ndonjë mësues për në Jethrib, i cili do t`ua mësonte Kur`anin dhe principet e Islamit. Ai e dërgoi Mas`ab ibn Umajrin, që ishte kushëriri i të atit. Misioni i Mas`abit ishte tejet i suksesshëm dhe shumë familje të Jethribit e pranuan Islamin.

Kjo ishte hera e parë që Muhammedi zgjodhi një zyrtar. Profesor Margoliouth thotë se Mas`ab ibn Umajri ishte zyrtari i parë i Islamit.

Besëlidhja e dytë e Akabes

Në vitin 622, shtatëdhjetë e pesë banorë të Jethribit erdhën në Meke, gjatë stinës së pelegrinazhit. I Dërguari u takua me ta në Akabe, në vendin e njejtë ku ishte takuar me grupin prej dymbëdhjetë vetësh, një vit më parë. Edhe këta shtatëdhjetë e pesë burra e gra e pranuan Islamin. Ata iu betuan të Dërguarit dhe e ftuan atë në Jethrib. Xhaxhai i të Dërguarit, Abbas ibn Abdu`l Muttalibi gjendej atje. Ai u foli jethribasve me këto fjalë:

"Muhammedi është një njeri i respektuar tek njerëzit e tij. Nëse do t`i qëndroni pranë, në të mirë e në të keqe, atëherë mereni për në Jethrib. Nëse jo, harrojeni këtë punë."

 Njëri nga prijësit e jethribasve ishte Bera`a ibn Maruri, i cili tha:

"Kur ishim fëmijë, lodrat tona ishin shpatat e shtizat.." Një tjetër prijës nga Jethribi, Ebu`l Haithamiu, ia preu fjalën të parit dhe tha: "O i Dërguar i Zotit! Çdo të ndodhë kur Islami të rritet dhe të bëhet i fuqishëm? A do të largohesh atëherë nga Jethribi dhe të kthehesh në Mekke?"

Muhammedi buzëqeshi dhe tha: "Jo! Gjaku juaj është gjaku im dhe gjaku im është gjaku juaj. Që sot, ju jeni të mijtë dhe unë jam i juaji. Kurrë s`kam për t`u ndarë prej juve."

Muslimanët e Jethribit mbetën të kënaqur nga premtimi i Muhammedit dhe u kthyen në Jethrib, për ta përhapur Islamin në mesin e njerëzve të tyre. Islami filloi të rritej me shpejtësi në Jethrib dhe kur tashmë dukej se besimi i ri kishte filluar të lëshonte rrënjë në qytet, i Dërguari u urdhëroi muslimanë të përndjekur, të largoheshin nga Mekkeja. Duke iu bindur këtij urdhri, muslimanët filluan të largoheshin nga Mekkeja në grupe të vogla dhe të vendoseshin në shtëpitë e tyre të reja në Jethrib.

Besëlidhja e dytë e Akabes është një gur kilometrik në historinë e Islamit. Ky rast ishte "spiranca" me të cilën anija e trazuar e Islamit fitoi qetësi, pas një periudhe trembëdhjetëvjeçare të kaluar në detin e turbullt të paganizmit arab.

17. Hixhri (Shpërngulja)

Kur pjesa më e madhe e muslimanëve ishte larguar nga Mekkeja dhe ishte vendosur në Jethrib tashmë, idhujtarët e Mekkes kuptuan se sikur Islami të lëshonte rrënjë të forta në veri të tyre dhe të bëhej i fuqishëm, do të përbënte një rrezik të madh për interesat e tyre tregtare në Siri. Ata e shihnin Islamin si një rrezik që po rritej në veri. Andaj, organizuan një mbledhje në godinën "bashkiake" të Mekkes, për të kërkuar një zgjidhje, që do t`i jepte fund këtij rreziku. Pas një diskutimi të gjatë, ata u pajtuan se mënyra e vetme për të shpëtuar nga ky rrezik ishte vrasja e shkaktuesit të saj, Muhammedit, i cili ndodhej akoma në Mekke. Kjo ide sillte edhe dilema të tjera të pazgjidhura. Kush do ta vriste atë? Kur dhe ku? Ata i diskutuan edhe këto pyetje, propozuan shumë zgjidhje të mundshme dhe më në fund vendosën, me një koncenzus të plotë, se do të zgjidhej nga një luftëtar nga secili fis mekkas dhe nga fiset përreth qytetit. Të gjithë do ta sulmonin përnjëherë Muhammedin dhe do ta vrisnin para se të vinte agimi i ditës së nesërme. Ata ishin të bindur se një bashkëveprim i tillë i të gjithë fiseve, do t`i linte duarlidhur hashimitët, të cilët do ta kishin të pamundur të luftonin kundër të gjithë fiseve përnjëherë, si hakmarrje për vrasjen e Muhammedit.

Megjithatë, i Dërguari ishte i gatshëm për gjëra të tilla. I informuar me kohë për planin e Kurejshit nga një musliman që e mbante fshehur besimin e tij, ai e thirri kushëririn e tij të devotshëm, Ali ibn Ebu Talibin, ia tregoi atij planin e Kurejshit dhe ia rrëfeu edhe planin që kishte bërë, për t`i shpëtuar kësaj gracke. Plani i tij ishte që Aliu të flinte në shtratin e të Dërguarit dhe në ndërkohë, ai vetë të largohej nga shtëpia në një rast të volitshëm. Përveç kësaj, ai i kërkoi Aliut që t`ua kthente idhujtarëve të gjitha amanetet, që ia kishin lënë në besë Muhammedit dhe pastaj të largohej nga Mekkeja, për t`u takuar me të në Jethrib. Aliu i kuptoi të gjitha dhe i Dërguari e la atë në duart e Zotit.

Muhammed Husejn Hajkal

Të rinjtë, që Kurejshi i kishte përgatitur për vrasjen e Muhammedit, e kishin rrethuar shtëpinë e tij, që të mos largohej. Në natën e Hixhrit, Muhammedi ia tregoi planin e tij Ali ibn Ebu Talibit dhe i kërkoi që të mbulohej me gunën e gjelbërt të Profetit dhe të shtrihej në shtratin e tij. Përveç kësaj, i kërkoi  të qëndronte në Mekke derisa t`ua kthente pronarëve të tyre, amanetet që ishin lënë në besë të Muhammedit. ("Jeta e Muhammedit" botuar në Kairo, 1935)

Marmaduke Pickthall

Vrasësit e tij (Muhammedit) kishin ardhur para shtëpisë. Ai ia dha Aliut gunën e tij dhe i tha të shtrihej në shtratin e vet, që kur dikush të vështronte brenda, të mendonte se Muhammedi ishte akoma aty. (Hyrje e përkthimit të Kur`anit, botuar në Lahore, 1975)

Idhujtarët e kishin rrethuar shtëpinë e Muhammedit. Ata hynë në shtëpi, panë se dikush ishte në shtrat dhe u siguruan se "preja" e tyre ishte aty. Momenti më i përshtatshëm që i Dërguari të largohej ishte pikërisht para mesnate, kur disa prej sulmuesve i kishte zënë gjumi. Ai heshturazi kaloi ndërmjet tyre dhe u largua nga shtëpia. Sulmuesit ishin zënë të papërgatitur dhe i Dërguari i Zotit ia doli mbanë t`i shmangej vëzhgimit të tyre.

Aliu fjeti në shtratin e Profetit gjithë natën. Pak para agimit, idhujtarët hynë në shtëpi me shpatat e tyre, për ta vrarë të Dërguarin. Por u habitën me të madhe, kur në vend të tij e gjetën Aliun. Ata e kapën Aliun, për ta marrë në pyetje dhe mbase për ta torturuar por prijësi i tyre u përkujtoi se Muhammedi nuk mund të kishte shkuar larg dhe se mund ta kapnin akoma nëse nuk humbnin kohë duke u përpjekur të mernin ndonjë fjalë nga goja e Aliut. Me këtë, ata e lanë të lirë Aliun. Kjo ngjarje njihet në historinë e Islamit me emrin "Hixhër" ose "Hixhret".

M. Shibli1, historiani i famshëm indian i Islamit, në biografinë e të Dërguarit të Zotit, shkruan:

...paganët e Mekkes e urrenin Muhammedin por kishin besim tek ai. Kushdo që kishte diçka të çmueshme, ia linte atij për ta ruajtur. Ai ishte "banka" e tyre. Muhammedi kuptoi për planin e Kurejshit dhe e thirri Aliun, të cilit i tha: "Zoti më ka urdhëruar të nisem drejt Jethribit. Ti do të flesh në shtratin tim dhe nesër do t`ua kthesh të gjithë njerëzve amanetet e tyre." Kjo ishte një situatë më se e rrezikshme. Aliu e dinte se Kurejshi ishte i vendosur për ta vrarë të Dërguarin e Zotit dhe se të flije në shtratin e tij, do të thoshte të shtriheshe në kthetrat e vdekjes.Por mos vallë ishte trembur ndonjëherë Aliu nga vdekja? Pushtuesi i ardhshëm i Hajberit u shtri në kthetrat e vdekjes i qetë, siç nuk ishte shtrirë kurrë për gjumë në jetën e tij.("Jeta e të Dërguarit të Zotit", Indi, 1976)

I Dërguari nuk pati kohë t`i shpjegonte në hollësi Aliut se sa gjëra i kishin lënë amanet mekkasit dhe kujt i takonin ato. Mjaftonte që t`i thoshte Aliut t`ua kthente të gjithë ato amanete pronarëve të tyre dhe Aliu e bëri këtë pa gabim. Ishte rasti i njejtë si në darkën e "ftesës për të afërmit" në fillim të profetësisë, kur Profeti vetëm i tha Aliut t`i ftonte për darkë të parët e fisit të Hashimitëve. S`kishte nevojë për udhëzime të mëtejme. Aliu menjëherë e kuptoi se ç`kërkohej prej tij. Fakti se Profeti ia la Aliut kthimin e amaneteve që ia kishin dorëzuar mekkasit, tregon se Aliu ishte i besuari dhe "sekratari privat" i Profetit të Islamit edhe para shpërnguljes për në Jethrib.

Hixhreti, përveç besnikërisë së padiskutueshme të Aliut ndaj mësuesit të tij, Muhammedit, e vërteton njëkohësisht edhe guximin e jashtëzakonshëm të tij. Shpatat e armikut mund ta kishin vrarë Aliun, duke menduar se ai ishte Muhammedi ose thjesht nga zemërimi, kur të kuptonin se Muhammedi u kishte ikur. Ai e kishte parasysh gjithë këtë por për Aliun, asnjë rrezik nuk ishte i tepërt, nëse mund t`ia shpëtonte jetën të Dërguarit të Zotit. Ishte pikërisht kjo devotshmëri dhe ky guxim i Aliut, që do ta bënte atë t`i fitojë lëvdatat e Kur`anit të Shenjtë. Libri i Zotit e ka lëvduar këtë besnikëri dhe guxim të Aliut, në vargun 207 të kapitullit të dytë, ku thuhet:

Dhe mes njerëzve ka të tillë që e shesin jetën e tyre për ta fituar kënaqësinë e Zotit...

Raziu, komentuesi i famshëm i Kur`anit, në veprën Tefsir-i Kebir (vëll.2, fq.189) thotë se ky varg u shpall ekskluzivisht si lëvdatë për bëmat e mëdha dhe të lavdishme të Aliut, në natën e Hixhrit, kur ai i mundësoi Muhammedit, të Dërguarit të Zotit, të largohej nga Mekkeja. Falë tij, Muhammedi mundi të largohej i sigurt.

Në këtë natë historike, ndodhi një tregti e çuditshme dhe tejet misterioze, që ishte e para dhe e fundit e llojit të saj, në gjithë historinë. Ishte një tregti mes Zotit dhe njërit nga robërit e Tij. Ky rob ishte Ali ibn Ebu Talibi.

Në një natë të qetë dhe të pahënë, Zoti erdhi në "treg" si "Blerës", që kërkonte të blinte një gjë të caktuar. Robi i tij , Aliu, erdhi në këtë "treg" si "tregtar". Detyra e tij ishte ta shiste atë, që Zoti e kërkonte dhe që s`ishte tjetër veçse shpirti dhe jeta e tij. Zoti e vlerësoi këtë shpirt dhe vendosi se është i shkëlqyeshëm dhe se do ta "blinte". Ai ia pagoi "çmimin" tregtarit dhe kjo pronë ndërroi duar, si në çdo tregti tjetër. Që nga ai çast, kjo pronë (jeta e Aliut) pushoi së qeni e tij dhe u bë prona ekskluzive e Zotit. Me këtë, u kompletua tregtia mes Zotit dhe robit të tij, në kënaqësi të plotë të të dyja palëve.

Kishte edhe "dëshmitarë" të kësaj tregtie dhe ata ishin ëngjëjt dhe yjet, mijëra prej tyre, që vështronin nga "galeritë" qiellore. Ata, me një habi të pafjalë dhe me një admirim të heshtur vështronin se si Aliu ia shiste Zotit shpirtin e tij. Kur`ani i Shenjtë u bë "zëdhënësi" i tyre për të vdekshmit e tokës dhe e shënoi atë që "dëshmitarët" e panë në këtë natë të madhe.

Dëshmia e pashkatërrueshme e kësaj tregtie është sot me ne, e ruajtur në Kur`an. Kjo dëshmi do të mbetet në tokë për sa kohë të mbeten në qiej dëshmitarët e kësaj tregtie.

Aliu ia kishte "shitur" Zotit shpirtin e Tij. Tani, i çliruar nga meraku për të, ai u shtri të flinte në shtratin e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Në atë natë të Fatit, ai u shtri në shtratin e përjetësisë. Në agim, kur u zgjua nga zëri i shpatave dhe shtizave të armiqve, ai ishte bërë i përjetshëm tashmë.

Nga gjithë krijesat e Tij, Zoti e pati zgjedhur Aliun për ta realizuar planin e Tij. Plani ishte që të mbrohej i Dërguari i Tij nga armiqtë, të cilët po planifikonin ta shkatërronin Islamin. Ata besonin se po të vritej Muhammedi, Islami do të shkatërrohej. Andaj thurrën plane dhe u përpoqën ta vrisnin Muhammedin. Ajo që nuk e dinin, ishte se Zoti kishte një plan të Vetin, një kundërplan, të gatshëm për këtë rast. Dhe ishte pikërisht ky kundërplan i Zotit që do ta linte Kurejshin në "shah-mat" dhe do t`ia shpëtonte jetën të Dërguarit të Tij. Kur`ani i referohet këtij kundërplani të Zotit, në vargun në vijim:

Dhe ata thurrën një dredhi e Zoti e shkatërroi dredhinë e tyre...Kur`an (3:54)

Ali ibn Ebu Talibi ishte elementi kyç i këtij kundërplani të Zotit. Roli i Aliut e garantoi suksesin e Shpërnguljes së Muhammedit, gjë që e bëri të mundshme lindjen e shtetit të ri të Medines. Sikur të dështonte Hixhreti, shteti i ri i Medines kurrë nuk do të krijohej. Ky shtet ishte forma e parë dhe e fundit e Mbretërisë së Qiejve në tokë. Zoti e bëri robin e tij, Ali ibn Ebu Talibin, një instrument nëpërmjet të cilit e mundësoi lindjen e kësaj Mbretërie Qiellore në tokë.

Kur Muhammedi ishte larguar nga shtëpia e tij tashmë, ai shkoi drejt shtëpisë së Ebu Bekrit dhe i tha se Zoti i kishte urdhëruar që të largohej nga Mekkeja po atë natë. Ngase nuk kishin kohë për të humbur, ata menjëherë u larguan nga qyteti dhe shkuan drejt një shpelle të quajtuar Thaur, në jug të Mekes. Ata arritën tek shpella dhe hynë brenda, kur ishte akoma errësirë.

Pas disa orësh, ata ishin akoma të fshehur në shpellë, kur ndjekësit e tyre erdhën para saj. Sipas rrëfimeve, një merimangë kishte thurrur rrjetë në hyrje të shpellës dhe një zog kishte bërë fole. Ndjekësit ishin të bindur se sikur dikush të kishte hyrë brenda, rrjeta dhe foleja do të prisheshin. Ngase të dyja ishin të paprekura, ata arritën në përfundimin se asnjeri s`kishte hyrë brenda. Të bindur se ikanakët nuk ishin në shpellë, ata u dorëzuan dhe u kthyen në Mekke.

Derisa ndjekësit diskutonin mes veti, në duhej ose nuk duhej të kontrollonin brenda shpellës, Ebu Bekrin e zuri paniku dhe i tha të Dërguarit:

"Ne jemi vetëm dy vetë kurse ata janë shumë. Si do të shpëtojmë sikur të hyjnë në shpellë?" I Dërguari ia ktheu: "Jo, nuk jemi dy vetë. Ka një të tretë me në dhe Ai është Zoti." Ky rast përmendet në Kur`an, në vargun e dyzetë të kapitullit të nëntë:

Dhe Zoti e ka ndihmuar atë kur jobesimtarët e patën përzënë, si vetë të dytë. Dhe kur ishin në shpellë, ai i tha shokut të tij: "Mos u brengos! Zoti është me ne..." Dhe Zoti zbriti qetësi mbi të...

I Dërguari dhe Ebu Bekri kaluan tri ditë në shpellë. Gjatë kësaj kohe, në Mekke, interesi për ta kapur të Dërguarin kishte rënë dukshëm. Në ditën e katërt, Abdullahu, djali i Ebu Bekrit, solli dy deve, me të cilat do të udhëtonin. Ebu Bekri ia ofroi njërën të Dërguarit por ai nuk e pranoi si dhuratë dhe ia pagoi çmimin e saj. Pas kësaj, ai dhe Ebu Bekri u hipën deveve dhe pasi i shkuan Mekkes rreth e përqark, u nisën drejt Jethribit që ndodhej në veri.

Muhammed ibn Is`hak

Kur Ebu Bekri solli dy deve, ia ofroi më të mirën prej tyre të Dërguarit. Por ai nuk pranoi t`i hipte një deveje që nuk i takonte atij, andaj kur Ebu Bekri deshi t`ia falte, i Dërguari e pyeti për çmimin e devesë dhe e bleu atë prej tij. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit" )

Këta dy udhëtarë e kaluan për nëntë ditë distancën mes Mekkes dhe Jethribit dhe në ditën e dhjetë arritën në Kuba, një vendbanim, rreth 3 km larg Jethribit, ku qëndruan në shtëpinë e Kulthum ibn Hindit si mysafirë. I Dërguari vendosi ta priste ardhjen e Aliut nga Mekkeja, para se të hynte në Jethrib. Në ndërkohë, ai i hodhi themelet e një xhamie në Kuba, ndërtimi i të cilës do të zgjaste katërmbëdhjetë ditë.

I Dërguari arriti në Kuba të hënën. Të enjten e asaj jave erdhi edhe Aliu. Ai ua kishte kthyer mekkasve amanetet e tyre. Mësuesi i tij ishte më se i lumtur që e shihte dhe i falënderoi Zotit, i cili e kishte nxjerrë shëndoshë e gjallë nga Mekkeja.

Muhammed ibn Is`hak

Aliu qëndroi në Mekke tri ditë dhe tri netë, derisa i ktheu amanetet, që i ishin lënë në besë të Dërguarit. Pasi e kreu këtë detyrë, ai iu bashkangjit të Dërguarit dhe qëndroi në shtëpinë e Kulthumit. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

S.Margoliouth

Të hënën, më 8 Rebi el evvel (muaji i tretë) të vitit të parë të Hixhrit, që është 20 Shtatori i vitit 622 të erës sonë, Profeti arriti në Kuba, një vend me kopshte të bollshme pemësh. Atje u prit nga një konvertit i moshuar, Kulthumi djali i Hindit. Emri i skllavit të tij, "Sukses", iu duk Profetit një ogur i mirë. Mikpritja e Kulthumit u pranua, ndonse për takimet e Profetit u përdor shtëpia e një muslimani tjetër. Në Kuba, Profeti vendosi të qëndronte derisa të vinte Aliu, i cili arrti të enjten. Me të, ishte edhe Suhaib ibn Sinani, i cili ishte detyruar t`ia linte Kurejshit të gjitha kursimet e tij. Të premten, i Dërguari u nis nga Kuba drejt Jethribit...("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

Përgjatë rrugës drejt Jethribit ai u ndesh me grupe jethribasish të hareshëm, të cilët i kishin mbathur rrobat e tyre të festave. Gratë dhe fëmijët po këndonin këngë mirëseardhjeje nga kulmet e shtëpive të tyre. Ishte kjo një skenë, që vështirë mund të imagjinohet. Muhammedi, i Dërguari i Zotit, duhet të jetë prekur mjaft nga një mirëseardhje e tillë.

Çdo qytetar (arab) i Jethribit kishte dëshirë ta priste të Dërguarin si mysafir në shtëpinë e tij. Duke mos dashur t`i dëshpëronte qytetarët më të varfër të Jethribit, i Dërguari e lëshoi devenë e tij dhe tha se do të qëndronte kudo që të ndalonte ajo. Deveja kaloi shumë shtëpi dhe më në fund u ndal para shtëpisë së Ebu Ejjubit, me çfarë i Dërguari u bë mysafir i tij. Ebu Ejjubi ishte një qytetar i njohur i Jethribit dhe i takonte fisit Naxhar. Nëna e të Dërguarit, Amina dhe nëna e gjyshit të tij, të dyja i takonin këtij fisi.

1: (shënim i përkthyesit) Me shumë gjasa mendohet për Allame Shibli Nomani (1857-1914), dijetar musliman nga India, i njohur për biografinë e tij të të Dërguarit ("Sirat`un-Nebi"), që përbëhej nga pesë vëllime.

18. Viti i parë i Hixhrit

Sipas hulumtimeve të dijetarit të vonë, Mahmud Pashë el-Falikiut nga Egjipti, dita kur Muhammedi arriti në Kuba, ishte e hënë, dita e tetë e muajit Rebi el evvel, trembëdhjetë vite pas Shpalljes së parë. Datë kjo, e cila përkon 20 shtatorin e vitit 622.

Të premten e ardhshme, gjegjësisht më 12 Rebi el evvel (24 Shtator), i Dërguari u nis nga Kuba dhe hyri në Jethrib. Atje qëndroi në shtëpinë e Ebu Ejjubit, siç përmendëm edhe më sipër.

Ndërtimi i xhamisë në Jethrib

Gjëja e parë që ndërmori Muhammedi (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) pas arritjes në Jethrib, ishte ndërtimi i një xhamie, ku do të adhurohej Zoti. Para shtëpisë së Ebu Ejjubit, kishte një copë të zbrazur toke, që u takonte dy jetimëve. I Dërguari i thirri ata dhe kujdestarët e tyre dhe e u tha se donte ta blinte atë copë toke. Ndonse ata thanë se do të ishin të lumtur që t`ia falnin atë, ai nuk pranoi dhe kërkoi me ngulm që ta blinte. Më në fund, ata u pajtuan që të paguheshin për tokën e tyre. Pagesa u bë dhe hapja e themeleve filloi menjëherë.

Duke i shpjeguar arsyet përse i Dërguari nuk e pranoi tokën si një dhuratë por insistoi që të blihej, M. Ebu`l Kalam Ezad, në librin e tij "Resul-i Rahmeh" ("I Dërguari i Mëshirës", botuar 1970, Lahore, Pakistan) thotë:

I Dërguari i Zotit nuk donte t`i bëhej ngarkesë askujt. Kush mund të ishte më besnik ndaj tij se Ebu Bekri? Ai vetë i kishte shprehur Ebu Bekrit mirënjohje, më shumë se kujtdo tjetër,  për përkrahjen e tij morale dhe materiale. Por edhe përkundër kësaj, kur Ebu Bekri deshi t`ia dhuronte njërën nga devetë, gjatë ikjes së tyre nga Mekkeja, ai nuk pranoi derisa e paguajti çmimin e saj. Në të njejtën mënyrë, kur në Jethrib deshi të blinte një copë toke për ta ndërtuar mbi të xhaminë, pronarët e saj ia ofruan për dhuratë. Por ai nuk pranoi dhe toka u mor vetëm pasi pronarët e saj pranuan të paguheshin për të.

Xhamia e Jethribit ishte më se e thjeshtë përnga konceptimin dhe dizajni i saj. Materiali i përdorur përbëhej nga tulla të papjekura dhe baltë për muret. Pullazi ishte i mbuluar nga degë hurmash, të vendosura mbi trungje të palmeve. Altari i xhamisë ishte në drejtim të Jerusalemit në veri. Në të tri anët e tjera kishte nga një hyrje. Në fillim, dyshemeja e xhamisë nuk ishte e mbuluar me asgjë. Ngjitur mureve të jashtme të xhamisë, u ndërtuan edhe dy kasolle: një për Sauda ibn Zama`a-në dhe një për Ajshen, të bijën e Ebu Bekrit, të cilat ishin gratë e Profetit në atë kohë. Kasolle të reja u ndërtuan për secilën bashkëshorte të Profetit, që do të vinte në vitet në vijim. Kjo ishte hera e parë që muslimanët punonin së bashku për një projekt shoqëror. Në vitet e ardhshme, ky ekip i njejtë do ta ndërtonte kështjellën madhështore të Islamit.

Të frymëzuar nga prania e të Dërguarit të Zotit, secili nga shokët e tij përpiqej t`ia kalonte tjetrit. Në mesin e tyre ishte Ammar bin Jasiri, i cili, sipas Ibn Is`hakut, ishte njeriu i parë në Islam, që ndërtoi një xhami. Ibn Is`haku nuk thotë qartë se cila ishte xhamia e ndërtuar prej tij por Dr.Taha Husein nga Egjipti, thotë se Ammari kishte ndërtuar një xhami që në Mekke dhe lutej brenda saj, shumë kohë para shpërnguljes drejt Jethribit.

Kur po ndërtohej xhamia, ndodhi një gjë interesante, të cilën Ibn Is`haku e përcjell, si vijon:

Ammar bin Jasiri erdhi i stërngarkuar me tulla dhe tha: "Po më vrasin këta. Më ngarkojnë mua me gjëra që vetë s`i mbajnë dot." Umm Selemeja, njëra nga gratë e Profetit, thotë: "E pashë që i Dërguari ia ledhatoi flokët Ammari, i cili ishte  një njeri me kaçurrela dhe tha:"Sa keq o djali i Sumejjes! S`janë ata që kanë për t`të vrarë por një grup njerëzish të prishur."

Në komentimin që i bën veprës "Jeta e të Dërguarit" (vepër e Ibn Is`hakut, që ekziston në versionin e redaktuar nga Ibn Hishami), Abdullah el Suhajliu1 thotë se ky parashikim i Profetit u realizua kur Ammari u vra në betejën e Siffinit.

Ditën kur po ndërtohej xhamia, Aliu thurri disa vargje:

Njëri punon natë e ditë
Me tulla e baltë për t`na i bërë xhamitë
E një tjetër pluhurit
i trembet
dhe ik...

Ammari i mësoi përmendësh këto vargje dhe i recitonte gjithandej. Sipas asaj, që përcjell Zijad bin Abdulla el Bakkaiu, pas një kohe, njëri nga shokët e Profetit, filloi të mendonte se ai ishte personi, për të cilin flitej në vargun e tretë. Ai tha:

O djali i Sumejjes! Kam dëgjuar ç`je duke thënë prej kohësh dhe betohem në Zotin se kam për të ta thyer hundën! Ai kishte një shkop në dorë dhe i Dërguari u zemërua e tha:

"Ç`është puna mes tyre dhe Ammarit? Ai i fton drejt Parajsës kurse ata e thirrin për në Zjarr. Ammari është i dashur për mua sa fytyra ime. Nëse një njeri sillet kështu, largohuni prej tij sepse atij s`do t`i falet gabimi."

Suhajli shkruan: Ibn Is`haku e jep edhe emrin e njeriut por Ibn Hishami ka parapëlqyer të mos e përcjellë, për të mos e përmendur për të keqe, ndonjërin nga shokët e Profetit. Andaj nuk është aq e drejtë që të gjurmohet identiteti i tij. Ebu Dherri thotë:

"Ky njeri ishte Osman bin Affani"

Redaktorët e botimit të kësaj vepre në Kairo, thonë se sipas veprës "Mevahib el-Ladunija" të el-Kastalaniut (v. 1517), personi i përmendor është Osman bin Mazuni.

Gjatë ndërtimi të xhamisë, po ndodhte një skenë tejet e prekshme e Islamit të hershëm. Muhammedi, i Dërguari i Zotit, me duart e tij po e pastronte pluhurin mbi fytyrën dhe kokën e Ammar bin Jasirit. Asnjërin nga shokët e tij nuk e ka nderuar me një dhembshuri dhe dashuri të tillë.

Kur i Dërguari i Zotit i qortonte disa persona, që e sulmuan Ammari dhe u thoshte se ai i ftonte drejt parajsës kurse ata e ftonin drejt zjarrit, me shumë gjasa e parafrazonte vargun 41 të kapitullit të dyzetë të Kur`anit, që thotë:

O njerëzit e mi! Sa e çuditshme që është, që unë j`u ftoj drejt shpëtimit e ju më ftoni drejt zjarrit...

Duke e komentuar këtë varg, Abdullah Jusuf Ali, përkthyesi i Kur`anit të Shenjtë, thotë: Mund të duket e çuditshme sipas ligjeve të kësaj bote që ky njeriu t`ua donte të mirën derisa ata e kërkonin shkatërrimin e tij. Por kjo është një vlerë e besimit.."

Personi që e sulmoi Ammar bin Jasirin gjatë ndërtimit të xhamisë në Jethrib, nuk ishte tjetër veçse Osman bin Affani, njëri nga kalifët e ardhshëm të muslimanëve. Ai s`ishte i kënaqur me faktin se punonte në baltë e në pluhur, ku mund të përlyhej. Kur i Dërguari e shprehi pakënaqësinë e tij ndaj kësaj, ai qëndroi i heshtur por ky incident i mbeti në zemër dhe ai kurrë nuk e harroi. Shumë vite më vonë, kur u bë kalif dhe e mori pushtetin në duar, u urdhëroi robërve të tij që ta rrëzonin dhe ta rrihnin Ammarin, një njeri i cili ishte i dashur për të Dërguarin, "sa fytyra e tij".

Pretendimi se ky person nuk ishte Osman bin Affani por Osman bin Mazuni ose dikush tjetër, është vetëm një përpjekje e historianëve të oborreve mbretërore, për ta mbuluar të vërtetën.

Gjatë kësaj kohe, Ammar bin Jasiri gëzonte katër epitete, që do t`i kishin bërë të tjerët ta lakmojnë:

• Ai i takonte familjes së parë, të gjithë anëtarët e të cilës ishin bërë muslimanë.


• Ai ishte djali i dy martirëve të parë të Islamit. Nëna e tij, Summeje, ishte e para kurse babai i tij, Ammari, ishte martiri i dytë në historinë e Islamit. Ky është një nder që nuk e ka patur asnjë nga shokët e tjerë të Muhammedit.


• Ai e ndërtoi xhaminë e parë.


• Ai ishte shumë i dashur për Muhammedin, të Dërguarin e Zotit

Zoti i mëshiroftë Ammar bin Jasirin dhe prindërit e tij!

Ezani dhe adhurimi

Ishte një obligim për muslimanët që të bënin adhurim pesë herë në ditë. Ata duhej t`i linin punët e tyre ditore dhe ta përmbushnin këtë detyrim. Por akoma nuk ekzistonte një mënyrë për ta shpallur kohën e adhurimeve.

Sipas burimeve sunnite, njëri nga shokët e Profetit propozoi që të përdorej një bri, për ta lajmëruar kohën e adhurimit. Profeti nuk e pranoi këtë sepse nuk donte të merte tradita çifute ose të krishtera.

Abdullah ibn Zijadi ishte një qytetar i Jethribit. Ai erdhi ta takonte Profetin dhe i tha se kur ishte gjysëm i fjetur e gjysëm i zgjuar, një njeri iu shfaq përpara dhe i tha se zëri i njeriut duhet të përdorej për t`i thirrur besimtarët për adhurim dhe se ky njeri i njejtë ia mësoi Thirrjen (Ezanin) dhe mënyrën si duhej të recitohej.

Historianët sunnitë thonë se kjo ide i pëlqeu të Dërguarit dhe se ai e pranoi menjëherë. Pastaj e thirri Bilallin, ia mësoi atij ezanin dhe e shpalli Muezzin (thirrës në adhurim) të Islamit.

Këto rrëfime nuk pranohen nga muslimanët shiitë. Ata thonë se edhe ezani iu shpall Muhammedit njësoi siç iu shpall Kur`ani. Sipas tyre, mënyra e thirrjes së besimtarëve për adhurim nuk mund t`u lihej ëndrrave dhe ëndërrimeve të një arabi dosido. Një argument tjetër i tyre është se, nëse i Dërguari ishte i aftë t`i mësonte muslimanët si të pastroheshin para adhurimit dhe si ta kryenin secilin nga adhurimet ditore, ai ishte i aftë edhe t`u tregonte se kur dhe si duhet të bëhej thirrja e besimtarëve për në adhurim.

Sipas burimeve shiite, ëngjëlli i njejtë që ia mësoi të Dërguarit pastrimin para adhurimit (abdestin) dhe mënyrën se si duhej ta adhuronte Zotin, e mësoi edhe si duhej t`i thirrte besimtarët për në adhurim.

Jethribi bëhet Medine

Shumë shpejt, emri "Jethrib" doli nga përdorimi. Njerëzit filluan ta quanin "Medinetu`n-Nebi" (Qyteti i Profetit). Me kalimin e kohës, ky emërtim u shkurtua dhe Jethribi filloi të quhej thjesht "Medine" (Qyteti). Që atëherë, qyteti i Profetit të Islamit e ka mbajtur këtë emër.

Grupimet në Medine

Kur Profeti dhe refugjatët mekkas arritën në Jethrib (tashmë Medine), atje gjetën tre fise hebreje: Kajnuka, Nadir dhe Kurajza si dhe dy fise arabe: Auz dhe Khazraxh.

E.A. Beljaev

Popullata e Medines përbëhej nga fiset hebreje Kajnuka, Kurajza dhe Nadir dhe nga dy fise arabe: Auz dhe Khazraxh. ("Arabët, Islami dhe Kalifati arab në mesjetë", 1969)

Hebrenjtë ishin bujq, tregtarë, fajdexhinj dhe zejtarë. Ata ishin pasuruar falë fajdes dhe kishin krijuar një monopol në zejen e armatimit në gjithë Arabinë.

Dy fiset arabe Auz dhe Khazraxh jetonin nga bujqësia. Para arritjes së Profetit, ata kishin qenë në luftë me njëri-tjetrin, që prej pesë brezash. Vetëm pesë vite më parë, ata e kishin patur betejën e tyre të fundit, e cila i kishte raskapitur të dyja palët.

Përveç këtyre, në Medine kishte edhe disa të krishterë. Ata nuk e simpatizonin shumë Profetin e Islamit sepse ai e mohonte kategorikisht doktrinën e Trinisë dhe e propagandonte idenë e Njëshmërisë së Krijuesit.

Një grup i katërt në Medine, do të krijohej pak më vonë dhe do të përbëhej nga "hipokritët" ose "të pakënaqurit". Gjatë periudhës mekkase, shumë muslimanë ishin të detyruar ta fshihnin besimin e tyre islam, nga frika e persekutimit. Në Medine, situata ishte kthyer përmbys. Këta njerëz ishin vetëm formalisht muslimanë, aspak të sinqertë në qëllimin e tyre dhe paraqisnin një burim potencial rebelimi dhe sabotazhi.

Kushtetuta e Medines

Qytetarët e Jethribit e njohën Muhammedin si prijësin e tyre dhe ai u përpiloi një "Kushtetutë", që mendohet se ishte dokumenti i parë i shkruar në Islam (pas Kur`anit). Versioni origjinal, i përcjellur nga Ibn Is`haku përmban 47 nene. Më poshtë, do t`i përmendim vetëm më të rëndësishmet prej tyre:

• Të gjitha mosmarrëveshjet në Jethrib do të paraqiten para Muhammedi, që ai të vendosë në lidhje me to.


• Muslimanët dhe hebrenjtë do t`i gëzojnë të drejtat e njejta


• Çdo grup në Jethrib do ta ndjekë fenë e vet dhe asnjë grup nuk do të përzihet në punët e grupeve të tjera


• Në rast të një sulmi të jashtëm ndaj Jethribit, të dy grupet (dmth. muslimanët dhe hebrenjtë) do ta mbrojnë qytetin


• Të dy grupet do të përmbahen nga gjakderdhja


• Muslimanët nuk do të luftojnë kundër muslimanëve për hir të jomuslimanëve

R.V.C. Bodley

Muhammedi përpiloi një "kartë" me hebrenjtë, sipas të cilës, muslimanët dhe hebrenjtë do të ndihmoheshin mes veti në çështjet që kishin të bënin me qytetin. Ata do të ishin aleatë kundër çdo armiku të përbashkët, pa patur ndonjë obligim fetar ndaj Islamit ose Judaizmit, respektivisht. Neni më i rëndësishëm ishte: "hebrenjtë që i bashkangjiten shoqërisë sonë, do të kenë të dreja të njejta si njerëzit tanë, për të përfituar dhe për të marrë poste." Hebrenjtë e fiseve të ndryshme të Jethribit duhet të formonin një shoqëri bashkë me muslimanët. Ata do ta ushtronin fenë e tyre po aq lirshëm sa muslimanët. Bashkëpunëtorët dhe aleatët e hebrenjve do t`i gëzonin të drejtat e njejta. ("I Dërguari, jeta e Muhammedit", New York, 1946)

Emigrantët (Muhaxhirin) dhe Përkrahësit (Ensar)

Muhammedi ua ndryshoi emërtimet dy grupeve muslimane, që tani jetonin në Medine. Refugjatët që ikën nga Mekkeja, i quajti "Muhaxhirin" (Emigrantët) kurse qytetarët e Jethribit, të cilët i patën mirëpritur këta të parit, i quajti "Ensar" (Përkrahësit, Ndihmuesit). Pas kësaj, këto dy grupe u njohën me këta emra.

Kushtet ekonomike në Medine

Në Medine, thuase e gjithë pasuria ishte e përqëndruar në duart e hebrenjve. Arabët (tashmë të quajtur "Ensar") jetonin në varfëri dhe në vështirësi të vazhdueshme. Një arsye e varfërisë së tyre shumëvjeçare, ishin edhe nivelet e larta të interesit, që duhet t`u paguanin hebrenjve për huazimet e tyre.

D.S.Margoliouth

Ndonse në histori përmenden një ose dy jethribitë të pasur, duket se shumica e tyre ka qenë e varfër. Në Jethribin e kohës së Profetit, kishte vetëm një palë rrobash për dasëm. Edhe ato mund të huazoheshin nga hebrenjtë. Me shumë gjasa, kjo varfëri e tyre buronte nga fajdeja, që e praktikonin hebrenjtë kundër tyre. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

Por nëse ensarët ishin të varfër, muhaxhirët ishin më të varfër akoma. Gjatë ikjes së tyre nga Mekkeja, ata lanë gjithçka që kishin dhe kur erdhin në Jethrib për t`u strehuar, ishin krejtësisht të varfër. Për një kohë të shkurtër, situata u bë e padurueshme. Ata duhet të bënin diçka për ta fituar bukën e gojës. Por ngase nuk e njihnin mirë bujqësinë, gjithë ç`mund të bënin ishte të punonin në kopshtet e ensarëve dhe hebrenjve, si punonjës që nuk e dinin këtë "zeje".

D.S.Margoliouth

Në fillim ishin marrë vesh që muhaxhirët t`u ndihmonin ensarëve në punën e tyre në fushë. Por ngase nuk e njihnin mirë bujqësinë, ata mund t`i bënin vetëm punët më të thjeshta. Disa prej tyre, thjesht prisnin dru ose nxirrnin ujë nga puset. Disa prej tyre mereshin me ujitjen e pemëve dhe mbanin ujë mbi shpinë.Aliu, së paku njëherë, fitoi gjashtëmbëdhjetë hurma duke i mbushur kovat me ujë dhe duke i zbrazur në kallëpet, që përdoreshin për të bërë tulla. Ai fitonte një hurmë për çdo kovë të zbrazur, një pagë që i mjaftonte me vështirësi për drekën e tij, të cilën e ndante me Profetin.("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

Integrimi i muhaxhirëve në jetën ekonomike të Medines ishte një problem tejet kompleks, që do ta sfidonte gjenialitetin e të Dërguarit. Ai nuk dëshironte që ndonjë pjesëtar i shoqërisë muslimanë, e aq më pak njëri nga muhaxhirët, të ishte një ngarkesë mbi të tjerët. Prandaj bëri gjithë ç`mundej, për t`i bërë muhaxhirët të pavarur prej ensarëve.

Vëllazëria e muhaxhirëve dhe ensarëve

Njëra nga lëvizjet e para në përpjekjen e të Dërguarit për t`i integruar muhaxhirët në jetën ekonomike dhe shoqërore të Medines, ishte "vëllazërimi" i tyre me ensarët. Disa muaj pas arritjes së tij në Medine, ai u tha ensarëve se do të duhej të jetonin si vëllezër me muhaxhirët dhe i lidhi të gjithë, si vijon:

Ammar bin Jasir - Hudhajfa el Jemeni

Ebu Bekr - Kharxhi bin Zejd

Umar ibn el Khattab - Utban bin Malik

Osman ibn Affan- Aus bin Thabit

Ebu Dherr el Gifari - El-Mundhir bin Amr

Masa`ab ibn Umajr - Ebu Ejjub

Ebu Ubejde ibn el Xherrah - Saad ibn Maadh

Zubejr ibn el-Avvam - Salam bin Uaksh

Abdurrahmn bin Auf - Saad ibn Rebi

Talha bin Ubejdullah - Ka`ab ibn Malik

I fundit mbeti Aliu, i cili ishte akoma pa një "vëlla". Kur Aliu e mendonte arsyen përse mbeti i vetëm, i Dërguari i Zotit e kapi për krahu dhe i tha: "Ti je vëllai im, në këtë botë dhe në tjetrën."

Muhammed ibn Is`hak

Vetë i Dërguari e kapi Aliun për dore dhe tha: "Ky është vëllai im". Me këtë, i Dërguari i Zotit, më i miri i të dërguarve, prijësi i atyre q`i druhen Zotit, i Dërguari për botët, i pakrahueshmi dhe i pashembullti u bë vëlla me Ali ibn Ebu Talibin. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit".)

Edward Gibbon

Pas një rrugëtimi të vështirë dhe të shpejtë përgjatë bregdetit, Muhammedi ndaloi në Kuba, rreth 3 km larg na qyteti dhe e bëri hyrjen e tij publike në Medine, gjashtëmbëdhjetë ditë pasi ishte larguar nga Mekkeja. Nxënësit e tij më të guximshëm u mblodhën rreth tij dhe meritat e barabarta por të ndryshme të muslimanëve dalloheshin me titujt "Muhaxhirin" të ikanakëve nga Mekkeja dhe "Ensar" të përkrahësve të tyre nga Medineja. Për ta parandaluar xhelozinë mes tyre, Muhammedi i vëllazëroi të gjithë ndjekësit e tij, duke i lidhur me të drejtat dhe përgjegjësitë e vëllazërisë ndaj njëri-tjetrit. Kur Aliu e gjeti veten pa një "vëlla", Profeti i tha butësisht se ai vetë do të ishte mik dhe vëlla i këtij të riu fisnik. ("Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake")

Muhammed Husejn Hajkal 

Mendimi i parë i Muhammedit ishte riorganizimi në rradhët e muslimanëve, në mënyrë që të forcohej uniteti i tyre dhe të eliminohej çdo mundësi ndarjeje dhe armiqësie. Për ta realizuar këtë, ai u kërkoi muslimanëve të vëllazëroheshin mes veti për hir të Zotit dhe të lidheshin me njëri-tjetrin. Pastaj tha se ai dhe Ali ibn Ebu Talibi ishin vëllezër. ("Jeta e Muhammedit", 1935)

Muhammedi, paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij, i bëri muhaxhirët dhe ensarët, vëllezër të njëri-tjetrit. Por ndonse Aliu, njësoj si ai vetë, ishte nga muhaxhirët, ai e zgjodhi Aliun për vëlla të vetin. Duke e bërë këtë, ai vetëm sa e theksonte pozitën e rëndësishme dhe statusin e veçantë të Aliut në Islam. Aliu, ndonse akoma i ri, tashmë i kishte kaluar të gjithë të tjerët në shërbimet e tij për Islamin dhe në devotshmërinë e tij ndaj Zotit dhe të Dërguarit. Këtë gjë ai e kishte fituar falë aftësive dhe karakterit të fortë.

Megjithatë, kjo nuk ishte hera e parë që i Dërguari e shpallte Aliun vëlla të tij. Më herët, kur ishin akoma në Mekke, ai i kishte vëllazëruar ndjekësit e tij më të rëndësishëm me njëri-tjetrin. Këto çifte vëllezërish në Mekke ishin: Ebu Bekri me Umarin, Osman bin Affani me Abdurrahmn ibn Auf-in, Talha bin Ubejdullahu me Zubejri ibn Avvamin, Hamzai me Zejd bin Harithen dhe vetë Muhammedi bin Abdullahu me Ali ibn Ebu Talibin.

Imam Nurudin Ali ibn Ibrahim el Shafiu, në veprën e tij "Siret Halebia"(vëll.2, fq.120), përcjell nga i Dërguari i Zotit: "Aliu është vëllai im në këtë botë dhe në tjetrën."

Një vlerësim i rolit të muhaxhirëve dhe ensarëve

Muhaxhirët i kishin humbur të gjitha pasuritë e tyre në Mekke dhe të gjithë kishin hyrë në Medine duarzbrazur. Ata përbëheshin nga dy grupe. Njëri grup përbëhej nga ata që ishin tregtarë dhe të pasur. Kur shkuan në Medine, ata filluan sërish me tregti, arritën sukses në të dhe u pasuruan sërish.

Grupi tjetër përbëhej nga "asketët" e Islamit. Ata ishin të varfër në Mekke dhe kur u shpërngulën drejt Medines, sërish zgjodhën të ishin të tillë. Ata nuk u lakmoheshin të mirave të botës dhe kurrë nuk patën ndonjë fuqi ekonomike në duar. Përfaqësues të këtij grupi ishin personat si Ebu Dherr Gifariu, Ammar bin Jasiri dhe Mikdad ibn el-Esvedi. Në Librin e Tij, Zoti thotë:

(një pjesë u takon) edhe emigrantëve të varfër, që u dëbuan prej shtëpive e prej pronës së tyre, duke e kërkuar mirësinë e Zotit dhe kënaqësinë e Tij e duke e ndihmuar Zotin dhe të Dërguarin. Këta, pra, janë të sinqertët...Kur`an (59:8)

Ensarët i trajtonin muhaxhirët e Mekkes edhe më mirë se ç`do t`i trajtonin vëllezërit e tyre. Ata ua hapën shtëpitë, u dhanë vend në familjen e tyre, i bënë bashkëpunëtorë në bujqësi ose ua dhanë gjysmën e tokës që kishin. Ata medinas që bënin tregti, i bënë muhaxhirët ortakë të tyre. Historia nuk ka dëshmuar një besnikëri të tillë si ajo e ensarëve medinas. Mikpritja e tyre nuk ishte thjesht ndaj muhaxhirëve të varfër por edhe ndaj vetë Islamit. Islami i çrrënjosur në Mekke, lëshoi rrënjë të reja në Medine, u rrit me vrull dhe u bë i fuqishëm.

Ensarët ishin të pazëvendësueshëm për mbijetesën fizike të Islamit. Ku do të ishte vallë Islami dhe ku do të ishin muhaxhirët, sikur ensarët të mos u jepnin strehë? Kur filluan armiqësitë me idhujtarët, ishin pikërisht ensarët, dhe jo muhaxhirët, që i duruan dhimbjet e luftërave. Pa përkrahjen masive dhe të bashkuar, që ata ia dhanë Profetit, betejat e Islamit nuk do të bëheshin kurrë, e aq më pak do të arrihej ndonjë fitore në to. Gjithashtu, ishin ata që i fituan lëvdatat e Qiejve, që mund të lexohen në vargjet vijuese të Kur`anit:

Por ata, që më parë kishin shtëpi (në Medine) dhe e kishin pranuar besimin, i duan ata që erdhën tek ta dhe nuk i lakmojnë për gjërat që u jepen. Atyre u japin përparësi, ndonse edhe vetë të varfër janë. Të shpëtuar janë ata që ruhen nga lakmia e shpirtrave të tyre...Kur`an (59:9)

Në fillim, muhaxhirët nuk kishin si t`ua kthejnë ensarëve këtë bujari dhe mirësi të tyre. Por a shprehën vallë ndonjë mirënjohje më pas? Me sa duket, në përjashtim të dy muhaxhirëve, asnjë tjetër nuk e bëri këtë. Dy përjashtimet ishin i Dërguari i Zotit, Muhammedi dhe Aliu, pasardhësi i tij. Ata ua shprehën ensarëve mirënjohjen e tyre edhe me fjalë edhe me vepra dhe nuk e humbën asnjë rast për ta bërë këtë gjë. Në fund të fundit, Muhammedi dhe Ali, si dy mbrojtësit e vetëm të traditës islame, ishin të vetëdijshëm se Islami kishte gjetur strehë pikërisht në Medine, pranë ensarëve. Andaj, këta të fundit kishin një vend të veçantë në zemrat e tyre.

Pjesa tjetër e muhaxhirëve, kryesisht të pasurit mes tyre, nuk e kishin këtë kujdes të Muhammedit dhe të Aliut për ensarët. Kur pushteti ra në duart e tyre, ata i shtynë ensarët në prapavijë dhe u dhanë atyre vetëm role dytësore në shtetin islam. Në fillim, ata thjesht i shpërfillnin ensarët. Por kjo shpërfillje nuk ishte asgjë në krahasim me atë, që do t`i gjente më pas.

Ndërmjet periudhës së përfshirë në biografinë e Profetit dhe kohës së botimit të kësaj biografie, dy tragjedi të mëdha ndodhën në botën islame. E para ishte në vitin 61 pas Hixhrit, në Qerbela, kur Husejni dhe ndjekësit e tij u masakruan dhe e dyta ishte plaçkitja e Medines në vitin 63 pas Hixhrit, ku u vranë më se dhjetë mijë ensarë, ndër të cilët edhe rreth tetëdhjetë shokë të Profetit.

Me besimin e tyre, muhaxhirët kishin shkaktuar zemërim tek paganët mekkas dhe në veçanti tek fisi i umajjadëve, të cilit më pas u bënë armiqtë më të përbetuar të ensarëve. Njësoj siç ishte e pashembullt bujaria e ensarëve kundrejt muhaxhirëve, e pashembullt ishte edhe mosmirënjohja e këtyre të fundit për këtë bujari. Kur muhaxhirët erdhën në Medine, ensarët ishin të zotët e qytetit. Vetëm falë bujarësi dhe mirësisë së ensarëve, muhaxhirët mundën të strehoheshin në Medine dhe të jetonin aty më tej. Por sapo vdiq Muhammedi, i Dërguari i Zotit dhe miku i ensarëve, këta të fundit pushuan së qeni të zotët e shtëpisë në qytetin e tyre. Vdekja e tij ishte sinjal për një ndryshim të menjëhershëm të fatit të tyre.

1: (shënim i përkthyesit) Biografia e parë e të Dërguarit është vepra "Jeta e të Dërguarit të Zotit" nga Muhammed ibn Is`hak (vdekur në vitin 767). Origjinali i kësaj vepre nuk ekziston. Ekzistojnë vetëm kopje të saj: njëra e përcjellur dhe e redaktuar nga Ibn Hishami (v. 833) dhe një tjetër nga Tabariu (838-923). Abdullah el Suhajli (1114-1185) ka shkruar një komentim të versionit të përcjellur nga Ibn Hishami.

19. Betejat e Islamit

I Dërguari i Zotit, Muhammedi, do të duhej të bënte një sërë betejash për ta mbrojtur Islamin në shtëpinë e tij të re në Medine. Betejat në të cilat ai e udhëhoqi ushtrinë muslimane personalisht, quhen "Ghazve" kurse ato ekspedita, të cilat ai i dërgoi nga Medineja, nën komandën e ndonjërit nga ndjekësit e tij, njihen si "Sarijje".

Në periudhën nga shpërngulja e tij në vitin 622 të erës sonë deri në vdekjen e tij në vitin 632, Profeti organizoi përafërsisht 80 ekspedita. Disa nga këto ekspedita nuk ishin tjetër veçse me qëllim të vëzhgimit të situatës. Numri i ushtarëve të përfshirë në këto ekspedita ishte tejet i vogël dhe gjithë ç`bënin ishte vëzhgimi i lëvizjeve të ndonjë fisi të caktuar. Disa të tjera ishin ekspedita me karakter misionar. Shumë të tjera, s`ishin veçse konflikte të vogla. Ka në mesin e tyre edhe të tilla që janë interesante në histori, për ndonjë rast të caktuar që ka ngjarë gjatë tyre. Në vijim, do të japim vetëm shënime të shkurta për ekspeditat e vogla dhe do të përqëndrohemi në betejat kryesore të Islamit.

Shumë kohë para Islamit, grekët e lashtë dhe romakët kishin mësuar se një betejë mund ta ndryshonte krejtësisht fatin e një populli. Në mesin e ekspeditave të Profetit, ka pesë beteja, për të cilat mund të thuhet se e kanë ndryshuar historinë e popujve. Këto janë betejat e Bedrit, Uhudit, Hendekut, Hajberit dhe Hunejnit.

Të gjitha këto ishin beteja të pashmangshme. Kurejshët e Mekkes ishin të bindur se sikur të gjithë arabët ta pranonin Islamin, ata do t`i humbnin të ardhurat e tyre nga pelegrinët dhe nuk do ta kishin më pozitën e tyre të privilegjuar si rojtarë të idhujve. Parashimi i tyre se triumfi i Islamit do të thoshte një fund për privilegjet e tyre, ishte tejet i saktë. Ishte pikërisht kjo frikë e humbjes së fuqisë ekonomike dhe politike që solli deri tek këto beteja mes tyre dhe muslimanëve.

Që nga shpërngulja e muslimanëve nga Mekkeja, de facto kishte ekzistuar një gjendje lufte mes tyre dhe Kurejshit. Në ditët e para në Medine, muslimanët nuk i nxirrnin kurrë mburrojat e tyre dhe qëndronin në gatishmëri të plotë. Përnatë dërgoheshin skuadra vëzhgimi në rrethinat e qytetit, për t`i paralajmëruar banorët në rast të një sulmi të papritur. Në këto kushte, ishte e domosdoshme të merreshin masa sigurie në Medine. Si prijës i këtij shteti të posalindur, siguria e Medines ishte përgjegjësia primare e Muhammedit. Për hir të kësaj sigurie, muslimanët duhej vazhdimisht t`i vëzhgonin lëvizjet e armikut dhe të aleatëve të tij.

Ekspeditën e parë, Profeti e dërgoi nëntë muaj pas Hixhrit, nën komandën e xhaxhait të tij, Hamza ibn Abdu`l Muttalibit. Tridhjetë muhaxhirë morën pjesë në të. Qëllimi i tyre ishte ndalimi i një karavani të Kurejshit. Por një fis, që kishte lidhje të mira me të dyja palët, ndërmjetësoi mes tyre. Nuk pati ndonjë luftim dhe ushtarët u kthyen në Medine.

Muajin tjetër, i Dërguari dërgoi gjashtëdhjetë muhaxhirë nën komandën e kushëririt të tij, Ubejde ibn el-Harithit, në Rabigh, afër Detit të Kuq. Ata u ndeshën me një karavan të Kurejshit. Të dyja palët hodhën nga dy-tri shigjeta kundër njëra-tjetrës por nuk pati viktima. Dy tregtarë mekkas u larguan nga karavani i tyre, kaluan në anën e muslimanëve, e pranuan Islamin dhe i shoqëruan ushtarët gjatë kthimit të tyre në Medine. Ubejde ibn el-Harithi thuhet se e hodhi shigjetën e parë kundër armikut. Kjo ishte shigjeta e parë e hedhur për Islamin.

 

Sir William Muir

Ubejde-ja është i njohur në traditën islame si personi, i cili në këtë rast, e hodhi shigjetën e parë për Islamin. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Në vitin e parë të Hixhrit nuk pati ekspedita të tjera.

20. Viti i dytë pas Hixhrit

Ekspedita e parë, të cilën Muhammedi e udhëhoqi personalisht, ishte ekspedita e Uaddanit. Ai e emëroi Saad ibn Ubada-në si guvernator të Medines dhe bashkë me një grup nga ndjekësit e tij, u nis drejt Uaddanit, një fshat mes Medines dhe Mekkes. Thuhej se një karavan i Kurejshit kishte ndaluar aty por ai ishte larguar para se të mbërrinin muslimanët. Andaj, ata pushuan disa ditë në këtë fshat dhe pastaj u nisën sërish drejt Medines.

Në muajin e shtatë (Rexheb) të vitit të dytë pas Hixhrit, që përkon me muajin e pesëmbëdhjetë pas shpërnguljes nga Mekkeja, Profeti dërgoi shtatë ushtarë, nën komandën e kushëririt të tij, Abdullah ibn Xhehshit, në Nakhla, një oazë në jug, prej ku duhej t`i vëzhgonin lëvizjet e një karavani kurejshit.

Në Nakhla, Abdullahu u ndesh me një karavan të vogël të Kurejshit, i cili po kthehej në Mekke. Në karavan ishin Amr bin el-Hadhramiu, Uthman bin Abdullah ibn el-Mughire, vëllai i tij Naufali dhe Hakem ibn Kaisani. Abdullahu e sulmoi karavanin dhe i konfiskoi pronat  e tyre. Amr bin el-Hadhramiu u vra, Uthmani dhe Hakemi u zunë rob dhe Naufali u arratis.

Kjo ekspeditë është e rëndësishme sepse ishte hera e parë që muslimanët luftuan me idhujtarët. Përveç kësaj, ishte hera e parë që kishte patur edhe gjakderdhje mes tyre dhe hera e parë që muslimanët fituan pre të luftës.

Adbullah ibn Xhehshi dhe grupi i tij u kthyen në Medine, bashkë me të burgosurit e tyre dhe me pretë e luftës. Nga dy të burgosurit, Hakem bin Kaisani e pranoi Islamin dhe qëndroi në Medine. Uthman bin Abdullahu u lirua pas një kaucioni të paguar nga familja e tij dhe u kthye në Mekke.

Ndryshimi i kibles

Gjatë gjashtëmbëdhjetë muajve të parë pas Hixhrit, muslimanët ktheheshin drejt Jerusalemit në lutjet e tyre. Pastaj, të Dërguarit të Zotit i erdhi një shpallje hyjnore, që i urdhëronte ta ndërronte drejtimin e kibles nga Jerusalemi në veri, drejt Mekkes, që gjendej në jug.

Dr. Montgomery Watt dhe John Christopher i kanë dhënë "arsyet" e tyre për këtë ndryshim. Ata thonë se në fillim, Profeti shpresonte se të drejtuar nga Jerusalemi gjatë lutjeve, do ta tërhiqte simpatinë e hebrenjve të Jethribit dhe do të bënte që ata ta pranonin si një të Dërguar të Zotit. Por sipas tyre, ai e vërejti se ndonse kthehej drejt Jerusalemit në lutje, hebrenjtë vazhdonin të ishin skeptikë në sinqeritetin e tij dhe në njëmendësinë e fjalëve që thoshte. Pas gjashtëmbëdhjetë muajsh, shtojnë këta të dy, Muhammedi humbi shpresë nga konvertimi i hebrenjve.

Sipas Dr. Montgomery Watt-it, John Christopher-it dhe disa orientalistëve të tjerë, sapo humbi shpresë nga konvertimi i hebrenjve në Islam, interesimi i Profetit për ta u venit dhe ai vendosi të përqëndrohej tek arabët. Ndryshimi i kibles, sipas tyre, ishte një gjest për ta fituar kënaqësinë e arabëve.

 

Ne nuk mund ta dimë në ishin të pakënaqur hebrenjtë dhe arabët të kënaqur me ndryshimin e kibles. Në të vërtetë, nuk është e qartë se cilët arabë, sipas Dr. Watt-it, po përpiqej t`i kënaqte Profeti. Arabët e Medines ose ato të Mekkes?

Arabët e Medines e kishin pranuar tashmë Islamin dhe i bindeshin Profetit. Për ta, ishte e rëndësishme t`i bindeshin Profetit sepse ai ishte përcjellësi i mesazhit të Zotit për njerëzimin. Ata u kthyen nga Mekka gjatë lutjeve të tyre dhe nuk pyetën fare përse u bë ky ndryshim.

Sa për arabët e Mekkes, ata ishin akoma idhujtarë. Edhe ata e dëgjuan lajmin e ndryshimit të kibles nga Jerusalemi në Mekke. Por nuk ka kurrfarë dëshmie se ata, të lumtur e të kënaqur nga ky ndryshim, vrapuan drejt Mekkes dhe u bënë muslimanë. Ata mbetën njësoj, pa dallim në ishte kibleja në Jerusalem ose në Mekke.

Shpjegimi musliman për këtë ndryshim është tejet i thjeshtë dhe logjik: Zoti i urdhëroi robit të tij, Muhammedit, ta ndryshonte Kiblen dhe ai iu bind. Urdhri për këtë ndryshim erdhi në vargun 144 të kapitullit të dytë të Kur`anit.

 Në muajin Sha`aban (muaji i tetë) të vitit të dytë pas Hixhrit, agjërimi i Ramazanit u bë i obligueshëm për muslimanët. Andaj, ata e agjëruan muajin e ardhshëm. Në fund të këtij muaji, ata duhej të paguanin një taksë të veçantë për të varfërit, Zekat el Fitr.

Po atë vit, edhe Zekat ul Mal-i u bë një obligim për muslimanët. Ky tatim vjetor duhej të ishte sa 2,5 përqindëshi i pasurisë së një personi. Në kohët e Profetit, ky tatim i paguhej thesarit shtetëror dhe pastaj harxhohej për mirëqenien e të varfërve dhe të të sëmurëve. Në rastet kur nuk ekziston një thesar shtetëror, muslimanët janë të obliguar t`ua falin këtë shumë, të varfërve, vejushave, jetimëve dhe pjesëtarëve të tjerë të shoqërisë muslimane, të cilët nuk kanë të ardhura të mjaftueshme.  

21. Beteja e Bedrit

Lufta e nervave mes Kurejshit dhe muslimanëve mund të shpërthente çdo çast në një luftë të hapur. Ebu Xhehli ishte njëri nga propaganduesit më të zellshëm, për një luftë kundër Muhammedit dhe ndjekësve të tij. Mendjemadhësia dhe besimi i tij i tepërt në fuqinë e Mekkes, e mbante qytetin në një gjendje të vazhdueshme tensioni.

V.C. Bodley

Obsesioni i Ebu Xhehlit me Muhammedin kishte mbetur i pandryshuar. Ai i plaçkiste vazhdimisht udhëtarët dhe i sulmonte muslimanët, që i gjente të izoluar. Ai organizoi sulme të befasishme në rrethinat e Medines, për t`i shkatërruar të mbjellat dhe kopshtet e muslimanëve.Me këtë, ai i bënte të qartë Muhammedit, se ndjenjat e tij nuk kishin ndryshuar dhe se qëllimet e tij ishin akoma të liga. ("I Dërguari, jeta e Muhammedit", Nju Jork, 1946)

Në fillim të Marsit të vitit 624, në Medine arriti lajmi se një karavan i Kurejshit po kthehej në Mekke nga Siria dhe se nuk kishte vetëm gjëra që tregtoheshin zakonisht por edhe armë. Mendohej se karavani kishte fituar 50,000 dinarë (florinj). Armët dhe pasuria e fituar do të përdoreshin për të pajisur një ushtri kundër muslimanëve. Karavani udhëhiqej nga Ebu Sufjani, prijësi i fisit Umejje.

Muhammedi vendosi ta ndalonte karavanin mekkas. Ai e emëroi Ebu Lebeben si guvernator të Medines dhe u largua nga qyteti me 313 burra. Nga këto, 80 ishin muhaxhirë dhe 233 ensarë. Destinacioni i tyre ishte Bedri, një fshat në jugperëndim të Medines, ku sipas planit, duhet të ndesheshin me karavanin mekkas.

Muslimanët nuk e dinin se kurrë nuk do ta shihinin karavanin e Kurejshit dhe se në vend të tij, do të ndesheshin në fushëbetejë me ushtrinë kurejshe.

Në ndërkohë, spiunët mekkas e informuan Ebu Sufjanin se një grup muslimanësh ishin nisur nga Medineja dhe se i afroheshin me të shpejtë, karavanit të tij. Sapo e dëgjoi këtë, ai devijoi nga rruga tradicionale e karavanëve, e ktheu karavanin në perëndim, kah Deti i Kuq dhe u kthye në Mekke nëpërmjet një rrugë tjetër. Përveç kësaj, ai dërgoi edhe një lajmëtar në Mekke për të kërkuar ndihmë. Atje, Ebu Xhehli ishte i zënë me propagandat e tij kundër muslimanëve, të ishin rritur edhe më, pas incidentit në Nakhla. Me shumë zell, ai iu përgjigj thirrjes së Ebu Sufjanit dhe doli nga Mekkeja me një ushtri që numëronte 1000 luftëtarë, prej të cilëve 100 ishin kalorës. Një karavan i gjatë prej 700 devesh, i mbante mjetet e luftës dhe nevojat e tjera të ushtrisë. Të gjithë këmbësorët ishin të mbathur me parzmore.

Muhammedi nuk e dinte se një ushtri ishte nisur nga Mekkeja dhe po afrohej drejt Medines për ta mbrojtur karavanin e Kurejshit dhe për t`i sfiduar muslimanët. Kur Profeti arriti në rrethinat e Bedrit, ai e dërgoi Ali ibn Ebu Talibin për ta kontrolluar rrethinën. Në burimet e Bedrit, Aliu i zuri në befasi disa ujëmbajtës. Ata i thanë se po mbanin ujë për një ushtri që kishte ardhur nga Mekkeja dhe që ishte pozicionuar në anën tjetër të kodrave.

Aliu i solli këta njerëz para Profetit. Prej tyre, kuptuan se karavani i Kurejshit kishte ikur dhe se muslimanët, tani ishin ballë për ballë me ushtrinë e Mekkes.

Sir William Muir

Kur arritën në rrethinat e Bedrit, Muhammedi e dërgoi Aliun me disa të tjerë, për t`i kontrolluar kodrat, që gjendeshin mbi burimet. Atje, ata i zunë në befasi tre ujëmbajtës të armikut, që ishin duke mbushur ujë. Njëri prej tyre arriti të arratisej kurse dy të tjerët u kapën dhe u sollën në kampin musliman. Prej tyre, Muhammedi e kuptoi fuqinë e armikut. Ishin 950 ushtarë, më shumë se trefishi i numrit të muslimanëve. Me vete kishin 700 deve dhe 100 kuaj, me kalorës të armatosur deri në dhëmbë. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Kjo informatë jetike erdhi falë Ali ibn Ebu Talibit. Ky veprim i tij, në njërën anë i paralajmëroi muslimanët dhe në anën tjetër, ia vodhi armikut mundësinë për të sulmuar në befasi. Muslimanët ishin tashmë të gatshëm për t`u ndeshur me armikun.

Mirëpo edhe përkundër kësaj, prania e një ushtrie të fuqishme në vend të një karavani të pasur, e kishte ndryshuar krejtësisht situatën për muslimanët dhe ata tani duhet të bënin një rivlerësim të situatës dhe të mundësisë së përballjes me këtë ushtri armike. Ata nuk ishin të armatosur mirë dhe kishin vetëm dy kuaj e 70 deve. Disa prej tyre kishin shpatë por nuk kishin mburoja e ca të tjerë, mburojën e kishin por nuk kishin shpatë. Profeti, i vetëdijshëm për këto mangësi, e thirri këshillin e luftës dhe e shtroi çështjen para ndjekësve të tij, për të marrë një vendim.

I pari që u ngrit të fliste ishte Mikdadi. Ai i shprehi ndjenjat dhe mendimet e muhaxhirëve, kur tha:

"O i Dërguar i Zotit! Bëje atë që të është urdhëruar! Ne jemi me ty, tani e përgjithmonë dhe kurrë s`kemi për të ta thënë atë që hebrenjtë ia thanë Musait: "Ti dhe Zoti yt luftoni kundër armikut. Ne do të qëndrojmë këtu.." Jo! Ne s`do të bëhemi si hebrenjtë. Ne do t`të ndjekim dhe do t`u bindemi urdhrave të tu."

Muhammedi e bekoi Mikdadin. Por Mikdadi ishte një muhaxhir dhe Muhammedi kishte dëshirë të shihte se ç`do të bënin ensarët. Ai e dinte se ata do të luftonin në mbrojtje të Medines por mund të mos luftonin kur të bëhej fjalë për një luftë jashtë qytetit. Duke e ndjerë këtë dyshim të tij, Saad ibn Muadhi, njëri nga prijësit e ensarëve, u ngrit dhe tha:

"Ne kemi dëshmuar se ti je i Dërguari i Zotit. Ne ta kemi dhënë besën dhe të jemi bindur. Kudo që të shkosh, ne do të vijmë me ty. Po të ketë një luftë me idhujtarët, ne do të qëndrojmë pas teje. Në luftë e në paqe, gjithmonë do të jemi besnikë."

Kjo deklaratë e vendosur përkrahjeje nga prijësi i ensarëve e kënaqi të Dërguarin dhe ai iu lut Zotit për të gjithë ata. Ai e dinte se as beteja e Bedrit dhe as ndonjë betejë tjetër, nuk mund të bëhej pa përkrahjen e tyre. Siç thamë edhe më sipër, ensarët ishin të pazëvendësueshëm për suksesin e Islamit kundër paganizmit.

Materialisht dhe numerikisht, muslimanët ishin në disfavor kundër armikut. Por kjo mangësi e tyre plotësohej nga morali që kishin. Ata kishin besim në prijësinë e frymëzuar të Muhammedit dhe ishin të bashkuar. Uniteti i tyre dhe qëllimi i tyre i përbashkët do të ishin një fuqi e jashtëzakonshme për ta, në betejën kundër ushtrisë mekkase.

Me të siguruar mbështetjen e ensarëve, Muhammedi vendosi ta pranonte sfidën e Kurejshit. Me sa duket, ai dhe të gjithë ushtarët e ushtrisë medinase ishin mjaft të vetëdijshëm se rezultati i kësaj beteje me armikun, do të kishte ndikime të jashtëzakonshme.

Sir William Muir

Muhammedi ishte mjaft i vetëdijshëm për këtë situatë kritike. Fati i Islamit varej nga rezultati i kësaj beteje. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Profeti u udhëroi muslimanëve t`i vendosnin çadrat e tyre aty ku ishin ndalur. Por një i ri nga ensari tha se do të ishin në përparësi sikur të zgjidhnin një vend tjetër, më të lartë dhe më të sigurt, për ta bërë kampin e tyre. Përveç kësaj, ai sugjeroi që muslimanët t`i mernin nën kontroll burimet e Bedrit. Këto sugjerime u pranuan sakaq.

S.Margoliouth

Hubabi, djali i Mundhirit, i cili qe  njëzet vjet më i ri se Profeti, me të kuptuar se lufta ishte e pashmangshme dhe ngase e njihte mirë atë rrethinë, i sugjeroi Profetit që të vendoseshin para burimeve, përveç njërit, përreth të cilit mund të vendosej ushtria, për të patur një burim konstant të ujit për ushtarët. Profeti e pranoi sugjerimin e tij dhe i vendosi ushtarët nën udhëzimin e Hubabit. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

Ngjarjet në vijim dëshmuan se sugjerimi i Hubabit ishte një ide e shkëlqyer dhe se pranimi i një ideje të tillë, do t`u jepte muslimanëve një përparësi të madhe taktike përballë armikut.

Beteja e Bedrit u bë në vitin e dytë pas Hixhrit, më 17 Ramazan (15 mars 624). Ushtria mekkase u nis nga kampi i saj herët në mëngjes, për t`u përballur me muslimanët. Të dyja ushtritë u vendosën në formacionin e luftës. Profeti mori një hark në dorë dhe eci ndërmjet rradhëve të muslimanëve. Gjëja e fundit që bëri para se të fillonte beteja, ishte një lutje e drejtuar Zotit, për t`u falur fitore robërve të Tij.

Beteja filloi në mënyrën tradicionale të arabëve, ku një luftëtar dilte nga rradhët e ushtrisë së tij dhe i sfidonte luftëtarët e ushtrisë armike për një duel kokë më kokë. Kjo u jepte mundësi arabëve të fitonin lavdi, duke e treguar guximin, fuqinë dhe aftësitë luftarake. Të dyja ushtritë shpesh shërbenin si një kor, gjatë kohës që dy trimat luftonin kundër njëri-tjetrit. Pas kësaj, ishte traditë që të dyja ushtritë ta sulmonin njëra-tjetrën dhe të luftonin.

Nga ana e mekkasve dolën tri luftëtarë: Utbah ibn Rabia, Shaiba, që ishte vëllai i të parit dhe Velidi, djali i Utbes. Këta i sfiduan muslimanët dhe sfidës së tyre, iu përgjigjën Hamza, xhaxhai i Muhammedit dhe Aliut, Ubejde ibn el-Harithi, një kushëri i të dyve dhe vetë Ali ibn Ebu Talibi.

Velid ibn Utbah ishte njëri nga luftëtarët më të zotë të Mekkes. Aliu u gjend ballë për ballë me të. Ata ishin çifti më i ri dhe ishin të parët që filluan. Të tjerët u ndalën për t`i vështruar këta luftëtarë të rinj. Ata shkëmbyen disa goditje me njëri-tjetrin dhe më në fund Aliu ia dha goditjen vdekjeprurëse Velidit.

Sapo u vra Velidi, edhe dy çiftet e tjera filluan të luftonin. Hamza e vrau Utben por Ubejde u plagos rëndë nga Shaiba. Kur Aliu e pa se Ubejde po binte në tokë, e sulmoi Shaiban dhe e vrau. Pasi i vranë armiqtë e tyre, Hamza dhe Aliu e bartën Ubejden prapa në rradhët e muslimanëve, ku ai nuk u rezistoi shumë gjatë plagëve të marra. Ai ishte muslimani i parë që vdiq në fushëbetejë.

Sir William Muir

Dy vëllezërit, Shaiba dhe Utbe dhe Velidi, djali i Utbes, dolën përpara nga ushtria armike dhe i sfiduan trimat e ushtrisë së Muhammedit. Muhammedi, u kthye nga farefisi i tij, dhe tha: "Ju, o bijtë e Hashimit! Ngrihuni dhe luftoni, sipas të drejtës tuaj!" Atëherë u ngritën Hamza, Ubejde dhe Aliu, xhaxhai dhe dy kushërinjtë e tij. Hamza kishte një pendë fazani në gjoks dhe në helmetën e Aliut binte në sy një tufë pendash. Pastaj Utba i tha të birit: "Ngrihu dhe lufto!". Atëherë Velidi doli përpara dhe u përball me Aliun. Ata ishin më të rinjtë nga të gjashtit. Dyluftimi i tyre ishte i shkurtër dhe shumë shpejt, Velidi ra viktimë e shpatës së Aliut. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Sir John Glubb

Tre prijës mekkas, Utba, Shaiba dhe Velidi, djali i Utbes, dolën përpara nga rradhët e armikut dhe i sfiduan muslimanët për dyluftim. Muhammedi u kthye drejt muhaxhirëve dhe thirri: "O bijtë e Hashimit! Ngrihuni dhe luftoni!" Tre vetë me parzmore dolën nga rradhët e muslimanëve. Ata ishin: Hamza, xhaxhai i Profetit, Ali ibn Ebu Talibi, kushëriri i tij dhe njëherit muslimani i parë, si dhe Ubejde ibn Harithi. Çifti më i ri filloi i pari, me daljen e Aliut për t`u përballur me Velidin. Pas disa goditjesh të ndërjsella, Velidi vdiq nga shpata e kundërshtarit të tij musliman.Pastaj Hamza u përball me Utben dhe e vrau. Ubejde ibn Harithi, luftëtari i tretë i muslimanëve, u plagos rëndë nga Shaiba. Aliu dhe Hamza e sulmuan Shaiban dhe u kthyen në rradhët muslimane, duke e mbajtur edhe Ubejden me vete.("Pushtimet e mëdha arabe", 1963)

Bedri ishte përballja e parë në fushëbetejë e Islamit me paganizmin. Kjo përballje u hap në favor të Islamit nga Ali ibn Ebu Talibi, luani i ri, ngadhnjimi i të cilit ishte një shenjë e fitores së Islamit. Të gjitha betejat e tjera të Islamit u hapën në këtë mënyrë dhe Aliu doli gjithnjë fitimtar.

Kurejshi kishte dërguar tre luftëtarë të famshëm kundër tre muslimanëve dhe që të tre ishin vrarë. Ebu Xhehli nuk kishte ndërmend të rrezikonte edhe më shumë kundër Aliut dhe Hamzës dhe për këtë arsye, u urdhëroi trupave të tij të sulmonin. Mekkasit i sulmuan muslimanët por nuk e shpërbënë dot formacionin e tyre. Ata sulmuan disa herë me rradhë por fronti musliman qëndroi i pathyer nën komandën e Hamzës dhe Aliut.

Mekkasit po mblidheshin për një sulm të ri kur Profeti u urdhëroi muslimanëve të sulmonin. Aliu dhe Hamza e udhëhoqën këtë kundërsulm dhe që të dy, e thyen frontin mekkas për të arritur deri në rradhët më të thella të ushtrisë armike. Shumë nga prijësit dhe oficerët mekkas u vranë. Në mesin e tyre ishte edhe vetë Ebu Xhehli. Pas vdekjes së tij, idhujtarët s`ishin më të aftë të riorganizoheshin dhe filluan të tërhiqeshin. Muslimanët e vazhduan shtypjen e tyre dhe kjo tërheqje e mekkasve u kthye në një disfatë të vërtetë. Islami e kishte marrë tashmë fitoren e tij të parë dhe më të rëndësishme.

S. Margoliouth

Është më se e qartë se triumfi në këtë betejë të rëndësishme ishte kryesisht falë aftësive të Aliut dhe të Hamzës. Thuhet se Profeti i lëvdoi në veçanti edhe Simak ibn Karasha-n, Sehl bin Hunejfin, Harith ibn el Simmahun dhe Kajs bin Rebiun, që të gjithë medinas. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

Tor Andre

Në mesditë, beteja kishte përfunduar tashmë dhe Kurejshi ishte arratisur. Dyzet e nëntë ushtarë të armikut ishin vrarë, prej të cilëve njëzet e dy nga dora e Aliut, ose vetëm ose me ndihmën e dikujt. Po kaq ishin zënë rob. Besimtarët, në anën tjetër, kishin humbur katërmbëdhjetë vetë.("Muhammedi, Njeriu dhe besimi i tij)

"

Siç u tha edhe më sipër, Bedri është beteja më e rëndësishme në tërë historinë e Islamit dhe njëra nga betejat më të rëndësishme në historinë e njerëzimit. Kjo fitore e garantoi ekzistencën e mëtejme të Islamit dhe e mundësoi mbijetesën e shoqërisë muslimane në Medine, e cila deri atëherë, jetonte në prag të rrezikut.

A.Nicholson

Por rëndësia e suksesit të Muhammedit (në Bedër) nuk mund të matet me dëmtimet materiale që shkaktoi tek kundërshtarët. Kur të konsiderohen rrethanat e çastit, duhet të pranojmë se Bedri, njësoj si Marathoni, është njëra nga betejat më të mëdha dhe më të lavdishme në gjithë historinë. ("Një histori letrare e arabëve", 1969)

Ali ibn Ebu Talibi dhe beteja e Bedrit

Arkitekti i fitores islame në Bedër, ishte pa dyshim, Ali ibn Ebu Talibi. M.Shibliu, historiani indian, i cili e ka shkruar njërën nga biografitë më të mira në gjuhën urdu, të Umar ibn Hattabit dhe të Profetit të Islamit, në veprën e tij "Jeta e të Dërguarit", thotë se heroi i betejës së Bedrit ishte pikërisht Ali ibn Ebu Talibi.

F.E. Peters

Bedri ishte një fitore e muslimanëve, po aq plotë sa edhe e papritur. Muslimanët humbën 14 ushtarë kurse Kurejshi 50-70 ushtarë, duke përfshirë këtu edhe prijësin e tyre, Ebu Xhehlin. Kjo ishte një fitore e madhe psikologjike dhe një e ardhur e bollshme ekonomike për Emigrantët e varfër. Megjithatë, ky nuk ishte një sulm i thjeshtë. Kjo betejë i vendosi muslimanët kundër jo-muslimanëve në një Luftë të Shenjtë, ku baballarët luftonin kundër bijve të tyre. Humbjet e Kurejshit ishin jashtëzakonisht të mëdha dhe ngase shumica e këtyre viktimave ishin nga paria e Mekkes, udhëheqësia në Mekke ishte në gjendje kaosi. ("Commonwealth-i i Allahut", 1973)

Paria e politeistëve mekkas ishte shkatërruar krejtësisht në Bedër. Heroi përgjegjës për këtë ishte Aliu. Ai vetë vrau 22 mekkas, dymbëdhjetë prej të cilëve i takonin fisit Umejje. Pjesa tjetër e ushtrisë muslimane vrau gjithsejt 27 idhujtarë.

Në mesin e presë së fituar nga beteja e Bedrit ishte edhe një shpatë, që do të bëhej shpata më e famshme në historinë e Islamit. Quhej Dhul-Fikar.

Washington Irving

Në mesin e presë së luftës ishte edhe një shpatë e bukur, e quajtur Dhul-Fikar ose "Shpuesi". Pas kësaj, Muhammedi e mbajti këtë shpatë në çdo betejë dhe pas tij, dhëndri i tij Aliu, e trashëgoi. ("Jeta e Muhammedit")

Abdullah Jusuf Ali, përkthyes dhe komentues i Kur`anit, thotë se beteja e Bedrit njihet edhe si Furkan në teologjinë islame, sepse kjo betejë ishte sfida e parë ushtarake në Islam, ndërmjet forcave të të mirës dhe të ligës. Furkan do të thotë ndarësi i të drejtës nga e padrejta dhe vendosësi mes forcave të Besimit dhe Mohimit.

Të burgosurit e luftës

Muslimanët kapën pesëdhjetë robër të luftës. Ata u sollën para Profetit, që ai të vendoste se ç`duhej bërë. Ai u konsultua me shokët e tij. Umari i tha që t`i vrisnin të gjithë kurse Ebu Bekri i sugjeroi që t`i lironin pas një kaucioni të paguar nga familjet e tyre. Profeti e pranoi këshillën e Ebu Bekrit.

Ngase nuk kishte një burg në Medine, Profeti i shpërndau të burgosurit në mesin e familjeve muslimane, të cilat i trajtuan këto të burgosur si të ishin mysafirët e tyre. Disa prej tyre mbetën vetë të uritur, që të mund t`i ushqenin të burgosurit. Me këto veprime, ata i bënë të burgosurit të ndjeheshin të turpëruar. Të pasurit u lëshuan në shkëmbim të një pagese nga familjet e tyre. Atyre, që nuk kishin mundësi të paguanin por që dinin shkrim-lexim, u kërkuan që t`ua mësonin fëmijëve muslimanë këto gjëra dhe pasi ua mësonin, liheshin të lirë. Të burgosurit e varfër liroheshin pa ndonjë shpagim.

Pasojat e betejës së Bedrit

Beteja e Bedrit i dha Islamit një prestigj të jashtëzakonshëm. Rreziku për sigurinë e Medines ishte eliminuar dhe Muhammedi tani mund t`i hidhte themelet e të parës dhe të fundmes Mbretëri të Qiejve në tokë.

S.Margoliouth

Asnjë ndodhi në historinë e Islamit nuk ishte më e rëndësishme se kjo betejë. Kur`ani, me plotë të drejtë, e quan atë "dita e çlirimit". Dita, para të cilës muslimanët ishin të dobët dhe pas të cilës u bënë të fuqishëm. Pasuria, fama, nderi e fuqia, të gjitha u mundësuan dhe erdhën falë kësaj Dite të Çlirimit. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", London, 1931)

Edhe përkundër pasojave të saja pozitive për muslimanët, në kampin mekkas, kjo betejë vetëm sa e rriti gjithë më tepër urrejtjen dhe armiqësinë kundër Muhammedit dhe Ali ibn Ebu Talibit në gjirin e umajjadëve. Urrejtja dhe xhelozia e tyre ndaj hashimitëve kishte një histori shekullore. Por pas betejës së Bedrit, urrejtja e tyre u përqëndrua tek Aliu dhe tek pasardhësit e Muhammedit.

Nëse për muslimanët Aliu ishte simboli i triumfit të Islamit, për fisin Umejje, ai ishte simboli i shkatërrimit të politeizmit dhe i privilegjeve të tyre. Andaj umajjadët, pasardhësit e tyre dhe të gjithë përkrahësit që kishin, kurrë nuk e falën Aliun, për rolin që luajti para, pas dhe gjatë betejës së Bedrit. Urrejtja e tyre është më se e kuptueshme. Ishte pikërisht Aliu, që jo vetëm në Bedër por në çdo përballje tjetër, i kishte goditur dhe shkatërruar forcat e paganizmit të tyre.

22. Martesa e Fatima Zehrasë dhe Ali ibn Ebu Talibit

Zoti i dha fitore Islamit në betejën e Bedrit, në vitin e dytë pas Hixhrit. Dy muaj pas betejës, Fatimeja, e bija e Muhammedit dhe Aliu, djali i Ebu Talibit, u martuan.

Fatimeja ishte vetëm pesëmbëdhjetë vjeçe kur e ëma, Hatixheja (Zoti e mëshiroftë), vdiq. Pas kësaj, babai i saj Muhammedi, i mori përsipër edhe detyrat e të shoqes në rritjen e vajzës së tyre. Vdekja e së ëmës krijoi një zbrazëtirë të madhe në jetën e saj, të cilën babai i saj e plotësonte me dashurinë dhe me butësinë e tij.

I Dërguari i Zotit, ia kushtonte vëmendjen më të madhe edukimit dhe rritjes së vajzës së tij. Nëse ai ishte njeriu ideal, vajza e tij duhej të ishte femra ideale. Dhe e tillë do të ishte. Ai e bëri Fatimenë, një ideal të feminitetit islam. Ajo ishte simboli i devotshmërisë dhe i bindjes ndaj Krijuesit dhe mishërimi i gjithë pastërtisë qiellore dhe shenjtërisë. Përnga karakteri dhe personaliteti, ajo kishte një ngjashmëri të jashtëzakonshme me të atin. Mund të thuhet se Fatimeja ishte imazhi i të atit, Muhammedit.

Në aspektin e bindjes dhe shërbimit ndaj Zotit, Fatimeja u ngrit në nivelet më të larta në sytë e Tij, siç dëshmon edhe vetë Kur`ani. Zoti ia fali asaj nderimet më të mëdha dhe Profeti i Islamit, në anën tjetër, e trajtoi atë me një respekt të thellë, të cilin nuk ia fali asnjë burri ose gruaje tjetër, në jetën e tij.

Kur Fatimeja u rrit, dy nga shokët e Profetit, njëri pas tjetrit, ia kërkuan dorën për martesë. Por Profeti e refuzoi kërkesën e tyre dhe u tha:

"Puna e martesës së time bije, Fatimesë, është në duart e vetë Zotit dhe vetëm Ai ka për të zgjedhur një bashkëshort për të..."

Dhe Zoti e bëri më së miri zgjedhjen e Tij. Ai e zgjodhi robin e tij Ali ibn Ebu Talibin për të qenë bashkëshorti i vajzës së robit të tij më të dashur, Muhammedit. Zoti deshi t`i shihte të martuar Fatimenë e Muhammedit dhe Aliun e Ebu Talibit.

Dy muaj pas betejës së Bedrit, në muajin e njëmbëdhjetë të vitit të dytë pas Hixhrit, Aliu shkoi tek i Dërguari dhe i tha:

"O i Dërguar i Zotit!Ti më ke rritur si të isha fëmija yt. Më ke nderuar me dhuratat e shumta, me bujarinë dhe me mirësinë tënde dhe unë ty të detyrohem për gjithçka në jetën time. Tani po kërkoj edhe një mirësi tjetër prej teje."

I Dërguari e kuptoi qëllimin e Aliut. Fytyra i buzëqeshi dhe e luti Aliun të priste disa çaste, derisa të merte një përgjigje nga e bija. Hyri brenda, i tregoi Fatimesë se Aliu e kërkonte për nuse dhe e pyeti se ç`ishte përgjigja e saj. Ajo qëndroi e heshtur. Ai e pranoi heshtjen e saj si shenjë të pranimit, u kthye tek Aliu, i tregoi se propozimi i tij u pranua dhe i kërkoi të fillonte me përgatitjet e dasmës.

Në ditën e fundit të muajit të njëmbëdhjetë, i Dërguari i Zotit i ftoi të gjithë muhaxhirët dhe ensarët, në dasmën, që do të bëhej me rastin e martesës së vajzës së tij. Kur të gjithë mysafirët arritën dhe i morën vendet e tyre, ai edhe njëherë e mori miratimin e të bijës për t`u martuar me Ali ibn Ebu Talibin.

Muhammedi e lëvdoi Zotin dhe e falënderoi për të gjitha mirësitë e Tij. Pastaj e recitoi hutben e martesës, i shpalli burrë e grua Aliun dhe Fatimenë dhe iu lut Zotit për të dy. Të gjithë mysafirët e përgëzuan të Dërguan me këtë rast. Pas ceremonisë së martesës, mysafirët festuan me mish qengji, bukë, hurma dhe qumësht.

Disa ditë më pas, Fatimeja duhej t`i thoshte lamtumirë shtëpisë së saj, për t`u nisur drejt shtëpisë së bashkëshortit. I ati e ndihmoi teksa e ngiste devenë dhe e gjithë Medineja buçonte me thirrjet "Allah-u Ekber" (Zoti është më i madhi). Selman Persiani i mbante frerët e devesë dhe hapëronte para saj duke recituar vargje të Kur`anit. I Dërguari i Zotit ecte në njërën anë të devesë dhe "Luani i Zotit" Hamza në anën tjetër të saj. Të gjithë të rinjtë e hashimitëve, të hipur mbi kuaj dhe me shpatat e drejtuara lartë, e shoqëronin nusen. Pas tyre vinin gratë e muhaxhirëve dhe ensarëve dhe më në fund, burrat e tyre. Ata recitonin vargje nga Kur`ani, në lavdi të Zotit. Kohë pas kohe, ky recitim ndërpritej nga thirrjet "Allah-u Ekber".

Ky kortezh qiellor bëri një hark rreth e përqark Xhamisë së Madhe të Medines dhe u ndal më në fund para shtëpisë së Ali ibn Ebu Talibit. I Dërguari i Zotit i ndihmoi të bijës që të zbriste nga deveja. Pastaj e kapi për dore dhe në mënyrë simbolike, e vendosi dorën e saj mbi dorën e të shoqit. Më pas, duke qëndruar në prag të shtëpisë së tyre, e recitoi lutjen në vijim:

O Zot! Fatimenë dhe Aliun, këta dy robër të Tu të përulur, po i lë në mbrojtjen Tënde. Ti bëhu Mbrojtësi i tyre dhe bekoi ata! Ji i kënaqur me to dhe ua fal mirësinë, mëshirën dhe shpërblimin Tënd më të bukur. Bëje të begatshme martesën e tyre dhe të dy bëji të vendosur në dashurinë dhe në shërbimin Tënd."

Kjo ishte një ditë vërtet e lumtur në jetën e Muhammedit. Me siguri do të ketë dëshiruar që edhe gruaja dhe mikesha e tij e dashur, Hatixheja, të kishte qenë me të, që të mund ta dëshmonin bashkë, martesën e vajzës së tyre.

Disa ditë më vonë, i Dërguari i Zotit e thirri të bijën dhe e pyeti në e kishte pëlqyer të shoqin. Ajo ia ktheu se ai ishte miku më i mirë në devotshmëri dhe bindje ndaj Zotit. Më vonë, e pyeti edhe Aliun në e kishte pëlqyer të shoqen. Edhe ai u përgjigj se ajo ishte mikesha më e mirë, në shërbim të Krijuesit. Çastet më të bukura të jetës së tyre ishin ato çaste kur qëndronin në prani të Zotit të tyre dhe kur përhumbeshin në lutjet e drejtuara Atij.

Ndërmjet Aliut dhe Fatimesë kishte një pajtueshmëri të plotë në qëllime. Që të dy i kishte rritur i Dërguari i Zotit, Muhammedi dhe gruaja e tij, Hatixheja. Andaj që të dy, i ndanin të njejtat ideale. Që të dy e shihnin shërbimin ndaj Zotit si gjënë më parësore në jetë. Mes tyre nuk kishte kurrfarë mosmarrëveshjeje. Mendimet e tyre, fjalët dhe veprat ishin të gjitha të "formësuara" sipas Kur`anit. Andaj mund të thuhet lirisht se martesa e tyre ishte po aq e përsosur dhe e lumtur sa ajo e Muhammedit me Hatixhen.

Siç u tha edhe më sipër, kënaqësia më e madhe e Fatimesë ishte adhurimi i Zotit dhe pjesën më të madhe të kohës së saj ajo e kalonte në këtë mënyrë. Kënaqësia e dytë e saj ishte përmbushja e detyrimeve që kishte ndaj familjes. Zoti i fali asaj katër fëmijë: fillimisht dy djem dhe pastaj dy vajza. Ajo bluante gru në një mulli dore, që e kishte marrë si pajë nga i ati dhe prej këtij mielli bënte bukë për familjen. Përsëritja e përditshme e kësaj pune bënte që t`i paraqiteshin ënjtje mbi duar. Por ajo kurrë nuk iu ankua as të atit dhe as të shoqit, në lidhje me këto vështirësi.

Punët e shtëpisë ishin ndonjëherë tejet të mundimshme për Fatimenë por ajo gjente forcë në përmendjen e Zotit dhe e mbante Libri i Tij si një shoqërues të përhershëm, me fjalët e të cilit ajo i harronte mundimet e jetës. Dhe kur i shtrinte në shtrat fëmijët e saj, ishin përsëri pjesët e po këtij Libri, që ajo i përdorte si ninulla. Ata u rritën duke e dëgjuar Kur`anin, të cilin ajo e gdhendi në zemrat e tyre rioshe. Përmes një lidhjeje të tillë, Kur`ani dhe fëmijët e Fatimesë u bënë të pandarë përgjithmonë nga njëri-tjetri.

Po këtë vit, domethënë në vitin e dytë pas Hixhrit, namazet e dy bajrameve u bënë një sunnet për muslimanët.

23. Beteja e Uhudit

Beteja e Uhudit ishte një hakmarrje kundër muslimanëve, pas fitores së tyre në Bedër. Disa nga të parët e Kurejshit si Ebu Xhehli, Utbeja, Shaiba, Velidi, Umejje ibn Khalefi dhe Hanzala ibn Ebu Sufjani, ishin vrarë në Bedër. Pas vdekjes së Ebu Xhehlit, udhëheqësia e Mekkes kishte kaluar në duart e mikut të tij, Ebu Sufjanit, i cili ishte prijësi i fisit Umejje. Kishte një dhimbje të madhe në Mekke për shkak të numrit të madh të prijësve të vrarë në Bedër, por Ebu Sufjani e kishte ndaluar vajtimin për të vdekurit. Ai e dinte se lotët mund ta shlyenin dalngadalë urrejtjen nga zemrat e tyre. Por koha dhe lotët, thoshte ai, nuk kanë për t`i shëruar plagët, që aristokracia mekkase i fitoi në Bedër. Ai kishte premtuar se do të qëndronte larg çdo kënaqësie derisa t`u hakmerrej muslimanëve për këto humbje. Ai dhe prijësit e tjerë të Kurejshit kaluan një vit të tërë përgatitjesh, në të cilin e pajisën dhe e stërvitën një ushtri të re.

Një vit pas betejës së Bedrit, një ushtri e re idhujtarësh ishte e gatshme për t`u përballur me muslimanët. Në Mars të vitit 625, Ebu Sufjani u nis nga Mekkeja me një ushtri prej 3000 ushtarësh me përvojë. Pjesa më e madhe e tyre përbëhej nga këmbësorët por kishte edhe një njësi të fortë kalorësish. Përveç këtyre, edhe një numër grash iu bashkangjitën ushtrisë. Detyra e tyre ishte të bënin një "luftë psikologjike" kundër muslimanëve duke recituar poezi dhe duke kënduar këngë, që do ta ngrinin lartë moralin e ushtarëve të tyre. Ata e dinin se asgjë nuk mund t`i stimulonte arabët më shumë se talljet e grave se ishin frikacakë dhe premtimet e tyre për dashuri. Në mesin e këtyre "amazoneve" ishin edhe gratë e Ebu Sufjanit dhe Amr bin Asit dhe motra e Halid bin Velidit.

D.S. Margoliouth

Me sa duket, Ebu Sufjani bëri ç`mos për të fituar dhe si zëvendësim për muzikën ushtarake, lejoi (ose bëri) që ushtrisë t`i bashkangjiteshin edhe gra, të cilat duke kërcënuar e duke premtuar, do ta mbanin lart moralin e ushtrisë. Asgjëje nuk i trembej më tepër një i arratisur nga fushëbeteja sesa talljes së grave. Gratë e Kurejshit bënë disa shërbime interesante gjatë kësaj beteje. Madje gruaja e Ebu Sufjanit sugjeroi që të nxirrej nga varri trupi i nënës së Muhammedit dhe të mbahej peng. Por Kurejshi e refuzoi këtë ide (që vështirë mund të realizohej) nga frika e ndonjë hakmarrjeje. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", 1931)

Sikur të mos mjaftonin gratë dhe toni seksual që i falnin ushtrisë, Ebu Sufjani e "armatosi" ushtrinë e tij edhe me një "shenjtëri" fetare. Për të mos lënë dyshim se po bënte një luftë të shenjtë kundër muslimanëve, ai e vendosi Hubalin, perëndinë e fisit Umejje, mbi një deve dhe e solli në fushëbetejë. Detyra e këtij idhulli ishte që ta mbante të lartë moralin e trupave.

Seksi dhe feja ishin dy elemente të reja të mobilizuara nga Kurejshi në luftën e tyre kundër Muhammedit dhe Islamit.

Betty Kelen

Në një deve ishte ngarkuar Hubali, i nxjerrë nga Qabeja për këtë qëllim. Ebu Sufjani e kishte kuptuar se përveç një lufte për hakmarrje dhe për rrugë tregtare, ai po bënte një luftë të shenjtë. ("Muhammedi, i Dërguari i Zotit", 1975)

Profeti i Islamit, Muhammedi, mori lajm për sulmin e mekkasve drejt Medines dhe u urdhëroi ndjekësve të tij të përgatiteshin për mbrojtje. 700 muslimanë ishin gati ta shoqëronin në fushëbetejë.

Profeti e ndali ushtrinë e tij në rrëzë të malit Uhud, në mënyrë që ushtria të qëndronte e drejtuar me fytyrë nga Medineja dhe me shpinë nga mali. Kur erdhi ushtria mekkase, ajo u vendos para muslimanëve, në një pozitë që ishte mes tyre dhe Medines.

Sir William Muir

Ebu Sufjani, si prijës, e solli ushtrinë mekkase dhe e vendosi me fytyrë drejt malit Uhud. Flamurtar i ushtrisë ishte Talha, djali i Abdu`ul Uzzasë. Krahu i djathtë i ushtrisë ishte nën komandën e Halidit kurse krahu i majtë nën komandën e Ikrimes, djalit të Ebu Xhehlit. Amr bin Asi ishte me kalorësit kurejshë.("Jeta e Muhammedit", 1877)

Sir John Glubb

Muslimanët u nisën me 700 ushtarë kundër 3000 trupave të Mekkes. Për më tepër, derisa muslimanët kishin vetëm njëqind ushtarë me parzmore dhe asnjë kalorës, Kurejshi kishte 700 ushtarë me parzmore dhe 200 kalorës.

Për shkak të numrit të tyre më të vogël dhe duke dashur ta mbrojnë anën e prapme të ushtrisë, muslimanët u vendosën në rrëzë të malit Uhud. Krahu i djathtë i ushtrisë dhe pjesa e prapme e saj, mbrohej nga malet. Por ana e majtë ishte në tokë të hapur dhe mund të sulmohej lehtësisht nga kalorësit e armikut. Për ta parandaluar këtë, Muhammed vendosi pesëdhjetë shigjetarë në këtë pozitë, me urdhrin e prerë që të mos largoheshin nga pozita e tyre në asnjë mënyrë dhe me këtë ta mbronin krahun e majtë të ushtrisë muslimanë nga kalorësia kurejshe.

Mekkasit u vendosën para ushtrisë muslimane, në mënyrë të tillë, që këta të fundit, me shpinën e kthyer nga Uhudi, shikonin drejt Medines derisa ushtria kurejshe, ishte vendosur mes ushtrisë muslimane dhe qytetit.

Kurejshi kishte sjellë edhe një numër të caktuar grash me vete. Roli i tyre ishte që ta ngrinin entuziazmin në rradhët e mekkasve duke u rënë instrumenteve, duke recituar poezi luftarake dhe duke i hapur flokët e tyre të gjata. "Pushtimet e mëdha arabe"

Beteja e Uhudit filloi njësoj si ajo e Bedrit, me një ushtar mekkas, që doli nga rradhët e tij për t`i sfiduar muslimanët në dyluftim.

Sir William Muir

Duke e mbajtur flamurin e Kurejshit, Talha, flamurtari i ushtrisë mekkase, doli përpara dhe e sfidoi armikun për dyluftim. Aliu doli nga rradhët muslimane dhe duke ecur me hapa të shpejt drejt tij dhe e rrëzoi me një të goditur të shpatës. Muhammedi, i cili me kujdes të madh po e ndiqte dyluftimin, bërtiti: "I madh është Zoti" dhe kjo frazë pastaj u përsërit nga e gjithë ushtria muslimane. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Muhammed Husejn Hajkal

Talha ibn Ebu Talha, mbajtësi i flamurit të Mekkes, doli përpara dhe kërkoi një musliman për dyluftim. Ali ibn Ebu Talibi doli të ndeshej me të. Dyluftimi mbaroi shpejt mbasi Aliu e vrau kundërshtarin e tij me një të goditur të vetme. Të lumtur, Profeti dhe muslimanët thirrën: ("Zoti është i madh"... "Jeta e Muhammedit", 1935, Kairo)

R.V.C. Bodley

Mekkasit, të përkrahur nga gratë e tyre, u drejtonin ofendime të ndryshme muslimanëve. Në mesin e tyre binte në sy Hindi, gruaja e Ebu Sufjanit, e cila e udhëhiqte këtë kor duke vallëzuar përreth idhullit të ngarkuar mbi deve. Talha, flamurtari trashëgimtar i Kurejshit, ishte sfiduesi i parë mekkas. Me të dalë ai nga rradhët e Ebu Sufjanit, Aliu doli përpara nga rradhët e Muhammedit. Të dy u ndeshën në mes të "tokës së askujt". Pa fjalë paraprake filloi dueli i tyre. Talha as që kishte ndonjë mundësi për të fituar. Shpata e mprehtë e Aliut shkëlqeu në diellin mëngjesor dhe koka e flamurtarit mekkas u shkëput nga shpatullat e tij për t`u rrokullisur mbi rërë. "Allahu Ekber", thirri Muhammedi. "Allahu Ekber", jehoi nga rradhët e muslimanëve, që e ndiqnin këtë dyluftim. ("I Dërguari, jeta e Muhammedit", Nju Jork, 1946)

Sir John Glubb

Ty dyja ushtritë u rradhitën njëra përballë tjetrës. Talha ibn Abdu`l Uzza, nga fisi Abd el Dar, i zemëruar nga provokimet e Ebu Sufjanit, hapëroi nga rradhët mekkase me flamurin e Kurejshit në duar dhe i sfidoi muslimanët. Aliu doli me vrap nga rradhët muslimane dhe e vrau me një të goditur të shpatës, me çfarë flamuri i Kurejshit ra në tokë. Nga rradhët muslimane u dëgjua thirrja "Allahu Ekber", "Zoti është më i madhi!". ("Jeta dhe koha e Muhammedit")

Kjo është njëra nga skenat më dramatike të historisë së Islamit. Muhammedi, i Dërguari i Zotit, po e vështronte kushëririn e tij Aliun dhe i gëzohej fitores së tij të bindshme. Kur goditja e fuqishme e shpatës së Aliut e vrau gjeneralin pagan, Muhammedi thirri "Allah-u Ekber" dhe kjo thirrje u përsërit pastaj nga e gjithë ushtria muslimane.

Goditja e parezistueshme e Aliut bëri që flamuri i mekkasve, simboli i idhujtarisë dhe politeizmit, të binte në tokë. Ai e kishte fituar raundin e parë për Islamin dhe i kishte dhënë një goditje vdekjeprurëse moralit të Kurejshit.

Kur Aliu u kthye pranë shokëve të tij, vëllai i Talhasë, Uthman ibn Ebu Talha, bëri një përpjekje për ta ringritur flamurin mekkas. Por Hamza doli nga rradhët e muslimanëve dhe e vrau atë.

Muhammed Husejn Hajkal

Kur Ali ibn Ebu Talibi e vrau flamurtarin mekkas, Talha ibn Ebu Talha, flamuri u ngrit nga Uthman ibn Ebu Talhaja. Dhe kur Uthmani vdiq nga dora e Hamzës, ky flamur u ngrit sërish nga Ebu Said ibn Ebu Talhaja. Kur e ngriti flamurin e mekkasve, ai thirri drejt muslimanëve: "Mos thoni vallë se martirët tuaj janë në parajsë kurse tanët në ferr? Për Zotin, po gënjeni! Nëse ndonjë prej jush vërtet e beson këtë gjë, le të dalë e të luftojë me mua!" Kjo sfidë e tij ia tërhoqi vëmendjen Aliut, i cili e vrau atë sakaq. Fisi Abd el Dar, vazhdoi ta mbante flamurin mekkas derisa humbi nëntë vetë. ("Jeta e Muhammedit")

Luani i ri, Aliu, i vrau tetë flamurtarë të idhujtarëve të Mekkes. Historiani arab, Ibn Ethiri, në veprën e tij "El Kamil fi el-Tarikh", shkruan: "Njeriu që i vrau flamurmbajtësit ishte Aliu". Pas vdekjes së flamurtarit të nëntë, Ebu Sufjani i urdhëroi ushtrisë që të përparonte dhe t`i sulmonte rradhët muslimane. Kur Profeti e vërejti se armiku po përparonte drejt tyre, edhe ai u dha shenjë muslimanëve. E mbajti një shpatë në dorë dhe tha se do t`ia jepte vetëm dikujt që do ta përdorte denjësisht. Disa persona deshën ta marrin shpatën por ai nuk ua dha.

Muhammed ibn Is`hak

I Dërguari kishte veshur dy parzmore në ditën e betejës së Uhudit, kur e nxorri një shpatë, të cilën e rrotulloi disa herë në ajër dhe tha: "Kush do ta marrë këtë shpatë e ta përdorë ashtu si e meriton?" Disa deshën ta mernin por ai nuk u lejoi derisa më në fund, Ebu Duxhana Simak ibn Kharasha, vëllai i ibn Saidit e mori. Umari u ngrit për ta marrë, duke thënë "Unë do ta përdor ashtu si meriton" por Profeti nuk pranoi dhe e rrotulloi edhe njëherë shpatën, duke i thënë të njejtat fjalë. Pastaj Zubejr ibn Avvami u ngrit por edhe ky u refuzua. Që të dy u turpëruan shumë. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Profeti ia dha shpatën Ebu Duxhanes, që ishte nga ensarët. Ai e morri shpatën dhe e përdori ashtu siç duhej. Ai e arsyetoi besimin e mësuesit të tij. Gratë mekkase po rrinin ulur mbi devetë e tyre dhe po vështronin. Kur ushtria e tyre lëvizi përpara edhe ata lëvizën me ta. Ata filluan t`u jepnin guxim ushtarëve të tyre për t`i vrarë muslimanët dhe këndonin këngë përplot tallje për frikacakët dhe përplot premtime për heronjtë. Me muzikën dhe me poezitë e tyre, ata i bënin këta bij të shkretëtirës të luftonin egërsisht.

Betty Kelen

Mbi shpinën e deveve kishte një lloj vigu, me një si kasolle të vogël përmbi, në të cilën udhëtonin gratë e trajnuara nga Hindi, për të kënduar balada luftarake, që do ta mbanin të lartë zemërimin e ushtarëve dhe që do ta ndalonin ikjen nga fushëbeteja.

Beteja filloi. Hindi dhe grupi i saj përparuan bashkë me ushtarët, duke u shpërndarë në fushëbetejë, aq afër luftëtarëve sa mundeshin. Ato u binin defave të tyre dhe bërtisnin:

Bijat e yjve t`mëngjesit jemi ne

Nga shtretër mëndafshi u vështrojmë me nge

Në krahë do t`ju marrim po t`i mundni

E po ikët, krahërorin tonë e humbni...

"Muhammedi, i Dërguari i Zotit"

 

Muhammed Husejn Hajkal

Para Islamit, gratë arabe ua shfaqnin bukurinë e tyre jo vetëm bashkëshortëve por edhe çdo njeriu tjetër, që u pëlqente. Vetëm ose në grupe, ato shkonin në rrethinat e qytetit dhe takoheshin me burra të huaj pa kurrfarë pengese dhe pa ndonjë ndjenjë turpi. Ata shkëmbenin vështrime të zjarrta dhe fjalë dashurie me ta. Kjo gjë bëhej aq lehtësisht dhe pa turp, sa Hindi, gruaja e Ebu Sufjanit, vallëzonte dhe këndonte pa pengesë në një vend publik si fushëbeteja e Uhudit.

"Sulmoni dhe do t`ju përqafojmë!

Sulmoni dhe do t`i shtrojmë shtrojet për ju!

Ikni prapa dhe do t`ju lëmë 

Ikin prapa e kurrë më s`vijmë tek ju...

Tek shumë fise, imoraliteti nuk ishte ndonjë krim shumë serioz. Flirtimi dhe marrëdhëniet jashtëmartesore ishin gjëra të zakonshme. Edhe përkundër pozitës së lartë që zinte Ebu Sufjani në këtë shoqëri, kronikat përcjellin shumë tregime dashurie të gruas së tij me burra të tjerë, pa shprehur fare ndonjë keqardhje se kjo gjë e prishte emrin e saj...("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Mekkasit ishin më të shumtë në numër dhe shumë më të armatosur se muslimanët. Për më tepër, prezenca në fushëbetejë, e perëndisë së tyre Hubalit dhe e grave të tyre, ishte një sigurim se morali i tyre s`do të binte, veçanërisht pas integrimit të elementit të ri dhe vrasës, të lakmisë.

Por edhe përkundër këtyre përparësive objektive ose subjektive, mekkasit nuk po arrinin ndonjë sukses të dukshëm. Në të vërtetë, në fillimin e saj, beteja po rridhte dukshëm në dëm të tyre.

D.S. Margoliouth

Me sa duket, në fillim të gjitha gjëra shkonin ashtu siç kishte planifikuar Profeti. Heronjtë e Bedrit, Aliu dhe Hamza, po përhapnin vdekje për kundërshtarin njësoj si më parë. Heroizmi i Kurejshit i detyronte të dilnin në dyluftim me këta heronj dhe gjithmonë ushtarët e tyre më të mirë vriteshin, duke krijuar panik në rradhët e ushtrisë mekkase. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

Sulmet e Aliut, Hamzës dhe Ebu Duxhanes përhapën panik në rradhët e mekkasve, të cilët filluan të tërhiqeshin. Muslimanët e vazhduan sulmin e tyre.

Sir John Glubb

Ali ibn Ebu Talibi po përparonte i pandalshëm drejt thellësisë së ushtrisë armike. Ishte një Bedër i dytë dhe muslimanët ishin të pandalshëm...("Pushtimet e mëdha arabe", 1963)

Aliu e kishte thyer frontin e Kurejshit dhe ishte tashmë në thellësi të rradhëve të tyre. Të paaftë për t`i rezistuar sulmit të tij, ata filluan të iknin. Jo shumë larg tij, xhaxhai i tij, Hamza, po i shpërndante rradhët e armikut. Të dy po e "thërmonin" dalngadalë ushtrinë kurejshe.

Pikërisht në këtë rast ndodhën dy gjëra, që e kthyen përmbys fatin e muslimanëve dhe që e bënë fitoren t`u rrëshqiste nga duart. Gjëja e parë ishte vdekja e Hamzës.

Hindi, gruaja e Ebu Sufjanit, kishte sjellë në fushëbetejë një skllav etiopian, njëfarë Vahshiu, të cilit i kishte premtuar se do t`ia falte lirinë si dhe shumë ar, argjend dhe mëndafsh, sikur ta vriste Hamzën. Ky njeri ishte i famshëm për shkathtësinë që kishte në përdorimin e armës së tij "kombëtare", shtizës.

Vahshiu u fsheh pas një shkëmbi dhe po priste një çast të volitshëm. Kur Hamzai e vrau një idhujtar dhe po shkonte drejt një tjetri, Vahshiu u ngrit, mori shënjestër dhe e hodhi armën, kundër të cilës nuk kishte mundësi për t`u mbrojtur. Shtiza e goditi Hamzën në fund të barkut, ai ra në tokë dhe vdiq sakaq.

Në incidentin tjetër u përfshi e gjithë ushtria e Medines. Paqëndrueshmëria dhe konfuzioni në ushtrinë mekkase ishin të qarta dhe muslimanët menduan se tashmë e kishin fituar betejën. Për të mos e humbur mundësinë e plaçkitjes së armikut, ata e harruan disiplinën e tyre. Këtë gjë e vërejtën edhe shigjetarët e vendosur nga Profeti në një ngushticë strategjike. Edhe ata menduan se armiku u mund dhe se po tërhiqej. Nëpër mend u shkoi se sikur bashkëluftëtarët e tyre ta plaçkisnin armikun, atyre s`do t`u mbetej asgjë nga preja e luftës. Kjo frikë i bëri që të zbrisnin nga kodra edhe përkundër urdhrit të prerë të Profetit. Prijësi i tyre, Abdullah ibn Xhubajri, i paralajmëroi që të mos largoheshin nga pozita e tyre por askush nuk e dëgjoi atë. Lakmia e tyre për prenë e luftës, do t`u kushtonte shtrenjtë muslimanëve në betejën e Uhudit.

Njëri nga gjeneralët mekkas, Halid bin Velidi, vërejti se ngushtica malore ishte lënë e pambrojtur nga trupat muslimane. Ai menjëherë e shfrytëzoi rastin dhe i sulmoi me kalorësit e tij, ushtarët e paktë që kishin mbetur në mbrojtje të ngushticës. Ata luftuan trimërisht por të gjithë, duke përfshirë edhe Abdullah ibn Xhubajrin, u mundën dhe u vranë. Pasi e mori ngushticën, Halidi e sulmoi menjëherë ushtrinë medinase nga pas.

Ushtria medinase ishte e zënë me plaçkitjen e armikut dhe nuk vërente asgjë. Ata u befasuan nga sulmi i kalorësisë mekkase nga pas. Edhe Ebu Sufjani e vërejti manovrën e Halidit dhe hutinë e muslimanëve. Ai i ktheu trupat e tij, u kthye në fushëbetejë dhe filloi një sulm frontal kundër muslimanëve, të cilët e gjetën veten të rrethuar nga armiku. Tani ishte rradha e tyre që të shpërndaheshin nga armiqtë. Ata filluan të iknin në secilën anë, pa e ditur se nga duhej të shkonin.

Kjo huti nuk ishte vetëm në mesin e ushtarëve të zakonshëm të ushtrisë së muslimanëve por i kishte kapluar të gjithë. Disa nga shokët më të njohur të Profetit iknin bashkë me të tjerët, kur sulmoi armiku. Në mesin e ikanakëve ishin edhe Ebu Bekri me Umarin. Nga Enes bin Nadhri, daja i Enes bin Malikut, përcillet se Ebu Bekri ka thënë se kur muslimanët u larguan nga fushëbeteja dhe e lanë vetëm Profetin, ai kishte qenë i pari që ishte kthyer. Gjithashtu përcillet se Umari ka thënë, se ai vetë ishte ngjitur në kodër kur muslimanët po mundeshin në Uhud (Historia e Tabariut, vëll.4, fq.96). Disa nga shokët e Profetit arritën në Medine kurse disa të tjerë u strehuan në shpellat dhe grykat e malit.

Osman bin Affani, kalifi i ardhshëm i muslimanëve, nuk kishte marrë pjesë në betejën e Bedrit por ishte i pranishëm në Uhud. Megjithatë, zëri i shpatave dhe i shtizave ishte i tepërt për nervat e tij dhe ai ishte ndër të parët që ikën. Shejh Muhammed Khidri Buck, në biografinë e tij të Profetit thotë se Osmani ishte një njeri i turpshëm, i cili ndonse iku nga fushëbeteja, nuk hyri në Medine nga turpi.

Teksa muslimanët po iknin, Profeti u përpoq t`i ndalte por askush nuk e dëgjonte atë. Për një kohë të shkurtër, llogaritë ishin kthyer përmbys dhe fitorja u kishte rrëshqitur muslimanëve nga duart. Ky ishte çmimi që duhej të paguanin për mosbindjen ndaj Profetit dhe për lakminë e madhe që kishin, për ta marrë prenë e luftës. Ja si e përshkruan Kur`ani sjelljen e muslimanëve në Uhud:

Ju po ngjiteshin tatëpjetës, pa hedhur një vështrim prapa dhe i Dërguari u thirrte nga pas. Atje ju dënoi Zoti me dëshpërim pas dëshpërimi, për t`ju mësuar që të mos pikëlloheni për prenë që u ikte dhe për të ligën që ju gjeti. Zoti e di atë që bëni...Kur`an (3:153)

Profeti ia kishte dhënë flamurin e Islamit, xhaxhait të tij Masaab ibn Umajrit. Ai u vra nga armiku dhe flamuri i Islamit ra në tokë. Kur Aliu e vërejti këtë, shpejtoi, e mori flamurin dhe e ngriti sërish.

Washington Irving

Hamzai u vra nga shtiza e Vahshiut, një skllav etiopian, të cilit i kishin premtuar lirinë nëse e vriste Hamzën. Edhe Musab ibn Umajri, i cili e mbante flamurin e Muhammedit, u vra. Por Aliu e mori flamurin e shenjtë dhe e mbajti lart në mesin e asaj zallahie.

Ngase Musabi i ngjasonte Profetit, armiku filloi të bërtiste se Muhammedi ishte vrarë. Kurejshi u frymëzua nga kjo gjë kurse muslimanët filluan të iknin, duke i bartur me vete edhe Ebu Bekrin me Umarin, që ishin të plagosur. ("Jeta e Muhammedit")

 

Muhammed Husejn Hajkal

Ata që menduan se Muhammedi kishte vdekur, përfshirë këtu edhe Ebu Bekrin dhe Umarin, ikën drejt malit dhe u strehuan atje. Kur Enes ibn el-Nadri pyeti përse ishin dorëzuar aq herët dhe ata i thanë se Profeti ishte vrarë, ai u përgjigj: "E ç`do të bëni ju me veten dhe me jetën tuaj nëse Muhammedi s`jeton më? Ngrihuni e vdisni, si vdiq ai!" Ai u kthye, e sulmoi armikun dhe luftoi trimërisht (derisa u vra). ("Jeta e Muhammedit", 1935, Kairo)

Pjesa më e madhe e muslimanëve ishte larguar nga fushëbeteja por Aliu luftonte akoma. Ai e mbante flamurin e Islamit në njërën dorë dhe shpatën e tij në tjetrën. Edhe ai e dëgjoi thirrjen "Muhammedi vdiq!" por kjo vetëm sa e bëri atë më të patrembur për jetën e tij.

Në ndërkohë, Profeti ishte në një anë tjetër të fushëbetejës dhe ishte i plagosur. Koka dhe fytyra e tij ishin të përgjakura. Disa muslimanë, kryesisht ensarë, ishin vendosur në mbrojtje të tij. Ishte ky grup dhe thirrjet e tyre që ia tërhoqi vëmendjen Aliut. Ai hapëroi në mesin e trupave armike dhe u erdhi në ndihmë bashkëluftëtarëve të tij. Ata qëndruan rreth Profetit dhe të prirë nga Ebu Duxhaneja, bënë gjithë ç`mundeshin për ta mbrojtur atë nga shigjetat dhe shtizat e armikut. Aliu ishte më se i lumtur që e shihte gjallë mësuesin e tij por nuk kishte kohë për përshëndetje. Idhujtarët po sulmonin akoma dhe tani ishte Aliu që duhej t`i përzinte. Ata sulmuan vazhdimisht dhe Aliu i ktheu pas secilën herë.

Muhammed Husejn Hajkal

Kur dikush thirri se Muhammedi ishte vrarë, mbizotëroi kaosi dhe ushtarët muslimanë, morali i të cilëve ishte humbur krejt, filluan të luftonin krejt të paorganizuar. Ky kaos ishte arsyeja përse Husejl ibn Xhabir ibn Ebu Hudhejfeja u vra gabimisht, në një mes, ku të gjithë përpiqeshin ta shpëtonin jetën e tyre dhe të iknin, përveç trimave si Ali ibn Ebu Talibi, të cilët Zoti i kishte udhëzuar dhe mbrojtur. ("Jeta e Muhammedit", 1935, Kairo)

Në betejën e Uhudit, shumë shokë të Profetit, që lëvdoheshin si guximtarë dhe besnikë, ia kthyen shpinën armikut dhe u arratisën. Megjithatë, kishte edhe të tillë që nuk ikën. Një prej tyre ishte edhe Umm Ammar Ensarija, një grua nga Medineja. Ajo ishte një besimtare sypatrembur dhe i gjithë Islami mund të krenohet me guximin e saj. Ajo njihej si mjeke dhe kishte ardhur në Uhud bashkë me ushtrinë medinase.

Në fillim të betejës, Umm Ammareja u sillte ujë ushtarëve ose ua mbështillte plagët, nëse plagoseshin. Por kur muslimanët filluan të mundeshin dhe të iknin nga fushëbeteja, roli i saj, nga ai i një infermiereje, u kthye në atë të një ushtari. Kur armiku solli një grup shigjetarësh për ta vrarë Profetin, ajo mori një mburojë të madhe dhe e vendosi para Profetit për ta mbrojtur nga shigjetat.

Pak më vonë, kur mekkasit sulmuan me shpata e shtiza, ajo e hodhi mënjanë mburojën dhe e sulmoi armikun me shpatë. Njëri nga idhujtarët iu afrua shumë Profetit, por ajo i doli përpara dhe kur ai deshi ta godiste Profetin, shpata e tij e goditi shpatullën e saj. Ndonse ishte e plagosur, ajo qëndroi e patrembur mes Profetit dhe armiqve të tij, duke e sfiduar armikun dhe vdekjen.

Atë çast, gjendja u bë disi më e qetë. Duke e shfrytëzuar këtë, Aliu e tërhoqi Profetin drejt një gryke, ku mund të pushonte dhe ku mund t`ia mbulonin plagët.

D.S. Margoliouth

Aliu guximtar, bashkë me disa trima të tjerë, e gjetën Profetin dhe e çuan drejt një gryke, ku mund t`ia shëronin plagët. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit")

Fatimeja, e bija e Profetit, kishte ardhur nga Medineja bashkë me një grup grash muslimane, me të marrë lajmin për humbjen e muslimanëve. Aliu solli ujë në helmetën e tij dhe Fatimeja e pastroi gjakun në fytyrën e të atit dhe ia mbuloi plagët.

Roli i grave mekkase

Ikja e muslimanëve nga fushëbeteja ishte një mundësi për gratë mekkase, që ta nxirrnin mllefin e tyre mbi trupat e pajetë të dëshmorëve muslimanë. Ata ua prenë hundët, veshët, duart e këmbët dhe ua hapën barqet, për t`ua nxjerrë organet e brendshme dhe për të bërë qafore me to.

 

Muhammed ibn Is`hak

Saleh ibn Kajsani më ka treguar se Hindi, e bija e Utbes, dhe gratë që ndodheshin me të, i masakruan shokët e vrarë të Profetit. Ata ua prenë hundët e veshët dhe Hindi bëri qafore dhe hallka prej tyre kurse stolitë e veta ia fali Vahshiut, skllavit të Xhubajr ibn Mutimit. Ajo ia preu mëlçinë Hamzës dhe e përtypi atë, por s`e gëlltiti dot dhe e pështyu. El Hulajs bin Zabbani, vëllai i ibn el Harith bin Abdu`l Menatit, i cili ishte prijësi i ushtarëve të zi, kaloi pranë Ebu Sufjanit, derisa ky i fundit e godiste gojën e Hamzës me tehun e shtizës së tij, duke thënë: "Shijoje këtë, o rebel!" Hulajsi tha: "O fisi Kinana, a është vallë ky prijësi i Kurejshit që po sillet kështu me kushëririn e tij të vdekur?" ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Shtatëdhjetë e pesë muslimanë u vranë në betejën e Uhudit dhe trupat e një pjese të madhe prej tyre u masakruan nga Hindi dhe gratë e tjera të Mekkes.

Urrejtja ndaj Muhammedit, Aliut dhe Hamzës ishte një zjarr që e digjte Hindin. Ndonse vetëm Hamza ra viktimë e apetiteve kanibale të saj në betejën e Uhudit, Muhammedi dhe Aliu nuk do të kishin patur një trajtim më të mirë, sikur ta pësonin të njejtin fat. Urrejtjen ndaj Muhammedit dhe Aliut, ajo ua përcolli fëmijëve e nipërve të saj dhe të gjitha gjeneratave në vijim.

Tërheqja e ushtrisë mekkase

Pasi kishte kaluar goditja e parë e disfatës, disa nga muslimanët u kthyen në fushëbetejë. Ebu Bekri dhe Umari ishin mes tyre. Ata shkuan edhe në grykën, ku Aliu e kishte çuar Profetin.

Në atë çast, Ebu Sufjani, i cili ishte përgtitur të kthehej në Mekke, erdhi në hyrje të grykës dhe shkëmbeu ca fjalë me Umarin.

Sir John Glubb

Kurejshi mund të ishte ngjitur në malin Uhud dhe me pak humbje, mund ta kishte vrarë të Dërguarin e Zotit dhe grupin e vogël të ndjekësve të tij, që kishte qëndruar me të. Kur Ebu Sufjani e pyeti Umar ibn el-Hattabin në kishte vdekur Muhammedi, ai ia ktheu: "Jo! Për Zotin, tani po të dëgjon ty." Por Ebu Sufjanit as që i shkoi ndërmend të përfitonte nga kjo situatë, ku siguria e Muhammedit ishte tejet e dobët. Brutaliteti gjakftohtë i këtyre vrasjeve (në Uhud)) e ilustron më së miri kontrastin e jashtëzakonshëm mes luftimeve shpesh burrërore dhe plot respekt të arabëve, në njërën anë dhe brutalitetin e gjakmarrjeve të tyre, në anën tjetër. Ebu Sufjani flet krejt miqësisht me Umar ibn el-Hattabin në fushëbetejën e Uhudit sepse asnjëri nuk i ka vrarë ndonjë të afërm tjetrit. Ndërkohë, Hindi, gruaja e Ebu Sufjanit dhe bija e Utba ibn Rabiasë, e masakron trupin e vdekur të Hamzës, i cili ia kishte vrarë babain. ("Jeta dhe koha e Muhammedit")

Në dukje, mekkasit e kishin plotësuar misionin. Ata i kishin mundur muslimanët dhe e kishin mbrojtur nderin e tyre. Të kënaqur me këtë rezultat, ata u larguan nga fushëbeteja dhe u drejtuan drejt qytetit të tyre në jug. Por Profeti, akoma i pasigurt për qëllimet e tyre, e dërgoi Aliun që nga larg t`i vëzhgonte lëvizjet e tyre dhe t`i raportonte atij.

Aliu u kthye dhe i tregoi Profetit se Kurejshi kishte kaluar pranë Medines dhe ishte drejtuar kah Mekkeja. Kjo e siguroi Profetin dhe muslimanët pastaj zbritën nga mali, u lutën për të vdekurit dhe i varrosën të gjithë.

Aliu dhe beteja e Uhudit

Në betejën e Uhudit, Aliu e vrau flamurtarin e ushtrisë pagane. Kur flamurtari ra në tokë, me të ra edhe flamuri i tyre, me çfarë Aliu e rrëzoi simbolin e idhujtarisë.

Më vonë, kur luftimet ishin ashpërsuar, paganët e vranë Masa`ab ibn Umajrin, flamurtarin e muslimanëve. Masa`abi ra në tokë dhe bashkë me të, edhe flamuri i Islamit. Pas pak çastesh, sërish ishte Aliu, që e ngriti flamurin e rënë dhe e valëviti sërish. Po aq sa ishte simbol i shkatërrimit të idhujtarisë, ai ishte edhe simboli i ngritjes dhe i rilindjes së Islamit. Në Uhud, miq e armiq, i dëshmuan me sytë e tyre, veprat e pabesueshme të heroizmit e trimërisë së Aliut dhe devotshmërinë që kishte ndaj mësuesit të tij, të Dërguarit të Zotit. Në betejën e Uhudit, Aliu luftoi me shpatën e famshme të quajtur Dhul Fikar.

Muhammed ibn Is`hak

Shpata e Profetit quhej "Dhul Fikar". Një përcjellës hadithesh më tha se Ebu Naxhihu ka thënë: Në betejën e Uhudit, dikush thirri: "S`ka shpatë si Dhul Fikari e nuk ka trim si Aliu..." (Jeta e të Dërguarit të Zotit)

Në duart e Aliut, Dhul Fikari ishte vetëtima që e godiste dhe e shkatërronte paganizmin, idhujtarinë dhe politeizmin. Por për Islamin, kjo shpatë ishte një shpresë e re, një jetë e re dhe do të thoshte nder, lavdi e fitore. Duke i komentuar ngjarjet e Uhudit, pas ikjes së muslimanëve dhe pas rrethimit të Profetit nga armiqtë, historiani indian M. Shibli thotë:

Ishte njëri nga çastet më kritike në historinë e Islamit. Idhujtarët e sulmonin vazhdimisht të Dërguarin e Zotit dhe secilën herë, ndesheshin me tehun e Dhul Fikarit.

Më tej, Shibliu thotë se idhujtarët po vinin si "re të errëta dhe të rrezikshme mbi muslimanët." Sikur Aliu të mos i kundërvihej sulmit mekkas, stuhia brenda këtyre reve mund ta godiste Medinen dhe Islami mund të vdiste në duart e idhujtarëve. Sikur edhe Aliu të dështonte në detyrën e tij, siç dështuan shumë të tjerë atë ditë, idhujtarët do ta kishin vrarë të Dërguarin e Zotit dhe do ta kishin shuar zjarrin e Islamit. Por Aliu dhe një numër i vogël muslimanësh të tjerë, si Ebu Duxhaneja dhe Ammara Ensarija, e parandaluan një katastrofë të tillë. Shtatëdhjetë e pesë muslimanë u vranë në këtë betejë të dhimbshme. Prej tyre katër ishin muhaxhirë kurse gjithë të tjerët ensarë.

Dëshmorët e Uhudit  

Episodi më tragjik i betejës së Uhudit ishte vrasja e Hamzës dhe masakrimi i trupit të tij. Pas largimit të mekkasve, Profeti shkoi për ta parë trupin e xhaxhait të tij. Veshët dhe hunda ishin prerë, barku ishte çarë dhe organet e brendshme ishin nxjerrë jashtë. Të tërin e kaploi pikëllimi me ta parë në këtë gjendje trupin e Hamzës dhe urdhëroi që të varrosej menjëherë.

Hindi, gruaja e Ebu Sufjanit dhe nëna e Muavijes (kalifit të ardhshëm), njihet si "ngrënësja e mëlçisë" në historinë e Islamit. Ibn Is`haku thotë se ajo e përtypi mëlçinë e Hamzës por s`e gëlltiti dot. Por Ibn Abdu`l-Birri, në librin e tij, "el-Istisaab", thotë se ajo ndezi një zjarr në fushëbetejë, e poqi mëlçinë e Hamzës dhe pastaj e hëngri atë.

Kur Profeti u kthye në Medine, ai i dëgjoi vajtimet pikëlluese të familjarëve të dëshmorëve. Të afërmit e dëshmorëve të Uhudit i qanin të vdekurit e tyre. Ai tha: "Sa keq që s`ka njeri për ta vajtuar xhaxhain tim, Hamzën." Prijësit e ensarëve, me t`i dëgjuar këto fjalë, shkuan në shtëpi dhe u thanë grave të tyre të shkonin në shtëpinë e Profetit dhe të vajtonin për xhaxhain e tij.

Pas kësaj, një grup grash u mblodhën para shtëpisë së Muhammedit dhe të gjitha vajtuan për vdekjen e Hamzës, heroit të Islamit. Profeti iu lut Zoti për të gjitha. Pas kësaj, në Medine u krijua një traditë, sipas të cilës kurdoherë që vdiste dikush, gratë e fillonin vajtimin e tyre me një elegji për Hamzën. Medinasit njëherë vajtonin për Hamzën dhe pastaj për të vdekurit e tyre.

Muhammed ibn Is`hak

Profeti kaloi pranë shtëpive të fisit Abdu`l-Eshal dhe Zafar dhe i dëgjoi gratë e tyre tek qanin për të vdekurit. Sytë iu mbushën me lotë dhe tha: "Si s`ka asnjë grua që qan për Hamzën..." Kur Sa`d bin Muadhi dhe Usajd bin Hudajri u kthyen në shtëpitë e tyre, u thanë grave të tyre të shkonin e të vajtonin për xhaxhain e Profetit. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Përveç Hamzës, edhe muhaxhirë të tjerë e fituan kurorën e dëshmorit, në betejën e Uhudit. Ata ishin, Abdullah ibn Xhehshi, një kushëri i Profetit, Masa`ab ibn Umajri, xhaxha i Profetit dhe Shems ibn Uthmani. Humbjet e ensarëve ishin shumë më të rënda. Ata lanë shtatëdhjetë e një dëshmorë në fushëbetejë dhe shumë të plagosur. Zoti i mëshiroftë të gjithë ata!

Beteja e Uhudit ishte momenti më kulmor i opozitës pagane kundër Islamit. Ndonse dolën fitimtarë në betejë, mekkasit s`ishin të aftë të vazhdonin më tej e ta shfrytëzonin fitoren e tyre. Për këtë arsye, ndikimi i fitores së tyre u shua shumë shpejt.

24. Lindja e Hasanit dhe Husejnit

Më 15 Ramazan të vitit të tretë pas Hixhrit (mars 625), Zoti e bekoi të bijën e të Dërguarit me fëmijën e saj të parë. Muhammedi erdhi i lumtur pranë saj, e mori në duar foshnjen, e puthi, ia lexoi ezanin në veshin e djathtë, ikamen në veshin e majtë dhe e pagëzoi Hasan.

Një vit më vonë, më 3 Sha`aban të vitit të katërt pas Hixhrit (shkurt 626), Zoti i fali vajzës së të Dërguarit edhe një fëmijë të dytë. I Dërguari erdhi i buzëqeshur, e mori në krahë foshnjen, e puthi, ia lexoi ezanin në veshin e djathtë e ikamen në veshin e majtë dhe e pagëzoi Husejn.

Lindja e këtyre dy princërve ishte një rast i jashtëzakonshëm lumturie për Muhammedin. Për të, ata ishin bekimet më të mëdha të Zotit, të Cilit i falënderohej. Pas lindjes së secilit prej tyre, muslimanët vërshuan në Xhaminë e Madhe për ta përgëzuar Profetin. Ai i priti të gjithë me buzëqeshje dhe falënderime dhe e ndau me ta lumturinë.

Nuk kishte ditë, kur Profeti s`e vizitonte shtëpinë e të bijës, për t`i parë fëmijët e saj. Atij i pëlqente t`i shihte të qeshur, andaj i guduliste dhe luante me ta. Ai i përqafonte dhe i mbante në krahë dhe çdo hap e çdo fjalë të tyre e ndiqte me lumturinë më të madhe.

Kur këta dy "princër" u rritën mjaft sa të mund të shëtisnin rreth e përqark, ata shpesh dilnin nga shtëpia e tyre dhe shkonin në xhami. Nëse gjyshi i tyre ishte në mes të një fjalimi, ai e ndërpriste fjalimin, zbriste poshtë, i merte ato në krahë, i ulte pranë tij në foltore dhe vazhdonte me fjalën e tij. Kur i udhëhiqte namazet dhe ndodhej në sexhde (me kokën e vendosur në tokë), ngjante shpesh që të dy fëmijët t`i ngjiteshin mbi shpinë ose t`i hipnin në qafë. Ai parapëlqente ta zgjaste sexhden, për të mos ua prishur rehatinë dhe ngrihej vetëm pasi ata t`i kishin zbritur prej shpine. Kur dilte prej shtëpie ose prej xhamie, ata shumë shpesh i mbante në shpatulla. Medinasit i quanin "kalorësit e shpatullave të të Dërguarit të Zotit". Ata ishin shumë më të lidhur me të sesa me prindërit e tyre.

Muhammedi, Profeti i Islamit, kurrë s`ishte më i lumtur se kur Hasani ose Husejni ishin me të. Ata ishin drita e syve dhe lumturia e zemrës së tij. Vetëm në prani të tyre ai e gjente pushimin e vërtetë dhe më të përsosur. Ai luante kukafshehtas me ta dhe shumë shpesh kur ata luanin me fëmijet e tjerë, përvidhej pranë tyre vetëm për t`ua dëgjuar të qeshurat. Për ta, ai mund t`i shtyente edhe punët e rëndësishme të shtetit. Kur ata buzëqeshnin, ai i harronte të gjitha vështirësitë dhe problemet e shtetit dhe qeverisjes. Atij i pëlqente ta lexonte çdo porosi që ata ia shkruanin në buzëqeshjet e tyre ëngjëllore.

Më parë, i Dërguari e kishte rritur të bijën, Fatimenë, të cilën e kishte quajtr "Zonja e Parajsës". Tani ai filloi të merrej me rritjen e dy fëmijëve të saj, Hasanit dhe Husejnit, të cilët i quante "Princërit e të rinjve të Parajsës". Për të, edukimi i tyre ishte i një rëndësie parimore dhe ai vetë merej me çdo hollësi të kësaj pune. Qëllimi i tij ishte i qartë: ai donte që ata të ishin "produkti" më i përsosur i Islamit, gjë që do të ishin vërtet. Ai e mbolli karakterin e tij në karakterin e tyre dhe krijoi prej tyre një model për shoqërinë, të cilin shoqëria do të duhej ta ndiqte deri në fund të kohëve.

Aliu dhe Fatimeja patën edhe dy vajza, Zejneben dhe Umm Kulthumin. Kur u rritën, këto dy vasha u martuan me kushërinjtë e tyre, që ishin djemtë Xhafer e ibn Ebu Talibit, martirit "me krahë zogu" të Islamit. Zejnebi u martua me Abdullah ibn Xhaferin dhe Umm Kulthumi me Muhammed ibn Xhaferin.

Hasani, Husejni, Zejnebi dhe Umm Kulthumi, u rritën që të gjithë nën përkujdesjen e gjyshit të tyre, Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Ditët më të bukura të të pesëve ishin ato ditë që i kaluan së bashku.

Vdekja e Fatima bint Esadit, nënës së Ali ibn Ebu Talibit

Në vitin e katërt pas Hixhrit (vitit 626 i erës sonë), Fatima bint Esad, e veja e Ebu Talibit dhe nënë e Aliut, vdiq në Medine. Ajo e kishte rritur si fëmijën e saj Muhammedin dhe ky i fundit e kishte dashur si nënën e tij. Ajo ishte gruaja e dytë në Arabi që e pranoi Islamin, e paraprirë vetëm nga Hatixheja, gruaja e Profetit.

Muhammedi e kishte humbur të ëmën shumë herët në jetë por shumë shpejt kishte gjetur një nënë të dytë tek Fatima bint Esadi. Andaj atij kurrë nuk i mungoi dashuria dhe dhembshuria, që mund t`ia falte vetëm një nënë. Kur Fatima bint Esadi vdiq, Muhammedi erdhi në varrim dhe tha: "Zoti e bekoftë shpirtin tënd fisnik! Ti ishe për mua si vetë nëna ime. Ti s`hëngre dhe me bukën tënde më ushqeve mua dhe qëllimi yt në gjithë këtë, s`ishte tjetër veçse kënaqësia e Zotit." Ai e fali gunën e tij që t`ia mbulonin trupin dhe ajo u varros e mbështjellur me të. Ai shpesh thoshte: "Unë isha një jetim dhe ajo m`u bë nënë. Ajo ishte njeriu më i dhembshur ndaj meje pas Ebu Talibit."

Kur varri i saj u përgatit, i Dërguari i Zotit, Muhammedi, hyri në të, u shtri dhe tha:

"O Zot! Jeta dhe vdekja janë në duart e Tua. Vetëm Ti je i pavdekshëm. Bekoje nënën time Fatima bint Esadin dhe jepi një vend në Parajsë. Ti je më i Mëshirshmi."

Kur Fatima bint Esadi u varros, Muhammedi përsëriti "Allahu Ekber" (Zoti është më i madhi) dyzet herë dhe u lut: "O Zot! Vendose atë në Dritë dhe përplot Dritë mbushja zemrën!" Muhammedi ishte ekzekutuesi i testamentit të Fatima bint Esadit.

Fatima bint Esad ishte një grua e jashtëzakonshme sepse të dy fëmijët që ajo i rriti, Muhammedi dhe Aliu, ishin dy njërezit më të rëndësishëm në historinë e Islamit. Shtëpia e saj ishte djepi i vërtetë i kësaj feje. Edhe Muhammedi, Profeti i ardhshëm i Islamit, edhe Aliu, "shpata" e ardhshme e Islamit, u lindën në shtëpinë e saj dhe u rritën në të. Që të dy ishin "produkte" të edukimit të saj.

Fatima bint Esad ishte njëherit edhe nëna e Xhaferit, heroit të betejës së Mut`asë, i njohur si "dëshmori me krahu zogu" i Islamit. Emri i burrit të saj, Ebu Talibit, figuron në historinë islame si ndihmuesi më i madh i kësaj feje. Por edhe roli i saj në shërbim të Islamit s`është më pak i rëndësishëm se ai i Ebu Talibit. Ajo ka merita të barabarta me të për rritjen dhe edukimin e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Derisa i shoqi e mbronte Muhammedin nga armiqtë e tij të jashtëm, ajo i falte dashuri, rehati dhe siguri në shtëpi. Ishte pikërisht në shtëpinë e saj, që Muhammedi e gjeti sigurinë emocionale dhe dashurinë familjare.

Nëse Hatixheja ishte gruaja e parë muslimane dhe ndihmuesja më e madhe e Islamit, Fatima bint Esad ishte gruaja e dytë muslimane dhe pa dyshim, ndihmuesja e dytë më e madhe e Islamit. Zoti qoftë i kënaqur me Hatixhen dhe Fatima bint Esadin dhe i bekoftë ato!

25. Beteja e Hendekut

Pas betejës së Uhudit, Ebu Sufjani dhe të gjithë prijësit paganë e kuptuan se kishin ndërmarrë një veprim të pavendosur dhe se fitorja e tyre nuk kishte sjellë kurrfarë dobie. Islami i kishte mbëshjellur plagët e Uhudit dhe për një kohë jashtëzakonisht të shkurtër, e kishte rivendosur sundimin e tij në Medine dhe në rrethinë.

Paganët e konsideronin Islamin si një kërcënim për sigurinë e tyre ekonomike dhe sundimin e tyre politik në Arabi. Andaj kurrë nuk mund ta pranonin ekzistencën e tij. Ata e dinin se po ta vrisnin Muhammedin, interesat e tyre do të mbroheshin dhe hegjemonia e tyre do të rivendosej në tërë Arabinë. Për këtë qëllim, ata vendosën t`i jepnin Medines një goditje të fundit shkatërrimtare dhe t`i shkatërronin njëherë e mirë muslimanët.

Montgomery Watt

Qëllimi strategjik i mekkasve s`ishte tjetër veçse shkatërrimi i komunitetit musliman ose eliminimi i Muhammedit nga pozita e tij autoritative, që ishte pak a shumë e njejta gjë. ("Muhammedi, Profet dhe burrë shteti")

Të frymëzuar nga ky qëllim dhe nga dëshira e tyre për t`i korigjuar gabimet e të kaluarës, prijësit mekkas filluan përgatitjet për një betejë përfundimtare, që do t`i jepte fund luftës së tyre kundër Islamit.

Për dy vite, Kurejshi krijoi një fuqi ushtarake prej dhjetëmijë ushtarësh. Kjo ishte ushtria më e madhe e mbledhur deri atëherë mes arabëve. Me shumë hijeshi dhe muzikë, kjo fuqi e madhe u nis nga Mekkeja në shkurt të vitit 627, për ta marrë Medinen dhe për ta shkatërruar Islamin.

Muhammed Husejn Hajkal

Kur lajmet e këtij mobilizimi gjigant arritën tek Muhammedi në Medine, muslimanët i zuri paniku. Mobilizimi i gjithë Arabisë kundër Islamit mbolli frikë në zemrat e tyre sepse në një betejë të tillë, jo vetëm që mund të pësonin disfatë por mund edhe të shkatërroheshin krejtësisht. Serioziteti i situatës ishte i qartë nga fakti se kjo ushtri ishte ushtria më e madhe dhe më e pajisur që kishte parë ndonjëherë Gadishulli...("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Profeti thirri një mbledhje urgjente të ndjekësve të tij më të rëndësishëm dhe u konsultua me ta, në lidhje me mbrojtjen e qytetit. Një gjë ishte e qartë: muslimanët ishin të paktë në numër dhe tepër dobët të pajisur, që të mund të përballeshin me një ushtri të tillë në fushëbetejë. Medineja duhet të mbrohej nga brenda. Por si? Si mundej ky qytet i vogël musliman ta ndalte këtë ushtri mekkase, të cilës i mjaftonte numri i ushtarëve për ta bërë pluhur e hi qytetin.

Njëri nga miqtë më të afërt të Muhammedit ishte Selman Persiani. Ai ishte lindur dhe rritur në Persi (Iran) por kishte kaluar shumë kohë nëpër Siri dhe Palestinë dhe ishte i njohur me luftimet dhe rrethimet e persëve dhe romakëve njëkohësisht. Medineja kishte mbrojtje natyrore ose artificale në tri anë por ishte krejtësisht e pambrojtur në anën veriore. Selmani i tha Profetit se sikur të gërmohej një hendek përgjatë anës veriore, qyteti mund të mbrohej me sukses.

Kjo ide, ndonse e re dhe e pazakontë, i pëlqeu Profetit. Ai e pranoi sugjerimin dhe u urdhëroi muslimanëve që të fillonin me gërmimet.

Muhammed Husejn Hajkal

Selman el-Farisiu (Persiani), i cili dinte shumë më tepër për taktikat luftarake, se ç`dihej zakonisht në Gadishull, sugjeroi që të gërmohej një hendek përreth Medines dhe të forcoheshin muret e qytetit nga brenda. Muslimanët me të shpejtë i realizuan këto gjëra. Hendeku u gërmua dhe Profeti (paqja qoftë mbi të) punoi me duart e veta përkrah shokëve të tij, duke i përkrahur muslimanët e tjerë dhe duke i stimuluar që të jepnin maksimumin nga vetja e tyre. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Ngase ushtria mekkase ishte duke u afruar me një shpejtësi të madhe, nuk kishte kohë për të humbur. Për këtë arsye muslimanët punonin pa ndalur, në grupe. Hendeku u gërmua për gjashtë ditë, gjë që ishte e mjaftueshme për t`i penguar trupat armike nga pushtimi i qytetit me një sulm të shpejtë.

Kalorësia mekkase erdhi si një stuhi por ndaloi papritmas me t`u ndeshur me hendekun. Kalorësit ndaluan në buzë të tij. Strategjia e tyre kryesore ishte që ta mernin Medinen me një sulm të shpejtë disaorësh por tani ishte e pamundur një gjë e tillë. Përpara vetes kishin një hendek, një pengesë që nuk e kalonin dot. Ata nuk dinin si ta përshtasin këtë gjë me strategjinë e tyre.

Më në fund, pas një pavendosmërie të gjatë, prijësit mekkas vendosën ta rrethonin Medinen dhe t`i detyronin muslimanët të dorëzoheshin nga rraskapitja. Ata i mbyllën të gjitha daljet nga qyteti dhe i ngujuan muslimanët. Medineja ishte tashmë nën rrethim.

Ndonse Ebu Sufjani ishte organizatori i kësaj ekspedite dhe drejtuesi i operacioneve, ai nuk ishte njeri i luftës. Gjenerali i ushtrisë së tij ishte Amr ibn Abd Vudd, luftëtari më i famshëm i Arabisë së asaj kohe. Shpresa e Ebu Sufjanit për një fitore të shpejtë dhe vendimtare mbështeteshin tërësisht tek Amr-i. Historiani indian, M. Shibliu dhe Abbas Mahmud el-Akkadi, historian egjiptas, thonë se Amr ibn Abd Vuddi lëvdohej nga arabët e kohës, si një luftëtar që ishte i barabartë me njëmijë burra.

Amr ibn Abd Vudd-i nuk ishte i interesuar në luftën statike të një rrethimi. Ai kërkonte lëvizje. Kur tashmë kishin kaluar disa ditë dhe asgjë s`kishte ndodhur akoma, ai e humbi durimin dhe vendosi ta pushtonte vetë Medinen. Një ditë, teksa ecnin rreth Medines, ai dhe tre kalorës të tjerë mekkas, gjetën një pikë ku hendeku nuk ishte shumë i gjërë. Ata morrën hov me kuajt e tyre dhe ia dolën të kalonin në anën tjetër.

Tani Amr-i ishte në Medine. Ai filloi t`i afrohej kampit musliman dhe t`i sfidonte heronjtë e Islamit për të dalë e për të luftuar me të, në stili klasik të dyluftimeve arabe.

Sfida e parë e tij mbeti pa përgjigje dhe ai e përsëriti edhe njëherë të njejtën gjë. Aq i madh ishte prestigji i emrit të tij sa askush në kampin musliman nuk guxonte të përballej me të. Derisa idhujtarët e shihnin tek Amr-i shpresën e tyre për fitore, për muslimanët, ai ishte sfida për vdekjen e tyre.

Amr ibn Abd Vuddi e përsëriti për të tretën herë rradhazi sfidën e tij dhe filloi të tallej me muslimanët dhe t`i quante frikacakë. Amr-it i dukej se të gjithë muslimanët ishin të kapluar nga frika, gjë që nuk ishte e pasaktë për shumicën prej tyre. Kur`ani Fisnik, e përshkruan gjendjen e muslimanëve në vargjet në vijim:

Ata ju erdhën nga lartë e nga poshtë e përnjëherë, sytë u shtangën, zemrat u lidhën në fyt e ju ç`nuk menduat për Zotin! Kur`an (33:10)

Një grup prej tyre tha:"O njerëz të Jethribit!Ju s`mund ta duroni këtë, andaj tërhiquni!" dhe ca të tjerë kërkuan ta linin të Dërguarin, duke thënë: "Shtëpitë tona janë të pambrojtura." ndonse të mbrojtura ishin. Ata s`deshën tjetër veçse të iknin...Kur`an (33:13)

Amr bin Abd Vuddi madje po e shprehte habinë e tij se si mund të ngjante që muslimanët të mos kishin dëshirë të shkonin në parajsën, në të cilën ai ishte i gatshëm t`i dërgonte.

Është e vërtetë se shumica e muslimanëve ishin kapluar nga frika. Por njëri prej tyre nuk ishte. Në të vërtetë, ai kishte kërkuar leje t`i përgjigjej sfidës së parë të Amr-it por Profeti s`e kishte lejuar, duke pritur që dikush tjetër të përballej me të. Por pas një kohe e pa se nuk kishte tjetër që donte të ndeshej me Amrin.

I riu që kishte dëshirë t`i përgjigjej sfidës së Amrit, s`ishte tjetër veçse Ali ibn Ebu Talibi, heroi i Islamit. Kur Amri i sfidoi për së treti muslimanët dhe askush nuk iu përgjigj, Aliu u ngrit dhe i kërkoi leje Profetit, që të dilte dhe të luftonte kundër tij.

Profeti nuk kishte zgjidhje tjetër veçse ta lejonte kushëririn e tij Aliun, Luanin e Islamit, të dilte dhe t`i heshtte talljet e Amr ibn Vuddit drejtuar muslimanëve.

Aliu e veshi parzmoren e Profetit të Islamit. Ky i fundit ia dha Dhul Fikarin dhe u lut për fitoren e tij, duke thënë: "O Zot! Ti e more pranë vetes Ubejde ibn Harithin kur u bë beteja e Bedrit dhe Hamza ibn Abdul Muttalibin në Uhud. Tani vetëm Aliu ka mbetur pranë meje. Ti bëhu Mbrojtësi i tij, fali fitore dhe ktheje atë të sigurt pranë meje!"

Kur Profeti e pa Aliun teksa hapëronte drejt armikut të tij, tha:

"Ja mishërimi i tërë Besimit, që niset në luftë me gjithë Mohimin"

Pas disa çastesh, Aliu qëndronte para Amrit. Të dy u prezantuan dhe shkëmbyen disa fjalë. Aliu kishte disa principe, që i respektonte në çdo situatë, qoftë kjo në paqe ose në luftë. Në betejën e Hendekut, muslimanët dhe paganët i panë në praktikë këto principe. Kurdoherë që të përballej me armikun, ai i jepte tre zgjedhje:

• Aliu ia prezantonte Islamin armikut të tij dhe e ftonte të largohej nga idhujtaria. Kjo ftesë e bënte Aliun një misionar edhe në fushëbetejë.


• Kur armiku nuk e pranonte ftesën e Aliut për ta pranuar Islamin, ai i ofronte që të tërhiqej nga beteja dhe të mos luftonte kundër Zotit dhe të Dërguarit të Tij. Ai e paralajmëronte armikun, se një luftë e tillë vetëm do t`i sillte mallkim në të dy botët.


• Nëse armiku s`e pranonte as ofertën e dytë të tij dhe refuzonte të tërhiqej, Aliu e ftonte që ai të sulmonte i pari. Aliu kurrë nuk ishte i pari që sulmonte.

Amri as që i kalonte nëpër mend zgjedhjen e parë dhe të dytë. Ai e pranoi zgjedhjen e tretë dhe e bëri goditjen e parë, me shpatën e tij të fuqishme, e cila e çau mburojën e Aliut dhe helmetën e tij dhe e goditi lehtë në ballë. Nga plaga e tij rrodhi gjak por Aliu nuk e humbi moralin. Ai sulmoi me Dhul Fikarin e tij të famshëm dhe me një goditje të vetme e vrau luftëtarin më në zë të Arabisë.

Kur u vra Amri, të tre kalorësit që kisin ardhur bashkë me të, u kthyen prapa. Aliu u lejoi të iknin sepse ishte ndër principet e tij, që të mos e sulmonte armikun që tërhiqej. Kujtdo, që dëshironte t`i shpëtonte Aliut, ai i lejonte një gjë të tillë.

Vdekja e Amr bin Abd Vuddit e theu "kurrizin" e ofensivës mekkase kundër Islamit dhe ua shkatërroi moralin idhujtarëve. Edhe kushtet natyrore po ktheheshin kundër tyre. Temperatura filloi të bjerrë dhe një stuhi rëre e kaploi kampin mekkas. Të zhgënjyer dhe pa moralin e duhur, pjesëtarët jo shumë të bindur të fiseve të ndryshme filluan të ndaheshin nga aleatët e tyre mekkas, fillimisht në grupe prej 2-3 vetësh por më pas në grupe të mëdha prej njëqind e më shumë personash. Aleanca e tyre filloi të shpërbëhej. Ebu Sufjani u detyrua ta hiqte rrethimin dhe t`i jepte shenjë ushtrisë së tij që të tërhiqej nga Medineja. Ushtria e tij u shpërbë dhe ekspedita doli një dështim i plotë. Medineja shpëtoi.

Dështimi i rrethimit të Medines nga idhujtarët mekkas ishte një ngjarje e jashtëzakonshme në historinë e Arabisë. Kjo do të thoshte se ata kurrë më nuk do të mund ta pushtonin Medinen. Pas betejës së Hendekut, iniciativa për përballje kaloi nga idhujtarët mekkas në duart e muslimanëve të Medines.

Medineja dhe muslimanët shpëtuan falë një ideje dhe falë një heroi. Ideja ishte hendeku, i cili e la pa zgjidhje kalorësinë mekkase. Ishte ky një koncept krejtësisht i ri për arabët. Po të mos ishte hendeku, dhjetëra mijëra ushtarë do ta kishin sulmuar Medinen dhe do ta kishin vrarë gjithkë. Nderi për shpëtimin e Qytetit të Profetit (Medine`tun Nebi) i takon Selman Persianit dhe mësuesit të tij, të Dërguarit të Zotit. Selmani propozoi një ide krejtësisht të re në doktrinën ushtarake kurse i Dërguari tregoi gatishmëri për ta pranuar dhe për ta aplikuar sakaq.

Gjithkush në Medine pretendonte se ishte miku ose ndjekësi i Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Edhe Medineja i kishte njerëzit që vraponin vetëm pas interesit të tyre. Por kishte shumë pak njerëz, të cilët Muhammedi i prezantonte si shokë të tij. Selman Persiani i takonte këtij grupi të përzgjedhur të shokëve të afërt të të Dërguarit të Zotit.

Selmani ishte një njeri shtatlartë dhe me trup të fuqishëm. Kur hendeku po gërmohej, ai punonte sa gjashtë burra bashkë. Kjo bëri që njëri nga muhaxhirët të mburrej se Selmani ishte prej tyre. Por menjëherë atë e kundërshtoi njëri nga ensarët duke thënë se Selmani ishte një ensar dhe jo muhaxhir. Të dy grupet po diskutonin ndërmjet veti kur i Dërguari erdhi pranë tyre. Ai i dëgjoi pretendimet e të dyja palëve dhe buzëqeshi. Më në fund, i dha fund diskutimit të tyre duke e sjellë vendimin e tij. Ai tha se Selmani nuk ishte as muhaxhir dhe as ensar por një pjesëtar i familjes së tij, Ehl-i Bejtit.

Historiani arab, Ibn Ethiri, në veprën e tij "El Kamil fi el-Tarikh", vëll.2, fq.122, përcjell nga i Dërguari i Zotit:

"Selmani është nga ne. Ai është pjesëtar i familjes sonë."

Ky është nderi më i madh që i është bërë ndonjërit nga shokët e Muhammedit.

Selmani ishte një i krishter që jetonte në Ammuria të Azisë së vogël para se të dëgjonte për paraqitjen e një profeti në Hixhaz. Për t`i verifikuar këto fjalë, ai erdhi në Medine. Kur e pa Profetin për të parën herë, tha: "Kjo s`mund të jetë fytyra e një njeriu që ka gënjyer ndonjëherë në jetë" dhe e pranoi menjëherë Islamin.

Islami e pranoi Selmanin po aq sa e pranoi Selmani Islamin. Islami u bë një me ndjenjat e tij dhe ai u bë një me gjakun e Islamit. Në Medine, një i huaj njëherë e pyeti se si quhej babai i tij. Përgjigja e tij ishte: "Islam! Babai im quhet Islam. Unë jam Selmani, i biri i Islamit." Selmani u bashkua dhe u njësua aq shumë me Islamin sa ishte e pamundur të dallohej prej tij.

Rreziku për Medinen nuk mbaronte me gërmimin e hendekut. Medineja vazhdonte të ishte e rrezikuar. Në një pikë ku hendeku ishte i ngushtë, gjenerali mekkas dhe tre ushtarë kaluan në anën muslimane. Sikur ata ta siguronin një vendkalim në këtë pikë, e gjithë ushtria mekkase mund ta përdorte atë për të hyrë në Medine dhe për ta marrë qytetin. Por Aliu nuk lejoi një gjë të tillë. Kështu pra, mendja e Selmanit, urtësia e Muhammedit dhe shpata e Aliut u bënë mbrojtja e Islamit kundër aleancës më të fuqishme të politeistëve, që kishte parë deri atëherë Arabia.

Në atë kohë, ishte traditë e luftës arabë që armikut të vrarë t`i merej arma, parzmorja dhe kali. Në rrethimin e Medines, Amri e kishte veshur parzmoren më të bukur në Arabi. Aliu e vrau atë por, për befasi të Umar ibn el-Hattabit, nuk i preku fare këto gjëra. Më vonë, motra e Amrit, e cila erdhi për ta vajtuar trupin e të vëllait, u befasua me të parë se arma dhe parzmorja e tij ishin të paprekura. Kur i thanë se Aliu e kishte vrarë atë, ajo thurri disa vargje që e lëvdonin Aliun. Këto vargje janë përcjellur nga historiani egjiptas Abbas Mahmud el Akkad, në librin e tij "El-Ekberijjeti Imam Ali" (Gjenialiteti i Imam Aliut):

Po t`mos e vriste Amrin ky Ali

Një jetë do ta qaja vdekjen e tij...

Por ky njeri trim është

 e i pashembullt

Djali i një babai zotëri...

 

Duke i komentuar këto vargje, Abbas Mahmud el Akkadi thotë se fiset arabe nuk e shihnin si një çnderim kur njëri prej tyre vritej nga shpata e Aliut. Aliu ishte më fisniku nga armiqtë dhe ishte i pandalshëm.

Pas dështimit të rrethimit të Medines, të gjithë fiset ndërmjet Medines dhe Detit të Kuq në perëndim dhe ndërmjet Medines e Jemmames në lindje, nënshkruan marrëveshje paqeje me të Dërguarin.

Po këtë vit, gjegjësisht në vitin e pestë pas Hixhrit (627 të erës sonë), Haxhxhi (pelegrinazhi drejt Mekkes) u bë i detyrueshëm për të gjithë muslimanët që qëndronin mirë ekonomikisht dhe që gëzonin shëndet të mirë.

26. Muslimanët dhe hebrenjtë

Në vitin 70 pas Krishtit, gjenerali romak Titusi, e mori Jerusalemin dhe i dha fund sundimit hebre në Palestinë. Pas pushtimit romak, shumë nga hebrenjtë u larguan nga toka e tyre dhe u shpërndanë në shtetet e tjera. Disa nga fiset hebreje e kaluan Shkretëtirën Siriane dhe u vendosën në Hixhaz të Gadishullit Arabik. Me kalimin e kohës, numri i tyre u rrit dhe ata formuan një komunitet të madh në Medine dhe në zonën ndërmjet Medines dhe Sirisë. Thuhet se edhe shumë arabë u konvertuan në judaizëm.

Në fillim të shekullit të shtatë, kishte tre fise hebreje që jetonin në Medine (Jethrib). Ata ishin fiset Kajnuka, Nadhir dhe Kurajza. Që të tre fiset ishin të fuqishëm e të pasur dhe ishin më të civilizuar se arabët e kohës. Ndërkohë që arabët ishin të gjithë bujq, çifutët ishin flamurtarët e zejtarisë dhe tregtisë në Arabi dhe si të tillë, e kontrollonin jetën ekonomike të Medines. Dy fiset arabe, Aus dhe Khazraxh, ishin gjithmonë të zhytur në borxhe ndaj hebrenjve.

Krahas Medines, qendra të forta të hebrenjve në Hixhaz, ishin edhe Hajberi, Fedeku dhe Vadi`ul Kuraja. Këto ishin tokat më pjellore në Arabi dhe kultivuesit e tyre hebrenj ishin bujqit më të mirë në vend.

Shpërngulja e Muhammedit nga Mekkeja në Jethrib (Medine), për herë të parë e solli atë në kontakt me hebrenjtë. Në fillim, ata ishin mjaft miqësorë ndaj tij. Ai ua fali atyre të famshmen "Kushtetutë të Medines" dhe ata e njohën atë si sundues të qytetit të tyre dhe pranuan t`u bindeshin vendimeve të tija gjatë mosmarrëveshjeve. Përveç kësaj, ata u pajtuan që ta mbronin qytetin në rast të ndonjë sulmi të jashtëm armik.

Për fat të keq, kjo miqësi nuk zgjati shumë. Shumë shpejt u bë e qartë se miqësia e hebrenjëve me Muhammedin ishte tejet e rezervuar. Për të mirën e tyre, ata do të duhej që t`i bindeshin marrëveshjes dhe t`i mbeteshin besnikë asaj. Por ata nuk vepruan kështu. Arsyet e këtij ndryshimi në sjelljen e tyre, mes tjerash, janë:

• Kur Muhammedi arriti në Medine, ai e reformoi jetën e arabëve ose të të gjithë atyre që u bënë muslimanë. Ai i mësoi që të ishin të matur dhe mesatarë në gjithçka dhe ua mësoi vlerën e disiplinës dhe rendit. Ata e lanë alkoolin dhe bixhozin, dy gjëra që kishin qenë burimi i shkatërrimit të tyre në të kaluarën, dhe me këtë, pushuan së marri borxhe me nivele të larta interesi nga hebrenjtë. Kur arabët pushuan së marri borxhe dhe së paguari fajde për to, një burim i rëndësishëm të ardhurash u shterr për hebrenjtë. Ata po vërenin se kontrolli i tyre mbi jetën ekonomike të Medines po dobësohej dalngadalë.


• Hebrenjtë vërejtën se Islami ishte një armik i sistemit të eksploatimit dhe kapitalizmit. Ata filluan ta konsideronin Islamin si një kërcënim për interesat e tyre ekonomike.


• Priftërinjtë e hebrenjve e urrenin Muhammedin po aq sa e urrenin edhe fajdexhinjtë e tyre. Ai u kishte treguar hebrenjve se si priftërinjtë e tyre i ndiqnin disa interpretime të devijuara të librave dhe si i ndryshonin shkrimet hyjnore. Nga ana e tyre, priftërinjtë bënin çmos për të dëshmuar se Muhammedi nuk i njihte shkrimet e tyre të shenjta dhe përpiqeshin gjithë kohës për t`i demonstruar "gabimet" e Kur`anit.

Hebrenjtë besonin se do të ishin të sigurt derisa dy fiset arabe të Medines, Aus dhe Khazraxh, të ishin në luftë me njëri-tjetrin. Paqja mes tyre do të ishte një kërcënim për mbijetesën e tyre në Arabi. Për këtë arsye, ata gjithnjë përpiqeshin për të krijuar probleme mes dy fiseve.

Nga tri fiset hebreje në Medine, fisi Kajnuka dhe Nadir ishin dëbuar pas betejës së Bedrit dhe të Uhudit, respektivisht, duke lënë pas gjithçka që kishin dhe duke u vendosur në Hajber.

Fisi i tretë dhe i fundit i hebrenjve në Medine ishte fisi Kurajza. Sipas "Kushtetutës së Medines", ata ishin të obliguar që të mernin pjesë në mbrojtjen e qytetit gjatë rrethimit të vitit 627. Ata jo vetëm që nuk dhanë kurrfarë kontributi për mbrojtjen e qyteti, por edhe bashkëpunuan me armikun për të mundësuar një disfatë të muslimanëve. Madje disa hebrenj, e sulmuan një shtëpi që ishte përplot gra dhe fëmijë muslimanë, të cilët ishin strehuar në atë zonë. Sikur Amr ibn Abd Vuddi ta thyente rezistencën muslimanë, hebrenjtë do t`i sulmonin muslimanët nga pas. Të mbetur mes mekkasve dhe hebrenjve, muslimanët do të ishin shkatërruar. Vetëm zgjuarësia e Muhammedit dhe guximi i Aliut parandaluan një katastrofë të tillë.

R.V.C. Bodley

Në fillim, hebrenjtë nuk donin ta dëgjonin sugjerimin e Ebu Sufjanit (që t`i sulmonin nga pas muslimanët) por pas një kohe u pajtuan t`i tradhëtonin muslimanët kur të kishin mundësi për një gjë të tillë. ("I Dërguari, jeta e Muhammedit")

Sjellja e hebrenjve gjatë rrethimit të Medines ishte një krim akt tradhëtie kundër Shtetit. Andaj, kur ushtria e aleatëve u shpërnda dhe Medineja i shpëtoi rrezikut, muslimanët u kthyen kundër tyre.

Hebrenjtë u ngujuan në kështjellat e tyre por muslimanët i rrethuan. Pas disa ditësh, ata i kërkuan Profetit që ta hiqte rrethimin dhe u pajtuan që këtë mosmarrëveshje t`ia linin arbitrazhit të një pale të tretë.

Profeti u lejoi atyre ta zgjidhnin arbitrin e tyre dhe ata bënë një gabim, që do t`u kushtonte shumë. Ata do të duhej ta zgjidhnin si arbitër Muhammedin, mishërimin e mëshirës. Sikur të vepronin kështu, ai do t`u lejonte të largoheshin nga Medineja bashkë me pasuritë dhe kafshët e tyre dhe incidenti do të mbyllej me kaq.

Por ata nuk e zgjodhën Muhammedin dhe në vend të tij, vendosën që arbitri mes tyre të ishte Sa`ad ibn Muadhi, prijësi i ish-aleatëve të tyre, fisit Aus. Sa`adi ishte një njeri i pamëshirshëm,  qoftë kur bëhej fjalë për jetën e tij, qoftë për jetën e të tjerëve.

Ai ishte plagosur rëndë në betejën e Hendekut dhe vdiq pak kohë pasi e gjykoi këtë çështje. Sipas tij, tradhëtia ishte një krim i pafalshëm. Ai përmendi pjesë nga Libri i Shenjtë i hebrenjve dhe i dënoi me vdekje të gjithë burrat dhe me skllavëri, të gjitha gratë dhe fëmijët e tyre. Dënimi i tij u ekzekutua menjëherë.

Hebrenjtë e fisit Kurajza u ekzekutuan në pranverën e vitit 627 të erës sonë. Pas kësaj, hebrenjtë pushuan së qeni një forcë aktive në jetën sociale, ekonomike dhe politike të Medines.

27. Marrëveshja e Hudejbijes

Sipas traditës islame, Qabeja në Mekke ishte ndërtuar nga Profeti Ibrahim dhe i biri Ismaili. Ata e shenjtëruan këtë vend si qendra shpirtërore e botës monoteiste. Qabeja ishte kthyer tashmë në kiblen e muslimanëve, që do të thoshte se ata duhej të ktheheshin drejt saj në lutjet e tyre. Por rojet e Qabes ishin akoma idhujtarët mekkas, të cilët e përdornin këtë tempull si një panteon të 360 perëndive të tyre pagane.

Sipas traditave të lashta arabe, gjithkush mund ta vizitonte lirisht Qaben, derisa ishte i paarmatosur. Përveç kësaj, çdo lloj luftimi ishte i ndaluar në katër muajt e shenjtë, njëri ndër të cilët ishte Dhilkada, muaji i njëmbëdhjetë i kalendarit.

Muslimanët kishin kohë pa e parë vendin, që për ta, ishte "Shtëpia e Zotit". Andaj, në muajin e njëmbëdhjetë të vitit të gjashtë pas Shpërnguljes, Profeti shpalli se do të shkonte i paarmatosur në vizitë të Mekkes, për të bërë Umre (pelegrinazhi i vogël) bashkë me ndjekësit e tij. Me këtë qëllim, ai u nis nga Medineja në fund të shkurtit të vitit 628 të erës sonë, bashkë me 1400 ndjekës të tij. Ata kishin marrë deve dhe kafshë të tjerë për kurban por nuk kishin ndonjë pajisje luftarake përveç shpatave të tyre.

Kur ky karavan pelegrinësh arriti në rrethinat e Mekkes, Profetit i erdhi fjalë se idhujtarët nuk do t`i lejonin të hynte në qytet dhe se, nëse duhej, do ta përdornin forcën për ta penguar nga një gjë e tillë. Kjo gjë shkaktoi një zemërim të madh në mesin e muslimanëve. Karavani ndaloi pranë një pusi të quajtur Hudajbija, në veri të Mekkes. Profeti u dërgoi një porosi kurejshitëve, në të cilën thoshte se kishin ndërmend vetëm të rrotulloheshin shtatë herë rreth Qabes, t`i bënin kurban kafshët e tyre dhe të ktheheshin në Medine menjëherë. Kurejshi nuk u pajtua. Shumë porosi të tjera u dërguan por ata nuk lejuan kurrsesi që muslimanët të futeshin në Mekke.

Më në fund, Profeti i kërkoi Umar ibn el-Hattabit që të shkonte në Mekke dhe t`u shpjegonte idhujtarëve se ç`ishte qëllimi i vizitës së muslimanëve dhe t`i siguronte se ata nuk kishin për qëllim të luftonin kundër dikujt. Përveç kësaj, i kërkoi që t`u betohej se pas riteve të Umres, ata menjëherë do të ktheheshin drejt Medines.

Por Umari e refuzoi kërkesën e Profetit, duke thënë se nuk kishte në Mekke askënd, që do të mund ta mbronte. Ai sugjeroi që Profeti ta dërgonte Osman bin Affanin sepse idhujtarët nuk do t`i bënin ndonjë dëm atij.

Sir William Muir

Lajmëtari i parë nga kampi musliman, që shkoi në Mekke, ishte një konvertit nga fisi Khoza, të cilin mekkasit e keqtrajtuan, ia morën devenë e Profetit, me të cilën kishte ardhur dhe madje u kërcënuan se do ta vrisnin. Por atmosfera ishte disi më paqësore tani dhe Muhammedi i kërkoi Umarit që të shkonte si emisar i tij në Mekke. Umari u arsyetua se Kurejshi kishte një urrejtje personale kundër tij dhe se për më tepër, ai nuk kishte ndonjë të afërt me ndikim, i cili do të mund ta mbronte nga sulmet e tyre. Ai i sugjeroi Profetit që ta dërgonte Osmanin.("Jeta e Muhammedit", 1877)

S.Margoliouth

U vendos që të dërgohej një emisar në Mekke, por fakti se shumë prej muslimanëve i kishin përlyer duart e tyre me gjakun e mekkasve, bënte që shumë prej tyre të rrinin anash, për të mos e rrezikuar jetën e tyre. Madje edhe Umari, zakonisht aq entuziast për ta përdorur shpatën e tij, nuk guxoi. Më në fund, dhëndri i Profetit, Osman bin Affani, i cili s`kishte marrë pjesë në Bedër, që të mund të qëndronte pranë gruas së tij të sëmurë, u dërgua në Mekke. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", 1931)

Është vërtetë e çuditshme që Umari nuk kishte dëshirë ta rrezikonte jetën për të shkuar në Mekke. Për të nuk kishte ndonjë rrezik të madh sepse ai nuk ishte nga ato muslimanë, që ishin "të përlyer me gjakun e mekkasve". Ngase Umari nuk kishte vrarë ndonjë mekkas, ai do të ishte njeriu i preferuar për idhujtarët. Andaj, mosbindja e tij ndaj urdhrit të të Dërguarit është krejt e pakuptueshme.

Umari nuk pranoi të shkonte në Mekke por e zgjidhi problemin duke sugjeruar një zëvendës për veten e tij. Për këtë arsye, Osman bin Affani u dërgua në vend të tij, që të bënte negociata me mekkasit. Njësoj si Umari, edhe Osmani s`i kishte përlyer duart e tija me gjakun e paganëve.

Idhujtarët e pritën mirë Osmanin dhe i thanë se ai mund të bënte Umre rreth Qabes. Ai u tha se jo vetëm ai por edhe Profeti dhe muslimanët e tjerë duhet të hynin në qytet. Kjo ishte e papranueshme për mekkasit dhe ata e arrestuan. Madje u përhapën fjalë se ai ishte vrarë.

Kur thashethemet mbi vrasjen e Osmanit erdhën deri tek Profeti, ai e interpretoi veprimin e Kurejshit si një ultimatum dhe u kërkoi muslimanëve që sërish t`i betoheshin se do t`i mbeteshin besnikë. Të gjithë iu betuan të Dërguarit të Zotit se do t`i bindeshin, pa marrë parasysh se si do të zhvilloheshin ngjarjet në vijim.

Ky betim i tyre njihet si "Betimi i Ridvanit" ose "Besëlidhja e besnikërisë" dhe të gjithë muslimanët që u betuan në këtë rast, njihen si "shokët e pemës", sepse Profeti qëndronte nën një pemë, teksa ata kalonin para tij njëri pas tjetrit dhe ia shprehnin atij besnikërinë. Numri i tyre është 1400.

Besëlidhja e muslimanëve që t`i sfidonin ngjarjet e mundshme që do të vinin, i esëlluan mekkasit dhe ata kuptuan se kokëfortësia e tyre, mund të shkaktonte gjakderdhje të panevojshme. Më vonë u kuptua se Osmani nuk ishte vrarë dhe se vetëm ishte burgosur. Ata e liruan Osmanin, për të demonstruar se e kishin ndryshuar qëndrimin e tyre. Një reflektim i këtij ndryshimi në qëndrimin e tyre, ishte dërgimi i njëfarë Suhajl bin Amri tek muslimanët, për të nënshkruar një marrëveshje me Profetin e Islamit. Suhejli njihej si një negociator i aftë dhe fleksibël.

Ai arriti në Hudejbije dhe menjëherë filluan bisedimet me Muhammedin, të Dërguarin e Zotit. Pas diskutimesh të gjata, të dyja palët u pajtuan për një marrëveshje, nenet më të rëndësishme të të cilës ishin:

• Muhammedi dhe ndjekësit e tij do të ktheheshin në Medine atë vit, pa bërë Umre.


• Do të kishte paqe mes muslimanëve dhe Kurejshit për një kohë prej dhjetë vitesh, duke filluar nga data e nënshkrimit të kësaj marrëveshjeje.


• Nëse ndonjë mekkas e pranonte Islamin dhe strehohej tek muslimanët, në Medine, ata ishin të obliguar ta kthenin në Mekke. Por sikur ndonjë musliman, të largohej nga Medineja dhe të strehohej në Mekke, mekkasit nuk do të ishin të detyruar ta rikthejnë.


• Të gjithë fiset e Arabisë do të ishin të lirë për të bërë marrëveshje me muslimanët ose me Kurejshin.


• Muslimanët do të mund ta vizitonin Mekken një vit më vonë dhe t`i kryenin ritet e pelegrinazhit, duke mos qëndruar në qytet më tepër se tri ditë. Arma e vetme që do të mund ta mbanin me vete do të ishte shpata e tyre, e vendosur në mill.

Kjo marrëveshje njihet si "Marrëveshja e Hudejbijes" dhe është dokumenti më i rëndësishëm politik në historinë e Islamit. Personi që u zgjodh për t`i shkruar nenet e kësaj marrëveshjeje ishte Ali ibn Ebu Talibi.

Kur po përpilohej marrëveshja, ngjau diçka, që hedh dritë mbi karakteret e disa prej protagonistëve, që morrën pjesë në përpilimin e saj. Duke i diktuar Aliut, Profeti tha:

"Shkruaj: Në emër të Zotit, Mëshiruesit, Bamirësit!" Suhejli, i cili ishte i dërguari i mekkasve, nuk e pranoi këtë dhe kërkoi që të shkruhej "Me emrin tënd, O Zot"

Profeti u pajtua me kërkesën e tij. Pastaj Profeti i kërkoi Aliut që të shkruante:

"Kjo është një marrëveshje paqeje mes Muhammedit, të Dërguarit të Zotit dhe Kurejshit..." Suhejli kundërshtoi përsëri dhe tha: "Sikur ne të të njihnim si të dërguar të Zotit, përse të luftonim me ty? Andaj mos i shkruaj fjalët "i Dërguari i Zotit" dhe në vend të tyre shkruaje emrin tënd dhe emrin e babait tënd!"

Profeti u pajtua edhe me këtë kërkesë të tij por Aliu i kishte shkruar tashmë fjalët "Muhammedi, i Dërguari i Zotit" dhe nuk pranonte t`i fshinte. Ai i tha mësuesit të tij: "Kjo pozitë të është falur nga vetë Zoti dhe unë kurrë nuk kam për t`i fshirë këto fjalë me dorën time". Pas kësaj, Profeti e morri lapsin në dorë dhe e shlyu pjesën, që ishte e papranueshme për idhujtarët.

Marrëveshja e Hudejbijes u nënshkrua në dy kopje, nga një për secilën palë.

R.V.C. Bodley

Origjinali i marrëveshjes së Hudejbijes mbeti tek Muhammedi kurse një kopje e saj iu dha Suhejlit, për t`u ruajtur në arkivat mekkase. ("I Dërguari, jeta e Muhammedit", 1946)

Në Mekke, prijësit e Kurejshit e festonin marrëveshjen e Hudejbijes si një triumf të diplomacisë së tyre. Ata ishin të bindur se Muhammedin e kishin mundur në rrafshin taktik dhe se kjo marrëveshje, ndonse nuk ishte një deklaratë e hapur, ishte një parashenjë e dorëzimit të tij. Kurejshi po kënaqej me atë, që mendonte se ishte një dorëzim i armikut. Por ngjarjet në vijim do t`i bindnin se ky mendim i tyre ishte i gabuar. Jo vetëm që nuk ishte një dorëzim, por marrëveshja e Hudejbijes ishte njëri nga triumfet më të mëdhenj të Islamit.

Megjithatë, në mesin e ndjekësve të Profetit, marrëveshja e Hudejbijes krijoi disa reagime të ashpra "alergjike". Është interesante se njësoj si paganët e Mekkes, edhe disa në kampin musliman, e barazonin atë me "dorëzimin". Atyre u printe Umar ibn el-Hattabit. Ai ishte i mendimit se kushtet e kësaj marrëveshjeje ishin "çnderuese". Ai ishte aq i shqetësuar sa iu drejtua Ebu Bekrit për të gjetur përgjigje për pyetjet e tija. Mes tyre u zhvillua dialogu në vijim:

Umari: A është ai (Muhammedi) i Dërguari i Zotit ose jo?

Ebu Bekri: Po, ai është i Dërguari i Zotit.

Umari: A jemi ne muslimanë ose jo?

Ebu Bekri: Po, jemi muslimanë.

Umari: Nëse jemi, atëherë përse u dorëzohemi paganëve në punët e fesë sonë?

Ebu Bekri: Ai është i Dërguari i Zotit dhe ti s`ke pse përzihesh në këtë punë.

Por zemërimi i Umarit vetëm sa u rrit më tepër pas qortimit të Ebu Bekrit dhe ai shkoi drejt e tek Profeti. Vetë Umari rrëfen: Shkova në prani të Profetit dhe e pyeta: "A nuk je ti i Dërguari i Zotit?" Ai u përgjigj: "Jam." Unë e pyeta prapë: "A jemi ne muslimanët në rrugë të drejtë dhe politeistët në rrugë të gabuar?" Profeti ma ktheu: "Po, ashtu është" Umari vazhdoi: "Atëherë përse tregohemi kaq të dobët para tyre? Në fund të fundit ne kemi një ushtri. Përse të bëjmë paqe me ta?" Profeti u përgjigj: "Unë jam i Dërguari i Zotit dhe e bëj atë që ma urdhëron Ai."

Por me sa duket, Umari nuk ishte i kënaqur as me përgjigjet e Profetit. Marrëveshja e Hudejbijes kishte krijuar në kokën e tij një dyshim të thellë dhe ai thotë: "Unë vazhdova t`i parashtroja pyetje Profetit për nenet e kësaj marrëveshjeje dhe kurrë nuk mbaj mend t`i kem folur në atë mënyrë."

Sir John Glubb

Shumë prej muslimanëve ishin të dëshpëruar nga rezultati i Hudejbijes, sepse kishin pritur një hyrje triumfuese në Mekke. Umar ibn el-Hattabi, si zakonisht, e shprehi indinjatën e tij. "A nuk është ai i Dërguari i Zotit, a nuk jemi ne muslimanë dhe ata idhujtarë?" iu drejtua i zemëruar Ebu Bekrit të qetë dhe besnik. "Përse të mos luftojmë, përse të bëjmë marrëveshje?" ("Pushtimet e mëdha arabe")

Tor Andre

Umari u kthye i shqetësuar drejt Ebu Bekrit dhe prijësve të tjerë rreth Profetit, për të parë në do të pranonin një çnderim të tillë. Kohë më pas, ai do të thoshte se kurrë s`kishte patur aq shumë dyshim për sinqeritetin e Muhammedit sa atë ditë dhe se, sikur të gjente së paku njëqind vetë të të njejtit  mendim, do të ishte ndarë nga mesi i muslimanëve. ("Muhammedi-Njeriu dhe besimi i Tij")

Maxime Rodinson

Umari dhe disa të tjerë ishin kundër idesë së një marrëveshjeje me paganët. Kalifi i ardhshëm i muslimanëve erdhi ta qortonte Profetin. Ai më vonë tha se sikur të kishte njëqind vetë pranë vetes, do të ishte ndarë nga muslimanët. Por Muhammedi ishte i palëkundur. ("Muhammedi")

R.V.C. Bodley

Shumë nga pelegrinët, dhe në veçanti Umari, ishin të dëshpëruar që Profeti ishte treguar kaq tolerues ndaj kurejshitëve, gati në të gjitha pikat e marrëveshjes. Atyre u dukej e pabesueshme të pengoheshin nga qëllimi i tyre, pasi ta kishin bërë gjithë këtë rrugë, me një prijës që nuk kishte frikë të përballej me një armik, prej të cilit kishte humbur. Ishte akoma më e pabesueshme që ky prijës (Muhammedi) të çnderohej para emisarëve mekkas, duke mos iu drejtuar Zotit të tij, siç duhej dhe duke mos e përdorur titullin e tij të Profetit, vetëm sepse një idhujtar kishte kërkuar diçka të tillë. Umari shkoi aq larg sa të pyeste: "A je ti vërtet i Dërguari i Zotit?" Umari shkoi për të parë se ç`mendonin muslimanët e tjerë. Pa se shumë prej tyre ishin të një mendimi me të. Për herë të parë, që nga fillimi i Islamit, shenja të një revolti po shfaqeshin. ("I Dërguari-jeta e Muhammedit")

Më vonë, Umari do të thoshte se që nga koha kur e kishte pranuar Islamin, kurrë s`kishte dyshuar në sinqeritetin e Muhammedit, aq sa në ditën e marrëveshjes së Hudejbijes.

Kjo do të thotë se, kohë pas kohe, Umari kaplohej nga dyshimi për sinqeritetin e Profetit dhe të misionit të tij profetik. Ai me siguri i shtypi këto ndjenja kurdo që të shfaqeshin por në çështjen vendimtare të marrëveshjes së Hudejbijes, dyshimi i tij kronik ishte shfaqur me një forcë aq të madhe, sa ai nuk e shypte dot. I prirë nga dyshimet e tija, ai kishte ndërmend të ndahej nga vëllazëria islame por nuk gjeti në kampin musliman, një numër të mjaftueshëm njerëzish që ishin të gatshëm ta përkrahnin këtë sipërmarrje të tij.

Intepretimi tradicional sunnit ka qenë se rebelimi dhe vrazhdësia e Umarit ndaj të Dërguarit të Zotit (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) buronte nga dashuria e tij e thellë për Islamin. Sipas tyre, ai e donte Islamin aq shumë sa për një çast u "kaplua" dhe u mund nga emocionet. Vetëm pak më herët, ai e kishte refuzuar urdhrin e Profetit për të çuar një porosi në Mekke. Me shumë gjasa, edhe ky refuzim buronte nga dashuria e njejtë.

Ata njerëz që insistojnë se kjo sjellje e tij teatrale buronte nga dashuria e tij për Islamin, në të vërtetë, thonë se ai e donte Islamin më shumë se ç`e donte vetë Profeti i Islamit. Përveç kësaj, me sjelljen e tij, ai linte të kuptohej se i Dërguari i Zotit po gabonte që përpiqej të bënte paqe me Kurejshin dhe se ishte detyra e atij, ta "korigjonte" Muhammedin.

Vetëm një ditë më parë, Umari ishte betuar t`i bindej të Dërguarit të Zotit, në të mirë e në të keqe, në luftë e në paqe. Mbase ishte kjo arsyeja që e shtyu të bëhej "më rojalist se vetë mbreti".

Është një rastësi e çuditshme fakti se edhe Kurejshi në Mekke, edhe Umari me përkrahësit e tij në kampin musliman, në marrëveshjen e Hudejbijes shihnin të njejtën gjë, gjegjësisht "dorëzimin" e muslimanëve. Por nëse kërcënimet e Umarit atë ditë, sollën një lloj "pajtimi" mes tij dhe Kurejshit, lexuesi mund lehtësisht ta kuptojë rolin e tij në këtë ndodhi, duke gjykuar sipas ngjarjeve që ndodhën para dhe pas kësaj marrëveshjeje. Duke shkruar për marrëveshjen e Hudejbijes,

Gjeneral Lt. Sir John Glubb, në librin e tij "Jeta dhe koha e Muhammedit", thotë:

Shqetësimi i madh i përjetuar nga muslimanët në Hudejbije, mund të kuptohet nga gjurmët që ky rast ka lënë në memorjen e tyre. Edhe shumë vite më pas, kur ushtritë muslimane kishin ndërtuar një perandori të madhe, kurdoherë që ushtarët veteranë të flisnin për ditët e kaluara, me respektin më të madh përmendeshin ata burra që luftuan në Bedër dhe ata që u betuan në rastin e Hudejbijes. Këto dy raste ishin ngjarjet më të tensionuara në historinë e zhvillimit të Islamit. ("Jeta dhe koha e Muhammedit")

Nuk ka një tjetër njeri në mesin e ndjekësve të Profetit, që ka vepruar aq lavdishëm edhe në Bedër edhe në Hudejbijes (dhe në të vërtetë, në të gjitha çastet kritike të Islamit), sa Ali ibn Ebu Talibi. Në të kaluarën ai ishte treguar si më i aftë në fushëbetejë. Por në Hudejbije, të gjithë e panë se ai ishte i pari edhe në paqe. Shumë herë në beteja, ai kishte dëshmuar se kishte një besim të palëkundur tek Muhammedi dhe tek misionin e tij. Kësaj rradhe, në Hudejbije, edhe njëherë demonstronte se nuk kishte asgjë që do të mund ta vinte në dyshim besimin që kishte tek mësuesi i tij.

Pas largimit të emisarëve mekkas, Profeti u urdhëroi ndjekësve të tij ta rruanin kokën dhe t`i bënin kurban kafshët që i kishin sjellë, si pjesë e riteve të Umres. Ai u befasua kur pa se shumë prej tyre nuk donin t`u bindeshin urdhrave të tij.

Umari ishte rebeluar hapur kundër të Dërguarit të Zotit dhe me shembullin e tij, u kishte dhënë kurajo edhe bashkëmendimtarëve të vet që ta bënin të njejtën. I Dërguari u kthye në çadrën e tij dhe i tregoi të shoqes për këtë gjë. Ajo i tha se sikur ai t`i shpërfillte dhe t`i kryente vetë këto rite, ata do ta ndiqnin domosdo.

S.Margoliouth

Muslimanët qëndruan të heshtur kur ai (Profeti) u kërkoi ta rruanin kokën dhe t`i prisnin kurbanet e tyre. Më në fund (pas këshillës të të shoqes, Umm Seleme), ai vetë i bëri këto gjëra dhe ndjekësit e tij e bënë të njejtën.("Muhammedi dhe rritja e Islamit")

Me të kryer këtë detyrë, Muhammedi u nis drejt Medines bashkë me pelegrinët. Ai ishte akoma shtatë ditë rrugë larg Medines kur iu shpall vargu në vijim:

Ne vërtet të kemi falur një fitore të qartë...Kur`an (48:1)

Historiani egjiptas, Emin Davidar, në librin e tij "Imazhe nga jeta e Profetit" (Kairo, 1968; fq.465), shkruan se kur i Dërguari i Zotit e recitoi këtë shpallje më të fundit të quajtur "Fitorja", Umar ibn el-Hattabi erdhi për ta takuar dhe e pyeti: "A kjo është ajo që ti e quan një fitore të qartë?" "Po", ia ktheu i Dërguari i Zotit. "betohem në Atë, në duart e të cilit është jeta ime, se kjo është një Fitore e Qartë."

Marrëveshja e Hudejbijes ishte vërtet një "fitore e qartë", siç do të tregonte edhe zhvillimi i mëtejshëm i ngjarjeve, edhe përkundër faktit se shumë prej muslimanëve ishin të rezervuar ndaj kësaj të vërtete.

Muhammedi ishte i Dërguari i Paqes. Sikur të dorëzohej para insistimeve të "shovinistëve" të grupit të tij për të përdorur forcë, i gjithë misioni i tij do të njollosej dhe gjeneratat në vijim do të mund ta kritikonin për dëshirën e tij të madhe për dhunë. Ai u rezistoi shtypjeve të tyre për t`iu drejtuar gjykimit të armëve dhe në vend të kësaj, iu drejtua arbitrazhit të paqes, me çfarë arriti rezultate, që s`mund të arriheshin dot me triumfe ushtarake.

Marrëveshja e Hudejbijes ishte produkti i një gjenialiteti politik dhe shtetformues të nivelit më të lartë. Kjo marrëveshje i solli përparësi të mëdha Islamit. Mes tyre:

 

1. Kurejshi e njohu Muhammedin si një kundërshtar të barabartë. Deri atëherë, ata e konsideronin atë si një rebel dhe si një të arratisur nga hakmarrjet.


2. Me të nënshkruar marrëveshjen, Kurejshi me automatizëm e njohu shtetin e sapolindur islam të Medines.


3. Ata muslimanë që ishin akoma në Mekke, e fshihnin besimin e tyre nga frika e persekutimit. Pas marrëveshjes së Hudejbijes, ata filluan ta praktikonin hapur Islamin.


4. Deri në vitin e gjashtë pas Hixhrit, i Dërguari kishte qenë vazhdimisht në luftë me arabët paganë dhe me hebrenjtë, të cilët nuk kishin patur mundësi ta shihnin Islamin në veprim e sipër. Pas kësaj marrëveshjeje, ata do të mund ta vëzhgonin dhe ta vlerësonin me kujdes Islamin. Kjo mundësi solli në konvertimin e shumë prej tyre dhe Islami filloi të rritej me të madhe. Marrëveshje e Hudejbijes ia hapu rrugën këtij procesi të islamizimit.


5. Shumë fise arabe, ndonse akoma pagane, kishin dëshirë të vendosnin marrëdhënie dypalëshe me muslimanët por i trembeshin reagimit të Kurejshit. Tani ata ishin të lirë të bënin aleancë me muslimanët.


6. Marrëveshja e Hudejbijes është përgjigja më e saktë kundër kritikave të atyre që pretendojnë se Islami është përhapur me shpatë. Nuk ka një dëshmi më të mirë se kjo marrëveshje, si tregues i politikës së Muhammedit dhe i dëshirës së tij për paqe. Arabët paganë ishin ndikuar shumë nga propaganda kurejshe se Muhammedi dëshironte luftë. Tani me sytë e tyre mund të shihnin se Muhammedi, ndonse kishte një ushtri me vete dhe ndonse dy herë e kishte mundur Kurejshin, u tërhoq drejt Medines, me një marrëveshje ku kishte bërë lëshime të shumta.

 

Marrëveshja e Hudejbijes gjithashtu e tregon urrejtjen e Kur`anit ndaj luftës. Para marrëveshjes, muslimanët kishin fituar dy herë në betejën e Bedrit dhe të Aleatëve (Hendekut). Sikur të ishin mundur në njërën prej tyre, Islami do të ishte zhdukur përgjithmonë nga faqja e dheut. Fitorja e siguruar në të këto beteja, e siguroi mbijetesën fizike të Islamit. Por edhe përkundër kësaj, Kur`ani asnjërën nuk e quajti një "fitore të qartë". Në këndvështrimin kuranor, në mesin e të gjitha ekspeditave të Muhammedit, vetëm marrëveshja e Hudejbijes ishte një "fitore e qartë".

Marrëveshja e Hudejbijes ishte preludi i triumfit islam kundër forcave të paganizmit, politeizmi, idhujtarës, injorancës, padrejtësisë dhe eksploatimit. Umar ibn el-Hattabi ishte zemëruar pikërisht me nenin e tretë të marrëveshjes (në lidhje me kthimin e mekkasve që arratiseshin drejt Medines, ndërkohë që mekkasit nuk ishin të detyruar t`i kthenin të arratisurit nga Medineja drejt Mekkes) sepse ajo nuk ishte reciproke. Por ishte pikërisht kjo pjesë e cila me automatizëm e vendosi Kurejshin në pozitë mbrojtjeje dhe ata shumë shpejt iu lutën Muhammedit që ta hiqte këtë nen nga marrëveshja.

Tetëmbëdhjetë muaj pas nënshkrimit të marrëveshjes së Hudejbijes, i Dërguari i Zotit, Muhammedi, hyri në Mekke si çlirues, i shoqëruar nga dhjetëmijë besimtarë. Çlirimi i Mekkes ishte një rezultat i drejpërdrejtë i Marrëveshjes. Është pikërisht për këtë arsye që shumë historianë, me plotë të drejtë e kanë përmendur marrëveshjen e Hudejbijes si treguesin më të rëndësishëm të gjenialitetit politik të Muhammedit.

Marmaduke Pickthall

Mes muslimanëve, kishte mospajtime në lidhje me nenet e marrëveshjes dhe ata e pyesnin njëri-tjetrin: "Ku është fitorje që na u premtua?" Pikërisht gjatë kthimit nga Hudejbijeja, u shpall kapitulli i titulluar "Fitorja". Shumë shpejt u pa, se kjo marrëveshje paqeje ishte në të vërtetë, fitorja më e madhe e muslimanëve.Lufta kishte qenë një pengesë mes tyre dhe idhujtarëve por tani të dyja palët mund të flisnin dhe të takoheshin lirisht, gjë që do të mundësonte një përhapje më të shpejtë të kësaj feje të re. Në dy vitet që kaluan nga marrëveshje e Hudejbijes deri në rrënien e Mekkes, numri i të konvertuarve ishte më i madh se numri i të gjithë të konvertuarve deri atëherë. Profeti udhëtoi në Hudejbije me 1400 vetë. Dy vite më vonë, kur mekkaset e prishën marrëveshjen, ai marshoi kundër tyre me një ushtri që numëronte 10,000 ushtarë. ("Hyrja e përkthimit të Kur`anit, 1975")  

 

Dy principe të rëndësishme të Islamit mund të shihen në shembullin e marrëveshjes së Hudejbijes:

1. Lufta duhet të shmanget me çdo kusht, derisa të mos bëhet e pashmangshme. Zgjidhja e të gjitha problemeve duhet të gjendet në mënyrë paqësore, duke i patur parasysh principet e Islamit. Paganët dhe shumë muslimanë mendonin se i Dërguari i Zotit i kishte dhënë emisarit mekkas, Suhejlit, një përparësi të tepërt, që i lejoi atij t`i impononte kushtet e veta. Edhe përkundër kësaj, Profeti i pranoi të gjitha. Kuptohet, nuk kishte asnjë dhunim të principeve islame. Do të ishte e pamendueshme që Profeti të bënte kompromis kur të bëhej fjalë për principet e Islamit.


2. Një i Dërguar i Zotit nuk është i detyruar t`i pranojë mendimet dhe dëshirat e ndjekësve të tij ose të njerëzve në përgjithësi. Një shumicë dërrmuese e ndjekësve të Muhammedit e kundërshtonin marrëveshjen e Hudejbijes. Por ai e shpërfilli kundërshtimin e tyre dhe e nënshkroi atë. Në të vërtetë, ai as që u konsultua me ndonjërin prej tyre. Nga fillimi e deri në fund, ai u udhëhoq, jo nga dëshirat e "njerëzve" ose të "shumicës" së tyre, por thjesht nga urdhrat e Zotit, të ruajtur në Librin e Tij dhe të theksuar në vargun në vijim: Pra vendos mes tyre sipas asaj që ka shpallur Zoti dhe mos i ndiq dëshirat e tyre vetjake, e mos u nda nga e vërteta që të ka ardhur! Kur`an (5:49)

28. Pushtimi i Hajberit

Hajberi ishte një qytezë, rreth 140 km në veri të Medines, në një luginë vollkanike, të pasur me burime, që dilnin nga shkëmbinj të bazaltit. Hajberi kishte një sistem të shkëlqyer ujitjeje dhe prodhonte hurma dhe drithëra.

Shumë para kohës së Profetit të Islamit, lugina e Hajberit dhe luginat e tjera në veri dhe në jug të saj, ishin kolonizuar nga hebrenjtë. Siç u shpreh edhe më sipër, këta hebrenj jo vetëm që ishin bujqit më të mirë në Arabi, por ishin edhe më të mirët në tregti dhe në zejtari. Përveç kësaj, ata kishin krijuar tashmë një monopol në zejen e armatimeve.

Në kohën e Profetit, armatimet më të mira ishin në Hajber. Edhe ata hebrenj, që u dëbuan nga Medineja dhe u vendosën në Hajber, ishin të famshëm për mjeshtërinë e tyre si farkëtarë.

Betty Kelen

Fisi Kajnuka u dëbua nga Medineja. Ata ishin kryesisht farkëtarë, mjeshtër në krijimin e parzmoreve shkëlqimtare, të shpatave të lakuara dhe të helmetave të bukura, të cilat e bënin akoma më të lavdishme luftën e shkretëtirës. Ata bënin parzmore cilësore prej bronzi, me një helmetë të përshtatshme dhe me shpata të mprehta, që fishkëllonin në ajër kur t`i lëvizje. ("Muhammedi- i Dërguari i Zotit")

Edhe hebrenjtë e Hajberit dëgjuan për marrëveshjen e Hudejbijes dhe për kushtet e saj. Njësoj si Kurejshi në Mekke dhe si Umar ibn el-Hattabi në kampin musliman, që e kishin intepretuar këtë si një "dorëzim" të muslimanëve, edhe hebrenjtë e Hajberit e shihnin këtë si një shenjë të rënies në fuqi të shtetit të Medines. Duke u mbështetur në këtë teori të dobësimit të Medines, ata filluan ti nxisnin fiset mes Hajberit dhe Medines, për t`i sulmuar muslimanët. Njëri nga këto fise ishte fisi Ghatafan, që ishte aleat i hebrenjve të Hajberit.

Ata filluan të dërgonin ekspedita të befasishme në kullotat rreth Medines, njëra prej të cilave i takonte Profetit. Gjatë një sulmi të tillë, djali i Ebu Dherr Gifariut, ishte duke i kullotur devetë e Profetit. Ata e vranë atë, ia zunë rob të ëmën dhe i morën me vete devetë. Për fat të mirë, muslimanët arritën në kohë, për t`i kapur këta sulmues dhe për ta shpëtuar të shoqen e Ebu Dherr Gifariut.

Muhammedi vendosi t`u jepte fund këtyre provokimeve të pacipa. Sipas tij, nuk do të ishte punë e mençur, që të prisnin derisa hebrenjtë dhe të gjithë aleatët e tyre ta rrethonin Medinen. Andaj do të ishte më mirë që të parandalohej kjo gjë. Me këtë qëllim, ai u urdhëroi muslimanëve të mobilizoheshin dhe të marshonin drejt Hajberit.

Në shtator të vitit 628, Profeti u nis nga Medineja me 1600 ushtarë. Përveç tyre, edhe disa gra muslimane u nisën bashkë me ushtrinë për t`i ndihmuar të plagosurit dhe të sëmurët.

Hajberi kishte tetë kështjella. Më e forta dhe më e durueshmja prej tyre ishte kështjella el-Kamus. Mbrojtësi i kësaj kështjelle ishte një luftëtar i famshëm, i quajtur Merhab. Nën komandën e tij, ishin luftëtarët më të mirë të Hajberit, të cilët ishin ushtarët me armatimin më të mirë në gjithë Arabinë.

Muhammed Husejn Hajkal

Ekspedita e Hajberit ishte njëra nga më të mrekullueshmet. Hebrenjtë që jetonin në Hajber ishin nga më të pasurit, më të fuqishmit dhe më të armatosurit në Arabi. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Muslimanët i pushtuan lehtësisht të gjitha kështjellat e tyre, përveç el-Kamusit, që nuk pushtohej dot. Muhammedi e dërgoi fillimisht Ebu Bekrin dhe pastaj Umarin, me ushtarë të zgjedhur, për ta pushtuar këtë kështjellë. Që të dy u përpoqën dhe nuk ia dolën mbanë. Edhe disa të tjerë u përpoqën ta pushtonin kështjellën por dështuan. Këto dështime të njëpasnjëshme filluan ta shkatërronin moralin e ushtrisë.

Muhammedi e kuptoi se diçka dramatike duhet të bëhej menjëherë për ta ngritur moralin e muslimanëve. Pasi dështoi edhe një përpjekje tjetër për ta pushtuar kështjellën, ai vendosi dhe tha: "Nesër do t`ia jap flamurin e Islamit një njeriu që e do Zotin dhe të Dërguarin e Tij dhe të cilin Zoti dhe i Dërguari e duan. Ai është një njeri që e sulmon armikun dhe nuk ik dhe ai ka për ta pushtuar Hajberin."

Ndjekësit e Profetit e dinin se parashikimi i tij do të realizohej dhe se Hajberi do të pushtohej të nesërmen. Andaj secili prej tyre, u bë një kandidat për ta fituar nderin dhe lavdinë e pushtimit të kësaj kështjelle. Shumë prej tyre nuk fjetën dot gjithë natën me ambicjen e të qenit "i dashuri i Zotit dhe i të Dërguarit të tij" dhe për t`u bërë heroi që do ta pushtonte kështjellën e Hajberit.

Ditën tjetër, të gjithë shokët e Profetit u mblodhën para çadrës së tij. Secili ishte mbathur me rroba lufte dhe po garonte me të tjerët për të lënë përshtypje tek Profeti.

Profeti doli nga çadra dhe të gjithë filluan të shfaqnin shenja padurimi. Secili prej tyre përpiqej të binte në sy por Profeti as që e vërente ndonjërin prej tyre dhe parashtroi një pyetje të vetme: "Ku është Aliu?"

Në atë çast, Aliu ishte në çadrën e tij. E dinte se sikur të ishte vërtet "i dashuri i Zotit dhe i të Dërguarit", vetëm ai mund ta pushtonte kështjellën el-Kamus dhe askush tjetër. Profeti kërkoi ta sillnin Aliun.

Kur erdhi Aliu, Profeti në mënyrë solemne ia vendosi në duar flamurin e Islamit. Pastaj iu lut Zotit për të dhe u nda prej tij me një lamtumirë. Trimi i ri u nis drejt kështjellës më të fuqishme në Arabi, ku më të guximshmit e hebrenjve po e prisnin. Ai luftoi me të gjithë trimat e tyre, i mund të tërë dhe e ngriti flamurin e Islamit në kullën kryesore të kështjellës.

Kur ky pushtues u kthye në kampin e tij, i Dërguari i Zotit e priti me buzëqeshje, me puthje e përqafime dhe iu lut Zotit që ta shpërblente Luanin e Tij.

Ibn Is`hak

Burajda ibn Sufjan ibn Farva el-Eslemiu më ka përcjellur nga i ati, Sufjan ibn Amr ibn el-Akva, se i Dërguari ia dha Ebu Bekrit flamurin për ta pushtuar njërën prej kështjellave të Hajberit. Ai luftoi por u kthye i mundur dhe me humbje të mëdha. Të nesërmen e dërgoi Umarin dhe e njejta gjë ndodhi prapë. I Dërguari tha: "Nesër do t`ia jap flamurin në njeriu që e do Zotin dhe të Dërguarin e Tij. Zoti do ta pushtojë këtë kështjellë nëpërmjet tij. Ai nuk është njeri që ik. Të nesërmen, ia dha flamurin Aliut. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Edward Gibbon

Në verilindje të Medines, qyteti i lashtë dhe i pasur i Hajberit ishte qendra e fuqisë hebreje në Arabi. Kjo zonë, që ishte një tokë pjellore në mes të shkretëtirës, ishte përplot me të mbjellura dhe me bagëti dhe mbrohej nga tetë kështjella, disa prej të cilave ishin thuase të papushtueshme. Forcat e Muhammedit përbëheshin nga 200 kalorës dhe 1400 këmbësorë. Pas tetë rrethimesh të vështira ata ishin kapluar nga lodhja dhe nga uria. Edhe prijësit më të guximshëm kishin filluar të binin në dëshpërim. I Dërguari e ringjalli besimin dhe guximin e tyre me shembullin e Aliut, të cilit ia fali titullin "Luan i Zotit". Mbase mund ta besojmë pretendimin se një luftëtar gjigant nga hebrenjtë u shtri përtoke nga shpata e tij por e kemi paksa të vështirë ta besojmë romancën, e cila e prezanton Aliun duke e këputur nga vendi portën e kështjellës dhe duke e mbajtur në dorën e majtë si mburojë. ("Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake")

Washington Irving

Qyteti i Hajberit ishte i mbrojtur mirë nga bastionet e tij dhe nga kështjella el-Kamus, e ndërtuar mbi një shkëmb të thepisur, i cili e bënte të papushtueshme atë.Rrethimi i qytetit ishte njëra nga sipërmarrjet më të mëdha të muslimanëve. Kur Muhammedi i pa muret e fuqishme të Hajberit dhe kështjellën e tij, iu lut Zotit për fitore.

Rrethimi i kështjellës zgjati një kohë dhe e sfidoi gjithë shkathtësinë dhe durimin e Muhammedit dhe të trupave të tij, të cilët nuk kishin përvojë në sulmet kundër kështjellave. Muhammedi personalisht i udhëhiqte sulmet. Rrethuesit mbroheshin me hendeqe dhe kishin sjellë pajisje për t`i goditur muret e qytetit. Ndonse në fund u hap një vrimë në mur, për ditë më rradhë, çdo përpjekje për të kaluar dështoi. Ebu Bekri e udhëhoqi sulmin njëherë, duke e mbajtur flamurin e Profetit por edhe përkundër luftës heroike, u detyrua të tërhiqej. Sulmi i ardhshëm u udhëhoq nga Umar ibn Hattabi, i cili luftoi deri në mbrëmje por pa arritur ndonjë sukses të madh.

Një sulm i tretë u organizua nën komandën e Aliut, të cilit Muhammedi ia fali shpatën e tij, të quajtur Dhul Fikar. Me t`ia dorëzuar flamurin, Muhammedi e shpallë atë një njeri "i cili e do Zotin dhe të Dërguarin dhe të cilin Zoti dhe i Dërguari e duan. Një njeri, që nuk njeh frikë dhe që kurrë s`ia ka kthyer shpinën armikut, për të ikur."

Këtu mbase do të ishte me vend të jepnim një përshkrim të personalitetit të Aliut dhe të karakterit të tij. Ai ishte me shtat mesatar por tejet i zhvilluar dhe i fuqishëm. Ishte njeri me fytyrë të qeshur dhe me mjekërr të dendur.Ai ishte i njohur për disponimin e tij të mirë, për inteligjencën e fortë dhe për devotshmërinë fetare. Falë guximit të tij, ishte quajtur "Luani i Zotit."

Autorët arabë kanë bërë teprime të shumta të heroit të tyre më të dashur, në tregimin e Hajberit. Sipas tyre, Aliu kishte veshur një jelek të kuqërremtë, mbi të cilin kishte një parzmore prej çeliku. Bashkë me ndjekësit e tij, ai u ngjit në maje të gurëve të rënë nga thyerja e murit, i vendosur që të përparonte derisa të merej kështjella. Hebrenjtë sulmuan që t`i kthenin prapa sulmuesit. Në këtë përballje, Aliu luftoi ballë për ballë me gjeneralin hebre, Harithin, të cilin e vrau. Pas kësaj, vëllai i të vrarit doli për t`u hakmarrë. Ky ishte një njeri trupmadh, i mbathur me dy parzmore, me dy turbanë të mbështjellë përreth helmetës së tij, në anën e përparme të të cilës shkëlqente një diamant i madh. Ai kishte nga një shpatë të varur në secilën anë dhe një shtizë me tre kokë.Të dy luftëtarët e matën njëri tjetrin me sy dhe shkëmbyen ca fjalë. "Unë jam Merhabi", ia nisi hebreu. "I armatosur gjer në dhëmbë dhe i tmerrshëm në beteja.". "Dhe unë jam Aliu", tha tjetri. "Aliu, të cilin e ëma e quajti el-Hajdar (luan i fuqishëm) kur lindi".

Autorët muslimanë përshkruajnë një fund të shpejtë të luftëtarit hebre. Ai e sulmoi Aliun me shtizën e tij të gjatë por Aliu me shkathtësi iu shmang këtij sulmi dhe para se të mund të drejtohej armiku, një goditje e fortë nga shpata e Aliut, ia copëtoi mburojën, kaloi nëpër helmetën dhe turbanin e tij dhe e ia çau kokën deri në dhëmbë. Trupi i tij gjigant ra i pajetë në tokë.

Pas kësaj, hebrenjtë u tërhoqën drejt kështjellës dhe një sulm i përgjithshëm i muslimanëve filloi. Në luftim e sipër, mburoja e Aliut ra në tokë dhe e la trupin e tij të pambrojtur. Por ai e nxorri një derë të kështjellës dhe e përdori si mburojë në vijim të betejës.

Ebu Rafe, një shërbetor i Muhammedit thotë: "Pas betejës, unë dhe shtatë burra të tjerë më kot u përpoqëm ta lëviznim derën nga vendi."

(Kjo gjë është përcjellur edhe nga Ebu`l Fida. "Ebu Rafeja", thotë Giboni, "ishte një dëshmitar okular, por kush do të dëshmojë për vetë atë?" Pajtohemi me këtë historian të famshëm në skepticizmin e tij. Por sikur t`i mohonin dëshmitë e dëshmitarëve okularë, ç`do të ndodhte vallë me historinë?)  ("Jeta e Muhammedit")

Sir William Muir

Hebrenjtë u mblodhën përreth prijësit të tyre Kinanes dhe u vendosën para kështjellës Kamus, të vendosur për të luftuar. Pas disa përpjekesh të dështuara për t`i larguar, Muhammedi planifikoi një sulm të përgjithshëm. Atëherë tha: "Do t`ia jap flamurin një njeriu që e do Zotin dhe të Dërguarin e Tij, njësoj siç e duan ata atë. Ai do ta sjellë fitoren. Mëngjesin e nesërm, flamuri u vendos në duart e Aliut dhe trupat u nisën. Në këtë çast, një ushtar doli nga rradhët hebreje dhe i sfidoi armiqtë e tij në dyluftim. "Unë jam Merhabi", bërtiti ai. "Siç e di i gjithë Hajberi, jam një ushtar i armatosur gjer në dhëmbë, kur ndizen flakët e luftës." Pastaj doli Aliu duke thënë: "Unë jam ai, të cilin e ëma e quajti Luan dhe si luani i egërsirave, i mas armiqtë në peshoren e të mëdhenjve."

Luftëtarët u afruan dhe Aliu e çau kokën e Merhabit në dy. Pas kësaj, trupat muslimane bënë një sulm të përgjithshëm dhe pas një lufte të vështirë, e larguan armikun. Në këtë betejë, Aliu i tregoi shkathtësitë e tij. Me të humbur mburojën e vet, ai e mori një derë dhe e përdori në vend të saj. Tradita, në një proces teprimesh, e ka transformuar këtë mburojë të improvizuar në një portë gjigante dhe e ka kthyer këtë hero në një Samson. Fitorja ishte vendimtare, hebrenjtë humbën 93 vetë dhe muslimanët veteëm 19, gjatë gjithë ekspeditës.

R.V.C. Bodley

Muhammedi e filloi këtë ekspeditë duke i eliminuar një nga një bastionet më të vogla. Kur përfundoi me këtë, ai marshoi drejt el-Kamusit, kështjellës kryesore të Hajberit. Ishte një vend madhështor me mure të larta, të ndërtuara mbi shkëmbinj. Të gjitha hyrjet ishin të fortifikuara dhe brenda mureve, kishte një garnizon të armatosur dhe të pajisur mirë.

Lufta e rrethimeve ishte e pazakontë për këta nomadë të mësuar me sulmet e shkretëtirës. Megjithatë, Muhammedi urdhëroi që të ndërtoheshin disa pajisje rrethimesh. Më e dobishme nga këto pajisje doli një lloj tokmaku nga trungu i palmeve, i cili më në fund, arriti të shkaktonte një të çarë në muret rrethuese.

Pas kësaj, Ebu Bekri udhëhoqi një sulm heroik por u detyrua të tërhiqej. Pastaj provoi edhe Umari, i cili arriti deri në buzë të hyrjes por e humbi një pjesë të mirë të njerëzve të tij dhe u detyrua të kthehej. Më në fund, Aliu u drejtua nga muri, me flamurin e zi në dorë, duke thirrur: "Unë jam ai, të cilin e ëma e quajti Luan dhe si luani i egërsirave, i mas armiqtë në peshoren e të mëdhenjve".

Aliu nuk kishte një trup gjiganti por këtë mungesë shtati e kompenzonte me fuqinë e tij të jashtëzakonshme. Atë ditë kishte veshur një pelerinë të kuqe, mbi të cilën mbante një parzmore shkëlqimtare. Mbi kokë kishte një helmetë me maje, të punuar me argjend. Në dorën e djathtë e mbante shpatën e Muhammedit, Dhul Fikarin, e cila iu dorëzua bashkë me flamurin e zi.

Njëri pas tjetrit, luftëtarët hebrenj e sulmonin Aliun por secili prej tyre dëbohej me krahë ose këmbë të prerë e ndonjëherë edhe pa kokë. Më në fund, luftëtari më i mirë i hebrenjve, një njeri i quajtur Merhab, i cili ishte më shtatlarti i të gjithëve, doli para Aliut. Ai kishte mbathur dy parzmore dhe përreth helmetës kishte një turban, të ngjitur me një diamant të madh. Përreth belit kishte një rrip prej ari, në të cilin ishin varur dy shpata. Ai nuk i përdorte shpatat dhe i vriste njerëzit me shtizën e tij me tre kokë. Për një çast, beteja pushoi dhe ushtarët filluan ta ndiqnin dyluftimin e tyre.

Merhabi, njësoj si Goliati mitik, kurrë nuk ishte mundur. Trupi i tij shtatlartë mjaftonte për t`i trembur armiqtë dhe shtiza e tij i trembte edhe luftëtarët më të zotë.

Merhabi e sulmoi i pari Aliun me shtizën e tij. Për një çast, Aliu, që s`ishte i mësuar të luftonte kundër një arme të tillë, e humbi baraspeshën. Por pas pak, u vendos sërish dhe filloi të luftonte me hebreun. Një lëvizje e beftë dhe një tërheqje e shpejtë e Aliut, bëri që shtiza t`i fluturonte nga duart Merhabit. Para se të mund ta nxirrte njërën prej shpatave të tija, shpata e Aliut ia çau kokën, duke e copëtuar helmetën dhe turbanin e tij, që i ranë mbi supe. Hebrenjtë, që e panë të vdekur heroin e tyre, u tërhoqën brenda qytetit. Muhammedi dha shenjë për një sulm të përgjithshëm dhe muslimanët sulmuan. Aliu e udhëhiqte sulmin. Gjatë dyluftimit ai e kishte humbur mburojën e tij dhe për ta zëvendësuar atë, kishte nxjerrë një derë nga vendi dhe e përdorte si mburojë. ("I Dërguari- jeta e Muhammedit", 1946)

Muhammed Husejn Hajkal

Duke e parë se kjo ishte mundësia e fundit për mbijetesën e tyre në Arabi, hebrenjtë po luftonin me vendosmëri. Me kalimin e ditëve, Profeti e dërgoi Ebu Bekrin me një kontigjent dhe me flamurin e Islamit, për ta pushtuar kështjellën Na`im, por ai s`e pushtoi dot edhe përkundër luftimeve të ashpra. Pastaj Profeti e dërgoi Umar ibn el-Hattabin por edhe ai nuk solli ndonjë rezultat më të mirë se Ebu Bekri. Ditën e tretë, Profeti e kërkoi Ali ibn Ebu Talibin dhe duke e bekuar, i urdhëroi që ta sulmonte kështjellën. Aliu u priu forcave muslimane dhe luftoi trimërisht. Gjatë luftimeve, e humbi mburojën e tij dhe duke u mbrojtur me një derë që e kish` nxjerrë nga vendi, vazhdoi të luftonte derisa trupat e tija e pushtuan kështjellën. E njejta derë u përdor nga Aliu për t`u bërë një urë ushtarëve muslimanë, që të hynin brenda shtëpive në kështjellë. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Rezultatet e pushtimit të Hajberit

Pushtimi i Hajberit është një gur kilometrik në historinë e Islamit sepse ishte fillimi i shtetit dhe i perandorisë islame. Historiani indian, M.Shibli, në biografinë e Profetit, thotë:

Hajberi ishte ekspedita e parë, në të cilën jomuslimanët kishin hyrë nën sundimin e shtetit islam. Ishte hera e parë që u definuan dhe u zbatuan principet e qeverisjes islame. Andaj, Hajberi është fushata e parë e suksesshme e Islamit.

Në Hajber, shteti i sapolindur islam fitoi popullatë dhe territore të reja. Ky ishte fillimi, jo vetëm i Shtetit Islam por edhe i zgjerimit të tij. Nëse pushtimi i Hajberit ishte fillimi i Shtetit Islam, atëherë mund të thuhet se Ali ibn Ebu Talibi ishte arkitekti kryesor i tij.

Para pushtimit të Hajberit, muslimanët ishin të varfër ose thuase të varfër. Hajberi i bëri të pasur përnjëherë. Imam Bukhariu përcjell nga Umar ibn el-Hattabi, i cili thotë: "Deri në pushtimit e Hajberit, ne ishim të urritur gjithë kohës" I njejti përcjell nga Aisheja, e shoqja e Profetit: "Vetëm pas pushtimit të Hajberit kam mundur të ha hurma aq sa më donte shpirti."

Muhaxhirët në Medine nuk kishin mundësi ta fitonin bukën e gojës dhe si pasojë, nuk kishin ndonjë të ardhur të rregullt. Deri në pushtimin e Hajberit, ata vështirë kishin mbijetuar. Me t`u pushtuar kjo kështjellë, fati i tyre ndryshoi tërësisht.

Montgomery Watt

Deri në marrjen e Hajberit, financat e shoqërisë muslimane ishin tejet të kufizuara dhe Emigrantët jetonin pjesërisht të varur nga mikpritja e Ndihmuesve. ("Muhammedi, Profet dhe burrë shteti")

Hajberi e ndryshoi gjendjen e shoqërisë muslimane nga varfëria ekstreme drejt mirëqenies materiale.

S.Margoliouth

Kur muslimanët e ndanë prenë e luftës, panë se pushtimi i Hajberit i kalonte të gjitha begatitë që Zoti ia kishte falur Profetit të tyre. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", 1931)

Pushtimi i Hajberit u solli shumë begati muslimanëve. Ndër ta, mund të numërohen:

1. Sasi të mëdha ari dhe argjendi, të cilat hebrenjtë i kishin mbledhur për gjenerata e gjenerata.


2. Arsenali më i mirë i armëve në gjithë Arabinë, i mbushur me armët më të reja të kohës: shpata, shtiza, mburoja, parzmore, harqe dhe shigjeta.


3. Kope të mëdha kuajsh, devesh dhe bagëtish.


4. Tokë të pasura punuese dhe plantazhe palmash.

Sir John Glubb

Banorët e Hajberit, njësoj si ato të Medines, jetonin nga bujqësia dhe në veçanti nga kultivimi i hurmave. Madje edhe sot,  përdoret thënia "Të çosh hurma në Hajber", që e ka kuptimin e njejtë me shprehjen tonë "Të çosh qymyr në Newcastle..." (dmth. të çosh diçka në vendin ku ajo gjë bëhet më së miri). Thuhet se Hajberi ishte oaza më e pasur në Hixhaz. ("Jeta dhe koha e Muhammedit")

Pas dorëzimit të hebrenjve të Hajberit, Profeti bëri disa rregullime të reja për administrimin e territoreve të fituara.

S.Margoliouth

Në këtë çast, Muhammedi e mendoi planin, i cili do të bëhej institucioni më i rëndësishëm i Islamit. Të vriteshin ose të dëboheshin të gjithë banorët e Hajberit nuk do të ishte një politikë e mirë, sepse nuk ishte diçka e dëshirueshme që muslimanët, të cilë ë do të duheshin për shërbim aktiv, të vendoseshin aq larg Medines. Për më tepër, aftësitë e tyre si kultivues nuk do të ishin aq të mira sa ato të pronarëve paraprakë. Andaj ai vendosi t`i linte hebrenjtë ta punonin tokën, me një pagesë që do të ishte sa gjysma e prodhimit të tyre. Sasi kjo, e cila sipas llogarive të Abdullah ibn Ravahas, ishte 200,000 shporta hurmash. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", 1931)

Një goditje e fuqishme e shpatës së Aliut i zgjodhi sakaq problemet ekonomike të shoqërisë muslimane dhe i dha fund përgjithmonë varfërisë së saj. Ai gjithashtu i dha fund edhe varësisë së muslimanëve, nga një mentalitet aspak i qëndrueshëm, për ta siguruar ushqimin e tyre.

Ka edhe një aspekt, në të cilin ekspedita e Hajberit ishte e një rëndësie të jashtëzakonshme, jo vetëm për muslimanët e kohëve të Profetit por edhe për gjeneratat në vijim. Kjo ekspeditë ishte hera e parë, që mënyra e luftimit i kishte thyer kornizat e luftës klasike arabe. Metoda arabe e luftës ishte zakonisht shumë trimërore por shumë pak efektive. Arabët nuk dinin thuase asgjë për strategjinë dhe taktika e vetme që e dinin ishte "sulmo dhe ik". Shpresa e vetme e tyre për fitore, mbështetej në aftësinë e tyre për ta zënë në befasi armikun. Për shekuj, ata kishin luftuar kundër njëri-tjetrit dhe gjithmonë i kishin përdorur kallëpet e njejta të sulmeve të befasishme, pa ndonjë ndryshim në strategji. Më parë, pamë se si një hendek i thjeshtë arriti ta ndalte dhe ta bënte të pafuqishme një ushtri prej dhjetëra mijëra ushtarësh gjatë rrethimit të Medines në vitin 627 të erës sonë. Edhe gjeneralët më të zotë të idhujtarëve, si Halid bin Velidi dhe Ikrime ibn Ebu Xhehli ishin krejtësisht të paaftë kundër kësaj strategjie.

E gjithë kjo do të ndryshonte pas Hajberit. Ali ibn Ebu Talibi u mësoi muslimanëve se si duhej të vendosej rrethimi dhe si mund të pushtoheshin kështjellat. Ai u mësoi si duhej të krijonin një strategji dhe si të luftonin në beteja të ashpra dhe vendimtare, si një ushtri e disiplinuar. Në Hajber, Aliu ua fali muslimanëve çelësin, me të cilin do të mund ta pushtonin gjithë botën.

Pronat e Fedekut

Fedeku ishte një tjetër vendbanim hebre pranë Hajberit. Njerëzit e Fedekut u dorëzuan pa luftë dhe dërguan emisarë pranë Profetit, për të arritur marrëveshje në lidhje me kushtet e dorëzimit. Ai e pranoi dorëzimin e tyre dhe u dha të drejtë të qëndronin në tokat e tyre, nën sundimin e Shtetit Islam. Fedeku, pra, u fitua pa ndonjë përpjekje të ushtrisë muslimanë. Si e tillë, ajo konsiderohej si pronë private e Profetit.

Muhammed Husejn Hajkal

Pasuria e Hajberit, sipas rregullit, do të ndahej mes ushtarëve muslimanë, të cilët kishin luftuar për ta siguruar atë. Pasuria e Fedekut, në anën tjetër, i takonte Muhammedit, sepse asnjë musliman nuk kishte luftuar për të dhe nuk kishte ndërmarrë ndonjë gjë për ta fituar. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Në ditët e para të historisë islame, muslimanët, që ishin akoma në Meke, ishin tejet të varfër dhe nuk kishin mundësi për ta fituar bukën e gojës. Hatixheja, gruaja e Profetit, e ushqente dhe e strehonte pjesën më të madhe prej tyre. Ajo e harxhoi gjithë pasurinë e saj për ta, aq sa kur vdiq, nuk kishte asgjë për t`i lënë si trashëgim të bijës, Fatimesë. Kur pronat e Fedekut u fituan nga Profeti, ai vendosi t`ia dhuronte të bijës, si një shpërblim, për sakrificat e mëdha, që e ëma kishte bërë për Islamin. Andaj, ai ia fali Fedekun të bijës dhe ajo u bë pronare e kësaj toke.

Edhe hebrenjtë e Vadi ul Kurrasë dhe Tejmes, dy oaza të tjera në Hixhaz, u pajtuan t`i dorëzoheshin Profetit me kushtet e njejta, si ato të Hajberit dhe Fedekut dhe qëndruan në tokën e tyre.

Xhafer ibn Ebu Talibi

I Dërguari i Zotit ishte akoma në Hajber kur kushëriri i tij, Xhafer ibn Ebu Talibi, u kthye nga Abisinia, pas një mungese prej katërmbëdhjetë vitesh. Kur Xhaferi kuptoi se mësuesi i tij ndodhej në Hajber, ai u nis menjëherë andej. Arritja e tij në Hajber, ishte e njëkohshme me pushtimin e kësaj kështjelle nga i vëllai, Aliu. Muhammedi e donte Xhaferin si djalin e tij. Ai e përqafoi fort dhe tha: "Nuk e di ç`më bën më të lumtur: pushtimi i Hajberit ose ardhja e Xhaferit."

Muhammed Husejn Hajkal

Muhammed ishte aq i lumtur për kthimin e Xhaferit, sa nuk e dinte cila lumturi ishte më e madhe: fitorja në Hajber ose ribashkimi me të. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Umreja ose Pelegrinazhi i vogël - viti 629 (8 pas Hixhrit)

Një vit pas marrëveshjes së Hudejbijes, i Dërguari i Zotit e vizitoi Mekken për të bërë pelegrinazh. Ai shoqërohej nga dy mijë muslimanë. Në përshtatshmëri me kushtet e marrëveshjes, politeistët e zbrazën Mekken për tri ditë me rradhë. Muslimanët hynë në Mekke nga veriu dhe nuk takuan thuase asnjë mekkas. I Dërguari ishte mbi devenë e tij, të quajtur Kasva. Shoku i tij, Abdullah ibn Ravaha, i mbante frerët e devesë, kur i Dërguari erdhi në afërsi të Qabes. Ai po i recitonte vargjet e kapitullit "Fitorja" të Kur`anit kurse muslimanët e tjerë brohorisnin: "Me urdhrin Tënd, o Zot!"

Kur të gjithë muslimanët ishin mbledhur përreth Qabes, Bilalli u ngjit mbi Qaben dhe e thirri ezanin (thirrjen për në lutje), që ishte i pari ezan në Shtëpinë e Zotit. Dy mijë muslimanë iu përgjigjën thirrjes së tij.

Politeistët po e dëshmonin këtë skenë nga lartësitë e kodrave përreth Mekkes. Kurrë nuk kishin parë një disiplinë të tillë, ku muslimanët me prejardhje aristrokrate, i bindeshin pa fjalë thirrjes së një ish-skllavi. Ata kurrë nuk kishin parë një demonstrim të tillë të barazisë dhe unitetit. Masa e madhe e muslimanëve lëvizte si në trup i vetëm dhe Kurejshi shihte me sytë e tij se ky ishte një trup, ku nuk kishte dallime mes të pasurit dhe të varfërit, mes fisnikut dhe të thjeshtit, mes të ziut dhe të bardhit ose mes arabit dhe të huajit. Ata po shihnin se vëllazëria, barazia dhe uniteti për të cilin flisnin principet islame, nuk ishin koncepte teorike por të vërteta të prekshme. Ishte kjo një pamje tejet prekëse, që nuk mund të mos ua ketë prekur zemrat edhe idhujtarëve më të përbetuar.

Largimi i muslimanëve ishte gjithashtu shembullor. Ata ishin më se të kujdesshëm për të mos bërë diçka që ishte e ndaluar dhe kishin për qëllim të bënin vetëm një gjë: t`u bindeshin urdhrave të Zotit.

Por edhe përkundër rendit të tij të përsosur, ky demonstrim disipline i muslimanëve, ishte krejtësisht i padirigjuar dhe spontan. Arabët nuk ishin alergjikë ndaj asgjëje, aq sa ishin ndaj disiplinës dhe rendit. Por ata, për disa vite ishin transformuar krejtësisht, falë magjisë së Islamit. "Prekja" e Islamit i kishte bërë ata një model të disiplinës për të gjithë popujt e botës.

M. Shibli, historiani indian, në veprën e tij "Sirat`un-Nebi" ("Jeta e Profetit", botimi i njëmbëdhjetë (1976), vëll.1, fq.504), të botuar nga Maarif Printing Press, në Azamgarh të Indisë, thotë se në fund të tri ditëve, prijësit e Kurejshit e thirrën Ali ibn Ebu Talibin dhe i thanë: "Të lutemi, informoje Muhammedin se koha e caktuar kaloi dhe se ai, bashkë me ndjekësit e tij, duhet të largohet nga Mekkeja." Aliu ia përcolli Profetit këtë porosi. Ky i fundit pranoi menjëherë dhe u urdhëroi muslimanëve të largoheshin nga Mekkeja, me çfarë ata e nisën marshimin e tyre të gjatë për në shtëpi.

Muslimanët e kishin bërë Umren dhe ishin kthyer në Medine. Pikërisht në këtë periudhë, Halid bin Velidi dhe Amr bin Asi e pranuan Islamin. Ata shkuan në Medine, e pranuan Islamin dhe u rradhitën në mesin e muhaxhirëve. Që të dy do të bëheshin të famshëm në të ardhmen si gjeneralë të Ebu Bekrit dhe të Umarit.

Letrat e Profetit drejtuar sunduesve të shteteve fqinje

Në gusht të vitit 629, i Dërguari i Zotit, Muhammedi, u dërgoi letra të gjithë sunduesve të shteteve fqinje dhe i ftoi në Islam.

E. von Grunebaum

Në vitin 629, Muhammedi u dërgoi nga një letër gjashtë sunduesve: mbretit pers, perandorit bizantin, Negusit të Abisinisë, guvernatorit të Egjiptit, një princi Ghassanid dhe prijësit të fisit Hanife, në juglindje të Arabisë. Të gjithë i ftoi që ta pranonin Islamin. "Islami klasik - Një histori 600-1258" Muhammedi nuk ishte i Dërguari i Zotit për arabët por për gjithë botën. Ishte detyrë e tija që t`ia përcillte njerëzimit porosinë e fundit të Zotit, gjë që edhe e bëri. Megjithatë, Professor Margoliouth, i konsideron këto letra vetëm si parashenja të një agresioni dhe pushtimi dhe thotë: Gjatë kampanjës së Hajberit, ai (Muhammedi) e shpalli programin e tij për ta pushtuar botën, duke u dërguar letra sunduesve, namin e të cilëve e kishte dëgjuar. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", 1931)

Është e saktë se programi i të Dërguarit të Zotit ishte një program i "pushtimit të botës" por ai nuk ishte një program i pushtimit me armë dhe me dhunë. Qëllimi i tij ishte t`i pushtonte mendjet dhe zemrat e burrave dhe grave, gjë që Islami e bëri në kohën e tij dhe vazhdon ta bëjë akoma edhe sot.

Në dërgimin e këtyre letrave, Profeti udhëhiqej vetëm nga dëshira e tij që të gjithë njerëzit të jetonin në një bindje të plotë ndaj urdhrave dhe ligjeve të Zotit. Sepse vetëm bindja e plotë ndaj këtyre urdhrave mund të garantojë paqe, lumturi dhe mirëqenie të njerëzimit në botë por edhe shpëtim në jetën e amshueshme.

30. Beteja e Mut`asë

Në vitin 629, fisi i krishter arab, Ghassan, po udhëhiqej nga Shurhajli, një princ vazal i Bizantit. Ai ishte njëri nga sunduesit që kishin marrë letër nga Muhammedi për ta pranuar Islamin. Asokohe, ai qëndronte në Mut`ah, një qytezë në lindje të Detit të Vdekur. Kur i dërguari i Profetit, Harith bin Umajri, arriti në pallatin e tij për t`ia sjellë letrën, ai urdhëroi që të ekzekutohej.

Vrasja e Harith bin Umajrit ishte një provokim i pashembullt, sepse vrasja e lajmëtarëve, konsiderohej një krim i pafalshëm nga shumë kombe. Profeti vendosi të merte masa ndëshkuese. Ai mblodhi një ushtri prej 3000 burrash dhe e dërgoi atë nën komandën e mikut dhe ish-skllavit të tij, Zejd bin Harithes, për të kërkuar dëmshpërblim. Në të njejtën kohë, ai krijoi një hierarki komande dhe përgjegjësie. Sikur të vritej Zejdi, atëherë komanda i kalonte Xhafer ibn Ebu Talibit dhe sikur të vritej edhe ky i fundit, atëherë Abdullah ibn Ravaha do të bëhej komandant i ushtrisë.

Kur Shurhajli e mori lajmin se një ushtri nga Medineja po i afrohej kryeqytetit të tij, edhe ai e mobilizoi ushtrinë dhe u bë gati për t`u përballur me armikun. Ai i vendosi trupat e tij në jug, jashtë mureve të Mut`asë. Trupat përbëheshin nga garnizoni romak në Mut`ah dhe nga forca të sapokrijuara të fiseve lokale. Kur muslimanët arritën dhe e panë gjendjen, e kuptuan menjëherë se do të ishte një betejë aspak e barabartë sepse armiku ishte në përparësi të bindshme në numër.

Prijësit muslimanë e mblodhën këshillin e luftës. Zejb bin Haritheja sugjeroi që menjëherë t`i dërgohej një lajmëtar Profetit, që ta lajmëronte për pabarazinë e forcave të të dyja palëve dhe t`i kërkonte përforcime. Por Abdullah bin Ravaha e kundërshtoi dhe tha se vendimi për të luftuar ose jo nuk varej nga numri i tyre, sepse numri ishte krejtësisht irelevant për ta. Ai tha: "Ne luftojmë për ta fituar kurorën e martirit dhe jo për lavdinë e triumfit. Ja ku e kemi mundësinë, le të mos e humbim!" Abdullah bin Ravaha e mbylli diskutimin me dëshminë e tij të fuqishme dhe muslimanët u nisën për t`u përballur me armikun. Në përballjet e para, gjenerali musliman, Zejd bin Harithe, u vra.

Betty Kelen

Zejdi e mori flamurin e të Dërguarin dhe u vra sakaq. Ai ishte muslimani i parë që vdiq për besimin në një tokë të huaj. ("Muhammedi, i Dërguari i Zotit")

Pas tij komanda e ushtrisë kaloi tek Xhafer ibn Ebu Talibi, që ishte vëllai i Aliut, disa vite më i vjetër se ai. Ai luftoi trimërisht për një kohë të gjatë, derisa trupat e pajetë të ushtarëve armiq formuan një grumbull rreth tij. Por pikërisht atëherë, një ushtar romak iu afrua nga pas, e goditi me shpatë krahun e majtë të tij dhe ia këputi nga trungu. Xhaferi nuk e lëshoi flamurin dhe vazhdoi ta sulmonte ushtrinë armike. Pak më vonë, një tjetër romak e sulmoi nga pas dhe ia preu me shpatë edhe krahun e djathtë. Ky hero i patrembur e mbajti shtrënguar flamurin në nofullën e tij dhe vazhdoi të marshonte. Pasi i kish` humbur të dy krahët dhe e kishte të pamundur të mbrohej, një ushtar tjetër romak u afrua dhe e vrau me një goditje të fuqishme të topuzit. Pas vdekjes së Xhaferit, Abdullah ibn Ravaha e morri komandën e ushtrisë por edhe ai ra dëshmor.

Washington Irving

Ndër porositë e ndryshme, të cilat Muhammedi i kishte dërguar përtej kufijve të Arabisë, për t`i ftuar prijësit fqinj në Islam, ishte një porosi për guvernatorin e Basrës, një provincë e madhe në kufi me Sirinë. Lajmëtari i Profetit u vra në Mut`ah nga një arab i fisit të krishter Ghassan, i cili ishte djali i Shurhajlit, një princ, që sundonte në Mut`ah si vazal i Herakliusit. Muhammedi dërgoi një ushtri prej 3000 vetësh kundër këtij qyteti. Ishte një ekspeditë tejet kritike, sepse mundej që, për herë të parë, t`i sillte përballë forcat e Islamit dhe ato të Perandorisë Romake. Komanda iu dha Zejdit, ish-skllavit të Muhammedit. Shumë oficerë ishin rradhitur në hierarki pas tij. Njëri prej tyre ishte kushëriri i Muhammedit, Xhaferi, i cili  vite më parë, me oratorinë e tij, i kishte shprehur aq bukur doktrinat islame para mbretit të Abisinisë, sa e kishte lënë të pafjalë emisarin kurejshit, që kishte ardhur për t`i kërkuar të arratisurit. Ai ishte në moshë të pjekur dhe ishte i famshëm për guximin dhe për hijeshinë e tij. ("Jeta e Muhammedit")

Teksa e sulmonte armikun, Xhaferi këndonte një këngë. Sir William Muir e ka përcjellur kështu, këngën e Xhaferit:

Parajsë o Parajsë! Ç`vend i bukur pushimi!

E ëmbël është hija atje dhe i akullt uji...

O Romë! Koh` e belasë sate është pranë

E ditët kur t`mbaroj me ty e t`të hedh përtokë

afër janë...

Kur Xhaferi u vra, trupi i tij u kthye në kamp. Abdullah ibn Umar ibn el Hattabi, i cili ishte me ushtrinë, thotë se i numëroi plagët në trupin e tij dhe gjeti më se pesëdhjetë plagë vetëm në pjesën e përparme. Xhaferi kishte qëndruar në këmbë kundër shpatave e shtizave të armikut, edhe pasi i kishte humbur të dy krahët.

Kur të tre gjeneralët e emëruar nga Profeti ishin vrarë, muslimanët mbetën pa një prijës, për një kohë. Pastaj, Halid ibn Velidi, i cili ishte në mesin e ushtarëve, e mori flamurin në dorë dhe u priu muslimanëve. Kur ra mbrëmja, ushtritë u tërhoqën dhe kjo i dha mundësi Halidit, që t`i riorganizonte ushtarët e tij. Thuhet se të nesërmen, ai i mbajti trupat në pozitë mbrojtjeje dhe kur e pa se ishte e pamundur të fitonin, urdhëroi që të tërhiqeshin. Me këtë, ai arriti ta kthente në Medine pjesën e mbetur të ushtrisë.

Kur këta ushtarë hynë në Medine, ata u ndeshën me një "pritje", që me siguri i bëri ta harronin "pritjen", që ua kishin bërë romakët në Mut`ah. Ata u pritën nga masat e zemëruara të njerëzve, të cilët u hidhnin pluhur në fytyrë dhe mbeturina në kokë, e i tallnin ngase kishin ikur nga fushëbeteja, në vend që të vdisnin në të si trima. Më në fund, Profeti ndërhyri dhe i shpëtoi ushtarët nga reagimet e popullit.

Sir William Muir

Rradhët muslimane ishin thyer tashmë dhe romakët, shkaktuan një tollovi totale në mesin e ushtarëve që po iknin. Së paku, Uakidiu thotë kështu. Disa burime të tjera përcjellin se Halidi e mblodhi ushtrinë dhe (sipas njërit versioni) u solli dëme të mëdha romakëve ose (sipas një versioni tjetër) bëri një tërheqje të suksesshme nga beteja. Por përkundër kësaj, shkurtësia e rrëfimeve në lidhje me betejën është një dëshmi për të kundërtën. Pritja e ushtrisë në Medine, pranon vetëm një përfundim: beteja ishte një tërheqje krejtësisht e turpshme. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1861)  

Sir John Glubb

Në betejën Mut`asë, Xhafer ibn Ebu Talibi, vëllai i Aliut, e mori flamurin nga Zejdi, që po vdiste dhe e ngriti përsëri. Armiku iu afrua Xhaferit, i cili së shpejti mori shumë plagë në të gjithë trupin. Sipas burimeve tradicionale, të dy duart e tij u prenë por ai qëndroi në këmbë, dhe e mbajti flamurin me pjesët e mbetura të krahëve të tij, derisa një ushtar bizantin e vrau.

Kur muslimanët e mundur i afroheshin Medines, Profeti dhe banorët dolën nga qyteti për t`i pritur. Medinasit filluan të hidhnin baltë mbi ushtarët e ikur dhe të thirrnin: "Ju ikanakë! Ju ikët nga rruga e Zotit!" Por Muhammedi, me atë butësi të tij, që dinte ta përdorte mirë, intervenoi për t`i mbrojtur.

Mëngjesin e ardhshëm në xhami, Profeti shpalli se, në një vizion të tij, i kishte parë martirët e Mut`asë në parajsë, si rrinin ulur mbi kolltukë dhe si Xhaferi ishte pajisur me dy krahë zogu, të stërpikur me gjak dëshmori, mbi pupla. Falë këtij vizioni të Profetit, ky dëshmor u bë i njohur me titullin "Xhaferi Fluturues" ose "Xhafer-i Tajjar". ("Pushtimet e mëdha arabe")

Betty Kelen

Kur ushtria u kthye në shtëpi, ai (Muhamedi) doli për t`i pritur, bashkë me djalin e Xhaferit, mbi devenë e tij. Ishte ky një kthim i tmerrshëm për ata që kishin mbetur gjallë, duke e ndjekur Halidin, derisa familjarët dhe të dashurit e Profetit kishin rënë në betejë. Njerëzit e Medines morën rërë dhe baltë nga toka dhe u hodhën ushtarëve, duke thirrur: "Frikacakë! Ikanakë! Ju ikët nga Zoti." ("Muhammedi, i Dërguari i Zotit")

Disa historianë muslimanë janë përpjekur dëshpërimthi për të vërtetuar se Mut`ah ishte një fitore muslimane, gjë që nuk është e vërtetë. Nuk është dhe aq e qartë përse kanë dashur ta shfaqin këtë disfatë si një fitore. Përpjekja për të vërtetuar se muslimanët e fituan betejën mund të burojë nga dëshirë për t`i shfaqur ushtarët muslimanë si të pandalshëm. Por a do ta mbulonin vallë të vërtetën thjesht për të treguar se muslimanët nuk mund të pësonin disfatë? Në fund të fundit, muslimanët kishin humbur edhe në Uhud.

Ebu`l Kelam Azadi, biografi indian i Profetit, thotë se muslimanët u dhanë një goditje shkatërruese romakëve në Mut`ah. Ai e përcjell pritjen e ashpër të medinasve por ia mvesh këtë gjë "injorancës" së tyre dhe thotë se ata kishin marrë lajme të gabuara për rezultatin e betejës.

Medinasit mund të kishin marrë lajme të gabuara për rezultatin e betejës por asnjëri nga ushtarët nuk u përpoq ta korigjonte këtë "keqinformim". Asnjëri prej tyre nuk u tha qytetarëve, për shembull: "Kështu vallë i prisni heronjtë e Islamit, me baltë dhe mbeturina mbi kokat e tyre? Mos vallë kështu i shpërbleni mbrojtësit e fesë?" Por asnjëri prej tyre nuk parashtroi pyetje të tilla.

Edhe sikur banorët e Medines të ishin keqinformuar se muslimanët qenë mundur në Mut`ah, siç pretendon Azadi, sa kohë do t`u duhej që ta kuptonin se nuk ishte ashtu? Në rradhë të parë, vetë ushtarët nuk i kundërshtuan qytetarët, teksa këta të fundit u hidhnin baltë, siç u përmend më sipër. Përveç kësaj, disa prej tyre ishin tepër të turpëruar për të dalë nga shtëpitë e tyre. Ata nuk donin të dukeshin në publik nga frika se mund të kritikoheshin ose edhe të sulmoheshin nga banorët e Medines, për shkak të paburrërisë së tyre para armikut. Dëshira e tyre më e madhe ishte të fshiheshin nga gjithkush.

D.S. Margoliouth  

Të mbijetuarit e betejës së tmerrshme (Mut`ah) u pritën nga muslimanët si dezertorë dhe madje disa prej tyre, kishin frikë të shfaqeshin në publik për një kohë. Në tetë vite luftimesh, banorët e Medine ishin bërë spartanë të vërtetë. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", 1931)

Muhammed Husejn Hajkal

Sapo Halidi mbëriti në Medine, Muhammedi dhe muslimanët dolën për t`i pritur. Muhammedi e mbante në krahë, Abdullahun, djalin e Xhaferit, komandantit të dytë të forcave muslimane në Mut`ah. Pasi e kuptuan si ishte puna, njerëzit filluan të hidhnin pluhur mbi ushtarët muslimanë, duke i akuzuar se kishin ikur nga fushëbeteja, duke u larguar nga kauza e Zotit. I Dërguari i Zotit, u tregoi njerëzve se ata nuk kishin ikur por se me dëshirën e Zotit, thjesht ishin tërhequr, për të sulmuar sërish. Por edhe përkundër këtij arsyetimi të Muhammedit, njerëzit nuk donin t`i falnin ushtarët për tërheqjen dhe kthimin e tyre. Seleme ibn Hishami, një pjesëtar i kësaj ekspedite, nuk shkonte në xhami për t`u falur dhe as që shfaqej në publik nga frika të mos e akuzonin se kishte ikur nga kauza e Zotit. Sikur këta njerëz, në veçanti Halid ibn Velidi, të mos dallohej më vonë si një luftëtar i aftë, kundër të njejtit armik, emri i tyre do të mbetej përgjithmonë i njollosur. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Një tjetër "dëshmi" që Ebu`l Kalam Azadi e ka gjetur për "fitoren" e muslimanëve në Mut`ah është fakti se romakët nuk i ndoqën nga pas muslimanët. Ai thotë se sikur romakët ta kishin fituar betejën e Mut`asë, ata do t`i kishin ndjekur muslimanët deri në portat e Medines dhe mbase më tej.

Por romakët mund të kishin edhe arsye të tjera për të mos i ndjekur muslimanët. Një prej tyre është fakti se me kuajt e tyre, ata nuk mund të manovronin lehtë në shkretëtirë. Shkretëtira ishte si një det, në të cilin as persët dhe as romakët nuk kishin "anije" për të "lundruar". Më e mira që mund të bënin, ishte të vepruarit në "brigjet" e këtij deti si "forca tokësore", që në të vërtetë ishin, kur të krahasohen me arabët, të cilët strategjikisht dhe taktikisht kishin përparësi në këtë "det".

Arabët, përballë një armiku të fuqishëm, tërhiqeshin në shkretëtirë sepse atje ishin të mbrojtur. Armiqtë e tyre nuk ishin të pajisur për të hyrë në shkretëtirë. Vetë problemet logjistike të të sulmuarit të arabëve në tokën e tyre, në rradhë të parë, ishin të mjaftueshme për ta thyer vullnetin e forcave të kohës. Shkretëtira ishte një "kështjellë", që i kishte mbrojtur arabët nga ambicjet e të gjithë pushtuesve të kaluar dhe u kishte garantuar liri dhe pavarësi.

Sir John Glubb

Elementi kyç i sulmeve të hershme kundër Persisë dhe Sirisë, ishte se persët dhe bizantinët, me kuajt e tyre, nuk mund të manovronin në shkretëtirë. Për ta, muslimanët ishin si një fuqi detare, e cila mund të largohej drejt detit, ndërkohë që persët dhe bizantinët mund të rradhiteshin vetëm në brigje, të paaftë për të dalë në këtë "det" dhe për t`i sulmuar muslimanët. Ngjashëm me arabët, edhe anijet e vikingëve dhe piratëve danezë, që e sulmuan Anglinë, kishin frikë të sulmonin në tokë, larg nga anijet e tyre. Pas sulmeve në zonat "bregdetare" të shkretëtirës, arabët tërhiqeshin në shkretëtirë sapo të shfaqej rreziku...("Pushtimet e mëdha arabe", 1963)

Joel Carmichael

Ka një ngjashmëri të madhe ndërmjet strategjive të beduinëve dhe atyre të forcave të sotme detare. Kundruar nga këndvështrimi i nomadëve, shkretëtira, të cilën vetëm ata dinin ta shfrytëzonin, ishte si një oqean i madh, ku ata i kontrollonin anijet e vetme. Beduinët dinin ta përdornin atë për furnizim dhe për komunikim, si dhe për t`u strehuar, kur të pësonin disfatë. Ata mund të rishfaqeshin nga thellësitë e saj, kur të dëshironin dhe të fshiheshin sërish. Kjo e jepte atyre një lëvizshmëri dhe fleksibilitet të madh kundër komuniteteve të vendosura, përderisa ishin në lëvizje. ("Formësimi i arabëve", 1967)

Beteja ishte bërë në rrethinat e qytetit Mut`ah. Sikur arabët t`i kishin mundur romakët dhe t`i kishin shpërbërë rradhët e tyre, atëherë ç`bënë ata kundër qytetit, i cili qëndronte para tyre? Si pushtues, ata duhej ta kishin marrë qytetin. Por asnjë historian nuk ka pretenduar se muslimanët kishin hyrë në Mut`ah dhe se e kishin marrë nën kontroll qytetin.

Arabët ishin të famshëm për dëshirën e madhe, që kishin për prenë e luftës. Ky është një fakt i mirënjohur për  çdo studiues të historisë së tyre dhe historianët si Ebu`l Kalam Azadi nuk mund të mos ishin të njohur me këtë gjë. Është po ky historian që thotë se numri i romakëve në Mut`ah ishte dyqind mijë ushtarë. Sikur muslimanët t`i kishin mundur romakët, ata do të duhej të kishin zënë rob mijëra romakë dhe të ishin kthyer në Medine me pasuritë dhe thesaret e Mut`asë. Por një gjë e tillë nuk ndodhi. Analet e historisë janë të heshtura në këtë çështje. Askundi nuk përmendet ndonjë pre ose i burgosur, kur bëhet fjalë për betejën e Mut`asë. Kjo heshtje është dëshmia më e qartë se muslimanët nuk dolën fitimtarë. Në të vërtetë, ata kishin fat që kishin mundur të shpëtonin gjallë nga fushëbeteja.

Muhammed Husejn Hajkal

Pas ekspeditës së Mut`asë, ushtria muslimane e prirë nga Halid bin Velidi, u kthye në Medine, jo si fitimtare ose si e shkatërruar, por e lumtur, që kishte mundur të kthehej...("Jeta e Muhammedit, Kairo, 1935)

Vërtetë janë për t`u admiruar ata muslimanë, që e dinin se ishin treguar frikacakë në betejën e Mut`asë dhe ndjeheshin të turpëruar nga kjo gjë. Por kishte edhe muslimanë të tjerë, disa prej tyre shokë të afërt të Profetit, të cilët ikën nga beteja, jo vetëm një por shumë herë dhe kurrë nuk u turpëruan për këtë gjë. S`ka si të mos e admirojë njeriu paturpësinë e tyre. Për t`i shpëtuar jetët e tyre të dashura, ata iknin nga fushëbeteja dhe ktheheshin në të, vetëm kur gjendja të ishte kthyer paksa në favor të muslimanëve.

Beteja e Mut`asë ishte një disfatë për muslimanët. Sa për romakët, ajo s`ishte tjetër veçse një incident i vogël kufitar. Ata i përzunë arabët në shkretëtirë dhe për ta mori fund problemi.

30. Ekspedita Dhat es-Salasil

Beteja e Mut`asë u bë në shtator të vitit 629. Një muaj pas saj, Profeti mori lajme se pjesëtarët e fisit Kadha`a po mblidheshin në veri të luginës el-Kurra për ta sulmuar Medinen. Kjo ishte si pasojë e disfatës së muslimanëve në Mut`ah. Paganët besonin se fuqia e muslimanëve ishte thyer në Mut`ah dhe se nëse e sulmonin Medinen, nuk do të përballeshin me kurrfarë rezistence.

Profeti duhej të merte masa për të parandaluar një sulm të fiseve kundër Medines. Andaj ai dërgoi treqind ushtarë nën komandën e Amr bin As-it, për ta vëzhguar fisin Kadha`a dhe për t`i shpërndarë, po të ishte e nevojshme.

Amri u nis nga Medineja dhe ndaloi në veri të luginës el-Kurra, pranë një burimi të quajtur "Dhat es Salasil". Ai u alarmua nga numri i njerëzve të armatosur në luginë dhe i kërkoi përforcime Profetit. Profeti pranoi dhe menjëherë dërgoi edhe një grup të dytë me dyqind ushtarë të tjerë, nën komandën e Ebu Ubejde ibn Xherrahut. Ky grup i dytë e përfshinte edhe Ebu Bekrin dhe Umarin.

Kur Ebu Ubejde arriti në kampin e Amr ibn Asit, la të kuptohej se dëshironte ta merte komandën e të dy kontingjenteve. Përgjigja e Amrit ishte një "jo" e prerë. Ai ia bëri të qartë Ebu Ubejdes se ai ishte komandanti suprem, qoftë i trupave fillestare, qoftë i atyre, që erdhën si përforcim. Ishin gjithsejt pesëqind ushtarë.

Në mbrëmje, temperatura ra papritur dhe moti u bë jashtëzakonisht i ftohtë. Ushtarët ndezën zjarre të vogla për t`u ngrohur dhe u ulën rreth tyre. Megjithatë, Amri u urdhëroi që t`i shuanin. Të gjithë pranuan përveç Ebu Bekrit dhe Umarit. Amri e përsëriti urdhrin e tij dhe ata e shpërfillën, derisa i kërcënoi se do t`i hidhte në të, sikur të mos pranonin. Umari iu kthye Ebu Bekrit dhe u ankua për ashpërsinë dhe rreptësinë e Amrit por Ebu Bekri i tha se Amri e dinte më mirë se ata artin e luftës dhe se për këtë arsye duhej t`i bindeshin atij. Pas kësaj, ata e shuan zjarrin.

Ditën e ardhshme pati luftime të vogla por kundërshtarët ishin të paorganizuar dhe shumë shpejt u shpërndanë. Muslimanët deshën t`i ndiqnin drejt kodrave dhe luginave por Amri ndaloi një gjë të tillë. Armiqtë i kishin lënë pronat e tyre, të cilat u mbetën muslimanëve, bashkë me shumë deve dhe dele, të cilat i morën me vete drejt Medines.

Gjatë ekspeditës dhe gjatë rrugës së kthimit, Amr ibn Asi i udhëhiqte trupat në namazit. Me këtë, ai u demonstroi të gjithëve se ishte prijësi i tyre, edhe në aspektin ushtarak edhe në atë fetar. Ebu Ubejde, Ebu Bekri dhe Umari, që të tre mernin urdhra prej tij dhe rradhiteshin pas tij në namaz.

Kur ekspedita u kthye në Medine, Umari iu ankua Profetit për tonin autoritar dhe aspak ceremonial, me të cilin komandanti i tyre, Amr bin Asi, i kishte trajtuar atë vetë dhe Ebu Bekrin, gjatë ekspeditës në Dhat es Salasil. Ishte një shprehi e Profetit, që komandantët të raportonin tek ai, kur ktheheshin nga ndonjë ekspeditë. Ata duhej t`i jepnin një raport të hollësishëm të veprimeve të ndërmarra gjatë eskpeditës.

Amri ishte gati t`i mbronte veprimet e tija. Ai i tregoi Profetit se muslimanët ishin të paktë në numër dhe se numri i zjarreve mund ta kishte zbuluar këtë gjë. Sipas tij, ishte në favor të sigurisë së tyre, që këto zjarre të shuheshin. Më tej, ai tha se arsyeja përse kishte ndaluar një ndjekje të armikut, ishte fakti se ata ishin në territor të tyre dhe mund të rigrupoheshin për t`i sulmuar. Muslimanët po luftonin në një tokë të panjohur dhe nuk ishin në një pozitë të favorshme kundër armikut. Profeti ishte i kënaqur me shpjegimet e Amrit dhe i shpërfilli ankesat e Umarit.

Sir William Muir

Dështimi i ushtrisë së tij në Mut`ah, pati ndikim negativ në prestigjin e Muhammedit, mes fiseve në kufirin sirian. Kishte thashetheme se fiset beduine të kësaj zone kishin mbledhur një forcë të madhe dhe ishin gati të zbrisnin drejt Medines. Amri, i cili ishte i sapokonvertuar në Islam, u vendos në krye të treqind këmbësorëve dhe tridhjetë kalorësve, për t`i nënshtruar fiset armike dhe për të fituar përkrahje nga fiset mike të muslimanëve.

Pas një marshi dhjetëditor, ushtarët u vendosën rreth një burimi pranë kufirit sirian. Atje panë se armiku kishte mbledhur një numër të madh ushtarësh dhe se mund të vinin ndihma edhe nga fiset tjera lokale. Ata u ndalën aty dhe dërguan një lajmëtar për të kërkuar përforcime. Muhammedi pranoi menjëherë dhe dërgoi dyqind vetë, ndër të cilët ishin edhe Ebu Bekri me Umarin, nën komandën e Ebu Ubejde ibn Xherrahut. Me t`iu bashkangjitur Amrit, Ebu Ubejde deshi ta merte komandën e ushtrisë ose së paku të mbetej prijës i pjesës që erdhi si përforcim, por Amri, me vendosmërinë që do ta karakterizonte në kohët në vijim, insistoi që ta mbante vetë komandën. Ebu Ubejde, i cili ishte një njeri i butë dhe paqësor, pranoi menjëherë. Ai tha: "Nëse ti nuk e pranon që të komandoj unë, atëherë unë kam për t`tu bindur sepse Profeti më urdhëroi rreptësisht që të mos shkaktoja diskutime dhe ndarje." Amri ia ktheu ashpër: "Unë jam prijësi yt këtu. Ti vetëm ke sjellë një përforcime për ushtrinë time." Ebu Ubejde pranoi dhe Amri e mori komandën e të gjitha trupave dhe i udhëhoqi edhe në lutje. Që në ditët e para të tij, funksioni shpirtëror i Islamit ishte i ndërlidhur me atë ushtarak dhe politik. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Muhammed Husejn Hajkal

Disa javë pas kthimit të Halidit, Muhammedi deshi ta korigjonte dëmin që i ishte shkaktuar prestigjit të muslimanëve në disa pjesë të Gadishullit. Andaj, ai e emëroi Amr ibn el-Asin për ta udhëhequr ushtrinë kundër Damaskut. Ai e zgjodhi pikërisht Amrin për këtë detyrë sepse nëna e tij u takonte fiseve veriore dhe Muhammedi kishte shpresë se Amri do t`i shfrytëzonte lidhjet farefisnore në favor të misionit të tij. Kur ai arriti në një burim të quajtur Salasil, në zonën e Xhudhanit, për të parandaluar që armiku t`i mundte, kërkoi përforcime nga Profeti. Profeti e dërgoi Ebu Ubejde ibn el Xherrahun në krye të një korpusi muhaxhirësh, në mesin e të cilëve ishin edhe Ebu Bekri dhe Umari. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935 )

Amr ibn Asi ishte një musliman i ri. Por me t`u bërë musliman, ai shumë shpejt përparoi nga një ushtar i thjeshtë në një gjeneral të ushtrisë së Medines. Ai, me sa është e qartë, kishte dhunti të jashtëzakonshme si gjeneral dhe udhëheqës. Andaj, Profeti vendosi nën komandën e tij, edhe njerëz shumë më të moshuar se ai, të cilët ishin bërë muslimanë shumë më herët.

Ebu Ubejde dhe Ebu Bekri ishin bërë muslimanë njëzet vite para Amrit dhe si të tillë, e përbënin ajkën e Islamit. Amr bin Asi ishte një fillestar në këtë fe të re. Por edhe përkundër kësaj, Profeti i urdhëroi Ebu Ubejdes të shërbente nën komandën e Amrit.

Kjo tregon se kur bëhej fjalë për të zgjedhur dikë për një detyrë, ai nuk i jepte rëndësi moshës por aftësisë së personit për të arritur rezultate.

31. Çlirimi i Mekkes

Kurejshët ishin të paaftë për ta shfrytëzuar fitoren e tyre kundër muslimanëve, në betejën e Uhudit, por kur këta të fundit pësuan disfatë në Mut`ah, mekkasit vendosën ta shfrytëzonin këtë fitore të të krishterëve dhe t`i rikrijonin në Arabi kushtet që ekzistonin para marrëveshjes së Hudejbijes. Disfata muslimane në Mut`ah luajti një rol kyç në ngjarjet që do t`i prinin çlirimit të Mekkes në vitin 630.

Muhammed Husejn Hajkal

Mund të kujtojmë se si ushtarët e sapokthyer e Halidit në Medine, menjëherë u quajtën dezertorë. Shumë ushtarë dhe komandantë ndjeheshin aq të turpëruar, sa nuk dilnin nga shtëpia për t`u mos u bërë objekt talljeje në publik. Ekspedita e Mut`asë ia dha Kurejshit përshtypjen se fuqia e muslimanëve ishte shkatërruar tashmë dhe se dinjiteti dhe nderi që ata ngjallnin tek të tjerët, ishin humbur. Kjo i bëri mekkasit që të kërkonin rikthim të gjendjes që kishte mbretëruar para marrëveshjes së Hudejbijes. Ata ishin të bindur se tani mund të organizonin një sulm, kundër të cilit muslimanët do të ishin të paaftë për t`u mbrojtur. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Sipas kushteve të marrëveshjes së Hudejbijes, fiset arabe mund të vendosnin marrëdhënie dypalëshe me muslimanët ose me Kurejshin, sipas dëshirës së tyre. Duke e shfrytëzuar këtë mundësi, fisi Khuza vendosi të nënshkruante një marrëveshje miqësie me Profetin e Islamit . Në ndërkohë, një fis tjetër, i quajtur Bekr, u bë aleat i Kurejshit. Mes këtyre dy fiseve kishte një armiqësi shumë të vjetër por që të dy fiset duhej ta respektonin marrëveshjen e Hudejbijes dhe të qëndronin larg sulmeve kundër njëri-tjetrit.

Por tetëmbëdhjetë muaj pas marrëveshjes së Hudejbijes, një grup luftëtarësht të fisit Bekr e sulmuan fisin Khuza gjatë natës. Ky sulm ngjau nga fundi i muajit Rexheb të vitit të tetë pas Hixhrit (Nëntor 629). Fisi Khuza s`kishte bërë asgjë për të provokuar një sulm të tillë. Ata u strehuan në Qabe por armiqtë e tyre i ndoqën deri aty dhe vranë disa prej tyre. Disa të tjerë shpëtuan nga vdekja duke u strehuar pranë Budajl ibn Varakas dhe pranë mikut të tij, Rafa`a, në Mekke.

Muhammed Husejn Hajkal

Marrëveshja e Hudejbijes parashihte që secili fis të mund të bënte aleancë me Kurejshin ose me Muhammedin, sipas dëshirës. Duke u mbështetur në këtë mundësi, fisi Khuza u rradhit ndër aleatët e Muhammedit kurse fisi Bekr iu bashkangjit Kurejshit. Ndërmjet fiseve Khuza dhe Bekr kishte disa mosmarrëveshje të vjetra, të cilat duhej domosdo të liheshin mënjanë, si pasojë e marrëveshjes së Hudejbijes. Duke e patur përkrahjen e Kurejshit, që besonte se muslimanët (pas betejës së Mut`asë) e kishin humbur fuqinë e tyre, Benu el Dil, një degë e fisit Bekr, vendosi se kishte ardhur koha që të hakmerreshin kundër fisit Khuza. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Fisi Bekr nuk do ta kishte sulmuar fisin Khuza sikur të mos ishte përkrahja dhe kurajoja e dhënë nga Kurejshi. Historiani i famshëm, Taberiu, thotë se Ikrime bin Ebu Xhehli, Safvan bin Umejjeja dhe Suhejl ibn Amri, të gjithë figura prijëse të Kurejshit, u maskuan dhe luftuan në anën e fisit Bekr kundër fisit Khuza. Që të tre ishin nënshkrues të marrëveshjes së Hudejbijes.

Maxime Rodinson

Në Rexheb të vitit të tetë (Nëntor 629), për shkak të një gjakmarrjeje që kishte dekada që vazhdonte, disa nga pjesëtarët më agresivë të Kurejshit, e sulmuan fisin Khuza, një fis që ishte pranë Mekkes dhe që kishte aleancë me Muhammedin. Një njeri u vra dhe të tjerët u plagosën dhe u detyruan të strehoheshin në territorin e shenjtë të Mekkes. Të ndjekur edhe këtu, ata u strehuan në shtëpitë e dy miqve të tyre. Duke mos ndaluar me kaq, fisi Bekr i rrethoi shtëpitë. Njëzet vetë të fisit Khuza u vranë. ("Muhammedi")

Njëri nga prijësit e fisit Khuza, Amr bin Salimi, shkoi në Mekke dhe i kërkoi Profetit që të intervenonte. Profeti ishte i tmerruar nga tregimi i tij. Si një aleat i këtij fisi, ai ishte i detyruar t`i mbronte nga armiku. Por para se të merte masa ushtarake, ai bëri një përpjekje për ta sjellë në vend drejtësinë me mjete paqësore. Ai dërgoi një lajmëtar tek Kurejshi dhe kërkoi që:

• Kurejshi ose aleatët e Kurejshit, dmth. fisi Bekr, t`i paguante dëmshpërblim fisit Khuza.


• Kurejshi ta hiqte mbrojtjen e tij nga fisi Bekr ose


• Ta shpallte të pavlefshme marrëveshjen e Hudejbijes.

Zarkaniu përcjell se njeriu, që u përgjigj në emër të Kurejshit ishte Kurtaba ibn Umari. Ai i tha lajmëtarit të Profetit se vetëm i fundmi nga të tre kushtet ishte i pranueshëm për ta. Me fjalë të tjera, Kurejshi thoshte se marrëveshja e Hudejbijes, me kushtin e një paqeje dhjetëvjeçare, ishte tashmë një dokument i pavlefshëm.

Prijësit më gjaknxehtë të Kurejshit e shpallën menjëherë të pavlefshme marrëveshjen e Hudejbijes por njerëzit më të realtë në mesin e tyre shumë shpejt e kuptuan se përgjigja e dërguar në Medine ishte një gabim, që kishte qenë vetëm rezultat i arrogancës së tyre. Kur i menduan pasojat e mundshme të këtij veprimi, ata menjëherë u vunë në lëvizje për të parandaluar një katastrofë. Por si do ta bënin këtë? Pas një diskutimi të gjatë, ata vendosën që Ebu Sufjani të shkonte në Medine dhe të përpiqej ta bindte Profetin për ta rinovuar marrëveshjen e Hudejbijes.

Kur Ebu Sufjani arriti në Medine, ai fillimisht shkoi për ta takuar të bijën, Umm Habibe, që ishte njëra nga gratë e Profetit. Kur deshi të ulej mbi një shtroje, ajo e hoqi atë me të shpejtë dhe i tha: "Ti je një idhujtar i pistë dhe unë s`të lejoj dot të ulesh mbi shtrojen e të Dërguarit." Ajo e trajtoi Ebu Sufjanin si ndonjë përbindësh, që s`duhej prekur assesi. I tronditur nga një pritje e tillë, ai u largua prej saj dhe shkoi drejt e në xhami, për t`u takuar me Profetin. Por Profeti nuk pranoi të takohej me të. Pastaj ai kërkoi ndihmë nga Ebu Bekri, nga Umari dhe nga Aliu por që të tre i thanë se nuk mund të ndërmjetësonin për të tek Muhammedi. Pas kësaj, ai u kthye në Mekke duarzbrazur.

Kurejshi e kishte thyer premtimin dhe të dërguarit e fisit Khuza ishin akoma në Medine dhe po kërkonin drejtësi. Sikur Profeti ta shpërfillte këtë krim të Kurejshit, do ta dëmtonte imazhin që kishte në sytë e arabëve dhe një gjë të tillë nuk mund ta lejonte. Më në fund, Profeti vendosi ta merte Mekken dhe u urdhëroi muslimanëve të përgatiteshin.

Ushtria islame u nis nga Mekkeja në ditën e dhjetë të Ramazanit të vitit të tetë pas Hixhrit (1 Shkurt 630). Lajmi se një ushtri po marshonte drejt jugut, u përhap si rrufeja dhe arriti me të shpejtë në Mekke. Ata pjesëtarë të fisit Hashim, që kishin mbetur në Mekke, vendosën të largoheshin nga qyteti dhe t`i bashkangjiteshin ushtrisë. Në mesin e tyre ishte Abbas bin Abdu`l Muttalibi, xhaxhai i Profetit, Akil ibn Ebu Talibi dhe Ebu Sufjan bin Harith bin Abdu`l Muttalibi, që të dy kushëri të Profetit. Ata iu bashkangjitën ushtrisë islame dhe hynë bashkë me të në Mekke.

Në pasditën e 19 Ramazanit, ushtria arriti në Merr ed-Dharan, në veri të Mekkes dhe u ndal aty për ta kaluar natën. Në mbrëmje, Profeti urdhëroi që të gjithë ushtarët të ndiznin nga një zjarr të vogël, me çfarë e gjithë lugina shkëlqeu.

Ebu Sufjani dhe Hakim bin Hizami ishin larguar nga Mekkeja për ta kontrolluar njëmendësinë e lajmeve në lidhje me sulmin e muslimanëve. Duke lëvizur drejt veriut, në rrugën që çonte në Medine edhe ata arritën në Merr ed-Dharan dhe u shtangën me të përballur me numrin e madh të zjarreve. Kur kuptuan se ishin në kampin e muslimanëve tashmë, ata nuk ditën ç`të bënin për ta shpëtuar vetveten dhe qytetin e tyre.

Edhe Abbas ibn Abdu`l Muttalibi bëhej merak për sigurinë e mekkasve. Ai kishte frikë se sikur të rezistonin, do të përballeshin me një masakër. Ai po shëtitej me mushkën e bardhë të Profetit nëpër kampin musliman, kur papritmas u ndesh me Ebu Sufjanin dhe Hakim bin Hizamin. Ata i thanë se e kishin parë numrin e madh të muslimanëve dhe se nuk kishin fuqi t`u kundërviheshin. Ebu Sufjani kërkoi një këshillë nga Abbasi. Ai i tha që ta ndiqte atë dhe e çoi drejt e tek Profeti, për t`i kërkuar strehim. Hakim bin Hizami u kthye në Mekke për ta përcjellur atë që kishte parë dhe dëgjuar. Abbasi dhe Ebu Sufjani lëvizën nëpër kampin musliman. Për një çast kaluan pranë çadrës së Umarit, i cili kërkoi të kuptonte se kush ishte ky vizitor.

Sapo e njohu Ebu Sufjanin, Umari u zemërua dhe i tha: "O armik i Zotit, në fund ke rënë në duart e mia. Tani kam për të të vrarë." Por Abbasi ndërhyri duke thënë se Ebu Sufjani ishte nën mbrojtjen e tij. Pas kësaj, Umari shpejtoi për t`u takuar me Profetin dhe i kërkoi leje për ta vrarë. Profeti i tha Abbasit ta sillte pranë tij të nesërmen.

Herët në mëngjes, Abbasi, Ebu Sufjani dhe Umari po prisnin para çadrës së Profetit. Umari mezi priste për ta vrarë Ebu Sufjanin por Profeti e ndali dhe e ftoi këtë të fundit që ta pranonte Islamin. Ebu Sufjani nuk kishte shumë dëshirë për ta pranuar Islamin por Abbasi i tha se sikur të mos e pranonte, Umari do ta vriste dhe kurrë nuk do të mund të kthehej në Mekke. I përballur me vdekjen, Ebu Sufjani e shqiptoi Dëshminë (Shehadetin), me të cilën formalisht u pranua në shoqërinë muslimane.

Abbasi gjithashtu i kërkoi Profetit që t`i falte Ebu Sufjanit ndonjë favor, që do ta dallonte nga mekkasit e tjerë. Profeti tha se të gjithë mekkasit që do të strehoheshin në shtëpinë e Ebu Sufjanit dhe që do të qëndronin në shtëpitë e tyre ose në rrethinat e Qabes, do të ishin të mbrojtur. Ebu Sufjani ishte tejet krenar që Profeti e kishte shpallur shtëpinë e tij një strehë për idhujtarët mekkas. Miqtë e tij të mëvonshëm dhe adhuruesit e tij, akoma po i thurrin epope kësaj "merite" të madhe të tij.

Ishte e premte, 20 Ramazani i vitit të tetë pas Hixhrit (11 Shkurt 630) kur ushtria islame u nis nga Merr ed-Dharani dhe marshoi drejt Mekkes. Abbasi dhe Ebu Sufjani po qëndronin në një vend të lartë, duke i vështruar ushtarët që kalonin para tyre. Ky i fundit u ndikua shumë nga disiplina, rendi, numri dhe morali i ushtarëve dhe i tha Abbasit:

"Nipi yt vërtet ka krijuar një mbretëri dhe një fuqi të madhe." Abbasi ia ktheu: "Turp të kesh! Kjo është profetësi dhe jo mbretëri." Ebu Sufjani kurrë nuk kishte parë një pamje kaq të mrekullueshme dhe me reflekset e tija pagane e me vizionin e tij tejet të kufizuar, e interpretonte këtë gjë vetëm në aspektin material. Megjithatë, ai e kuptonte mjaft mirë se loja kishte marrë fund për të dhe për idhujtarët e tjerë dhe se e vetmja gjë e rëndësishme në atë çast, ishte shpëtimi i jetës së tij dhe të idhujtarëve të tjerë.

Ebu Sufjani vrapoi drejt Mekkes dhe duke hyrë në afërsi të Qabes, thirri me zë: "O mekkas! Muhammedi ka arritur me ushtrinë e tij dhe ju s`keni kurrfarë fuqie për t`iu kundërvënë. Ata prej jush që hyjnë në shtëpinë time, do të jenë të mbrojtur dhe tashmë vetëm dorëzimi juaj pa kusht, mund t`ju shpëtojë nga masakra."

Gruaja e tij, Hindi, e dëgjoi këtë thirrje. Ajo doli e zemëruar nga shtëpia, e kapi për mjekrre dhe bërtiti: "O mekkas, vriteni këtë idiot! Ai është plakur krejt. Shpëtoni prej tij dhe mbrojeni qytetin tuaj!"

Por kush mund ta mbronte tashmë Mekken dhe si? Për disa çaste, Ebu Sufjanin e rrethuan mekkasit dhe njëri prej tyre e pyeti: "Shtëpia jote mund të marrë veç pak njerëz. Si mund të strehohen në të të gjithë?" Ai ia ktheu: "Të gjithë që qëndrojnë në shtëpitë e tyre dhe që qëndrojnë në rrethinat e Qabes, do të jenë të mbrojtur." Kjo do të thoshte se e gjitha që duhet të bënin idhujtarët për ta shpëtuar jetën e tyre, ishte të qëndronin në shtëpi dhe të mos i provokonin ushtarët armiq.

Washington Irving

Muhammedi përgatiti një ekspeditë të fshehtë kundër Mekkes. Të gjitha rrugët që çonin në Mekke u bllokuan, për të parandaluar që lajmi të arrinte atje. Por mes të ikurve nga Mekkeja kishte njëfarë Hatebi, familja e të cilit kishte mbetur në Mekke dhe nuk kishte lidhje me ndonjë fis të fuqishëm, nën mbrojtjen e të cilit mund të hynte. Hatebi mendoi se familja e tij do të mund të fitonte prestigj në sytë e Kurejshit, duke ua treguar planet e Muhammedit. Me këtë qëllim, ai shkroi një letër në lidhje me planin e befasishëm dhe ia dha një këngëtareje, e cila e do ta çonte letrën në Mekke. Ajo ishte në rrugë kur Muhammedi mori vesh për tradhëtinë e tij. Aliu dhe pesë të tjerë, të armatosur mirë, u dërguan për ta ndjekur lajmëtaren. Shumë shpejt ata e arritën gruan dhe më kot e kërkuan për të gjetur ndonjë letër tek ajo. Shumë prej tyre mendonin se duhej të ktheheshin por Aliu ishte i bindur se Profeti nuk mund ta kishte gabim. Ai e nxorri shpatën dhe u betua se do ta vriste lajmëtaren sikur të mose kishte letër. Kërcënimi pati ndikim dhe ajo e nxorri letrën, që e kishte fshehur mes flokëve.

Kur u kuptua puna, Hatebi menjëherë e pranoi gabimin dhe u arsyetua se qëllimi i tij ishte t`i siguronte një favor familjes së tij të varfër dhe se ishte i bindur se letra do të ishte e padëmshme dhe pa ndonjë ndikim në planet e të Dërguarit.

Umari ishte zemëruar me këto arsyetime dhe do t`ia kishte prerë kokën sikur i Dërguari, i cili kujtoi se Hatebi kishte luftuar heroikisht në Bedër, të mos ia falte gabimin..

Muhammedi, i cili nuk ishte i sigurt me çfarë rezistence do të përballej në Mekke, bëri një ndarje të kujdeshme të forcave të tij. Ndërsa pjesa kryesore e ushtrisë marshonte përpara, dy grupe përparonin drejt qytetit nga kodrat, që gjendeshin në të dyja anët. Aliut, i cili i printe një force të madhe kalorësish, iu dorëzua flamuri i shenjtë, të cilin duhej ta vendoste në malin Hadxhun dhe të qëndronte atje derisa t`i bashkangjitej Profeti. Të gjithë komandantët u urdhëruan të ishin të përmbajtur dhe kurrsesi të mos sulmonin të parët.("Jeta e Muhammedit")

I Dërguari i Zotit hyri në Mekke nga veriu. Usameja, djali i Zejd bin Harithes, martirit të betejës së Mut`asë, ishte ulur bashkë me të, mbi kafshën e tij. Muhammedi e mbante të përkulur kokën dhe i recitonte vargjet e kapitullit "Fitorja" të Kur`anit.

Aliu e mbante flamurin e Islamit teksa u printe kalorësve. Profeti i urdhëroi Zubejr bin Avvamit që të hynte në qytet nga perëndimi dhe Halid bin Velidit nga jugu. Ai u dha urdhra të prerë ushtarëve që të mos e vrisnin askë, veçse në raste vetëmbrojtjeje. Prej kohësh po priste për t`i shkatërruar idhujt në Qabe por dëshironte që kjo gjë të realizohej pa gjakderdhje. Urdhrat e tij ishin të prerë dhe të qartë por edhe përkundër kësaj, Halid bin Velidi vrau 28 mekkas në portën jugore të qytetit me arsyetimin se kishin treguar rezistencë.

Sir John Glubb

Pushtimi musliman i Mekkes ishte thuase pa gjakderdhje. Halid bin Velidi gjaknxehtë  vrau ca njerëz në portën jugore të qytetit dhe për këtë u qortua ashpër nga Muhammedi. ("Pushtimet e mëdha arabe")

Tetë vite më parë, Muhammedi ishte arratisur nga Mekkeja si një ikanak, për kokën e të cilit ishte dhënë një çmim dhe tani po kthehej në të njejtin qytet si çlirues. Megjithatë, sjellja e tij, nuk kishte gjurmë krenarie ose kënaqësie por vetëm mirënjohje dhe modesti. Mirënjohje ndaj Zotit për mëshirën e Tij, që ia fali një robi të thjeshtë dhe modesti para shkëlqimit të lavdisë së kësaj bote dhe të kalueshmërisë së gjithçkaje njerëzore.

Profeti erdhi në rrethinat e Qabes, zbriti nga deveja e vete, e thirri kushëririn e tij Ali ibn Ebu Talibin dhe që të dy hapëruan brenda Qabes, duke e kujtuar urdhrin hyjnor të dhënë Profetëve Ibrahim dhe Ismail:

...dhe Ne morëm fjalë nga Ibrahimi dhe Ismaili që ta pastrojnë shtëpinë Time...Kur`an (2:125)

Profeti dhe Aliu e gjetën Shtëpinë e Zotit në një gjendje të mjerueshme. Ajo ishte shndërruar në panteonin e 360 idhujve dhe duhet të pastrohej. Profeti i rrëzoi një nga një të gjithë idhujt, duke e recituar vargun në vijim nga Kur`ani:

Erdhi e Vërteta dhe u zhduk gënjeshtra. Sepse gënjeshtra do të zhduket domosdo...Kur`an (17:81)

Idhulli më i madh në këtë panteon ishte ai i Hubalit, perëndisë tradicionale të fisit Umejje. Ebu Sufjani madje e kishte marrë njëherë edhe në fushëbetejë gjatë betejës së Uhudit, për t`u dhënë moral trupave të tij. Hubali ishte vendosur në një piedestal të veçantë, të cilin Profeti nuk e arrinte dot. Andaj i urdhëroi Aliut që të ngjitej mbi shpatullat e tij dhe ta rrëzonte edhe atë. Duke iu bindur këtij urdhri të Profetit, Aliu u ngjit mbi shpatullat e tija dhe me një goditje e thërrmoi perëndinë kryesore të idhujtarëve. Me këtë goditje të fuqishme të Aliut, idhujtaria morri fund përgjithmonë në Qabe. Shtëpia e Zotit ishte pastrua tashmë...

Ebu`l Kalam Azad

Disa nga idhujt ishin të vendosur mbi piedestale më të larta, të cilat i Dërguari s`i arrinte dot. Ai i urdhëroi Aliut të ngjitej mbi shpatullat e tij, që të mund t`i rrëzonte. Aliu u ngjit mbi shpatullat e të Dërguarit dhe i rrëzoi idhujt. Me këtë, ai e pastroi idhujtarinë përgjithmonë nga Qabeja. ("I Dërguari i mëshirës", Lahore, Pakistan, 1970)

Kur të gjithë idhujt ishin thyer, të gjitha pikturat ishin fshirë dhe të gjitha shenjat e politeizmit ishin shkatërruar, Muhammedi, i Dërguari i Zotit, i urdhëroi Bilallit që ta recitonte ezanin. Bilalli recioti dhe lugina e Mekkes u mbush me tekbirin ("Allahu Ekber") e tij të fortë e të pasur. Profeti pastaj bëri shtatë rrotullime rreth Qabes dhe fali një namaz falënderimi ndaj Krijuesit të tij.

Në ndërkohë, Kurejshi ishte mbledhur përreth Qabes për ta pritur Profetin. Ata shpresonin se ai do të takohej me ta para se të merte një vendim në lidhje me fatin e tyre. Atëherë, i Dërguari u paraqit në hyrje të Qabes. Ai e vështroi grupin e njerëzve para tij dhe pastaj u tha:

Nuk ka zot tjetër veç Allahut. Ai është Një dhe i Vetëm e nuk ka të barabartë. Të gjitha lëvdatat janë për Të. Ai e mbajti fjalën e Tij. Ai e ndihmoi robin e Tij drejt fitores dhe i shpërndau grupet e armiqve.

O njerëz! Më dëgjoni! E gjithë mendjemadhësia, krenaria dhe pretendimet për gjak fisnik të kohës së Injorancës, janë nën këmbën time.

O Kurejsh! Zoti e ka shkatërruar arrogancën e kohëve të Injorancës dhe e ka shkatërruar krenarinë racore. Të gjithë njerëzit janë pasardhës të Ademit dhe Ademi s`ishte veçse një grusht pluhur.

Pastaj Profeti e recitoi vargun në vijim:

O njerëz! Ne ju krijuam nga një burrë e një grua dhe ju ndamë në fise e familje, që të njiheni mes veti. Më i miri dhe më i larti prej juve pranë Zotit është ai që e do Atë më shumë dhe që më së shumti i druhet. Vërtet Zoti është Njohës dhe i Ditur. Kur`an (49:13)

Ky varg është një Magna Carta e barazisë dhe vëllazërisë njerëzore në Islam. Nuk mund të ketë ndonjë dallim mes njerëzve në bazë të racës, ngjyrës, kombësisë, fisit ose pasurisë. Ndërkohë që Islami i shkatërron dallimet e tjera, ai themelon dallime të vetat, që s`janë tjetër veçse besimi dhe karakteri.

Më pas, Muhammedi i parashtroi një pyetje Kurejshit: "Si mendon se kam për t`ju trajtuar tani?" Ata thanë: "Ti je një vëlla bujar dhe i biri i një vëllai bujar. Presim vetëm mirësi dhe falje prej teje." Ai tha: "Unë do t`jua them vetëm atë, që Jusufi ua tha vëllezërve të tij: Sot nuk ka fajësim për ju... (Kur`an 12:92). Shkoni të gjithë sepse jeni të liruar!"

Profeti shpalli një amnesti të përgjithshme në Mekke, e cila i përfshinte edhe ata që ishin larguar nga Islami. Ai ia ndaloi ushtrisë plaçkitjen ose konfiskimin e diçkaje, që i takonte Kurejshit, i cili më parë, nuk kishte lënë gjë pa bërë, për ta shkatërruar atë dhe Islamin. Por në çastin e tij të triumfit, ai i falte të gjitha krimet e tyre.

Në fillim, kurejshitët nuk mendonin se kjo ishte e vërtetë dhe nuk u besonin veshëve të tyre. Si mundej Muhammedi ta përballonte dëshirën për t`i vrarë, pas gjithë asaj që i kishin bërë në këto dy dekada dhe në veçanti tani, që fuqia ishte në duart e tij? Të përmbajturit nga përdorimi i fuqisë që kishte në duar, ishte diçka e pakuptueshme për idhujtarët e Mekkes. Duhet kohë derisa kuptimi i fjalëve të Muhammedit të zinte vend në mendjet e tyre dhe amnestia e sapofalur të fillonte t`u dukej e vërtetë.

Qëllimi i të Dërguarit të Zotit ishte ta merte Mekken pa gjakderdhje dhe kësaj ia kishte dalë mbanë. Pikërisht në këtë rast ai e zbuloi veten, të tillë siç përshkruhej në fjalët e Kur`anit. Ai ishte "një mëshirë për njerëzimin." Historia nuk njeh një shembull të tillë faljeje. Jo vetëm që nuk u vranë paganët dhe që nuk u dënuan për krimet e kryera në të kaluarën, por as nuk u përzunë nga shtëpitë dhe pronat e muhaxhirëve, të cilat i kishin pushtuar, pas ikjes së tyre.

Nga Qabeja, Profeti shkoi në kodrën Safa, ku mekkasit erdhën për ta njohur si sovran të tyre, në dy aspekte: si të Dërguarin e Zotit dhe si sunduesin e tyre të përhershëm. Të gjithë i dhanë besë besnikërie Muhammedit duke i vendosur duart mbi dorën e tij. Pas tyre, erdhi rradha që gratë të betoheshin për besnikëri. Por ai nuk kishte dëshirë që ta prekte dorën e ndonjë gruaje, që nuk ishte gruaja e tij. Andaj i urdhëroi Umarit që t`i pranonte betimet e grave.

Sir John Glubb

Pastaj i Dërguari i urdhëroi Umar ibn el-Hattabit, t`i pranonte betimet e grave. ("Pushtimet e mëdha arabe")

Kur betimi mbaroi, i Dërguari filloi të merej me problemet e reja politike dhe administrative, që u shfaqën me çlirimin e Mekkes.

Tregimi i komplikuar dhe mahnitës, që kishte filluar më 12 Shkurt 610, në shpellën Hira, kishte arritur kulmin më 11 Shkurt 630, në oborrin e Qabes. Ishte një ditë përplot ndjenja, premtime dhe ceremoni, e paharrueshme përnga rëndësia historike dhe simbolizmi. Aspiratat që ishin dukur krejtësisht të pashpresa në Ta`ifin e vitit 620, tani ishin fakte të realizuara në Mekken e vitit 630.

Kurejshi kishte dhënë një përpjekje të gjatë dhe të ashpër kundër Islamit për njëzet vite me rradhë por shumë prej tyre, tani e shihnin se idhujt që i kishin adhuruar si perëndi e perëndesha, s`ishin veçse një morri gjërash të padobishme. Andaj ata e pranuan Islamin. Mes tyre kishte dy lloje njerëzish. Njëri grup ishin ata, që ishin vërtet të bindur se Muhammedi ishte i Dërguari i Zotit dhe që e njihnin si të tillë. Por kishte edhe shumë të tjerë prej tyre, që e pranuan Islamin vetëm sepse nuk kishin zgjedhje tjetër. Ata e kuptuan se nuk kishte dobi të rezistonin dhe e ndjenë se, në fund të fundit, nuk ishte `dhe një "tregti" aq e keqe të deklaroheshin muslimanë. Me ç`dozë rezervimi e pranuan Islamin këta njerëz, ishte një pyetje që do të gjente përgjigje në të ardhmen.

Të gjithë pjesëtarët e fisit Umejje, duke përfshirë edhe Hindin, gruan e Ebu Sufjanit dhe kanibalen e Uhudit, e "pranuan" Islamin.

Këtu mund të ndalemi pak dhe ta analizojmë "pranimin" e Islamit nga ana e tyre. Një njeri mund t`i dorëzohet armikut nga frika dhe frika mund ta detyrojë ta mbyllë gojën. Frika mund të bëjë shumë gjëra por ka diçka që nuk e bën dot: frika nuk e kthen urrejtjen në dashuri. Për njëzet vite me rradhë, fisi Umejje u kishte prirë sulmeve pagane kundër Islamit. Ata bënë një luftë ekonomike, ushtarake dhe psikologjike kundër Profetit dhe ndjekësve të tij. Të presësh që një demonstrim i mrekullueshëm i fuqisë ushtarake të Muhammedit, përnjëherë t`i bindë ata se ai vërtet ishte i Dërguari i Zotit, është një kërkesë e tepërt nga natyra njerëzore. Demonstrimi i fuqisë së muslimanëve, nuk e ktheu urrejtjen dhe mllefin e umajjadëve në dashuri dhe respekt. Kjo gjë mund të pritet më së paku, një një kohë kur Islami jo vetëm që ua kishte marrë idhujt që i adhuronin por i kishte lënë edhe pa prestigjin, privilegjet, statusin dhe fuqinë e tyre. Ata, pra, ishin në gjendjen e zakonshme mendore të popujve që pësojnë disfatë. Zemrat e tyre ishin përplot urrejtje dhe dëshirë për t`u hakmarrë kundër mbrojtësve të Islamit.

Fisi Umejje e pranoi Islamin, vetëm pas shkatërrimit të gjithçkaje pagane në Mekke. Përpjekja e tyre për ta ruajtur të kaluarën dhe për t`i mbajtur lidhjet e tyre me paganizmin si paganë kishte dështuar. Por tani, mbase mund ta mbanin të njejtën lidhje duke qenë "muslimanë". Prijësit e idhujtarëve, pra, u rradhitën në mesin e besimtarëve, të maskuar si muslimanë. Kjo i bëri ata shumë më të rrezikshëm se më parë, kur armiqësia e tyre ishte e hapur. Në atë çast, ata kaluan në "nëntokë" dhe i numëruan ditët për të gjetur një mundësi që ta shkatërronin Islamin, po të ishte e mundur. Nëse jo, ata do t`i ndryshonin karakteristikat e tij dalluese dhe do të rikthenin po aq tradita sa mundeshin nga koha e Injorancës.

Fisi Umejje nuk mund ta shkatërronte Islamin derisa ishte gjallë Muhammedi sepse ai kishte marrë masa të forta për ta parandaluar ringjalljen e paganizmit. Ai ishte i kujdesshëm gjithë kohës dhe paganët nuk arritën ta zinin në befasi. Ai ishte i kujdesshëm që atyre të mos u jepte pozita autoritative, të cilat mund t`i përdornin për të ardhur sërish në pushtet.

Disa historianë kanë pretenduar se Profeti kishte dëshirë ta aktivizonte fisin Umejje në shërbim të Islamit sepse ata kishin aftësi të rralla dhe ishin njerëz të talentuar.

 Von Grunebaum 

Muhammedi kishte nevojë për përvojën e klasës sunduese të Mekkes. Zgjerimi i shoqërisë muslimane dhe para se të gjithash, organizimi themelor i saj, nuk mund të administrohej pa ndihmën e mekkasve. ("Islami klasik - një histori 600-1258", 1970)

Ky është një pretendim që nuk i reziston dot një hulumtimi të kujdesshëm. Nuk ka kurrfarë dëshmie se Profeti ndonjëherë e shfrytëzoi "përvojën" e fisit Umejje për diçka. Një pretendim po aq i pasaktë është të thuash se zgjerimi i shoqërisë islame dhe organizimi themelor i saj nuk mund të administrohej pa ndihmën e tyre. Sikur fisi Umejje të ishte vërtetë kaq i aftë siç pretendohet, përse nuk i përdori këto aftësi në luftën kundër Muhammedit dhe Islamit, prej të cilëve pësoi disfatë? I Dërguari i Zotit e krijoi dhe e konsolidoi Shtetin Islam, mes sulmeve të vazhdueshme të umajjadëve. Shteti Islam nuk mund të bashkëekzistonte me oligarkinë mekkase, të prirë nga umajjadët. Andaj duhet ta shkatërronte atë. Muhammedi kurrë nuk u mahnit me "aftësitë" e tyre, para ose pas pranimit të Islamit dhe kurrë nuk i emëroi për gjeneralë, guvernatorë ose gjykatës. Ky element i politikës së tij ndaj tyre nuk mund të ishte më i hapur dhe më i qartë.

Disa historianë sunnitë kanë shkruar se Muhammedi e emëroi Muavijen, djalin e Ebu Sufjanit dhe Hindit, si një "shkrues" të vargjeve kuranore. Ai vërtet mund të këte marrë pjesë në shënimin e disa vargjeve kuranore por kjo s`do të thotë se ato nuk do të mund të shkruheshin pa të. Profeti kishte shumë shkrues të tjerë të Kur`anit. Si e para, kur Muavije u bë musliman, pjesa më e madhe e Kur`anit ishte shpallur tashmë dhe kishte mbetur shumë pak, në mos asgjë fare, për të shkruar. Përveç kësaj, ai ishte vetëm njëri nga shkruesit e shumtë të Kur`anit. Sikur të shkruarit e Kur`anit të ishte një "cilësi" aq e madhe për të, atëherë duhet theksuar gjithashtu, se ai e ndante këtë cilësi me shumë persona të tjerë. Në fund të fundit, Abdullah bin Saad bin Ebu Sarh, vëllai i qumështit i Osman bin Affanit, ishte njëri nga shkruesit. Ai i ndryshoi vargjet e Kur`anit, teksa i shkruante dhe Profeti e shpalli atë një njeri të dalë nga feja. Ai do të ekzekutohej por u shpëtua nga Osmani. Në fund, Profeti e dëboi nga Medineja.

Pra, aftësia e Muavijes si një shkrues i Kur`anit, nuk ishte ndonjë gjë, që gjendej rrallë në Medine. Historianët i kanë shënuar emrat e 29 shkruesve, që ishin në dispozitë të Profetit.

Por edhe përkundër gjithë kësaj, pretendimi i Von Grunebaumit, që e përmendëm më sipër, do të ishte i saktë, sikur të thuhej se jo Profeti i Islamit por Ebu Bekri dhe Umari, ishin ata që kishin nevojë për përvojën dhe për shkathtësitë e fisit Umejje dhe se ishin pikërisht ata, të cilët nuk mund të sundonin pa përkrahjen e tyre. Umajjadët ishin të pazëvendësueshëm për Ebu Bekrin dhe për Umarin. Tregimi i rilindjes së umajjadëve gjatë kalifatit të Ebu Bekrit dhe atë të Umarit, do të shpjegohen në një kapitull tjetër.

Për dallim prej tyre, Profeti thjesht u përpoq t`i zbuste zemrat e umajjadëve me dhurata, me shpresën për t`ua hequr urrejtjen ndaj Islamit dhe me shpresën se ndonjëherë, ata vetë ose fëmijët e tyre do të bëheshin muslimanë të sinqertë. Por këto përpjekje nuk dhanë fryt. Asgjë që bëri ai, nuk e zbuti zemrën e tyre ndaj Islamit. Ata kurrë nuk u identifikuan me këtë fe dhe kurrë nuk u lidhën me të. Në aspektin emocional dhe ideologjik, ata nuk mund të pajtoheshin kurrsesi me Islamin. Vetëm pas dështimit të përpjekjeve të tyre luftarake, ata i njohën virtytet e Islamit dhe e pranuan paqen me të. Por për ta, vetëm mjetet kishin ndryshuar. Qëllimi mbetej akoma i njejti.

Ditën kur Ebu Sufjani, e shoqja Hindi, djali i tyre Muavije dhe pjesëtarët e fisit umajjad u bënë muslimanë, "kali trojan" i politeizmit hyri në kështjellën e Islamit. Ali ibn Ebu Talibi, filozofi i Islamit, konvertimin e tyre në Islam e përshkruan kështu:

Umajjadët nuk u bënë besimtarë të vërtetë. Ata vetëm sa iu nënshtruan një force superiore."

Teksa sillte një verdikt të tillë, në lidhje me konvertimin e fisit Umejje në Islam, Aliu e parafrazonte vargun në vijim, nga Kur`ani:

Arabët thonë: "Ne besuam". Thuaj: "Ju s`keni besuar. Më mirë thoni: "jemi bërë muslimanë". Sepse feja akoma s`ka hyrë në zemrat tuaja. Kur`an (49:14)

Profeti i Islamit qëndroi dy javë në Mekke, për t`i edukuar konvertitët e rinj mekkas dhe për ta organizuar qeverisjen e qytetit. Ai tashmë e kishte pastruar Qaben dhe muslimanët ishin bërë sundues të një qyteti, i cili ishte qendra sociale, politike, kulturore, tregtare dhe religjioze e Arabisë. Të gjithë arabët tani e njihnin autoritetin e qeverisë së Muhammedit si autoritetin më të lartë në Arabi.

Profeti i konsolidoi territoret e reja të fituara mes Mekkes dhe Medines dhe ato që ishin në rrethinat e Mekkes. Pas kësaj, ai filloi me riorganizimin e shoqërisë arabe. Në të kaluarën, arabët ishin të njohur vetëm me strukturat themelore fisnore dhe familjare, në organizimin e tyre shoqëror. Tani, ata ishin bërë një "komb" (ummet) nën prijësinë e tij. Besnikëria e tyre si muslimanë, nuk themelohej në origjinën racore, në përkatësinë fisnore, kombëtare ose gjuhësore dhe nuk njihte kufij gjeografikë. Përcaktimi i tyre si muslimanë i kalonte të gjitha barrierat natyrore dhe dallimet artificiale të krijuara nga njeriu. Besnikëria e tyre e re ishte ndaj shoqërisë së besimtarëve, të cilët e njihnin Zotin si Një të vetëm dhe Muhammedin si të Dërguarin e Tij.

Shumë fise përreth Mekkes ishin akoma paganë dhe Profeti kishte dëshirë t`i ftonte ata në Islam. Përveç kësaj, kishte edhe fise të tjera, që e kishin pranuar Islamin por që nuk i kishin paguar tatimet e tyre dhe duhej t`u përkujtohej një gjë e tillë. Andaj, ai dërgoi misionarë dhe mbledhës të tatimeve, me udhëzime të qarta për detyrat e tyre, për përgjegjësitë dhe për autoritetin që kishin.

Njëri nga këta mbledhës të tatimeve ishte Halid bin Velidi. Profeti e dërgoi atë tek fisi Xhadhima, për t`i mbledhur tatimet e papaguara por ai e tejkaloi autoritetin që i ishte dhënë dhe i njollosi duart me gjakun e muslimanëve të pafajshëm.

Muhammed ibn Is`hak

Ekpedita e Halidit tek fisi Xhadhima të Kinanes, pas çlirimit të Mekkes dhe eskpedita e Aliut për ta përmirësuar gabimin e Halidit

Hakimi më ka thënë se i Dërguari e thirri Aliun dhe i tha të shkonte tek këta njerëz, të shihte si qëndronte puna dhe t`i ndalonte praktikat e epokës pagane. Andaj Aliu shkoi tek ta me paratë, që i kishte dërguari Profeti dhe u pagoi tatim gjaku dhe dëmshpërblim për humbjet e tyre. Kur ishte shpaguar i gjithë gjaku i derdhur dhe të gjitha pronat e dëmtuara, mbetën edhe pak para. Ai pyeti në kishte mbetur ndonjë shpagim për t`u bërë dhe me të marrë përgjigjen se s`kishte asgjë për t`u shpaguar, ua fali pjesën tjetër të parave, në emër të të Dërguarit. Pastaj u kthye tek i Dërguari, i tregoi se ç`kishte bërë dhe ky i fundit e lëvdoi. Pastaj i Dërguari u ngrit dhe duke qenë i drejtuar nga Qabeja, i ngriti duar dhe tha: "O Zot! Unë jam i pafajshëm para Teje për atë që ka bërë Halidi." Këtë e përsëriti tri herë.

Halidi dhe Abdurrahman bin Aufi u zunë për këtë çështje. Abdurrahmani i tha Halidit: "Ti ke bërë një veprim pagan." Halidi i tha se ai thjesht ishte hakmarrë për babain e Abdurrahmanit. Ky i fundit ia ktheu se ai po gënjente sepse vetë e kishte vrarë vrasësin e të atit dhe se Halidi ishte hakmarrë për dajën e tij.

Pasi e dëgjoi këtë, Profeti i tha (Halidit): "Lëri të qetë shokët e mi (sahabet), sepse betohem në Zotin se edhe sikur të kesh një mal prej ari dhe ta harxhosh në rrugë të Zotit, kurrë s`ke për t`i arritur meritat e tyre. "Jeta e të Dërguarit të Zotit"

Washington Irving

Gjatë një misioni (në Tehame) Halid bin Velidit i duhej të kalonte nëpër tokën e fisit Xhadsima. Ai kishte me vete 350 vetë dhe shoqërohej nga Abdurrahmani, njëri nga muslimanët më të hershëm. Udhëzimet e Profetit ishin që të tregohej paqe dhe vullnet i mirë me njerëzit, të përhapej feja dhe të qëndrohej larg dhunës, derisa nuk sulmoheshin.

Pjesa më e madhe e fisit Xhadsima e kishte pranuar Islamin por në mesin e tyre kishte akoma të tillë që e ndiqnin fenë e sabejve. Në të kaluarën, ky fis e kishte plaçkitur dhe vrarë një dajë të Halidit, i cili ishte babai i Abdurrahmanit. Nga frika se Halidi dhe miku i tij mund të hakmerreshin për këtë vrasje, fisi Xhadsima i priti ata të armatosur.

Në brendi, Halidi ishte mjaft i lumtur që i shihte të armatosur. Duke u bërtitur me një ton autoritativ, ai i pyeti në ishin muslimanë ose jobesimtarë. Me një akcent të ndryshëm, ata thanë: "Muslimanë". Halidi pyeti: "Atëherë përse po na prisni me armë në duar?". Përgjigja e tyre ishte: "Sepse kemi armiq në mesin e disa fiseve, që mund të na sulmojnë papritmas."

Me një ton të ashpër, Halidi u kërkoi që të zbrisnin nga kuajt dhe t`i linin në tokët armët e tyre. Disa pranuan dhe menjëherë u kapën dhe u lidhën. Të tjerët u arratisën. Duke e pranuar ikjen e tyre si një shenjë të fajësisë, Halidi i ndoqi dhe i shkatërroi vendet e tyre. Madje në kulm të zemërimit të tij, ai vrau disa nga të burgosurit.

Muhammedi, kur dëgjoi për këtë mllef krejt të panevojshëm, i ngriti duart drejt qiellit dhe i kërkoi Zotit të dëshmonte se ai vetë nuk ishte fajtor për këtë. Halidi, i qortuar ashpër kur u kthye prapa, ia hodhi fajin Abdurrahmanit por Muhammedi mohoi kategorikisht çdo akuzë kundër njërit nga ndjekësit e tij më të hershëm dhe më të mirë. Aliu bujar u dërgua për t`i korigjuar dëmet, që i kishte bërë Halidi tek fisi Xhadsima dhe për t`u paguar dëmshpërblime familjeve të të vrarëve.

Ishte një mision shumë i përshtatshëm me natyrën e Aliut dhe ai e përmbushi më së miri detyrën e tij. Pasi i kuptoi dëmtimet dhe humbjet e çdo individi, ai pagoi dëmshpërblime për të gjithë. Kur të gjithë dëmshpërblimet ishin paguar, Aliu e shpërndau pjesën tjetër të parave mes njerëzve, duke lënë përshtypje tek njerëzit me bujarinë e tij. Me këtë, Aliu i meritoi falënderimet dhe lëvdatat e Profetit. Në anën tjetër, Halidi u qortua edhe nga ata, të cilët kishte dashur t`i kënaqte. "Ki kujdes!", i tha Abdurrahmanit. "Unë u hakmorra për vdekjen e babait tënd." Abdurrahmani ia ktheu: "Më mirë thuaj se je hakmarrë për vdekjen e dajës tënd. Ti e çnderove besimin tonë me një veprim idhujtarësh." ("Jeta e Muhammedit")

Sir John Glubb

Pas çlirimit të Mekkes, shumë emisarë u dërguan tek fiset fqinje për t`i nxitur që t`i shkatërronin idhujt e tyre lokalë dhe tempujt paganë. Një grupi të tillë emisarësh u printe Halid ibn Velidi, fitimtari i Uhudit. Halidi ishte një luftëtar i fuqishëm por kokëfortë, i dhunshëm dhe gjakpirës. Ai u dërgua tek dega Xhadhima e fisit Kinana, në një rrafshinë bregdetare në jugperëndim të Mekkes.

Ishte një rastësi mjaft tragjike, që shumë vite më parë, ky fis e kishte vrarë dajën e Halidit, teksa ky i fundit kthehej nga një udhëtim tregtar në Jemen. I Dërguari, i cili nuk ishte në dijeni të kësaj çështjeje private mes tyre, i kishte dhënë urdhra të prerë që të qëndronte larg gjakderdhjes. Kur Halidi arriti tek fisit Xhadhima, u tha t`i hidhnin armët, sepse tashmë lufta kishte mbaruar dhe të gjithë e kishin pranuar Islamin. Por pasi i hodhën armët, ai i kapi disa prej tyre, ua lidhi duart pas shpine dhe dha urdhër që të vriteshin, si një shpagim për vrasjen e dajës së tij.

Një kalorës arab në mesin e forcave të Halidit, i tha se një i ri i burgosur i fisit, kërkonte që t`i lejonin të fliste me një grua, që qëndronte diç më tej. Muslimanët pranuan dhe i burgosuri erdhi tek gratë. "Lamtumirë Hubaisha!", i tha njërës prej vashave, "jetës sime i ka ardhur fundi." I burgosuri u ul mbi gjunjë dhe iu pre koka menjëherë. Kur ra në tokë, vajza doli nga mesi i grave dhe erdhi tek i vrari. I përkulur mbi të, ajo e mbuloi në puthje dhe nuk pranoi të hiqej derisa e vranë edhe atë.

I Dërguari u tmerrua kur dëgjoi për veprimet e Halidit. Duke qëndruar në oborrin e Qabes, ai i ngriti duart mbi kokë dhe thirri me zë: "O Zot! Unë jam i pafajshëm për gjërat q`i ka bërë Halidi." Menjëherë pas kësaj, Aliu u dërgua me një shumë të madhe për t`u paguar dëmshpërblime për të gjithë që ishin vrarë dhe për të gjitha dëmtimet e shkaktuara. ("Jeta dhe koha e Muhammedit", fq.320, botuar 1970)

Muhammed Husejn Hajkal

Muhammedi qëndroi pesëmbëdhjetë ditë në Mekke. Gjatë kësaj kohe, ai i organizoi punët atje dhe ua mësoi njerëzve Islamin. Po në këtë kohë, ai dërgoi delegacione për t`i ftuar njerëzit në Islam dhe për t`i shkatërruar idhujt paganë, pa derdhur gjak. Halid bin Velidi u dërgua në Nakhlah, për ta shkatërruar perëndinë Uzza të fisit Shajban. Me të përfunduar detyrën, Velidi vazhdoi drejt Xhadhimes. Por atje, njerëzit u armatosën me të dëgjuar për afrimin e tij. Halidi u kërkoi t`i hidhnin armët me arsyetimin se të gjithë njerëzit tashmë e kishin pranuar Islamin. Njëri nga njerëzit e fisit Xhadhime, u tha njerëzve të tij: "Turp të keni o fisi Xhadhime! A nuk e dini se ky është Halidi? Për Zotin, pasi t`i keni dorëzuar armët, s`u pret asgjë tjetër veç burgosjes dhe pasi të jeni burgosur, s`keni për t`i ikur dot vdekjes." Disa nga të tijtë iu përgjigjën: "Mos ke ndërmend të na vrasësh të gjithëve? A nuk e di se shumica e kanë pranuar Islamin dhe se lufta ka marrë fund dhe paqja është vendosur?" Këta të fundit vazhduan t`u flisnin njerëzve të tyre derisa të gjithë u bindën për t`i dorëzuar armët. Pas kësaj, Halidi urdhëroi që të lidheshin dhe i vrau disa prej tyre. Kur Profeti e dëgjoi këtë gjë, i ngriti duart drejt qiellit dhe u lut: "O Zot! Unë e dënoj atë që ka bërë Halid bin Velidi."

Profeti i dha para Ali ibn Ebu Talibit dhe e dërgoi për ta zgjidhur këtë çështje, duke e këshilluar që t`u shmangej të gjitha traditave paraislame. Pasi arriti, Aliu e paguajti tatimin e gjakut për viktimat dhe i kompenzoi dëmet e tyre materiale.

Para se të nisej, pjesën e mbetur të parave të dhëna nga Profeti, ia la fisit, që të përdorej në rast se kishte mbetur ndonjë dëmtim tjetër i pakompenzuar. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Ky veprim i të Dërguarit të Zotit ndaj fisit Xhadhima, i bërë nëpërmjet Aliut, ishte më se i nevojshëm. Halidi kishte vrarë njerëz që jo vetëm se ishin muslimanë por ishin edhe krejtësisht të pafajshëm. Një dështim në shpagimin e këtyre krimeve, do të krijonte tek njerëzit një përshtypje se muslimanët ishin të dhunshëm, se e keqpërdornin autoritetin e tyre dhe se tradhëtonin. Paganët dhe ata arabë, që në këtë kohë të hershme, vetëm formalisht mund të quheshin muslimanë, me siguri do ta lidhnin këtë krim të Halidit me vetë Profetin. Madje ekzistonte mundësia që ata, vetëm për shkak të Halidit, të largoheshin nga Islami dhe t`i ktheheshin idhujtarisë. Andaj Profeti shkoi në Qabe dhe tri herë e denoncoi veprimin e Halidit dhe i kërkoi Zotit që të dëshmonte se ai nuk ishte përgjegjës për këto krime.

Fisi Xhadhima u dëmtua keq nga Halidi. Profeti nuk donte thjesht t`i rehatonte dhe t`u paguante dëmshpërblime por edhe ta rifitonte besimin dhe dashurinë e tyre. Kjo ishte një detyrë tejet e vështirë dhe delikate dhe ai e zgjodhi Aliun për të. Halidi e dëmtoi imazhin e Islamit dhe Profeti e dinte se asnjë tjetër në mesin e ndjekësve të tij, nuk ishte i aftë ta përmirësonte këtë gabim, përveç Aliut.

Aliu dëshmoi edhe njëherë se, për këtë detyrë të ndjeshme, mësuesi i tij nuk mund të kishte zgjedhur asnjë person tjetër më të mirë se ai. Ai demonstroi edhe njëherë se njësoj siç ishte i pari në luftë, ishte i pari edhe në paqe. Ai e mahniti dhe e kënaqi jashtë mase fisin Xhadhima me sinqeritetin e tij, me bujarinë, tonin miqësor dhe me kujdesin e tij për lumturinë dhe për mirëqenien e tyre.

Me oratorinë e tij të pashoqe, Aliu i pushtoi zemrat e fisit Xhadhima, në emër të Islamit dhe të mësuesit të tij, Muhammedi. Ky ishte një rol, që vetëm atij "i shkonte për shtati" ta përmbushte. Dhe pikërisht ky rol ishte më i dashuri për të. Ai kishte qejf t`i mbulonte plagët psikologjike të njerëzve të tjerë dhe të sillte në zemrat e tyre lumturi dhe rehati. Aliu kishte një dhunti të veçantë për të përmbushur një detyrë si kjo.

32. Beteja e Hunejnit

Çlirimi i Mekkes, në shumë zona të Arabisë, shkaktoi një konvertim masiv të njerëzve në Islam. Megjithatë, kishte akoma disa fise, që jetonin në juglindje të Mekkes dhe që nuk dëshironin ta linin idhujtarinë. Ata ishin të alarmuar nga përparimi i rrufeshëm i Islamit dhe ishin të bindur se sikur të vazhdonte ky ritëm i përhapjes, ata shumë shpejt do të rrethoheshin nga Islami në çdo anë dhe do të izoloheshin nga fiset e tjera pagane. Prijësit e tyre e kuptuan se do të ishte një lëvizje e pamendtë që t`u lejonin muslimanëve t`i konsolidonin fitimet e tyre të fundit dhe të bëheshin akoma më të fuqishëm. Andaj, ata vendosën të vepronin menjëherë dhe t`i sulmonin muslimanët në Mekke, për t`i shkatërruar. Fiset kryesore mes tyre ishin fiset Havazin, Thakif, Sa`ad dhe Xheshm. Që të gjithë ishin luftëtarë të fortë, të cilët krenoheshin me pavarësinë e tyre dhe me traditat e tyre ushtarake. Ata e dinin se Mekkeja iu dorëzua Muhammedit fare pa luftë, por këtë gjë ia mveshnin paburrërisë së Kurejshit. Sa për vete, ata ishin të bindur se ishin kundërshtarë të denjë në fushëbetejë, për heronjtë e Islamit.

Në fund të Janarit të vitit 630, Profeti mori informata se fiset Thakif dhe Havazin ishin nisur nga trojet e tyre dhe po lëviznin drejt Mekkes. Kur këto lajme u konfirmuan, edhe ai urdhëroi një mobilizim të përgjithshëm në Mekken e sapoçliruar.

Profeti nuk donte që Mekkeja të bëhej një fushëbetejë. Andaj, u largua shpejt e shpejt nga Mekkeja, më 26 Janar të vitit 630, në krye të 12,000 ushtarëve, për t`u ndeshur me armikun. Nga këta ushtarë, dhjetë mijë ishin nga Medineja dhe dy mijë të tjerë ishin rekrutë nga mekkasit e sapokonvertuar.

Kjo ishte ushtria më e madhe e mbledhur ndonjëherë në Arabi. Derisa pjesët e ndryshme të ushtrisë marshuan nëpër portat e qytetit me armatim të plotë, Ebu Bekri, që i vështronte me krenari, tha: "Kësaj rradhe s`mund të humbim sepse jemi të shumtë në numër."  Por shumë shpejt, ai u bind për të kundërtën. Në fillim, muslimanët po mundeshin, ndonse ishin sa trefishi i ushtrisë armike, në numër. Kur`ani ua kishte tërhequr vëmendjen muslimanëve, se numri i madh i ushtarëve nuk ishte një garanci për fitoren e tyre.

Sir William Muir  

Kishin kaluar katër javë, qëkur Muhammedi ishte larguar nga Medineja. Ai u nis nga Mekkeja në krye të të gjitha forcave të tija, të cilat me shtimin e 2000 mekkasve, numëronin 12,000 ushtarë. Me kërkesën e tij, Safvani përgatiti mbi njëqind parzmore dhe po aq deve. Parakalimi i fiseve, ku gjithsecili e mbante lart flamurin e vet, ishte aq madhështor, sa Ebu Bekri tha me entuziazëm: "Sot s`do të humbim nga numri i vogël i ushtarëve." ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1861)

Kur forcat e para muslimane, të udhëhequra nga Halid bin Velidi, hynë në luginën e Hunejnit në juglindje të Mekkes, armiku ishte në pritë tashmë dhe i përgatitur për t`i sulmuar muslimanët me shigjeta e shtiza. Kalimi ishte i ngushtë, rruga e ashpër dhe muslimanët po përparonin, të pavetëdijshëm për prezencën e armikut. Pak para agimit, fisi Havazin i sulmoi krejt papritmas.

Sulmi i armikut ishte aq i beftë dhe i befasishëm, sa muslimanët nuk i bënë dot ballë. Pjesa e përparme e ushtrisë, e përbërë nga fisi Sulajm, u shpërbë dhe filloi të ikte. Pjesa qendrore e ushtrisë ishte menjëherë pas tyre. Formacioni i Halidit u kthye drejt tyre dhe bëri që edhe ata të iknin nga armiku. Shumë shpejt, të gjithë ushtarët filluan të iknin dhe nuk shkoi gjatë derisa Muhammedi të mbetej vetëm me disa nga ndjekësit e tij më besnikë.

Ushtarët e prirë nga Halid bin Velidi ishin të parët që ikën pas sulmit të armikut dhe u ndoqën menjëherë nga umajjadët e sapokonvertuar të Mekkes, bashkë me miqtë dhe përkrahësit e tyre. Pas tyre ishin medinasit. Shumë muslimanë u vranë në këtë rrëmujë dhe shumë të tjerë u plagosën. I Dërguari i thirri prap ushtarët që arratiseshin por askush nuk e dëgjonte.

Ushtria e Islamit po ikte, e ndjekur nga një armik i cili i sulmonte pa ndalur. I Dërguari nuk u largua nga vendi i tij dhe qëndroi i fortë si shkëmb. Tetë vetë ishin akoma me të, duke e ndjekur "spektaklin" e ikjes së ushtarëve. Ata ishin:

1. Ali ibn Ebu Talibi


2. Abbas ibn Abdu`l Muttalibi


3. Fadhl ibn Abbasi


4. Ebu Sufjan ibn el-Harith ibn Abdu`l Muttalibi


5. Rabi`a, vëllai i Ebu Sufjan ibn el-Harithit


6. Abdullah ibn Mesudi


7. Usame ibn Zejd ibn Harithe


8. Ajman ibn Ubejd

Nga këta të tetë, pesë të parët ishin nga fisi Hashim. Njëri prej tyre ishte xhaxha dhe të tjerët, kushërinj të Profetit.

Profeti i kërkoi Abbasit që t`i thirrte prapa muslimanët, që po iknin. Abbasi kishte një zë të fuqishëm dhe thirri:

"O muhaxhirë! O ensarë! O fitimtarë të Bedrit dhe njerëzit e Pemës së Besnikërisë! Ku po shkoni? I Dërguari i Zotit është këtu. Ejani pranë tij!"

Zëri i Abbasit jehoi në luginën e ngushtë, ku të gjithë mund ta dëgjonin dhe kjo gjë pati ndikim në ndaljen e ikjes së muslimanëve.

Ensarët ishin të parët që u ndalën dhe u kthyen në betejë. Të frymëzuar nga shembulli i tyre, edhe të tjerët i ndoqën. Shumë shpejt, muslimanët u riorganizuan dhe filloi një luftë e ashpër, që në fillim dukej e barabartë por që shumë shpejt, filloi të rridhte në favor të muslimanëve. Kur e rifituan moralin e humbur, ata filluan ta sulmonin armikun. Armiku luftonte trimërisht por i kishte të kufizuara lëvizjet, nga numri i madh i grave dhe fëmijëve, që kishin marrë me vete. Muslimanët e shfrytëzuan këtë përparësi dhe tani ishin pikërisht beduinët, që po iknin në çdo anë.

Sir William Muir, e ka rrëfyer gjerë e gjatë tregimin e ikjes së muslimanëve në Hunejn. Në librin e tij, "Jeta e Muhammedit" (Londër, 1877), ai shkruan:

Herët në mëngjes, pak para se të agonte dita dhe kur qielli ishte i mbushur me re, ushtria e Muhammedit ishte akoma në lëvizje. I mbathur me parzmoren e tij, si në ditën e Uhudit, ai ishte mbi një mushkë, në pjesën e prapme të ushtrisë.

Pjesa e përparme, e përbërë nga fisi Sulajm dhe e prirë nga Halidi, po kalonte nëpër kalimin e pjerrët dhe të ngushtë, kur papritmas fisi Havazin doli nga prita dhe i sulmoi në befasi. Të zënë të papërgatitur para këtij sulmi, fisi Sulajm u shpërnda dhe iku. Ky shok u përcoll nga rradha në rradhë. Të goditur nga atmosfera e tensionuar dhe nga lodhja rrugës së vështirë, të gjithë ushtarët i zuri paniku dhe filluan të iknin. Teksa trupat po largoheshin para syve të tij, Muhammedi thirri: "Ku po ikni? I Dërguari i Zotit është këtu! Kthehuni! Kthehuni!" por fjalët e tij nuk patën kurrfarë ndikimi, përveç tek disa ndjekës të tij besnikë, që e rrethuan për ta mbrojtur.

Konfuzioni u rrit edhe më, devetë filluan të përplaseshin me njëra-tjetrën dhe zëri i Muhammedit u humb në mesin e kësaj zhurme. Më në fund, kur edhe ushtarët medinas filluan të iknin, ai i kërkoi Abbasit, i cili ia mbante mushkën, të thirrte: "O banorë të Medines! O njerëz të Pemës së Besnikërisë!" Abbasi kishte një zë të fuqishëm dhe pasi i përsëriti disa herë këto fjalë, të gjithë dëgjuan. Këto fjalë e prekën zemrën e medinasve. Ata u ndalën dhe u kthyen drejt Muhammedit duke thënë: "Lebbejk! Ja ku jemi!" Njëqind nga këta ndjekës besnikë, kaluan me vështirësi nga kalimi i bllokuar nga devetë dhe e sulmuan armikun, me çfarë e ndalën përparimin e tij. Të çliruar nga shtypja e armikut, ushtria filloi të ndalej dhe të kthehej gradualisht në betejë. Luftimi ishte i ashpër dhe rezultati i betejës, për shkak të kushteve natyrore dhe egërsisë së beduinëve që sulmonin, mbeti i papërcaktueshëm për një kohë. Muhammedi u ngjit në një vend të lartë për ta ndjekur betejën. I emocionuar nga ajo që shihte, ai thirri: "Tanë zjarri është nxehur. Unë jam Profeti që s`gënjen dhe jam pasardhësi i Abdu`l Muttalibit."

Pastaj Muhammedi i kërkoi Abbasit një grusht gurësh të vegjël dhe duke i hedhur ato drejt armikut, tha "Shkatërrojini, kapini ata!" Armiku vërtetë kishte filluar të shpërndahej. Vendosmëria e grupit medinas dhe entuziazmi i ushtarëve të rikthyer pas ikjes, e siguruan fitoren. Armiku iku dhe sulmi mbaroi. Shumë u vranë dhe muslimanët luftuan aq ashpër kundër armikut, sa u vranë edhe disa fëmijë të vegjël. Kjo ishte një gjë, të cilën Muhammedi e kishte ndaluar rreptësisht.

Betty Kelen

Muslimanët ndaluan pak para luginës së Hunejnit dhe në agim, marshuan drejt armikut. Djali i Umarit përshkruan ç`ndodhi në vijim:

"Zbritëm poshtë një lugine të gjërë, në muzgun e agimit por armiku kishte ardhur atje para neve dhe ishte fshehur në rrugët anësore dhe në vendet e ngushta. Ata ishin të fortë, të armatosur mirë dhe dinin ç`të bënin. Për Zotin, ishim të tmerruar kur zbrisnim poshtë luginës dhe Havazini na sulmoi përnjëherë."

Beduinët sulmuan me gurë, me shigjeta, me shtiza e me shpata. Pjesa e përparme e ushtrisë së Muhammedit, nën komandën e Halidit u thye dhe devetë filluan të vraponin tejembanë.

Në mesin e ushtarëve, ai (Muhammedi) i pa konvertitët e ri nga Mekkeja dhe u thirri, si njeri i tyre që ishte: "Ku po shkoni o njerëz? Kthehuni! Ejani tek unë! Unë jam i Dërguari i Zotit. Unë jam Muhammedi, djali i Abdullahut."

Asnjëri prej tyre nuk dëgjoi. Dhe përse duhej të dëgjonin vallë? Kishte pas tyre një ushtar të havazinëve, me flamurin e varur mbi shtizën e tij. Secilën herë që e hidhte shtizën, tehu i saj përfundonte mbi gjoksin e një ushtari armik. Zëri i Profetit kishte humbur mes zhurmës së njerëzve dhe zërit të deveve. Ai i kërkoi xhaxhait të tij Abbasit, në njeri me zë të fuqishëm, që të thirrte: "O shokë, mos e harroni Pemën e Betimit!" Dhe Aliu, aq i qetë në paqë por një përbindësh në betejë, i vendosur pranë tij, po luftonte për t`i dalë prapa shpine prijësit të Havazinëve dhe për ta vrarë. ("Muhammedi, i Dërguari i Zotit")

Muhammed Husejn Hajkal

Muslimanët arritën në Hunejn në mbrëmje dhe qëndruan në hyrje të luginës deri në agim. Në agimin e ditës së nësërme, ushtria filloi të lëvizte dhe Muhammedi, që kalëronte mbi mushkën e tij të bardhë, ishte prapa Halid bin Velidit, i cili i komandonte trupat e fisit Sulajm, të cilat e përbënin pjesën e përparme të ushtrisë.

Teksa muslimanët kalonin nëpër kanjonin e Hunejnit, Malik ibn Aufi, i urdhëroi ushtrisë së tij të sulmonte në muzgun para agimit, fillimisht vetëm me shigjeta dhe pastaj me një sulm të përgjithshëm. Rradhët e muslimanëve u shpërndanë dhe u kapluan nga paniku. Disa prej tyre ikën nga kanjoni, aq larg sa mundeshin. Duke e parë atë që u ngjante muslimanëve, Ebu Sufjani u ndje i kënaqur për humbjen e armiqve të tij të vjetër, të cilët vetëm para pak kohësh e festonin çlirimin e Mekkes. Ai tha: "Muslimanët nuk kanë për të shpëtuar, pa u hedhur në det që të gjithë." ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Paganët pësuan disfatë por mundën të rigrupoheshin dhe thuhet se arritën të tërhiqeshin me sukses nga lugina e Hunejnit.

D.S. Margoliouth

Gjenerali (i paganëve), Malik bin Aufi, thuhet se arriti t`i mbante në pozitat e tyre kalorësit e tij, aq sa ishte e mjaftueshme për t`i mbrojtur më të dobëtit mes tyre dhe më pas, arriti t`i nxirrte në një lartësi, prej të cilës mund të niseshin drejt Taifit. Me sa duket, disa nga gratë shpëtuan bashkë me të dhe disa të tjera, ranë në duart e muslimanëve. Halid bin Velidi, ashpërsia e të cilit ishte qortuar disa herë nga Profeti, u qortua përsëri për mendimin e tij se e kishte për detyrë t`i vriste gratë. Ishte ky një akt, krejtësisht i papranueshëm për idetë e Profetit mbi burrërinë.

Në të njejtën mënyrë, Profeti i qortoi edhe ata që kishin menduar se ishte detyra e tyre t`i vrisnin fëmijët e jobesimtarëve. "Cilët janë më të mirët nga mesi juaj?", tha ai, "në jo fëmijët e jobesimtarëve..."

Një sukses i rëndësishëm ishte arritur dhe fati i qëndroi pas Profetit, në një kohë kur, e kundërta do të kishte patur pasoja serioze. Sepse Ebu Sufjani ishte i gatshëm ta shfrytëzonte një disfatë të muslimanëve, ndonse nuk kishte mjaft fuqi për të shkaktuar vetë një gjë të tillë." ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

Hunejni ishte beteja e fundit e udhëhequr personalisht nga Muhammedi, i Dërguari i Zotit. Ajo filloi me shpërndarjen e muslimanëve, të cilët ikën në çdo anë për të shpëtuar, krejtësisht shpërfillës ndaj faktit se edhe Profeti ishte në fushëbetejë. Megjithatë, më në fund, muslimanët dolën fitimtarë, falë vendosmërisë dhe guximit të Profetit dhe të fisit të tij.

Në biografinë e tij të të Dërguarit, historiani indian M. Shibli, shkruan:

Në vend të fitores së muslimanëve, ajo që mund të shihej në Hunejn ishte ikja e e tyre. Profeti shikoi përreth dhe nuk gjeti askë tjetër, përveç një numri të paktë nga shokët e tij. Ebu Katada, një sahabe i Profetit, i cili ishte i pranishëm në Hunejn, thotë se teksa ushtria ishte duke ikur, ai u takua me Umar ibn el-Hattabin, të cilin e pyeti: "Ç`do të bëhet puna e muslimanëve tani?" Ky i fundit, ia ktheu: "Kështu qenka vullneti e Zotit" ("Jeta e Profetit (Siratu`n-Nebi), vëll.1, fq.535-536, botuar 1976, Azamgarh, Indi)

Sir William Muir

Ikjen e befasishme të ushtarëve në fillim të asaj dite, Profeti e shihte si një pasojë të besimit të tepërt të tyre në numrin e ushtrisë. Suksesi i mëpasëm iu mvesh ndihmës së ndihmuesve të padukshëm, që kishin luftuar kundër armikut. Kështu përmendet kjo betejë në Kur`an: Vërtet Zoti ju ndihmoi në shumë beteja. Dhe në Hunejn, kur ju ishit mendjemëdhenjë për shkak të numrit tuaj e ky numër s`ju solli dobi. Toka, me gjithë gjerësinë e saj, u bë ngushtë për ju. Atëherë kthyet shpinë dhe ikët...Kur`an (9:25)   ("Jeta e Muhammedit", fq.143, Londër, 1877)

Në këtë kontekst, "ndihmuesit e padukshëm" e kanë kuptimin e moralit të tyre të lartë. Në fillim të betejës, ata u mundën dhe u shpërndanë. Por më pas u frymëzuan nga shembulli i Profetit, guximi i të cilit e rifreskoi moralin e tyre dhe i bëri të luftonin kundër armikut me një guxim të ri.

Beteja e Uhudit kishte filluar me fitoren e muslimanëve dhe kishte përfunduar me një disfatë të tyre. Ajo e Hunejnit filloi me humbjen e tyre dhe përfundoi si një fitore për ta.  Në fillim të betejës, u vranë shumë muslimanë, si pasojë e panikut dhe e pavendosmërisë së tyre.

Muhammed Husejn Hajkal

Fitorja ishte e kushtueshme dhe muslimanët paguan një çmim të lartë për të. Ata do të mund ta fitonin betejën shumë më lehtë, sikur të mos ishte ajo ikje e tyre në fillim, që e bëri Ebu Sufjanin të besonte se të gjithë do të hidheshin në det. Ndonse burimet nuk i përmendin emrat e të gjithë të rënëve në betejë, ata përmendin se dy fise muslimane, thuase u zhdukën krejtësisht dhe se i Dërguari mbajti një funeral për të gjithë ata. Një gjë, që e kompenzonte këtë humbje të madhe jetësh, ishte superioriteti i padiskutueshëm, që kjo betejë u solli muslimanëve. Për më tepër, fitorja solli më shumë pre dhe të burgosur lufte, se ç`kishin parë ndonjëherë. ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Aliu dhe beteja e Hunejnit

Heroi i betejës së Hunejnit ishte përsëri Aliu, si në të gjitha betejat e tjera të mëparshme. Kur të gjithë shokët e Profetit po iknin nga fushëbeteja dhe vetëm tetë vetë kishin mbetur pranë Profetit, Aliu ishte ai i cili qëndroi para këtij të fundit, për ta mbrojtur. Beduinët sulmonin por secilën herë, ai i kthente prapa, njësoj siç kishte bërë në Uhud. Për një kohë, gjithçka ishte njësoj si Uhudi.

Më në fund, Aliu arriti ta kthente rrjedhën e betejës. Fillimisht, ai rrëzoi nga deveja e tij Uthman bin Abdullahun, që ishte njëri nga prijësit e armikut, dhe e vrau atë. Më past, në një luftim ballë për ballë, ai e vrau Ebu Xherdelin, prijësin e fisit Havazin. Kur këta dy prijës u vranë, armiku e humbi morali dhe më pas, edhe vetë betejën.

M.Shibli

Fisi Malik i Thakifëve luftonte burrërisht por filloi të shpërndahej, kur u vra prijësi i tyre, Uthman bin Abdullahu... ("Jeta e të Dërguarit", Azamgarh, Indi, 1976)

Ebu Sufjani, prijësi i fisit Umejje, ishte i pranishëm në kampin musliman, siç përmendëm më sipër. Ndonse e kishte "pranuar" Islamin, ai i gëzohej ikjes së muslimanëve dhe shpresonte se të gjithë do të hidheshin në det. Kur Hikda bin Umejje, një tjetër "musliman" i fisit Umejje, e pa ikjen e muslimanëve në fillim të betejës, tha: "Më në fund u prish magjia e Muhammedit". Me siguri që të dy, e imagjinonin rivendosjen e perëndisë së tyre, Hubalit, në vendin e tij në Qabe.

Ebu Sufjani dhe pjesëtarët e tjerë të fisit të tij, nuk e fshihnin dot kënaqësinë e tyre kur po dukej se muslimanët do të pësonin disfatë nga beduinët. Por kjo kënaqësi zgjati shumë pak. Shumë shpejt, ndodhi një kthim në betejë dhe beduinët u mundën. Ky kthim i gjendjes duhet të ketë shkaktuar një dëshpërim të madh tek Ebu Sufjani dhe fisi i tij, të cilët e humbën edhe mundësinë e fundit për t`i rikthyer kohët e "Injorancës".

Fiset që luftuan kundër muslimanëve, i kishin lënë të gjitha pronat e tyre në fushëbetejë. I Dërguari urdhëroi që të mblidheshin gjërat, kafshët të çoheshin në Xhirana, një vend mes Mekkes dhe Taifit dhe ta prisnin ardhjen e tij. Në ndërkohë, ai vendosi ta pushtonte edhe Taifin, që ishte kështjella e fundit e idhujtarëve. Për këtë qëllim, urdhëroi që pjesa kryesore e ushtrisë të marshonte në atë drejtim. Edhe të arratisurit nga beteja ishin strehuar në kështjellën e Taifit.

Gjatë rrugës për në Taif, i Dërguari kaloi pranë një grupi njerëzish, që qëndronin rreth trupit të një gruaje të vrarë. Pasi i pyeti, e kuptoi se ajo ishte vrarë nga Halid bin Velidi.

Muhammed ibn Is`hak

Një mik i yni na ka thënë se i Dërguari, një ditë pas Hunejnit, kaloi pranë trupit të një gruaje të vrarë nga Halid bin Velidi dhe i pa njerëzit e saj, të mbledhur përreth trupit. Kur e dëgjoi këtë, ai e thirri Halidin dhe ia ndaloi vrasjen e fëmijëve, grave dhe skllevërve. ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

I Dërguari e rrethoi Taifin por ky rrethim nuk dha ndonjë fryt dhe u ndëpre. Megjithatë, Taifi pranoi të dorëzohej vullnetarisht disa javë më pas.

Nga Taifi, i Dërguari shkoi në Xhirana për t`i ndarë plaçkat e luftës, të cilat ishin marrë nga fusha e Hunejnit. Pjesë që ia dha Ebu Sufjanit dhe bijve të tij, ishte më e madhe se pjesa, që u dha të tjerëve. Umajjadët nuk i besonin dot fatit të tyre. Ebu Sufjani, i cili kishte shumë arsye për të mos marrë asgjë fare, pas "performancës" së tij në Hunejn, u emocionua dhe i tha të Dërguarit: "Ti je bujar në luftë po aq sa je në kohë paqeje."

Disa orientalistë kanë thënë se pjesa që i Dërguari ia dha Ebu Sufjanit dhe bijve të tij, kishte për qëllim t`i mbante muslimanë, tani që nuk kishte mënyrë tjetër për ta fituar besnikërinë e tyre. Ata thonë se i Dërguari kurrë nuk hezitoi t`i "blente" idhujtarët, kurdo që ata ishin të gatshëm ta shisnin fenë e tyre për deve, dele ose për gurë të çmuar.

Ne nuk pajtohemi me këtë mendim. Pas çlirimit të Mekkes, Ebu Sufjani, bijtë e tij dhe pjesëtarët e tjerë të umajjadëve ishin në mëshirë të Muhammedit. Ai mund t`i vriste lehtësisht dhe të gjithë idhujtarët e Arabisë nuk mund të bënin asgjë për t`i shpëtuar. Ai nuk kishte nevojë t`i blinte ata ose dikë tjetër, që ta pranonin Islamin. Pranimi i tyre i Islamit edhe ashtu s`kishte kurrfarë vlere. Duke u falur dhurata Ebu Sufjanit dhe bijve të tij, Profeti i Islamit vetëm sa e demonstronte faktin se nuk ishte një njeri hakmarrës. Për arabët, siç mund ta kujtojë lexuesi, hakmarrja ishte pjesë e natyrës së tyre. Ai u përpoq ta zbuste armiqësinë e tyre ndaj Islamit me mirësi dhe me bujari. Këto dhurata ishin një gjest simbolik i kësaj sjelljeje.

Ebu Sufjani, bijtë e tij dhe umajjadët e tjerë, pas pranimit të këtyre dhuratave, u quajtën "Muallafu Kulubuhum" (ata, zemra e të cilëve u fitua). Profeti u fali sasi të mëdha nga preja e luftës armiqve të tij, që të mund t`i fitonte zemrat e tyre.

Dr. Muhammed Hamidullahu, në veprën "Hyrje në Islam" (1970), në faqen 80, thotë: "Ata, zemra e të cilëve u fitua" janë të llojeve të ndryshme. Juristi i madh, Ebu Ja`la el-Farra, thotë: "Ata, zemrat e të cilëve u fituan", janë katër llojesh:

1. Ata, zemrat e të cilëve duhet të zbuteshin, që të mund t`i vinin në ndihmë Islamit.


2. Ata, zemrat e të cilëve duhet të zbuteshin, që të mund të qëndronin larg nga të dëmtuarit e muslimanëve


3. Ata, të cilët i tërhiqte Islami


4. Ata, me konvertimin e të cilëve, bëhej i mundur konvertimi i gjithë fisit të tyre në Islam

Është e lejuar që të shfrytëzohet secila nga këto kategori të "atyre, zemrat e të cilëve duhet të fitohen", qofshin ata muslimanë ose politeistë. Ebu Sufjani dhe fisi i tij i takonin kategorisë së dytë, të atyre "zemra e të cilëve duhet të fitohej, që të qëndronin larg na të dëmtuarit e muslimanëve".

Ensarët dhe preja e Hunejnit

Disa nga të rinjtë e ensarëve ishin të dëshpëruar me atë, që atyre u dukej si një ndarje e "padrejtë" e presë së luftës. Kur Profeti po e ndante prenë e luftës, disa prej tyre thanë se ai po e favorizonte Kurejshin. Kur Profeti e dëgjoi këtë, urdhëroi që ensarët të mblidheshin në një çadër dhe u tha:

"Ç`është kjo që po dëgjoj prej jush, o ensarë, në lidhje me ndarjen e presë? A jeni zemëruar sepse u dhashë një pjesë më të madhe mekkasve sesa juve? Por më thoni njëherë: a nuk është e vërtetë se ju i adhuronit idhujt tuaj dhe Zoti u solli udhëzim nëpërmjet meje? A nuk është e vërtetë se ju po shkatërroheshit nga lufta civile dhe Zoti u bashkoi nëpërmjet meje? A nuk është e saktë se ju ishit të varfër dhe Zoti u pasuroi nëpërmjet meje?"

Secilës pyetje, ata iu përgjigjën kështu: "Po, kështu është dhe ky është bekimi i Zotit dhe i të Dërguarit të Tij."

Por pyetjet e tija ishin thjesh retorike dhe i Dërguari tashmë e kishte shprehur përgjigjen e tyre.

Sir William Muir

...ju mund të kishit thënë: "ti erdhe në Medine, si një njeri që quhej gënjeshtar dhe ne e dëshmuam vërtetësinë tënde. Ti erdhe si një ikanak i pashpresë dhe ne të ndihmuam. Ti erdhe si një i pastrehë dhe ne të strehuam. Ti erdhe i mjerë dhe ne të mbrojtëm" Përse po shqetësoheni për gjëra të kësaj bote, me të cilat vetëm kam dashur t`i afroj zemrat e këtyre njerëzve ndaj Islamit, ndërkohë që ju jeni të vendosur në besimin tuaj? A nuk jeni të kënaqur që ata t`i marrin devetë dhe bagëtinë, kurse ju ta merrni me vete të Dërguarin e Zotit tuaj në shtëpi? Jo! S`kam për t`ju lënë kurrë. Sikur i gjithë njerëzimi të shkojë në një anë dhe njerëzit e Medines në anën tjetër, unë do të shkoja andej nga të shkojnë medinasit. Zoti qoftë i mëshirshëm ndaj tyre, i bekoftë bijtë e tyre dhe bijtë e bijve të tyre përgjithmonë... ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1861)

Kur ensarët i dëgjuan këto fjalë, sytë e tyre u mbushën me lotë dhe thanë: "Të tjerët le t`i marrin bagëtitë, delet dhe devetë. Gjithë ç`duam në është Muhammedi dhe asgjë tjetër."

Ensarët gjithashtu kishin patur frikë se Profeti mund të vendoste të qëndrojë në Mekke dhe ta bëjë atë kryeqytet të tij. Por ai i siguroi se kurrë nuk kishte për ta lënë Medinen dhe se ai dhe medinasit do të ishin të pandarë përgjithmonë.

Nga Xhirana, muslimanët u kthyen në Mekke, ku Profeti bëri shtatë rrotullime rreth Qabes dhe i kreu ritet e pelegrinazhit të vogël (Umre).

Beteja e Hunejnit ishte mundësia e fundit e Arabisë pagane. Kur muslimanët dolën fitimtarë në këtë betejë, më në fund ra perdeja në prologun pagan të dramës së historisë arabe. Por paganët ose më saktë paganët e fshehtë, edhe shumë kohë do të vazhdonin ta godisnin pas shpine Islamin.

Në Mekke, Profeti i bëri rregullimet e fundit në lidhje me administrimin dhe politikën e qytetit. Para se të largohej, ai e emëroi Akib bin Usajdin si guvernator të qytetit. Ky ishte emërimi i parë i një zyrtari të përhershëm në historinë e Islamit. Përveç kësaj, ai shpalli se Mekkeja ishte kryeqyteti fetar i Islamit.

Pasi kaloi një muaj përplot ndodhi në Mekke dhe në rrethinë, i Dërguari i Zotit dhe ushtria e tij u kthyen në Medine.

D.S. Margoliouth

Duke i dhënë Islamit një kryeqytet fetar, i cili nuk do të bëhej kryeqendër politike, themeluesi i kësaj feje siguroi një vazhdimësi të sistemit edhe në periudhat më kaotike të tij.

Vizita në Mekke, e cila ishte shoqëruar nga aq shumë ndryshime, përfundoi me një pelegrinazh të vogël të Profetit. Pas kësaj, Akibi, djali i Usajdit, u emërua guvernator i Mekkes, me një pagë prej një dirhemi në ditë. Ky ishte emërimi i parë i një zyrtari permanent në Islam. Në Hajber, qyteti tjetër me rëndësi nën sundimin e muslimanëve, udhëheqësia lokale ishte lënë për të vazhduar me punën e saj. Përveç guvernatorit, në Mekke u la edhe një zyrtar fetar, Mu`adh bin Xhebel, një medinas, të cilit Profeti ia besoi detyrën e të mësuarit të fesë së re. I Dërguari u kthye në Medine pas një mungese prej më se një muaji. ("Muhammedi dhe rritja e Islamit", Londër, 1931)

33. Ekpedita e Tebukut

Beteja e Mut`asë, në të cilën muslimanët pësuan disfatë, u bë në shtator të vitit 629. Humbja e muslimanëve u interpretua si një shenjë e dobësimit të tyre dhe të shtetit të ri islam. Pas një imazhi të tillë, plaçkitësit arabë me shumë lakmi mendonin ta sulmonin Medinen. Por në vitin 630, në Medine filloi flitej se nuk ishin fiset veriore të arabëve por trupat romake, ata që planifikonin një pushtim të Hixhazit.

Muhammedi, Profeti i Islamit, vendosi të merte masa preventive për mbrojtjen e Medines dhe i urdhëroi ndjekësit e tij të përgatiteshin për një ekspeditë të gjatë në veri.

Ishte muaji shtator dhe moti në Hixhaz ishte tejet i nxehtë. Për më tepër, një thatësirë e gjatë e rrezikonte zonën dhe rezervat ushqimore po harxhoheshin. Për këto arsye, përgjigja e muslimanëve ndaj kësaj thirrjeje ishte pa ndonjë entuziazëm. të madh. Ata nuk donin të ndaheshin nga shtëpitë e tyre në një kohë si kjo.

Sir John Glubb

Në shtator ose tetor të vitit 630, i Dërguari i Zotit dha urdhër që të përgatitej një ekspeditë për në frontin bizantin. Moti në Hixhaz ishte akoma shumë i nxehtë, uji dhe ushqimi ishin rralluar dhe lëvizja e një force të madhe ushtarake do të ishte e vështirë. Ndoshta kujtimet e katastrofës në Mut`ah, e shkatërronin akoma më shumë vullnetin e njerëzve, për t`u përballur sërish me bizantinët. ("Jeta dhe koha e Muhammedit")

Hipokritët në Medine e shfrytëzuan këtë mundësi për të ngjallur dyshime dhe pakënaqësi në mendjet e muslimanëve të ri. Ata jo vetëm që nuk mernin pjesë në ekspeditë, por edhe përpiqeshin t`i ndalonin të tjerët nga një gjë e tillë. Në një përpjekje të tillë për ta shkatërruar moralin e muslimanëve, ata filluan të thonin se kësaj rradhe, armiqtë e tyre nuk ishin thjesht fiset e varfëra arabe, që as armatim të duhur nuk kishin dhe as dinin të luftonin me rend dhe disiplinë. Tani armiku i tyre do të ishte Roma, shteti më i fuqishëm dhe më i civilizuar i botës, i cili mund t`i shkatërronte muslimanët.

Edhe përkundër kësaj, shumë muslimanë iu përgjigjën thirrjes së Profetit dhe u armatosën për ta mbrojtur fenë. Kur u bë një numërim, doli se ishin paraqitur 30,000 vullnetarë. Kjo ishte ushtria më e madhe e mbledhur ndonjëherë në Arabi.

Kësaj rradhe, Profeti e emëroi Ali ibn Ebu Talibin si mëkëmbës të vetin në Medine. Arsyet e zgjedhjes së Aliut për këtë detyrë, mund të përmblidhen në tri pika:

1. Ai deshi t`i tregonte botës se e konsideronte Aliun më të kualifikuar se gjithë të tjerët, për të qenë sundues i muslimanëve dhe për të qenë prijës i Shtetit Islam. Andaj, e emëroi pikërisht atë si mëkëmëbësin e tij në kryeqytet.


2. Të gjithë ushtarët po niseshin për në ekspeditë, duke e lënë Medinen pa një ushtri të mirëfilltë. Në rast të një sulmi kundër qytetit nga fiset nomade, Aliu mund ta kontrollonte situatën, falë guximit dhe aftësive të tija.


3. Shumë hipokritë kishin mbetur në Medine dhe të tjerë akoma, ishin ndarë nga ushtria dhe ishin kthyer në qytet. Ata ishin një rrezik potencial për kryeqytetin e Islamit. Andaj Profeti zgjodhi një njeri, i cili do të mund ta mbronte Medinen nga çdo sulm pagan, qoftë me forcë ushtarake, qoftë me anë të përçarjeve të brendshme.

Për hipokritët, s`kishte një goditje më të dhimbshme sesa ta shihnin Aliun në një pozitë autoritare mbi ta. Kur ushtria u largua nga Medineja, ata filluan të përshpërisnin se i Dërguari e kishte lënë Aliun në Medine, sepse donte të shpëtonte prej tij. Aliu u ndje shumë i pikëlluar se mësuesi i tij e kishte parë si një ngarkesë të tepërt. Andaj, menjëherë doli në rrugë dhe e arriti ushtrinë në vendin e quajtur Xhurf. I Dërguari ishte i befasuar që e shihte por kur Aliu ia shpjegoi çështjen, ai tha:

"Ata njerëz gënjejnë. Unë të lashë në Medine që të më përfaqësoje mua. A nuk je i kënaqur që të jesh pranë meje, siç ishte Haruni për Musën, me dallimin e vetëm se nuk ka profet tjetër pas meje?"

Washington Irving

Nga kjo shprehje, shumë njerëz kuptuan se Muhammedi kishte për qëllim ta shpallte Aliun si kalif ose si pasardhës të vetin. Kjo kuptohet nga rëndësia e fjalës që përdoret për ta shprehur lidhjen mes Aronit (Harunit) dhe Mojsiut (Musës). ("Jeta e Muhammedit")

Aliu ishte i kënaqur me fjalët që i dëgjoi nga i Dërguari dhe u kthye në Medine, për t`i marrë përsipër detyrat e tija si mëkëmbës.

Kur Profeti e priti Aliun në kampin e tij në Xhurf, disa nga shokët e tij ishin me të. Njëri prej tyre ishte Saad bin Ebu Vakkasi, fitimtari i ardhshëm i betejës Kadisijja kundër persëve. Ai u tregoi muslimanëve të tjerë se në prani të tij, i Dërguari i Zotit i tha Aliut se ai ishte për të si Haruni për Musën, me dallimin e vetëm se Aliu nuk ishte profet.

Pas një marshi të mundimshëm, ushtria arriti në frontin sirian dhe ndaloi në një fshat të quajtur Tebuk, pa gjetur gjurmë të ndonjë ushtrie romake ose të ndonjë armiku tjetër. Kufiri ishte i krejtësisht i qetë. Informatat që kishin ardhur në Medine në lidhje me një pushtim të mundshëm të romakëve, kishin qenë të gabuara.

Paqja dhe qetësia në frontin sirian janë një dëshmi tjetër se betejën e Mut`asë, romakët e konsideronin thjesht si një sulm të një grupi arabësh të shkretëtirës. Sikur Mut`ah të ishte ndonjë betejë madhështore, siç kanë qejf ta tregojnë disa historianë, s`ka dyshim se romakët do ta kishin ruajtur garnizonin e tyre në kufi. Mirëpo nuk kishte asnjë gjurmë prej tyre.

I Dërguari u mendua se ç`duhej bërë më tej në Tebuk.

Washington Irving

Muhammedi e mblodhi këshillin e luftës dhe pyeti në duhej të vazhdonin më larg se Tebuku. Umari ia ktheu me qesendi: "Nëse ke urdhër të Zotit për të vazhduar, atëherë vepro ashtu!" Muhammedi ia ktheu: "Sikur të kisha urdhër të Zotit për të vazhduar, s`do të kërkoja këshillë prej teje." ("Jeta e Muhammedit")

Më në fund, Profeti vendosi të mos vazhdonte drejt Sirisë por të kthehej në Medine. Ushtria kaloi dhjetë ditë në Tebuk. Ndonse nuk ndodhi asnjë incident, prania e saj në Tebuk pati një ndikim tek popullsia. Shumë fise veriore të beduinëve e pranuan Islamin dhe Daumat`ul-Xhendel, një pikë strategjike mes Medines dhe Sirisë, u fitua si territor i ri.

Pak para se të nisej ushtria për në Tebuk, murgjërit e manastirit Shën Katerina, në luginën e Sinait, erdhën për t`u takuar me Profetin. Ai i pranoi dhe u dha edhe të krishterëve një dokument të ngjashëm si Kushtetuta e Medines, e cila u ishte dhënë hebrenjve. Kushtet kryesore, të shprehura në këtë dokument ishin:

1. Muslimanët do t`i mbronin kishat dhe manastiret e të krishterëve. Ata nuk do të dëmtonin dhe nuk do të shkatërronin asnjë pronë të kishës, për të ndërtuar xhami ose për të ndërtuar shtëpi për muslimanët.


2. E gjithë prona e kishës do të ishte e liruar nga çdo lloj tatimi.


3. Asnjë autoritet kishtar nuk do të detyrohej nga muslimanët që ta linte pozitën e tij.


4. Asnjë i krishter nuk do të detyrohej nga muslimanët për ta pranuar Islamin


5. Sikur një grua e krishterë të martohej me një burrë musliman, ajo do të kishte liri të plotë për ta ndjekur fenë e saj

Pasi kishte pushuar për një kohë, Profeti dha urdhër që ushtria të nisej për në shtëpi. Ai u kthye në Medine pas një mungese njëmujore.

34. Shpallja e kapitullit Bara`ah ose Teube

Kur erdhi koha për pelegrinazhin e vitit të nëntë pas Hixhrit, i Dërguari i Zotit kishte një morri punësh që e prisnin atë dhe e kishte të pamundur të largohej nga Medineja. Andaj, ai e dërgoi Ebu Bekrin në Mekke, si prijës të një grupi prej treqind pelegrinësh, për t`i kryer ritet e Haxhxhit. Ishte kjo detyra e parë udhëheqëse e Ebu Bekrit.

Ebu Bekri dhe pelegrinët u larguan nga Medineja. Një ditë pas nisjes së tyre, Profetit i erdhi një shpallje e re, e quajtur "Bara`ah" ose "Teube", që është kapitulli i nëntë i Kur`anit. Atij iu urdhërua që ose personalisht t`ua shpallte këto vargje njerëzve ose nëpërmjet dikujt nga familja e tij.

Në përshtatshmëri me këtë urdhër hyjnor, Muhammedi e zgjodhi kushëririn e tij Ali ibn Ebu Talibin, ia dha devenë e tij dhe i urdhëroi që ta çonte në Mekke shpalljen më të fundit dhe ta lexonte para pelegrinëve, qofshin ata muslimanë ose paganë.

Muhammed ibn Is`hak

Kur kapitulli "Teube" iu shpall Profetit, pasi që Ebu Bekri ishte nisur, për t`i prirë Haxhxhit, dikush i sugjeroi që t`ia dërgonte këtë shpallje Ebu Bekrit. Ai tha: "Askush s`mund ta përcjellë këtë gjë përveç një njeriu nga shtëpia ime." Pastaj e thirri Aliun dhe i tha: "Merre këtë pjesë fillestare të kapitullit Teube dhe lexoje para njerëzve, në ditën e kurbanit, kur të jenë mbledhur në Mina." ("Jeta e të Dërguarit të Zotit")

Washington Irving

Muhammedi e dërgoi Ebu Bekrin si prijës të pelegrinëve në Mekke, sepse ai vetë ishte tepër i zënë me punët publike, të cilat i pamundësonin një largim nga Medineja.

Pas pak kohe, ai e thirri dhëndrin e tij dhe nxënësin e tij besnik, Aliun dhe duke e hipur në njërën nga devetë e tij më të shpejta, i kërkoi që të shkonte menjëherë drejt Mekkes, që të mund të lexonte një pjesë të saposhpallur të Kur`anit, para një numri të madh pelegrinësh, të mbledhur nga çdo anë.

Aliu e kreu detyrën e tij me vullnetin dhe besnikërinë e tij të zakonshme. Ai arriti në qytetin e shenjtë, në kulmin e kësaj feste të madhe fetare. Ai u ngrit para një numri të madh njerëzish të mbledhur në kodrën Akabe dhe shpalli se ishte dërguar nga Profeti me një shpallje të rëndësishme hyjnore. Pastaj e lexoi kapitullin që e kishte sjellë me vete, në të cilin feja e shpatës ishte deklaruar me gjithë rreptësinë e saj.

Me t`u kthyer në Medine, Ebu Bekri e shprehi pakënaqësinë dhe habinë e tij se nuk ishte zgjedhur për ta lexuar para njerëzve një shpallje kaq të rëndësishme hyjnore, e cila dukej e ndërlidhur me misionin e tij. Ai u qetësua me t`u siguruar se të gjitha shpalljet e reja duhet të shpalleshin nga vetë Profeti ose nga një njeri i familjes së tij të afërt.

Sir William Muir

Kur po afrohej fundi i pelegrinazhit, në ditën e madhe të kurbanit, në vendin ku hidhen gurët në Mina, Aliu ua shpalli njerëzve urdhin hyjnor.

Kur mbaroi së recituari këto vargje, Aliu vazhdoi: "Më është urdhëruar t`ju them se asnjë jobesimtar s`ka për të hyrë në parajsë. Asnjë idhujtari s`do t`i lejohet të bëjë pelegrinazh pas këtij viti dhe askush nuk do të mund të ecë rreth Shtëpisë së Shenjtë i zhveshur. Gjithkush që ka një marrëveshje me Profetin, le ta dijë se ajo do të respektohet po aq sa e ka afatin. Fiset kanë katër muaj për t`u kthyer në territoret e tyre. Pas kësaj, Profeti nuk ka kurrfarë obligimi ndaj tyre.

Njerëzit e dëgjuan me kujdes Aliun derisa përfundoi me fjalët e tija. Pastaj u shpërndanë dhe të gjithë shkuan në shtëpi, duke ua shpallur fiseve të tyre në gjithë gadishullin, urdhrat e prerë, që i dëgjuan prej Aliut. ("Jeta e Muhammedit", Londër, 1877)

Muhammed Husejn Hajkal

Pasi mbaroi me recimitin e vargjeve, Aliu vazhdoi me fjalët e tija: "O njerëz! Asnjë jobesimtar s`ka për të hyrë në Parajsë, asnjë politeist s`ka për të bërë pelegrinazh pas këtij viti dhe asnjë njeri i zhveshur nuk do të mund të rrotullohet rreth Qabes. Kushdo që ka bërë një marrëveshje me Profetin e Zotit, paqja qoftë mbi të, do t`i vazhdojë marrëveshja, për sa kohë të jenë të vlefshme kushtet e saj." Aliu ua shpalli njerëzve këta katër udhëzime dhe të gjithëve u dha katër muaj afat, që të mund të ktheheshin në paqe në shtëpitë e tyre. Pas asaj kohe, asnjë idhujtar nuk bëri pelegrinazh dhe asnjë i zhveshur nuk eci rreth Qabes. Që nga ajo ditë Shteti Islam u themelua... ("Jeta e Muhammedit", Kairo, 1935)

Ali ibn Ebu Talibi i recitoi "shenjat (ajetet) e Zotit" në Mina, si përfaqësues i të Dërguarit të Zotit. Lexuesi ynë duhet ta ketë parasysh se recitimi ose shpallja e "shenjave të Zotit" para njerëzve ishte një detyrë e rëndësishme. Në të vërtetë, është një detyrë aq e rëndësishme, sa vetë Zoti e ka marrë përsipër atë. Në Kur`an thuhet:

Këto janë shenjat e Zotit dhe Ne po t`i shpallim me saktësi. Vërtet, ti je njëri nga të Dërguarit...(2:252)

Kjo është ajo që ta shpallim nga Shenjat dhe kjo është porosia e Urtësisë. (3:58)

Këto janë shenjat e Zotit. Ne po t`i shpallim me saktësi. Zoti nuk u bën padrejtësi krijesave të Tija. (3:108)

Sipas këtyre vargjeve, vetë Zoti ia shpall Muhammedit shenjat e Tija dhe ky i fundit (pasi t`i ketë dëgjuar), ua shpall ato njerëzve. Shpallja e shenjave të Zotit ishte njëra nga detyrat më të rëndësishme të Profetit. Rëndësia e kësaj detyre theksohet në vargjet në vijim:

Zoti ynë! Dërgo tek ata një të Dërguar nga mesi i tyre, që t`ua lexojë ajetet (shenjat), t`ua mësojë atyre librin e urtësinë dhe t`i pastrojë. Vërtet ti je i Fuqishëm dhe i Urtë. (2:129)

...ashtu siç sollëm një të Dërguar nga mesi juaj, që t`ua lexojë shenjat Tona, t`ju pastrojë, t`ua mësojë Librin e urtësinë dhe atë që nuk e dinit. (2:151)

Vërtet Zoti u bëri mirësi besimtarëve, që u solli një  të Dërguar nga mesi i tyre, për t`ua lexuar shenjat e Zotit, për t`i pastruar dhe për t`ua mësuar Librin dhe Urtësinë, ndonse ata ishin në një gabim të qartë më parë... (3:164)

Është ai që u dërgoi të paditurve një Profet nga mesi i tyre, për t`ua lexuar Shenjat e Tij, për t`i pastruar dhe për t`ua mësuar Librin e Urtësinë, ndonse ata ishin në një gabim të qartë më parë... (62:2)

Sipas këtyre vargjeve, i Dërguari i Zotit, Muhammedi, i kishte detyrat në vijim:

1. T`ua lexojë njerëzve Shenjat (ajetet) e Zotit


2. T`ua mësojë atyre Librin dhe urtësinë


3. T`i pastrojë


4. T`i udhëzojë në dituri të reja

E para që përmendet nga detyrat e Profetit është "leximi i shenjave të Zotit". Është një detyrë aq e rëndësishme, sa i lë pas të gjitha detyrat e tjera.

Leximi (ose shpallja) e Shenjave të Zotit është përmendur në veçanti në vargjet në vijim:

Kështu Ne të dërguam tek një popull, para të cilit shumë popuj kanë kaluar, që të mund t`ua lexosh atë që ta shpallim.... (13:30)

.. unë jam urdhëruar të jem nga ata që i dorëzohen Zotit dhe ta lexoj Kur`anin. E sikur ndonjëri ta pranojë udhëzimin, i bën mirë vetes dhe sikur dikush të devijojë, thuaj: "Unë jam vetëm një paralajmërues." (27:91-92)

Vërtet Zoti ju ka dërguar një Porosi. Një të Dërguar, që ua lexon shenjat e Zotit, përplot shpjegime për t`i udhëzuar nga gjiri i errësirës në Dritë, ata që besojnë dhe që bëjnë vepra të mira... (65:10-11)

Përveç këtyre, është edhe paralajmërimi në vijim, që shprehet në Kur`an:

...ata që e mohojnë besimin në Shenjat e Zotit, do të vuajnë nga dënimi më i dhimbshëm... (3:4)

Ishte, pra, pikërisht kjo detyrë e të "lexuarit të shenjave të Zotit", të cilën duhej ta përmbushte Ali ibn Ebu Talibi.

Siç u përmend më sipër, në muajin Dhilhixhe të vitit të nëntë pas Hixhrit, i Dërguari i Zotit ishte tepër i zënë, që të mund ta bënte Haxhxhin dhe ta lexonte para njerëzve kapitullin e saposhpallur "Bara`ah". Andaj, sipas urdhrit të prerë të Zotit, ai duhej të zgjedhte një njeri, për ta marrë përsipër këtë detyrë. Personi i zgjedhur ishte Ali ibn Ebu Talibi.

Në vitin 8 pas Hixhrit (630), kur Mekkeja ishte çliruar tashmë, Aliu dhe mësuesi i tij, Muhammedi, e kishin pastruar Shtëpinë e Zotit (Qaben) nga idhujt e arabëve. Aliu i kishte copëtuar këta idhuj dhe i kishte hedhur jashtë Qabes copat e tyre. Në vitin e nëntë pas Hixhrit, ai e pastroi Qaben edhe nga vetë idhujtarët, duke shpallur se kurrë më nuk do t`u lejohej të afroheshin në rrethinën e shenjtë të Qabes.

Stina e pelegrinazhit të vitit të nëntë pas Hixhrit, ishte mbledhja e fundit e idhujtarëve në rrethinat e Qabes, në Mekke.

Zoti e zgjodhi Ali ibn Ebu Talibin për t`ia rikthyer Qabes pastërtinë e saj të mëparshme dhe i dërgoi Muhammedit një urdhër të veçantë, që t`ia tregonte këtë gjë Aliut.  Robi i Zotit, Aliu, e ktheu Shtëpinë e Zotit në gjendjen në të cilën ajo kishte qenë në kohën e Ibrahimit dhe Ismailit (paqja qoftë mbi ta).

Me shpalljen e "politikës qeverisëse" të Islamit në Mina, në vitin e nëntë pas Hixhrit, Aliu u bë një "instrument" në duart e Zotit, njësoj si në vitin 7 pas Hixhrit, kur ishte bërë "dora" e Zotit, gjatë pushtimit të Hajberit dhe themelimit të Mbretërisë së Qiejve në tokë.

Rrëfimi mbi shpalljen dhe mbi leximin para njerëzve, të kapitullit të nëntë të Kur`anit (Bara`a), vërteton se:

1. Ali ibn Ebu Talibi është pjesëtar i familjes së Muhammedit, të Dërguarit të bekuar të Zotit


2. Në mungesë të tij, detyrat e të Dërguarit të Zotit, mund të kryhen vetëm nga Aliu dhe askush tjetër.


3. Një përfaqësues ose pasardhës i të Dërguarit të Zotit, mund të zgjedhet vetëm nga Zoti ose nga i Dërguari i Tij dhe jo nga shoqëria (ummeti) muslimane.


4. Aliu ishte personi më i kualifikuar për ta përfaqësuar të Dërguarin e Zotit dhe nuk ka asnjë njeri tjetër, më të përshtatshëm se ai.


5. Detyra më e madhe e Prijësit të Shtetit Islam është shpallja dhe përhapja e urdhrave të Zotit në tokë. Ndonse Ebu Bekri ishte i pranishëm në Mekke, atij nuk iu lejua t`i lexonte këto shpallje dhe në vend të tij, i lexoi Ali ibn Ebu Talibi.

Marmaduke Pickthall

Ndonse Mekkeja ishte çliruar dhe njerëzit e saj ishin bërë muslimanë tashmë, rendi zyrtar i pelegrinazhit kishte ndryshuar, me ç`rast muslimanët e kryenin sipas mënyrës së tyre dhe idhujtarët sipas mënyrës së tyre. Pas nisjes së karavanit të pelegrinëve nga Medineja, në vitin e nëntë pas Hixhrit, në një kohë kur Islami dominonte në Arabinë veriore, u shpall ajo që do të quhej "Deklarata e mbrojtjes". Profeti i dërgoi një kopje të saj Ebu Bekrit, prijësit të pelegrinëve, me udhëzimi se Aliu duhet t`i lexonte vargjet para njerëzve në Mekke. Përmbajtja e vargjeve ishte se pas këtij viti, vetëm muslimanëve do t`u lejohej të bënin pelegrinazh dhe atyre fiseve idhujtare, që kurrë s`kishin marrë pjesë në ndonjë veprimtari kundër muslimanëve dhe që kishin një marrëveshje me muslimanët, të cilën e kishin respektuar gjithnjë. Ata do të vazhdonin t`i gëzonin të drejtat e tyre por kur të mbaronte afati i marrëveshjes, edhe ata do të trajtoheshin si të gjithë idhujtarët e tjerë. Këto vargje e shpallnin fundin e idhujtarisë në Arabi. ("Hyrja e përkthimit të Kur`anit të Shenjtë", Lahore, Pakistan, 1975)

Ishte dëshirë e Zotit, që robi i tij i zgjedhur, Ali ibn Ebu Talibi, duke e recituar Shpalljen e tij, t`i jepte përgjithmonë fund idhujtarisë në Arabi.

35. Ekspedita e fundit

Pas çlirimit të Mekkes, kishte shumë fise pagane, që ishin bërë muslimanë me dëshirën e tyre dhe ca fise të tjera, që e kishin pranuar Islamin pasi Profeti u kishte dërguar misionarë, për t`ua mësuar doktrinat dhe praktikat e kësaj feje. Njëri nga këta misionarë ishte edhe Ali ibn Ebu Talibi. Mësuesi i tij e dërgoi atë në Jemen, në vitin e dhjetë pas Hixhrit, për t`i ftuar në Islam fiset e Jemenit.

Ndonse ekspedita e fundit, që e organizoi Profeti, ishte ajo që do të dërgohej drejt kufirit sirian, nën komandën e Usame bin Zejd bin Harithes, ajo kurrë nuk u nis nga Medineja, në të gjallë të tij. Andaj, mund të thuhet se ekspedita e Ramazanit të vitit të dhjetë pas Hixhrit, e dërguar drejt Jemenit, nën komandën e Aliut, ishte ekspedita e fundit, që u nis nga Medineja, derisa ishte gjallë Profeti.

Aliu me kalorësit e tij, arriti në Jemen në mes të dimrit  dhe i ftoi pjesëtarët e fisit Medhhexh ta pranonin Islamin. Përgjigja e tyre ishte një sulm me shigjeta e gurë, pas të cilit Aliu u urdhëroi trupave të tij të sulmonin. Ata i sulmuan jemenasit dhe i shpërndanë por nuk i ndoqën, për t`i vrarë sepse misioni i Aliut ishte një mision paqeje dhe jo një ekspeditë luftarake. Urdhri i tij për trupat ishte që të luftonin vetëm në vetëmbrojtje.

Fisi Medhhexh kërkoi paqe dhe Aliu menjëherë pranoi. Pas kësaj, ai e përsëriti ftesën e tij që ta pranonin Islamin. Kësaj rradhe, jo vetëm  ata por edhe fisi Hamdan iu përgjigj thirrjes së tij dhe e pranoi Islamin. Misioni i Aliut ishte i suksesshëm. I gjithë Jemeni e pranoi Islamin nëpërmjet përpjekjeve të tija. Ai, si gjithmonë, e kreu misionin e tij në mënyrë shembullore dhe demonstroi se ishte misionari par excellence i Islamit.

M. Shibli

Grupi më i fuqishëm dhe më me ndikim në Jemen përbëhej nga fisi Hamdan. Nga fundi i vitit 8 pas Hixhrit, i Dërguari e dërgoi Halid bin Velidin, për t`i ftuar në Islam. Halidi kaloi gjashtë muaj mes tyre duke u folur për Islamin por nuk fitoi ndonjë konvertit dhe misioni i tij përfundoi me dështim. Ai ishte një gjeneral dhe pushtues por jo një misionar dhe mësues i mirë. Më në fund, I Dërguari e thirri të kthehej në Medine dhe në vend të tij e dërgoi Ali ibn Ebu Talibin.

Aliu i mblodhi pjesëtarët e fisit Hamdan në një fushë, ua lexoi porosinë e të Dërguarit të Zotit dhe ua prezantoi Islamin. Kësaj rradhe ata iu përgjigjën dhe e pranuan këtë fe. I gjithë fisi u bë musliman.

Aliu i dërgoi Profetit një raport, në lidhje me misionin e tij. Kur Profeti e lexoi këtë, iu falënderua Zotit për mirësinë e Tij dhe duke i ngritur sytë drejte qiejve, e bekoi fisin Hamdan. Këtë gjë e bëri tri herë. "Sirat`un-Nebi" (Jeta e të Dërguarit), vëll.2, botimi i dhjetë (1974), botuar nga ("Ma`arif Printing Press", Azamgarh, Indi.)

Gjatë dhjetë viteve të fundit të jetës së tij, Profeti i Islamit kishte organizuar tetëdhjetë ekspedita, të cilat u nisën nga Medineja me misione të ndryshme. Disa prej tyre ishin ekspedita ushtarake dhe disa të tjera paqësore. Ekspedita e Aliut në Jemen meriton një kujdes të veçantë sepse ishte e fundit nga këto ekspedita. Pas kësaj, asnjë ekspeditë nuk u nis nga Medineja, në të gjallë të Profetit.

Viti 10 pas Hixhrit (631 i erës sonë) njihet si "Viti i delegacioneve". Shumë fise arabe dërguan delegacione në Medine për ta pranuar Islamin, për t`ia shprehur Muhammedit bindjen e tyre dhe për ta njohur si sundues.

Në vitin e parë pas Hixhrit, Medineja e kishte statusin e një qytet-shteti por vetëm dhjetë vite më pas, ajo ishte kthyer në kryeqytetin e një shteti të madh. I gjithë gadishulli e kishte pranuar autoritetin shpirtëror dhe politik të Medines. Muhammedi (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij), më në fund, kishte vendosur paqe në gjithë Arabinë dhe kishte ndërmarrë hapa për t`i mbrojtur interesat "shtetërore" të ummetit musliman. Nuk kishte tashmë kurrfarë kërcënimi për Shtetin Islam nga ndonjë agresor i jashtëm.

Hebrenjtë dhe të krishterët po i paguanin rregullisht tatimet e tyre (Xhizje). Ata i gëzonin të gjitha të drejtat e qytetarëve të Shtetit Islam dhe gëzonin një liri të plotë fetare. Arabët, pjesa më e madhe e të cilëve e kishte pranuar Islamin, ishin në vigjilje të një renesanse të madhe "kombëtare". Këto ishin vetëm disa nga bekimet, që Islami ia fali Gadishullit Arabik.

 

 

 

36. Haxhxhi (pelegrinazhi) i lamtumirës

Në muajin Dhulkide (muaji i njëmbëdhjetë i kalendarit islamik) të vitit të dhjetë pas Hixhrit, Muhammedi, shpalli se do ta vizitonte Mekken për të bërë pelegrinazh. Ky lajm u përhap në gjithë vendin dhe një numër i madh muslimanësh u mblodhën për ta shoqëruar. Numri i tyre mendohet se ishte mbi njëqind mijë. Para se të nisej, ai e emëroi Ebu Duxhane Ensariun si guvernator të Medines gjatë mungesës së tij. Në ditën e njëzet e pestë të muajit të njëmbëdhjetë, ai u nis nga Medineja, i shoqëruar nga të gjitha gratë e tija. Muslimanët e ndoqën me kujdes çdo lëvizje, çdo veprim dhe çdo shprehje të Profetit gjatë kësaj kohe dhe gjithçka që bëri ai, mbeti si një shembull i përjetshëm, që do të ndiqej nga gjeneratat e ardhshme.

Maxime Rodinson
 

Pas rënies së Mekkes, Muhammedi e bëri për së dyti herë Umren, rrotullimin ceremonial përreth Qabes dhe ecjen ndërmjet kodrave Safa dhe Merve. Por ai akoma s`e kishte bërë Haxhxhin. Muhammedi kishte ndërmend ta depaganizonte këtë ritual. Pas çlirimit të Mekkes, Attabi (guvernatori i Muhammedit në Mekke) ishte ai që e udhëhoqi këtë ceremoni dhe në të morën pjesë si paganët ashtu edhe muslimanët. Një vit më pas, në muajin Dhulhixhxhe të vitit të nëntë pas Hixhrit, Muhammedi sërish nuk mori pjesë në pelgrinazh. Ai akoma s`i kishte finalizuar mësimet e tija në lidhje me haxhxhin dhe nuk kishte qejf ta kryente këtë ritual bashkë me paganët. Ai e dërgoi Ebu Bekrin për ta udhëhequr ceremoninë. Gjatë rrugës, atij iu bashkangjit Aliu, i cili ishte dërguar me një shpallje të re, të cilën duhej ai personalisht ta shpallte. Në përgjithësi, paganëve u ndalohej pjesëmarrja në haxhxh pas atij viti. Pas kalimit të katër muajve të shenjtë, të gjithë ata që s`e kishin pranuar Islamin dhe s`kishin bërë një marrëveshje me Muhammedin, do të konsideroheshin armiq. Kjo ishte hera e fundit që paganët morën pjesë në ritualin e haxhxhit.

Një vit më pas, në Dhulhixhxhe (muaji i dymbëdhjetë islam) të vitit 10 (Mars 632), Profeti shpalli se do t`i udhëhiqte personalisht ceremonitë, tani që tempulli ishte pastruar nga prania pagane. Ai arriti në Mekke më 5 Dhulhixhxhe dhe më 8 Dhulhixhxhe, ceremonitë filluan. Sytë ishin fiksuar tek Profeti sepse sjellja e tij do të bëhej një ligj për muslimanët. “Muhammedi”

Më 9 Dhulhixhxhe të vitit të dhjetë pas Hixhrit, i Dërguari mbajti një fjalim historik në luginën e Arafatit, në të cilin bëri një përmbledhje të mësimeve të tija. Ai fillimisht iu falënderua Zotit për mëshirën dhe për bekimet e Tija të pafundme dhe pastaj tha:

O muslimanë! Më dëgjoni me kujdes! Ky mund të jetë rasti i fundit që gjendem në mesin tuaj dhe mbase nuk do të mund ta bëj edhe njëherë haxhxhin.
Zoti është një dhe nuk ka të barabartë. Mos i gjeni të barabartë Atij dhe mos e krahasoni askë me Të. Adhurojeni Atë, kini droje prej Tij, bindjuni Atij dhe duajeni Atë. Mos i lini pas dore adhurimet tuaja dhe agjëroni në muajin e agjërimit. Paguajeni rregullisht zeqatin dhe vizitojeni Shtëpinë e Zotit, kurdo që të mundeni.
Mbajeni mend se secili prej jush do t`i japë llogari Zotit për atë që ka bërë në këtë botë dhe dijeni se shumë shpejt, do të gjendeni në praninë e Tij.
Unë po i shpall të pavlefshme të gjitha traditat e “kohës së injorancës”. Gjakmarrja e parë që e shpall të pavlefshme, është ajo për kushëririn tim, Ibn Rab`ia dhe fajdeja e parë që e shpall të pavlefshme është ajo e borxheve të dhëna nga xhaxhai im, Abbas ibn Abdul Muttalibi.
Ju bëj thirrje që ta respektoni nderin, jetën dhe pronën e njëri-tjetrit, njësoj siç e nderoni shenjtërinë e kësaj dite. Të gjithë besimtarët janë vëllezër. Nëse një gjë i takon njërit prej tyre, ajo është e ndaluar për të tjerët, veçse me lejen e tij.
Jini të sinqertë në fjalët dhe në veprat tuaja! Jini të sinqertë me njëri-tjetrin dhe gjithnjë të bashkuar!
Ju keni të drejta mbi gratë tuaja por edha ato kanë të drejta mbi ju. Silluni ndaj tyre me dashuri e me butësi, nderojini dhe jini të dhembshur ndaj tyre!
Robërit tuaj janë krijesa të Zotit. Mos jini të ashpër ndaj tyre! Nëse gabojnë, falnie gabimin e tyre! Jepuni për të ngrënë nga ajo që hani vetë dhe mbathini ata ashtu si jeni të veshur vetë.
Dijeni se pjesëtarët e familjes sime janë si yjet në natë. Ata e çojnë drejt shpëtimit gjithkë që u bindet e që i ndjek. Në mesin tuaj po lë dy gjëra të çmueshme: Librin e Zotit dhe pjesëtarët e familjes sime. Këto dy gjëra përmbushen mes veti dhe kurrë nuk ndahen nga njëra-tjetra. Po t`u bindeni atyre, kurrë s`do të devijoni.
Dhe mbajeni mend se unë jam i Dërguari i fundit i Zotit për njerëzimin. Pas meje s`do të ketë të dërguar të tjerë prej Tij.

Më pas, i Dërguari i Zotit e përfundoi fjalimin e tij me një lutje të shkurtër falënderimi ndaj Krijuesit dhe i kërkoi që Ai të ishte dëshmitar se e kishte kryer detyrën e tij, i kishte përmbushur obligimet dhe se ua kishte përcjellur njerëzve, porosinë e Islamit.

Ky fjalim, si gjithë fjalimet e tjera të Profetit, dallohet me qartësinë dhe me dimensionin e tij praktik. Në të, ai i përfshiu të gjitha mësimet e tija, që do të mbeteshin përjetësisht të mbjellura në zemrat dhe në mendjet e dëgjuesve.
Profeti u demonstroi muslimanëve si t`i kryenin ritet e haxhxhit dhe i shlyejti edhe gjurmët e mbeturinave të fundit pagane. Në fjalimin e tij, ai gjithashtu la të kuptohej se ai ndoshta nuk do të jetonte edhe shumë gjatë. Pikërisht në këtë periudhë u shpall edhe kapitull 110 i Kur`anit, i quajtur “Ndihma” (Nasr), që thotë:

Kur të vijë ndihma e Zotit tënd dhe fitorja
E t`i shohësh njerëzit tek hyjnë në fenë e Zotit tufë pas tufe
Madhëroje Zotin tënd me lëvdata dhe falje kërko
Se vërtet Ai i pranon pendimet...

Imam Buhariu përcjell se kur u shpall ky kapitull, Umar ibn Hattabi i kërkoi Abdullah ibn Abbasit që t`ia shpjegonte kuptimin e kësaj shpalljeje. Ibn Abbasi tha:

“Këta vargje tregojnë se po afrohet koha kur i Dërguari do të ndahet prej neve”
 

Shumë historianë bashkëkohorë në lindje dhe në perëndim, kanë thënë se vdekja e Profetit ishte e paparashikuar dhe e beftë. Por kjo s`ka të bëjë aspak me të vërtetën. Ai vetë ishte i pari që foli për këtë gjë dhe kur u shpall kapitulli “Ndihma”, ndjekësve të tij kryesorë s`u kishte mbetur thuase kurrfarë dyshimi në mendje se misionit tokësor të të Dërguarit, po i afrohej fundi. Porosia për vdekjen që po afrohej, jepet në vargun e tretë, ku thuhet “falje kërko”. Ky varg ishte një shenjë e mjaftueshme për të zotët e mendjes.

Marmaduke Pickthall

Ishte pikërisht gjatë pelegrinazhit të fundit, që u shpall kapitulli i titulluar “Ndihma”, të cilin Muhammedi e pranoi si një paralajmërues se vdekja e tij po afrohej. (“Hyrja e përkthimit të Kur`anit të Shenjtë”, Lahore, Pakistan, 1975)

 

37. Kurorëzimi i Ali ibn Ebu Talibit si sundues i ardhshëm i muslimanëve dhe prijës i Shtetit Islam

Haxhxhi i lamtumirës kishte mbaruar tashmë dhe Muhammedi, i Dërguari i Zotit, bashkë me turmën e madhe të ndjekësve të tij, ishte gati për t`u kthyer në shtëpi. Ai dha shenjë dhe karavani i pelegrinëve u nis nga Mekkeja.
 

Në një distancë të shkurtër në veri të Mekkes, ka një luginë të quajtur Khumm, në të cilën gjendej një liqen i vogël (Gadir në arabisht). Khummi ishte një udhëkryq nëpër të cilin kalonin shumë rrugë. Kur i Dërguari arriti në afërsi të Gadirit, atij iu shpallën vargjet në vijim:

O i Dërguar! Shpalle porosinë që t`u zbrit nga Zoti yt! Po të mos e shpallësh, s`do ta kesh plotësuar detyrën tënde. Dhe Zoti ka për të të mbrojtur nga njerëzit sepse Ai s`i udhëzon ata që e mohojnë të vërtetën. Maide (Tryeza) 5:67

Urdhrat hyjnorë mbase kurrë më parë, s`kishin qenë kaq të mprehtë si në këtë varg, i cili me sa shihet, kishte të bënte me një çështje jetike, të cilën i Dërguari duhej ta shpallte herët a vonë. Andaj, ai urdhëroi që karavani të ndalej dhe të thirreshin prapa ata që ishin nisur në drejtime të ndryshme. Pastaj priti derisa edhe karavani i fundit i nisur nga Mekkeja, arriti tek pusi në Khumm.
Pelegrinët do të ndaheshin nga njëri-tjetri në Khumm dhe do të vazhdonin me karavanë të ndryshëm duke shkuar secili drejt destinacionit të vet. Por i Dërguari kishte një shpallje të rëndësishme për të bërë para se të shpërndaheshin pelegrinët dhe ishte i kujdesshëm që këtë shpallje ta dëgjonin sa më tepër muslimanë që të ishte e mundur.
 

Një “foltore” u improvizua nga lëkurat e deveve, të vendosura mbi njëra-tjetrën dhe i Dërguari u ngjit mbi të, në mënyrë që gjitkush të mund ta shihte me sytë e vet. Kushëriri i tij, Aliu, qëndronte pranë tij.
Tani Muhammedi ishte i gatshëm për ta mbajtur fjalimin historik, duke iu bindur urdhrit të dhënë në vargun e mësipërm. Ai iu falënderua Zotit që i kishte bekuar me Islamin dhe pastaj u parashtroi një pyetje muslimanëve:

“A kam unë më shumë të drejtë mbi shpirtrat tuaj sesa ju vetë?”
Muslimanët u përgjigjën njëzëri: “I Dërguari i Zotit ka më shumë të drejta mbi shpirtrat tanë sesa ne vetë.”
“Në qoftë ashtu, atëherë kam një porosi shumë të rëndësishme për ju.”,tha i Dërguari dhe vazhdoi:
“O muslimanë! Unë s`jam veçse një i vdekshëm si të gjithë ju dhe shumë shpejt, mbase do të shkoj në prani të Zotit tim. Trashëgimia ime më e vlefshme për ju, janë Libri i Zotit dhe pjesëtarët e familjes sime. Tani dëgjoni me kujdes dhe dijeni se unë jam Udhëheqësi i të gjithë besimtarëve. Të gjithë ata burra dhe ato gra që më njohin mua si Udhëheqës të tyre, le ta njohin edhe Aliun si të tillë! Aliu është Udhëheqës i gjithë atyre burrave dhe grave, udhëheqës i të cilëve jam unë.”
Pas kësaj shpalljeje, i Dërguari i ngriti duart drejt qiellit dhe tha: “O Zot! Ji mik i atij që është mik me Aliun dhe ji armik i çdokujt që është armik i tij!”

Ajo që përcollëm më sipër është një përmbledhje e asaj që tha i Dërguari i Zotit në Khumm. Teksti i plotë dhe konteksti i këtij fjalimi është ruajtur në veprën e famshme “Teuhid ed-Dala`il” të dijetarit të famshëm sunnit, Allame Shahab-ud-din Ahmed. Më poshtë, po e japim një version të shkurtuar të fjalimit, ashtu siç është përcjellur në këtë vepër:

I falënderohem Zotit për të gjitha të mirat e Tija. Dëshmoj se s`ka zot tjetër veç Allahut dhe se Ai është Zoti i vetëm, i Gjithëfuqishëm dhe i Përsosur. Ne të gjithë jemi të varur prej tij. Ai s`ka bashkëshorte, s`ka fëmijë dhe s`ka të barabartë. Unë jam njëri nga robërit e Tij por Ai më zgjodhi si të Dërguar të udhëzimit për gjithë njerëzimin. O njerëz! Kinie droje Zotin gjithmonë dhe kurrë mos tregoni mosbindje ndaj Tij! Mos luftoni, veçse për Islamin dhe mbani mend se dituria e Zotit përfshin gjithçka.
O muslimanë! Kini kujdes sepse kur të shkoj unë, do të dalin ca njerëz që do t`më mveshin fjalë që s`i kam thënë dhe do të ketë një grup njerëzish qo do t`u besojnë atyre. Por unë strehohem në mbrojtjen e Zotit sepse s`ju kam thënë tjetër përveç të Vërtetës dhe s`ju kam ftuar drejt asgjëje, përveç asaj që Ai ma ka shpallur. Ata që i kalojnë kufijtë në këtë punë, do të dënohen.
Atë çast, Ibada ibn Samiti, një ndjekës i Muhammedit, u ngrit dhe tha: “O i Dërguari i Zotit! Kur të vijë ajo kohë, kujt t`i drejtohemi për udhëzim?”
I Dërguari u përgjigj: Duhet t`u bindeni njerëzve të Shtëpisë sime (Ehl-i Bejtit) dhe ata t`i ndiqni. Ata janë trashëguesit e diturisë sime prej profeti. Ata do t`ju mbrojnë nga devijimi dhe do t`ju udhëzojnë drejt shpëtimit. Ata kanë për t`ju ftuar drejt Librit dhe drejt Traditës sime (Sunnetit). Ndiqni ata sepse ata nuk bien kurrë në dyshim. Besimi i tyre në Zotin është i palëkundur. Ata janë të udhëzuarit, ata janë Imamët dhe vetëm ata mund t`ju shpëtojnë nga mosbesimi, nga devijimi dhe nga risitë në fe.

Zoti ju ka urdhëruar ta doni Ehl-i Bejtin tim. Devotshmëria ndaj tyre është një obligim për ju (Kur`an 42:23) sepse ata janë të pastrit (Kur`an 33:33).

Ata janë të pajisur me virtyte që s`i ka askush tjetër. Ata janë të zgjedhurit e vetë Zotit dhe tani, Zoti më ka urdhëruar t`jua shpall këtë:
“Dijeni se Meula (Udhëheqës; Mbrojtës) i kujt të jem unë, Meula i tij është edhe Aliu. O Zot! Ti bëhu Mik i atij që është mik i Aliut dhe bëhu Armik i gjithkujt që është armik i tij. O Zot! Ndihmoje atë që e ndihmon Aliun dhe largohu prej atij që largohet prej Aliut!”

Fjalimi kishte mbaruar. I Dërguari i Zotit, Muhammedi, zyrtarisht e kishte shpallur Ali ibn Ebu Talibin, sundues të ardhshëm të muslimanëve dhe e kishte emëruar si prijës të Shtetit Islam.
Sapo u bë kjo shpallje, u shpall edhe vargu i fundit i Kur`anit:
 

Sot e përsosa për ju fenë tuaj, i përmbusha të mirat e Mia mbi ju dhe ua zgjodha Islamin si fe...Maide (Tryeza) 5:3

Ishte dita e tetëmbëdhjetë e muajit Dhulhixhxhe të vitit të 10-të pas Hixhrit (21 Mars 632) kur u shpall vargu i fundit i Kur`anit. Shpallja kishte filluar në vitin 610 në shpellën Hira në Mekke dhe përfundoi në vitin 632, në luginën e Khummit, me emërimin e Ali ibn Ebu Talibit si Prijës pas Muhammedit dhe si Udhëheqës të qeverisë së Medines dhe të Shtetit Islam.

Ibn Haxhar el-Eskalaniu1, në veprën e tij “el-Isaba fi temjiz es-Sahaba” thotë se pasi e bërë këtë shpallje, i Dërguari i Zotit vendosi një turban në kokën e Ali ibn Ebu Talibit, me çfarë edhe e përfundoi “kurorëzimin” e tij. Të gjithë shokët e Profetit e përgëzuan Aliun pas kësaj ndodhie. Në mesin e atyre që e përgëzuan ishte edhe Umar ibn el-Hattabi dhe të gjitha gratë e Profetit.

Hassan bin Thabit el-Ensariu ishte poeti “zyrtar” i të Dërguarit të Zotit, i cili i derdhi në vargje, thuase të gjitha ngjarjet e rëndësishme në jetën e tij. Kurorëzimi i Ali ibn Ebu Talibit, ishte pa dyshim, njëra nga ngjarjet më të rëndësishme historike që e sfiduan talentin e tij poetik. Me këtë rast, ai përpiloi disa vargje që ia kushtoi Aliut. Në vijim, po japim në përkthim të përafërt të këtyre vargjeve:

Në ditën e Gadir-i Khumit, Profeti u thirri muslimanëve dhe u tha:
Kush është Zoti juaj dhe kush është udhëheqësi juaj?
“Allahu është Zoti ynë”, thanë ata. “Dhe ti je udhëheqësi, të cilit i bindemi të gjithë.”
Dhe ai i tha Aliut të ngrihej e kur u ngrit
Ia ngriti dorën e tha:
“Ty po të zgjedh si prijës pas meje.
Andaj, prijës i kujt jam unë, prijës i tij është ‘dhe Aliu.
Pra bëhuni të gjithë miq dhe përkrahës të tij!

Një tjetër poet që përpiloi vargje për rastin e kurorëzimit të Aliut ishte Kajs ibn Ubade Ensariu. Ai tha:

Kur armiku u ngrit kundër nesh,
“Mjafton Zoti”, thashë
“Furnizuesi ynë dhe Mbrojtësi më i mirë”.
Aliu është Udhëheqësi ynë (Meula) dhe udhëheqësi i besimtarë
Kështu thotë Kur`ani dhe kështu është
Qëkur i Dërguari doli e tha:
Prijës i kujt jam unë,
Prijës i tij është Aliu..

Ajo që tha i Dërguari i Zotit atë ditë, ishte një shpallje e vendosur, që nuk linte vend për kundërshtime.
Është tejet interesante se madje edhe një njeri si Amr ibn As (i cili vite më vonë do të luftonte kundër Aliut) u “frymëzua” të shkruante një poezi për Aliun në rastin e Khummit. Ai thotë:

Goditja e shpatës së Aliut është njësoj së bindja që ia shprehëm të gjithë në Gadir e që e bëri gjithkë të përulej para fuqisë së tij.

Nëse dy vargjet e Kur`anit, që i përmendëm më sipër, lexohen njëra pas tjetrës dhe kuptohen në kontekstin e tyre historik, kuptimi i tyre bëhet më se i qartë. Unë do t`i përcjell edhe njëherë në një analizë të shkurtër dhe për hir të të qenit praktik, do t`i shënoj me numrat 1 dhe 2 respektivisht.
 

1. O i Dërguar! Shpalle porosinë që t`u zbrit nga Zoti yt! Po të mos e shpallësh, s`do ta kesh plotësuar detyrën tënde. Dhe Zoti ka për të të mbrojtur nga njerëzit sepse Ai s`i udhëzon ata që e mohojnë të vërtetën.

2. Sot e përsosa për ju fenë tuaj, i përmbusha të mirat e Mia mbi ju dhe ua zgjodha Islamin si fe...

Kurorëzimi i Aliut ndodhi pikërisht në intervalin kohor ndërmjet shpalljes së këtyre dy vargjeve të Kur`anit. Kjo çështje ishte aq urgjente sa i Dërguari i Zotit, në vargun e parë, u urdhërua të linte çfarëdo që ishte duke bërë dhe të merrej me këtë punë. Për këtë qëllim, ai urdhëroi që të ktheheshin të gjithë pelegrinët dhe të mblidheshn në luginën e Khummit. Më pas, ai u shpalli se Aliu do të ishte pasardhësi i tij si sundues i “Mbretërisë së Qiejve” në tokë.

Pak kohë pasi e kishte bërë këtë emërim të Aliut, u shpall edhe një varg tjetër nga Zoti, i cili e konfirmonte këtë veprim të tijin. Emërimi i Aliut si zëvendës i tij ishte në të vërtetë, kulminacioni i një pune që, për Muhammedin, kishte zgjatur sa një jetë e tërë. Me emërimin e Aliut, misioni i tij si i Dërguar i Zotit ishte kompletuar. Në të kaluarën, ai në shumë raste e kishte shpallur Aliun si pasardhës të vetin por në Gadir-i Khumm, ai zyrtarisht e emëroi atë si prijësin e ri të Shtetit Islam.
Ka një lidhje tejet logjike dhe të qartë mes këtyre dy vargjeve të Kur`anit (i pari aq i rreptë dhe ngulmues për një veprim dhe i dyti aq miratues për emërimin e Aliut) dhe fjalëve që i Dërguari i Zotit i kishte thënë: Aliu është “meula” (prijës) i të gjithë atyre, “meula”(prijës) i të cilëve jam unë.

Disa persona janë përpjekuar të luajnë me kuptimin e fjalës “meula” në këtë kontekst. Ata pretendojnë se kjo thënie e Profetit është e vërtetë dhe autentike por thonë se fjala “meula” nuk do të thotë “prijës” ose “udhëheqës” por thjesht “mik”. Por është e qartë se ky nuk ishte qëllimi i vetë të Dërguarit. A thua vallë ai i ktheu prapa karavanët dhe i bëri të ndalojnë në rrafshinën e nxehtë të Khummit, vetëm për t`u thënë se Aliu ishte një mik i tyre? Mos vallë pelegrinët mendonin se në atë kohë, Aliu nuk ishte miku i tyre dhe duhej që i Dërguari t`i bindte për një gjë të tillë?

Ata që e interpretojnë fjalën “meula” si “mik”, ndoshta harrojnë se, para se ta cilësonte Aliun si të tillë, Muhammedi e kishte prezantuar veten pikërisht me këtë emër. Ky fakt nuk lë shumë vend për interpretime dhe na bën të qartë se kuptimi i kësaj fjalie mund të ishte vetëm një: Muhammedi, i Dërguari i Zotit ishte prijësi i muslimanëve dhe Aliu ishte prijësi pas tij.

Këta persona gjithashtu harrojnë se përpara se ta bënte shpalljen e tij, Profeti parashtroi një pyetje që thoshte:

“A kam unë më shumë të drejtë mbi shpirtrat tuaj sesa ju vetë?” Përgjigja e muslimanëve ishte një “po” e thënë njëzëri.

Kjo pyetje ishte një prelud i shpalljes së Aliut si pasardhës i tij. Pyetja e parashtruar dhe shpallja që erdhi pas saj ishin të lidhura dhe u thanë në kontekstin e njejtë. Kur të lexohen të dyja së bashku, në kokën e lexuesit nuk do të mbetet as edhe dyshimi më i vogël se fjala “meula” do të thotë “prijës” ose “udhëheqës” dhe jo “mik”.
Shumë nga komentuesit sunnitë të Kur`anit kanë vërtetuar se urdhri i prerë nga Zoti ishte pikërisht për emërimin e Aliut si prijës të muslimanëve. Disa prej tyre janë:

- Vahidiu në veprën “Esbab`un-Nuzul”
- Sujutiu në “Tefsir durr el-Manthur”
- Ibn Kethiri
- Imam Ahmed bin Hanbeli
- Ebu Ishak Nishapuriu
- Gazaliu në veprën “Sirr`ul-Alemin”
- Taberiu në veprën “Tarih er-Rusul vel-Muluk”
- Shejh Abdu`l Hakk, muhaddithi i Delhit

Këtu duhet të theksojmë se para shpalljes së vargut të parë (5:70), të gjithë urdhrat në lidhje me kodin ligjor islam, si namazi, zeqati, haxhxhi, xhihadi (dhe në të vërtetë, të gjithë urdhrat në lidhje me jetën personale, shoqërore, politike dhe ekonomike të muslimanëve) ishin “zbritur” tashmë. I Dërguari ua kishte shpallur njerëzve këto ligje dhe muslimanët kishin filluar t`i implementonin, deri në shkallën që këto ligje ishin bërë pjese e jetëve të tyre. Ai vetë e kishte shpallur dhe implementuar çdo ligj. Gjëja e vetme që i Dërguari nuk e kishte bërë deri atëherë, ishte emërimi i hapur i pasardhësit të tij. Shoqëria muslimane kishte të drejtë të dinte se kush do të ishte prijësi i saj pas vdekjes së tij. Ishte pikërisht kjo detyrë që ai e kreu pas urdhrit për ta “shpallur porosinë” që i ishte dhënë. Urdhri i ardhur nga Zoti ishte tejet i rreptë dhe i Dërguari nuk mund të mos e realizonte atë.

Dhe menjëherë pasi e përmbushi urdhrin hyjnor, u shpall vargu i dytë (5:4), i cili vendoste një vulë aprovimi mbi veprimin e tij të sapokryer. Me inaugurimin zyrtar të Ali ibn Ebu Talibit si pasardhës i Muhammedit dhe si prijës i muslimanëve, vargjet e fundit të Shpalljes u shkruan në Librin e Zotit. Vargu i fundit i Shpalljes hyjnore u shpall dhe u shënua më 21 Mars të vitit 632, me çfarë dyert e Shpalljes u vulosën përgjithmonë. Tetëdhjetë ditë më pas, më 8 Qershor të po atij viti, i Dërguari i Zotit u nda nga ndjekësit e tij dhe kaloi në prani të Zotit. Pas këtij rasti, në 80 ditët e mbetura të jetës së tij, historia nuk shënon asnjë urdhër ose ndalesë nga i Dërguari i Zotit, qoftë doktrinale ose praktike. Islami, pra, u shpall i kompletuar dhe i përsosur, në çastin kur i Dërguari e emëroi Ali ibn Ebu Talibin si pasardhës.

Zoti i mbuloftë me mëshirë robërit e tij Muhammedin dhe Aliun dhe pjesëtarët e familjes së tyre.

I Dërguari i Zotit tashmë mund ta sodiste me kënaqësi veprën e tij të kryer dhe ta shihte të ardhmen përplot shpresë dhe lumturi. Në shpalljen e Aliut si pasardhës të vetin, ai shihte një vazhdimësi të misionit, për të cilin kishte punuar me aq mundim për 23 vite me rradhë dhe ishte përballur me aq shumë rreziqe. Misioni i tij kishte kërkuar sakrifica të panumërta. Tani ai e shihte se e gjithë përpjekja dhe sakrificat e tija kishin dhënë fryt dhe e dinte se Aliu do ta kontrollonte anijen e Islamit drejt destinacionit të saj, me aftësinë e njejtë që ai vetë e kishte kontrolluar.

Muhammedi nuk e zgjodhi Aliun për pasardhës të vetin, thjesht sepse ky i fundit ishte kushëriri dhe ndjekësi i tij më i preferuar. Ai nuk e zgjodhi Aliun as për shkak të cilësive të tija personale. Në të vërtetë, Muhammedi s`kishte fare të bënte me këtë zgjedhje. Koha e shpalljes së dy vargjeve të fundit të Kur`anit (5:70 dhe 5:4), ngjarjet që ndodhën në intervalin kohor mes këtyre dy shpalljeve dhe lidhja logjike ndërmjet tyre, na çon drejt një përfundimi të vetëm: zgjedhja e Aliut si pasardhës i Profetit të Islamit ishte një vendim hyjnor. Ishte vetë Zoti që e kishte zgjedhur Aliun dhe Zoti nuk mund ta zgjidhte dikë që do të ishte dytësor përnga cilësia. Ai mund ta zgjidhte vetëm më cilësorin, më të mirin dhe më të veçantin mes tyre, që s`ishte tjetër veçse Aliu. Aliu ishte simboli dhe shprehja më e qartë e të Vërtetës së Islamit, njësoj siç kishte qenë dëshmitar i pari i të Vërtetës, kur ajo u shpall nga Profeti. Zoti i bekoftë që të dy, bashkë me familjet e tyre.
I Dërguari i Zotit e shfrytëzoi çdo mundësi për t`ua bërë të qartë muslimanëve, pozitën e lartë të Aliut. Në një thënie shumë të famshme të tij, ai thotë se pozita e Aliut pranë tij ishte e ngjashme me marrëdhënien mes Musës dhe Harunit, me dallimin e vetëm se Aliu nuk ishte profet. Ky hadith përcillet nga Saad bin Ebu Vakkasi dhe është i shënuar në Sahihun e Imam Muslimit, si vijon:

Amir bin Sa`d bin Ebi Vakkasi përcjell nga i ati se i Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të) i tha Aliut: “Pranë meje, ti je njësoj siç ishte Haruni pranë Musës, por me dallimin që nuk ka më profet pas meje.” Rrëfyesi thotë: “Kisha dëshirë ta dëgjoja këtë gjë drejpërdrejt nga Sa`d bin Ebi Vakkasi dhe shkova tek ai. I tregova se ç`më kishte treguar Amiri (djali i tij), me ç`rast ai më tha: “Po e kam dëgjuar”. Pastaj i vendosi duart mbi veshë dhe foli sërish: “Në gënjefsha, m`u bëfshin të shurdhër të dy veshët.”

Sa`d bin Ebi Vakkasi përcjell se i Dërguari i Zotit e la pas Ali ibn Ebu Talibin (kur po nisej për në Tebuk), me ç`rast ky i fundit i tha:

“O i Dërguar i Zotit! A po më lë pas me gratë dhe me fëmijët?” Pas kësaj, i Dërguari tha: “A s`je i kënaqur që të jesh për mua, siç ishte Haruni për Musën, me dallimin e vetëm se nuk ka profet tjetër pas meje?”

Ky hadith është përcjellur edhe nga Shu`baja me zinxhirin e njejtë të transmetimit.

Amir bin Sa`d bin Ebi Vakkas përcjell nga babai i tij, se kur Muavije ibn Ebu Sufjani e emëroi Sa`din për guvernator, i tha: “Ç`farë s`të lejon ta mallkosh Ebu Turabin (Aliun)?” Ai ia ktheu:

“Kam dëgjuar tre gjëra nga i Dërguari i Zotit për të dhe po ta dëgjoja për vete veç njërën prej tyre, do të ishte për mua më e çmueshme se devetë e kuqe. Kur i Dërguari e la pas, teksa po shkonim në ekspeditë, Aliu i tha: “O i Dërguar i Zotit, a po më lë pas me gratë e me fëmijët?” I Dërguari u përgjigj: “A s`je i kënaqur që të jesh për mua, siç ishte Haruni për Musën, me dallimin e vetëm se s`ka më profetë pas meje?”

Përveç kësaj, në ditën e Hajberit e kam dëgjuar të Dërguarin të thotë:

“Do t`ia jap flamurin një njeriu që e do Zotin dhe të Dërguarin dhe të cilin Zoti dhe i Dërguari e duan.” Ne të gjithë po prisnim me padurim, kur i Dërguari tha: “Thirreni Aliun!”

Ky i fundit erdhi dhe sytë i kishin marrë ndezje. I Dërguari i njomi me pështymën e tij, ia dha flamurin Aliut dhe atë ditë Zoti na dha fitore. Rasti i tretë ishte kur u shpall vargu:

“Ejani t`i marrim fëmijët tanë dhe fëmijët tuaj, gratë tona dhe gratë tuaja, veten tonë dhe veten tuaj e t`i lutemi Zotit që mallkimi të jetë mbi gënjeshtarët!”(Kur`an 3:61) Atë ditë, i Dërguari e morri Aliun, Fatimenë, Hasanin dhe Husejnin dhe tha: “Zoti im! Këto janë familja ime.”

Hadithi i Profetit në të cilin pozita e Aliut pranë tij krahasohet me atë të Harunit pranë Musës, përshtatet me vargun vijues të Kur`anit të Shenjtë:

(Musa u lut)”O Zoti im! Ma zgjero gjoksin, ma lehtëso punën e m`i largo pengesat nga e folura, që të më kuptojnë. Dhe ma je ndihmës nga familja ime, tim vëlla Harunin, ma shto fuqinë nëpërmjet atij dhe bëje atë ta ndajë barrën time me mua: që të të madhërojmë Ty pa ndalur e të të kujtojmë pa pushim, sepse Ti na sheh gjithmonë. (Zoti) tha: “U pranua lutja jote o Musa. Dhe vërtet Ne të falëm të mira edhe herë të tjerë më parë...(Kur`an 20:25)

Profeti Musa iu lut Zotit që t`i jepte një ndihmës nga familja e tij. Ai nuk kërkoi një ndihmës në mesin e ndjekësve dhe miqve të vet. Ai u lut që vëllai i tij Haruni të bëhej ndihmësi i tij dhe një burim fuqie për të.

Zoti iu përgigj lutjes së Musës, ia dha vëllain e tij Harunin si ndihmës dhe e bëri atë një burim fuqie për Musën.
Edhe Muhammedi, i Dërguari i fundit i Zotit, zgjodhi një ndihmës nga familja e tij. Zgjedhja e tij ishte vëllai i tij Aliu. Aliu i dha fuqi dhe e ndau me të, detyrën që kishte, siç kishte premtuar në “darkën e të afërmve” shumë vite më parë, kur ishin mbledhur të parët e fiseve Hashim dhe Muttalib.
Ishte pikërisht Zoti, Ai që e zgjodhi Harunin si ndihmës të Musës. Nuk ishte ummeti (populli) i Musës ai që e bëri zgjedhjen.

Dhe Ne caktuam me Musën një kohë prej tridhjetë netësh e pastaj i shtuam edhe dhjetë të tjera, që të përmbushej koha e caktuar nga Zot` i tij: dyzet net. Dhe Musa e la të vëllanë Harunin:

“Më zëvendëso tek populli im, vepro mirë dhe mos e ndiq rrugën e atyre që bëjnë trazira. Kur`an (7:142)

Musa e vendosi të vëllanë Harunin në krye të popullit dhe nuk e la atë pa një udhëheqës, ndonse do të largohej vetëm për dyzet ditë nga mesi i tyre. Edhe Muhammedi nuk devijoi nga kjo praktikë e të dërguarve të Zotit. Ai nuk i la muslimanët pa një prijës dhe për këtë punë e zgjodhi të vëllanë, Aliun.
Kështu iu lut Zotit Musa:

“Zoti im! Më fal mua dhe tim vëlla! Na prano në mëshirën Tënde! Sepse ti je më i Mëshirshmi i mëshiruesve... (Kur`an 7:151)

Musa, pra, nuk u lut vetëm për vete. Ai lutej në veçanti edhe për vëllain e tij Harunin. Po kështu, edhe Muhammedi lutej për veten e tij dhe për vëllain e tij Aliun. Ai gjithnjë lutej që mëshira e Zotit të ishte mbi të dy dhe mbi familjen e tyre.

Dhe prapë u falëm të mira Musës dhe Harunit. Paqja dhe mëshira qoftë mbi Musën dhe mbi Harunin. Kështu Ne i shpërblejmë ata që veprojnë drejtë. Ata ishin dy robër Tanë besimtarë. (Kapitulli 37, vargjet 114, 120, 121, 122)

Zoti e bekoi Musën dhe Harunin dhe në të njejtën mënyrë i bekoi edhe Muhammedin dhe Aliun. Të katërt ishin njerëz të të drejtës. Andaj Zoti i shpërbleu dhe u dërgoi paqe.

Ndonse Haruni u zgjodh nga Zoti për të qenë pasardhësi i Musës, ai vdiq që në të gjallë të tij, duke e krijuar nevojën për të zgjedhur një pasardhës të ri, që do të ishte Joshua (Jusha). Njësoj si Haruni, edhe ai u zgjodh nga Zoti dhe në zgjedhjen e tij, nuk ishte populli (ummeti) i Musës ai që u pyet. Pas vdekjes së Musës, Joshua i udhëhoqi hebrenjtë drejt fitores.

Parametrat e zgjedhjes së pasardhësit të të Dërguarit të Zotit, mund të shihen qartë në vargjet e sipërpërmendura të Kur`anit. Ali ibn Ebu Talibi ishte zgjedhja e Zotit dhe gjithë ç`kishte për të bërë Muhammedi, ishte që të shpallë formalisht se Aliu do të ishte prijës i muslimanëve pas vdekjes së tij. Pikërisht shpallja e këtij fakti ishte arsyeja përse ai i mblodhi njerëzit në luginën e Khummit.

Një musliman i sotëm mund të pandehë se kjo shpallje historike e Profetit duhet të jetë ndjekur nga një hare e përgjithshme në mesin e muslimanëve. Mund të duket pak e çuditshme, por nuk ishte ashtu. Kishte disa muslimanë që ishin të lumtur por kishte edhe shumë të tillë që nuk e ndanin këtë lumturi. Këta të fundit kishin ushqyer shpresa të tjera dhe kishin krijuar në vete disa ambicje, të cilat nuk përshtateshin ‘dhe aq me atë që kishte shpallur i Dërguari në Gadir-Khumm. Shpallja e tij, aq e drejpërdrejtë dhe pa kompromis, i shkatërroi shpresat dhe ambicjet e këtij grupi.

Por ata nuk u dorëzuan dhe menduan një lojë tjetër. Këta njerëz filluan të përshpërisnin në veshët e arabëve se emërimi i Aliut si sundues i muslimanëve ishte një akt që buronte nga ambicja e Profetit për ta monopolizuar gjithë fuqinë politike tek familja e tij, gjegjësisht tek hashimitët, duke i lënë mënjanë gjithë fiset e tjera. Ata e prezantonin këtë emërim si një akt të pavarur nga Shpallja hyjnore. Këta persona e kuptuan se sikur të arrinin t`ua turbullonin mendjen arabëve dhe t`i shtynin drejt një lufte për pushtet, ata vetë do të mund ta shfrytëzonin rastin dhe të ngadhnjenin. Që nga ai çast, ata filluan të krijonin një strategji të re që do t`i përshtatej situatës së sapokrijuar.

Kush janë këta njerëz? Ata nuk janë identifikuar me emra por ekzistenca e tyre dhe potenciali i tyre për të krijuar trazira është konfirmuar në vargun e parë (5:70), ku thuhet:

“Dhe Zoti ka për të të mbrojtur nga njerëzit sepse Ai s`i udhëzon ata që e mohojnë të vërtetën...”

Me sa shihet, Profeti hezitoi fillimisht, duke qenë i aftë ta parashikojë kundërshtimin masiv të shumë arabëve ndaj emërimit të Aliut, si sundues të ardhshëm të Shtetit Islam. Në këtë varg, ai sigurohet nga Zoti, se Ai do ta mbrojë prej tyre dhe se duhej ta tejkalonte atë hezitim të vetin dhe ta shpallte Aliun për pasardhës.

Kundërshtimet ndaj shpalljes historike të Gadir-Khummit, ishin në të vërtetë, kundrështime ndaj vetë Muhammedit. Megjithatë, deri në atë çast, kundërshtimet dhe opozita ndaj të Dërguarit kishte qenë e fshehtë dhe nuk tërhiqte vëmendje. Por shumë shpejt pas kësaj ngjarjeje, kjo opozitë do të shfaqej hapur, edhe përkundër faktit se ai ishte akoma gjallë. Kjo temë do të analizohet në kapitujt në vijim.
Shokët e Profetit që e kanë përcjellur rastin e Gadir-Khumit janë këta:

Khuzajma bin Thabit
Sehl bin Sa`ad
Adij bin Hatim
Akba bin Aamir
Ebu Ejub Ensari
Ebu`l-Haitham bin Taihan
Abdullah bin Thabit
Ebu Ja`la Ensari
Numan bin Exhlan Ensari
Thabit bin Vadi`a Ensari
Ebu Fadhala Ensari
Abdurrahman bin Abd Rabb
Xhunaida bin Xhanada
Zejd bin Erkam
Zejd bin Sherhil
Xhabir bin Abdullah
Abdullah bin Abbas
Ebu Said el-Khudri
Ebu Dherr el-Giffari
Selman el-Farisi
Xhubejr bin Mutim
Hudhejfe bin Jemen
Hudhejfe bin Usajd

Nga historianët që e kanë përcjellur ngjarjen e Gadir-Khummit, mund të përmenden Ethir`ud-Dini në veprën “Usudu`l-Gabe”, Halebiu në veprën “Sirat`ul-Halebije” dhe Ibn Haxhari në “el-Sava`ik el-Muhrika”.
Në mesin e dijetarëve të hadithit, ata që e kanë përmendur ngjarjen janë Muslimi, Nesaiu, Ibn Maxha, Ahmed bin Hanbeli dhe Hakimi.

1: (shënimi përkthyesit) Ibn Haxhar el-Eskalani është dijetar tejet i famshëm i shkollës shafi`ite të ligjit. Kryevepra e tij është “Feth el-Bari”, një komentim enciklopedik i Sahihut të Buhariut, i përbërë nga 18 vëllime dhe i përfunduar pas një punë të gjatë prej 25 vjetësh. Kjo vepër pranohet si një nga komentimet më autoritative të Sahihut të Buhariut.

 38. Ekspedita e Usames

Zejd bin Harithe kishte qenë një rob i liruar dhe mik i të Dërguarit. Ai u vra në betejën e Mut`asë në vitin 629, në të cilën ishte emëruar prijës i ushtrisë muslimane, kundër romakëve. Muslimanët e humbën betejën dhe u tërhoqën në Hixhaz.
 

I Dërguari prej kohësh dëshironte t`i shlyente kujtimet e hidhura të asaj beteje por kishte pritur një rast të volitshëm për këtë gjë. Qëkur ishte shpërngulur për në Jethrib (Medine), i Dërguari kishte patur një ritëm mjaft intensiv pune. Ai kishte kryer detyra të tilla, të cilat një grupi të tërë njerëzish do t`i vinin të vështira. Që nga haxhxhi i lamtumirës në Mars të vitit 632, ai kishte punuar pa ndalur e pa pushuar. Puna intensive dhe kushtet e vështira të jetesës e patën ndikimin e tyre dhe ai shumë shpejt u sëmur. Kjo sëmundje do të ishte vdekjeprurëse për të. Ndonse edhe më parë kishte përjetuar sëmundje, asnjëherë nuk kishte lejuar që sëmundja ta pengonte nga detyrat e tija si i Dërguar i Zotit dhe si prijës i muslimanëve.
 

Çasti i tij i shumëpritur dukej se kishte ardhur. Profeti e furnizoi dhe e organizoi një ekspeditë të re, e cila duhej ta pushtonte frontin sirian. Prestigji i Islamit ishte shkatërruar në betejën e Mut`asë dhe kishte ardhur koha për ta korigjuar këtë gjë. Si prijës të ekspeditës, Profeti e zgjodhi Usamen tetëmbëdhjetë vjeçar, djalin e Zejd bin Harithes, që kishte rënë dëshmor në Mut`ah. Që të dy, baba e bir, kishin qenë tejet të dashur për Profetin. Por ai nuk i bëri ata gjeneralë vetëm për shkak të kësaj lidhjeje personale. Ata ishin gjeneralë falë aftësive të tyre për t`i kontrolluar njerëzit e tjerë dhe për t`i udhëhequr në luftë.
Në ditën e 18 të muajit Safar të vitit 11, i Dërguari ia dha Usames flamurin e Islamit, e udhëzoi hollësisht në lidhje me qëllimin e ekspeditës dhe i dha disa urdhra në lidhje me mënyrën se si duhej të vepronte. Pastaj urdhëroi që të gjithë ndjekësit e tij, përveç Aliut dhe burrave të tjerë të fisit Hashim, të paraqiteshin tek Usameja dhe të shërbenin nën urdhrat e tij. Në mesin e tyre, ndodheshin personat më të vjetër, më të pasur dhe më të fuqishëm të Kurejshit, si Ebu Bekri, Umari, Abdurrahman bin Aufi, Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu, Sa`ad bin Ebi Vakkasi, Talha bin Ubejdullahu, Halid bin Velidi dhe shumë të tjerë. I Dërguari urdhëroi që ekspedita në krye me Usamen, të nisej menjëherë drejt destinacionit të saj.

Sir William Muir

Ditën e mërkurë, Muhammedin u zunë ethet dhe një kokëdhimbje e fortë por këtë gjendje e tejkaloi shpejt. Mëngjesin e ardhshëm, ai ndjehej mjaft mirë sa ta merrte flamurin e ushtrisë dhe ta vendoste mbi një shkop. Më pas ia dha flamurin Usames dhe tha: “Lufto me këtë flamur në emër të Zotit tënd dhe në rrugën e Tij! Kështu ke për t`i turpëruar e për t`i vrarë ata që s`e besojnë Zotin.” Pas kësaj, kampi u vendos në Xhorf dhe të gjithë ushtarët, duke mos përjashtuar as Ebu Bekrin dhe Umarin, u thirrën që t`i bashkangjiteshin ushtrisë. (“Jeta e Muhammedit”, Londër, 1877)

 

Muhammed Husejn Hajkal

Muslimanët s`qëndruan gjatë në Medine, pas kthimit nga pelegrinazhi i lamtumirës. Profeti kishte urdhëruar mobilizim të menjëhershëm të një ushtrie të madhe dhe i kishte urdhëruar që të marshonte drejt Damaskut. Me këtë ushtri, dërgoi edhe një grup nga muslimanët më të hershëm, në mesin e të cilëve ishin edhe Ebu Bekri dhe Umari. Komandën e ushtrisë ia dha Usame bin Zejd bin Harithes. (“Jeta e Muhammedit”, Kairo, 1935)

Profeti kërkoi që ushtria të largohej menjëherë nga Medineja. Por çuditërisht, ushtria nuk dukej shumë entuziaste për t`iu bindur urdhrit të tij. Në vend të bindjes, Profeti u ndesh me rezistencë nga disa prej ndjekësve të tij më në zë.
 

Që atë çast, i Dërguari duhej të përballej me dy probleme. Njëri problem ishte sëmundja e tij kurse problemi i dytë, rezistenca e ushtrisë. Ditët e fundit të jetës së tij në këtë botë, do të karakterizoheshin nga kjo përpjekje dydimensionale.
Pjesëtarët më të moshuar të Kurejshit reaguan me pakënaqësi ndaj emërimit të një djaloshi 18 vjeçar në krye të tyre, i cili jo vetëm që ishte i ri por ishte edhe djali i një ish-skllavi. Andaj, në vend që të paraqiteshin pranë tij për detyrë, shumë prej tyre filluan t`i shmangeshin dhe të vonoheshin qëllimisht. Madje disa prej tyre, ishin aq të pakënaqur me këtë zgjedhje të Profetit, sa e shprehën hapur kundërshtimin e tyre.

R.V.C. Bodley

Veteranëve nuk u pëlqente ideja se duhej ta sulmonin ushtrinë e frikshme romake, të udhëhequr nga një çunak pa shumë përvojë ushtarake. Megjithatë, Muhammedi nuk e ndryshoi pozitën e tij dhe nuk bëri asnjë hap prapa. Me këtë, ai e themeloi shembullin që do të ndiqej që atëherë në mesin e muslimanëve, sipas të cilit mosha nuk e bënte njeriun një gjeneral më të mirë. Ai e mbolli në mesin e tyre porosinë e demokracisë, që ata duhej t`ia shpallnin botës. Pa e diskutuar fare emërimin e Usames, ai e thirri djaloshin në xhami dhe ia dorëzoi flamurin e Islamit, duke i kërkuar t`i sillte lavdi këtij flamuri. (“I Dërguari”, New York, 1946)

Megjithatë, emërimi i Usames nuk ishte arsyeja e vetme përse disa nga shokët e Profetit nuk kishin dëshirë të niseshin për në Siri. Kishte edhe arsye të tjera, që i bënin disa nga shokët e tij të besonin se ishte jetike të mbeteshin në Medine, pa dallim se ç`do të urdhëronte i Dërguari i Zotit. Usameja e pyeti të Dërguarin, në s`do të ishte më mirë ta shtynin ekspeditën derisa ai të shërohej, por përgjigja e tij ishte: “Jo! Dua të niseni që tani.”
Pas kësaj, Usameja shkoi tek kampi në Xhorf por vetëm disa prej shokëve të Profetit erdhën për t`iu bashkangjitur. Ata e dinin se sëmundja e Profetit kishte krijuar në “krizë” në shoqërinë muslimane dhe u dukej tejet e rrezikshme, që të largoheshin nga Medineja, ndonse u dukej një gjë e “sigurt”, që të tregonin mosbindje ndaj tij. Ata e vendosën në rradhë të parë, rregullin e artë “në fillim siguria” dhe pastaj urdhrat e të Dërguarit.
Profeti kishte ethe dhe kokëdhimbje të fortë por megjithatë arriti të shkonte në xhami dhe t`u drejtohej njerëzve, në mesin e të cilëve ndodheshin edhe ata që nuk i ihin bashkangjitur ushtrisë akoma. Ai tha:
 

“O arabë! Jeni dëshpëruar ngase e kam emëruar Usamen si gjeneral mbi ju dhe dëgjoj se po ngreni dyshime e po pyesni në është i aftë për t`ju udhëhequr në luftë. Por unë e di se ju jeni të njejtët njerëz, që më parë, e thonit të njejtën gjë për babain e tij. Për Zotin, Usameja meriton të jetë gjenerali juaj, njësoj siç meritonte i ati. Tani bindjuni urdhrave të tij dhe nisuni!”

Betty Kelen

Pak kohë pas haxhxhit të lamtumirës, me ambicjet e tija që po rriteshin drejt veriut, si në një lojë të fatit, Muhammedi organizoi një ekspeditë për në Siri, duke e vendosur në krye të saj, Usamen, djalin e Zejdit, edhe përkundër kundërshtimeve të disa prej gjeneralëve të tij për moshën e re të Usames, i cili ishte njëzet vjeç. Muhammedi u tha ashpër: “Ju ankoheni për të, njësoj siç u ankuat për babain e tij më parë. Por ai e meriton udhëheqësinë e ushtrisë, njësoj siç e meritonte i ati.”
Muhammedi s`kishte nevojë t`i arsyetonte veprimet e tija më tepër. Ai e vendosi flamurin në duart e Usames por megjithatë, ky diskutim e shqetësoi dukshëm. (“Muhammedi, i Dërguari i Zotit”)

Kurdo që ndihej më mirë dhe paksa i lehtësuar nga sëmundja e tij, i Dërguari i pyeste njerëzit përreth vetes në ishte nisur ushtria e Usames. Ai vazhdoi gjithë kohës t`u thoshte se duhej ta dërgonin sa më parë drejt frontit sirian.
Pjesa më e madhe e ushtarëve të thjeshtë iu bind urdhrave të Profetit dhe u paraqit pranë Usames në Xhorf, por ndjekësit më të rëndësishëm dhe më të vjetër të Muhammedit nuk e bënë një gjë të tillë. Disa prej tyre mbetën në qytet kurse të tjerë, pas insistimeve të të Dërguarit, shkuan në Xhorf, vetëm për t`u kthyer sërish në Medine, pas një kohe. Ata vazhduan të lëviznin ndërmjet kampit dhe qytetit. Disa prej tyre erdhën në Medine për t`i marrë pajisjet që u mungonin kurse disa të tjerë, veç për t`i ndjekur ndodhitë më të fundit. Kishte edhe ca të tjerë, që erdhën për “t`u interesuar për shëndetit e të Dërguarit”. Në gjithë këtë, kishte edhe të tillë që nuk shkuan fare në kampin ushtarak në Xhorf. Ata mbetën në qytet për shkak të “dashurisë” për Profetin, me pretekstin se nuk mund ta linin atë, në një kohë kur ishte kaq i sëmurë.

Por këto shfaqje “dashurie” dhe “dhembshurie”ndaj tij nuk patën dhe aq ndikim tek vetë i Dërguari sepse për të, treguesi i vërtetë i dashurisë ndaj tij, ishte bindja ndaj urdhrave që i kishte dhënë. Ai u urdhëroi të niseshin drejt Sirisë por ata shfaqën një mosbindje të hapur, në ditët e fundit të jetës së tij.

Betty Kelen

Sëmundja e tij u përkeqësua por ai me ngulm e shpërfillte sëmundjen e tij për hir të Usames, sepse sa më shumë që përhapej fjala se Muhammedi ishte i sëmurë, aq më të vështirë e kishte Usameja t`i rekrutonte trupat e tij. Disa nga ata që i ishin bashkangjitur, u kthyen në Medine por diçka dihej qartë: askush nuk kishte ndërmend të nisej. (“Muhammedi, i Dërguari i Zotit”)

Më në fund ndodhi e pashmangshmja. Muhammedi, i Dërguari i fundit i Zotit në tokë, vdiq. Përpjekja e tij për t`i larguar shokët e vet nga Medineja përfundoi me “triumfin” e këtyre të fundit. Ata nuk u paraqiten pranë Usames dhe ushtria nuk u nis për në ekspeditë, derisa ishte gjallë Profeti.
Për muslimanët, çdo urdhër i Muhammedit është urdhri i vetë Zotit sepse për ta, ai është Përcjellësi i Vullnetit dhe i Qëllimi Hyjnor. Mosbindja ndaj Muhammedit është sinonim i mosbindjes ndaj Zotit. Andaj, ata që treguan mosbindje, e fituan pakënaqësinë e Zotit në llogari të tyre.
Beteja e Mut`asë kishte ndodhur në vitin 629 dhe kishte përfunduar me humbjen e muslimanëve. I Dërguari kishte ndërmend ta pastronte këtë njollë të disfatës por duhej të kalonin tre vite që ai t`i urdhëronte Usames ta pushtonte frontin sirian, si shpagim për katastrofën e Mut`asë. Koha e zgjedhur për ekspeditën e Usames krijon një sërë pyetjesh. Përse i Dërguari nuk e organizoi këtë ekspeditë në 3 vjetët e kaluar? Përse vendosi që ajo të dërgohej pak kohë para vdekjes së tij? Përse përnjëherë u bë kaq e rëndësishme për të që shokët e tij dhe ushtarët, të largoheshin nga Medineja? Siç përmendëm edhe më sipër, që nga haxhxhi i lamtumirës, gjendja shëndetësore e të Dërguarit kishte filluar të tregonte shenja përkeqësimi. Dy muaj më pas, gjendja e tij u përkeqësua edhe më, për të përfunduar me vdekjen e tij disa ditë më vonë.
 

Përveç kësaj, siç përmendëm më sipër, i Dërguari u tregoi muslimanëve në më shumë raste, se nuk i kishte mbetur edhe shumë kohë për të jetuar në këtë botë. Historiani i famshëm Taberiu, i përcjell fjalët e Abdullah ibn Abbasit, i cili thotë: “(Dy muaj pas haxhxhit të lamtumirës) i Dërguari na tha se mbase do të vdiste pas një muaji.” (Historia e Taberiut, vëll.2, fq.435)
Përcillet gjithashtu se një natë, i Dërguari shkoi në varrezat “el-Baki”, i shoqëruar nga shërbetori i tij. Pasi u lut për të vdekurit, tha: “Ata janë më mirë se të gjallët. Shpejt kanë për t`u shfaqur shumë të liga të reja dhe secila do të jetë më e frikshme dhe më e shëmtuar se tjetra.”
Në njërën anë, i Dërguari flet për vdekjen e tij dhe e parashikon shfaqjen e të ligave të reja kurse në anën tjetër, kërkon me ngulm që shokët e tij të largoheshin nga Medineja për në Siri.

Në një kohë kur vdekja po i afrohej, ç`do të ishte më me rëndësi për të Dërguarin? Të kërkonte hakmarrje për vrasjen e një miku të vrarë tre vite më parë, në një front të largët ose ta mbronte Shtetin e Medines dhe shoqërinë muslimane nga trazirat e reja, që sipas tij, po afronin.
Përgjigja e qartë e kësaj pyetjeje na lë të kuptojmë se nëse vdekja e Zejdit kishte mundur të priste tre vite, ajo mund të priste edhe më. Nuk ka dyshim se siguria e Shtetit të Medines dhe e shoqërisë muslimane ishte çështja më e rëndësishme. Sipas kësaj logjike, i Dërguari do të duhej ta vendoste ushtrinë në Medine dhe në rrethinat e saj, në vend që ta dërgonte në një front të largët.

Por me sa duket, i Dërguari nuk mendonte kështu. Për të, nuk kishte asgjë më të rëndësishme atë çast, sesa t`i dërgonte shokët e tij në Siri, jo vetëm jashtë Medines por edhe jashtë Arabisë. Kur vërejti se ata nuk u bindeshin urdhrave të tij, i mallkoi. Sipas asaj që përcillet në veprën “Kitab el-Milal ven-Nihal (fq.8)”, ai tha: “Ushtria e Usames duhet të niset menjëherë. Zoti i mallkoftë ata që nuk shkojnë me të!”

Kjo ishte hera e parë që Muhammedi, i Dërguari i Mëshirës dhe Mëshira për njerëzimin, e mallkonte dikë. Para kësaj, ai kurrë s`e kishte mallkuar ndonjë njeri, madje as armiqtë e tij më të përbetuar si Ebu Xhehli dhe Ebu Sufjani. Ai nuk i mallkoi as njerëzit e Taifit kur ata e përzunë me gurë nga qyteti i tyre. Përveç kësaj, në të kaluarën, kur dikush nuk mund të shkonte në betejë, ai kurrë nuk i kishte bërë shtypje dhe i kishte lejuar të qëndronte në shtëpi. Por në ekspeditën e Usames, ai s`kishte dëshirë të dëgjonte arsyetime prej askujt. Urdhrat e tij për t`iu bashkangjitur ushtrisë së Usames ishin të prerë, të pandryshueshëm dhe pa kompromis.
Në çastet e fundit të jetës së tij, një njeri gjithmonë ka dëshirë t`i ketë pranë njerëzit dhe miqtë e tij. Ai dëshiron dhe shpreson që pas vdekjes së tij, ata të marrin pjesë në varrim, të luten për të dhe ta ngushëllojnë familjen e tij. Por në kundërshti me të gjitha normat në një rast të tillë, Muhammedi po bënte gjithçka për t`i larguar ndjekësit dhe miqtë e tij nga Medineja. Ai nuk dëshironte që ndonjëri të mbetej pranë tij. Muslimanët sunnitë pretendojnë se Muhammedi, Profeti i Islamit, nuk e emëroi pasardhësin e tij dhe me këtë, ia la shoqërisë muslimane zgjedhjen e tij. Në është kështu, atëherë urdhrat e Profetit që shokët dhe ndjekësit e tij të largohen nga Medineja, në një kohë kur ai ishte duke vdekur, duken tejet kundërthënës.

Ishte më se e qartë se Profeti po vdiste. Edhe vetë e kishte thënë këtë gjë disa herë tashmë. Sipas kësaj, kishte ardhur koha që ndjekësit e tij të mblidheshin e ta caktonin sunduesin e ardhshëm. Por Profeti insiston që ata të shkonin në një vend, qindra kilometra larg tij dhe larg Medines. Sikur ai të kishte dashur që ata ta zgjidhnin pasardhësin e tij nëpërmjet “bisedimeve”, a do t`u urdhëronte vallë të largoheshin nga Medineja? Ai vetë e kishte paralajmëruar shoqërinë islame se ajo rrezikohej nga “të liga” të reja. A nuk do të duhej atëhere, që t`u kërkonte ndjekësve të tij të qëndronin në Medine, për ta mbrojtur Islamin nga këto rreziqe? Në fund të fundit, kush do ta mbronte shoqërinë muslimane nga rreziqet, në jo ndjekësit e tij?

Kur të mendohet se i Dërguari e dinte se do të vdiste, ai duhej të mos e kishte përgatitur fare ekspeditën e Usames. Në vend të kësaj, ai duhet t`u kishte sugjeruar ndjekësve të tij që të përgatisnin një strategji, nëpërmjet të cilës do t`i shmangnin këto të liga dhe rreziqe që po shfaqeshin në horizontin e Medines.
Por Muhammedi nuk bëri diçka të tillë. Në të vërtetë, ai e bëri të kundërtën e kësaj. Ai u urdhëroi ndjekësve të vet që të largoheshin nga Medineja, me një ton të ashpër, si kurrë më parë. Mos vallë kjo do të thoshte se vetë ndjekësit e tij ishin ata, të cilët ai i shihte si autorë potencialë të këtyre të ligave që i kanoseshin shoqërisë muslimane?

Siguria dhe shpëtimi i muslimanëve varej nga bindja e skajshme e tyre ndaj urdhrave të të Dërguarit. Në çastin që treguan mosbindje ndaj urdhrave të tij, ata e hapën derën e të gjitha të ligave dhe rreziqeve.

Po të shihet konteksti i këtyre ngjarjeve, duket se Muhammedi kishte arsye shumë të rëndësishme për ta shtyre ekspeditën e Usames deri në çastet e fundit. Më parë, ai në mënyrë të qartë kishte thënë dhe kishte përsëritur se Ali ibn Ebu Talibi duhej të ishte pasardhësi i tij. Megjithatë, ai ishte i vetëdijshëm për praninë e një antipatie të ndjekësve të tij ndaj Aliut.

I Dërguari i Zotit e dinte se grupi që ishte kundër Aliut, ishte tejet i fuqishëm dhe i kujdesshëm. Prandaj ishte i bindur se sikur të ishin larg Medines pjesëtarët e këtij grupi, Aliu do të mund ta trashëgonte pa ndonjë pengesë. Qëllimi i vërtetë, pra, i ekspeditës së Usames, ishte dërgimi jashtë Medines, i të gjithë atyre që do të mund ta sfidonin vendosjen e Aliut si Kalif. I Dërguari shpresonte se në mungesë të ndjekësve të tij në Medine, Aliu do ta merrte lehtësisht në dorë pushtetin dhe derisa të ktheheshin ata, do ta vendoste kontrollin e tij mbi qeverisjen e vendit.

Ekspedita e Usames, pra, ishte preludi i transferimit të pushtetit prej Muhammedit tek pasardhësi i tij, Ali ibn Ebu Talibi.
Por shokët e Profetit nuk do të largoheshin nga Medineja. Duke qëndruar në Medine, ata e sfiduan vetë Profetin, duke i shpërfillur madje edhe mallkimet e tija. Ata e dinin se sikur Aliu ta merrte qeverisjen në dorë, ata do t`i humbnin përgjithmonë frerët e pushtetit. Për këtë arsye, ata ishin të vendosur që ta parandalonin me çdo kusht një gjë të tillë. Ata nuk kishin ndërmend ta rrezikonin fuqinë e tyre.

Për rivlerësimin e episodit me ekspeditën e Usames, lexuesi duhet t`i ketë parasysh pikat në vijim:

1. Beteja e Mut`asë kishte ndodhur në vitin 629. Në verën e vitin 632, fronti sirian ishte i qetë dhe nuk kishte kurrfarë rreziku për një sulm ndaj Medines nga veriu. Në të vërtetë, nuk kishte madje as thashetheme për ndonjë sulm çfarëdo, që do t`i drejtohej Hixhazit. Por edhe përkundër kësaj, i Dërguari kërkonte me padurim ta dërgonte ushtrinë drejt Sirisë.

2. Ekspedita e Usames, së paku në dukje, kishte për qëllim ta ngrinte moralin e muslimanëve pas betejës së Mut`asë dhe t`i dënonte ata që e kishin e vrarë babain e Usames, Zejd bin Harithen. I Dërguari e ngarkoi Usamen që ta shpaguajë vdekjen e babait të tij. Por edhe Xhafer ibn Ebu Talibi, “martiri me krahë zogu” i Islamt dhe njëherit vëlla i Aliut, ishte vrarë në këtë betejë. Megjithatë, Profeti nuk e dërgoi Aliun ose ndonjë pjesëtar tjetër të fisit Hashim me këtë ekspeditë. Të gjithë i mbajti në Medine.

3. Edhe përkundër sëmundjes së tij të rëndë, i Dërguari ngulmonte që ushtria të nisej drejt Sirisë. Ai ua preu shkurt disave prej ndjekësve të tij, që shfaqnin interesim për gjendjen e tij shëndetësore dhe u urdhëroi prerë që të niseshin me Usamen.

4. Në këtë ekspeditë, Usame bin Zejdi ishte vendosur në krye të disa shokëve të Profetit, që ishin mjaft të moshuar sa për të qenë gjyshër të tij. Në mesin e tyre ishin Ebu Bekri, Umari, Osmani, Ebu Ubejde el-Xherrahu, Abdurrahmn bin Aufi dhe shumë të tjerë. Me këtë, i Dërguari, pak kohë përpara vdekjes së tij, e theksonte principin se muslimanët nuk duhet ta konsideronin një njeri si të denjë për prijës, vetëm ngase ishte i moshuar.

5. Nëse ka një njeri të kualifikuar për të qenë prijës, atëherë njerëzit që s`i përmbushin standardet nuk kanë ç`kërkojnë. Ky ishte themeli i kundërshtimit të shokëve të Profetit ndaj udhëheqësisë së Usames. I Dërguari pajtohej se vetëm personi më i kualifikuar meritonte t`i jepej autoriteti. Por ai insistonte se Usameja ishte më i kualifikuari në mesin e tyre edhe përkundër moshës së tij të re.

6. Sunnitët thonë se i Dërguari konsultohej shpesh me ndjekësit e tij dhe se kjo e bënte qeverisjen e tij një “demokraci” të vërtetë. Është më se e vërtetë se ai “konsultohej” me ta herë pas herë, në çështje dytësore. Por edhe përkundër kësaj, ishte ai vetë që vendoste më në fund. Në Hudejbije, Umar ibn Hattabi ishte udhëheqës i opozitës ndaj të Dërguarit, derisa ky i fundit bënte negociata paqeje me paganët. I Dërguari thjesht i shpërfilli kundërshtimet e Umarit dhe e nënshkroi marrëveshjen e paqes. Më pas, dijetarët sunnitë, shpjegojnë se i Dërguari i kishte shpërfillur kundërshtimet e Umarit sepse ishte duke vepruar me urdhër të prerë të Zotit. Plotësisht kanë të drejtë! Por emërimi i Usames si gjeneral i ushtrisë s`kishte të bënte fare me urdhrin hyjnor dhe Profeti mund ta tërhiqte vendimin e tij, pas gjithë atyre kundërshtimeve. Por ai nuk pranoi as të diskutonte me ta mbi këtë çështje, e jo më të “konsultohej”.

7. Urdhrat e të Dërguarit, që ndjekësit e tij të shërbenin nën komandën e Usames dhe të largoheshin nga Medineja për në Siri, ishin tejet të prerë. Por ata nuk u nisën dhe ai vdiq. Me këtë, ata ia arritën qëllimit të tyre, që s`ishte tjetër veçse të ishin të pranishëm në Medine, kur ai të vdiste.

8. Ndjekësit e Profetit, të cilët duhej të paraqiteshin tek gjenerali i tyre Usameja, tregonin mosbindje ndaj urdhrave të tij në një kohë kur ai ishte akoma gjallë. Nëse ata mund të bënin një gjë të tillë në të gjallë të tij, fare lehtë mund t`i shpërfillnin urdhrat e tij në lidhje pasardhësin, pasi të kishte vdekur. Ata i vendosën ambicjet dhe interesat e tyre para urdhrave dhe dëshirave të të Dërguarit të Zotit.

39. Ebu Bekri si Imam në namaz

Historianët sunnitë pretendojnë se kur Muhammedi, për shkak të sëmundjes së tij, nuk mundej më të merrte pjesë në namazet publike, ai i urdhëroi Ebu Bekrit që t`i udhëhiqte namazet. Këtë gjë, ata e përdorin si një argument për të treguar se ai dëshironte që Ebu Bekri të ishte pasardhësi i tij.
Rrëfimet në lidhje me këtë gjë, përcillen në shumë versione. Sipas njërit version, Bilalli erdhi për ta pyetur të Dërguarin, në do t`i udhëhiqte namazet. I Dërguari i tha:

“Jo, thuaji Ebu Bekrit le t`i udhëheqë namazet!”
 

Ky tregim ka një version të dytë, sipas të cilit, i Dërguari e pyeti njëfarë Abdullah bin Zama`a se ku gjendej Ebu Bekri. Ibn Zama`a e kërkoi Ebu Bekrin por nuk e gjeti dot. Pastaj e gjeti Umarin dhe i tha që ta udhëhiqte namazin. Por kur Umari e recitoi tekbirin (Allahu Ekber), i Dërguari e dëgjoi dhe tha:

“Jo, jo! Zoti dhe besimtarët e ndalojnë këtë gjë. Thuaji Ebu Bekrit t`i udhëheqë!”

Versioni i tretë thotë se i Dërguari i pyeti ata përreth vetes në kishte ardhur koha e namazit. Ata i thanë se kishte ardhur dhe ai u kërkoi që t`i thonin Ebu Bekrit t`i udhëhiqte njerëzit në namaz. E shoqja Aisheja tha se babai i saj ishte një njeri i prekshëm, që do të qante po ta shihte të zbrazur vendin e tij në xhami dhe askush nuk do të mund t`ia dëgjonte zërin gjatë namazit. Por i Dërguari insistoi që Ebu Bekri të ishte imam gjatë lutjeve.
Nëpër librat e historisë ka shumë tregime të tilla dhe të gjithë thonë se Ebu Bekri i udhëhoqi njerëzit gjatë namazit, në ditët e fundit të jetës së të Dërguarit.

Muhammed ibn Ishak

Ibn Shihabi thotë se Abdullah bin Ebu Bekri ka përcjellur nga i ati, i cili e ka dëgjuar Abdullah bin Zama`anë të thotë: “Kur i Dërguari ishte i sëmurë rëndë dhe unë me disa muslimanë isha me të, Bilalli e thirri në namaz dhe ai (i Dërguari) na tha që ta gjenim dikë që do t`i udhëhiqte njerëzit. Unë dola jashtë dhe aty ishte Umari me disa njerëz, por Ebu Bekri nuk ishte. I thashë Umarit t`i udhëhiqte njerëzit në namaz dhe ai pranoi. Por kur thirri “Allahu Ekber”, i Dërguari ia dëgjoi zërin, ngase kishte një zë të fuqishëm, dhe pastaj pyeti se ku ishte Ebu Bekri, duke thënë dy herë: “Zoti dhe muslimanët e ndalojnë një gjë të tillë.” Pastaj unë u dërgova tek Ebu Bekri dhe ai erdhi pasi Umari e kishte mbaruar namazin dhe i udhëhoqi njerëzit në namaz. Umari më pyeti se ç`dreqin kisha bërë, duke thënë: “Kur më the të udhëhiqja në namaz, unë mendova se i Dërguari ta kishte urdhëruar këtë gjë. Po të mos ishte ashtu nuk do të bëjë një gjë të tillë.” Unë i tregova se i Dërguari s`më kishte thënë një gjë të tillë por se kur nuk e gjeta dot Ebu Bekrin, mendova se Umari ishte më i merituari në mesin e atyre njerëzve për t`i udhëhequr në namaz. (“Jeta e të Dërguarit të Zotit”)
 

Ajo që kemi përcjellur më sipër është shënimi më i hershëm historik në lidhje me rrëfimin se Ebu Bekri ishte imam në namaz. Përcjellësi i kësaj ngjarjeje është Abdullah bin Zama`a. Ai vetë thotë se i Dërguari i kërkoi që të gjente dikë domethënë këdo që të jetë, që do t`i udhëhiqte njerëzit në namaz. I Dërguari nuk e përmend Ebu Bekrin. Edhe më pas, kur ai i ndaloi Umarit t`i udhëhiqte njerëzit në namaz, ai nuk i urdhëroi Ebu Bekrit të bënte një gjë të tillë. Ai thjesht pyet se ku është Ebu Bekri.
Abdullah bin Zama`a mendonte se Umari, në mesin e atyre njerëzve, meritonte t`i udhëhiqte njerëzit në namazin e tyre. Por i Dërguari nuk pajtohej me këtë.

Sir William Muir

Përcillet se një ditë Ebu Bekri nuk ishte prezent kur u thirr ezani nga Bilalli dhe Umari, i cili gabimisht mendonte se Muhammedi i kishte urdhëruar atij që t`i udhëhiqte njerëzit në namaz, u ngrit në këmbë dhe me zërin e tij të fuqishëm, thirri “I madh është Zoti”, për të filluar me namazin. Muhammedi, i cili e dëgjoi këtë nga dhoma e tij, thirri me sa kishte fuqi: “Jo! Jo! Jo! Zoti dhe të gjithë besimtarët ndalojnë një gjë të tillë! Askush përveç Ebu Bekrit! Mos lini që dikush tjetër t`i udhëheqë njerëzit në lutje përveç atij! (“Jeta e Muhammedit”, Londër, 1877)

Siç shprehëm edhe më sipër, sipas historianëve sunnitë, qëllimi përse i Dërguari i urdhëroi Ebu Bekrit t`i udhëhiqte njerëzit gjatë namazit, ishte që ta “promovonte” si pasardhës të vetin.
 

Realisht, është më se e mundur që Ebu Bekri t`i ketë udhëhequr njerëzit në namaz gjatë jetës të të Dërguarit. Ajo që, megjithatë, nuk është e qartë, është pyetja, në e bëri këtë gjë Ebu Bekri, si pasojë e urdhrit të Profetit ose së paku, pas miratimit të tij.
Pretendimi se Ebu Bekri i udhëhoqi njerëzit në namaz me urdhrin e të Dërguarit është vërtet i dyshimtë, kur të mendohet se ai ishte një ushtar i caktuar për të qenë në ushtrinë e Usames. I Dërguari i kishte urdhëruar të largohej nga Medineja, për t`u paraqitur tek komandanti i tij në Xhorf, gjë që Ebu Bekri kurrë nuk e bëri.
 

Edhe sikur të pranojmë për një çast se i Dërguari urdhëroi që Ebu Bekri ta bënte detyrën e imamit, akoma nuk është e qartë se si kjo gjë u konsiderua një “nominim” i Ebu Bekrit për pozitën e pasardhësit. Në fund të fundit, vetë Ebu Bekri bashkë me Umarin dhe me Ebu Ubejden, kishin shërbyer nën komandën e Amr ibn Asit në ekspeditën Dhat es-Salasil dhe që të tre ishin rradhitur në namaz, nën udhëheqësinë e Amrit, për javë të tëra. Amr bin Asi ua kishte bërë të qartë se ai ishte udhëheqësi i tyre, jo vetëm në aspektin ushtarak por edhe fetar.
Siç përmendëm, muslimanët sunnitë pretendojnë se i Dërguari e zgjodhi Ebu Bekrin për t`i udhëhequr njerëzit në namaz sepse dëshironte që ky i fundit të ishte pasardhësi (kalifi) i tij.
 

Ibn Haxhar Mekkiu, një historian sunnit, në librin e tij “Tathir el-Xhenan” (fq.40) shkruan:

“Ebu Bekri i udhëhoqi muslimanët në namaz (sipas urdhrit të të Dërguarit). Andaj, pranohet me koncensuz nga dijetarët se Kalifati i tij ishte me miratimin e të Dërguarit.”

Por këta sunnitë të njejtë janë ata që thonë se udhëheqja e muslimanëve në namaz nuk është një meritë e veçantë, që kërkon një kualifikim të caktuar. Në këtë drejtim, ata mbështeten në hadithin e mëposhtëm, të përcjellë nga Ebu Hurejreja prej të Dërguarit të Zotit:
“Namazi është një obligim për ju dhe ju mund ta falni atë pas çdo muslimani, qoftë ai edhe “fasik” (njeri që kryen mëkate të mëdha).
Sipas asaj që thuhet më sipër, një fasik është po aq i kualifikuar për të qenë imam në namaze, sa ç`është një shenjtor. Në aspektin e të qenit imam në namaz, shenjtori i pastër dhe mëkatari janë të barabartë.

John Alden Williams

Bindja dhe të dëgjuarit e Imamit dhe të Prijësit të besimtarëve është një obligim, qoftë i virtytshëm ose një njeri përplot vese, qoftë ky i ardhur në atë pozitë me pajtimin e njerëzve ose me anë të shpatës. Lufta e shenjtë është efektive deri në Ditën e Gjykimit dhe njeriu nuk ka të drejtë të ndahet nga Prijësi i besimtarëve, qoftë ai i virtytshëm ose krejtësisht i pamoralshëm. Ndarja e presë së luftës dhe ushtrimi i dënimeve të parapara nga ligji, i takon vetëm Imamit (përkthyesi:në këtë rast nënkuptohet Kalifi dhe jo Imami në kuptimin shiit). Askush nuk ka të drejtë ta kritikojë Prijësin ose ta kundërshtojë atë. Dhënia e parasë së zeqatit këtyre njerëzve, është e lejuar. Kushdo që e paguan zeqatin, e ka kryer obligimin e tij, qoftë Prijësi i virtytshëm ose i pamoralshëm. Namazi me xhemaat pas Prijësit ose pas personit që ai e ka caktuar, është i vlefshëm dhe i plotë, duke përfshirë që të dy sexhdet. Kushdo që i përsërit këto sexhde po sjell risi në fe, duke u larguar nga Tradita e Profetit. Për një njeri të tillë, s`ka kurrfarë vlere as namazi i të premtes, përderisa nuk beson në lutjen bashkë me Prijësit, qofshin ata të mirë ose të ligë. Tradita e Profetit është që të bëhen dy sexhde me ta dhe pastaj të konsiderohet e kryer kjo punë. Sa i përket kësaj, le të mos ketë kurrfarë dyshimi në zemrat tuaja. (“Disa doktrina esenciale hanbelite nga një fetva në lidhje me çështjet e civilizimit islamik”, fq.31, 1971)

Sipas verdiktit hanbelit, të përcjellur më sipër, gjithsecili ka të drejtë t`i udhëheqë muslimanët në namaz. Sipas kësaj, Ebu Hurejreja dhe Ebu Sufjani janë po aq të kualifikuar për një gjë të tillë, sa edhe Ebu Bekri.
 

Ky mendim u formulua nga gjeneratat e mëvonshme të muslimanëve. I vetmi person që nuk pajtohej me këtë gjë, ishte Muhammedi, Përcjellësi i Porosisë së fundit hyjnore për njerëzimin. Ai e konsideronte Umarin të “pakualifikuar” për t`i udhëhequr njerëzit në namaz dhe i ndaloi këtij të fundit një gjë të tillë.
Muslimanët shiitë e konsiderojnë të falsifikuar thënien të cilën Ebu Hurejre ia ka mveshur të Dërguarit të Zotit, në lidhje me atë se qenka e lejuar të falet namazi pas kujtdo që të jetë, qoftë edhe fasik. Ata thonë se një Imam duhet të jetë:

- musliman
- mashkull
- i rritur
- me mendje të shëndoshë
- i drejtë
- i ditur
- i njohur si një njeri me karakter të mirë

Rrëfimi se Ebu Bekri i ka udhëhequr muslimanët në namaz, që në të gjallë të Profetit, mund të jetë i saktë ose i gabuar. Po të jetë i saktë, kjo do të thotë se ai ka kryer një detyrë, të cilën sipas Ebu Hurejres dhe sipas juristëve dhe dijetarëve sunnitë, do të mund ta kryente gjithkush. Kjo ishte një detyrë që atij nuk i falte një status të veçantë. Po të jetë i gabuar ky rrëfim, atëherë do të thotë se ai kurrë nuk i udhëhoqi muslimanët në namaz, në kohën kur ishte gjallë i Dërguari i Zotit.
Por sikur ky rrëfim të jetë i saktë, atëherë do të thotë se namazi i falur pas Umar ibn el-Hattabit është i pavlefshëm. Vetë i Dërguari thotë se Zoti nuk dëshiron që Umari të bëhet imam në lutje. Insistimi i Umarit për ta marrë përsipër rolin e imamit në namaz, para ose pas vdekjes të të Dërguarit, nuk i bën këto lutje, më shumë të pranueshme për Zotin.

40. Testamenti i pashkruar i të Dërguarit të Zotit

Islami ishte qëllimi i jetës dhe i ekzistencës së Muhammedit, të Dërguarit të bekuar të Zotit për njerëzimin. Ai u dërgua në botë pikërisht për ta shpallur Islamin. Për ta përhapur porosinë e kësaj feje, atij iu desh të luftojë kundër rreziqesh të panumërta, të cilat do t`i kalonte të gjitha. Ai e bëri Islamin të aftë për të mbijetuar, falë sakrificave të mëdha që u bënë për të. Themeli Islamit dhe sistemi i tij i vlerave ishin për të si një kopsht, të cilin e kishte kultivuar me gjakun e të dashurve të tij.
Çfarë mund të ishte më e logjikshme për të Dërguarin sesa të ndërmerrte hapa për ta garantuar sigurinë dhe mbijetesën e Islamit? Ç`mund të ishte më e natyrshme për të, sesa të dëshironte që Islami të ishte i pathyeshëm? Pikërisht për këtë qëllim, ai vendosi t`i ruante interesat afatgjata të Islamit, me aq sa ishte në fuqitë e tija, duke shkruar një testament.
 

A mund vallë të mendohet se Muhammedi do ta shpërfillte një detyrë të një rëndësie kaq të madhe për ndjekësit e tij? Një amanet i fundit, një testament i të Dërguarit të Zotit, në të cilin do të shpreheshin qartë dhe prerë urdhrat e tij për transferimin e pushtetit nga ai tek pasardhësi, ishte një nevojë jetike e Islamit. Andaj, pak para vdekjes së tij, ai u urdhëroi shokëve të tij të mblidheshin dhe u kërkoi t`i sillnin një pendë, letër dhe bojë, që të mund të diktonte një “manifest” për shoqërinë muslimane, që do ta mbronte këtë të fundit nga devijimi dhe do ta ruante nga përçarja.
Ishte kjo një kërkesë më se e arsyeshme për një njeri në prag të vdekjes. Por sërish ai u ndesh me mosbindje. Një grup nga ndjekësit e tij nuk donte që ai të shkruante një testament.

Në vëllimin e parë të veprës së tij “Sahih”, Imam Buhariu shkruan: Umari tha:

“Të Dërguarin e Zotit e kanë kapluar dhimbjet.” Ne s`kemi nevojë për testament. E kemi tashmë Librin e Zotit dhe ai na mjafton. (fq.25)
 

Në vëllimin e dytë të po të njejtës vepër, Buhariu e përcjell sërish të njejtin incident, si vijon: I Dërguari tha:

“Më sillni një copë letre. Do t`ju shkruaj diçka në të, që s`do t`ju lërë të dëvijoni.” Por të pranishmit filluan të diskutonin mes veti. Disa prej tyre thanë se i Dërguari i Zotit po fliste në kllapi. (fq.121)

Këtu Buhariu ka bërë një përpjekje për ta fshehur identitetin e Umarit, pas fjalëve “disa prej tyre”. Por Shejh`ud-din Khaffaxhiu, një historian sunnit, tregohet më pak i matur në këtë drejtim dhe thotë: Umari tha:

“I Dërguari i Zotit flet përçart.” (Nisam`ur-Rijadh, vëll.4, fq.278)

Të thuash se i Dërguari i fundit dhe më i madh i Zotit për njerëzimin, “flet përçart”, është një shprehje krejtësisht e pakujdeshme dhe e pamenduar për një musliman. A do të ishte vallë e mundur që Sjellësi dhe Mësuesi i porosisë së fundit hyjnore për njerëzimin, të “fliste përçart”? Dhe për më tepër, ç`ishte aq e palogjikshme dhe e iracionale në kërkesën e tij për të shkruar një testament?
 

Fjalët e panevojshme dhe të paarsyeshme të Umarit shkaktuan një diskutim ndërmjet të pranishmive në dhomën e të Dërguarit. Disa prej tyre thonin se duhej t`i bindeshin Mësuesit të tyre dhe të sillnin letër, bojë dhe një pendë. Të tjerët, që ishin shumicë, e përkrahën Umarin dhe nuk lejuan që të silleshin gjërat e nevojshme për shkrim. Diskutimi u bë aq i pakëndshëm dhe i zhurmshëm, sa i Dërguari u kërkoi që të dilnin jashtë e ta linin të qetë.
Në “Sahihun” e tij, Buhariu shkruan: Kur sëmundja e të Dërguarit u përkeqësua, ai tha:

“Më sillni letër që të mund të shkruaj për ju një testament, i cili s`do t`ju lërë të devijoni pas vdekjes sime.” Umar ibn el-Hattabi tha: “Jo. Këto janë fjalë të pakuptimta. Neve na mjafton Libri i Zotit.” Një tjetër njeri tha: “Duhet të sjellim letër.” Pastaj filloi një zënkë dhe i Dërguari tha: “Dilni jashtë!”
 

Mosbindja e Umarit ndaj të Dërguarit të Zotit i kishte polarizuar ndjekësit e këtij të fundit, në dy grupe. Pikërisht në këtë çast filloi ndarja në shoqërinë muslimane. Kjo, me shumë gjasa, ishte hera e fundit që i Dërguari i Zotit po shprehte një dëshirë para ndjekësve të tij. Por ata nuk ia plotësuan. Ai ishte i shqetësuar nga ky kundërshtim i hapur por mbase jo ‘dhe aq i befasuar. Kjo nuk ishte hera e parë që ata shfaqnin mosbindje. Ekspedita e Usames i kishte maskuar tashmë të tillët.

Sir William Muir

Atë çast, duke e njohur Umarin dhe disa prej ndjekësve të tij më në zë, që ndodheshin në dhomë, ai (Muhammedi) tha: “Më sillni bojë dhe letër, që të mund të shkruaj për ju një gjë, që s`do t`ju lërë të devijoni asnjëherë.” Umari tha: “S`është i vetëdijshëm se ç`thotë. A s`na mjafton neve Kur`ani?” (Jeta e Muhammedit, Londër, 1877)

Muhammed Husejn Hajkal

Ndërsa ishte i kapluar nga ethet dhe i rrethuar nga vizitorë të shumtë, Muhammedi kërkoi një pendë, bojë dhe letër. Ai tha se do të diktonte diçka për të mirën e ndjekësve të tij, duke i siguruar se sikur t`i ndiqnin këto këshilla, kurrë nuk do të devijonin. Disa prej tyre mendonin se, ngase Profeti (paqja dhe mëshira e Zotit qoftë mbi të) ishte i sëmurë rëndë dhe ngase ata e kishin Kur`anin tashmë, nuk kishte nevojë për shkrime të mëtejme. Përcillet se ky ishte mendimi i Umarit. Të pranishmit s`u morrën vesh dot ndërmjet veti në lidhje me këtë çështje. Disa thonin se duhej të silleshin materialet për shkrim dhe të shkruhej ajo që do të diktonte Profeti. Të tjerë thonin se shkrime të tjera përveç Librit të Zotit do të ishin të tepërta dhe të panevojshme. Muhammedi u kërkoi të dilnin, duke thënë: “Juve s`ju ngjan të ziheni në praninë time”. Ibn Abbasi kishte droje se muslimanët do të humbnin diçka me rëndësi, po të mos silleshin materialet e shkrimit por Umari ishte i palëkundur në vendimin e tij, i cili mbështetej në fjalët e Zotit: “Dhe asgjë s`kemi lënë mënjanë, në këtë Libër” (Jeta e Muhammedit, Kairo, 1935)

Në një artikull të titulluar “Ikbali dhe politika islame”, të botuar në numrin e muajit Prill të vitit 1946, në revistën “Muslim news international” në Karaçi të akistanit, autori Xhemilud`din Ahmet, shkruan:
 

Pyetja me të cilën përballen vendet muslimane është: “A është i aftë Ligji Islam për të evoluar?” Një pyetje kjo, e cila do të kërkojë një përpjekje të madhe intelektuale dhe që pa dyshim do të gjejë një përgjigje pozitive, sikur bota islame të merret me këtë pyetje në stilin e Umarit, që është mendja e parë e pavarur dhe kritike e Islamit dhe që në çastet e fundit të jetës së Profetit, e pati guximin moral për të thënë: “Libri i Zotit nga mjafton”

S`ka dyshim se autori i përcjellur më sipër, është tejet krenar për “guximin moral” të Umarit. Muhammedi, i Dërguari i Zotit, ishte në shtratin e vdekjes dhe mbase i kishin mbetur vetëm disa orë jetë. Pikërisht ky ishte çasti kur Umari kishte vendosur ta tregonte “guximin e tij moral”. Në Hudejbije, kur i Dërguari i urdhëroi t`i dërgonte një porosi Kurejshit në Mekke, ai kishte refuzuar, duke thënë se nuk kishte askënd në qytet, që do të mund ta merrte nën mbrojtje dhe se po të shkonte i pambrojtur, do ta vrisnin. Përveç kësaj, kur u nënshkrua marrëveshja e Hudejbijes, Umari, i prirë nga “dashuria” e tij për Islamin, e kundërshtoi hapur të Dërguarin e Zotit. Dhe tani, kur i Dërguari ishte në shtratin e vdekjes, kjo “dashuri” e njejtë u shfaq sërish dhe e bëri atë që ta pengonte të Dërguarin e Zotit nga të shkruarit e një gjëje, që sipas tij, do ta “rrezikonte autoritetin e Librit të Zotit”.
 

Nëse kjo ishte arsyeja e kundërshtimit të Umarit, atëherë do të thoshte se, sipas tij, Muhammedi do ta sfidonte autoritetin e Librit të Zotit. Por si mund ta dinte Umari një gjë të tillë? Sikur të Dërguarit t`i lejohej një testament, fjalët e para të dala nga goja e tij, do të tregonin, në fliste ai “përçart” dhe “pa qenë i vetëdijshëm”, siç kishte thënë Umari.
Ndoshta autori i artikullit të mësipërm, Xhemilud`din Ahmed, nuk e kishte të qartë se Umari po e përdorte “mendjen e tij të pavarur dhe kritike” kundër vetë autoritetit të Kur`anit, i cili thotë:

Është caktuar që kur t`i afrohet vdekja ndonjërit nga ju, në ka pasuri për të lënë, t`u lërë prindërve e të afërmve, në një masë të arsyeshme. Ky është një obligim për ata që i druhen Zotit. (Kur`an 2:180)

Por ekziston edhe mundësia, që Umari t`i jetë kundërvënë të Dërguarit të Zotit, jo nga frika se ky i fundit, në momentet e fundit të jetës së tij, do ta shkatërronte veprën e tij jetësore (Islamin) duke thënë diçka kundër Kur`anit, por nga frika se ai do ta shënonte me shkrim atë që e kishte thënë më parë në Gadir-Khumm, para një numri të madh pelegrinësh, duke e prezantuar Ali ibn Ebu Talibin si pasardhësin e tij. Umari duhej të parandalonte një gjë të tillë me çdo kusht. Një testament i nënshkruar dhe i vulosur nga i Dërguari i Zotit, i cili e shpall Aliun si udhëheqës të ardhshëm të Shtetit Islam, do të ishte një gjë, që do ta largonte përgjithmonë Kalifatin nga kandidatët e tjerë.
 

Profeti tashmë e kishte të qartë qëndrimin e ndjekësve të tij kryesorë, kur bëhej fjala për pasardhësinë e Aliut. Teksa ai vetë po dobësohej, mosbindja e tyre shtohej gjithë më tepër dhe bëhej më e qartë. Ekspedita e Usames ishte një rast akoma i freskët në mendje. Përplot zemërim, i Dërguari i kishte mallkuar ata që nuk do t`i bashkangjiteshin Usames por kjo gjë nuk kishte patur kurrfarë efekti. Ata ishin po kaq shpërfillës edhe kur ai u kërkoi të dilnin nga dhoma e tij.
Për një musliman modern, mund të duket krejt e çuditshme që njëri nga shokët e të Dërguarit të thotë se ai flet përçart. Por për këtë sjellje të tyre, ka një përshkrim të ngjashëm në Kur`an. Me sa mund të shihet, këta shokë të Muhammedit, që thonin se ai fliste përçart, kishin një shembull të ngjashëm tek paraardhësit e tyre, vëllezërit e Jusufit. Ata kishin thënë se babai i tyre Jakubi, i cili ishte gjithashtu profet, ishte duke bërë një gabim të madh. Ata mendonin se ata ishin më të “mençur” se ai. Kur`ani e përcjell këtë gjë, si vijon:

Ata thanë: “Vërtet babai ynë e do më tepër Jusufin dhe të vëllanë. Por ne jemi një grup i fuqishëm. Vërtet babai ynë është duke gabuar. Vriteni Jusufin ose dëbojeni në një tokë të panjohur, që bekimet e babait tuaj t`u falen vetëm juve. Pastaj mund të jeni sërish nga të drejtët. (Kur`an 12:8-9)

Ata jo vetëm që i urrenin vëllezërit e tyre të pafajshëm, Jusufin dhe Bunjaminin, por edhe nuk e nderonin dhe e nënçmonin babain e tyre si një mendjelehtë injorant, në moshë të thyer. Në të vërtetë, Jakubi ishte mjaft i urtë sa të shihte se djemtë e tij të rinj, Jusufi dhe Bunjamini kërkonin mbrojtje dhe të shihte se Jusufi kishte një madhështi shpirtërore. Por për ta, urtësia e tij ishte një çmenduri dhe një mendjelehtësi, pikërisht ngase e prekte egon e tyre, siç bën rëndom e vërteta. Prandaj u mbështetën në forcën e tyre, dhjetë të fuqishmit kundër Jakubit plak, djaloshit Jusuf dhe të Bunjamin të vogël. (Shënim i përkthyesit të Kur`anit në anglisht, Abdullah Jusuf Ali)

Duke e shpjeguar pjesën e fundit të vargut të dytë, komentuesi thotë: Ata thanë me ironi:

“Njëherë të shpëtojmë prej Jusufit. Pastaj do të kemi kohë për t`u bërë “të mirë” si ai ose të pendohemi për këtë krim tonin, pasi t`i kemi gëzuar të mirat e kësaj pune.”
 

Në këtë pikë, një studiues i historisë, do të pyeste përse Muhammedi nuk e diktoi testamentin e tij pak më vonë, pas këtij dështimi fillestar. Pa dyshim, duhet të ketë patur edhe raste të tjera, në të cilat u mblodhën ndjekësit e tij dhe ai mund ta shfrytëzonte njërin prej tyre.
 

Të pranojmë se Muhammedi do të mund të diktonte një testament, më vonë. Por çfarë mund ta ndalte Umarin dhe përkrahësit e tij, për të mos thënë se ky testament ishte përpiluar në gjendje të “pavetëdijshme” ose duke folur “përçart” dhe se shi për këtë arsye, ishte i papranueshëm për shoqërinë muslimane? Muhammedi s`kishte dëgjuar ndonjë gjë më të shëmtuar që nga koha e Ebu Xhehlit dhe nuk kishte shumë dëshirë t`i dëgjonte sërish këto fjalë, veçanërisht në një kohë kur ishte në shtratin e vdekjes. Andaj, ai u tërhoq nga kjo përpjekje.
 

Plani i Umarit do të funksiononte edhe sikur Muhammedi të kishte diktuar një testament. Për ta racionalizuar sjelljen e Umarit, mbrojtësit e tij thonë se në atë kohë, feja ishte përsosur dhe kompletuar dhe se për këtë arsye, një testament i tillë ishte i panevojshëm. Është më se e saktë se ishte kompletuar dhe përsosur Islami por kjo s`do të thoshte assesi se edhe shoqëria muslimane (ummeti) ishte e përsosur dhe se mund ta linte mënjanë udhëzimin profetik, duke pretenduar se nuk i kanosej ndonjë rrezik për të devijuar nga e Vërteta. Shoqëria muslimane mund të devijonte nga rruga e drejtë dhe ajo devijoi vërtet. Të gjitha luftërat civile, mosmarrëveshjet dhe ndarjet në Islam u shkaktuan pikërisht për shkak të këtij devijimi.
 

Pretendimi i ummetit musliman se një testament i tillë s`ishte i nevojshëm, është marrja përsipër nga ummeti, i një autoriteti më të madh, nga ç`i takon në të vërtetë. Shoqëria muslimane duhet ta linte këtë vendim në duart e atij, të cilin Zoti e zgjodhi si të Dërguarin e Vet për njerëzimin. Vetëm ai mund ta dinte në ishte i nevojshëm një testament ose jo. Ç`të drejtë kishte shoqëria muslimane t`ia kufizonte lirinë e veprimit të Dërguarit të Zotit mbi tokë?
Kundërshtimet e Umarit ndaj Muhammedit, kur ky i fundit ishte në prag të vdekjes, e përbëjnë njërën nga skenat më të shëmtuara të historisë së Islamit, të cilën asnjë përpjekje e historianëve për ta mbuluar, nuk mund ta korigjojë. Kjo skenë e njejtë ishte prelud i konfrontimit ndërmjet shokëve të Profetit dhe familjes së tij.

41. Bashkëshortet e të Dërguarit të Zotit

Bashkëshortja e parë e Muhammedit ishte Hatixheja. Ata u martuan në Mekke dhe ndanë së bashku një çerek shekulli dashurie dhe jetese të lumtur, derisa Hatixheja vdiq. Në të gjallë të saj, Muhammedi nuk u martua me asnjë grua tjetër.
 

Pas vdekjes së saj, Muhammedi u martua me shumë gra të tjera por asnjëra nuk arriti ta merte vendin e saj në zemrën e tij. Për Muhammedin, humbja e saj ishte edhe humbja e haresë bashkëshortore. Deri në fund të jetës së tij, ai e përmendi atë dhe gjithnjë e kujtoi me dashuri, me dhembshuri e me mirënjohje.
Gruaja e parë, me të cilën i Dërguari u martua pas Hatixhes, ishte Sevda bin Zama`a, një vejushë, burri i të cilës kishte vdekur në Abisini.
Gruaja e tretë e tij ishte Aisheja, e bija e Ebu Bekrit. Përcillet se me të u martua që në Mekke por ajo u vendos në shtëpinë e tij, pas shpërnguljes në Medine.
Në shumë raste, i Dërguari u përpoq ta fitojë besnikërinë e ndonjë fisi ose ndonjë familjeje të caktuar duke u martuar me një grua prej tyre. Martesa e tij me Umm Habiben, të bijë e Ebu Sufjani dhe me Safijen, të bijën e Akhtabit, ishin martesa të tilla.

Njëra nga bashkëshortet e të Dërguarit ishte edhe Hafsa, e bija e Umar ibn el-Hattabit. I shoqi ishte vrarë në betejën e Bedrit dhe babai i saj përpiqej t`i gjente një bashkëshort tjetër. Fillimisht, ai u propozoi miqve të tij, Uthman bin Affanit dhe Ebu Bekrit. Por që të dy i kërkuan falje dhe refuzuan.
Umari u ndje i turpëruar nga ky refuzim i miqve të tij dhe iu ankua të Dërguarit për këtë gjë. Ky i fundit, për ta lehtësuar Umarin nga këto ndjenja, i tha se ngase asnjëri s`e kishte pranuar vajzën e tij për grua, ai do ta merte në haremin e tij.
Me përjashtim të Hatixhes, asnjëra nga gratë e të Dërguarit nuk i lindi fëmijë. Guvernatori i Egjiptit i kishte dërguar një skllave kopte, të quajtur Maria. Ajo hyri në haremin e tij dhe i lindi një djalë të quajtur Ibrahim.
Lindja e djalit i dha një status të veçantë Marisë, duke i dëshpëruar gratë e tjera të të Dërguarit. Muhammedi e donte shumë djalin e vogël dhe qëndronte për orë të tëra me të, duke e mbajtur në krahë. Por fatkeqësisht, ky djalë nuk jetoi gjatë dhe vdiq në vitin e parë të jetës së tij.

D.S. Margoliouth

Vitet e tija të fundit u bënë më të ndritshme falë lindjes së një djali nga konkubina e tij kopte, Maria, të cilin e pagëzoi sipas themeluesit mitik të fesë së tij, Ibrahimit. Kjo konkubinë u bë objekt xhelozie i grave të tija të tjera që s`i kishin lindur dot fëmijë. Kjo ndodhi kishte shkaktuar një dëshpërim tek gratë e tjera, i cili do të shuhej së shpejti me vdekjen e fëmijës (që s`jetoi më shumë se njëmbëdhjetë muaj) (“Muhammedi dhe zhvillimi i Islamit”, Londër, 1931)

Muhammed Husejn Hajkal

Duke i lindur një fëmijë, statusi i Marisë u rrit pranë të Dërguarit, i cili tashmë e shihte atë si një bashkëshorte të lirë dhe madje si bashkëshorten e tij, e cila e gëzonte pozitën më të favorshme pranë tij.
 

Është më se e natyrshme se një ndryshim i tillë do të shkaktonte jo pak xhelozi në mesin e grave tjera të tij, të cilat s`kishin lindur dot. Dhe është po kaq e natyrshme se interesi dhe dhembshuria e të Dërguarit për fëmijën e sapolindur dhe për të ëmën do ta rriste këtë gjë. Për më tepër, Muhammedi e kishte shpërblyer Selmanë, gruan e Ebu Rafiut, për rolin e saj si mamicë. Lindjen e të birit ai e kishte festuar duke u shpërndarë grurë të varfërve të Medines. Djalin e tij, ai e la nën kujdesin e Ummu Sejfit, një nënë qumështi, edhe shtatë dhitë e të cilës do të ishin në dispozicion të foshnjes. Çdo ditë, Muhammedi e vizitonte shtëpinë e Marisë, për ta parë fytyrën e ndritur të të birit dhe për t`u siguruar se i vogli po rritej me shëndet të plotë. E gjithë kjo shkaktoi një xhelozi të fortë tek gratë e tjera të tij, që s`i kishin lindur fëmijë. Pyetja ishte se sa kohë do të mund ta duronin ato, këtë gjendje.
 

Një ditë, me krenarinë e zakonshme të një babai të ri, i Dërguari hyri në dhomën e Aishes duke e mbajtur në krahë djalin e tij, për t`ia treguar asaj. Ai i tregoi se sa shumë i ngjante. Aisheja e vështroi foshnjën dhe tha se nuk shihte kurrfarë ngjashmërie. Kur i Dërguari i tregoi se sa mirë po rritej fëmija, Aisheja iu përgjigj ftohtë se çdo fëmijë do të rritej ashtu, po t`i jepej aq shumë qumësht sa ç`i jepej atij. Në të vërtetë, lindja e Ibrahimit shkaktoi një pezm aq të madh tek gratë e Profetit, sa disa prej tyre do të kalonin përtej këtyre përgjigjeve të hidhura. Kjo gjë shkoi aq larg sa edhe vetë Shpallja Hyjnore do të ndërhynte duke i qortuar. S`ka dyshim se e gjithë kjo, la gjurmë në jetën e të Dërguarit si dhe në historinë e Islamit “Jeta e Muhammedit”, Kairo, 1935

Në një rast, Hafsa e “befasoi” të shoqin e saj, teksa ky i fundit ishte me Marinë dhe këtë “të fshehtë” ia tregoi edhe Aishes. Gratë e tjera të të Dërguarit e dëgjuan këtë gjë nga Aisheja. Shumë thashetheme dhe shumë fjalë u përhapën për këtë incident dhe më në fund, Kur`ani ndërhyri me një qortim për këto dy zonja (Aishen dhe Hafsën), në vargun vijues:
 

Po të ktheheni me pendim drejt Tij (Zotit), vërtet zemrat tuaja kanë anuar. Por sikur ju të dyja të bashkoheni kundër tij, Zoti është mbrojtësi i tij, Xhibrili dhe të gjithë të drejtët në mesin e besimtarëve. Edhe ëngjëjt do ta mbrojnë atë... (Kur`an 66:4)
 

Familja e Profetit nuk ishte si çdo familje tjetër. Bashkëshortet e Pastërtisë duhej të kishin një status më të lartë në sjellje sesa gratë e zakonshme, ngase kishin një detyrë më të lartësuar për të kryer. Por edhe ato nuk ishin veçe njerëz dhe mund të binin viktimë e dobësive të tyre gjinore, siç edhe ndodhte ndonjëherë.
Sjellja e gabuar e Aishes njëherë shkaktoi vështirësi serioze. Mendja e Profetit ishte e turbulluar dhe ai vendosi të qëndronte larg grave të tija për një kohë. Edhe Hafsa, vajza e Umarit, ishte e prirë për ta shfrytëzuar pozitën e saj. Kur ata të dyja i bashkonin fuqitë dhe këshilloheshin me njëra-tjetrën fshehurazi, i shkaktonin shumë probleme Profetit. (Shënim i përkthyesit të Kur`anit në anglisht, Abdullah Jusuf Ali).
Shumë nga përkthyesit dhe komentuesit e Kur`anit e kanë përkthyer fjalën saghat, që përmendet në vargun 66:4, në mënyrën siç e kemi përcjellur më sipër, gjegjësisht si “anuan” (angl. inclined) (përkthyesi: edhe përkthimi në shqip nga Efendi Nahiu përkon me këtë përkthim në anglisht të Abdullah Jusuf Aliut). Përkthimi i tyre thotë:

Zemrat tuaja kanë anuar...

Drejt ç`gjëje kanë anuar? Në këtë kontekst, shprehja “zemrat tuaja kanë anuar” është krejtësisht e pakuptimtë. Përkthimi i saktë i fjalës saghat është “i/e devijuar”. M.Ebu`l Ala Maududiu e ka përcjellur përkthimin e saktë të këtij vargu, si vijon:

Nëse ju të dyja pendoheni tek Zoti (do të ishte më mirë për ju), sepse zemrat tuaja kanë devijuar nga rruga e drejtë. Dhe sikur ta përkrahni njëra-tjetrën kundër Profetit, dijeni se Zoti është Mbrojtësi i tij dhe pas tij Xhibrili dhe besimtarët e drejtë. Edhe ëngjëjt janë shokë e ndihmues të tij...

(Tefhim`ul-Kur`an, vëll.6, Lahore, Pakistan, përkthyer në anglisht nga Muhammed Ekber Muradpuri dhe Abdu`l-Aziz Kemal, botimi i dytë, Maj 1987)

Kur Hafsa e “kapi në befasi” Muhammedin me Marinë, supozohet se ai i kishte premtuar asaj se nuk do të shihej me Marinë. Kjo, siç dihet, ishte e palejuar. Një bashkëshorte nuk kishte të drejtë ta kufizonte lirinë e të shoqit për t`u takuar me bashkëshortet e tjera të tij. Një përpjekje e tillë nga një bashkëshorte, jo vetëm që do të ishte në kundërshtim me ligjet e Islamit por edhe me traditat arabe, para dhe pas Islamit.

Sir William Muir

Si në rastin me Zejnebin, Muhammedi prodhoi një porosi hyjnore, e cila nuk i lejonte të ndahej nga Maria, i qortonte Hafsën dhe Aishen për mosbindjen e tyre dhe fliste për mundësinë që ai t`i divorconte të gjitha gratë e tija, për shkak të një sjelljeje kaq të pahijshme ndaj tij. Ai pastaj u largua prej tyre dhe jetoi një muaj me Marinë. Umari dhe Ebu Bekri u ndjenë të turpëruar nga largimi i tij prej vajzave të tyre drejt një konkubine dhe u mërzitën për këtë ngjarje. (“Jeta e Muhammedit”, Londër, 1877)

Nga gjërat që përcollëm më sipër, mund të shihet se, pas vdekjes së Hatixhes, jeta bashkëshortore e të Dërguarit nuk karakterizohej ‘dhe aq nga hareja dhe paqja. Shumë prej bashkëshorteve të tija ishin gra xheloze dhe “viktima” e parë e kësaj xhelozie ishte pikërisht qetësia e shtëpisë së tij.

D.S. Margoliouth

Qëndrimi i bashkëshorteve në haremin e Profetit ishte i shkurtër, për shkak të sjelljeve jo të hijshme. Në disa raste, të sapoardhurat, pa qenë të vetëdijshme, mësuan nga gratë xheloze të të Dërguarit, fjalë dhe shprehje që do ta bënin Profetin t`i divorconte menjëherë. Njëra prej tyre u divorcua prej tij, ngase në vdekjen e Ibrahimit, tha se sikur ai të ishte vërtet profet, djali s`do t`i kishte vdekur...(”Muhammedi dhe zhvillimi i Islamit”, Londër, 1931)

Ishte një shprehi e të Dërguarit që të largohej natën nga shtëpia dhe t`i vizitonte varrezat el-Baki, për t`u lutur për të vdekurit që pushonin atje. Pak para sëmundjes së tij të fundit, ai kishte bërë sërish një vizitë të tillë, mbase për të fundit herë, dhe kishte qëndruar atje deri pas mesnate, duke u lutur për të vdekurit. Disa historianë thonë se pikërisht në këtë rast, ai u ftoh dhe me këtë filloi sëmundja e tij vdekjeprurëse. Thuhet se Aisheja e ndoqi fshehurazi në njërën nga këto vizita

D.S.Margoliouth

Thuhet se gjatë natës, Profeti shkonte tek varrezat el-Baki dhe lutej për faljen e të vdekurve. Këtë e kishte bërë shumë herë. Por gjatë njërës prej vizitave të tija, Aisheja e ndoqi atë si një detektiv, duke dyshuar se mund të kishte ndonjë aferë dashurore. Më në fund e kuptoi se destinacioni i tij ishin varrezat. (marrë nga “Musnedi” i Imam Ahmed ibn Hanbelit, vëll.4, fq.221) (“Muhammedi dhe zhvillimi i Islamit”, Londër, 1931)

Gratë, me të cilat i Dërguari u martua pas Hatixhes, dallonin shumë prej saj, si në karakter ashtu edhe në sjelljet e tyre. Hatixheja i kishte dhënë një përkrahje të pakushtëzuar dhe të vazhdueshme të shoqit, në kohën kur ai përpiqej për përhapjen e Islamit në Mekke. Për këtë qëllim, ajo e kishte shpenzuar gjithë pasurinë që kishte. Sakrificat e saja ia kishin shkatërruar rehatinë por ajo kurrë nuk iu ankua të shoqit për mungesat që kishin. Martesa e saj ishte e pasur me bekimin e dashurisë dhe miqësisë ndaj të shoqit dhe përplot lumturi.
 

I Dërguari i Zotit jetonte një jetë tejet të varfër. Edhe në kohën kur ishte sunduesi i gjithë Arabisë, ai abstenonte nga luksi dhe rehatia, njësoj siç kishte vepruar gjatë periudhës së tij në Mekke. Vetë Aisheja përcjell se nuk mbante mend që i shoqi të kishte ngrënë derisa të ngopej, më shumë se njëherë në ditë.
Kur plaçkat e luftës të vinin, i Dërguari i shpërndante në mesin e muslimanëve. Bashkëshortet e tija vërejtën se edhe gratë më të varfëra të Medines po bëheshin gjithë më të pasura në këtë mënyrë por ato vetë mbeteshin njësoj. Ato ishin të bindura se duhej të përfitonin diçka nga bujaria e bashkëshortit të tyre. Në fund të fundit, ato nuk ishin mësuar me jetën e varfër që ai e jetonte. Të gjitha e diskutuan këtë çështje mes veti dhe u pajtuan se edhe ato duhet ta kishin pjesën e tyre në të mirat dhe në begatitë e lejuara, njësoj si gratë e tjera të Medines.
 

Pas kësaj, shoqet e të Dërguarit ia shfaqën atij këto kërkesa. Të gjitha njëzëri kërkonin një hise më të madhe prej tij. Dy prej tyre, Aisheja dhe Hafsa, ishin “zëdhënëset” e grupit. Teksa këto të dyja i bënin shtypje për kërkesat e tyre, Ebu Bekri dhe Umari erdhën për ta takuar të Dërguarin.
I Dërguari rrinte i heshtur, i rrethuar nga gratë e tija. Kur Ebu Bekri dhe Umari kuptuan se ç`po ndodhte, që të dy u zemëruan dhe i qortuan ashpër vajzat e tyre për kërkesat që kishin nga i Dërguari.

Muhammed Husejn Hajkal

Ebu bekri u ngrit dhe e kapi për flokësh të bijën e tij Aishen dhe të njejtën e bëri edhe Umari me Hafsën. Ata u thanë të bijave: “Si guxoni t`i kërkoni të Dërguarit të Zotit, diçka që ai s`ua jep dot?” Ata u përgjigjën: “Jo për Zotin! Ne nuk i kërkuam një gjë të tillë.” (“Jeta e Muhammedit”, Kairo, 1935)

Më në fund, çështja u zgjidh nëpërmjet një vargu që u shpall në lidhje me këtë rast, i cili thotë:

O i Dërguar! Thuaju grave tuaja: “Nëse e dëshironi jetën e kësaj bote dhe bukuritë e saj, atëherë ejani! Unë do t`ju paguaj furnizimin dhe do t`ju lë të lira në një mënyrë të hijshme. Por në e dëshironi Zotin, të Dërguarin e Tij dhe vendqëndrimin e përjetshëm, vërtetë Zoti ka përgatitur një shpërblim të madh për ata që veprojnë mirë. (Kur`an 33:28-29)

Pozita e grave të Profetit nuk ishte si ajo e grave të zakonshme. Ato kishin përgjegjësi dhe detyra të veçanta... Të gjitha bashkëshortet e tija kishin pozita të larta dhe duhej të vepronin si “nëna të besimtarëve”. Jeta e tyre s`ishte një jetë pasive, si ajo e skllaveve të një haremi, as sa i përket kënaqësisë së tyre dhe as kënaqësisë së bashkëshortit të tyre. Në këtë varg atyre u thuhet se ato nuk kanë vend në Familjen e shenjtë (të Profetit), nëse e dëshirojnë rehatinë dhe shkëlqimin e kësaj bote. Në është kështu, ato mund të ndaheshin lehtësisht prej tij dhe të jetonin një jetë më të rehatshme. “Shënim i përkthyesit të Kur`anit në anglisht, Abdullah Jusuf Ali).
Kur`ani i Shenjtë u ofronte grave të të Dërguarit një zgjedhje. Ose do ta zgjidhnin Zotin dhe të Dërguarin e Tij dhe do të jetonin një jetë vetëmohuese dhe përplot sakrifica ose do t`i zgjidhnin lukset, kënaqësitë dhe bukuritë e kësaj bote, me çfarë do të ndaheshin përgjithmonë nga bashkëshorti. Oferta ishte e qartë dhe e vendosur dhe bashkëshortet ishin të lira për të zgjedhur. Aisheja, Hafsa dhe bashkëshortet e tjera të të Dërguarit e rimenduan çështjen dhe vendosën që të largoheshin nga rehatia dhe nga kënaqësitë e kësaj bote dhe të mbeteshin në familjen e të Dërguarit, si gra të tija. Kur i Dërguari i Zotit (paqja dhe mëshira e Zotit qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) vdiq në vitin 632, në haremin e tij kishte nëntë gra. Aisheja jetoi edhe gjysëm shekulli pas tij kurse gruaja që jetoi më shumë kohë pas vdekjes së Profetit, ishte Mejmuneja. Ajo ishte njëherit edhe gruaja e fundit me të cilën ai u martua.

42. Vdekja e të Dërguarit të Zotit

Qëllimet e Muhammedit, si i Dërguari i Fundit i Zotit në tokë, ishin:

- shkatërrimi i idhujtarisë dhe politeizmit
- shpallja e Njëshmërisë absolute të Krijuesit
- përpilimi përfundimtar i sistemit fetar dhe ligjor
- pastrimi i shpirtrave të burrave e grave
- shkatërrimi i padrejtësisë, pabarazisë dhe injorancës
- themelimi i një sistemi paqeje dhe drejtësie
- krijimi i një sistemi në formën e një shteti politik, që do t`i realizonte të mësipërmet dhe që do ta ruante intensitetin e veprës së tij
 

Brenda njëzet e tre vjetëve të misionit të tij si i Dërguar i Zotit, Muhammedi i arriti të gjithë këto qëllime dhe pas kësaj, filloi të bëhej e qartë se, njësoj si të gjithë të vdekshmit, edhe ai do të ndahej nga kjo botë. Siç u tha më sipër, këtë lajm ai e mori së pari në kapitullin Nasr (Ndihma), që është kapitulli i 110-të i Kur`anit. Muhammedi e kishte kaluar gjithë jetën në devotshmëri ndaj Zotit dhe në adhurimin e Tij. Por pas shpalljes së këtij kapitulli, angazhimi i tij në adhurim dhe në përgatitje për t`u takuar me Të, u bë më i madh se kurdoherë më parë.
Së paku në dy raste, i Dërguari la të kuptohej se vdekja e tij nuk ishte shumë larg:

1- Në fjalimin e tij gjatë Haxhxhit të Lamtumirës në Arafat. Në ditën e nëntë të muajit Dhilhixhxhe të vitit të dhjetë pas Hixhrit, ai tha:

“Mbase ky është haxhxhi im i fundit” Me të përfunduar fjalimin e tij, ai u parashtroi një pyetje pelegrinëve: “Kur të pyeteni nga Zoti juaj për punën time, ç`përgjigje do të jepni?” Pelegrinët u përgjigjën njëzëri: “Ti na përcolle porosinë e Zotit dhe e bëre detyrën tënde.” Kur e dëgjoi këtë përgjigje, ai e ngriti vështrimin drejt qiellit dhe tha: “Zoti im! Ti dëshmo se e kam kryer detyrën time.”

2- Gjatë “kurorëzimit” të Ali ibn Ebu Talibit në Gadir-Khumm, më 18 Dhilhixhxhe të vitit të dhjetë pas Hixhrit. Ai përsëri foli për mundësinë e vdekjes së tij dhe tha:

“Edhe unë jam një i vdekshëm dhe së shpejti mund të thirrem në prani të Zotit tim.”

Dhjetëra mijëra muslimanë i dëgjuan këto fjalë të të Dërguarit dhe të gjithë e dinin se ai nuk do të qëndronte edhe shumë gjatë me ta. Ai vetë e dinte se e kishte përfunduar me sukses detyrën që Zoti i tij ia kishte besuar dhe për këtë arsye, ishte i paduruar që të takohej me Të.
I Dërguari i kalonte netët me gratë e tija, duke qëndruar me rradhë tek secila. Më 19 Safar të vitit 11 pas Hixhrit, e kishte rradhën të flinte tek Aisheja. Natën, ai shkoi për t`i vizituar varrezat el-Baki, i shoqëruar nga shërbetori i tij, Ebu Muvajhibe, i cili përcjell:
 

I Dërguari qëndroi ndërmjet varreve dhe foli me këto fjalë. “Paqja qoftë mbi ata që janë në këto varre. Ju jeni të bekuar në gjendjen tuaj, në të cilën kaluat nga gjendja e njerëzve të kësaj bote. Sulme shkatërrimtare po vijnë njëra pas tjetrës nga çdo anë, si valë errësire, secila më e ligë se tjetra.”
Muhammed Husejn Hajkali thotë se sëmundja e të Dërguarit filloi në mëngjesin e kësaj nate, domethënë më 20 të muajit Safar. Më tej, ai thotë:
Pikërisht atëherë njerëzit filluan të merakoseshin dhe ushtria e Usames nuk lëvizi. Por fjalët e përcjellura nga Ebu Muvajhibe vihen në dyshim nga shumë historianë, të cilët besojnë se sëmundja e Muhammedit nuk mund të ishte arsyeja e vetme që e ndalte ushtrinë dhe se një tjetër shkak ishte dëshpërimi i shumë personave, duke përfshirë disa nga paria e muhaxhirëve dhe ensarëve, në lidhje me udhëheqësinë e ushtrisë. “Jeta e Muhammedit”, Kairo, 1935

Me sa shihet, ngjarja vijuese duhet të ketë ndodhur në mëngjesin e ditës së njëzetë të muajit Safar:

Sir William Muir

Një natë, i Dërguari eci deri tek varrezat në dalje të qytetit. Atje, ai qëndroi duke medituar dhe duke u lutur për të vdekurit. Në mëngjes, duke kaluar pranë derës së Aishes, e cila vuante nga kokëdhimbja, ai e dëgjoi zërin e saj: “Oh koka ime!” Muhammedi hyri brenda dhe tha: “Jo Aishe, unë jam ai që duhet të qajë për kokën e tij” Pastaj vazhdoi me një zë të butë: “Por a s`do të doje të vdisje derisa unë jam gjallë akoma, që të mund të lutem për ty dhe pastaj, pasi të të mbështjellin me qefin, të të zbresin në varr?”
“I ndodhtë dikujt tjetër kjo gjë!”, u përgjigj Aisheja. “Jo mua!” Pastaj shtoi: “Por kjo është ajo që ti dëshiron. Mund ta paramendoj se si, pasi ta kesh bërë gjithë atë dhe të më kesh varrosur, do të vije menjëherë në shtëpinë time dhe do ta kaloje natën duke u argëtuar me njërën nga gratë e tjera tuajat.”
I Dërguari qeshi me thumbimet e Aishes por sëmundja i ishte rënduar aq shumë, sa nuk mundi t`i përgjigjej me një ton të ngjashëm. (“Jeta e Muhammedit”, Londër, 1877)

Betty Kelen

I Dërguari u lut gjatë gjithë natës (në varrezat el-Baki) dhe u kthye në shtëpi, tek kasolla e Aishes, e cila kishte kokëdhimbje dhe që me të parë të Dërguarin, e rrudhi fytyrën dhe tha: “Oh koka ime!”
“Jo Aishe”, i tha i Dërguari. “është koka ime”. U ul me vështirësi dhe me një kokë që i rëndonte nga dhimbjet, tha: “A do t`të pengonte të vdesësh para meje, që unë të të mbështjell në një qefin dhe të të varros?”
Ai dukej tepër i sëmurë, por Aisheja, e cila besonte se ai s`u kishte dhënë akoma fund martesave të tija diplomatike, iu përgjigj hidhur: “Jo. Sepse mund ta paramendoj se si do të kthehesh nga varri drejt e tek një bashkëshorte e re.” (“Muhammedi, i Dërguari i Zotit”)

Muhammed Husejn Hajkal

Mëngjesin e ardhshëm, Muhammedi e gjeti të shoqen Aishen, duke e mbajtur kokën mes duarve dhe duke u ankuar nga kokëdhimbja: “Oh koka ime!” Muhammedi u përgjigj: “Jo Aishe, është koka ime.” Megjithatë, kokëdhimbja e tij nuk e pengonte nga bisedat me gratë e tija, nga puna e tij e përditshme dhe madje nga ndonjë shaka me to. Teksa Aisheja vazhdonte të ankohej nga kokëdhimbja, Muhammedi i tha: “Në fund të fundit, s`do të ishte dhe aq keq, moj Aishe, që ti të vdisje para meje. Atëherë unë do të mund të lutesha për ty dhe të gjendesha në varrimin tënd.” Por kjo vetëm sa ngjalli një zemërim tek Aisheja e re, e cila ia ktheu: “Le të jetë ky fati i dikujt tjetër. Po të më ngjante mua, ti do t`i kishe gratë e tjera tuajat për të të bërë shoqëri. (“Jeta e Muhammedit”, Kairo, 1935)

I Dërguari nuk iu përgjigj ironisë së Aishes dhe u mbështet për muri. Kur dhimbja i kaloi, ai u ngrit dhe i vizitoi të gjitha gratë e tija, si rëndom. Më 24 Safar, ai ishte në dhomën e Mejmunes, kur e kapën ethet dhe një kokëdhimbje e fortë. Thuhet se ai i thirri të gjitha gratë e tija dhe u kërkoi leje që të qëndronte në dhomën e Aishes. Ato u pajtuan.
 

I Dërguari ishte tepër i pafuqishëm për të ecur. Andaj, Aliu e mbante në njërën anë dhe Abbasi, xhaxhai i tij, në anën tjetër, duke i ndihmuar nga dhoma e Mejmunes deri në dhomën e Aishes. Ai qëndroi në dhomën e Aishes deri në vdekjen e tij, disa ditë më pas.
Por edhe përkundër etheve dhe dobësisë që kishte, i Dërguari shkonte në xhami kurdo që mundej dhe i udhëhiqte muslimanët në namaz. Më 26 Safar, përcillet se ai ndihej më mirë dhe se shkoi në xhami, i ndihmuar nga Aliu dhe Abbasi. Ai e udhëhoqi namazin e drekës dhe pas namazit, u foli njerëzve që ishin mbledhur.
Ky ishte fjalimi i fundit i të Dërguarit të Zotit dhe në të, ai sërish la të kuptohej se vdekja e tij ishte pranë. Historianët sunnitë thonë se Ebu Bekri, i cili ishte në mesin e të pranishmive, e kuptoi se ç`donte të thoshte i Dërguari dhe filloi të qante ngase ishte një njeri tepër i ndjeshëm. Sipas këtij rrëfimi, i Dërguari e pa Ebu Bekrin që qante dhe duke u kthyer nga njerëzit, tha:

“Unë i jam mirënjohës Ebu Bekrit më shumë se kujtdo tjetër për ndihmën e tij materiale, për përkrahjen morale dhe për miqësinë. Sikur të mund të zgjidhja një mik në këtë shoqëri, unë do ta zgjidhja atë. Por s`ka nevojë për një gjë të tillë, ngase vëllazëria islame është një lidhje më e fuqishme nga të tjerat dhe ajo na mjafton neve. Dhe mbajeni mend se të gjitha dyert që hapen drejt xhamisë do të mbyllen, përveç asaj të Ebu Bekrit.”
 

Pastaj i Dërguari i paralajmëroi muslimanët që të mos i ktheheshin idhujtarisë dhe ta mbanin mend se ishin monoteistë. Pastaj shtoi:

“Një gjë që s`duhet ta bëni kurrë, është ta adhuroni varrin tim. Ata popuj të kaluar, që i adhuruan varret e profetëve të tyre, e fituan mllefin e Zotit dhe u shkatërruan. Kini kujdes që të mos e bëni të njejtën.”

Po atë ditë, i kishin treguar të Dërguarit se ensarët ishin tejet të pikëlluar për shkak të sëmundjes së tij. Ky fjalim i tij ishte një rast i volitshëm për t`u treguar muhaxhirëve në lidhje me shërbimet e mëdha të ensarëve për Islamin. Ai tha:
Mos harroni as për një çast të vetëm se çfarë kanë bërë ensarët për ju. Ata ju dhanë strehë dhe mbrojtje. Ata e ndanë bukën e tyre dhe shtëpinë e tyre me ju. Ndonse nuk ishin pasanikë, ata i vendosën nevojat tuaja mbi të vetat. Ata janë “amaneti” im për ju. Popujt e tjerë do të rriten gjithë kohës por numri i ensarëve vetëm sa do të bjerrë. Çfarëdo që të kenë qenë detyrimet e ensarëve, ata i kanë kryer me zell. Tani është rradha juaj për t`i kryer obligimet që i keni ndaj tyre.
Ensarët ishin të pranishëm në xhami dhe mezi i mbanin lotët. Duke u folur atyre, i Dërguari u tha:

“O ensarë! Pas vdekjes sime, do të përballeni me shumë vuajtje dhe gjëma.”
Ata e pyetën: “O i Dërguar i Zotit! Ç`është këshilla jote për ne? Si të sillemi në këto kohë të vështira që do të vijnë?”
Ai u përgjigj: “Jini të durueshëm dhe mos e humbni besimin tuaj në Zotin.”

Ekspedita e Usames akoma nuk ishte nisur. I Dërguari i dënoi veprimet e ndjekësve të tij dhe mosparaqitjen e tyre tek Usameja, duke u urdhëruar sërish që të largoheshin nga qyteti sa më parë. Ai pushoi disa çaste dhe pastaj i mallkoi të gjithë ata burra që nuk iu bindën urdhrave të tij për të shkuar në Siri.
Fjalimi kishte mbaruar. I Dërguari zbriti nga foltorja dhe u kthye në dhomën e tij. Ai ishte lodhur nga mundimi i madh gjatë të folurit dhe nuk shkoi sërish në xhami. Kjo ishte hera e fundit që u pa në publik.
 

Autenticiteti i pjesës së parë të fjalimit, në lidhje me Ebu Bekrin, është tejet i dyshimtë dhe duket se është një pjesë e shtuar më pas. Siç kemi theksuar tashmë, Ebu Bekri ishte urdhëruar që t`i bashkangjitej ushtrisë së Usames por është e mundur që i Dërguari ta ketë mbyllur njërin sy para dështimit të tij për t`u paraqitur në kampin ushtarak. Përveç kësaj, i Dërguari mund edhe ta ketë shprehur mirënjohjen e tij për kontributet materiale të Ebu Bekrit për Islamin. Ky i fundit kishte liruar shumë robër në Mekke dhe e kishte falur gjithë pasurinë e tij për ta furnizuar ekspeditën e Tebukut.
Tregimi mbi atë se i Dërguari urdhëroi që të gjitha dyert që hapeshin drejt xhamisë të mbylleshin, përveç derës së Ebu Bekrit, është një falsifikim tejet i qartë. Ebu Bekri jetonte në periferi të Medines, në një vend të quajtur Sunh. Ai nuk jetonte në qytet dhe nuk kishte një shtëpi, dera e të cilës hapej drejt xhamisë.
Në fjalimin e tij, i Dërguari thotë se sikur të mund të zgjidhte një mik, ky do të ishte Ebu Bekri.
Nëse ky fjalim i përcjellur, është autentik, kjo do të thoshte se i Dërguari shpalli publikisht se nuk donte ta kishte mik Ebu Bekrin. Po të parafrazohet kjo thënie, ajo do të tingëllonte kështu:

“Po të mund të zgjidhja një mik, do ta zgjidhja Ebu Bekrin. Por unë nuk e zgjedh atë. Të gjithë jemi pjesëtarë të vëllazërisë universale të Islamit dhe kjo na mjafton”
 

Në fund të fundit, çfarë mund ta pengonte Muhammedin nga zgjedhja e Ebu Bekrit si mik? Asgjë! Ëngjëlli Xhibril s`kishte ardhur nga qiejt për t`i thënë se nuk mund ta kishte mik Ebu Bekrin dhe askush në botë nuk do t`i bënte diçka sikur të miqësohej me të.
Ngase kjo ishte shfaqja e fundit publike e të Dërguarit të Zotit dhe ngase, sipas pretendimeve sunnite, ai e donte jashtë mase Ebu Bekrin, ai do të duhej ta shfrytëzonte këtë rast, jo vetëm për ta shpallur mik këtë të fundit, por edhe për ta shpallur Kalif (pasardhës) të vetin. Sikur të bënte diçka të tillë, a do të mundej vallë dikush t`i kundërvihej? Por për një shkak misterioz, ai nuk e bëri as njërën dhe as tjetrën (nuk e zgjodhi Ebu Bekrin as si mik dhe as si pasardhës). “Dashuria” e tij për Ebu Bekrin do të duhej të ishte shprehur por një gjë e tillë nuk ndodhi. Me sa duket, i Dërguari “e la mënjanë” një gjë të tillë, në një kohë tejet kritike.
Më 27 Safar, i Dërguari ndjehej tepër i dobët për të qëndruar në këmbë dhe për ta falur namazin. Historianët sunnitë thonë se kjo është data, në të cilën ai i urdhëroi Ebu Bekrit t`i udhëhiqte muslimanët në namaz. Ai vetë, thonë ata, ndenji ulur dhe e ndoqi namazin.
Buhariu, në përmbledhjen e tij me hadithe, e përcjell ngjarjen në vijim:
Më 28 Safar, Abbas ibn Abdul Muttalibi shkoi tek Aliu dhe i tha:

“Për Zotin, Muhammedi do të vdesë së shpejti. Këtë ta them ngase e di shprehjen e fytyrës së fëmijëve të Abdul Muttalibit kur vdesin. Andaj, të sugjeroj që të flasësh me të dhe ta pyesësh në lidhje me pasardhësinë e tij.” Por Aliu iu përgjigj: “Jo në këtë gjendje në të cilën ndodhet. Nuk dua ta hap këtë çështje.”
 

Historianët shiitë nuk e pranojnë këtë rrëfim. Ata thonë se i Dërguari, në shumë raste, kishte shpallur se Aliu do të ishte pasardhësi dhe udhëheqësi i muslimanëve. Nëse arabët nuk do ta pranonin udhëheqësinë e tij pas aq shumë shpalljeve të hapura, një shpallje e fundit vështirë se do të bënte dallim. Në të vërtetë, i Dërguari kishte bërë një përpjekje për të shkruar një testament, kur kërkoi t`i sillej një pendë, letër dhe bojë. Por kjo kërkesë e tij nuk u pranua. Aliu nuk kishte shumë dëshirë ta shihte sërish dikë që do ta shfaqte “guximin e tij moral” duke bërtitur se i Dërguari i Zotit “po fliste përçart”. Të dëgjuarit e fjalëve të tilla vetëm sa do ta përshpejtonin vdekjen e mësuesit të tij. Edhe sikur të pranojmë se ky rrëfim është i saktë, ai vetëm sa e shpreh devotshmërinë e Aliut ndaj mësuesit të tij dhe përpjekjen e tij për ta mbrojtur nga çdo gjë e pakëndshme.
 

Muslimanët shiitë gjithashtu thonë se vetë Abbasi mund ta kishte diskutuar këtë çështje me të Dërguarin, po të donte, sepse ky i fundit ishte nipi i tij. I Dërguari ishte një njeri miqësor dhe i arritshëm edhe për të huajt. Ç`nevojë kishte Abbasi të druhej nga gjë e tillë?
Ndjekësit e tij po shihnin se i Dërguari nuk do të shërohej nga ethet që kishte dhe nga kokëdhimbja. Sapo e panë se ai ishte i lidhur tashmë me shtratin e vdekjes, shumë prej tyre filluan të ndjenin se nuk kishte kurrfarë rreziku edhe sikur të mos i bindeshin. Andaj, pavarësisht se sa u bënte shtypje për të shkuar në Siri, ata nuk u nisën dhe ekspedita e Usames nuk u realizua kurrë, së paku jo në të gjallë të tij. Gjatë pasdites, Muhammedi e thirri Aliun dhe i tha:

Për mua ka ardhur fundi i rrugës. Kur të vdes, ti laje trupin tim, mbështille në një pëlhurë dhe zbrite në varr! U kam borxh filan njerëzve, ndër të cilët edhe një çifuti që më ka dhënë para për ta furnizuar ushtrinë e Usames. Paguaji këto borxhe, duke përfshirë edhe atë të çifutit.
Pas kësaj, i Dërguari e hoqi unazën e tij, ia dha Aliut dhe i kërkoi që ta vinte në gisht. Aliu e bëri këtë dhe më pas, i Dërguari ia dha atij edhe shpatën, shtizën, parzmoren dhe armët e tjera që kishte.

E hënë, 1 Rebi el-Evvel, viti 11 pas Hixhrit
Kjo ishte dita e fundit e Muhammed bin Abdullahut, të Dërguarit të Zotit në tokë. Pati disa çaste kur u ndje më mirë por kryesisht, ishte e qartë dhimbja e tij e madhe. E shoqja Aisheja, thotë:
Teksa afronte mesdita, Fatimeja, e bija e të Dërguarit të Zotit, erdhi për ta parë. Ai i dëshiroi mirëseardhje dhe i kërkoi të ulej pranë tij. Pastaj i tha asaj diçka, që s`e dëgjova unë, pas të cilës ajo filloi të qante. Duke i parë lotët e të bijës, ai i tha prapë diçka, që unë sërish s`e dëgjova por që e bëri Fatimenë të buzëqeshë. Ajo i ngjante aq shumë të atit, në sjellje, në pamje dhe në karakter.
Pak kohë pasi vdiq i Dërguari, Aisheja e pyeti Fatimenë se ç`i kishte thënë i ati, që e kishte bërë atë të qante në fillim dhe pastaj të buzëqeshte. Ajo ia ktheu: Në fillim, babai im më tha se do të vdiste. Kur e dëgjova këtë, fillova të qaja. Pastaj më tha se unë do të isha e para që, shumë shpejt, do ta takoja në qiej. Kur e dëgjova këtë, u gëzova shumë dhe buzëeqesha.

Washington Irving

Fatimeja, fëmija i vetëm i mbetur i Muhammedit dhe njëherit edhe e shoqja e Aliut, erdhi për ta parë. Aisheja gjithnjë thoshte se s`kishte parë askë që t`i ngjante Profetit përnga sjellja e këndshme, më shumë se Fatimeja. I Dërguari gjithnjë sillej me respekt dhe me butësi ndaj saj. Kur ajo vinte tek ai, ai ngrihej, shkonte drejt saj, e kapte për dore, ia puthte dorën dhe pastaj e bënte të ulej në vendin e tij. Takimi i tyre në këtë rast, përcillet nga Aisheja, në një hadith të regjistruar nga Ebu`l-Fida:
“Mirëse erdhe bija ime!”, i tha i Dërguari dhe e bëri të ulej pranë tij. Pastaj i përshpëriti diçka në vesh, pas të cilës ajo filloi të qante. Duke e kuptuar dhimbjen e saj, ai i përshpëriti diçka tjetër dhe fytyra e saj shkëlqeu nga gëzimi.
“Ç`do të thotë kjo?”, e pyeta Fatimenë. “I Dërguari po të nderon me një besim që nuk e shfaq ndaj asnjërës prej grave të tija.” Fatimeja u përgjigj: “Nuk mund të ta them të fshehtën e të Dërguarit të Zotit.” Por edhe përkundër kësaj, pas vdekjes së të Dërguarit, ajo më tregoi se në fillim ai i kishte treguar për vdekjen që i afrohej dhe duke e parë se kishte filluar të qante, e kishte ngushëlluar duke i thënë se ajo do të vinte menjëherë pas tij dhe do të ishte një princeshë në parajsë. (“Jeta e Muhammedit”)

Gjatë pasdites, i Dërguari ndjente dhimbje dhe vazhdimisht e lagte fytyrën me ujë, nga një shtambë që i rrinte pranë. Duke e parë në këtë dhimbje, Fatimeja tha e shqetësuar: 

“Ah këto vuajtjet e tim ati!” Ai sërish u përpoq ta qetësonte duke i thënë: “Pas kësaj dite, babai yt kurrë s`do të ndjejë dhimbje edhe njëherë.” Pastaj shtoi: “Kur të vdes unë, thuaj: “Ne jemi të Zotit dhe tek Ai është kthimi ynë.”

Atë çast, frymëmarrja e tij filloi të rrallohej dhe ai përshpëriti diçka. Në veprën “Tabkaat”, Ibn Saadi përcjell se i Dërguari thoshte:

“Gjithë ç`kërkoj tani është shoqëria e Zotit”. Këto ishin fjalët e tija të fundit.
Muhammedi i përsëriti tri herë këto fjalë dhe pastaj heshti përgjithmonë. Aisheja thotë: Unë vendosa një nënkresë nën kokën e tij dhe ia mbulova fytyrën. Pastaj u ngrita bashkë me gratë e tjera dhe të gjitha bashkë filluam të vajtonim, duke i goditur gjoksat tanë dhe fytyrën.”

Muhammedi, Profeti i Islamit, vdiq pasditen e hënë, më 1 Rebi el-Evvel të vitit të njëmbëdhjetë pas Hixhrit, tetë ditë para ditëlindjes së tij të 63-të.
Historianët sunnitë thonë se i Dërguari vdiq më 12 dhe jo më 1 Rebi el-Evvel. Historianët shiitë, në anën tjetër, thonë se ai nuk vdiq më 1 Rebi el-Evvel por një ditë më parë, domethënë më 28 Safar.
Koncensusi i historianëve modernë perëndimorë është se i Dërguari vdiq më 8 Qershor të vitit 632, që përkon edhe me datën e lindjes së tij.

Varrimi i të Dërguarit
Trupi i të Dërguarit u la të martën. Vetëm gjashtë persona ishin të pranishëm gjatë këtij rituali. Ata ishin:
Ali ibn Ebu Talibi
Abbas ibn Abdu`l-Muttalibi
Fadhl ibn Abbasi
Kathm ibn Abbasi
Usama bin Zejd bin Haritheja
Aus bin Khuli Ensariu

Usameja, gjenerali i ekspeditës për në Siri, ishte akoma në Xhorf, në pritje të ushtarëve të tij. Disa prej tyre i dërguan fjalë se i Dërguari po vdiste dhe se duhet të kthehej në Medine. Ai u kthye dhe vetëm pas disa çastesh, mësuesi i tij vdiq.
Aliu e lau trupin e të Dërguarit teksa Usameja hidhte ujë. Kur trupi ishte larë tashmë, Aliu e mbështolli atë në një pëlhurë dhe e fali namazin e të vdekurit. Pastaj doli dhe u tha muslimanëve të pranishëm në xhami, që të hynin në dhomë dhe t`i recitonin lutjet e tyre. Hashimitët ishin të parët që e bënë këtë dhe pas tyre, erdhën muhaxhirët dhe ensarët.
 

Në Medine kishte dy gërrmues varresh. Njëri ishte Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu dhe tjetri ishte Ebu Talha Zejd bin Sehli. Ata u thirrën por vetëm ky i fundit u gjet. Ai erdhi dhe e gërrmoi varrin. Aliu hyri në varr për ta rrafshuar atë. Pastaj e ngriti trupin nga toka dhe e uli ngadalë në varr, i ndihmuar nga xhaxhai dhe nga kushërinjtë e tij. Më pas, varri u mbulua me dhé, kurse Aliu derdhi pak ujë mbi të.
Ndërkohë që Aliu dhe pjesëtarët e tjerë të fisit Hashim ishin të zënë me varrimin e Profetit të Islamit, Ebu Bekri, Umari, Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu dhe disa të tjerë, ishin të zënë në Sakife, me pretendimet e tyre për Kalifatin. Më në fund, Ebu Bekri ngadhnjeu. Kur tashmë e kishte siguruar bindjen e ensarëve, ai dhe miqtë e tij u kthyen në xhaminë e të Dërguarit. Më pas, Ebu Bekri u ngjit në foltoren e të Dërguarit dhe e kërkoi të njejtën bindje nga populli. Mbrëmjen e të hënës dhe gjithë ditën e martë, njerëzit vinin në xhami për t`ia shprehur bindjen atij. Kjo ceremoni mbaroi të martën në mbrëmje dhe vetëm atëherë, Kalifi i sapozgjedhur gjeti kohë për të ndarë për mësuesin e tij të vdekur dhe për t`u lutur pranë varrit të tij.
Muhammedi, i Dërguari i Zotit, Udhëheqësi i muslimanëve dhe Bamirësi më i madh i njerëzimit, nuk pati një funeral shtetëror. Veç një numër i vogël burrash, të gjithë të afërm të tij, ishin të pranishëm në varrim. Shumë nga ata që pretendonin se ishin ndjekës dhe miq të tij, e kishin lënë vetëm në kohën e vdekjes. Mungesa e tyre ishte ngjarja më e rëndësishme gjatë varrimit të tij.
Në veprën “Tabkaat”, Ibn Saadi thotë se Ali ibn Ebu Talibi i pagoi të gjithë borxhet e Muhammedit, të Dërguarit të Islamit. Ai dërgoi një lajmëtar që të shpallte në Medine se ai do t`i paguante borxhet e Muhammed dhe të njejtën gjë e bëri edhe në Mekke, gjatë periudhës së haxhxhit. Kushdo që kishte ndonjë gjë për të marrë, mund të vinte tek ai dhe ta merte. Ai u pagoi njerëzve pa i pyetur shumë dhe pa u kërkuar asnjë dëshmi se Muhammedi vërtet u kishte borxh. Këtë gjë, ai e bëri deri në ditët e fundit të jetës së tij.

43. Reagimi i familjes dhe i shokëve të Muhammedit ndaj vdekjes së tij

Pjesëtarët e familjes së Muhammedit i kaploi një valë e fuqishme pikëllimi. E bija Fatimeja kishte qenë “drita e syve të tij”por ata sy tashmë ishin mbyllur përgjithmonë dhe kurrë më s`do t`i përshëndesnin atë dhe fëmijët e saj. Ajo kurrë më s`do ta dëgjonte nga buzët e tija zërin përplot dashuri dhe butësi të tij, teksa i dëshironte mirëseardhje. Buzët e tija kishin heshtur përgjithmonë. Për të, ai ishte një baba, një “nënë”, një ëngjëll mbrojtës dhe vetë mëshira e Zotit mbi tokë. Për të, ai ishte boshti i ekzistencës.
 

Kurse për Muhammedin, e bija Fatimeja dhe familja e saj e vogël, ishte “tempulli” i tij i dashurisë, lumturisë dhe dhembshurisë. Sa kohë që kishte qenë gjallë, ai e kishte trajtuar atë me respektin më të thellë dhe ishte sjellë me të si me ndonjë princeshë. Por për Muhammedin, ajo ishte shumë më tepër se kaq. Nga të gjithë njerëzit në botë, ajo ishte personi më i dashur për të.
Pas vdekjes së tij, dëshira e vetme e Fatimesë ishte që të takohej sërish me të atin në qiej. Kjo dëshirë e saj do të plotësohej shumë shpejt, vetëm dhjetë javë pas vdekjes së tij. Vdekja e saj do ta fundoste të shoqin dhe fëmijët në një dhimbje të dytë, pas asaj për të Dërguarin e Zotit.
Hasani dhe Husejni ishin nipërit e Muhammedit dhe ishin shumë të dashur për të. Ata uleshin në prehërin e tij, në shtëpi ose në xhami, dhe ai shpesh i mbante mbi supe kur ecte rrugës. Prehëri i tij ishte “djepi” i tyre, që tashmë ishte humbur përgjithmonë. Sytë e tyre të lagur nga lotët, dëshpërimthi e kërkonin gjyshin e tyre të dashur gjithandej. Mihrabi dhe minberi i tij në xhami, ishin të zbrazur tashmë dhe muret dukej sikur qanin për të. Xhamia e tij, tani dukej si një guacë, margaritari i të cilës ishte humbur. Vajtimi i dy fëmijëve të vegjël përplasej në muret e xhamisë së tij për të jehuar në çdo anë.
Që të dy fëmijët e ndjenin atë ndjenjë të çuditshme, të pakëndshme dhe të panjohur për ta deri atëherë dhe ndjeheshin të kapluar nga një frikë, të cilës s`ia dinin emrin. Ata ishin tepër të ri për t`i emëruar ndjenjat dhe frikën që kishin përbrenda, por edhe ata e shihnin se po i rrethonte një pasiguri e çuditshme. Për herë të parë në jetët e tyre, ata ishin ndjerë të pasigurt sepse për ta, gjyshi i tyre kishte qenë shenja dhe simboli i sigurisë, që tashmë ishte zhdukur.
 

Për Aliun, vdekja e Muhammedit ishte tragjedia më e madhe e jetës së tij, e cila kishte lëvizur gjithnjë përreth këtij njeriu, që nga dita kur kishte lindur. Muhammedi kishte qenë gjithnjë qendra e jetës së tij dhe boshti rreth të cilit kishte lëvizur. Tani Muhammedi ishte larguar nga bota e tij dhe Aliu nuk dinte si ta përballonte këtë gjëmë. Ai ndjehej si një anije e humbur në det dhe jeta e tij dukej sikur e kishte humbur kuptimin.
Aliu ishte gjeniu i Islamit. Kishte një karakter sublim dhe një personalitet të pakrahasueshëm. Por deri atëherë, ai ishte mbështetur tek Muhammedi, si një “katalizator” që do ta sillte në shprehje gjenialitetin dhe personalitetin e tij. Aliu i kishte të gjitha potencialet për të qenë i pazëvendësueshmi i Islamit por kishte qenë e nevojshme prekja magjike e Muhammedit për t`i bërë këto potenciale të shfaqen në sipërfaqe.
Reagimi i Fatimesë, Hasanit, Husejnit dhe Aliut ndaj vdekjes të të Dërguarit ishte tejet normal dhe i parashikueshëm. Ata të pestë ishin pjesë e një rrethi familjar, të bashkuar në dashurinë dhe në bindjen ndaj Zotit. Muhammedi ishte boshti i këtij rrethi. Me vdekjen e tij, “rrethi” u thye, duke i lënë të çorientuar pjesëtarët e tjerë të familjes. Mbase në atë çast akoma nuk e dinin, por më pas do të kuptonin shumë mirë se vdekja e Muhammedit s`ishte veçse një prelud i befasive dhe i vuajtjeve të reja që do të vinin. Që nga ajo koha, ata do të ishin në një gjendje të vazhdueshme vuajtjeje. Por edhe përkundër dhimbjeve dhe vuajtjeve të mëdha, besimi i tyre në mëshirën e Zotit dhe në triumfin përfundimtar të drejtësisë dhe të të vërtetës, qëndroi gjithnjë i fortë dhe i palëvizshëm si shkëmb. Shpresa e tyre për ta fituar kënaqësinë e Zotit u bë gjithë më e fortë me çdo goditje të valëve të vuajtjes.
Për ta duruar vuajtjen e vdekjes së Muhammedit, pjesëtarët e familjes së tij kërkuan dhe gjetën ndihmë në burimin e Vetëm që nuk dështon kurrë: në mëshirën e pakufishme të Zotit.

Vdekja e Muhammedit dhe ummeti i tij

Muslimanët ishin të bindur ndaj Muhammedit në dy dimensione. Në njërin, ai ishte i Dërguarii Zotit dhe në tjetrin, ai ishte Sunduesi i Arabisë. Askush nuk mund të tregonte mosbindje ndaj tij në këto dy dimensione dhe të mbetej akoma musliman.
Në karakterin e tij si i Dërguar i Zotit, Muhammedi i kishte shpëtuar nga adhurimi i idhujve dhe u kishte mësuar ta adhuronin Zotin e vetëm. Kurse në karakterin e tij si Sundues i Arabisë, ai i kishte shpëtuar nga kaosi politik dhe nga luftërat shkatërrimtare. Ai u kishte sjellur rend dhe paqe dhe i kishte shpëtuar nga anarkia morale, nga varfëria ekonomike dhe nga “shterpësia” e tyre kulturore. Ai i kishte bërë të pasur dhe të civilizuar dhe kishte krijuar prej tyre një popull perandorak. Thënë shkurt, ai ishte personi me kontributin më të madh për ta. Më e pakta që mund të bënin ata ishte t`i shprehnin besnikëri dhe dashuri. Besnikëria ndaj Muhammedit dhe dashuria për të do të ishin standardi sipas të cilit do të matej feja e muslimanëve në Islam.
Kishte shumë muslimanë, shumica njerëz të rëndomtë, të cilët do ta donin Muhammedin dhe askush nuk mund të mohojë se dashuria e tyre ishte e pastër dhe e vërtetë. Pas vdekjes së tij, ata u kapluan nga pikëllimi dhe për ta, xhamia, qyteti dhe e gjithë bota filloi të dukej e shkretë.
Por reagimi i ndjekësve të tij më në zë ndaj vdekjes së Muhammedit, do të ishte paksa i ndryshëm. Kur ai vdiq, ndjekësit e tij të afërt nuk reaguan thuase fare ndaj vdekjes së tij. Edhe nëse vdekja e tij i pikëlloi, ata kurrë nuk shprehën ndonjë shenjë pikëllimi. Gjëja e vetme që ata nuk e bënë, ishte shprehja e ngushëllimeve familjes së tij. Askush në mesin e tyre nuk erdhi tek ata dhe t`u thoshte  “O njerëz të shtëpisë së Muhammedit, ne e ndajmë me ju këtë dhimbje tuajën. Vdekja e tij nuk është një humbje vetëm për ju, por për të gjithë ne.”

Në një kohë kur njerëzit do të prisnin ngushëllime edhe nga të huajt, madje edhe nga armiqtë, është e pabesueshme por e vërtetë se shokët (sahabet) e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit, nuk do t`i shprehnin një ngushëllim të tillë familjes së tij. Ata e lanë familjen e Muhammedit që t`ia vajtojë vdekjen. 

44. Muhammedi dhe pasardhësia e tij

Si burrë shteti, Muhammedi rradhitet ndër më të mëdhenjtë e historisë së njerëzimit. Ai ishte i bekuar me një zgjuarësi të jashtëzakonshme, me vizion dhe me gjenialitet politik. Gjatë dhjetë viteve të fundit të jetës së tij, ai i mori vendimet më kritike të historisë së Islamit. Këto vendime nuk do të kishin ndikim vetëm tek muslimanët dhe tek arabët por tek i gjithë njerëzimi. Ai ishte tejet i vetëdijshëm se vendimet dhe veprimet e tija do të kishin ndikim tek të gjitha gjeneratat e muslimanëve që do të vinin pas tij.
 

Për këtë arsye, Muhammedi, i Dërguari i Zotit, kurrë nuk mori një vendim, sado i parëndësishëm që të dukej, pa e planifikuar mirë. Ai kurrë nuk mori vendime thjesht duke e provuar fatin. Të gjitha vendimet e tija ishin të frymëzuara dhe ishin një shembull i përjetshëm për shoqërinë muslimane. Ishte pikërisht me këtë vetëdijë që ai thoshte ose bënte gjithçka.
 

Muhammedi, pas një përpjekjeje të gjatë dhe të përgjakshme kundër politeizmit dhe idhujtarisë arabe, kishte arritur ta themelonte “Mbretërinë e Qiejve” në tokë, që të mund të jetonte në paqe dhe në siguri populli i tij, i admiruar dhe i lakmuar nga pjesa tjetër e botës. “Mbretëria e Qiejve” në tokë ishte kryevepra e Muhammedit.

Ai e dinte se ishte i vdekshëm dhe se do të vdiste ndonjë ditë por e dinte mirë se puna e tij, e mishëruar në këtë “mbretëri” do të vazhdonte të jetojë. Ai e dinte mirë se pas vdekjes së tij, dikush tjetër do të duhej ta vazhdonte detyrën që kishte nisur dhe e dinte se një pasardhësi e planifikuar ishte një kusht i domosdoshëm për stabilitet. Ai e dinte gjithë këtë dhe dinte edhe shumë më tepër se kaq. Asnjë musliman nuk do të guxonte të pretendojë se Muhammedi, i Dërguari i Zotit, nuk e dinte këtë gjë më mirë se gjithkush tjetër.

Çështja e pasardhësit të Muhammedit kishte qenë prej kohësh një objekt spekulimesh në mesin e muslimanëve. Pyetja se kush do ta zëvendësonte të Dërguarin e Zotit ishte vendosur në kokën e tyre, veçanërisht pas çlirimit të Mekkes.

Kjo pyetje pranon vetëm një përgjigje. Atë duhej ta trashëgonte më i miri i muslimanëve. Pasardhësi i Muhammedit nuk mund të ishte një njeri i kategorisë së dytë por produkti më i mirë i Islamit. Duhej të ishte një njeri, të cilin Islami do të mund ta prezantonte me krenari si “kryevepra”  e tij. Një “kryevepër” e tillë e Islamit ishte Ali ibn Ebu Talibi. Muhammedi e kishte “zbuluar” atë shumë herët në jetën e tij, e kishte edukuar dhe më në fund e kishte emëruar si pasardhës të vetin, duke siguruar kështu, një transferim paqësor dhe të rregullt të pushtetit. Muhammedi ishte skajshmërisht i kujdesshëm që të shmangte një luftë pushteti në mesin e ndjekësve të tij.

Por për fat të keq, ky plan nuk funksionoi si duhej dhe transferimi i pushtetit të të Dërguarit nuk u bë aspak në mënyrë paqësore dhe të rregullt. Në mesin e ndjekësve të tij më në zë, pati një luftë serioze për pushtet, në të cilën disa kandidatë arritën ta mernin nën kontroll qeverisjen e Medines. Suksesi i tyre ishte lajmëtar i përfundimit të menjëhershëm të “Mbretërisë së Qiejve” në tokë dhe në të njejtën kohë, edhe sinjalizues i lindjes së Shtetit Musliman, i një shteti të udhëhequr nga njerëz që ishin ndjekës të Islamit. Shteti Islam, pra, që ishte vetë “Mbretëria e Qiejve” në tokë, nuk mbijetoi përtej vdekjes së themeluesit të saj.
Vdekja e Shtetit Islam që në lindjen e tij mund t`i duket një pretendim interesant një studiuesi të historisë. Ai mund të mendojë se përse ky shtet jetoi kaq pak dhe si ishte e mundur që këta kandidatë të rinj ta shkatërronin sistemin e krijuar nga vetë i Dërguari për një transferim të rregullt dhe paqësor të pushtetit, duke i imponuar shoqërisë muslimane, një sistem të krijuar nga vetë ata.

Në vijim, do të përpiqemi t`i japim një përgjigje kësaj pyetjeje.
Kandidatët e rinj për pushtet nuk e kishin pranuar planin e përpiluar nga i Dërguari për transferimin e pushtetit. Ata dhe përkrahësit e tyre ishin shumë të rezervuar në lidhje me këtë plan dhe vendosën që ta mernin sundimin e shtetit të Medines në duart e tyre. Për këtë qëllim, ata përpiluan një strategji, të cilën do ta vinin në zbatim, që në të gjallë të të Dërguarit.
 

Pjesa kryesore e planit të tyre për ta marrë pushtetin në duar ishte që të vinin në qarkullim, pretendime se në të vërtetë, Libri i Zotit nuk kishte dhënë ndonjë mendim në lidhje me udhëheqësinë e shoqërisë muslimane dhe se i Dërguari i Zotit nuk kishte zgjedhur askënd si pasardhësin e tij. Ata kuptuan se sikur muslimanët ta besonin këtë pretendim, ata do të pranonin domosdo se detyrën e gjetjes së një udhëheqësi të ri, i Dërguari ia kishte lënë shoqërisë muslimane. Dhe nëse kjo gjë i mbetej shoqërisë muslimane, kjo do të thoshte se gjithkush ishte i lirë për të hyrë në “listë” dhe për ta marrë pushtetin për vete.

Dr. Hamid`ud-Din

Kur`ani Fisnik nuk ka përmendur asgjë në lidhje me zgjedhjen e kalifi. Thëniet e besueshme të të Dërguarit janë gjithashtu të heshtura në këtë drejtim. Nga kjo mund të kuptojmë se Sheriati (Ligji hyjnor) ia lë këtë detyrë vetë Ummetit (shoqërisë muslimane), që ai ta zgjedhë udhëheqësin e tij sipas nevojave të kohës dhe sipas kushteve që mbretërojnë në një periudhë të caktuar. (“Historia e Islamit” nga Dr.Hamid`ud-Din, botuar nga Ferozesons Limited Publishers, Karachi, Pakistan, fq. 188, botimi i katërt, viti 1971)

Ky plan i tyre pati një sukses dhe një jetëgjatësi të pabesueshme. Ai u përdor atëherë dhe akoma po përdoret sot. Në të kaluarën, ai përdorej vetëm në Lindje kurse sot përdoret njësoj edhe në Lindje edhe në Perëndim. Shumë pak vetë në Lindje dhe askush në botën perëndimore nuk e ka sfiduar këtë ide. Suksesi i kësaj ideje mund të shihet nga dëshmitë e historianëve vijues:

Marshall G.S. Hodgson

Kur`ani nuk ka folur në lidhje me mundësitë politike pas vdekjes së Profetit. (“Rrugëtimi i Islamit”, vëll.1, 1974)

Dr. Muhammed Hamidullah

Fakti se pati mendime të ndryshme pas vdekjes të të Dërguarit, dëshmon se ai nuk pati lënë udhëzime të qarta dhe precize në lidhje me pasardhësin e tij. (“Hyrje në Islam”, Kuvajt, 1977)

Francesco Gabrieli

Muhammedi vdiq pas një sëmundjeje të shkurtër, më 8 Qershor të vitit 632. Ai nuk përpiloi ose nuk mundi të përpilojë një testament politik ose të shprehë se kush meritonte të ishte zëvendësi i tij. (“Arabët, një histori e përmbledhur”, New York, 1963)

G.E. von Grunebaum

Profeti vdiq më 8 Qershor 632. Ai nuk la udhëzime në lidhje me pasardhësin e tij. (“Islami klasik-një histori 600-1258”)

John B. Christopher

Problemi më urgjent politik, me të cilin u përball shteti i ri islam ishte udhëheqësia e shoqërisë muslimane pas vdekjes së Muhammedit. Ky problem u zgjodh me krijimin e instancës së Kalifatit. Ngase Muhammedi nuk dha udhëzime në lidhje me pasardhësin e tij, shoqëria muslimane, menjëherë pas vdekjes së Profetit, u kthye drejt traditave fisnore të zgjedhjes së prijësit të fisit. (“Tradita islame”, New York)

Bernard Lewis

Në themelet e tij, instanca madhështore e Kalifatit islam ishte një improvizim. Vdekja e të Dërguarit pa zgjedhur një pasardhës, krijoi një krizë në shoqërinë e re muslimane. (“Trashëgimia e Islamit-Politika dhe Lufta”, 1974)

George Stewart

Duke e parë me kujdes historinë, s`ka si të mos habitesh me ardhjen në ekzistencë të Kalifatit. Muhammedi s`kishte lënë testament dhe nuk e kishte emëruar askë për t`ia marrë vendin. Ai s`i kishte dhënë askujt autoritet shpirtëror dhe nuk ia kishte dorëzuar çelësat e parajsës ndonjë apostulli. (Artikulli “A është Kalifi një Papë?”, të botuar në librin “Lindja e mesme tradicionale”, redaktuar nga Steward Robinson, botuar nga Prentice-Hall, Inc., New Jersey, 1966)

Robert Frost ka thënë:

“Nëse një teori mbrohet mjaft gjatë dhe mjaft me ngulm, ajo shndërrohet në doktrinë”. Kjo thënie mund të modifikohet dhe të shprehet kështu: “Nëse një gënjeshtër mbrohet mjaft gjatë dhe mjaft me ngulm, ajo shndërrohet në doktrinë.”
Numri më i madh i historianëve të Islamit kanë pretenduar se i Dërguari nuk e emëroi askë si pasardhës të vetin në pozitën e Prijësit të Shtetit të Medines, pas vdekjes së tij. Për ta dhe për shumë të tjerë, ky pretendim tani është kthyer në një doktrinë.
Kjo gjë vlen për të gjithë, përveç për muslimanët shiitë. Ata vazhdojnë të besojnë se i Dërguari i Zotit shpalli vazhdimisht dhe në mënyrë shumë të vendosur se Aliu do të ishte trashëgimtari i tij dhe sunduesi i muslimanëve.
Muhammedi përpiloi një vijë për ummetin e tij dhe i këshilloi të mos devijojnë prej saj, pasi të kishte vdekur ai vetë. Megjithatë, shoqëria muslimane devijoi dhe pikërisht ky devijim, me ose pa qëllim, solli deri në ringjalljen e traditave pagane.
Pas vdekjes të të Dërguarit, disa nga ndjekësit e tij u mblodhën në një kasolle në Medine, të quajtur Sakife dhe këtu e zgjodhën Ebu Bekrin si prijës të muslimanëve. Një metodë e tillë zgjedhjeje nuk kishte ndonjë shembull në Islam por kishte shumë shembuj në traditat e kohëve para-islamike.
Në veprën e tyre të titulluar “Historia e Kalifatit islam”, tre autorë bashkëkohorë shkruajnë:

Pas vdekjes së Muhammedit, detyra më komplekse me të cilën u përballën muslimanët ishte zgjedhja e një Kalifi. Kur`ani është i pafjalë në këtë çështje dhe po kështu edhe i Dërguari. Në kohët para-islamike, tradita e arabëve ishte që të zgjidhej kreu i fisit nëpërmjet votave të shumicës. (Duke mos mundur të gjejnë një metodë tjetër), po ky princip u pranua edhe gjatë zgjedhjes së Ebu Bekrit. (“Historia e Kalifatit Islam” (në gjuhën Urdu) nga Profesor M.Ikbal, Lahore, Pakistan; Dr. Pir Muhammed Hasan; Profesor M.Ikram Butt)

Sipas historianëve të sipërpërmendur, detyra më e rëndësishme e muslimanëve pas vdekjes së Profetit, ishte gjetja e një lideri, ngase ky i fundi i kishte lënë pa një të tillë. Duke mos gjetur dot ndonjë shembull në Islam, ata u detyruan të vepronin sipas një tradite pagane dhe nëpërmjet saj e zgjodhën Ebu Bekrin si prijës.
Kjo metodë e zgjedhjes së udhëheqësit ishte e huaj për gjenialitetin e Islamit. Andaj, siç përmendëm më sipër, ishte një devijim. Ky devijim është vërejtur nga disa orientalistë, ndër të cilët:

R. A. Nicholson

Fakti se Muhammedi nuk la pas ndonjë djalë të vetin është mbase më pak kritik sesa shpërfillja ose refuzimi i tij për të emëruar një pasardhës. Arabët s`ishin të mësuar me transferimin e pushtetit sipas trashëgimisë dhe ideja e një trashëgimie hyjnore në familjen e të Dërguarit nuk kishte lindur akoma. Andaj ishte krejtësisht në përshtatshmëri me traditat arabe, që shoqëria muslimane ta zgjidhte prijësin e saj, njësoj siç zgjidhej prijësi i fisit në kohërat pagane. (“Një histori letrare e arabëve”)

Profesor Nicholson-i thotë se arabët s`ishin të mësuar me transferimin e pushtetit sipas trashëgimisë familjare dhe mbase ka të drejtë. Megjithatë, arabët ishin të panjohur me një sërë sendesh të tjera, si besimi në një Zot për shembull. Ata ishin të mësuar me idhujt e tyre prej guri e prej druri dhe ishin të lidhur aq verbërisht me ta, sa shumë prej tyre edhe do të vdisnin për t`i mbrojtur.
 

Por edhe përkundër kësaj, ideja se arabët nuk ishin të mësuar me sundimin mbretëror sipas trashëgimisë nuk zgjati dhe aq shumë. Në të vërtetë, kjo ide zgjati më pak se tridhjetë vite (632-661). Pas këtyre tridhjetë viteve, në të cilat arabët s`ishin të mësuar me sundimin mbretëror, ata u mësuan shumë shpejt me të dhe kjo shprehi e tyre zgjati deri në kohën tonë.
Duke qenë “të panjohur” me principin e trashëgimisë familjare të pushtetit, arabët kërkonin si të verbër në errësirë, kur papritmas e gjetën një shembull nga e kaluara e tyre para-islamike, nga koha kur ishin akoma idhujtarë dhe menjëherë u kapën fort pas tij. Ata ishin të lumtur që më në fund kishin gjetur “shpëtim”.

Francesco Gabrieli

Me zgjedhjen e Ebu Bekrit u themelua principi se Kalifati ose Imamati (në këtë rast Imam është sinonim i Kalifit) duhej të mbetej tek fisi Kurejsh i Mekkes, nga i cili vinte edhe Muhammedi. Por në të njejtën kohë, karakteri zgjedhor i postit u kufizua, ngjashëm si ai i prijësit të fisit në kohën pagane, duke i refuzuar pretendimet legjitimiste të familjes së Profetit (Ehlul Bejt) të personifikuara tek Aliu. (“Arabët, një histori e përmbledhur”, 1963)

Francesco Gabrieli thotë se me zgjedhjen e Ebu Bekrit u themelua principi se Kalifati do të qëndronte në fisin mekkas të Kurejshit. Por ai nuk tregon se kush është ai që e themeloi këtë “princip” dhe në mbështetet ai, në autoritetin e Kur`anit ose në atë të thënieve të të Dërguarit. E vërteta është se kjo ide nuk ka kurrfarë themeli të tillë. Ky princip ishte një improvizim i çastit, nga ata që dëshironin ta kufizonin Kalifatin ose Imamatin tek vetja e tyre. Këta e panë dobinë që fshihej pas këtij “principi” sepse ai u mundësoi që ta mernin në duar shtetin e Muhammedit dhe ta mbanin larg pushtetit, familjen e tij. Sado pragmatik që ishte ky “princip”, mbështetja e tij nuk gjendet në Kur`an por pikërisht në “shoqërinë pagane”, siç është theksuar edhe nga vetë historiani.

Bernard Lewis

Kriza e parë në Islam filloi pas vdekjes së Profetit në vitin 632. Muhammedi kurrë s`kishte pretenduar se ishte më tepër se një njeri i vdekshëm, i zgjedhur si i Dërguar i Zotit dhe si bartës i fjalës së Tij, por assesi i pavdekshëm ose i shenjtë. Megjithatë, ai nuk la udhëzime të qarta në lidhje me atë se kush duhej ta zëvendësonte si prijës të shoqërisë muslimane dhe sundues i shtetit të ri Islam. Muslimanët e kishin në dispozicion vetëm përvojën e paktë politike të kohërave para-islamike të Arabisë. Pas disa diskutimeve dhe një momenti të rrezikshëm tensionesh, ata u pajtuan që ta zgjidhnin Ebu Bekrin, njërin nga konvertitët e parë dhe më të nderuar, duke e krijuar, thuase aksidentalisht, postin historik të Kalifatit. (“The Assasins”, 1968)

Siç u theksua edhe më sipër, gënjeshtra se Muhammedi, i Dërguari i Zotit, nuk la udhëzime në lidhje me pasardhësin e tij si prijës të shoqërisë muslimane, është bërë një “kusht i besimit” për shumë historianë, qofshin të vjetër ose modernë, muslimanë e jomuslimanë. Mbase kjo gjë mund t`u falet historianëve sunnitë por është e pabesueshme se si dijetarë të një niveli aq të lartë si Nicholson ose Bernard Lewis, nuk kanë bërë tjetër në veprat e tyre veçse e kanë përsëritur një histori stereotipe , të “përcjellë” nga historianët e oborreve mbretërore të Damaskut dhe Bagdadit. Megjithatë, Bernard Lewis, njësoj si Nicholsoni dhe Francesco Gabrieli, ka pranuar se ata muslimanë që e zgjodhën Ebu Bekrin për Kalif, “e kishin në dispozicion vetëm përvojën politike të Arabisë para-islamike”. Më tej, Bernard Lewis thotë se posti historik i Kalifit, lindi “thuase aksidentalisht”. Sipas kësaj, instituti më i rëndësishëm islam, ai i Kalifatit, lindi nga një “thuase aksident”.

George Stewart

Posti i Kalifatit nuk u krijua si pasojë e ndonjë plani ose vizioni të qartë por thuase nga një aksident... Kalifati u formësua nga kohët përplot trazira prej të cilave lindi. (“Lindja e Mesme tradicionale”, 1966)

Duke shkruar për shoqërinë para-islamike arabe, Profesor John Esposito thotë:
Një grup prej disa familjesh përbënin një klan. Një tërësi prej disa klanesh përbënte një fis. Fiset udhëhiqeshin nga një prijës (shejh),i cili zgjidhej me koncenzusin e të parëve të familjeve. “Islami-rruga e drejtë”, 1991, fq.5

Në librin e njejtë (dhe në po të njejtin kapitull), Profesor Esposito, më tej, shkruan: Një shoqëri e themeluar në lidhjet fisnore dhe ligjet fisnore të krijuara nga njerëz të thjeshtë, u zëvendësua me një shoqëri fetare (ummeti musliman), të udhëhequr sipas Ligjit të Zotit.
 

Ebu Bekri u zgjodh si prijës (shejh) me “koncenzusin e parisë”. Pra, s`ishte tjetër veçse “ligji fisnor i krijuar nga njerëz të thjeshtë” ai që ia dha pushtetin. Gjëja e vetme që nuk u përmend gjatë zgjedhjes së tij, ishte pikërisht Ligji i Zotit.

Të gjithë historianët e përmendur më sipër, janë të një mendimi në lidhje me pikat në vijim:
 

1- I Dërguari i Zotit, Muhammedi nuk i la kurrfarë udhëzimi shoqërisë muslimane në lidhje karakterin e qeverisjes së ardhshme të Islamit dhe nuk emëroi asnjë person si prijës të këtij sistemi pas vdekjes së tij. Në çështjen e pasardhësit të tij, ai nuk kishte një politike të qartë dhe:

2- Kur Muhammedi vdiq, muslimanët duhej të gjenin një prijës të ri për shoqërinë. Duke mos patur shembuj dhe udhëzime të tjera, ata u detyruan të mbështeteshin në traditat e “kohës së injorancës” për të gjetur një prijës dhe Ebu Bekri ishte zgjedhja e tyre.

Nëse këta historianë kanë të drejtë, atëherë Kur`ani Fisnik, bashkë me interpretuesin dhe përcjellësin i tij, Muhammedin, kanë bërë një lëshim të madh duke mos i udhëzuar muslimanët në lidhje me mënyrën se si duhej ta zgjidhnin prijësin e tyre.
Por as Kur`ani dhe as Muhammedi nuk mund të bënin dhe në të vërtetë, nuk bënë një lëshim të tillë. Kur`ani, me fjalë të qarta dhe të kuptueshme, ka thënë se cilët janë tiparet dalluese të një sunduesi të zgjedhur nga Zoti. Në anën tjetër, Muhammedi i kishte treguar shumë qartë shoqërisë muslimane se kush i posedonte këto cilësi.

Por edhe përkundër kësaj, Ebu Bekri u zgjodh Kalif i muslimanëve. Ligji i Zotit nuk u përmend gjatë zgjedhjes së tij dhe shi për këtë arsye, kjo zgjedhje lë hapësirë për disa pyetje esencial, si për shembull:
1- Dëshirat e të Dërguarit të Zotit nuk duken asgjëkundi në zgjedhjen e Ebu Bekrit. Ngase ai u zgjodh nga disa ndjekës të të Dërguarit, ai ishte përfaqësuesi i tyre ose i muslimanëve. Por vetëm i Dërguari kishte të drejtë ta zgjidhte pasardhësin e tij dhe ai nuk e zgjodhi Ebu Bekrin. Duke e marrë parasysh këtë, a mund Ebu Bekri akoma të quhet pasardhës (Kalif) i të Dërguarit të Zotit?

2- Detyra më e rëndësishme në secilin organizim shoqëror kryhet nga qeveria dhe nga kreu i qeverisë. Kur`ani thekson se është gjithëpërfshirës dhe se nuk ka lënë mënjanë asgjë të rëndësishme. Por “partizanët” e Ebu Bekrit thonë se Kur`ani nuk u ka treguar muslimanëve se si duhet ta zgjedhin prijësin e tyre. Nëse ata kanë të drejtë, atëherë a do të mund të pretendonim para jomuslimanëve se Kur`ani është një ligj i përsosur dhe i kompletuar, i cili nuk ka lënë mënjanë asnjë detaj të rëndësishëm të jetës njerëzore?

3- Nëse vërtet Muhammedi nuk i udhëzoi muslimanët, si në teori ashtu edhe në praktikën e qeverisjes, a mund akoma të pretendojmë para jomuslimanëve se ai është shembulli i përsosur për njerëzimin, në çdo aspekt?

4- A thua vallë mësimet e Muhammedit të ishin aq të papërsosura dhe joefektive, që menjëherë pas vdekjes së tij, muslimanët të ishin të detyruar t`u riktheheshin traditave pagane?

E vërteta është se Kur`ani Fisnik është një ligj i përsosur dhe gjithëpërfshirës jetësor. Por vetëm ata që e kërkojnë udhëzimin, do ta gjejnë atë në Kur`an. Por siç dëshmon historia, askush nuk kërkoi udhëzim prej Kur`anit, në rastin e zgjedhjes së Ebu Bekrit. “Principi” mbi të cilin u mbështet zgjedhja e tij, u shkëput nga përvoja politike e Arabisë pagane. Si e tillë, udhëheqësia e tij mbështetej në traditat para-islame fisnore të arabëve.
Njësoj siç është Kur`ani, një ligj i përsosur jetësor, edhe Muhammedi, Sjellësi dhe Interpretuesi i tij, është modeli i përsosur për njerëzimin. Ai e dinte se një ditë do të vdiste si të gjithë të vdekshmit e tjerë. Ai kishte një ndjesi të mjaftueshme për histori dhe e dinte se ç`kishte ngjarë kur kishin vdekur prijësit e tjerë të mëdhenj. E vetmja gjë që ai nuk do të lejonte, ishte që populli i tij të kthehej sërish në “kohën e injorancës”. E vetmja gjë që nuk mund dhe nuk i shpëtoi vëmendjes së tij, ishte principi i trashëgimisë në “Mbretërinë e Qiejve” mbi tokë.

Ebu Bekri u zgjodh në Sakife si prijës i muslimanëve, me ndihmën e Umar ibn el-Hattabit. Andaj, qeverisja e tij, njësoj si ajo e të dy pasardhësve të tij, Umarit dhe Osmanit, ishin “produkte” të Sakifes. Në këtë vepër, qeverisjet e tyre do t`i idenfitikojmë si “qeveritë e Sakifes”, për t`i dalluar nga qeverisja e Ali ibn Ebu Talibit, e cila nuk ishte e tillë. Qeverisja e Aliut ishte rikthimi i “Mbretërisë së Qiejve” në tokë.

45. Teoria sunnite e qeverisjes

Ata muslimanë që thonë se e ndjekin Traditën (Sunnah- thëniet dhe veprimet) e të Dërguarit të Zotit dhe të shokëve të tij (Sahabeve), quhen Ehl-i Sunnet ve`l-Xhema`at ose shkurt sunnitë. Ata gjithashtu vetëquhen “muslimanët besimdrejtë” dhe e përbëjnë shumicën dërmuese të muslimanëve në botë.
Muslimanët sunnitë besojnë se i Dërguari i Zotit nuk zgjodhi askënd si pasardhës të vetin dhe (me shumë gjasa) pandehte, se pas vdekjes së tij, muslimanët do ta zgjidhnin vetë udhëheqësin e tyre. Ata më tej thonë se i Dërguari nuk u tregoi fare ndjekësve të tij, se si duhej ta zgjidhnin udhëheqësin e tyre ose çfarë tiparesh duhej të kërkonin tek ai. Andaj, duke mos patur ndonjë shembull dhe udhëzim nga i Dërguari, shokët e tij nuk kishin rrugë tjetër veçse të improvizonin diçka.
Por improvizimi nuk është një politikë veprimi dhe pashmangshmërisht, dëshmoi se ishte një mënyrë e paorganizuar e zgjedhjes së një prijësi për shoqërinë muslimane. Në rastin e parë, muslimanët zgjodhën një prijës, nëpërmjet asaj që supozohet se ishte një zgjedhje. Në rastin e dytë, Kalifi i parë (i cili ishte zgjedhur) e emëroi vetë pasardhësin e tij. Më pas, në rastin e tretë, Kalifi i dytë (i cili ishte emëruar drejpërdrejt), zgjodhi një këshill prej gjashtë vetësh dhe ua la atyre detyrën që të zgjidhnin nga mesi i tyre, një udhëheqës për muslimanët.
 

Kalifi i tretë, i zgjedhur në këtë mënyrë, u vra në mes të një anarkie dhe kaosi, në të cilin shoqëria muslimane mbeti pa një udhëheqës. Atë çast, shokët e të Dërguarit u kthyen drejt familjes së tij dhe i kërkuan njërit prej tyre që ta merte në dorë qeverisjen e muslimanëve, duke e shpëtuar shoqërinë nga shpërbërja dhe shkatërrimi.
Kalifi i katërt ishte akoma në pushtet kur një kandidat i ri u shfaq në Siri. Ai e la mënjanë “muhabetin” e zgjedhjeve, e sfidoi udhëheqësin e kohës me forcë ushtarake dhe në fund, arriti ta merte në duar qeverisjen. Pas veprimeve të tija, numri i “principeve” për gjetjen e një udhëheqësi për muslimanët, u rrit në katër, si vijon:
1. Zgjedhje: Ebu Bekri u zgjodh Kalif (pasardhës i të Dërguarit) me votën e shumicës në Sakife. Edhe Ali ibn Ebu Talibi, Kalifi i katërt, u zgjodh me votën e shumicës së muhaxhirëve dhe ensarëve të pranishëm në Medine, pas vdekjes së Kalifit të tretë.

2. Emërim: Umari u emërua nga Ebu Bekri si pasardhës i këtij të fundit.

3. Zgjedhje me votat e disa plutokratëve: Osmani u zgjodh si Kalif, nga një këshill prej gjashtë vetësh, të formuar nga Umari.

4. Marrja e udhëheqësisë nëpërmjet dhunës: Muavije bin Ebu Sufjani e mori në duar qeverisjen e muslimanëve nëpërmjet forcës ushtarake.

Muslimanët sunnitë i pranojnë si të ligjshëm dhe të vlefshëm të gjithë këto “principe”. Pikërisht në këtë mënyrë, u krijuan katër mënyra “kushtetuese” për zgjedhjen e një udhëheqësi për shoqërinë muslimane.
 

Këtu duhet theksuar se ndonse muslimanët sunnitë, secilës prej këtyre mënyrave, ia dhanë statusin e një “principi”, asnjëra prej tyre nuk buron nga Libri i Zotit (Kur`ani) ose nga “Libri” i të Dërguarit (Hadithet). Të gjithë këto “principe” burojnë nga ngjarjet që ndodhën pas vdekjes së Profetit të Islamit.
Në historinë e çdo populli, krijimi i një kushtetute është hapi i parë drejt krijimit të shtetit. Kushtetuta është ligji i vendit dhe është korniza themelore e autoritetit ligjor. Ajo i cakton dhe i definon përgjegjësitë, detyrat dhe autoritetin e qeverisë dhe të gjithë vendimet që kanë të bëjnë me interesat e kombit, meren pastaj në përshtatshmëri me principet e kushtetutës. Gjithçka që përshtatet me kushtetutën është legale dhe e vlefshme dhe gjithçka që bie ndesh, është një veprim jokushtetues.

H. A. R. Gibb

Ligji i paraprin shtetit, qoftë logjikisht qoftë në aspektin kohor. Shteti ekziston me qëllimin e vetëm të mirëmbajtjes dhe ushtrimit të ligjit. (“Ligji në Lindjen e Mesme”)

Por teoria sunnite e qeverisjes vuan nga një anomali në përbërjen e saj.
Është një ligj se politikat dhe veprimet e prijësve politikë duhet ta ndjekin kushtetutën. Por kjo gjë nuk ndodh në rastin e teorisë sunnite të qeverisjes. Në vend të kësaj, është kushtetuta që i ndjek ngjarjet që vijnë pas vendimeve dhe veprimeve të prijësve politikë. Me fjalë të tjera, nuk është kushtetuta ajo që e kontrollon qeverinë por është qeveria, gjegjësisht janë prijësit politikë, ata që e “kontrollojnë” kushtetutën.
 

Në të vërtetë, nuk ka një gjë që do të mund të quhej “teoria sunnite e qeverisjes”. Kurdo që të ndodhte një gjë, juristët sunnitë krijuan një “teori” ose një “princip” të ri për ta racionalizuar gjendjen e re. Në këtë mënyrë, ata e pajisën teorinë e tyre të qeverisjes me një karakter të ndryshueshëm dhe me një fleksibilitet që është vërtet i jashtëzakonshëm.
 

Teoria sunnite e qeverisjes është studiuar dhe analizuar nga shumë studiues të zhvillimit politik islam, qofshin të vjetër ose modernë, muslimanë a jomuslimanë. Autori i Sherh-Mavakif, një autor klasik arab, beson se parakushti i vetëm që një kandidat të bëhet udhëheqës, është aftësia e tij për ta marrë në dorë pushtetin dhe për ta mbajtur atë. Ai thotë:
Kur një Imam (prijës) të vdesë dhe një njeri që i ka kualifikimet e nevojshme për postin e tij, të kërkojë ta marrë atë (pa e patur bindjen dhe miratimin e njerëzve dhe pa qenë i emëruar nga paraardhësi), pretendimi i tij pranohet, derisa ai është i fuqishëm t`i nënshtrojë njerëzit. E njejta vlen edhe kur Kalifi është injorant dhe imoral. Dhe nëse ndodh që një Kalif të mundet nga një tjetër konkurrent më i fuqishëm, humbësi do të hiqet dhe fitimtari do të njihet si Imam ose si Kalif.
Një tjetër analist i periudhës klasike, Taftazaniu, është i mendimit se një prijës mund të jetë edhe tiran dhe i pamoralshëm. Edhe përkundër kësaj, ai duhet të pranohet si sunduesi legjitim i muslimanëve. Në veprën e tij, Sherh-Aka`id-Nesafi, ai shkruan:
Një Imam (prijës) nuk mund të hiqet nga detyra me arsyetimin se është shtypës dhe se s`është i virtytshëm.

Stewart Robinsoni, në veprën “Lindja e Mesme tradicionale”, përcjell nga Imam Gazaliu, i cili thotë: Njerëzit duhet t`i binden një sulltani, qoftë ai edhe i lig dhe barbar.

Disa analistë bashkëkohorë të mendimit politik islam, kanë vërejtur ca papërputhshmëri në teorinë sunnite të qeverisjes. Më poshtë, do t`i përcjellim fjalët e disave prej tyre.

H. A. R. Gibb

Teoria politike sunnite ishte në të vërtetë, një racionalizim i historisë së shoqërisë muslimane. Pa shembuj, pa teori dhe pa imponimin e interpretimit të burimeve islame, kjo teori është thjesht arsyetimi “post eventum” i shembujve që më pas, miratoheshin me “ixhma” (koncenzus). (“Studime mbi civilizimin islam”, 1962)

Bernard Lewis

Katër kalifët e parë, të miratuar nga tradita muslimane si prijës të drejtë, vërtet dolën nga mesi i muslimanëve pa u mbështetur në trashëgiminë familjare, nëpërmjet disa metodave, që në kuptimin ligjor të sunnizmit, mund të përshkruhen si zgjedhje. Por tre nga këto katër Kalifate përfunduan me vrasje dhe dy të fundit në mes të një lufte civile. Pas kësaj, Kalifati u bë i trashëgueshëm në dy dinasti të njëpasnjëshme, atë të Umajjadëve dhe të Abbasidëve, sistemi i të cilëve më shumë u ngjante perandorive autokrate të lashtësisë sesa shoqërisë patriarkale të Medines. Detyrimi i popullit për bindje ndaj Kalifit mbeti i pandryshuar dhe madje u theksua edhe më. Por në anën tjetër, obligimi që Kalifi t`i përmbushte kushtet për ta marrë këtë post u shlyen thuase krejtësisht.
Kjo papërshtatshmëri ndërmjet teorisë dhe praktikës, ndërmjet principeve të shenjta të ligjit dhe fakteve të hidhura të qeverisë, i ka detyruar disa dijetarë që ta shpallin krejtësisht të pavlefshëm sistemin shoqëror dhe politik të krijuar nga juristët klasikë muslimanë, si një sistem artificial dhe abstrakt, aq pak të lidhur me realitetin, sa liritë civile të parapara nga diktaturat moderne. Ky krahasim është i tepëruar dhe i padrejtë.
Juristët e mëdhenj të mesjetës islame nuk ishin mendjelehtë ose të korruptuar dhe as të panjohur me realitetin ose të paguar për ta mbuluar atë. Përkundrazi, ata vepronin me një përgjegjësi fetare, që buronte pikërisht nga vetëdija e tyre në lidhje me distancën ndërmjet idealeve të Islamit dhe praktikës së shteteve muslimane. Problemet e juristëve muslimanë në lidhje me qeverisjen islame ishin shumë më të thella sesa sjellja e një sunduesi ose një tjetri. Ky problem kishte të bënte me kahjen që kishte marrë e tërë shoqëria muslimane, që nga koha e Profetit dhe që e kishte çuar atë shumë larg nga idealet etike dhe politike të Islamit profetik.
Megjithatë, ta vije në pyetje vlefshmërinë e sistemit të qeverisjes islame, do të thoshte ta vije në pyetje “besimdrejtësinë” (ortodoksinë) e shoqërisë muslimane, një gjë kjo, e papranuar për dijetarët sunnitë, për të cilët vetë definicioni i besimdrejtësisë (ortodoksisë) ishte i lidhur me praktikën e shoqërisë. Andaj juristët ishin të obliguar që, deri diku, ta arsyetonin rendin ekzistues, sa për të mundur ta mbronin besimin sunnit dhe sistemin, kundër akuzave se kishin devijuar dhe se i kishin çuar muslimanët drejt mëkatit. (“Trashëgimia e Islamit”, kapitulli mbi Politikën dhe Luftën, viti 1974)

G. E. Von Grunebaum

Në prezantimin e rolit të Kalifit, është më se e qartë përpjekja e autorëve për ta harmonizuar këtë detyrë ideale me faktet e hidhura të periudhës së tij. Ligji i ka vendosur principet e tija të pandryshueshme, pa e patur parasysh paaftësinë në rritje të postit të Prijësit të Besimtarëve për t`i kryer edhe detyrat më modeste. Kështu, teoria detyrohet të bëjë kompromis dhe ta “zgjerojë” principin e zgjedhjes, në një mënyrë që do ta përfshinte edhe zgjedhjen nga një votues i vetëm, gjegjësisht emërimin e Kalifit nga paraardhësi i tij ose nga ana e prijësit ushtarak që është në pushtet në atë periudhë. Në këtë rreth, pranohet edhe mundësia e një numri më të madh udhëheqësish. Njësoj si në periudhat dhe në civilizimet e tjera, teoria e qeverisjes bëhet një armë në luftën për pushtet. (“Islami”, Londër, 1969)

John Alden Williams

Një shembull i asaj se si legalistët muslimanë të periudhave të vona të mesjetës e shihnin problemin e sundimit dhe të udhëheqësisë islame, mund të shihet nga një bashkëkohës i Ibn Tejmijes (me të cilin natyrisht, hanbelitët nuk pajtoheshin). Ibn Xhama`a (vdekur në 1333) ishte njëri nga zyrtarët më të lartë të sistemit fetar të periudhës së Memlukëve dhe dy herë Gjykatës kryesor i Kairos.

Ndonse ishte një shaf`i, njësoj si el-Meverdiu, mendimi i Ibn Xhama`asë përshtatet me atë të Ahmed bin Hanbelit, në doktrinën se Prijësi që është në fuqi duhet të pranohet, pa dallim se si ka ardhur në pushtet. Në një konflikt ndërmjet unitetit dhe drejtësisë, uniteti i shoqërisë muslimane e ka prioritetin. Sipas këtij principi, kushdo që është i fuqishëm në një krahinë të caktuar, duhet të pranohet si sundues i saj nga Prijësi, përderisa ky i fundit s`është i aftë ta largojë nga pozita. Thënë shkurt, prijësit duhet të trajtoheshin sikur të ishin të përsosur, pa dallim në ishin vërtetë të tillë ose jo. Kjo ngase nevoja e mbrojtjes së shoqërisë nga gabimi e kërkon një gjë të tillë. Është një mendim tejet logjik por Ibn Tejmije mendonte se ishte një mendim jo aq i moralshëm. (përcjellë nga vepra “El-Ahkam fi Tedbir ehl el-Islam” të Ibn Xhama`a)

Imamati është dy llojesh: me zgjedhje dhe me uzurpim. Imamati i zgjedhur konfirmohet me dy metoda kurse ai i uzurpuar me një metodë të tretë. Metoda e parë në Imamatin e zgjedhur është një betim bindjeje nga ata “që kanë fuqi për të zgjedhur e për të hequr nga pozita”. Kurse metoda e dytë është që Imami të zgjidhet nga paraardhësi i tij.

Metoda e tretë, me të cilën pretendimi i një uzurpatori bëhet i vlefshëm, realizohet me nënshtrimin e sunduesit paraprak. Në rastin kur nuk ka një Imam të caktuar dhe një njeri i pakualifikuar pretendon ta marrë atë pozitë, i nënshtron njerëzit me fuqinë e ushtrisë së tij, pa zgjedhje dhe pa emërim, udhëheqësia e tij pranohet si valide dhe njerëzit janë të obliguar për t`iu bindur, që të mund të ruhet uniteti i muslimanëve dhe që të flasin të gjithë me një zë. Këtu nuk ka fare rëndësi në bëhet fjalë për një injorant ose një njeri të padrejtë. Nëse një tjetër pretendent vjen dhe e nënshtron të parin me anë të ushtrisë së tij, atëherë ky i dyti bëhet Imam, për hir të mirëqenies dhe unitetit të muslimanëve, siç thamë më sipër. Për këtë arsye, në betejën e Harrasë (përkthyesi: në të cilën ushtria umajjade e sulmoi dhe e plaçkiti Medinen) djali i Umarit tha: “Ne jemi me ata që fitojnë.”

Në praktikë, shoqëria muslimane ia dorëzonte punët e saj një Kalifi dhe pastaj i kërkonte atij që të ishte një sundues absolut. Përveç pyetjes në është kjo gjë një kundërthënie ose jo, nuk kishte një sistem për ta zgjedhur Kalifin ose për të siguruar një transferim paqësor të pushtetit. Shumë shpesh, madje zakonisht, sunduesit vinin në pushtet nëpërmjet dhunës. Dhe në çastin që uleshin në fron, nuk kishte një mekanizëm për t`i hequr nga pozita e tyre përveç nëpërmjet dhunës, që ndalohej me ligj. Është një fakt melankolik se në shumë shtete, përveç tek Otomanët dhe Mugalët që arritën të krijonin një sistem efektiv të trashëgimisë familjare, asgjë nuk i ndihmonte më shumë një pretendenti për pushtet më tepër se instinkti i tij kriminal. “Motive nga civilizimi islam”, 1971, Shtypi i Universiteti të Kalifornisë, Berkeley

Teoricientët dhe juristët sunnitë ishin të aftë për të bërë kompromise dhe përshtatje të pafundme. Ata ishin shpesh të prirë për t`i pranuar si sundues legjitimë, jo vetëm tiranët dhe uzurpatorët muslimanë por edhe jomuslimanët.

Bernard Lewis

Është shkruar shumë për ndikimin e Kryqëzatave në Evropë por shumë pak gjëra janë shkruar për ndikimin e këtyre luftërave në tokat e Islamit. Për herë të parë, që nga fillimi i Islamit, muslimanët ishin detyruar që pas dështimeve ushtarake, t`u lëshonin territore të mëdha, sunduesve të krishterë dhe të linin një numër të konsiderueshëm popullsie muslimane nën këta sundues. Të dy këto gjëra u pranuan në mënyrë të qetë nga muslimanët. Qoftë në Lindje ose në Perëndim, sunduesit muslimanë me shumë dëshirë bashkëpunonin me fqinjët e tyre të rinj dhe madje kohë pas kohe bënin edhe aleanca me ta, kundër vëllezërve të tyre muslimanë, si pjesë e Ligjit të Shenjtë, i cili nuk e pati shumë të vështirë që në obligimin për t`iu nënshtruar një sundues tiran, t`i përfshijë edhe jobesimtarët. “Njerëzit duhet t`i binden atij që e ka fuqinë”, me kushtin që ai t`u lejojë muslimanëve ta ushtrojnë fenë e tyre dhe ta ndjekin Ligjin Hyjnor. Madje sipas disa juristëve, sundimi i një prijësi të tillë mund të konsiderohej si pjesë e “Tokës së Islamit”. (“Trashëgimia e Islamit”, kapitulli “Politika dhe lufta”)

Përfundimi që mund të nxirret nga analiza e mësipërme është se teoria sunnite e qeverisjes pranon vetëm një princip, atë të dhunës. Thuase të gjithë juristët sunnitë e kanë “bekuar” këtë princip, i cili si i tillë, ka qenë i vetmi princip konstant i qeverisjes sunnite, qëkur Muavije bin Ebu Sufjani e uzurpoi Kalifatin në vitin 661. Sipas këtij principi, një njeri, i cili në “Mbretërinë e Qiejve” mbi tokë ose kudo tjetër, arrin ta ringjallë ligjin e lashtë “fuqia ka gjithnjë të drejtë”, mund të konsiderohet një sundues legjitim i muslimanëve. Qeveria nuk ka një teori, një strukturë ose ndonjë rreze veprimi përveç forcës arbitrare. Urdhrat e Zotit të përfshirë në Kur`anin Fisnik dhe shembulli ose urdhrat e të Dërguarit, janë krejtësisht irelevantë.
 

Mbase nuk duhet të jetë ‘dhe aq befasuese se ky qëndrim i juristëve sunnitë ka vazhduar deri në kohët e sotme. Kongresi i Kalifatit i mbledhur në Kairo, në vitin 1926, ritheksoi se një musliman mund të bëhet një Kalif legjitim edhe nëse e pushton me dhunë këtë pozitë dhe nuk e plotëson asnjë kusht tjetër të kërkuar.
Në analizën e dhënë më sipër, Dr.Williamsi përcjell nga Abdullahu, djali i Umar ibn el-Hattabit (Kalifi i dytë) se ai vetë (Abdullahu) është me ata që fitojnë, kushdo që të jetë fitimtari. Ky person ishte i njohur për devotshmërinë e tij fetare dhe për diturinë që kishte. Ai kaloi ose së paku përpiqej të kalonte sa më shumë kohë që të ishte e mundur, në shoqëri të të Dërguarit dhe kur thoshte diçka, ajo konsiderohej (dhe konsiderohet akoma) si një thënie autoritative në botën sunnite.
Është e pabesueshme se si ai mund të mendonte se në një përballje ndërmjet dy individëve, e drejta ose gabimi nuk kishte fare rëndësi. Gjëja e vetme që kishte rëndësi ishte fitorja. Sipas tij, kushdo që triumfon, ka të drejtë. Nëse një bandit i eliminon gjithë kundërshtarët e tij dhe bëhet sunduesi i padiskutueshëm në një luftë për pushtet, atëherë ai logjikisht bëhet edhe një kandidat ideal për pozitën më të lartë të botës muslimane. Gjithë ç`duhet të bëjë një person i tillë për të treguar se e meriton këtë post, është që të demonstrojë se mund ta marrë atë me dhun. Nëse arrin të bëjë diçka të tillë, atëherë udhëheqësia i takon atij.
Juristët, teoricientët dhe analistët politikë sunnitë kanë treguar një unanimitet të jashtëzakonshëm, kur bëhet fjalë për mbajtjen në këmbë të principit se duhet të pranohet si sundues, gjithsecili që e ka pushtetin në duar. Me shumë gjasa, kjo është arsyeja përse bindja pasive ndaj sunduesit, sipas fjalëve të Elie Kedourie, ka qenë “tradita dominuese politike në Islam” dhe përse ky respekt i tepërt i muslimanëve ndaj faktit se kjo gjë është një “akt i kryer” e ka karakterizuar historinë muslimane.

Muslimanët shiitë e mohojnë teorinë sunnite të qeverisjes për shkak të mangësive morale dhe për shkak të mungesës së një rregulli të vazhdueshëm. Ata thonë se një princip duhet të jetë ose i saktë ose i gabuar dhe standardi i vetëm për të vendosur një gjë të tillë është Kur`ani. Sipas tyre, muslimanët e gjithë botës mund ta miratojnë një ligj por derisa ai është në kundërshtim me Kur`anin, nuk mund të jetë islamik. Burimi i koncenzusit moral në Islam është Kur`ani dhe jo mendimi i “shumicës”.
 

Muslimanët shiitë gjithashtu insistojnë se duhet të ketë një vazhdimësi në aplikimin e një ligji ose të një principi. Por nëse nuk ka një gjë të tillë dhe nëse një “ligj” ose një “princip” i ri krijohet për t`iu përshtatur çdo rasti, kjo nuk mund të konsiderohet një politikë e qartë veprimi por vetëm një shfrytëzim i rastit. Siç u tha edhe më sipër, vazhdimësia e vetme që mund të gjendet në teorinë sunnite të qeverisjes, është pranimi i pakushtëzuar, nga dijetarët dhe juristët sunnitë, i ligjit se fuqia është sunduesi i kësaj bote dhe se muslimanët duhet t`i binden më të fuqishmit. Madje edhe Imam Gazaliu thotë se ky “princip” duhet të ruhet, ngase, sipas tij, është një urdhër i Kur`anit për muslimanët.

Imam Gazaliu është një nga figurat më të famshme të botës muslimane. Ai shpesh shihet si teologu më i madh i Islamit sunnit. Disa dijetarë sunnitë, madje, kanë shkuar aq larg sa të thonë se sikur ndonjë njeri të mund të ishte profet pas Muhammedit, ky do të ishte Imam Gazaliu. Dhe megjithatë, ky njeri i këshillonte muslimanët që ta pranonin pa kundërshtuar një abuzim të fuqisë autokrate nga një diktator ose nga një udhëheqës ushtarak sepse (sipas tij) ky është një obligim i imponuar nga Kur`ani, ku thuhet: “Bindjuni Zotit, të Dërguarit të Tij dhe atyre që u është dhënë autoritet nga mesi juaj!” Është e pabesueshme se si një njeri si Imam Gazaliu nuk ka mundur të bëjë me tepër veçse të pranojë një interpretim më se stereotipik të këtij vargu.

Në ndërkohë, Kur`ani Fisnik është krejtësisht i huaj për këto teori të qeverisjes dhe këta principe të organizimit politik, të zbuluar, të shprehur dhe të kodifikuar nga shumica muslimane, për një arsye shumë të thjeshtë: Kur`ani e ka teorinë e vete të qeverisjes dhe filozofinë e vete politike. Andaj, ai nuk është i interesuar për kurrfarë teori të huaj të filozofisë së qeverisjes.
Filozofia politike e Kur`anit është analizuar në një kapitull tjetër në këtë libër.

46. Lufta për pushtet I

Muslimanët sunnitë gjithnjë thonë se të gjithë shokët e Muhammedit, të Dërguarit të bekuar të Zotit, ishin modele sjelljeje për muslimanët dhe se këta njerëz ishin të pastër nga lakmia për para, për pushtet ose për gjëra të tjera të kësaj bote. Ata gjithashtu thonë se të gjithë këta njerëz duheshin ndërmjet veti dhe se miqësia e tyre e ndërsjellë ishte e paprekur nga cinizmi dhe nga xhelozia.
 

Për fat të keq, realiteti nuk ishte aspak i tillë. Ndonse do të kishim dashur që këto pretendime të ishin të vërteta, historia nuk e përkrah një utopi të tillë dhe faktet e hidhura në lidhje me jetët e shokëve të të Dërguarit, e shkatërrojnë mitin dhe retorikën e përcjellur nga adhuruesit e tyre. Edhe admiruesit më të mëdhenj të tyre s`mund ta mohojnë faktin se në mesin e shokëve të Profetit, lufta për pushtet kishte filluar akoma pa u varrosur trupi i këtij të fundit. Vetëm dëshmitë e historisë do të na bëjnë të mundur që të bëjmë një vlerësim më realist të karakterit të shokëve (sahabeve) të të Dërguarit të Zotit dhe të rolit të tyre në historinë e Islamit.

Është më se e natyrshme se jo të gjithë ndjekësit e tij mund të jenë të njejtë në çdo dimension. Nuk ka në botë dy individë, sjellja e të cilëve mund të jetë identike në çdo rrethanë. Pranimi i Islamit dhe të qenit në shoqërinë e të Dërguarit të Zotit, nuk bënte domosdoshmërisht që çdo arab të emancipohej dhe të bëhej një krijesë më “sublime”. Ndjekësit e të Dërguarit ishin një grup heterogjen. Pas pranimit të Islamit, disa prej tyre arritën një shkallë jashtëzakonisht të lartë por disa thjesht mbetën atje ku ishin.

Vështirësia më e madhe në vlerësimin e rolit të shokëve të Profetit, është në fleksibilitetin e definicionit të këtij statusi. Sipas njërit definicion, çdo musliman që e kishte parë të Dërguarin, ishte njëri nga “shokët” (sahabet) i tij. Shumë muslimanë e kishin parë të Dërguarin në kohën prej 23 vjetësh në të cilën e kishte zhvilluar misionin e tij dhe sipas kësaj, të gjithë ata përfshiheshin në grupin e shokëve të Profetit. Por muslimanët shiitë nuk e pranojnë këtë definicion. Ata thonë se titulli i “sahabes” ishte diçka që vetëm Muhammedi mund t`ia jepte dikujt. Nëse ai nuk kishte bërë diçka të tillë, nuk u takonte të tjerëve që ta “bekojnë” një njeri me një titull të tillë.

Muslimanët sunnitë përcjellën një “thënie” të të Dërguarit, sipas të cilës, ai supozohet se ka thënë: “Sahabet e mi janë si yjet. Nga cilido që të kërkoni udhëzim, do ta gjeni atë.” Nëse pranojmë se kjo thënie është autentike dhe se vërtet shokët e të Dërguarit janë “yje”, atëherë, në një mënyrë tejet të çuditshme dhe befasuese, njëri nga këta “yje” dhe mbase më “shkëlqimploti” në mesin e tyre, ishte tejet i rezervuar në lidhje me shokët e Profetit.

“Ylli” në fjalë ishte Umar ibn el-Hattabi, Kalifi i dytë i muslimanëve. Ai jo vetëm që tregoi se nuk pajtohej me thëniet e tilla të të Dërguarit por edhe haptazi i mohoi ato. Gjatë Kalifatit të tij, ai u urdhëroi shokëve të Profetit (“yjeve”) që të qëndronin në Medine dhe të mos largoheshin pa lejen e tij. Me këtë, ai e kufizoi lirinë e tyre të lëvizjes dhe shkaktoi një hidhërim në mesin e tyre. Megjithatë, Umari ishte mjaft i kujdesshëm sa t`u shpjegonte se këtë gjë e bënte për të mirën e tyre. 

Në këtë drejtim, Dr. Taha Husejn, në veprën e tij “El-Fitnetul-Kubra” (Trazira e madhe), të botuar në vitin 1959 në Kairo, shkruan: Umari kishte një politikë të caktuar veprimi ndaj muhaxhirëve dhe ensarëve më në zë. Ata ishin ndër të parët që e kishin pranuar Islamin dhe përmendeshin me plot nderim edhe nga vetë i Dërguari. Gjatë jetës së tij, ai i kishte vendosur shumë prej tyre, në pozita me rëndësi. Edhe vetë Umari konsultohej me ta në çështjet që kishin të bënin me interesin publik dhe shumë prej tyre i bëri këshilltarë pranë vetes.

Megjithatë, ai druhej se dikush mund t`u shkaktonte probleme atyre dhe se ata vetë mund t`i shkaktonin probleme Umarit. Për këtë arsye, ai i mbante në Medine dhe ata nuk mund të dilnin jashtë Medines pa lejen e tij. Ai kurrë nuk u lejoi të shkonin drejt tokave të reja të pushtuara, veçse me leje paraprake prej tij. Umari kishte frikë se njerëzit e atyre vendeve, do t`i madhëronin së tepërmi (si shokë të Profetit që kishin qenë) dhe se nga ky madhërim i tepërt, ata do të kaploheshin nga lakmia. Umari gjithashtu kishte droje se ky “madhërim” i shokëve të Profetit do t`i shkaktonte probleme qeverisë. S`ka dyshim se shumë prej shokëve të Profetit ishin të pakënaqur me këtë vendim të tij dhe kjo pakënaqësi ishte e theksuar veçanërisht tek muhaxhirët.

Tani besoj se do të ishte me vend që të bëjmë një analizë kritike të kësaj politike të Umarit ndaj ndjekësve më në zë të të Dërguarit të Zotit. Kur ai u urdhëroi që të qëndronin në Medine, mbase kishte të drejtë. Por përse të mos e tregojmë këtë çështje ashtu si ishte vërtet? Përse të mos e shprehim me fjalë të tjera arsyen që e detyroi Umarin t`i mbante në Medine shokët e Profetit? Umari kishte frikë se nëse shokët e Profetit shkonin në këto provinca të reja të shtetit, ata mund ta shfrytëzonin për interesa personale, ndikimin dhe prestigjin që kishin.
 

Një analizë e ngjarjeve që vijuan pas vdekjes së Profetit, në kontekstin e tyre njerëzor, do ta amortizonte atë shok të muslimanëve, të cilët presin të shohin ëngjëj në mesin e shokëve të Profetit por nuk gjejnë tjetër veçse njerëz ta zakonshëm. Nëse ndonjëri nga shokët e Profetit u shfaq si një njeri lakmitar dhe ambicioz vetëm pas vdekjes së tij, arsyeja e kësaj është fakti se në të gjallë të Profetit, këta njerëz nuk kishin ndonjë mundësi për t`i realizuar ambicjet e tyre. Por sapo vdiq ai, ata u ndjenë të lirë për t`i përmbushur qëllimet që kishin në jetë.

Qëndrimi tradicional sunnit në lidhje me rolin e shokëve të Profetit ka qenë ai, që Thomas Fleming do ta quante “këndvështrimi rozë” mbi çështjet. Ky këndvështrim e shfaq secilin prej tyre si një kombinim të heroit shenjtor dhe të gjeniut. Por një përshkrim i tillë s`është aspak i realtë. Një këndvështrim më realist do të ishte mendimi se edhe ata ishin njerëz si të gjithë të tjerët dhe se edhe ata mund t`i mundeshin lakmisë dhe të shfrytëzonin një rast për ta marrë fuqinë në duart e tyre.
Lord Acton, historiani i famshëm britanik dhe një katolik i devotshëm, ua shkroi qortimin në vijim, njerëzve që përpiqeshin në çdo mënyrë t`i arsyetonin skandalet dhe krimet e Papëve të periudhës së Renesansës:

Nuk mund ta pranoj mendimin tuaj se një Papë ose një Mbret nuk mund të gjykohet si të tjerët, veç duke u mbështetur në një supozim se ai nuk gabon... Fuqia zakonisht çon drejt korruptimit kurse fuqia absolute përherë e bën këtë gjë. Nuk ka herezi më të keqe se kur vetë posti e shenjtëron personin që e mban atë.

Kur`ani i ka përmendur me lëvdata ata muslimanë që kanë vërtetuar se meritojnë të jenë në shoqëri të Muhammedit. Por në anën tjetër, ai i ka kritikuar ata që nuk e meritonin një status të tillë. Shumë vargje të Kur`anit janë shpallur me këtë qëllim.
 

Reputacioni i shumë prej shokëve të Profetit është “i njollosur” me xhelozi. Pakënaqësia e tyre me emërimin e Usame bin Zejdit si Komandant Suprem të ekspeditës siriane, ishte një manifestim i kësaj xhelozie. Në vitet e mëvonshme, e njejta xhelozi do ta shkaktonte vrasjen e një Kalifi dhe rebelimin kundër një Kalifi tjetër. Shumë pak prej shokëve të Profetit bënin një përpjekje të vetëdijshme për ta mbajtur nën kontroll xhelozinë e tyre, për hir të interesit të përgjithshëm islam dhe atë të shoqërisë muslimane.

Konfliktet ndërmjet shokëve të Profetit kanë mbetur në histori tashmë. Andaj, duhet më në fund të jetë e mundur për muslimanët modernë që të kalojnë përtej lidhjeve emocionale me të kaluarën dhe të hedhin një vështrim kritik drejt tyre. Një gjë e tillë është pa dyshim e vështirë por jo edhe e pamundur, nëse qëllimi ynë nuk janë personat por e vërteta. Në fund të fundit, është më me rëndësi të kuptohen gjërat sesa të shihen në një mënyrë sentimentale.
Muhammedi e kishte “kurorëzuar” tashmë Ali ibn Ebu Talibin si pasardhës të vetin në Gadir-Khumm dhe e kishte shpallur udhëheqës të ardhshëm të muslimanëve. Kishte shumë pak muslimanë që ishin të vetëdijshëm se veprat e të Dërguarit nuk mund të viheshin në dyshim. Këta besonin se të gjitha veprimet e tija ishin të frymëzuara nga Zoti dhe se nuk buronin nga shpirti fisnor. Ata e dinin se nëse i Dërguari e kishte ngritur Aliun në një pozitë të tillë, kjo ishte ngase ky i fundit i kishte të gjitha tiparet e nevojshme për një pozitë të tillë.

Por kishte edhe një grup tjetër në mesin e ndjekësve të të Dërguarit që nuk ishte dhe aq i bindur se ai nuk vepronte sipas solidaritetit dhe shpirtit fisnor (asabijja në arabisht). Pikërisht këtij shpirti fisnor ia mveshnin edhe emërimin e Ali ibn Ebu Talibit dhe si i tillë, ky emërim u dukej i papranueshëm. Ata e konsideronin veten po aq të kualifikuar për këtë post sa edhe Aliu dhe ishin të vetëdijshëm se për ta marrë këtë pozitë nga Aliu, do të duhej të vepronin sa më parë. Për pjesëtarët e këtij grupi, kishte një mënyrë të vetme për ta marrë kontrollin e qeverisë së Medines: pritja e rastit të volitshëm. Me këtë qëllim, ata filluan ta përhapnin idenë e tyre se profetësia dhe kalifati nuk duhej të ishin në një familje të njejtë. Ata nuk kishin mundësi ta mernin profetësinë nga familja e Muhammedit por kalifatin mund ta mernin me lehtësi.

Ata vendosën ta provonin fatin e tyre dhe lëvizjën e filloi Umar ibn el-Hattabi. Ai ishte prijësi i grupit që dëshironte ta merte në duar qeverisjen. Historia shënon një dialog ndërmjet Umarit dhe Abdullah ibn Abbasit, në të cilin Umari i thotë këtij të fundit se “arabëve” nuk do t`u pëlqente mendimi që edhe Kalifi të ishte nga fisi Hashim, njësoj siç ishte Profeti. Dialogu i tyre është si vijon:
Umari: E di se arabët nuk deshën që ju (fisi Hashim) të bëheshit prijësit e tyre.
Abdullahu: Përse?
Umari: Sepse atyre nuk u pëlqente mendimi që edhe autoriteti shpirtëror edhe ai politik të bëheshin përgjithmonë monopol i hashimitëvë.

Historiani bashkëkohor i Egjiptit, Abbas Mahmud el-Akkad, në veprën e tij, “Ekberijet el-Imam Ali” të botuar në Kairo, në vitin 1970, shkruan:
 

Kurejshi zgjodhi një Kalif sipas vullnetit të vet. Ata nuk dëshironin që edhe Profetësia edhe Kalifati të ishin në fisin Hashim.

Këta pjesëtarë të Kurejshit, të prirë nga ambicja e tyre për ta marrë pushtetin në duar, kishin përpiluar tashmë një plan për këtë qëllim, duke mos i lënë asgjë rastësisë. Buhariu, Ebu Davudi dhe Tirmidhiu (përmbledhësit e haditheve) kanë përcjellur nga Abdullah bin Umar ibn el-Hattabi thënien në vijim:
Në kohën e të Dërguarit ne thonim se më të mirët e ummetit musliman ishin Ebu Bekri, Umari dhe Uthmani. “Virtytet e dhjetë sahabeve”, Mahmud Seid Tantavi nga Këshilli i Çështjeve Islame, Kairo, Egjipt, 1976

John Alden Williams

Ahmed bin Hanbeli thotë: “Më i miri i këtij ummeti, pas të Dërguarit, është Ebu Bekr el-Siddiku, pastaj Umar ibn el-Hattabi, pastaj Osman bin Affani. Ne i preferojmë këta të tre (para Aliut) siç kanë vepruar shokët e të Dërguarit të Zotit. Ata ishin të një mendimi në lidhje me këtë çështje. Pas këtyre të treve, rradhiten “pesë zgjedhësit” e caktuar nga Umari teksa po vdiste: Ali ibn Ebu Talibi, Zubejri, Talha, Abdul-Rahman ibn Aufi dhe Sa`d bin Ebi Vakkasi. Të gjithë e meritonin Kalifatin dhe të gjithë ishin Imamë. Në këtë çështje, ne veprojmë sipas thënies së djalit të Umarit, i cili thotë: “Kur i Dërguari ishte akoma gjallë dhe ndjekësit e tij akoma të rrallë, ne fillimisht e përmendnim Ebu Bekrin, pastaj Umarin, pastaj Osmanin dhe më pas qëndronim të heshtur.” (“Disa doktrina themelore hanbelite”, 1971)

Fjalët e Abdullah ibn Umarit janë një dëshmi se fushata e shokëve të Profetit për ta ngritur statusin e Ebu Bekrit, Umarit dhe Osmanit në dëm të Aliut, kishte filluar që në gjallë të të Dërguarit, duke bërë përgatitje për kohët që do të vinin. Kurejshi tashmë kishte vendosur se cilët do të ishin prijësit e shoqërisë muslimane dhe me çfarë renditjeje.
 

Kur i Dërguari vdiq, Ebu Bekri nuk ishte në Medine. Ai ishte në shtëpinë e tij në Sunh, në periferi të qytetit. Por Umari ishte i pranishëm. Ai e nxorri shpatën e tij dhe filloi të bërtasë: “Hipokritët thonë se i Dërguari i Zotit ka vdekur. Por ai nuk vdiq. Ai është gjallë. Ai ka shkuar si Musa, për ta parë Zotin e tij dhe do të kthehet për dyzet ditë. Nëse dikush thotë se ai ka vdekur, kam për ta vrarë.”
Shumë muslimanë i kaploi dyshimi kur e dëgjuan Umarin. Duke e nxjerrë shpatën e tij dhe duke i kërcënuar ata me vdekje, ai kishte arritur t`i heshtte njerëzit. Disa prej tyre mendonin se mund të kishte të drejtë dhe se i Dërguari s`kishte vdekur. Disa të tjerë filluan ta pyesnin njëri-tjetrin se ç`po ndodhte. Por atë çast, Ebu Bekri hyri në xhami dhe e recitoi vargun vijues të Kur`anit:

Muhammedi s`është veçse i Dërguari i Zotit. Sikur ai të vdesë ose të vritet në luftë, a do të ktheheni prapa në idhujtari? (Kur`an 3:144)

Kur muslimanët e dëgjuan këtë varg, ata u bindën se Muhammedi kishte vdekur vërtet dhe askujt nuk i mbeti kurrfarë dyshimi më pas.
Siç u përmend edhe më sipër, Umari nuk e kishte lejuar të Dërguarin e Zotit ta shkruante testamentin e tij, duke patur frikë se do të mund ta shpallte Aliun si pasardhës. Pastaj i Dërguari vdiq. Në intervalin kohor ndërmjet vdekjes së tij dhe arritjes së Ebu Bekrit, Umari kishte frikë se muslimanët e pranishëm në xhami mund ta njihnin Aliun si sundues. Për të parandaluar një gjë të tillë, ai e nxorri shpatën e tij dhe filloi të bërtiste se Muhammedi nuk kishte vdekur por se ishte akoma gjallë, që të mos mendonte askush se duhej zgjedhur një udhëheqës të ri për shoqërinë muslimane. Në këtë mënyrë, Umari linte të kuptohej se ngase i Dërguari ishte akoma gjallë, s`kishte nevojë për të zgjedhur një udhëheqës të ri.
 

Shumë politikanë, para dhe pas Umarit, e kanë fshehur vdekjen e mbretit ose udhëheqësit të shtetit, që të mund pasardhësi i tij ta sigurojë fronin.
Vdekja e të Dërguarit ishte një fakt. A do ta vriste vallë Umari një njeri vetëm sepse e kishte thënë këtë gjë? A do ta vriste vallë dikë vetëm sepse e kishte thënë të vërtetën? Mos është vallë një krim që të thuash se një njeri i vdekur është vërtet i vdekur? Ç`mund të jetë dënimi për një gjë të tillë?
Për t`i bindur muslimanët se Muhammedi s`kishte vdekur, Umari bëri një analogji me Musën. Por ishte më se e qartë se analogjia e tij nuk përputhej. Israelitët e kishin parë Musën teksa largohej prej tyre, derisa ky i fundit u zhduk nga vështrimet. Por në rastin e Muhammedit, trupi i tij i pajetë rrinte shtrirë në dhomën e tij dhe nuk kishte shkuar asgjëkundi. Muslimanët, duke përfshirë këtu edhe Umarin, mund ta shihnin atë, ta preknin dhe të ndjenin se ky trup ishte i pajetë tashmë.
Biografi i Umarit, M.Shibli dhe disa të tjerë, thonë se ai i kërcënonte muslimanët me vdekje për shkak të dashurisë së madhe që kishte për Muhammedin. Sipas tyre, ai ishte i shokuar dhe nuk e pranonte dot realitetin.
Umari ishte një njeri në të pesëdhjetat kur vdiq i Dërguari i Zotit. A është e mundur që ai të mos kishte parë një njeri të vdekur dhe të mos e dinte se ç`do të thoshte të vdesësh?

E vërteta e hidhur është se Umari vetëm po aktronte. Gjendja e tij “e shokuar” s`ishte tjetër veçse një maskë për qëllimet e tija të vërteta. Insistimi i tij se Muhammedi nuk kishte vdekur, ishte vetëm njëra nga manovrat e tija të shumta për ta tërhequr vëmendjen e njerëzve nga çështja e pasardhësisë dhe e sundimit pas të Dërguarit. Në fillim, ai ishte i gatshëm për ta vrarë gjithkë që do të thoshte se Muhammedi kishte vdekur por pak çaste më pas, kur arriti Ebu Bekri dhe i recitoi një varg të Kur`anit, ai përnjëherë u bind se i Dërguari ishte një i vdekshëm dhe se si i tillë, mund të vdiste. Ai madje e pranoi injorancën e tij në lidhje me vargjet e Kur`anit duke thënë se iu duk sikur të kishte qenë hera e parë që e dëgjonte këtë varg, të cilin Ebu Bekri ia recitoi atij dhe të gjithë muslimanëve në xhami.
Ardhja e Ebu Bekrit ia riktheu Umarit gjithë qetësinë e tij mendore. Më pas, bashkë me Ebu Bekrin, ai u ngut për në Sakife, për t`i shprehur pretendimet për Kalifatin dhe për ta marrë atë para se ta mernin ensarët. Varrosja e trupit të të Dërguarit ishte diçka që mund t`i lihej familjes së tij.

Përpjekja e Umarit për të vërtetuar se Muhammedi ishte akoma gjallë, përfundoi papritmas. Më në fund, ai arriti “ta pranonte realitetin”.
Një pjesë e ligjit të lashtë romak thotë se një “suppressio veri” (ta mbulosh të vërtetën) është i barabartë me një “suggestio falsi” (të thuash gënjeshtër). Kjo do të thotë se ta mbulosh të vërtetën s`është veçse të krijosh një të pavërtetë.

Në pjesët paraprake të këtij kapitulli, përmendëm një paragraf nga vepra “El-Fitnetul-Kubra” nga Taha Husejni, në lidhje me kufizimet e imponuara nga Umar ibn el-Hattabi, ndaj lëvizjes së lirë të muhaxhirëve.

Umari u ndaloi muhaxhirëve të largoheshin nga Medineja pa lejen e tij. Por kush ishin ata muhaxhirë, të cilëve u ndalohej kjo gjë? Të gjithë muhaxhirët ishin larguar nga Medineja, përveç dy vetëve: Osman bin Affanit dhe Ali ibn Ebu Talibit.

Ngase Osmani s`ishte shumë i aftë për punë pushtimesh ushtarake dhe administrimesh politike, ai mund të ketë mbetur në Medine me vullnetin e tij. Sipas kësaj, kufizimi i Umarit vlente vetëm për Aliun. Ai s`mund të thoshte hapur se nga të gjithë muhaxhirët, vetëm Aliut i ndalohej largimi nga Medineja. Ç`arsyetim mund të kishte Umari për një gjë të tillë? Është e qartë se s`kishte kurrfarë arsyetimi. Andaj, ai do të duhej ta përdorte termin e përgjithshëm “muhaxhirët”, për ta kufizuar lëvizjen e lirë të Aliut. Megjithatë, Aliu ishte personi i fundit që do të përpiqej ta shfrytëzonte ndikimin e tij mbi ushtrinë, nëse vërtet ishte kjo, ajo që e trembte Umarin.

47. Lufta për pushtet II

Mbledhja e ensarëve në Sakife
 

Në vitin 622, ensarët e kishin ftuar Muhammedin në Medine dhe e kishin pranuar si prijësin e tyre shpirtëror dhe politik. Muslimanët e tjerë të Mekkes, muhaxhirët, gjithashtu u shpërngulën drejt Medines, ku ensarët i pritën krahëhapur.
Ata e ndanë me mekkasit ushqimin e tyre dhe shtëpitë. Në shumë raste, ata nuk u dhanë bukë fëmijëve të tyre, vetëm që të mund t`i ushqenin muhaxhirët e uritur.
Muhammedi e bëri Medinen kryeqytet të Islamit dhe pas një kohe të caktuar, qyteti filloi t`i fitonte tiparet e një shteti. Me kalimin e kohës, qytet-shteti i vogël u rrit në një qeverisje të mirëorganizuar me burimet e veta të tatimeve, me thesarin e vet, me ushtrinë, sistemin gjyqësor dhe me zyrën diplomatike.
Është e pashmangshme që ensarët ta kenë patur të qartë se do të vijë një ditë, kur Muhammedi, themeluesi i Shtetit të Medines, do t`u thoshte lamtumirë dhe do të ndahej nga kjo botë. Kjo mundësi i la ata ballë për ballë me disa pyetje të reja tejet të pakëndshme:

1- Ç`do të thoshte vdekja e Muhammedit për Shtetin e sapolindur të Medines dhe për shoqërinë muslimane?

2- Kush do ta trashëgonte Muhammedin si prijës të këtij shteti, kur ky i fundit të vdiste?

3- Ç`do të ishte statusi i ensarëve pas vdekjes së Muhammedit? A do të ishte vallë pasardhësit i tij, i drejtë dhe i barabartë ndaj të gjithëve, siç kishte qenë Muhammedi?

4- A do të ishin ensarët akoma të zotët në shtëpinë e tyre edhe pas vdekjes së tij?

Ensarët e kishin dëgjuar fjalimin e të Dërguarit të Zotit në Gadir-Khumm, kur ai e shpalli Aliun si pasardhës të vetin. Ata e kishin përkrahur me gjithë zemër këtë zgjedhje të tijën. Megjithatë, ata e kishin ndjerë edhe armiqësinë e fshehtë që ekzistonte tek muhaxhirët ndaj Aliut dhe nuk ishin shumë të bindur se transferimi i pushtetit tek Aliu do të ndodhte aq lehtë, në do të realizohej fare. Për ta ishte tejet e qartë se kishte një opozitë masive në mesin e muhaxhirëve ndaj emërimit të Aliut dhe se në mesin e gjithë atyre njerëzve, Aliu ishte një njeri i vetëm. Sapo e kuptuan këtë fakt, ensarët vendosën të ndërmernin diçka. Kjo ishte arsyeja e mbledhjes së tyre në Sakife.
 

Veprimet e ensarëve, ndonse janë të kuptueshme, nuk janë aspak për t`u lëvduar, po të meret parasysh se menjëherë pas vdekjes së mësuesit të tyre Muhammedit, gjëja e parë që u shkonte ndërmend ishte mbrojtja e interesave të tyre. Ndonse do të ishte më e drejtë që ta shtyenin përpjekjen e tyre politike deri pas varrimit të të Dërguarit, ata ishin të bindur se duhej të vepronin para se të ishte tepër vonë.
Siç thamë edhe më sipër, ensarët e patën ndihmuar Islamin, atëherë kur gjendja e tij ishte më e dobët. Për hir të Islamit, ata u armiqësuan me gjithë Arabinë dhe luftuan me të gjithë. Në çdo betejë të Islamit, ata e kishin dëshmuar veten e tyre në mënyrë të përsosur dhe shumë të rinj nga mesi i tyre kishin vdekur në këto beteja. Në betejën e Uhudit, 75 muslimanë vdiqën dhe vetëm katër prej tyre ishin muhaxhirë. Ata, në çdo rast, e kishin demonstruar devotshmërinë e tyre ndaj Islamit dhe besnikërinë që kishin ndaj të Dërguarit.
Ensarët e dinin se Kalifati ishte e drejta e Aliut por ishin të vetëdijshëm edhe për planin e “arabëve” për ta mbajtur Kalifatin jashtë shtëpisë së Muhammedit. Intrepretimi i tyre i këtij plani, i solli në përfundimin se muhaxhirët nuk do t`i lejonin Aliut që të bëhej Kalif. Por në jo Aliu, kush do të bëhej pasardhës? Përgjigja e vetme, që s`kërkonte shumë mençuri, ishte e thjeshtë: një tjetër muhaxhir. Por ndonjë muhaxhir tjetër përveç Aliut, s`ishte i pranueshëm për ensarët. Andaj, ata vendosën që ta propozonin kandidatin e tyre për udhëheqës të shoqërisë muslimane. Në fund të fundit, kishte qenë fuqia e tyre dhe jo ajo e muhaxhirëve, që e kishte bërë Islamin të fuqishëm.

Merakosja e ensarëve është tejet e kuptueshme. Për ta, mundësia që qeveria e Medines të mbetej në duart e umajjadëve, kryearmiqve të Zotit dhe të të Dërguarit (të cilët tani ishin bërë muslimanë), ishte tepër e frikshme. Ensarët kishin vrarë shumë prej tyre në betejat e Islamit. Nëse qeveria e Medines, e konsoliduar me përkrahjen e tyre, të binte në duart e idhujtarëve që ata (ensarët) i kishin vrarë, atëherë çfarë fati do t`i priste medinasit? Kjo ishte pyetja e pashqiptuar në zemrat e tyre. Ngjarjet vijuese do të dëshmonin se frika e tyre s`kishte qenë e kotë.

Umajjadët kishin luftuar ashpër kundër Islamit dhe kundër të Dërguarit të Zotit. Kur muslimanët e çliruan Mekken, umajjadët e pranuan Islamin ngase nuk kishin rrugëdalje tjetër. Siç përmendëm tashmë, i Dërguari kurrë nuk u dha ndonjë post të rëndësishëm, ndonse ishte tejet bujar ndaj tyre kur bëhej fjalë për plaçkat e fituara në betejën e Hunejnit. Për Muhammedin, ky ishte një gjest për pajtim por kurrë nuk e hoqi urrejtjen e tyre ndaj Islamit.
Pa kaluar shumë kohë nga vdekja e të Dërguarit, Ebu Bekri i ngriti këta armiq tradicionalë të Islamit dhe të të Dërguarit, në pozitat më të larta të ushtrisë së tij. Ai e bëri Jezidin, djalin e Ebu Sufjanit, njërin nga gjeneralët e ushtrisë së tij. Kur Siria u pushtua, Umari, i cili e kishte trashëguar Ebu Bekrin tashmë, e shpalli Jezidin, guvernator të parë të kësaj province. Jezidi vdiq pas disa vitesh dhe në vend të tij, Umari e emëroi të vëllanë Muavije bin Ebu Sufjanin, si guvernator. Sikur të mos kishte bërë mjaft për umajjadët tashmë, kur ishte në shtratin e vdekjes, Umari e manipuloi situatën, për t`i mundësuar Osman bin Affanit, një tjetër umajjadi, të bëhej Kalif. Gjat Kalifatit të Osmanit, pjesëtarët e fisit të tij (umajjad) do të bëheshin guvernatorë të çdo province të perandorisë islame dhe gjeneralë të çdo divizioni të ushtrisë muslimane. Një frikë tjetër e ensarëve ishte se sikur muhaxhirët ta mernin në duar sundimin, ata do ta nënvlerësonin shërbimin e ensarëve për Islamin dhe do t`u jepnin atyre vetëm detyra dytësore në qeverisje.

Të aftë për t`i parashikuar gjërat që mund të vinin, ensarët bënë një vlerësim të saktë dhe të realtë të situatës. Mbledhja e tyre në Sakife ishte krejtësisht mbrojtëse përnga natyra e saj dhe ishte e prirë thjesht nga instinkti i tyre për mbijetesë. Por për fat të keq, ata u shkatërruan nga xhelozitë e tyre të brendshme, të cilat do t`u kushtonin shumë. Fiset që i përbënin ensarët, Aus dhe Khazraxh, kishin dyshime për qëllimet e njëri-tjetrit dhe ishin pikërisht këto dyshime, që u dhanë një mundësi të mirë muhaxhirëve.

Siç kemi përmendur tashmë, mbledhja e ensarëve në Sakife, lë vend për shumë pyetje por njëherit tregon se instinkti i tyre ishte i shëndoshë. Ngjarjet që do të vijonin, dëshmuan se ata kishin të drejtë në dyshimet që kishin në lidhje me qëllimet e muhaxhirëve ndaj tyre. Në mesin e muhaxhirëve, i vetmi që mund t`i mbronte interesat e tyre ishte Ali ibn Ebu Talibi. Por kur Kurejshi arriti ta mbante atë larg pushtetit, arriti edhe t`i zbriste ensarët në nivelin e qytetarëve të zakonshëm.
Kur vdiq Muhammedi dhe kur u pengua Aliu nga zëvendësimi i tij, ensarët (medinasit) pushuan së qeni të zotë në shtëpinë e tyre.

48. Lufta për pushtet III

Sakifeja e Beni Saidit
Në Sahihun e tij, Buhariu përcjell nga Umar ibn el-Hattabi:
Kur vdiq i Dërguari, ensarët na kundërshtuan. Ata u mblodhën në Sakifen e Beni Saidit. Edhe Aliu, Zubejri dhe miqtë e tyre na kundërshtuan.”

Ç`ishte ajo që bënte Umari me miqtë e tij dhe që ensarët e kundërshtonin?
Kur vdiq i Dërguari, ensarët, të ndjeshëm ndaj rrymave të fshehura politike dhe të trembur nga ambicjet dhe qëllimet e muhaxhirëve, u mblodhën në një kasolle të quajtur Sakife, në Medine dhe i rrëfyen prijësit të tyre Saad ibn Ubades, në lidhje me planet e muhaxhirëve. Saadi ishte i sëmurë dhe i tha të birit, Kajsit, se nuk ndjehej mirë sa për t`u folur njerëzve të mbledhur. Pastaj i tregoi atij se ç`kishte për të thënë dhe ky i fundit ua përsëriti njerëzve fjalët e të atit.

Fjalimi i Saadit
O ensarë! Ju keni një pozitë në Islam, të cilën se ka asnjeri dhe vetëm kjo mjafton për t`ju dalluar në gjithë Arabinë. I Dërguari i Zotit e shpalli Islamin për 13 vjet me rradhë, në mesin e njerëzve të tij dhe vetëm pak njerëz e pranuan porosinë që kish` sjellur. Ata ishin aq të dobët sa nuk mundeshin as ta mbronin atë ose të luftonin për Islamin. Zoti, me mëshirën e Tij, vendosi që t`jua falë juve nderin për ta mbrojtur Muhammedin. Ai ju zgjodhi juve në mesin e njerëzve të tjerë, për t`i dhënë strehë të Dërguarit të Tij dhe muslimanëve të tjerë të Mekkes. Ai vendosi që ta fuqizonte Islamin nëpërmjet jush, që ju të luftonit kundër armiqve të fesë së Tij. Ju e mbrojtët të Dërguarin e Tij nga armiqtë, deri kur porosia e Islamit u përhap në gjithë Arabinë. Nëpërmjet shpatave tuaja, ai e sundoi gjithë Arabinë në emër të Islamit dhe ishte sërish nëpërmjet shpatave tuaja, që paganët u nënshtruan. Pastaj erdhi koha që i Dërguari të ndahej nga kjo botë. Ai ishte i kënaqur nga ju kur u nis drejt Zotit të tij. Andaj, është e drejta e juaj ta sundoni Arabinë, tani që ai ka vdekur.
 

Ensarët u pajtuan me Saadin dhe shtuan se, sipas tyre, s`kishte njeri më të mirë se ai për t`u bërë sundues i muslimanëve.
Pikërisht në atë çast, Ebu Bekri, Umari dhe Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu arritën në Sakife. Me të parë këtë, Thabit bin Kajsi, njëri nga ensarët, u ngrit dhe tha: Ne jemi robër të Zotit dhe përkrahësit e të Dërguarit të Tij. Dhe ju, muhaxhirët nga Mekkeja, jeni pak vetë. Por ne e dimë se ju doni ta merni në duar qeverisjen e Medines dhe të na përjashtoni neve nga kjo mundësi. (Historia e Taberiut dhe e Ibn Ethirit)
Këto fjalë flasin shumë dhe tregojnë se muhaxhirët kishin plane për ta marrë në dorë pushtetin dhe se mbledhja e ensarëve në Sakife, s`ishte veçse një reagim ndaj këtij plani.
 

Kur Thabit bin Kajsi i tha këto fjalë, asnjëri nga tre muhaxhirët e sapoardhur nuk e kundërshtoi. Umari thotë se kur Thabit bin Kajsi u ul, ai vetë vendosi të thoshte diçka. “Kisha përgatitur një fjalim të mirë për një rast si ky”, thotë Umari. (Tarikh`ul-Khulafa)
 

Ky është një pranim nga ana e Umarit se ai kishte bërë përgatitje paraprake për t`u përballur me çdo rast. Por Ebu Bekri e ndaloi dhe vetë u foli ensarëve. Ai tha:
S`ka dyshim se Zoti e dërgoi Muhammedin me Besimin e vërtetë dhe me dritën e fesë së Tij. Andaj ai, i ftoi njerëzit drejt fesë së Zotit. Ne ishim të parët që iu përgjigjëm dhe të parët që e pranuam Islamin. Kushdo që e pranoi Islamin më pas, e bëri këtë pas neve. Për më tepër, ne jemi në farefisni me të Dërguarin e Zotit dhe jemi më fisnikët e arabëve, përnga gjaku dhe prejardhja. Nuk ka fis që s`e njeh prejardhjen e Kurejshit.
 

Kurse ju ensarët, jeni ata që dhatë strehë dhe ndihmuat. Ju jeni vëllezërit tanë në fe dhe ne ju duam më shumë se njerëzit e tjerë. Por prijësit duhet të jenë nga Kurejshi. Ne do të jemi sundues dhe ju do të jeni vezirët tanë. Nuk duhet të jeni xhelozë. Ju na keni ndihmuar në të kaluarën dhe nuk duhet të jeni të parët për të kundërshtuar. Unë ju sugjeroj që t`ia shprehni bindjen njërit nga këta dy burra, Umarit ose Ebu Ubejdes. I kam zgjedhur të dy për këtë qëllim. Të dy e meritojnë këtë nder dhe meritojnë të jenë prijës.

Muhammed Husejn Hajkal

Umari dhe Ebu Bekri erdhën në oborrin e Beni Saidëve. Bashkë me disa muhaxhirë, ata e zunë vendin e tyre në mbledhje. Shumë shpejt, një njeri u ngrit dhe u foli ensarëve: “E gjithë lavdia dhe të gjithë falënderimet i takojnë Zotit. Ne jemi ensarët, ndihmuesit e Zotit dhe ushtria e Islamit. Kurse ju, muhaxhirët, s`jeni veçse një grup i vogël në këtë ushtri dhe doni të na e merni të drejtën e udhëheqësisë.”
 

Për ensarët, kjo ishte një ankesë e vjetër, e shqiptuar që në të gjallë të të Dërguarit. Me ta dëgjuar sërish, Umari u zemërua dhe ishte i gatshëm t`i jepte fund edhe me shpatë po të duhej. Por Ebu Bekri e qetësoi dhe i kërkoi të ishte i butë. Pastaj u kthye drejt ensarëve dhe tha:

“O ensarë! Ne jemi më fisnikët përnga gjaku dhe prejardhja. Ne jemi më të mirënjohurit, më të lavdishmit dhe më në numër, nga të gjithë fiset e Arabisë. Për më tepër, ne jemi më të afërt me të Dërguarin, përnga gjaku. Vetë Kur`ani na ka dalluar. Ishte vetë Zoti, i cili tha: “të parët janë muhaxhirët, pastaj ensarët dhe pastaj ata që i ndoqën këta dy grupe në virtyte dhe në drejtësi”. Ne ishim të parët që u shpërngulëm për hir të Zotit dhe ju ishit ensarët, ndihmuesit. Megjithatë, ju jeni vëllezërit tanë në fe, bashkëpunëtorët tanë në luftë dhe ndihmuesit tanë kundër armikut. Të gjitha virtytet që i keni përmendur për veten tuaj janë të vërteta, sepse ju jeni më të mirët e njerëzve. Por arabët nuk do ta pranonin udhëheqësinë e ndonjë fisi tjetër, përveç Kurejshit. Andaj, ne do të jemi udhëheqësit dhe ju vezirët tanë.”
Pas kësaj, u ngrit njëri nga ensarët dhe tha: “Çdo vendim varet nga ne. Dhe vendimi ynë është që ju ta keni prijësin tuaj dhe ne tonin.” Por Ebu Bekri tha sërish se prijësi i muslimanëve duhej të ishte nga Kurejshi kurse vezirët nga ensarët. Në këtë pikë, ai i zgjati duart e Umarit dhe të Ebu Ubejdes dhe tha: “Secili prej këtyre dy burrave meriton të jetë prijës i muslimanëve. Zgjidheni njërin!” (“Jeta e Muhammedit”, Kairo 1935)

Por Umari e kundërshtoi Ebu Bekrin dhe tha:

“O Ebu Bekr, nuk është e drejtë që ndonjëri nga ne të dalë para teje sepse ti je më i miri në mesin tonë. Ti ishte “shoku i shpellës” për të Dërguarin dhe “i dyti nga të dy”. Dhe mos vallë ka harruar dikush se i Dërguari të kërkoi ty t`i udhëheqësh muslimanët në namaz? Andaj, ti meriton më së shumti të jesh pasardhësi i tij.”
 

Pastaj një tjetër nga ensarët u ngrit për t`iu përgjigjur Ebu Bekrit dhe Umarit. Ai tha:

“Ne e dimë se ju e pranuat Islamin para neve, i njohim edhe cilësitë e tjera tuajat dhe ju duam gjithashtu. Por kemi frikë se pas juve, dikush tjetër mund ta marrë në dorë qeverisjen dhe të jetë i padrejtë ndaj nesh. Andaj sugjerojmë që të ketë dy udhëheqës, një muhaxhir dhe një ensar (autori: ky ishte hapi i parë prapa i ensarëve, i cili e shfaqte dobësinë e tyre). Nëse vdes një udhëheqës muhaxhir, një muhaxhir duhet ta zëvendësojë atë dhe nëse vdes një ensar, veç një ensar mund ta zëvendësojë. Nëse e pranoni këtë, ne do të betohemi për besnikëri ndaj juve. Ky është plani më i mirë sepse po të bëhet udhëheqës një nga Kurejshi, ensarët do të jetojnë gjithnjë nën frikë dhe sikur një ensar të bëhet prijësi i vetëm, kësaj rradhe Kurejshi do të jetojë me frikë.”

Përgjigja e Ebu Bekrit ishte: Zoti e dërgoi Muhammedin me Librin e Tij për njerëzimin. Asokohe, gjithkush i adhuronte idhujt e tij. Kur Muhammedi u tha t`i shkatërronin idhujt, ata u zemëruan dhe nuk donin të ndaheshin prej tyre. Andaj, Zoti i zgjodhi muhaxhirët që ta dëshmonin profetësinë e Muhammedit. Pjesa tjetër e arabëve i përndjeknin dhe i ofendonin muhaxhirët por ata ishin të vendosur në përkrahjen e tyre për të Dërguarin. Ata ishin të parët që e adhuruan Zotin dhe të parët që iu bindën të Dërguarit të Tij. Ata janë të lidhur me të dhe janë fisi i tij. Andaj, vetëm ata meritojnë të jenë pasardhësit e tij dhe askush s`do t`i sfidonte në këtë punë, përveç të padrejtëve. Dhe ju o ensarë! Ju jeni njerëz, virtytet e të cilëve s`i mohon dot askush. Askush s`guxon ta sfidojë pozitën tuaj të lartë në Islam. Zoti u bëri përkrahës të fesë së Tij dhe të të Dërguarit. Pikërisht tek ju u shpërngulën muhaxhirët. Andaj pozita juaj në Islam është më e larta, pas muhaxhirëve. Ne ju duam dhe ju nderojmë. Por më e drejtë është që prijësit të jenë nga muhaxhirët dhe vezirët nga ensarët. Gjithë ç`të bëjmë, do ta bëjmë duke u këshilluar me ju.

Folësi i ardhshëm ishte një medinas, i quajtur Hubab ibn el-Mandhir. Ai tha:

O ensarë! Këta njerëz (muhaxhirët) janë nën mbrojtjen tuaj dhe s`kanë kurrfarë fuqie për t`ju kundërshtuar. Ju jeni njerëzit e nderit dhe të fuqisë. Sytë e gjithë Arabisë janë kthyer drejt juve dhe ju e keni të njejtën pozitë të lartë në Islam, që e kanë edhe ata. Për Zotin, ata nuk guxuan ta adhuronin hapur Zotin derisa ju nuk u dhatë strehë në qytetin tuaj. Në asnjë vend s`janë thënë hapur lutjet, përveç në qytetin tuaj. Me shpatat tuaja u mundën idhujtarët dhe politeistët. Andaj, juve ju takon udhëheqësia. Por nëse ata s`pajtohen me një gjë të tillë, atëherë le të ketë dy udhëheqës.

Umari iu përgjigj Hubabit, duke thënë:

Është e pamundur të ketë dy mbretër në një tokë. Arabët kurrë s`kanë për t`iu nënshtruar dikujt që s`është nga Kurejshi, ngase vetë i Dërguari i takonte Kurejshit. Andaj, Kalifi i muslimanëve duhet të jetë një njeri që vjen nga fisi i vetë të Dërguarit. Fakti se ai ishte nga Kurejshi, nuk lë vend për diskutime. Ne jemi kurejshitë dhe askush s`mund të na sfidojë në rolin tonë si udhëheqës.
 

Hubabi iu përgjigj:

O ensarë! Mos e dëgjoni këtë njeri dhe as shokët e tij! Kalifati është e drejta e juaj. Mereni atë! Po s`e pranuan këtë gjë, dëbojini ata nga qyteti juaj dhe pastaj zgjidhni një prijës! Mos ua jepni këtyre njerëzve, atë që e keni fituar me shpatat tuaja dhe nëse ndonjëri më kundërshton tani, kam për ta heshtur me shpatën time.

Pastaj Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu u ngrit dhe tha:

O ensarë! Ju ishit të parët që e përkrahët të Dërguarin e Zotit dhe që i dhatë strehë fesë së tij. A do të jeni tani të parët që të shkaktoni trazira në këtë fe?
Pas tij, foli një tjetër ensar i quajtur Beshir ibn Saad. Ai e dinte se ensarët dëshironin ta zgjidhnin Saad ibn Ubaden si udhëheqës të shoqërisë muslimane. Ai e xhelozonte Saadin dhe nuk dëshironte ta shihte atë si udhëheqës të Arabisë. Andaj, ajo që e tha në Sakife, nuk ishte e prirë nga dashuria e tij për Ebu Bekrin ose për muhaxhirët, por nga xhelozia që kishte ndaj Saadit. Ai tha:

O ensarë! S`ka dyshim se ne jemi të parët në Islam dhe në luftërat e Islamit. Por ngase është ashtu, atëherë të mos i shohim vetëm interesat tona tani. Qëllimi ynë duhet të jetë kënaqësia e Zotit dhe bindja ndaj të Dërguarit. Shërbimet tona për Islamin ishin për hir të Zotit dhe jo për të përfituar në këtë botë. Është Zoti, Ai që do t`ju shpërblejë andaj s`ka kuptim që të përpiqemi për të përfituar nga këto shërbime tonat. I Dërguari i Zotit ishte nga Kurejshi dhe për këtë arsye, është e drejtë që edhe pasardhësi i tij të jetë nga i njejti fis. Ata meritojnë të jenë trashëgimtarë. Kalifati është e drejta e tyre dhe jo e jona. Andaj s`kemi përse t`i kundërshtojmë për këtë gjë. Pra, kinie frikë Zotin dhe mos kërkoni ta merni atë që s`ju takon!

Këto fjalë të Beshirit i dhanë guxim Ebu Bekrit, i cili u ngrit sërish dhe tha: 

Siç thashë edhe më parë, prijësit duhet të jenë nga Kurejshi. Andaj o ensarë, mos krijoni ndarje në mesin e muslimanëve. Këshilla ime për ju është që t`ia shprehnin bindjen dhe besnikërinë njërit nga këta dy burra, Umarit ose Ebu Ubejdes. Që të dy janë nga Kurejshi.

Por Umari ia preu fjalën dhe tha:

Si është e mundur që dikujt tjetër t`i betohemi për besnikëri kur ti ndodhesh në mesin tonë? Ti je më i vjetri i Kurejshit dhe ke kaluar më shumë kohë me të Dërguarin, nga ç`kemi kaluar ne. Andaj asnjëri s`mund të dalë para teje. Zgjate dorën që të të betohem për besnikëri.
Umari ia kapi dorën Ebu Bekrit dhe e vendosi dorën e vete mbi të tijën, në shenjë besnikërie. Me këtë akt, ai e njohi Ebu Bekrin si Kalif.
 

Të njejtën e bënë edhe Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu dhe Beshir bin Saadi nga ensarët. Ky i fundit dukej se po e bënte me shumë zell këtë gjë. Hubab ibn el-Mandhiri, duke e parë atë, bërtiti:

O Beshir! Ti je tradhëtar i njerëzve të tu. Ne e dimë përse u ngute t`ia shprehësh besnikërinë Ebu Bekrit. Ti e xhelozon Saad ibn Ubaden, o tradhëtar i shkretë! Sa urren ta shohësh atë si udhëheqës të muslimanëve.

Pikërisht në këtë çast kritik, në skenë u shfaqën beduinët e fiseve që jetonin ndërmjet Mekkes dhe Medines. Ata kishin një antipati ndaj ensarëve dhe kishin ardhur në qytet, me të dëgjuar për vdekjen e të Dërguarit të Zotit. Duke kuptuar se ç`po ngjante, ata e rrethuan Sakifen. Shfaqja e tyre e papritur u dha një përkrahje të fortë morale Ebu Bekrit dhe Umarit dhe në të njejtën kohë, e shkatërroi vetëbesimin e ensarëve. Të gjithë beduinët ishin të armatosur. Me arritjen e tyre, përparësia në debatin e gjatë ndërmjet ensarëve dhe muhaxhirëve, kaloi në anën e këtyre të fundit.

G. E. Von Grunebaum

Në mbledhjen e tensionuar, ensarët më në fund u bindën që të mos kërkonin një udhëheqës nga mesi i tyre dhe të mos insistonin në konceptin e dy udhëheqësve. Pjesërisht nën shtypjen e beduinëve që po e mbushnin qytetin, ata u pajtuan që t`i shprehnin besnikëri Ebu Bekrit. (“Islami klasik-një histori 600-1258”)

Më pas, Umari do të thoshte se deri në arritjen e beduinëve në Sakife, ai kishte qenë në dyshim në lidhje me rezultatin e mbledhjes. Arritja e tyre në kohë dhe shtypja që u bënë ensarëve, garantoi që ata ta pranonin ngjitjen e Ebu Bekrit në fron.
 

Loja e Beshirit kishte dhënë rezultat. Ai e shkatërroi vullnetin e ensarëve. Kundërshtimet e Saad ibn Ubades dhe Hubab ibn el-Mandhirit ishin të kota. Kur Umari, Ebu Ubejdeja dhe Beshiri i shprehin besnikëri Ebu Bekrit, të tjerët i ndoqën si dele të bindura. Ensarët e kishin humbur betejën...
Çelësi i suksesit të Ebu Bekrit në Sakife ishte armiqësia e ndërsjellë mes fiseve Aus dhe Khazraxh, të Medines. Këto dy fise kishin bërë një luftë të tyre të “njëqind vjetëve” dhe i kishin shuar këto armiqësi vetëm për shkak të lodhjes dhe mjerimit tek të dy palët.

G. E. Von Grunebaum

Fiset Aus dhe Khazraxh, breza me rradhë kishin qenë në një gjendje të vazhdueshme lufte guerilase me njëri-tjetrin. Ky konflikt e arriti kulmin në vitin 617 në betejën e Bu`athit, pas të cilës, protagonistët e saj ishin aq të sfilitur dhe të shkatërruar sa gradualisht shkuan drejt një armëpushimi, të ndërprerë herë pas here nga ndonjë akt gjakmarrjeje. (“Islami klasik-një histori 600-1258”)

Beteja e fundit me rëndësi ndërmjet këtyre dy fiseve ishte bërë vetëm katë vite para arritjes të të Dërguarit në Medine, si ndërmjetësues. Në çastin që të dy fiset e njohën atë si sundues, ata u pajtuan që t`ia linin atij vendimet në lidhje me mosmarrëveshjet e tyre. Me këtë, ata më në fund u dhanë fund luftërave të tyre shkatërrimtare. Por menjëherë pas vdekjes së Ndërmjetësuesit dhe Gjykatësit, xhelozitë e tyre të vjetra, frika dhe dyshimet u shfaqën sërish.
Kur pjesëtarët e fisit Aus vërejtën se fisi Khazraxh e kishte sugjeruar Saad bin Ubaden si kandidat për Kalif, menduan se nëse ai e merte në duar pushtetin, ata vetë do të ktheheshin përgjithmonë në robër. Ata mendonin se interesat e tyre do të ishin më të sigurta, nëse udhëheqësi vinte nga mesi i muhaxhirëve mekkas. Për këtë arsye, ata u ngutën për t`i lënë Ebu Bekrit të kuptojë se do t`i shprehnin bindjen atij, para se fisi Khazraxh ta shpallte udhëheqës të ri, Saad bin Ubaden. Ishte, pra, fisi Aus i Medines, që ia siguroi Ebu Bekrit pozitën e tij si Kalif. Faktorë të tjerë, si tradhëtia e Bashir ibn Saadit ndaj fisit të tij, Khazraxh, dhe intervenimi i beduinëve në një çast kritik, dhanë një kontribut të konsiderueshëm në zgjedhjen e Ebu Bekrit.

Maxime Rodinson

Medinasit dhe veçanërisht pjesëtarët e fisit Khazraxh, e ndjenin se kurejshtitët e ardhur nga Mekkeja bashkë me Muhammedin (të cilët i kishin xhelozuar gjithnjë), tani do të përpiqeshin ta mernin në duar sundimin. I Dërguari kishte vdekur dhe nuk kishte asnjë arsye tashmë përse t`u nënshtroheshin të huajve. Ata organizuan një mbledhje në shtëpinë e njërit prej klaneve medinase, atë të fisit Saida, për të diskutuar se si do të mund t`i mbronin interesat e tyre më së miri. Ata vendosën se më e mira do të ishte që ta zgjidhnin një nga mesi i tyre, Saad bin Ubaden, si Udhëheqës të Medines.
Ebu Bekri, i cili ishte në shtëpinë e Muhammedit, u lajmërua për këtë gjë dhe shpejtoi të shkonte në mbledhje bashkë me miqtë e tij, Umarin dhe Ebu Ubejden. Në rrugë, atyre iu bashkangjit edhe prijësi i fisit Aus, që ishte rival i fisit Khazraxh. Gjëja e fundit që do të donin të shihnin pjesëtarët e fisit Aus, ishte që sundimi të mbetej në duart e fisit Khazraxh. Nëpër rrugët e Medines, tensioni u përhap edhe tek pjesëtarët e fiseve të tjera, të cilët nuk donin të ishin gurë shahu në një luftë për pushtet, që mund të fillonte çdo çast. Teksa po binte nata, të gjithë e kishin harruar trupin e pajetë të Muhammedit, që rrinte shtrirë në kasollen e vogël të Aishes. 
Diskutimi që vazhdoi nën dritën e llambave dhe flakadanëve ishte i gjatë, i tensionuar dhe kaotik. Njëri nga medinasit sugjeroi që të kishte dy udhëheqës, një medinas dhe një mekkas. Shumë prej të pranishmive e kishin të qartë se kjo do të thoshte një ndarje për shoqërinë muslimane. Të gjithë po bërtisnin dhe madje mund të ketë patur edhe konfrontime fizike. (“Muhammedi”, 1971)
 

Dhe vërtet pati konfrontime fizike. Saad bin Ubadeja e kapi Umarin për mjekrre kurse Umari e kërcënoi se do ta vriste sikur t`i këpuste një qime të mjekrrës. Umari i tha Hubab ibn el-Mandhirit: “Zoti të vraftë!”. Ky i fundit ia ktheu me të njejtat fjalë.

Hubabi dëshpërimthi përpiqej për ta kontrolluar situatën. Teksa po përpiqej t`i ndalte ata që niseshin për t`i shprehur besnikëri Ebu Bekrit, një grup e sulmoi, ia mori shpatën dhe e nxorri jashtë. Këta ishin përkrahësit beduinë të muhaxhirëve. Hubabi e humbi shpatën e tij por vazhdoi t`i godiste medinasit që po i shprehnin besnikëri Ebu Bekrit. Ai i mallkoi duke thënë:

“O ensarë! Jam duke parë me sytë e mi se si fëmijët tuaj po luten për bukë në dyert e këtyre mekkasve dhe si në vend të bukës, përzihen me shqelma e me dhëmbë të thyer.”

Ebu Bekri e pyeti Hubabin:

“A ke frikë se unë kam për të bërë diçka të tillë?” Ai tha: “Jo! S`kam frikë prej teje por prej atyre që do të vijnë më pas.” Duke u përpjekur ta qetësonte, Ebu Bekri tha: “Po të ndodhë diçka e tillë, gjithmonë do të kesh të drejtë ta tërheqësh betimin tënd për besnikëri.” Hubabi ia ktheu: “Atëherë do të jetë tepër vonë dhe s`do të sjellë dobi.”

Ishte pikërisht kjo mbledhje kaotike, joformale dhe e zhurmshme që e zgjodhi Ebu Bekrin për Kalif. Medinasit i dhanë vetëm një përkrahje të ftohtë dhe të detyrueshme zgjedhjes së tij. Në këtë mbledhje, diskutimi nuk ishte në lidhje me zgjedhjen e personit më të kualifikuar për të udhëhequr. Umari, me shumë shkathtësi e mbajti të mbuluar çështjen e kualifikimit të nevojshëm për udhëheqës dhe nuk lejoi që të përmendej gjatë gjithë debatit. Çështje e kualifikimeve dhe cilësive të kandidatit për udhëheqës, u fundos nën pluhurin e një retorike të mjegullt.

Saad bin Ubadeja, prijësi i fisit Khazraxh dhe kandidati në zgjedhjen pa kritere dhe të “hapur për të gjithë” të Sakifes, ishte njëri nga personat që nuk pranoi t`i shprehte besnikëri Ebu Bekrit. Ai i tha:

“O Ebu Bekr! Po të mos isha kaq i sëmurë, do t`të dërgoja ty në Mekke, bashkë me miqtë e tu.”

Pas kësaj, Saadi u kërkoi miqve të tij që ta nxirrnin jashtë. Për një kohë, Ebu Bekri nuk e ngacmoi atë. Por një ditë, i dërgoi fjalë që të vinte tek ai dhe t`i betoheshte për besnikëri. Saadi nuk pranoi. Umari i bëri shtypje Ebu Bekrit që të merte betim prej tij me forcë. Por Beshir bin Saadi ndërhyri dhe tha: “Nëse Saadi nuk u ka dhënë besë njëherë, s`ka forcë që ta detyrojë për një gjë të tillë. Nëse e sulmoni, kjo do të çojë në gjakderdhje dhe i gjithë fisi Khazraxh do të ngrihet kundër jush. Për mendimin tim, s`do të ishte me mend që të përdorej forca për ta detyruar. Në fund të fundit, ai është një njeri i vetëm dhe si i tillë, s`mund të bëjë asgjë.”

Të gjithë ata që ishin të pranishëm pranë Kalifit, e miratuan mendimin e Beshirit dhe Saadi u la i qetë. Ai u shërua nga sëmundja e tij dhe pas tre vitesh, u shpërngul për në Siri.
Tekstet e fjalimeve të mbajtura në Sakife dhe përshkrimi i ngjarjeve të ndodhura me këtë rast, janë marrë nga burimet vijuese:
1- “Historia” e Taberiut
2- “Tarikh el-Kamil” nga Ibn Ethiri
3- “Kitab el-Imama ves-Sijasa” nga Ibn Kutajba Dinvariut
4- “Siret`ul-Halebije” nga Halebiu

 49. Lufta për pushtet IV

Kur Ebu Bekri u zgjodh Kalif në Sakife, ai, Umari dhe Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu u kthyen në xhaminë e të Dërguarit. Shumë njerëz ishin mbledhur aty dhe në mesin e tyre ishin edhe pjesëtarët e fisit Umejje, Saad bin Ebi Vakkasi, Abdurrahman bin Aufi dhe disa muhaxhirë të tjerë.
 

Duke i parë të mbledhur në grupe të vogla, Umari bërtiti: “Ebu Bekri u zgjodh si Kalif i muslimanëve. Tani të gjithë duhet t`ia shprehni besnikërinë atij. Ensarët, Ebu Ubejdeja dhe unë tashmë e kemi bërë këtë gjë.”
Umajjadët e pranishëm në xhami, ishin të parët që iu përgjigjën thirrjes së Umarit dhe që ia shprehën besnikërinë Ebu Bekrit. Saad bin Ebi Vakkasi, Abdurrahmn bin Aufi dhe të tjerët, vijuan nga pas.
Ditën e hënë, thuase e gjithë “paria” ia shprehi besnikërinë Ebu Bekrit. “Populli i thjeshtë” nuk ishte lajmëruar akoma për zgjedhjen e tij. Ata erdhën të martën në xhami dhe gjatë gjithë ditës, Ebu Bekri ishte i zënë duke i pranuar betimet e tyre për besnikëri. Vetëm ditën e mërkurë, Ebu Bekri pati kohë për t`u marrë me çështjet e tjera.
Në ndërkohë, gjatë gjithë asaj beteje për pushtet në Sakife, Ali ibn Ebu Talibi dhe pjesëtarët e tjerë të fisit Hashim, ishin të zënë me varrimin e të Dërguarit të Zotit. Kur ky i fundit ishte varrosur tashmë, Aliu dhe fisi Hashim u tërhoqën nëpër shtëpitë e tyre.

Shumë njerëz në Medine ia kishin shprehur besnikërinë Ebu Bekrit por kishte akoma disa të tillë që s`e pranonin për Kalif. Më i spikaturi ndër to ishte Ali ibn Ebu Talibi, prijësi i ri i familjes së hashimitëve. Kalifi i ri dhe këshilltarët e tij besonin se ishte absolutisht jetike që Aliu të shprehte besnikëri, njësoj si të gjithë të tjerët. Ata e thirrën Aliun por ai e refuzoi ftesën e tyre. Ky refuzim nga ana e tij e zemëroi Umarin. Siç kishte qenë faktori kryesor në zgjedhjen e Ebu Bekrit si Kalif, tani ai e kishte mbathur rolin më të lartë ekzekutiv në qeverinë e re të Sakifes.

Ai u nis bashkë me rroje të armatosura për t`i ekzekutuar urdhrat e qeverisë dhe kërcënoi se do ta digjte shtëpinë e vajzës së të Dërguarit të Zoti, nëse Aliu nuk vinte për t`ia shprehur bindjen Ebu Bekrit. Dikush tha se kjo shtëpi i takonte të bijës së Muhammedit por Umari ia ktheu se kjo nuk kishte fare rëndësi. Ajo që ishte me rëndësi, ishte që të merej betimi i besnikërisë nga Aliu.

Edward Gibbon

Vetëm hashimitët nuk pranuan t`i shprehnin besnikëri Ebu Bekrit dhe prijësi i tyre (Aliu), kaloi gjashtë muaj në shtëpinë e tij, në një opozitë të heshtur dhe të pavarur, pa u vënë veshin kërcënimeve të Umarit, i cili u përpoq edhe ta digjte shtëpinë e të Dërguarit. (“Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake”)

Madje edhe një person si Shibliu, biografi i Umarit dhe njëri ndër admiruesit e tij më të flaktë, nuk ka mundur të mos pranojë se “Umari ishte një njeri i dhunshëm dhe nuk është aq e pamundur që ai edhe të jetë përpjekur për ta djegur shtëpinë e vajzës së të Dërguarit”(“El-Faruk”)
Sa simpatike dhe sa heroike kjo përpjekje e Umarit për ta djegur shtëpinë e Fatima Zehrasë!!! Tri ditë pas vdekjes së Muhammedit, të Dërguarit të fundit të Zotit për njerëzimin, Umari mbërriti para derës së Fatimesë. Një grup njerëzish ishte me të dhe ai kërkoi që Aliu t`i shprehte besnikërinë Ebu Bekrit.
Ky demonstrim “heroizmi”, me siguri duhet ta ketë “kënaqur” me të madhe Zotin, në veçanti kur të kujtojmë se, përveç Aliut dhe Fatimesë, në shtëpi gjendeshin edhe katër fëmijët e tyre, nipërit dhe mbesat e të Dërguarit të Zotit, mosha e të cilëve ishte ndërmjet dy dhe tetë vjeç. Fëmijët me siguri u “magjepsën” nga zëri i Umarit. Për ta, ai me siguri u duk si ndonjë “babadimër” i shkretëtirës, që qëndronte para derës së tyre, me një “dhuratë” të zjarrtë për ta. “Dhurata” e tij kishte fuqi t`i kthente muret e përhimta të shtëpisë së tyre, në një vallëzim magjik flakësh.
 

Ç`mund të kishte bërë tjetër për t`i “qetësuar” dhe për të mos ua prishur qejfin, pas vdekjes së gjyshit të tyre Muhammedit, i cili aq shumë i kishte dashur? Mos vallë ata kishin parë ndonjë spektakël “fishekzjarresh”, si ai që do t`ua përgatiste Umari, vetëm sikur babai i tyre të mos i shprehte besnikëri Ebu Bekrit???

Atë çast, edhe Zubejr bin Avvami ishte me Aliun. Gruaja e tij ishte një nga vajzat e Ebu Bekrit dhe nëna e tij Safije bin Abdul Muttalib ishte halla e Muhammedit dhe e Aliut. Andaj, ai thoshte gjithnjë se ishte pjesëtar i hashimitëve. Umari i urdhëroi që t`i shprehte besnikëri Ebu Bekrit por ai nuk pranoi dhe kërcënoi se do ta përdorte shpatën e tij, nëse Umari vazhdonte me shtypjet. Umari u urdhëroi njerëzve të tij që t`ia mernin shpatën dhe ata arritën ta nënshtronin Zubejrin. Ai u çarmatos dhe u dërgua tek vjehrri i tij, Ebu Bekri. Vetëm pas gjithë kësaj, ai e pranoi Ebu Bekrin për Kalif.

Umari u përpoq t`i bindte me kërcënime dhe me ashpërsi. Pas largimit të Zubejrit, gjithë vëmendjen e tij e përqëndroi tek Aliu, të cilin gjithashtu e detyroi të shkonte pranë Ebu Bekrit. Atje, Umari ia përsëriti të njejtën kërkesë, por Aliu i tha:

Unë jam një rob i Zotit dhe jam vëllai i Muhammedit, të Dërguarit të Tij. Robi i Zotit nuk mund të bëhet rob i dikujt tjetër. Nëse ju e morët në duar qeverisjen ngase, siç thatë, jeni më të afërt me Muhammedin se ensarët, atëherë unë po ju them se jam vëllai i tij. Cili nga ju mund të pretendojë se është më i afërt me të, se unë? Të gjithë muslimanët duhet mua të ma shprehin besnikërinë dhe askujt tjetër. Ju po ia vidhni të drejtën familjes së mësuesit tuaj. Ju i bindët ensarët se i Dërguari i Zotit ishte nga mesi juaj dhe ata ua dhanë Kalifatin. Tani unë po e përdor argumentin tuaj kundër juve. Ne jemi trashëgimtarët e të Dërguarit të Zotit, në të gjallë të tij dhe pas vdekjes. Nëse vërtet besoni në misionin e tij dhe e pranoni sinqerisht Islamin, atëherë mos na e merni të drejtën!
Umari ia ktheu:

Ti je një rob i Zotit por nuk je vëllai i të Dërguarit të Tij. Por sido që të jetë, ti do t`i shprehësh bindje Ebu Bekrit dhe ne s`kemi për të të lëshuar derisa ta bësh këtë.
Aliu tha:

O Umar! Është tejet e kuptueshme përse ti e mbron me kaq zell kauzën e Ebu Bekrit. Ti sot po e bën atë mbret, që pastaj ai të ta lëshojë vendin. Unë s`do ta bëj atë që thua dhe s`kam për t`iu betuar për besnikëri.

Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu ishte një pjesëtar i “trojkës” dhe si rrjedhojë, një mbrojtës i qeverisë së Sakifes. Edhe ai bëri një përpjekje për ta bindur Aliun që ta njihte qeverinë e re dhe t`i shprehte besnikërinë prijësit të saj. Ai tha:

O kushëriri i të Dërguarit! Ti je më i ri se këta burra. Ata janë shumë më të moshuar se ti dhe kanë shumë më tepër përvojë. Tani ti duhet t`i betohesh Ebu Bekrit për besnikëri dhe mbase ndonjë ditë, do të vijë edhe rradha jote. Ti meriton të jesh prijësi i muslimanëve për shkak se je ndër të parët muslimanë, je i guximshëm, i mençur, i ditur dhe i ke shërbyer shumë Islamit. Përveç kësaj, ti je edhe dhëndri i të Dërguarit.

Aliu u përgjigj:

O muhaxhirë! Mos e merni fuqinë dhe autoritetin e të Dërguarit të Zotit nga shtëpia e tij në shtëpitë tuaja! Për Zotin, trashëgimia e Muhammedit na takon neve. Ai vetë e shpalli këtë gjë, jo një por shumë herë me rradhë. A ka ndonjë në mesin tuaj që e di Kur`anin më mirë se ç`e di unë? Mos ka vallë ndonjë në mesin tuaj që më mirë i njeh sjelljet dhe thëniet e të Dërguarit të Zotit se unë? A ka ndonjë që është më i aftë se unë për ta udhëhequr këtë qeveri? Nëse ka një të tillë, ma thoni dhe unë do ta pranoj. Por një njeri të tillë nuk ka. Vetëm unë mund t`u japë paqe, përparim dhe drejtësi të vërtetë gjithë muslimanëve. Andaj mos iu nënshtroni lakmisë dhe mos i vendosni dëshirat dhe ambicjet tuaja para urdhrave të Zotit dhe të të Dërguarit të Tij. Po të veproni kështu, do të devijoni nga e vërteta dhe do të bini në gabim.

Beshir bin Saadi, që kishte qenë i pari medinas për t`i betuar Ebu Bekrit për besnikëri, ia preu fjalën Aliut dhe tha:

O Ali! Po të na kishe thënë këtë gjë më herët, ne nuk do t`i betoheshim askujt tjetër për besnikëri.

Aliu ia ktheu:

A nuk e dinit vallë? Ju më thoni që unë duhej të hyja në Sakife për të garuar me ju për Kalifatin dhe ta lija të Dërguarin e Zotit menjëherë pas vdekjes së tij, njësoj siç e latë ju. Unë nuk mund ta bëja këtë sepse një gjë e tillë s`më shkon për shtati. Nuk mund ta lija vetëm të Dërguarin e Zotit në vdekjen e tij, njësoj siç nuk e kam lënë në të gjallë.

Pas këtyre fjalëve, Aliu u largua nga xhamia e të Dërguarit. Këto ishin, pra, mekanizmat e zgjedhjes së Ebu Bekrit për Kalif: një sërë improvizimesh të bëra shpejt e shpejt dhe dëshpërimthi.

Kur kishte mbaruar shprehja “private” e besnikërisë në Sakife dhe ajo publike në xhaminë e të Dërguarit, Ebu Bekri, Kalifi i ri, e mbajti fjalimin e tij të parë. Pas falënderimeve dhe lëvdatave ndaj Zotit, ai tha:

O muslimanë! Ata që e adhuruan Muhammedin, le ta dijnë se ai ka vdekur. Por ata që e kanë adhuruar Zotin, le ta dijnë se Ai është Gjallë dhe s`ka për të vdekur asnjëherë. O muslimanë! Ndonse më keni bërë prijës mbi ju, unë nuk jam më i miri në mesin tuaj. Sikur ndonjë tjetër ta kishte marrë barrën e kësaj detyre që ma dhatë, mbase do të ishte më mirë për mua. Nëse prisni që të udhëheq siç ka udhëhequr i Dërguari i Zotit, po ju them se kjo është e pamundur. I Dërguari pranonte shpallje nga qiejt dhe ishte i pagabueshëm, kurse unë jam vetëm një njeri i thjeshtë dhe s`jam më i mirë se ju. Andaj, nëse më shihni duke ecur në rrugë të drejtë, më ndiqni! Nëse gaboj, më korigjoni! Tregoni bindje ndaj meje, përderisa i bindem Zotit dhe të Dërguarit të Tij. Por nëse shihni se tregoj mosbindje ndaj tyre, edhe ju jini të pabindur ndaj meje!

Ju e keni Kur`anin pranë vetes dhe ai është i plotë. I Dërguari i Zotit, si me ligje ashtu edhe me sjellje, ju ka treguar se si duhet të silleni në jetë. Më i fuqishmi në mesin tuaj është ai që i druhet Zotit. Më i dobëti në sytë e mi, është ai që kryen mëkate. Një popull që e lë xhihadin (luftën e shenjtë), e humb nderin e tij. Jini të përpiktë në namaze dhe mos i vononi ato. Zoti ju mëshiroftë dhe ju faltë të gjithëve!

Fjalimi i Kalifit të ri s`ishte veçse një përzierje pa motiv dhe pa ndonjë thellësi të caktuar, e disa shprehjeve klishe, për t`u dukur sa më modest. Megjithatë, fjalia hyrëse e fjalimit është interesante. Ai u thoshte arabëve se në e kishin adhuruar Muhammedin, ai kishte vdekur. Por mos vallë e kishte adhuruar dikush Muhammedin? Për 23 vite me rradhë, Muhammedi, i Dërguari i bekuar i Zotit, e kishte gozhduar mësimin e Njëshmërisë (Teuhidit) së Zotit në kokat e arabëve. Nëse edhe pas gjithë kësaj përpjekjeje të gjatë, ata do të fillonin ta adhuronin atë, atëherë misioni i tij do të ishte një dështim i qartë.

Por misioni i Muhammedit s`ishte aspak i dështuar. Muslimanët e adhuronin Zotin dhe kurrë s`e adhuruan Muhammedin. Në të vërtetë, ata e përsërisnin shumë herë në ditë (gjatë ezanit) se Muhammedi ishte një rob i Zotit dhe një i dërguari i tij. Ebu Bekri e dinte shumë mirë këtë gjë. Përse atëherë e shihte të nevojshme një fali të tillë?

Fjalia e Ebu Bekrit ishte një strategji shumë e zgjuar. Muhammedi sapo kishte vdekur dhe ishte më se e natyrshme që muslimanët të ndjenin një dhembshuri ndaj familjes së tij, për shkak të kësaj humbjeje të madhe. Por Ebu Bekrin e trembte kjo dhembshuri sepse i dukej e rrezikshme për pozitën e tij në fron. Po kaq e rrezikshme do të ishte edhe një periudhë zyrtare zie për të Dërguarin. Andaj, ai e barazoi vajtimin për Muhammedin, me “adhurimin” e tij. Dhe çfarë mund të ishte më e gabuar në Islam, sesa adhurimi i Muhammedit në vend të Zotit?

Me këtë lëvizje, Ebu Bekri e largoi vëmendjen e shoqërisë muslimane nga çdo lloj dhembshurie ndaj vuajtjes dhe zisë së familjes së Muhammedit.
Arabët nuk adhuronin asgjë më mirë se idhujt prej guri dhe druri. Muhammedi i bëri adhurues të Allahut, të Krijuesit të vetëm dhe Zotit të universit. Arabët s`ishin më tepër se një grusht barinjsh dhe banditësh. Muhammedi i bëri mbretër dhe pushtues. Arabët ishin barbarë dhe injorantë. Muhammedi i bëri njerëzit më të civilizuar të botës. Ai ishte bamirësi më i madh i arabëve dhe i mbarë njerëzimit. Pas vdekjes së një njeriu të tillë, arabët dhe muslimanët, të cilët kishin përfituar aq shumë nga puna e tij, do të duhej të kaploheshin nga pikëllimi. Por çuditërisht, një gjë e tillë nuk ndodhi. Ndonse e kishin humbur bekimin më të madh që Zoti ua kishte dërguar atyre në personin e të dashurit të Tij, ata nuk shfaqnin kurrfarë ndjenje humbjeje dhe pikëllimi.

Muslimanëve as që u shkoi ndërmend, se Muhammedi, i cili kishte qenë udhëzuesi i tyre, si në jetë ashtu edhe në vdekje, meritonte një varrim zyrtar dhe një periudhë zie për të.

Siç duket, muslimanët mendonin se vajtimi për vdekjen e tij dhe varrimi i Muhammedit, ishte një detyrë që mund t`i lihej familjes së tij. Andaj, familjarët e tij vajtuan për të dhe e varrosën.

50. Një kritikë e Sakifes

Muhammed ibn Ishaku, biografi i parë i Profetit të Islamit, në veprën e tij “Jeta e të Dërguarit të Zotit”, i përcjell fjalët e Umarit:
Dhe ata (ensarët) po përpiqeshin të na shkëpusin nga prejardhja jonë dhe ta mernin fuqinë nga duart tona. Kur ai (njëri nga ensarët) mbaroi, unë desha të flas, sepse kisha përgatitur një fjalim në mendjen time, që më pëlqente. Desha ta mbaja fjalimin para Ebu Bekrit dhe përpiqeshin t`i zbusja disa pjesë më të ashpra të tij, por Ebu Bekri tha: “Butë Umar!” Unë nuk doja ta zemëroja atë, prandaj ai foli. Ai ishte një njeri me më shumë dituri dhe dinjitet se unë dhe për Zotin, ai nuk la mënjanë asnjë fjalë që kisha menduar dhe i tha të gjitha në atë mënyrën e tij të papërsëritshme, më mirë se ç`do të bëja unë.

Ai (Ebu Bekri) tha:

“Të gjitha të mirat që i keni thënë në lidhje me veten tuaj, janë të vërteta. Por arabët s`kanë për të njohur autoritet tjetër përveç atij të Kurejshit, sepse ata janë më të mirët e arabëve, përnga gjaku dhe prejardhja. Po jua ofroj njërin nga këta dy burra. Zgjidheni njërin prej tyre!” Me të thënë këtë, ai e kapi dorën time dhe atë të Ebu Ubejdes...

I Dërguari i Zotit s`kishte një orë që kishte vdekur, teksa Ebu Bekri e ringjalli arrogancën e “kohëve të injorancës”, duke u thënë ensarëve se Kurejshi, fisi të cilit i takonte vetë, ishte më i “mirë” dhe më “superior” se ensarët, “përnga gjaku dhe prejardhja”.
Në çfarë mbështetej Ebu Bekri kur e thoshte këtë? Kur`ani dhe Përcjellësi i tij Muhammedi, kurrë nuk thanë se Kurejshi ishte më i mirë se dikush dhe se kishte ndonjë lloj superioriteti ndaj të tjerëve. Në të vërtetë, ishin pikërisht pjesëtarët e Kurejshit që e kishin luftuar Islamin më ashpër se gjithë idhujtarët e tjerë të Arabisë. Ata mbetën të lidhur pas idhujve të tyre, duke luftuar kundër Muhammedit dhe kundër Islamit me një mllef kanibal, për më shumë se njëzet vite. Ensarët, në anën tjetër, e pranuan Islamin në mënyrë spontane dhe vullnetare. Ata e pranuan Islamin të gjithë së bashku dhe pa hezituar fare.
“Superioriteti” i Kurejshit, me të cilin mburrej Ebu Bekri në Sakife, s`ishte veçse një motiv i mbetur nga kohët para-islamike, të cilin ai e ringjalli për ta përforcuar pretendimin e tij për Kalifatin.

Vetëm disa ditë më parë, Umari nuk lejoi që Muhammedit t`i sillej një pendë, letër dhe bojë, kur ky i fundit ishte në shtrat të vdekjes dhe kërkoi ta shkruante testamentin e tij. Një testament, i cili sipas Umarit, ishte i panevojshëm, sepse “Libri i Zotit na mjafton”. Por çuditërisht, në Sakife, Ebu Bekri dhe Umari e harruan këtë Libër, sipas të cilit superioriteti nuk fitohej nga “gjaku dhe prejardhja” por nga virtytet. Ai Libër thotë:

Vërtet, më i lartësuari në sytë e Zotit është ai që është më i drejtë në mesin tuaj... (Kur`an 49:13)

Në sytë e Zotit, vetëm njerëzit me karakter të pastër janë të lartësuar dhe superiorë. Të tillët, të cilët i druhen Zotit dhe e duan Atë. Por e vetmja gjë, në të cilën s`u mbështetën Ebu Bekri dhe Umari në Sakife, ishte pikërisht Libri i Zotit. Para se të hynin në Sakife, ata kishin harruar se trupi i vdekur i të Dërguarit priste të varrosej dhe kur kishin hyrë në mbledhje tashmë, e harruan edhe Librin e Zotit. Një “rastësi” interesante harresash!!!

Dr. Muhammed Hamidullah

Kur`ani e ka mohuar çdo superioritet të bazuar në gjuhën, ngjyrën ose në dhuntitë e tjera natyrore të njeriut. Ai e njeh vetëm superioritetin e individëve, të bazuar në virtyte. (“Hyrje në Islam”, Kuvajt, 1977)

Pretendimi i Ebu Bekrit se Kurejshi ishte superior përnga gjaku dhe prejardhja, ishte simptoma e parë e ringjalljes së paganizmit në Islam.

Sir John Glubb

Në lidhje me ngjarjet pas vdekjes së Profetit të Islamit:
Kjo skenë e ashpër sapo kishte mbaruar kur një njeri shpejtoi drejt Ebu Bekrit për ta lajmëruar se medinasit po mblidheshin në shtëpinë e klanit Benu Saida, duke dashur ta zgjidhnin Saad ibn Ubaden, kryeplakun e fisit Khazraxh, si pasardhës të Profetit.
S`kishte kaluar akoma një orë nga vdekja e Muhammedit, kur lufta për pushtet rrezikonte tashmë ta ndante Islamin. Ebu Bekri i qetë dhe i matur bashkë me Umar ibn el-Khattabin që lehtë zemërohej, u nisën me të shpejtë për t`u përballur me këtë sfidë të re. Atyre iu bashkangjit edhe Ebu Ubejdeja i urtë dhe i butë, njëri nga konvertitët e hershëm, për të cilin do të flasim më shumë në vijim.
Dhjetë vite më parë, medinasit e kishin mirëpritur të Dërguarin në shtëpitë e tyre dhe e kishin marrë nën mbrojtje. Por Muhammedi ishte bëri gjithë më i fuqishëm dhe i famshëm dhe ishte i rrethuar gjithnjë nga të afërmite tij kurejshitë. Medinasit, në vend që të ishin mbrojtësit e muslimanëve, e gjetën veten në një pozitë dytësore në qytetin e tyre. Kritikat ishin heshtur në të gjallë të Profetit por menjëherë pas vdekjes së tij, fiset Aus dhe Khazraxh vendosën të shpëtonin nga kjo sjellje e Kurejshit. “Le ta kenë ata prijësin e tyre!”, thanë medinasit. “Dhe ne do ta kemi udhëheqësin tonë.” Ebu Bekri, një njeri shtatshkurtër dhe i dobët në të gjashtëdhjetat, po përballej me skena anarkie, para të cilave do të qëndronte i qetë. “O medinas!”, tha ai. “Të gjitha të mirat që i keni thënë për veten tuaj janë të vërteta. Por arabët nuk pranojnë një udhëheqës, veçse nga Kurejshi.”
“Jo! Jo! Kjo s`është e vërtetë. Një udhëheqës nga ne dhe një nga ju.” Salloni u mbush me britma, çështja mbetej në dyshim dhe anarkia po rritej gjithë më tepër.
“Ashtu nuk mundet”, u përgjigj Ebu Bekri. “Ne jemi më fisnikët e arabëve. Ja ku po ua ofroj ta zgjidhni njërin prej këtyre të dyve dhe t`ia shprehni besnikërinë.” Me ta thënë këtë, ai bëri shenjë drejt Umarit dhe Ebu Ubejdes, dy shokëve të tij, që ishin gjithashtu nga Kurejshi. (“Pushtimet e mëdha arabe”, 1967)

Në fillim të këtij fragmenti, Sir John Glubb i referohet “skenës së ashpër” që ngjau menjëherë pas vdekjes të të Dërguarit. Është e vërtetë se kishte mjaft kaos dhe paqartësi. Por pjesa më e madhe e këtij kaosi u dirigjua për nevojat pragmatike të disa personave. Sapo Ebu Bekri arriti në vendngjarje, ai i bindi të gjithë se i

Dërguari kishte vdekur dhe i gjithë kaosi përfundoi. Paqartësia ishte mbajtur aq sa ishte e nevojshme.
Ensarët po i ndiqnin këto ngjarje. Atyre u dukej se refuzimi i muhaxhirëve për t`iu bashkangjitur ushtrisë së Usames, refuzimi për t`i dhënë pendë, fletë dhe bojë të Dërguarit në shtratin e vdekjes dhe mohimi i vdekjes së tij, ishin të gjitha pjesë e një strategjie për ta marrë Kalifatin nga familja e tij. Ata ishin të bindur se muhaxhirët që tregonin mosbindje ndaj Profetit që në të gjallë të tij, nuk do ta lejonin Aliun të ulej në fron. Andaj vendosën që ta zgjidhnin udhëheqësin e tyre.
Por ensarët u mundën nga muhaxhirët. Ata nuk kishin një sistem aq të mirë “kundërzbulimi” sa muhaxhirët. Njeriu që e informoi Ebu Bekrin dhe Umarin në lidhje me planin e ensarëve, ishte vetë nga fisi Aus i Medines. Siç përmendëm edhe më sipër, ai po e spiunonte fisin Khazraxh.

Në të vërtet, spiuni e informoi Umarin dhe ky i fundit e thirri Ebu Bekrin, që gjendej në dhomën e të Dërguarit. Së bashku, ata u nisën drejt Sakifes dhe e morën me vete edhe Ebu Ubejden. Këta të tre, e përbënin “trojkën” e pushtetarëve.

Ensarët në Sakife nuk po bënin ndonjë komplot kundër Ebu Bekrit dhe Umarit ose kundër dikujt tjetër. Ata thjesht po diskutonin një çështje që kishte të bënte me Islamin dhe me muslimanët. Arritja e “trojkës” në këtë mbledhje, e befasoi fisin Khazraxh por e kënaqi fisin Aus. Këta të fundit shpresonin t`i ndalnin rivalët e tyre me ndihmën e “trojkës”.

Sir John Glubb thotë se Ebu Bekri dhe Umari “u nisën me të shpejtë për t`u përballur me këtë sfidë të re”. Si ndodh që vetëm Ebu Bekri dhe Umari duhej të përballeshin me një sfidë që “i kërcënonte” jo vetëm ata por edhe të gjithë muslimanët? Kush u dha atyre autoritet për t`u përballur me këtë “sfidë”? Në fund të fundit, ata s`ishin veçse pjesëtarë të zakonshëm të shoqërisë muslimane. Dhe si ndodh që ata nuk e morën me vete askë tjetër përveç Ebu Ubejdes, sikur të ishin në ndonjë mision sekret?

Historiani në fjalë thotë gjithashtu se medinasit e ndjenin veten në pozitë dytësore në qytetin e tyre. Kjo gjë vërtet ndodhi, por jo gjatë jetës të të Dërguarit. Ai i kishte trajtuar ensarët si mbretër dhe ata gjithmonë kishin një vend të veçantë në zemrën e tij. Por me të vdekur Muhammedi, gjithçka ndryshoi për ta dhe ata pushuan së qeni të zotë në shtëpinë e tyre.

Muhammed Husejn Hajkal

Sa e vështirë duhet të ketë qenë kjo gjë për Muhammedin, kur në të njejtën kohë duhet të përballej me çështje aq kritike si mobilizimi i ushtrisë së Usames dhe fati i rrezikuar i ensarëve dhe i shoqërisë arabe, i ngjizur nëpërmjet Islamit? (“Jeta e Muhammedit”)

Pjesa e nënvizuar e kësaj pyetjeje është shumë domethënëse. Kjo flet se rreziku për ensarët ishte i qartë. Edhe vetë i Dërguari edhe miqtë e tij medinas po e ndjenin ekzistencën e një të lige që u rrinte pezull mbi kokë. Por kush mund t`i kërcënonte ensarët dhe për ç`arsye? Në kontekstin e ngjarjeve, është më se e qartë se të vetmit njerëz që mund t`i kërcënonin ensarët ishin mysafirët e tyre mekkas: muhaxhirët. Askush tjetër përveç muhaxhirëve, nuk ishte në gjendje për ta vënë në rrezik sigurinë e ensarëve.
 

Fiset Aus dhe Khazraxh ushqenin xhelozi dhe dyshime ndaj njëri-tjetrit. Me këtë, ata ishin një mundësi e mirë manipulimi për armiqtë e tyre. Dhe ngase prijësit e tyre ishin të vetëdijshëm për këtë dobësi, ata ishin domosdo në pozitë mbrojtjeje në Sakife. Dhe në çastin kur ata filluan të flisnin për “dy udhëheqës, një për ju dhe një për ne”, ishte e qartë se flisnin nga një pozitë e brishtë dhe e dobët. Duke sugjeruar dy udhëheqës, ensarët ua kishin zbuluar kundërshtarëve brishtësinë e tyre.
Clausewitz1 shkruan se një shtet mund të nënshtrohet nëpërmjet trazirave të brendshme. Edhe një grup mund të mundet në të njejtën mënyrë. Në rastin e ensarëve, ishte pikërisht efekti i përçarjeve të brendshme që ua kishte sjellur disfatën. Ata kishin ndërmarrë hapa tepër të gabuar. Saad ibn Ubade i kishte paralajmëruar se po ua shpallnin kundërshtarëve brishtësinë e tyre por gabimi ishte bërë tashmë, sepse fisi Aus ishte i bindur se muhaxhirët do të ishin më të drejtë ndaj tyre sesa Saad bin Ubadeja i Khazraxhëve.
Në debatin e ashpër dhe të stërzgjatur të Sakifes, Ebu Bekri, ndër tjerash, u tha ensarëve se arabët nuk do të pranonin një udhëheqës tjetër përveç Kurejshit. Por do të ishte shumë më e saktë sikur të thoshte se një prijës jo-kurejshi, do të ishte i papranueshëm për atë vetë, për Umarin dhe për disa muhaxhirë të tjerë. Në fund të fundit, nga e dinte ai se arabët nuk do ta pranonin udhëheqësinë e një personi që nuk ishte nga Kurejshi? Mos vallë fiset arabe i patën dërguar delegacione për t`i thënë se nuk do të pranonin një medinas si udhëheqës? Ebu Bekri i përfshiu të gjithë arabët në pikëpamjet e disa muhaxhirëve, të cilët donin ta mernin pushtetin në duar.

John Alden Williams

Origjina e Kalifatit ka qenë njëra ndër pyetjet më të vështira në historinë islame. Shumica muslimane, sunnitët, kanë trashëguar dokumente që tregojnë se Kalifati erdhi në ekzistencë aty për aty, si reagim ndaj vdekjes së Profetit në vitin 632. Për sa kohë që ishte gjallë Profeti, ai kishte qenë udhëheqësi i përsosur, i hapur për të gjithë, i njerëzishëm, i butë, luftëtar, gjykatës dhe “gjithmonë i drejtë” sipas njerëzve të tij. Por tani, krejt papritmas, ai kishte vdekur.
Të përballur me këtë humbje dhe pa ndonjë pasardhës për të, shoqëria filloi të ndahej në fise. Me një veprim të beftë, Ebu Bekri dhe Umari arritën që ta impononin njërin prej tyre si udhëheqës. Një versioni i hollësishëm i ngjarjeve, i përcjellur nga vetë Umari kur ishte Kalif, është si vijon. Ai thotë:
Unë do të them diçka që Zoti dëshiron ta them. Ai që e kupton dhe merr mësim, le ta ruajë pranë vetes kudo që të shkojë. Kam dëgjuar se disa thonë: “Po të vdesë Umari, kam për ta ndjekur filanin (dmth. Aliun). Askush le të mos e gënjejë vetveten duke thënë se pranimi i Ebu Bekrit ishte një punë e paplanifikuar, e cila u pranua pastaj. Nuk ishte kështu por Zoti na mbrojti nga e liga e saj. Ai që e pranon dikë si udhëheqës pa u konsultuar me muslimanët, le ta dijë se një pranim i tillë është i pavlefshëm dhe se që të dy, rrezikojnë të vriten. Ajo që ndodhi është kjo:
Kur Zoti e mori të Dërguarin e Tij, ensarët (medinasit) na kundërshtuan dhe u mblodhën me prijësit e tyre në Sakifen e Benu Saidëve. Kurse Aliu dhe Zubejri bashkë me miqtë e tyre u ndanë nga ne. Atëherë muhaxhirët u mblodhën përreth Ebu Bekrit.
Unë i thashë Ebu Bekrit që të shkonim tek vëllezërit tanë ensarë. Në mes të tyre rrinte Sa`ad bin Ubadeja që ish` i sëmurë. Atëherë folësi i tyre vazhdoi: “Ne jemi ndihmuesit e Zotit dhe ushtria e Islamit. Ju, o muhaxhirë, jeni farefisi ynë dhe një grup prej juve erdhi për t`u vendosur tek ne.”
Dhe kështu ata po përpiqeshin të na ndanin nga prejardhja jonë dhe të na e mernin autoritetin. Unë desha të flas por Ebu Bekri më tha: “Butësisht Umar!” Unë s`doja ta zemërojë atë dhe ai foli në mënyrën e tij të papërsëritshme, më mirë se ç`do të flisja unë. Ai tha: “Të gjitha të mirat që i keni thënë për veten tuaj janë të vërteta. Por arabët nuk do të pranonin autoritet tjetër përveç Kurejshit, që është fisi më i mirë në mesin e arabëve, përnga gjaku dhe prejardhja. Unë po ua sugjeroj njërin prej këtyre të dyve.” Pastaj ma kapi dorën mua dhe Ebu Ubejde ibn el-Xherrahut. (“Motive nga civilizimi islamik”, 1971)

Me një veprim të beftë, siç thotë Dr. Williams, Ebu Bekri dhe Umari arritën ta impononin njërin prej tyre si udhëheqës të ri. Në të vërtetë, me veprimet e tyre të befta, Ebu Bekri dhe Umari u imponuan që të dy si udhëheqës. Ky veprim i tyre gjithashtu garantoi se Aliu dhe ensarët do të mbaheshin larg elitës udhëheqëse. Në Sakife, fuqia dhe autoriteti kaluan në duart e tyre, ku edhe do të qëndronin. Edhe pas vdekjes së tyre, prijësit e ardhshëm të shoqërisë muslimane do të ishin përherë njerëz të vetëimponuar si prijës. Kjo ishte goditja më e fuqishme e strategjisë së tyre. Por “veprimi i beftë” u solli disa dobi të jashtëzakonshme vetë atyre.
Tipari më karakteristik i fjalimit të Ebu Bekrit në Sakife, ishte kamuflazhi. Ky ishte edhe çelësi i suksesit të tij. Ndonse ishte një kandidat për Kalif dhe një pjesëtar i opozitës ndaj ensarëve, ai e shfaqte veten si një njeri të painteresuar dhe si një palë të tretë, të paanshme. Po të hynte në Sakife si një kandidat ose si zëdhënës i muhaxhirëve, kundërshtimi i ensarëve do të ishte më i madh. Por ai tha:
 

“Po ua ofroj njërin nga këta dy burra: Umarin ose Ebu Ubejden. Zgjidheni njërin si prijës tuajin!”

Ebu Bekri i lëvdoi ensarët dhe shërbimet e tyre të mëdha për Islamin por para se të gjithash, duke u dukur i paanshëm dhe i painteresuar, ai arriti t`i çarmatoste. Në lidhje me muhaxhirët, ai tha se ishin të parët në pranimin e Islamit dhe se i takonin fisit të vetë Profetit. Natyrisht, ensarët nuk mund t`i mohonin këto pretendime. Ai e përforcoi edhe më tej kauzën e muhaxhirëve, duke përcjellur një thënie të të Dërguarit, në të cilin ai supozohet se ka thënë: “Udhëheqësit do të jenë nga Kurejshi.”
Si një çmim për t`u bërë sundues, Ebu Bekri ofroi që ensarët të bëheshin vezirët (këshilltarët) e tij. Por kjo s`ishte veçse një “kurth” për ensarët. Ata kurrë s`u bënë këshilltarë ose ndonjë gjë tjetër në qeverinë e Sakifes.
 

Duke i rikujtuar ngjarjet e Sakifes, Umari ankohej se ensarët kishin dashur “t`i ndanin nga prejardhja e tyre”. Por ç`ishte kjo prejardhje prej të cilës ensarët e ndanin Umarin dhe në ç`mënyrë? Kjo fjali është e paqartë. Në të vërtetë, a nuk ishte Umari ai që po përpiqej t`i ndante ensarët “nga prejardhja e tyre”?
Kohë pas kohe, duket sikur Umari ka patur probleme me kujtesën. Kishte raste kur ai i harronte urdhrat e Zotit të shpallur në Kur`an, siç pranonte edhe vetë dhe kishte raste të tjera, kur i harronte thëniet e të Dërguarit të Zotit. Sipas kësaj, duket se ai nuk i kujtonte dy ngjarje nga jeta e të Dërguarit, e para në lidhje me Besëlidhjen e dytë të Akabes (viti 622) dhe e dyta në lidhje me betejën e Hunejnit (viti 630). Që të dy ngjarjet kishin të bënin me ensarët.
Gjatë Besëlidhjes së dytë të Akabes, Ebu`l Hajthumi nga Jethribi (Medineja e ardhshme) e pyeti Muhammedin:

“O i Dërguar i Zotit! Ç`do të ndodhë kur të bëhet i fuqishëm Islami? A do të largohesh nga Jethribi dhe të kthehesh në Mekke, për ta bërë atë kryeqytetin tënd?”
“Kurrë!” kishte qenë përgjigja e prerë e të Dërguarit të Zotit. “Nga kjo ditë, gjaku juaj është gjaku im dhe gjaku im është gjaku juaj. Kurrë s`kam për t`ju lënë. Unë dhe ju do të jemi gjithnjë të pandarë.”

Pastaj erdhi koha kur Islami u bë i fuqishëm dhe Muhammedi nuk e harroi premtimin që u kishte dhënë. Ai e bëri Medinen, kryeqytet të Islamit. Muhammedi kurrë nuk u tha muhaxhirëve mekkas se gjaku i tij ishte gjaku i tyre dhe se gjaku i tyre ishte gjaku i tij. Ishte, pra, Umari që po përpiqej t`i ndante ensarët nga “prejardhja e tyre” dhe jo e kundërta.
Rasti i dytë ishte menjëherë pas betejës së Hunejnit. I Dërguari u kërkoi ensarëve të mblidheshin në një çadër në Xhirana dhe pasi u mblodhën, u tha:

“...Unë kurrë s`kam për t`ju lënë. Po të shkojë i gjithë njerëzimi në një anë dhe medinasit në anën tjetër, s`ka dyshim se unë do të shkoja në rrugën e medinasve. I bekoftë Zoti ata, bijtë e tyre dhe bijtë e bijve të tyre përgjithmonë!”

I Dërguari i Zotit u kishte thënë ensarëve se ai do të shkonte në rrugën e tyre edhe sikur e gjithë bota të ecte në një rrugë tjetër. Duke i kundërshtuar dhe duke i nënshtruar muhaxhirët, nuk është e vështirë të shihet se në ç`rrugë shkuan muhaxhirët. Muhammedi dhe ensarët kishin zgjedhur një rrugë për të ecur. Por në Sakife, muhaxhirët zgjodhën një rrugë tjetër për vetveten.

Umari gjithashtu flet edhe për një “autoritet”, të cilin ensarët po përpiqeshin “ta mernin” prej tyre. Edhe kjo fjali e tija është tejet e paqartë, si fjalia paraprake. Për cilin autoritet po fliste Umari? Dhe tekefundit, çfarë autoriteti kishte ai? Kush ia kishte dhënë atë autoritet, që tani ensarët po përpiqeshin për t`ia marrë? Përse u nis ai për në Sakife, në rradhë të parë? A nuk shkoi atje pikërisht për ta marrë autoritetin nga ensarët?

Mbledhja në Sakife kishte vetëm një pikë në “rend të ditës” dhe ajo ishte “autoriteti”. Ebu Bekri dhe Umari ishin ata që arritën ta mernin në duar këtë autoritet. Sapo e kishin siguruar, Umari mund të guxonte të bëhej kritik dhe t`i qortonte ensarët se ishin përpjekur për ta ndarë atë nga “prejardhja” e tij dhe për t`ia marrë “autoritetin” që i takonte. Siç thamë edhe më sipër, kur vdiq i Dërguari, Ebu Bekri nuk ishte i pranishëm në xhami. Ai ishte në Sunh, në pak largësi nga Medineja. Mungesa e tij e la Umarin të merakosur. Ai nxorri një shpatë dhe kërcënoi se do ta vriste gjithkë që do të thoshte se Profeti kishte vdekur. Kjo gjendje histerike e Umarit buronte nga frika se muslimanët e pranishëm në xhami do t`i shprehnin besnikëri Ali ibn Ebu Talibit dhe se do ta njihnin si udhëheqësin e tyre. Por duke mos e ditur se kur do të vinte Ebu Bekri, ai u kthye drejt Ebu Ubejdes dhe i tha:

O Ebu Ubejde! Ma zgjat dorën dhe unë do t`ta shpreh besnikërinë time që ti të bëhesh udhëheqës i muslimanëve. E kam dëgjuar të Dërguarin të thotë se ti je i besueshmi i këtij populli.

Por Ebu Ubejdeja e refuzoi këtë gjë dhe ia ktheu:

Si mundesh o Umar, të ma ofrosh mua Kalifatin kur në mesin tonë ndodhet një njeri si Ebu Bekri? Mos vallë ke harruar se ai është “i sinqerti” dhe i dyti nga të dy, kur ishin në shpellë, bashkë me të Dërguarin?

Përgjigja e Ebu Ubejdes e la të pafjalë Umarin. Ai me shumë gjasa u bë sërish “histerik”, duke kërcënuar se do ta vriste gjithsecilin që do të thoshte se i Dërguari ka vdekur, duke mbetur në këtë gjendje derisa erdhi Ebu Bekri. Kur erdhi ky i fundit, Umari përnjëherë e tejkaloi atë gjendjen e tij “histerike”.
Disa çaste më pas, “trojka” e përbërë nga Ebu Bekri, Umari dhe Ebu Ubejdeja u nis drejt Sakifes. Atje, Ebu Bekri i ftoi ensarët që ta pranoni si udhëheqës Ebu Ubejden ose Umarin. Me këtë, për më pak se një orë, Ebu Ubejdeja, varrmihësi i Medines, pranoi dy oferta për kurorën e Arabisë, njëherë nga Umari dhe pastaj nga Ebu Bekri. Ai duhet të ketë qenë një njeri vërtet i jashtëzakonshëm, mbasi paska merituar një ofertë të tillë jo vetëm nga një por nga dy persona të tillë.

Në të vërtetë, përveç faktit se ishte njëri nga konvertitët më të hershëm, Ebu Ubejdeja s`kishte ndonjë gjë tjetër për të rënë në sy. Në lidhje me të, historiani britanik Sir William Muir, në veprën “Jeta e Muhammedit”, shkruan:

Nuk kishte asgjë në biografinë e Ebu Ubejdes që do t`i jepte pikë në pretendimin për t`u bërë Kalif. Ai u përmend nga Ebu Bekri vetëm për hir të faktit se ishte i vetmi kurejshit tjetër i pranishëm, përveç Umarit.

Sir William Muir ka plotësisht të drejtë kur thotë se në biografinë e Ebu Ubejdes nuk kishte asgjë që do ta përforconte një pretendim për të qenë Kalif. Por çfarë kishte vërtet në biografinë e Umarit, për ta bërë atë ta meritojë Kalifatin? Ku dhe kur ishte dalluar ai në shërbimet e tija për Islamin, qoftë në fushëbetejë dhe qoftë në paqe?
Në këtë rast, historiani në fjalë shpreh habi se si mundej Ebu Bekri t`ia ofronte Kalifatin Ebu Ubejdes, një njeri pa asgjë të madhe në biografinë e tij. Me sa duket, historiani nuk ka kuptuar se në rastin që po studiojmë, kualifikimet e një kandidati nuk kishin fare rëndësi. “Trojka” e pushtetarëve do t`ia ofronte Kalifatin cilitdo nga muhaxhirët, përderisa ky person nuk ishte Ali ibn Ebu Talibi ose ndonjë pjesëtar tjetër i familjes së Muhammedit, të Dërguarit të Zotit.
Sir William Muir thotë se Ebu Bekri e përmend Ebu Ubejden thjesht sepse ai ishte i vetmi kurejshit tjetër i pranishëm në mbledhje. Sërish ka të drejtë. Megjithatë, duhet të mbahet mend se Ebu Bekri dhe Umari ishin të zënë me detyrën tejet të rëndësishme, të emërimit të një Udhëheqësi për “Mbretërinë e Qiejve” në tokë. Dikush mund të pyesë, në guxonin të ishin aq të pakujdesshëm sa ç`ishin. Dhe ç`do të kishte ngjarë vallë sikur në vend të Ebu Ubejdes, një tjetër nga Kurejshi, Ebu Sufjani për shembull, të ishte i pranishëm në mbledhje? A do t`ia ofronte Ebu Bekri Kalifatin edhe atij? Me shumë gjasa po. Në fund të fundit, Ebu Sufjani jo vetëm që ishte në pjesëtar i Kurejshit, por ishte edhe njëri nga prijësit e këtij fisi, gjë që nuk ishte as Ebu Ubejdeja dhe as Umari.
 

Umari dhe Ebu Bekri po përpiqeshin t`ia jepnin fronin e Arabisë, një njeriu “të kualifikuar”, sipas standardit të tyre. Por a ishte vallë ky fron, një pronë personale që ata mund t`ia falnin kujt të donin? Po të jetë ashtu, kush ua fali atyre këtë të drejtë, në rradhë të parë? Në fund të fundit, është më se e qartë se ata nuk e trashëguan. Dhe sikur të mos ua kishte falur askush, atëherë ç`të drejtë kishin ata t`ia jepnin dikujt? Ata po ofronin diçka që nuk u takonte atyre. Nëse pranojmë se ata nuk ishin bërë pronarë të kësaj gjëje në mënyrë legjitime, në mënyrat që Zoti i lejon, atëherë duhet të pranojmë se ata posedonin diçka, të cilën e kishin uzurpuar.

Gara për t`u bërë udhëheqës pas vdekjes së Profetit, ishte e hapur vetëm për pjesëtarët e Kurejshit dhe jo për muslimanët e tjerë. Ebu Bekri, Umari dhe Ebu Ubejdeja i krijuan rregullat e lojës, të cilat nuk do të ishin fare fleksible. Edhe hashimitët ishin pjesë e Kurejshit por ata ishin lënë jashtë kësaj gare. Si do të arrihej kjo gjë?
Ky ishte një problem për “trojkën”. Ata arritën ta zgjidhnin problemin me një instinkt jetik për mbijetesën në shkretëtirë. Ata shpallën se familja Hashim kishte dhënë tashmë një Profet për arabët. Ky ishte një nder i madh për ta, me të cilin duhej të ishin të kënaqur. Sa për pasardhësin e tij, nuk do të ishte në interes të shoqërisë muslimane që ai të vinte po nga kjo familje. Andaj do të duhej që familjet e tjera ta jepnin pasardhësin.
 

I mbetej “trojkës” të vendoste se cilat familje mund të ishin në garë. Natyrisht, fiset të cilëve u takonin ata vete, ishin të preferuar. Në këtë mënyrë, argumenti më i madh për fisin Kurejsh, gjegjësisht fakti se Muhammedi ishte prej tyre, u bë njëkohësisht edhe argumenti më i madh për ta përjashtuar familjen e të Dërguarit nga kjo “garë” për pushtet. Hashimitët u “diskualifikuan” vetëm për shkak të faktit se Muhammedi ishte nga familja e tyre.

Umari bëri një kthim prej 180 shkallësh në Sakife. Para se të shkonte atje, ai thoshte se sikur familja e njejtë prej të cilës vinte Profeti, ta jepte edhe pasardhësin e tij, “arabët” do të rebeloheshin kundër tyre. Por kur u konfrontua me ensarët në Sakife, ai tha se “arabët” nuk do ta pranonin udhëheqësinë e një njeriu që nuk do t`i takonte fisit të njejtë, të cilit i takonte i Dërguari i Zotit. Ai dhe Ebu Bekri e përkrahën pretendimin e tyre për Kalifatin, duke thënë se i takonin fisit të njejtë me Muhammedin, përkundër ensarëve që ishin një fis krejtësisht tjetër.
 

Maulana Ebu`l Ala Maududiu nga Pakistani ka përpiluar disa përshkrime tejet ekstravagante të Kurejshit. Ai thotë se pjesëtarët e Kurejshit ishin njerëz me aftësi dhe shkathtësi të jashtëzakonshme dhe se ata i kanë prodhuar udhëheqësit e muslimanëve. Për ta përkrahur këtë pretendim, ai ka përcjellur disa thënie në lidhje me superioritetin e tyre, të cilat sipas tij, janë thënë nga i Dërguari i Zotit dhe nga Ali ibn Ebu Talibi.
Por është po kaq e mundur që ensarët të prodhonin udhëheqës po aq të mëdhenj dhe madje dhe më të mëdhenj se ata të Kurejshit. Megjithatë, “trojka” i ndaloi në Sakife dhe shoqëria muslimane kurrë nuk arriti të përfitojë nga talenti i tyre për udhëheqësi.
Autenticiteti i thënies që Maududiu ia mvesh Aliut, është krejtësisht i dyshimtë. Aliu vështirë se do të kishte arsye për ta lëvduar Kurejshin. Ai ishte katërmbëdhjetë vjeç kur ata e bënë përpjekjen e tyre të parë për ta ndalur Muhammedin. Aliu u përball me këtë sfidë. Shpata e tij gjithnjë do të rrinte lagur me gjakun e tyre pagan. Aliu dhe Kurejshi gjithmonë do të ishin në një konfrontim jetësor me njëri-tjetrin.
Muslimanët shiitë e kundërshtojnë zgjedhjen e udhëheqësve thjesht duke u mbështetur në pandehje ose në moshë. Sipas tyre, cilësitë vendimtare për të zgjedhur një udhëheqës s`kanë të bëjnë fare me moshën e tij ose me lidhjen që ka me Kurejshin. Ajo që është me rëndësi është karakteri, integriteti i tij si person, aftësitë dhe përvoja. Karakteri vjen në fillim. Si do të sillet udhëheqësi i muslimanëve në jetë, jo vetëm ndaj një roli të caktuar, por në planin afatgjatë dhe të përgjithshëm? Kjo është një çështje me rëndësi.

Zgjedhja e udhëheqësit meriton një hulumtim të tërthortë, që zgjatet shumë përtej sjelljes etike. Në fund të fundit, udhëheqësia e muslimanëve nuk është një çmim në një garë moraliteti. Ky njeri duhet të jetë jo vetëm njeri me karakter dhe intergritet, por edhe i aftë dhe me përvojë. Me fjalë të tjera, rregulli duhet të jetë zgjedhja e kandidatit më të mirë, në çdo kuptim, gjegjësisht zgjedhja e një kandidati, me karakter të fortë dhe me aftësi që janë demonstruar, jo një ose dy herë, por shumë herë me rradhë. Dhe kuptohet, ai duhet ta ketë një cilësi të pazëvendësueshme shtesë, të quajtur takva (droje nga Zoti).
Zgjedhësit, në ekziston diçka e tillë, kanë për detyrë të bëjnë një hulumtim të kujdesshëm dhe të tërthortë të cilësive dhe prapavijës personale të personit që kandidohet për pozitën më të lartë të Islamit. Ata duhet ta masin kompetencën e tij, gjykimin, pavarësinë dhe këndvështrimin e tij filozofik, për të kuptuar në është ky personi, të cilin mund ta pranojnë si Kalif.

Siç shpjeguam, karakteri dhe aftësitë e kandidatëve për t`u bërë Kalif, nuk u diskutuan fare në Sakife. Këto ishin çështje “irelevante”. Retorika e muhaxhirëve dhe e ensarëve, sillej rreth një pyetjeje të vetme: a duhej të ishte një muhaxhir ose një ensar, udhëheqësi i ardhshëm i muslimanëve?
Ensarët e pranuan disfatën në Sakife, kur u përballën me argumentimin e kundërshtarëve të tyre muhaxhirë, sipas të cilëve Kalifati ishte e drejtë e Kurejshit, për arsyen e vetme se vetë Muhammedi kishte qenë nga Kurejshi.

1: (shënim i përkthyesit) Carl von Clausewitz (1780-1831) ishte ushtar dhe teoricient ushtarak gjerman, i famshëm për veprën e tij “Mbi luftërat” (Vom Kriege)

51. Sakifeja dhe logjika e historisë

Në hyrjen e veprës, folëm në lidhje me tendencën e pjesës më të madhe të orientalistëve për t`i pranuar si fakte të padiskutueshme, disa thënie dhe disa pretendime të dyshimta, të vendosura në qarkullim para shumë kohësh nga historianët e paguar “oborrtarë” të qeverive të Damaskut dhe Bagdadit, që të dyja trashëgimtare të qeverisë së Sakifes. Për shembull, në mesin e tyre ka një koncensus për atë se i Dërguari i Zotit nuk emëroi një pasardhës dhe se nuk u tregoi muslimanëve se si duhej ta zgjidhnin udhëheqësin e qeverisë, të cilën ai e kishte themeluar. Sipas tyre, ai vdiq, duke ua lënë të gjitha këto gjëra shoqërisë muslimane.
 

Disa pranime symbyllur të këtij pretendimi, u përmendën tashmë në kapitullin 44. Në vijim, po përcjellim edhe një shembull të tillë:
Muhammedi vdiq më 8 Qershor të vitit 632, pa lënë kurrfarë udhëzimi në lidhje me kreun e ardhshëm të shoqërisë muslimane...
Kjo fjali gjendet në artikullin e titulluar “Kalifati”, në faqen 643, në vëllimin e katërt, të botimit të katërmbëdhjetë të Encyclopedia Britannica. Ndonse është një fjali tipike propagande, edhe një vepër madhështore si Encyclopedia Britannica e ka pranuar si një fakt të padiskutueshëm. Ndonse është gënjeshtra me ndikimin më të madh përçarës në historinë e Islamit, kjo ide vazhdon të mbijetojë e pasfiduar për shekuj me rradhë.

Edhe përkundër faktit se orientalistët kurrë s`e sfiduan këtë gënjeshtër shekullore, prapëseprapë shfaqen disa pyetje kritike. Këto pyetje që kanë të bëjnë me etosin e Islamit dhe të filozofisë politike të Muhammedit, janë rradhitur më poshtë. Të gjitha mbështeten në supozimin se Muhammedi nuk la pasardhës dhe se ai nuk u dha ndjekësve të tij kurrfarë udhëzimi në lidhje me qeverinë e ardhshme të shoqërisë muslimane.
Andaj, kur ai vdiq, shoqëria muslimane e gjeti veten në mes të një kaosi.
Pyetjet:
1. A emëroi ose jo një pasardhës Muhammedi, i Dërguari i Zotit dhe themeluesi i Shtetit të Medines?

2. Ç`mund të ketë qenë shkaku ose shkaqet për këtë dështim të supozuar të Muhammedit për ta emëruar pasardhësin e tij?

3. Nëse Muhammedi nuk emëroi vetë një pasardhës, a e ngarkoi ai shoqërinë muslimane me këtë detyrë?

4. Ngase shoqërisë muslimane i mungonin udhëzimet për ta zgjedhur udhëheqësin, a përgatitën shokët e Muhammedit rregulla dhe principe të caktuara, sipas të cilave duhej të zgjidhej një njeri për këtë detyrë?

5. Ç`ishte qëndrimi i ndjekësve më të shquar të Muhammedit kundrejt çështjes së udhëheqësisë së shoqërisë muslimane pas vdekjes së tij?

6. Ç`ishte praktika e Muhammedit në çështjen e zgjedhjes dhe emërimit të zyrtarëve?

7. Ç`është verdikti kuranor në lidhje me praktikat e Muhammedit?

8. Ç`bëri vërtet Muhammedi për pasardhësinë e tij?

9. Ç`ndodhi vërtet pas vdekjes së Muhammedit?

10. Çfarë rëndësie ka pyetja e pasardhësisë në histori?

1. A emëroi ose jo një pasardhës Muhammedi, i Dërguari i Zotit dhe themeluesi i shtetit të Medines?
Asnjë njeri dhe pa dyshim asnjë musliman, s`do të thoshte se Muhammedi nuk ishte i kualifikuar për ta emëruar pasardhësin e tij. Një muslimani as që i kalon nëpër mendje se të Dërguarit i mungonte aftësia e nevojshme për të zgjedhur një pasardhës për veten.
Arabët ishin një popull i ashpër, injorant dhe pa kurrfarë ligji. Muhammedi i përhapi Ligjet e Zotit në mesin e tyre dhe u kërkoi t`i respektonin dhe t`u bindeshin. Ai krijoi një organizim politik të quajtur “Shteti i Medines”, në të cilin kompetencat e tija ishin të pakufizuara. Ai i zgjidhte të gjithë funksionarët, qofshin civilë ose ushtarakë. Ai kishte autoritet për ta emëruar ose për ta liruar nga detyra një zyrtar, në mënyrë arbitrare dhe pa qenë i detyruar të japë arsyetime.
Sjellja e Muhammedit ishte një sjellje e themeluar në principe. Në të vërtetë, aq shumë themelohej në principe dhe në standarde sjellja e tij, sa mund të thuhej lirisht se ai ishte “i parashikueshëm”. Të gjithë muslimanët e dinin se ai domosdo do t`i vendoste personat më të aftë në pozitat kyçe dhe e dinin se këtë gjë do ta bënte pa u konsultuar me ta. Ai kurrë nuk i dha autoritet ndonjërit prej shokëve të tij, për të emëruar zyrtarë. Sipas kësaj, mund të thuhet se vetëm Muhammedi ishte mjaft i kualifikuar për të emëruar një pasardhës të vetin dhe se askush nuk mund ta bënte këtë gjë në vend të tij.

2. Ç`mund të ketë qenë shkaku (ose shkaqet) për këtë dështim të supozuar të Muhammedit, për ta emëruar pasardhësin e tij?
Nëse Muhammedi vdiq pa e emëruar pasardhësin dhe trashëgimtarin e tij, ai mund të kritikohej se nuk e kishte kryer si duhet detyrën. Kushdo që pretendon se ai s`emëroi një pasardhës, thotë se Muhammedi e la anijen e brishtë të Islamit në mes të valëve të tërbuara, pa një kompas, pa spirancë dhe pa kapiten, duke e lënë krejtësisht në mëshirë të erërave dhe të valëve. Që një gjë e tillë të jetë e vërtetë, duhet të supozojmë se ai ishte i pavetëdijshëm për interesat më të rëndësishme të shoqërisë muslimane dhe se ishte i pakujdesshëm ndaj mirëqenies së gjeneratave të ardhshme muslimane.
Një “pakujdesi” e tillë mund të kishte tre shkaqe. Muhammedi, pra, do t`i lejonte vetes të ishte kaq “i pakujdesshëm”, vetëm nëse supozojmë se:
 

a. Të gjithë pjesëtarët e shoqërisë muslimane ishin të mençur, të urtë, i druheshin Zotit dhe e donin Atë. Të gjithë kishin një njohuri të përsosur të interpretimit të Kur`anit. Përveç kësaj, të gjithë ishin të barabartë në çdo drejtim dhe Djalli e kishte të pamundur t`i manipulonte dhe t`i bënte të devijojnë. Për këtë arsye, Muhammedi mundej lirisht t`ia linte fatit zgjedhjen e pasardhësit të tij. Ai mund ta qetësonte veten me idenë se kushdo që të bëhej udhëheqës i shoqërisë muslimane, do të ishte njeriu i duhur, të cilit do të mund t`i dorëzohej qeverisja e Medines dhe e të gjithë shoqërisë muslimane.
Por gjendja nuk ishte dhe nuk mund të ishte e tillë. As për dy persona nuk mund të pretendohet se janë të barabartë në aftësi, karakter dhe sjellje. Muhammedi e dinte se jo të gjithë arabët që e pranuan Islamin, ishin muslimanë të sinqertë. Në mesin e tyre kishte një numër të madh “hipokritësh” ose “muslimanësh formalë”. Prania e tyre në Medine dëshmohet edhe nga vetë Kur`ani. Ata e pranuan Islamin së jashtmi por në zemrat e tyre vazhduan të ishin paganë. Ata ishin armiq të Muhammedit, të Islamit dhe të shtetit që ai e kishte themeluar. Ata ishin “agjenti i fshehtë” i paganizmit në Medine, i gatshëm për ta shfrytëzuar rastin e parë që do të shfaqej, për ta shkatërruar Islamin. Sikur Muhammedi ta linte shtetin e ri pa një udhëheqës, ai vetëm sa do t`ua kishte falur këtyre sabotuesve ideologjikë, armën e nevojshme për ta shkatërruar atë. Muhammedi e dinte këtë gjë dhe ai nuk vdiq papritmas, por pas një sëmundjeje të stërzgjatur. Ai pati mjaft kohë për t`u marrë me punët më të rëndësishme të Shtetit, në mesin e të cilave zgjedhja e një pasardhësi ishte më e rëndësishmja. Gjëja e vetme që Muhammedi s`do ta kishte bërë, do të ishte ta linte qeverinë, që ishte “Mbretëria e Qiejve” mbi tokë, në duart e fatit ose në duart e një avanturisti dosido.

b. Muhammedi nuk e donte vërtet Islamin. Ai ishte i prirë vetëm nga ambicjet personale. Ai vetëm dëshironte ta sundonte Gadishullin Arabik dhe Islami ishte thjesht instrumenti që do ta shfrytëzonte për këtë qëllim. Por pasi i realizoi ambicjet e tija, ai filloi të mos e vriste mendjen fare për ardhmërinë e qeverisë dhe të shtetit. Për të, ishte krejtësisht irelevante, në pas vdekjes së tij, arabët do t`i mbeteshin besnikë Islamit ose do t`i riktheheshin idhujtarisë dhe barbarizmit.
Por ç`mund të jetë më absurde sesa të mendohet se Muhammedi nuk e donte Islamin? Në Mekke, ai duroi kundër torturës, urisë, etjes, nënçmimit dhe dëbimit, vetëm për hir të Islamit. Me të arritur në Medine, prej tij priteshin sakrifica akoma më të mëdha në emër të fesë. Dy xhaxhallarë, tre kushërinj, dy bij të adoptuar, një vëlla qumështi dhe shumë miq të tij u vranë në mbrojtje të Islamit. Pas një kohe, ai u bë sovran i gjithë Arabisë por standardi i jetesës së tij nuk ndryshoi. Shumë pjesëtarë të shoqërisë ishin të mjerë dhe ai i ushqente. Muhammedi i ushqente me ushqimin e tij dhe shumë shpesh, vetë ai dhe fëmijët e tij duhej të mbeteshin të uritur. Kjo vazhdoi vite me rradhë. Të gjitha këto sakrifica ai i bëri vetëm për ta bërë më të fuqishëm Islamin.
Në Mekke, Kurejshi i ofroi Muhammedit fuqi dhe pasuri, që ta linte misionin e tij si Profet i Islamit. Por ai i refuzoi të gjitha, me çfarë edhe e refuzoi “ambicjen” në përgjithësi. Mbase për të, kurrë nuk ekzistoi një gjë e quajtur “ambicje”. Themeli i përpjekjes së Muhammedit për Islamin ishte dashuria e tij për të. Ishte pikërisht kjo dashuri që do ta përkrahte nga fillimi deri në fund. “Ambicja” e tij e vetme në jetë ishte që ta shihte Islamin të përjetshëm. Ai e realizoi këtë “ambicje”, sepse sot shohim se Islami është bërë vërtet i përjetshëm.

c. Muhammedi nuk e emëroi pasardhësin e tij sepse kishte frikë nga kundërshtimet. Por gjithkush e di se Muhammedi nuk kishte fare lidhje me frikën. Ai e sfidoi paganizmin në një kohë kur ishte krejtësisht i vetëm në tërë botën dhe kur e gjithë botë ishte armiqësore kundër tij. Paganizmi bëri

ç`mos për ta thyer por dështoi. Më në fund, ai e theu paganizmin. Me guximin e tij, ai ngadhnjeu kundër një bote të tërë. Në dy nga pesë betejat e mëdha të Islamit, muslimanët u mundën dhe filluan të iknin nga fushëbeteja. Por ai qëndroi i palëkundur dhe nuk iku. Ai madje u bë streha ku do të fshiheshin të tjerët që iknin. Prania e tij e ringjallte guximin e muslimanëve dhe ata ktheheshin në betejë.
Pas betejës së Hunejnit, e gjithë Arabia ishte nën këmbët e Muhammedit dhe asnjë fis ose lidhje fisesh nuk mundej ta sfidonte fuqinë e tij, e cila ishte tashmë fuqia supreme në Gadishull. Andaj, pretendimi se ai mund të kishte frikë nga kundërshtimi i dikujt, nuk mund as të përmendet.

3. Nëse Muhammedi nuk emëroi vetë një pasardhës, a e ngarkoi ai shoqërinë muslimane me këtë detyrë?
Emërimi i udhëheqësit të shoqërisë muslimane ishte në çështje, rëndësinë e madhe të të cilës Muhammedi e kuptonte. Por për një arsye të panjohur, ai nuk emëroi pasardhës. Arsyeja e vetme për këtë gjë mund të jetë që ai t`ia ketë lënë këtë detyrë shoqërisë muslimane.
Por as Ebu Bekri ose Umari dhe as historianët e mëvonshëm sunnitë nuk kanë patur një pretendim të tillë. Ata kur nuk kanë pretenduar për shembull se Muhammedi ka thënë:

“O muslimanë! Unë nuk dua të emëroj një pasardhës.” , “O muslimanë! Unë nuk mundem të emëroj një pasardhës” ose “Unë s`jam i aftë për të emëruar një pasardhës. Andaj po jua ngarkoj juve këtë përgjegjësi. Kur të vdes, ju zgjidhni një udhëheqës nga mesi juaj.”

Asnjeri nuk i ka mveshur të Dërguarit një thënie të tillë. Muhammedi nuk u dha ndjekësve të tij autoritet për të emëruar as edhe ndonjë zyrtar të zakonshëm dhe jo më udhëheqësin e ardhshëm të Shtetit Islam.

4. Ngase shoqërisë muslimane i mungonin udhëzimet për ta zgjedhur udhëheqësin, a përgatitën shokët e Muhammedit rregulla dhe principe të caktuara, sipas të cilave duhej të zgjidhej një njeri për këtë detyrë?
Ndjekësit e Muhammedit kurrë nuk përgatitën ndonjë sistem rregullash, që do t`i udhëzonte gjatë zgjedhjes së një udhëheqësi. Në këtë çështje, ata thjesht vepruan sipas nevojave të çastit. Së pari ata e emëruan udhëheqësin dhe pastaj e formuluan një “rregull” ose një “princip” për zgjedhjen e tij. Shoqëria muslimane i “zgjodhi” katër Kalifët e parë ose “Kalifët e drejtë”,siç njihen në histori. Zgjedhja e secilit prej tyre solli në zbulimin e një “principi” të ri dhe më në fund, këto katër “principe” u intergruan në mendimin politik të muslimanëve.
Por shumë shpejt, një Kalif tjetër erdhi në fuqi në Siri. Ardhja e tij në pushtet solli zbulimin e një “principi” të ri të quajtur “fuqia ka të drejtë”. Ky “princip” i bëri të panevojshme dhe të pavlefshme principet e tjera. Duke filluar nga ajo kohë, Kalifati do të ishte çmimi që do ta fitonte gjithsecili, që do ta përdorte fuqinë në mënyrë më brutale se kundërshtari i tij. Ky “princip” gjeti një përkrahje universale në mesin e muslimanëve përgjatë historisë së tyre të gjatë.

5. Ç`ishte qëndrimi i ndjekësve më të shquar të Muhammedit kundrejt çështjes së udhëheqësisë së shoqërisë muslimane pas vdekjes së tij?
Muslimanët sunnitë thonë se Ebu Bekri dhe Umari ishin ndjekësit më të shquar të Muhammedit. Ishin, pra, pikërisht këta ndjekës më të rëndësishëm të tij, që e morën në duar qeverinë e Medines, në një kohë kur Aliu dhe hashimitët ishin të zënë me varrimin e të Dërguarit.
Me të vdekur Profeti, ndjekësit e tij më të shquar u mblodhën në një kasolle në Sakife për t`u kandiduar për udhëheqësinë e shoqërisë muslimane. Sipas tyre, kjo udhëheqësi ishte aq e rëndësishme sa ata nuk mund ta shtynin për më vonë, as sa për ta varrosur trupin e bamirësit dhe mësuesit të tyre të vdekur. Lufta e egër për pushtet filloi vetëm disa minuta pas vdekjes së Profetit. Zamakshariu (v.1144), njëri nga historianët dhe dijetarët më të famshëm sunnitë, shkruan:
Ishte koncenzusi i të gjithë shokëve të Profetit se pasardhësi i tij duhet të caktohej menjëherë. Ata besonin se kjo ishte madje më me rëndësi se pjesëmarrja në varrimin e mësuesit të tyre. Ishte pikërisht ky fakt që i detyroi Ebu Bekrin dhe Umarin t`u drejtoheshin muslimanëve. Ebu Bekri tha:

“O njerëz, më dëgjoni! Ata nga ju që e kanë adhuruar Muhammedin, le ta dinë se Muhammedi ka vdekur. Por ata që e kanë adhuruar Zotin, le ta dinë se Ai është gjallë dhe kurrë nuk vdes. Ngase Muhammedi ka vdekur, ju duhet të vendosni tani se kush do të jetë udhëheqësi juaj i ri.”

Njerëzit thanë se kishte të drejtë dhe se duhej të zgjidhej udhëheqësi i ri. Ne, sunnitët dhe mutezilitët, besojmë se shoqëria muslimane duhet të ketë një udhëheqës në çdo kohë. Logjika e shëndoshë e imponon një gjë të tillë. Gjithashtu, i Dërguari i Zotit kishte përpiluar ligje dhe kishte dhënë urdhra në lidhje me mbrojtjen e Islamit, mbrojtjen e Medines dhe mbrojtjen e Arabisë. Pas vdekjes së tij, do të duhej të kishte një njeri që do t`i ushtronte këto ligje dhe që do t`i ekzekutonte urdhrat e tij.”

Nga ajo që thuhet më sipër, mund të kuptojmë se shokët e të Dërguarit e kishin kuptuar se sa e rëndësishme ishte që shoqëria muslimane të kishte një udhëheqës. Ata e dinin se sikur të mos kishte askënd për t`i implementuar ligjet dhe urdhrat e përpiluar nga i Dërguari, shoqëria muslimane do të binte në një gjendje kaosi.
Këto fjalë po mbyten nga ironia!!! Shokët e Profetit ishin të bindur se ishte e një rëndësie jetike që shoqëria muslimane të kishte një udhëheqës. Dhe me sa duket, vetëm një njeri nuk ishte i këtij mendimi: vetë Muhammedi. Në fund të fundit, sikur të ishte ashtu, ai do të caktonte një udhëheqës për shoqërinë muslimane. Me sa duket nga shënimet e këtyre historianëve, Muhammedi ishte njeriu i vetëm, të cilit s`i shkoi ndërmend se do të duhej të kishte një person për t`i implementuar urdhrat dhe ligjet që ai vetë i kishte përpiluar.
 

Ndjekësit e tij më të shquar nuk morën pjesë në varrimin e Muhammedit. Për ta, më me rëndësi se ky takim, ishte zgjedhja e një udhëheqësi të ri. Problemi ishte tejet i koklavitur por ata e “zgjodhën” shumë thjesht, duke e emëruar njërin nga mesi i tyre (Ebu Bekrin) si udhëheqës të ri.
Pas dy vitesh, Ebu Bekri ishte duke vdekur. Në shtratin e vdekjes, ai e emëroi Umarin për udhëheqës të ri të muslimanëve. Duke e bërë këtë gjë, ai jo vetëm që e dinte se po e kryente detyrën e tij më të rëndësishme por e dinte edhe se do t`i jepte llogari Zotit, sikur të mos e kryente si duhej.
Esma, gruaja e Ebu Bekrit, thotë se kur i shoqi ishte në shtratin e vdekjes, Talha erdhi tek ai dhe i tha:

“O Ebu Bekr! Ti e ke bërë Umarin udhëheqës të muslimanëve dhe e di se ai ishte një njeri i ashpër në kohën kur ti ishe Kalif. Tani që do të jetë krejt i lirë, nuk mund të paramendoj se si ka për t`i shtypur muslimanët. Pas pak kohe do të vdesësh dhe do të jesh në prani të Zotit. Atëherë do të duhet t`i japësh Atij llogari për veprimet e tua. A e ke përgatitur përgjigjen tënde?” Ebu Bekri u ngrit pak dhe i tha: “O Talha! A po përpiqesh të më trembësh? Tani më dëgjo dhe dije se kur të takohem me Zotin tim, do t`i them se unë e kam bërë udhëheqës, njeriun më të mirë të kësaj shoqërie.”

Pas kësaj, Ebu Bekri shtoi se njohja dhe përvoja e gjatë me Umarin e kishte bindur se askush tjetër përpos tij, nuk mund ta bartte ngarkesën e Kalifatit. Andaj, ai ishte i bindur se përgjigja e tij do ta kënaqte Zotin.
Ebu Bekri e dinte se do të duhej të përgjigjej në Gjyqin e Zotit për emërimin e Umarit si pasardhës dhe ishte bindur se nuk mund të kishte zgjedhur një njeri më të mirë. Merakosja e Talhasë për llogarinë që Ebu Bekri do t`ia jepte Zotit, vetëm flet për vetëdijën e tij të lartë në lidhje me detyrën për ta urdhëruar të mirën dhe për ta ndaluar të ligën.
Ç`ironi! Të gjithë ndjekësit e Muhammedit ishin idhujtarë para se të vinte Muhammedi dhe t`i konvertonte në Islam. Tani, si muslimanë të devotshëm, ata ishin të vetëdijshëm se do t`i përgjigjeshin Zotit, në lidhje me përgjegjësinë e tyre për të zgjedhur një pasardhës. Por çuditërisht, kishte vetëm një njeri që me sa duket s`ishte i vetëdijshëm se një ditë do të qëndronte në Gjyqin e Zotit dhe do të pyetej në lidhje me obligimin e tij për të lënë një pasardhës. Ky ishte Muhammedi, vetë i Dërguari i Zotit!!! Muslimanët besojnë se Ebu Bekri ishte i gatshëm ta mbrojë emërimin e tij para Zotit me një arsyetim, që sipas tij, do ta kënaqte Atë. A besojnë ata vallë se edhe Muhammedi, Profeti i tyre, ishte i gatshëm ta mbronte para Zotit dështimin e tij të supozuar, për të emëruar një pasardhës?
Pas vdekjes së Ebu Bekrit, pasardhësi i tij Umar ibn el-Hattabi sundoi si Kalif për dhjetë vite. Gjatë viteve të fundit të jetës së tij, atë shpesh e shihnin të zhytur në mendime. Kurdo që ta pyesnin se për çfarë mendonte, ai thoshte: “Nuk di ç`të bëj me ummetin e Muhammedit dhe si të zgjedh një njeri që do ta udhëheqë pas vdekjes sime.”

Siç mund të shihet, Umari i jepte një rëndësi të madhe emërimit të pasardhësit të tij dhe harxhonte mjaft kohë duke e menduar këtë çështje.
Merakosjen e Umarit për punën e pasardhësit të tij, e ndante edhe Aisheja, e veja e të Dërguarit. Historiani i famshëm, Taberiu, në lidhje me këtë, përcjell:
Kur Umari po vdiste, ai e dërgoi të birin tek Aisheja për të kërkuar leje që të varrosej pranë të Dërguarit dhe Ebu Bekrit. Aisheja pranoi me gjithë qejf dhe shtoi:

“Përshendete babain tënd dhe thuaji që të mos i lërë muslimanët pa një udhëheqës, sepse kjo gjë do të shkaktonte kaos pas tij.”

Aisheja po tregonte një kujdes të veçantë për mirëqenien e muslimanëve dhe një gjë e tillë do të pritej prej saj. Kur Umari po vdiste, ajo e këshilloi që të mos e linte shoqërinë muslimane pa një udhëheqës sepse, siç thoshte ajo, kaosi do të mbretëronte pas tij. Është vërtet e çuditshme që Aisheja kurrë nuk e këshilloi të shoqin për të njejtën gjë dhe nuk i tha se shoqëria muslimane do të mbetej në kaos, nëse ai nuk emëronte një udhëheqës.
Por Aisheja, e bija e Ebu Bekrit, kishte arsye të mira për të qenë “e heshtur” ndaj të shoqit dhe për të mos e hapur me të, çështjen e pasardhësit të tij.

6. Ç`ishte praktika e Muhammedit në çështjen e zgjedhjes dhe emërimit të zyrtarëve?
Gjatë dhjetë viteve të fundit të jetës së tij, Muhammedi organizoi më se tetëdhjetë ekspedita. Ai i dërgoi shumë prej tyre nën komandën e dikujt por disa prej tyre i udhëhoqi vetë. Kurdo që Muhammedi të dërgonte ndonjë ekspeditë, ai e emëronte njërin nga ndjekësit e tij, si udhëheqës, të cilit duhej t`i bindeshin të tjerët dhe i cili duhej t`i jepte llogari atij vetë. Kur ekspedita kthehej në Medine, ai kërkonte një raport të hollësishëm nga komandanti. Kurrë nuk ndodhi që ai t`u thoshte ushtarëve të një ekspedite që ta zgjidhnin vetë prijësin e tyre.
Në rastet kur Muhammedi i udhëhiqte vetë ekspeditat, ai gjithnjë linte pas një guvernator në qytet dhe e bënte atë përgjegjës për mirëmbajtjen e rendit dhe qetësisë, gjatë mungesës së tij. Ai kurrë nuk u tha qytetarëve të Medines që, në mungesë të tij, ta zgjidhnin vetë një guvernatorë për qytetin.
Në vitin 630 kur Muhammedi e çliroi Mekken dhe e integroi brenda Shtetit të ri, ai emëroi një administrator për qytetin dhe e bëri këtë gjë fare pa u konsultuar me vetë mekkasit ose me ndjekësit e tij.

Montgomery Watt

Niveli i sundimit autokrat të Muhammedit në dy-tre vitet e fundit të tij, mund të shihet në emërimin e “mëkëmbësve” që do të vepronin në emër të tij, në çdo lëmi. Në të vërtetë, i gjithë sistemi administrativ emërohej prej tij. Që nga fillimi, Muhammedi kishte emëruar mëkëmbës që do të kryenin detyra të ndryshme, për të cilat ai ishte përgjegjës. Në këtë mënyrë, ai emëronte edhe komandantë për ekspeditat, në të cilat s`ishte i pranishëm. Një emërim tjetër i rregullt ishte emërimi i një mëkëmbësi në Medine, në rastet kur ai largohej nga qyteti. (“Muhammedi në Medine”, 1966)

Maxime Rodinson
Profeti ose emëronte një udhëheqës ose e merte vetë komandën. Ai duket se kishte dhunti për strategji politike, po aq sa për strategjinë ushtarake. Ai emëronte persona të caktuar për të vepruar si mëkëmbës të tij, në kryerjen e disa detyrave. Për shembull, kurdoherë që largohej prej Medines, ai linte pas një mëkëmbës në qytet. (“Muhammedi”, 1971)

Kjo ishte, pra, praktika e të Dërguarit të Zotit në zgjedhjen dhe në emërimin e zyrtarëve dhe ai kurrë s`devijoi prej saj.

7. Ç`është verdikti kuranor në lidhje me praktikat e Muhammedit?
Sipas Kur`anit, veprimet e Muhammedit janë veprimet e vetë Zotit. Lexuesit muslimanë mund të përsiaten pak në lidhje me vargjet në vijim:

Kur hodhe (një grusht dhé), nuk ishe ti që hodhe por Zoti...(Kur`an 8:17)

Vërtet ata që të betohen ty për besnikëri, s`i betohen tjetër veçse Zotit. Dora e Zotit është mbi duart e tyre. Kushdo që e thyen besën ndaj Tij, e bën këtë në dëm të vetes dhe kushdo që e mban premtimin, Zoti do ta shpërblejë me të madhe... (Kur`an 48:10)

Të gjithë muslimanët besojnë se gjithçka që ka thënë dhe që ka bërë Muhammedi, ishte e frymëzuar nga Zoti. Me fjalë të tjera, ai ishte instrumenti nëpërmjet të cilit realizohej vullneti i Zotit. Siç u tha edhe më parë, i Dërguari i Zotit nuk e ndau me askënd autoritetin e tij për të emëruar ndonjë guvarnator ose një komandant për ekspeditat. Vetëm ai e ushtroi këtë të drejtë nga fillimi deri në fund. Shumë më i rëndësishëm se emërimi i një guvernatori ose i një komandanti ushtarak, ishte zgjedhja dhe emërimi i pasardhësit të tij dhe i sovranit të ardhshëm të shoqërisë muslimane. S`kishte kuptim që ai ta ndryshonte praktikën e tij të përhershme dhe ta linte shoqërinë islame pa një udhëheqës. Sjellja e tij kishte qenë gjithmonë e themeluar në principe dhe në vijim, po e përcjellim edhe dëshminë e Kur`anit për këtë fakt:

S`do të gjesh kurrfarë ndryshimi në rrugën e Zotit. Në rrugën e Zotit s`do të gjesh lajthitje...(Kur`an 35:43)

Ky është ligji i kahmotshëm i Zotit. Në të s`do të gjesh kurrfarë ndryshimi...(Kur`an 48:23)

Dhe vërtet nuk kishte kurrfarë ndryshimi në sjelljen e të Dërguarit të Zotit. Ai nuk i la muslimanët si një kope pa bari. Ai e zgjodhi kushëririn e tij, Ali ibn Ebu Talibin, si pasardhës të vetin dhe si sovran të ardhshëm të shoqërisë muslimane. Ai e prezantoi Aliun si sovran të ardhshëm, në “darkën e të afërmit”, menjëherë pas shpalljes së parë publike të misionit të tij si i Dërguari i fundit dhe më i madh i Zotit për njerëzimin.

8. Ç`bëri vërtet Muhammedi për pasardhësinë e tij?
Muhammedi e krijoi shtetin e ri islam. Qëllimi i tij në krijimin e këtij shteti ishte themelimi i “Mbretërisë së Qiejve” në tokë. Këtë gjë ai e arriti me ndihmën dhe me bashkëpunimin e kushëririt të tij, Ali ibn Ebu Talibit. Ai e zgjodhi Aliun në mesin e ndjekësve të tij, si pasardhës të vetin në postin e udhëheqësit të shtetit dhe sovranit të të gjithë muslimanëve.
Për ta bërë një emërim të tillë, Muhammedi nuk priti deri në krijimin e Shtetit dhe deri në konsolidimin e “Mbretërisë së Qiejve”. Ai e shpalli Aliun për pasardhës të vetin, në një kohë kur akoma as nuk ekzistonte shteti. Ai e shpalli këtë gjë në të njejtën kohë, kur shpalli se Zoti e kishte zgjedhur si të Dërguarin e Tij të fundit për njerëzimin.
Muhammedi e emëroi Ali ibn Ebu Talibin për pasardhës të tij në “darkën e të afërmve”, kur ky i fundit ishte akoma trembëdhjetë vjeç. Më pas, do të kalonte një jetë të tërë duke e edukuar për përgjegjësitë e mëdha që e prisnin.
Njëzet vite më pas, në rrafshinën e madhe të Khummit, pranë Gadirit, Muhammedi i bëri “prekjet” e fundit mbi veprën e tij dhe e ftoi shoqërinë muslimane, që ta njihte sovranin e saj të ardhshëm. Duke e bërë këtë, ai vetëm sa i bindej një urdhri hyjnor të shprehur në vargun 70 të kapitullit të pestë të Kur`anit, me çfareai e kreu detyrën e tij. Shoqëria muslimane kishte të drejtë ta dinte se kush do ta udhëhiqte atë pas Muhammedit.
Muhammedi nuk e shpalli pasardhës Aliun, vetëm për ta shpjeguar dhe për t`i interpretuar ligjet e Islamit. Ai e shpalli pasardhës për t`i implementuar dhe për t`i ushtruar këto ligje. Me fjalë të tjera, ai e emëroi Aliun që ky i fundit ta udhëhiqte qeverinë e Islamit.
Nëse ka një ligj, atëherë duhet domosdo të ketë një autoritet që e implementon atë. Thjesht përpilimi i ligjeve nuk ka kurrfarë kuptimi. Vetë ligji nuk mund të garantojë sigurinë, mirëqenien dhe lumturinë e njeriut. Pasi të jetë përpiluar një ligj, është e nevojshme që të krijohet ekzekutivi, i cili do ta implementojë atë. Nëse një ligj nuk mund të implementohet, ai nuk është tjetër veçse një copë letre. Nëse një qeverie i mungon autoriteti, ajo nuk mund të quhet qeveri. Andaj, kur Islami sillte ligje, ai gjithashtu krijonte edhe një autoritet ekzekutiv.
Në kohën e Muhammedit, ligjet jo vetëm që u shpjeguan dhe u përhapën por edhe u implementuan dhe u imponuan si të tilla. Muhammedi ishte ai që i implementonte ligjet. Muhammedi, pra, e emëroi Aliun për t`i implementuar këto ligje dhe për t`i përforcuar urdhrat e Zotit, të shpallur në Kur`an. Ai e emëroi Aliun për të ushtruar një autoritet ekzekutiv mbi muslimanët, pas vdekjes së tij.

9. Ç`ndodhi vërtet pas vdekjes së Muhammedit?
Pas vdekjes së Muhammedit, ensarët u mblodhën në Sakife për të zgjedhur një udhëheqës të ri. Ebu Bekri, Umari dhe Ebu Ubejdeja, tre muhaxhirë, iu bashkangjitën mbledhjes. Ata u thanë medinasve se ngase Muhammedi nuk kishte emëruar një pasardhës, ata do të zgjidhnin një person për këtë detyrë. Ky veprim i tyre, thanë ata, jo vetëm që ishte i arsyeshëm por tepër i nevojshëm për ta shpëtuar shoqërinë muslimane nga anarkia dhe kaosi.
Të tre muhaxhirët filluan një debat të nxehtë me ensarët në Sakife. Tema kryesore e diskutimit ishte:

“A duhet të jetë një muhaxhir ose një ensar, pasardhësi i Muhammedit si udhëheqës i muslimanëve?”

Oratorët e mrekullueshëm e diskutuan këtë temë me disa fjalime përplot klishe. Ndonse kishte shumë çështje tejet të rëndësishme për debatin në fjalë, si vullneti i Zotit dhe i të Dërguarit, kualifikimet e kandidatëve dhe interesat e Islamit e të shoqërisë muslimane, asnjëra nuk u diskutua. Këto çështje nuk ishin fare “në rend të ditës” gjatë takimit të Sakifes. Andaj, oratorët nuk u larguan aspak nga tema e tyre.
Më në fund, me shumë shkathtësi, durim dhe gjenialitet, tre muhaxhirët e zgjodhën problemin ose më mirë thënë, “improvizuan” një zgjidhje për të.

Francesco Gabrieli

Në mbledhjen e tensionuar në distriktin e Beni Saidëve në Medine, Umari, krejt papritur e imponoi Ebu Bekrin si Kalif dhe pasardhës të të Dërguarit të Zotit. Si shumë ngjarje dhe institucione përgjatë historisë, edhe Kalifati lindi nga një improvizim. (“Arabët, një histori e përmbledhur”, 1963)

Kalifati ose udhëheqësia e shoqërisë muslimane është instituti më i rëndësishëm në gjithë Islamin. Në të vërtetë, ekzistenca e Islamit varet nga udhëheqësi i shoqërisë. Duke qenë kështu, është vërtet e çuditshme se si një gjë kaq e rëndësishme mund t`i lihej improvizimit. Nuk duhet të jetë aspak e habitshme që bota muslimane është përgjakur shpesh për shkak të çështjeve të pasardhësve dhe të udhëheqësisë. Luftërat, luftërat civile, konfliktet dhe anarkia u bënë një pjesë e pashmangshme e jetës së muslimanëve, qëkur shoqëria muslimane vendosi të improvizonte në Sakife, në vend që ta ndiqte planin hyjnor dhe strategjinë e frymëzuar të Muhammedit, për një transferim të qetë dhe paqësor të pushtetit tek pasardhësi i tij.
Mbrojtësit e Sakifes thonë se qëllimi i Umarit ishte që të parandalonte një monopolizim të udhëheqësisë në një familje të vetme, gjegjësisht në familjen e Muhammedit. Këta thonë se një monopol i tillë do të ishte “katastrofal” për Islamin. Ky argument i komplikuar është bërë një sllogan i historianëve sunnitë por asnjëri nuk ka shpjeguar se si do të vinte deri në pasoja “katastrofale”, po të mbetej pushteti tek familja e Muhammedit. Nëse pas vdekjes së Muhammedit, udhëheqësia mbetej në familjen e tij, a thua arabët do të largoheshin nga Islami dhe do t`i riktheheshin idhujtarisë? Ose mos vallë persët dhe romakët do ta pushtonin Arabinë dhe do t`i zhduknin muslimanët?
 

Në këndvështrimin e Ebu Bekrit dhe Umarit, kishte vetëm një mënyrë për ta “shpëtuar” shoqërinë muslimane nga “katastrofa” dhe ajo ishte që të pengohej familja e Muhammedit dhe pushteti të mbetej në duart e tyre.
Umari e përhapte me plot zell idenë se Kalifati s`duhet të bëhej i trashëgueshëm në një familje dhe se duhej të qarkullonte në mesin e muslimanëve, “që çdo djalosh arab ta kishte mundësinë të bëhej Kalif”. Por megjithatë, edhe përkundër këtij vizioni të Umarit, Kalifati u bë i trashëgueshëm vetëm gjashtëmbëdhjetë vite pas vdekjes së tij. Dhe jo në familjen e Muhammedit por në familjen e armiqve të tij të përbetuar prej paganësh mekkas, në familjen e Ebu Sufjanit dhe Hindit. Pra ky vizion i Umarit nuk zgjati më tepër se gjashtëmbëdhjetë vite, përveç nëse qëllimi i tij i vërtetë ishte që një ditë, Kalifati të bëhej i trashëgueshëm në familjen e Ebu Sufjanit.
Në Sakife, Ebu Bekri dhe Umari i arritën kulmet e improvizimit.
Duke e komentuar kaosin që mbretëroi pas vdekjes së Muhammedit dhe duke i dhënë arsyet e tija përse kushëriri i tij Aliu, u mbajt larg nga Kalifati, Sir John Glubb shkruan:

Arabët kurrë s`kanë qenë të prirë për t`i respektuar gradat, titujt ose privilegjet e trashëguara. (“Pushtimet e mëdha arabe”, 1963)

Kjo analizë e karakterit arab nga historiani në fjalë, bie ndesh me dëshmitë historike. Selxhukët, mamlukët dhe turqit otomanë do t`i sundonin arabët për shekuj me rradhë dhe këta të fundit do t`u bindeshin si dele. Ata, në të vërtetë, e kishin pranuar tashmë ligjin se turqit do të sundonin dhe arabët duhet të bindeshin. Askush nuk mund të thotë se sa do të zgjaste sundimit turk mbi arabët, sikur të mos ishin britanikët dhe francezët për t`i dhënë një fund këtij sundimi.
Në dorëzimin e tyre total dhe të pakushtëzuar para turqve, arabët i respektonin pikërisht “gradat, titujt dhe privilegjet e trashëguara”. Për shumë shekuj, vendet arabe u sunduan me një dorë të hekurt dhe askush nuk e dëgjoi as edhe përshpërimën më të vogël kundërshtuese nga populli arab.
Në të vërtetë, arabët nuk ndryshojnë fare nga popujt e tjerë të botës, duke përfshirë këtu edhe britanikët, të cilëve u takon historiani në fjalë. Njësoj siç respektohen gradat, titujt dhe privilegjet e trashëguara tek popujt e tjerë, respektohen edhe tek arabët. Nuk është fare e qartë përse Sir John Glubb përpiqet të krijojë tabu të tilla në lidhje me arabët.
 

Po ky autor, shkruan më tej:
Trashëgimia kurrë nuk u pranua nga arabët si një themel i mjaftueshëm për pasardhësinë. Gjatë zgjedhjes së prijësve të thjeshtë, zgjidhej kandidati më i përshtatshëm i familjes sunduese. Në zgjedhjen e Kalifit, zgjedhja më natyrale dhe ajo e cila teorikisht u bë në zgjedhjën e katër Kalifëve të parë, ishte ajo e muslimanët më të përshtatshëm. Në praktikë, vështirësia e zgjedhjes së kandidatit më të mirë dhe rreziku i luftës civile, rezultoi në trashëgiminë e djalit më të madh në dinastitë e ardhshme muslimane. Megjithatë, arabët kurrë nuk e pranuan principin e pasardhësisë automatike të djalit më të madh. “Pushtimet e mëdha arabe”, 1963
Me sa duket, historiani sërish bie ndesh me faktet. Kur thotë se trashëgimia kurrë nuk u pranua nga arabët si një themel i mjaftueshëm për pasardhësinë, ai do të duhej të theksonte se arabët për të cilët flet, janë ata të gjeneratës së Profetit dhe jo ata që erdhën pas tij. Vetëm tridhjetë vite pas vdekjes së Profetit, të njejtët arabë do të përkuleshin tek këmbët e Kalifit sirian dhe do ta pranonin trashëgiminë familjare si në themel të mjaftueshëm për pasardhësinë, pa shkaktuar kurrfarë problemi. Ata jo vetëm që do ta njihnin Jezidin, djalin e Muavijes, si Kalif legjitim, por për 600 vitet e ardhshme, kurrë s`do të kundërshtonin në lidhje me të drejtën e djalit të një Kalifi për ta trashëguar të atin.

Geoffrey Lewis

Me Kalifin e pestë, Muavijen e fuqishëm (661-680), Kalifati u bë i trashëgueshëm. Dinastia e tij umajjade do të zëvendësohej nga abbasidët. (“Turqia”, 1965)

Dr. Hamid`ud-Din

Që nga koha e Muavijes, froni i Kalifatit u bë e drejtë e trashëgueshme e umajjadëve. Çdo Kalif e emëronte të birin ose ndonjë të afërt tjetër si pasardhës dhe muslimanët me gatishmëri dhe me bindje e pranonin Kalifin e ri dhe nuk kundërshtonin. (“Historia e Islamit”, 1971, fq. 364, Pakistan)

Të vetmit arabë që nuk pranuan një trashëgimi familjare për Kalifatin, ishin shokët e të Dërguarit të Zotit. Por arsyeja e tyre për të mos pranuar diçka të tillë, ishte tejet pragmatike: po të pranonin një mënyrë të tillë trashëgimi të Kalifatit, ata vetë kurrë s`do të mund të bëheshin Kalifë.
Në teorinë shiite të qeverisjes, trashëgimia familjare nuk pranohet si një bazë për pasardhësinë. Sipas shiitëve, e drejta e zgjedhjes së pasardhësit të tij, i takonte vetëm Muhammedit dhe jo shokëve të tij. Ai e zgjodhi Aliun. Kjo zgjedhje e tij nuk ishte për shkak të afërsisë familjare por për shkak se ishte një urdhër i vetë Zotit. Kur arabët refuzuan ta pranonin zgjedhjen e Muhammedit, ata nuk po ndiqnin ndonjë “princip”. Refuzimi i tyre ishte vetëm një “lojë” për ta larguar sundimin dhe autoritetin nga shtëpia e Muhammedit. Kur ky “princip” i kishte dhënë frytet e nevojshme, ata (arabët) ishin të parët që do ta shkelnin.

Laura Veccia Vaglieri

Gjatë fundit të sundimit të tij, Muavije, duke i përdorur të gjitha aftësitë e tija diplomatike, arriti t`i bindte personat më të shquar të mbretërisë, që ta njihnin Jezidin si trashëgimtar të fronit, duke e lënë të paprekur rregullin se ishte parakusht që besnikëria t`i shprehej sunduesit të ri. Në këtë mënyrë, ai bëri një kompromis. Teorikisht, vullneti i zgjedhësve respektohej, ngase ata e kishin mundësinë ta refuzonin personin e nominuar nga Muavije (në të vërtetë vetëm 3-4 vetë nga paria muslimane e bënë këtë gjë) por në të vërtetë, ky ishte një zhvleftësim i sistemit zgjedhor, i cili kishte qenë aq problematik në të kaluarën. Me këtë, ai u bë nismëtari i trashëgimisë familjare. Kjo risi e Muavijes u ndoq nga të gjithë Kalifët që erdhën pas tij dhe u mundësoi umajjadëve të qëndronin në pushtet për 90 vite me rradhë kurse abbasidëve, për pesë shekuj. (“Historia e Islamit – Cambridge”, 1970)

Muavije e shkatërroi “principin” e zgjedhjes së Kalifit, që edhe ashtu s`ishte veçse një farsë.
Dhe megjithatë, në gjithë këtë lojë të “zgjedhjes” ose të “emërimit” të një udhëheqësi për muslimanët, kishte vetëm një “princip” që mbeti gjithnjë i vlefshëm. Ky ishte “principi” i mbajtjes larg të familjarëve të të Dërguarit të Zotit nga pushteti dhe fuqia. Në të vërtetë, Sakifeja ishte një lëvizje monolitike dhe e bashkuar e ndjekësve më të shquar të të Dërguarit, për ta penguar fisin Hashim nga përfshirja në qeverinë e Islamit. Nëse ka një gjë që është e përbashkët në veprimet e tre kalifëve të parë, të shumicës së shokëve të Profetit, të umajjadëve dhe të abbasidëve, është pikërisht aplikimi i këtij “principi”. Në këtë drejtim, gjithnjë pati koncensus mes tyre. Ky ishte boshti i politikës së tyre të koordinuar. Madje edhe për dinastitë që do të vinin pas umajjadëve dhe abbasidëve, sinjalet e Sakifes do të ishin tejet të fuqishme, të qarta dhe të pagabueshme. Ata me shumë besnikëri, thuase fanatikisht, e ndoqën vijën e formuluar në kasollen e Sakifes. Boshti i kësaj politike ishte një antagonizëm i hapur ndaj Ali ibn Ebu Talibit, kushëririt të Profetit dhe ndaj fisit të tij hashimit.

10. Çfarë rëndësie ka pyetja e pasardhësisë në histori?
Çështje e pasardhësisë dhe e transferimit të pushtetit nga një sundues tek tjetri, ka qenë njëri nga problemet më delikate dhe më të koklavitura të historisë. Në të shumtën e rasteve, ky problem është zgjidhur në një betejë të pamëshirshme për pushtet dhe fuqia ka qenë gjithnjë çmimi që kanë fituar më të pamëshirshmit e kandidatëve. Fakti se një popull ka një qeveri kushtetuese nuk është një garanci se ajo nuk do të bëhet skenë e një lufte për pushtet. Beteja e Stalinit dhe e Trockit pas vdekjes së Leninit në vitin 1924 dhe likuidimi i Berias pas vdekjes së Stalinit në vitin 1953, janë dy shembuj modernë të këtij fenomeni.
Në raste të panumërta gjatë historisë, pyetja e pasardhësit ka shkaktuar luftëra civile, në të cilat shumë njerëz kanë vdekur. Shumë prej nesh, sot mund të krenohen se e kanë lënë pas këtë të kaluar barbare, në të cilën mijëra njerëz vdisnin për të vendosur se kush do të ishte sunduesi. Por nuk ka vend për mburje të tepërt. Lufta për pushtet mund të fillojë gjithkund dhe në çdo kohë në të ardhmen, njësoj siç ka ndodhur në të kaluarën. Një luftë e fshehur për pushtet vazhdon gjithë kohës por ajo del në sipërfaqe vetëm pas vdekjes së një udhëheqësi.

Geoffrey Blainey

Një hulumtim i shkaqeve të përbashkëta të luftërave të shekullit të tetëmbëdhjetë, zbulon një dëshmi të qartë. Vdekja e një mbreti ishte shumë shpesh shkaku i drejtpërdrejtë i luftës. Kjo lidhje është mishëruar në emërtimet e katër luftërave të rëndësishme. Kështu, pati një Luftë të trashëgimisë spanjolle dhe një Luftë të trashëgimisë polake, të ndjekura nga luftëra të tilla në Austri dhe në Bavari. Vetëm emrat e luftërave mjaftojnë për të treguar se pyetja e pasardhësisë ishte shkaku qendror i tyre. Këto katër luftëra s`janë të vetmet, të cilat u paraprinë dhe u shkaktuan nga vdekja e një monarku. Në vitin 1700, sunduesit e Saksonisë, Danimarkës dhe Rusisë, luftuan kundër Suedisë, mbreti riosh i të cilës, Charlesi XII, nuk kishte qenë në fron për shumë gjatë. Në vitin 1741, trupat suedeze e pushtuan Rusinë, Cari i të cilës ishte një fëmijë njëvjeçar. Në vitin 1786, vdekja e Frederikut të Madh të Prusisë, i hapi rrugë luftës austro-ruse kundër Turqisë, një vit më vonë.
Në Mars të vitit 1792, vdekja e Perandorit Leopold II në Vjenë, ishte njëri nga faktorët që pati ndikim që Franca t`i shpallte luftë Austrisë pas një muaji. Të tetë luftërat e shekullit të tetëmbëdhjetë u paralajmëruan dhe u shkaktuan nga vdekja e një monarku dhe pikërisht këto, ishin luftërat më të mëdha të këtij shekulli. Këto luftëra nuk mbaruan as edhe pas vitit 1800. Dy luftërave ndërmjet Prusisë dhe Danimarkës u parapriu vdekja e mbretit danez kurse Lufta Civile Amerikane, filloi pas largimit të një presidenti në vitin 1861. Së fundmi, Lufta e Parë Botërore filloi për shkak të vrasjes së trashëgimtarit të fronit. (“Shkaqet e luftërave”, 1973)

Lufta për pushtet është një karakteristikë e historisë njerëzore. Në të kaluarën, vdekja e një mbreti ishte shumë shpesh një shenjë e trazirave në shtetin e tij. Në kishte qenë një sundues me “dorë të hekurt”, vdekja e tij konsiderohej si një mundësi e mirë për ta goditur qeverinë qendrore dhe për të bërë përpjekje për pavarësi në rajonet disidente. Në disa raste të tjera, vdekja e një mbreti ishte një parashenjë për fqinjët ambiciozë, të cilët duke shpresuar se sunduesi i ri dhe i papërvojë s`do të ishte i aftë ta mbronte vendin, e sulmonin shtetin për të përfituar territorialisht.
Edhe historia e dinastive muslimane është e larë me gjakun e muslimanëve. Në të kaluarën, kurdo që të vdiste një mbret ose një sulltan, djemtë dhe vëllezërit e tij luftonin me njëri-tjetrin. Ndonjëherë, fëmijët dhe madje foshnjat nuk liheshin gjallë, nëse kishin ndonjë lidhje të drejpërdrejtë gjaku me mbretin e vdekur dhe nëse si pasojë, mund të përbënin një kërcënim. Pas vdekjes së një sunduesi, luftërat, luftërat civile dhe rebelimet nëpër provinca konsideroheshin normale.
Shumë historianë modernë, që e kanë studiuar teorinë politike të Islamit dhe praktikueshmërinë e tij dhe që janë përpjekur t`i lidhin shkaqet dhe pasojat, i kanë konsideruar konfliktet dhe luftërat brendaislame, si pasojë e “dështimit” të Muhammedit për të lënë një pasardhës. Madje në shkrimet e disave prej tyre, lihet të kuptohet në mënyrë të tërthortë se Muhammedi ishte “përgjegjës” për këto gjëra. Në disa shkrime të tjera, ky pretendim thuhet hapur.

Edward Jurji

Lufta ndërmjet Profetit dhe fisit të tij kishte marrë fund me fitoren totale të forcave muslimane, që e arriti kulmin me hyrjen triumfuese të Muhammedit në qytetin e tij të lindjes, për t`i shkatërruar monumentet e idhujtarisë. Ndonse karriera e tij mbeti ajo e një profeti, Muhammedi gjithë më tepër po e përdorte shpatën e një sunduesi ushtarak, teksa po i kontrollonte punët e një shteti agresiv politik, i vetëdijshëm për rolin e tij në histori. Kur erdhi vdekja e tij më 8 Qershor 632, ai u la ndjekësve të tij një trashëgimi religjio-politike, e cila për shumë shekuj do t`i ngarkonte me detyrën e vështirë të gjetjes së një Kalifi (pasardhësi) për ta plotësuar postin më të lartë të Islamit. Si një çështje, Kalifati, i nisur nga heshtja e Profetit për ta emëruar pasardhësin e tij, u bë shkak i shumë të ligave dhe mbeti problemi më i madh i brendshëm i Islamit, një burim trazirash e ndarjesh dhe një trashëgimi përplot lot dhe gjak. (“Fetë e mëdha të botës moderne”, 1953)

Sipas historianit në fjalë, ishte “heshtja” e të Dërguarit në lidhje me pasardhësin e tij, ajo që u bë “shkak i shumë të ligave dhe mbeti problemi më i madh i brendshëm i Islamit, një burim trazirash e ndarjesh dhe një trashëgimi përplot lot dhe gjak.”.
Por a ishte kjo vallë, trashëgimia që Muhammedi e la për ndjekësit e tij? Nëse muslimanët modernë akoma do ta besojnë mitin e Sakifes se i Dërguari nuk emëroi një pasardhës, atëherë do të duhet të pajtohen me gjykimin e këtij historiani. Por nëse pajtohen me këtë gjykim, atëherë do të duhet të bien ndesh me Kur`anin, i cili Muhammedin e quan “një mëshirë për njerëzimin”.

Sir John Glubb

I Dërguari vdiq pa lënë udhëzime në lidhje me pasardhësin e tij. Sapo u kuptua se kishte vdekur, medinasit u mblodhën për të zgjedhur një udhëheqës të vetin. Pretendentët rivalë për Kalifatin do të shkaktonin luftëra të panumërta civile në Islam, të cilat mbase do të mund të shmangeshin, sikur Muhammedi t`i përcaktonte rregullat e pasardhësisë. (“Një histori e shkurtër e popullit arab”, 1969)

Nëse muslimanët modernë, edhe pas leximit të këtij gjykimi të historianëve, akoma insistojnë se Profeti i tyre nuk emëroi një pasardhës, do të duhet të pranojnë se luftërat e përgjakshme civile të historisë së tyre, ishin një “dhuratë” e tij për ta. Një dhuratë e atij, që ishte mishërimi i mëshirës. A janë një bekim ose një mallkim luftërat dhe në veçanti ato civile? Nëse vërtet janë një mallkim (dhe duhet pranuar se s`ka mallkim më të madh se lufta), a do të besonin vallë muslimanët se Profeti i tyre, ishte sjellësi i Islamit (paqes)?
 

Në të vërtetë, njëra nga detyrat e të Dërguarit të Zotit ishte shmangia e luftërave dhe rivendosja e paqes së vërtetë në botë. Lufta është mallkimi më i tmerrshëm kurse paqja është bekimi më i madh i Zotit. Dhe Muhammedi ishte i Dërguari i Paqes. Në të vërtetë, vetë lëvizja që ai e nisi, u quajt “paqe” ose Islam. Nëse një musliman vërtet beson se Muhammedi ishte një shkak luftërash dhe gjakderdhjesh, ai pushon së qeni musliman.
Tani zgjedhja është e thjeshtë për muslimanët. Ata ose do të besojnë se Muhammedi nuk ka emëruar një pasardhës ose do ta besojnë të kundërtën, se ai ka emëruar një të tillë. Nëse e besojnë të parën, kjo do të thoshte se Muhammedi ishte shkaku i të gjitha tragjedive dhe vuajtjeve të kaluara dhe të ardhme të shoqërisë muslimane. Një besim i tillë, do të ishte një akuzë e hapur nga një musliman ndaj Muhammedit, për “mospërmbushje” të detyrës. Por para se ta bëjë këtë, një njeri duhet ta pyesë veten në guxon ta “akuzojë” të Dërguarin e fundit dhe më të madh të Zotit për njerëzimin dhe akoma të vetëquhet musliman.
Nëse muslimani modern beson se Muhammedi emëroi një pasardhës, atëherë do të duhet të pranojë se mbledhja e mbajtur në Sakife ishte jolegjitime, sepse u mbajt në një shpërfillje të plotë të urdhrave të Zotit dhe të të Dërguarit të tij. Të gjitha të ligat, problemet e brendshme të Islamit, ndarjet, lotët, gjakderdhja dhe luftërat e pafundme civile të muslimanëve, e kanë burimin në Sakife.
Islami u jep të drejtë zgjedhjeje muslimanëve. Në njërën anë, ata e kanë gjykimin e frymëzuar të Muhammedit dhe në anën tjetër, e kanë gjykimin e bërë në Sakife. Ata mund ta zgjedhin cilin të dëshirojnë.
Muhammedi, i Dërguari i Zotit dhe Interpretuesi i Kur`anit, ishte më i dituri i njerëzve. Ai jo vetëm që e dinte historinë dhe shkaqet e ngritjes dhe rënies së popujve, por e njihte shumë mirë edhe natyrën njerëzore. Motivet e historisë ishin të mirënjohura për të. Dhe ngase ishte i ditur në këto çështje, ai nuk e la çështjen e pasardhësit të tij në duart e fatit. Ai e kishte filluar implementimin e programit të “rindërtimit” të shoqërisë njerëzore dhe e kishte themeluar “Mbretërinë e Qiejve” në tokë. Muhammedi e dinte se s`kishte për të jetuar përgjithmonë.
Muhammedi e dinte se ai do të vdiste dhe se misioni i tij do të jetonte përgjithmonë sepse ishte një thirrje që kërkonte vazhdimësi. Vazhdimësia ishte jetike për misionin e tij dhe për këtë arsye, ai e zgjodhi Aliun, i cili ndonse i ri në moshë, ishte mishërimi i të gjitha cilësive islame të udhëheqësit ideal. Muhammedi bëri një shpallje frymëzuese në “darkën për të afërmit”, duke thënë se Aliu ishte veziri, trashëgimtari dhe pasardhësi i tij. Por ai gjithashtu bëri edhe një studim dhe analizë të gjatë të karakterit të Aliut, gjatë gjithë jetës së tij dhe rezultati i zbuluar ishte ai i një karakteri të pakrahasueshëm.
Aliu ishte unik. Ai ishte një personazh i jashtëzakonshëm në Islam. Edhe sikur të mos ekzistonte kurrfarë dëshmie historike se Muhammedi e emëroi pasardhësin e vet, prapëseprapë do të ishte e mundur që të arrihej në përfundime nga sjellja e tij. Muhammedi ishte tejet i kujdesshëm dhe i përpiktë, si në publik ashtu edhe në jetën private. Kujdesi i tij, vizioni dhe planifikimi i hollësishëm e kishte karakterizuar gjithnjë punën e tij. Pretendimet se ai nuk u tregoi muslimanëve se kush do të ishte udhëheqësi i tyre në luftë e në paqe dhe kush do t`i udhëzonte në udhëkryqet e tjera të jetës, bien ndesh me karakterin e Muhammedit.
Muhammedi ishte mësuesi i muslimanëve. Ai u mësoi gjithçka që dinin dhe nuk mbajti fshehur prej tyre, asgjë nga dituria e Islamit. Të pretendohet se ai e fshehu prej tyre informacionin më të rëndësishëm për ta, gjegjësisht emrin e personit që do ta kontrollonte anijen e Islamit pas tij, bie ndesh me arsyen e shëndoshë njerëzore.

Siç do të kujtojë lexuesi, kur Muhammedi ishte akoma në Mekke, qytetarët e Mekkes ia sillnin atij paratë dhe gjërat e tyre me vlerë, që ai t`ua ruante. Kjo ndodhte edhe para shpalljes së Islamit edhe pas shpalljes së tij sepse njerëzit i besonin. Sinqeriteti dhe besnikëria e tij ishin përtej çdo dyshimi.
Në vitin 622, Muhammedi u shpërngul nga Mekkeja drejt Medines. Para se të largohej, ai ia dha Aliut përgjegjësinë që t`ua kthente pronat e tyre paganëve, atyre të njejtëve, të cilët po bënin ç`mos për ta vrarë atë. Por amaneti është një gjë e shenjtë dhe duhet të ruhet, në veçanti nga një i Dërguar i Zotit.
Amanetet mund të jenë të shprehura qartë ose të nënkuptuara. Një amanet i shprehur qartë është ndonjë pronë ose ndonjë porosi që i lihet nga personi dikujt, tek i cili ka besim, që të kryhet në raste të caktuara, për shembull pas vdekjes. Kurse një amanet “i nënkuptuar” është fuqia, pozita ose mundësia. Për shembull, një mbret e ruan mbretërinë e tij si një amanet nga Zoti për njerëzit. “Përkthimi dhe komentimi i Kur`anit Fisnik”, Abdullah Jusuf Ali

Pas largimit të Muhammedit nga Mekkeja, Aliu ua ktheu amanetet pronarëve të tyre. Por për Muhammedin nuk kishte një “amanet” më të vlefshëm se Islami. Zoti ia kishte dhënë për detyrë, përcjelljen e “amanetit” të Tij, gjithë njerëzimit. Andaj, para se të vdiste, Muhammedi do t`ia linte dikujt përgjegjësinë për këtë “amanet”.
Muhammedi, Profeti i Islamit, e bëri Aliun përgjegjës për “amanetin” e tij dhe për shprehjen politike të këtij amaneti, qeverinë e Medines.
Garancia më e madhe për sigurinë e Shtetit të Medines, të cilin e kishte themeluar, ishte informimi i muslimanëve në lidhje me pyetjen se kush do të ishte udhëheqësi i tyre pas vdekjes së tij. Në të vërtetë, siguria e Shtetit do të rrezikohej sikur ai të mos e ndante me ndjekësit e tij këtë informatë të rëndësishme.
Asnjë musliman nuk do të mund të paramendonte që Muhammedi, vetë i Dërguari i Zotit, të bënte ndonjë gjë në dëm të Islamit. Po kështu, asnjë musliman nuk do të besonte se Muhammedi mund të kishte thënë ose të kishte bërë diçka të palogjikshme.
Supozimi se Muhammedi nuk emëroi një pasardhës dhe se nuk ia prezantoi atë shoqërisë muslimane, nuk përkrahet as nga faktet dhe as nga logjika. Prapë dhe në mënyrë të pashmangshme, faktet janë në anën e tij. Ishte, pra, në kasollen e Sakifes, që logjika e historisë u kthye përmbys.

52. Saad bin Ubadeja, kandidati medinas për Kalif

Saad bin Ubadeja ishte prijësi i fisit Khazraxh të Medines. Fiset Aus dhe Khazraxh, prej të cilëve përbëheshin ensarët, ishin të dalluar për shërbimet e tyre në Islam. Këto shërbime u përmendën edhe nga vetë Ebu Bekri, teksa ai po diskutonte me ta në Sakife.

Në betejat e Islamit, ensarët ishin gjithnjë në vijën e parë të frontit dhe luftuan kundër gjithë Arabisë. Ebu Katade, një ensar, me plot të drejtë thoshte se asnjë fis në Arabi s’kishte dhënë aq shumë dëshmorë për kauzën e Islamit, sa ensarët. Për ta mbrojtur Islamin, asnjë fis nuk kishte humbur aq shumë njerëz sa ata.

Kishte një kohë kur Islami ishte “i pastrehë”. Asnjë fis në Arabi nuk i ofroi strehë Islamit dhe mikpritje Profetit të tij, përveç ensarëve medinas. Ata e ftuan Muhammedin që të ishte mysafir në qytetin e tyre dhe e bënë sundues të këtij qyteti.

Ishte Medineja, qyteti i ensarëve, që e mban nderin dhe lavdinë e të qenit djepi dhe kryeqyteti i Islamit. Pikërisht në këtë qytet, i Dërguari i Zotit e ndërtoi “kështjellën” e të parës “Mbretëri të Qiejve” në tokë.

Në vitin 623 (viti i dytë pas Hixhrit), Muhammedi udhëhoqi një ekspeditë drejt Vaddanit dhe e emëroi Saad bin Ubaden si guvernator të Medines gjatë mungesës së tij. Saadi, pra, ishte guvernatori i parë i Medines.

Në betejën e Uhudit, i Dërguari ia dha Saadit flamurin e fisit Khazraxh. Në këtë betejë, muslimanët u mundën dhe përveç 14 vetëve, të gjithë muslimanët ikën nga fushëbeteja. Saadi ishte njëri nga ata 14 trima që luftuan kundër armikut dhe e mbrojtën të Dërguarin e Zotit.

Në ekspeditën e Mustalikut dhe gjatë rrethimit të Medines (në betejën e Hendekut), Saadi kishte qenë flamurtari i ensarëve.

Më pas, në vitin e gjashtë pas Hixhrit, i Dërguari u nis në një ekspeditë dhe e emëroi prapë Saadin si guvernator të Medines.

Ensarët kishin dy prijës: Saad bin Ubaden dhe Saad bin Muadhin. Ky i fundit vdiq nga një plagë që e mori në betejën e Hendekut dhe pas vdekjes së tij, Saad bin Ubadeja mbeti si prijësi më në zë i ensarëve. Edhe në Sakife, ensarët i thanë Saadit se ai ishte njeriu që meritonte më së shumti të ishte Kalif.

Saadi ishte i famshëm për bujarinë e tij. Ndodhte që përnjëherë, 80 vetë të ishin mysafirë në shtëpinë e tij. Çdokush, qoftë mik ose i huaj, mund të mbështetej në bujarinë e tij.
Saadi nuk pranoi t’i shprehte besnikëri Ebu Bekrit. Tre vite më vonë, ai u largua nga Medineja dhe u vendos në Siri. Ai ishte akoma atje, kur një ditë u godit me shigjetë nga një person i panjohur dhe vdiq në rrethana misterioze.
Saad bin Ubadeja ishte ensari i parë dhe i fundit që u kandidua ndonjëherë për postin e Kalifit. Ai nuk u bë dot Kalif. Në Sakife, dera e Kalifati u përplas përgjithmonë në fytyrën e ensarëve dhe pas kësaj, ata u mbajtën përherë larg këtij posti.

53. Ebu Bekri, Kalifi i parë i muslimanëve

Ebu Bekri ishte djali i Ebu Kuhafes dhe merrej me tregti në Mekke. Ai e pranoi Islamin menjëherë pas Hatixhes, Ali ibn Ebu Talibit dhe Zejd bin Harithes.

Thuhet se Ebu Bekri i dha më shumë përkrahje materiale Muhammedit, se gjithkush tjetër. Në Mekke, ai vërtet bleu dhe liroi shumë skllevër por nuk ka ndonjë dëshmi në histori, që tregon se ai e ka ndihmuar materialisht Muhammedin.

Natyrisht, Muhammedi as që kërkoi ndonjë ndihmë prej tij ose prej dikujt tjetër. Por në një rast (gjatë bojkotit të fisit Hashim), i gjithë fisi i Muhammedit ishte në gjendje të izoluar dhe të mjerë. Nuk ka asnjë dëshmi historike se Ebu Bekri bëri ndonjë përpjekje për t’ua lehtësuar këtë gjendje të vështirë. Përkundrazi, ka ca dëshmi se shumë jobesimtarë, duke i rrezikuar jetët e tyre, u sollën të rrethuarve ushqime dhe gjëra të tjera të nevojshme.

Kur Muhammedi ishte gati për t’u shpërngulur nga Mekkeja për në Jethrib, Ebu Bekri i ofroi një deve. Por Muhammedi nuk pranoi ta ngiste devenë, pa e blerë më parë nga Ebu Bekri. Ai njëherë ia pagoi devenë dhe pastaj e ngau atë.

Ebu Bekri e shoqëroi Muhammedin në këtë udhëtim dhe u gjend me të në shpellën ku fshiheshin.

E bije e Ebu Bekrit, Aisheja, u martua me Muhammedin dhe ishte njëra nga gratë e tija në Medine.

Dr. Montgomery Watt, në artikullin e tij në lidhje me Ebu Bekrin, në “Encyclopedia Brittanica”, në vëllimin e parë, në faqen 54 (botim i vitit 1973), shkruan:

Para Hixhrit, ai (Ebu Bekri) konsiderohej njeriu i dytë pas Muhammedit, për shkak se ky i fundit ishte martuar me vajzën e tij Aishen dhe për shkakun se Ebu Bekri i kishte bërë shoqëri Muhammedit, në rrugëtimin e tij për në Medine.

Sipas këtij artikulli, kishte dy kualifime esenciale, që e bënin Ebu Bekrin, “të dytin” pas Muhammedit dhe këto ishin: martesa e Muhammedit me vajzën e tij dhe udhëtimi i Ebu Bekrit bashkë me Muhammedin drejt Medines.

A thua udhëheqësit e shteteve dhe të popujve zgjidhen sipas kualifikimeve të tilla?

Në është ashtu, atëherë Ebu Bekri kishte jo më pak se gjashtëmbëdhjetë konkurrentë për fronin e Arabisë. Kishte së paku gjashtëmbëdhjetë burra të tjerë, vajzat e të cilëve ishin martuar me Muhammedin në kohë të ndryshme. Njëri ndër to ishte edhe Ebu Sufjani dhe në mesin e tyre, kishte edhe dy hebrej.

Argumenti i dytë i përmendur në këtë artikull është jo më pak “bindës” se i pari. Sipas kësaj, Ebu Bekri u bë prijës i Shtetit të Medines sepse njëherë e një kohë, kishte udhëtuar me Muhammedin nga një qytet në tjetrin. Ç’shembull i shkëlqyeshëm i logjikës shkencore!!!

Në Mekke, i Dërguari e kishte vëllazëruar Ebu Bekrin me Umar ibn el-Hattabin dhe në Medine, me Kharxha bin Zejdin.
Në rrethimin e Hajberit, Ebu Bekrit i ishte dhënë flamuri i ushtrisë dhe ai i kishte udhëhequr trupat, pa arritur që ta pushtonte kështjellën.

Kurse në ekspeditën Dhat es-Selasil, Muhammedi e dërgoi Ebu Bekrin bashkë me 200 ushtarë të tjerë, nën komandën e Ebu Ubejde ibn el-Xherrahut, për t’i përforcuar trupat e udhëhequra nga Amr bin Asi. Ky i fundit, e mori komandën e përgjithshme të trupave. Ebu Bekri, pra, kishte shërbyer nën komandën e dy vetëve, atë të Ebu Ubejdes dhe atë të Amr bin Asit.

Ka shumë beteja dhe ekspedita në historinë e Islamit por historia nuk shënon asnjë rast kur Ebu Bekri u dallua për trimëri në ndonjërën prej tyre.

Në ekspeditën siriane, i Dërguari e vendosi Ebu Bekrin nën komandën e Usame bin Zejd bin Harithes.

I Dërguari kurrë s’e emëroi Ebu Bekri në ndonjë post të lartë, qoftë civil ose ushtarak. Vetëm njëherë, ai e dërgoi Ebu Bekrin në Mekke, si udhëheqës të një grupi pelegrinësh, për t’i udhëhequr në ritualet e haxhxhit. Por pas nisjes së tij, i Dërguari e dërgoi Ali ibn Ebu Talibin për ta shpallur në Mekke, kapitullin e nëntë të Kur’anit, shpalljen më të fundit hyjnore. Ebu Bekrit nuk i lejohej që ta lexonte shpalljen para popullit dhe këtë gjë duhej ta bënte domosdo Aliu.

Përveç kësaj, rasti i vetëm kur Ebu Bekri u dallua, ishte kur pak para vdekjes së të Dërguarit, i udhëhoqi muslimanët në lutje.

Montgomery Watt

Ndërmjet viteve 622 dhe 632, Ebu Bekri ishte këshilltari kryesor i Muhammedit por kurrë nuk pati ndonjë funksion të dalluar publik, përveç në rastin kur në vitin 631, i udhëhoqi pelegrinët në Mekke dhe gjatë sëmundjes së Muhammedit, kur i udhëhoqi muslimanët në lutje. (Encyclopedia Britannica”, vëll.1, fq.54; botim i vitit 1973)

Disa autorë kanë pretenduar se Ebu Bekri i takonte “familjes së parë muslimane”. Kjo me shumë gjasa, do të thotë se të gjithë pjesëtarët e familjes së tij e kishin pranuar Islamin, para se të ndodhte e njejta me ndonjë familje tjetër. Por nëse pranojmë se djali dhe babai i një personi janë pjesëtarë të familjes, atëherë duhet të pranojmë se ky pretendim është i gabuar. Abdurrahmani, djali i Ebu Bekrit, luftoi kundër të Dërguarit në betejën e Bedrit. Thuhet se kur po i sfidonte muslimanët, vetë Ebu Bekri deshi të përballej me të por i Dërguari nuk lejoi një gjë të tillë.

Ebu Kuhafeja, babai i Ebu Bekrit, jetonte në Mekke. Ai nuk e pranoi Islamin derisa Mekkeja iu dorëzua të Dërguarit të Zotit në vitin 630. Thuhet se Ebu Bekri e solli atë tek i Dërguari dhe se vetëm atëherë, babai i tij e pranoi Islamin.

Familja e parë, të gjithë pjesëtarët e të cilës e pranuan Islamin, ishte familja e Jasirit. Vetë Jasiri, e shoqja dhe djali i tyre Ammari, e pranuan Islamin njëkohësisht dhe ishin ndër muslimanët më të hershëm.

Kur i Dërguari i Zotit vdiq, Ebu Bekri (bashkë me Umarin) nuk mori pjesë në varrimin e tij. Ai fillimisht shkoi në Sakife dhe pastaj në Xhaminë e Madhe, për t’i marrë dhe për t’i numëruar “votat” që i kishin fituar. Në ndërkohë, Muhammedi ishte varrosur.
Kur Ebu Bekri e mori në duar qeverinë, ai nuk lejoi që muslimanët të mbanin një periudhë zie për vdekjen e të Dërguarit të Zotit. Nuk pati ndonjë varrim shtetëror për Muhammedin, të Dërguarin më të madh dhe të fundit të Zotit në tokë. Po kështu, nuk pati as ndonjë ditë zyrtare ose gjysëm-zyrtare zie për vdekjen e tij. Dukej sikur vdekja dhe varrimi i tij ishin çështjet më të parëndësishme.

54. Ndodhitë më të rëndësishme të Kalifatit të Ebu Bekrit

Lufta e parë civile në Islam

Sapo u përhap përtej Medines lajmi i vdekjes së të Dërguarit të Zotit, profetë të rremë filluan të shfaqeshin gjithandej. Më të famshmit ndër ta, ishin Musajlime nga Jemeni, Tulajha nga Nexhdi, Lakajti bin Maliku nga Omani dhe Esved Ensiu, po nga Jemeni. Disa prej tyre kërkuan që qeveria e Medines ta ndante pushtetin e saj me ta, kurse disa prej tyre, donin thjesht “autonomi” për provincat e tyre. Ebu Bekri dërgoi trupa kundër tyre dhe i shtypi këto rebelime.

Ekspedita e Usames

Siç kemi shpjeguar më sipër, në shtratin e tij të vdekjes, i Dërguari organizoi një ushtri të re për ta sulmuar Sirinë. Si komandant, ai e emëroi Usamen, një djalosh 18 vjeçar dhe i vendosi të gjithë ndjekësit e tij, nën komandën e Usames. Urdhri i tij ishte që ushtria të nisej menjëherë nga Medineja. Por shokët e Muhammedit nuk deshën të niseshin dhe nuk u nisën, derisa ai vdiq.
Por pas vdekjes të të Dërguarit, kur e kishte siguruar tashmë pozitën e tij në fron, Ebu Bekri u bë tepër i kujdesshëm për ta dërguar këtë ushtri drejt Sirisë. Ai thoshte se gjëja e vetme që nuk mund ta bënte, ishte t’i kundërshtonte urdhrat e mësuesit të tij të sapovdekur.
Ebu Bekri eci një distancë të caktuar bashkë me ushtrinë e Usames, sa për të fituar pak “pikë” për veten. Kur ishte i bindur se kishte fituar mjaft “pikë”, ai i kërkoi leje gjeneralit për t’u kthyer në qytet. Ai gjithashtu iu lut që t’i lejonte edhe Umarit të qëndronte me të në Medine, për t’i ndihmuar në qeverisje. Usameja i pranoi të dy kërkesat dhe Ebu Bekri me Umarin u kthyen në Medine.
Më në fund, Usameja u nis nga Medineja dhe marshoi drejt Sirisë në krye të trupave, në mesin e të cilave mungonin Ebu Bekri dhe Umari. Por ushtria e kishte humbur vullnetin tashmë. Usameja s’diti ç’të bënte dhe pas më se dy muajsh mungese, u kthye sërish në Medine.

Sir John Glubb

Në Shtator të vitit 632, pas dy muajsh mungese, Usameja u kthye në Medine me disa dele dhe deve të plaçkitura, ndonse shumë pak hollësi në lidhje me ekspeditën e tij janë përcjellur deri sot. Me sa duket, ai i plaçkiti fiset beduine, në vend që të luftonte me trupat e Bizantit. (Pushtimet e mëdha arabe”, 1963)

Usame bin Zejd bin Haritheja, një njeri i dashur për Muhammedin dhe gjenerali i ekspeditës së Sirisë, pastaj duket sikur u zhduk nga faqet e historisë. Pas kthimit të ekspeditës, shumë pak dihet për të. Ai mund të ketë marrë pjesë në ekspeditat ushtarake të Ebu Bekrit dhe Umarit, në ndonjë post krejtësisht dytësor.

Malik ibn Nuvejre dhe masakrimi i fisit të tij

Historiani Ibn Khalikan, thotë se Malik ibn Nuvejre ishte një njeri me famë në Arabi. Ai ishte një kalorës, poet i famshëm dhe një mik i Muhammedit. Në biografinë e tij të shokëve të Profetit, Ibn Haxher Eskalaniu thotë se kur Maliku e pranoi Islamin, i Dërguari i Zotit e emëroi atë si mbledhës të tatimeve tek fisi Jerbo. Ai i mblidhte tatimet e fisit të tij dhe i dërgonte në Medine. Por kur e mori lajmin e vdekjes së Profetit, ai pushoi së mbledhuri tatimet dhe u tha pjesëtarëve të fisit të tij, se para se t’i dërgonte sërish tatime Medines, donte të dinte se ç’formë kishte marrë qeverisja e Qytetit të Profetit.

Maliku nuk i paguante tatime qeverisë së re të Medines dhe Ebu Bekri dërgoi një forcë ushtarake nën komandën e Halid bin Velidit për ta rivendosur autoritetin e tij dhe për t’i mbledhur tatimet e mbetura.

Halidi pati një takim të shkurtër me Malikun dhe ky i fundit e dinte se do të vritej. Disa historianë kanë thënë se Halidi e dashuronte gruan e Malikut dhe se urdhëroi që Maliku të vritej. Maliku iu kthye të shoqes dhe i tha:

“Ti ma solle vdekjen.” Por Halidi e mohoi këtë gjë dhe ia ktheu: “Jo! Ti je bërë një jobesimtar dhe mohimi yt është përgjegjës për vdekjen tënde.”

Ndonse Maliku e kundërshtoi, Halidi nuk dëgjoi dhe e urdhëroi ekzekutimin e tij.

Ebu Katade Ensariu ishte nga shokët e Muhammedit. Ai erdhi nga Medineja tek Halidi dhe u tmerrua aq shumë nga vrasja e Malikut, sa menjëherë u kthye në Medine dhe i tha Ebu Bekrit se nuk do të shërbente nën komandën e një njeriu që i vriste muslimanët.

Pasi e vrau Malik bin Nuvejren, Halidi “u martua” me vejushën e tij. Në Medine, Umari ishte aq i zemëruar me Halidin, sa i kërkoi Ebu Bekrit që ta lironte menjëherë nga detyra. Ai i tha se Halidi duhej të gjykohej për dy krime: atë të vrasjes dhe atë të marrëdhënies së jashtëligjshme gjinore. Sipas ligjit islam, Halidi duhej të vritej duke u goditur me gurë. Por Ebu Bekri e mbrojti Halidin dhe tha se ky i fundit thjesht kishte bërë “një gjykim të gabuar”.

Pjesëtarët e fisit Jerbo vërtet nuk i kishin paguar tatimet por përkrah kësaj, ata ishin muslimanë në çdo kuptim të fjalës. Vetë Ebu Katadeja dëshmoi se e kishte dëgjuar ezanin në fshatin e Malikut dhe se i kishte parë njerëzit duke e falur së bashku namazin. Edhe përkundër kësaj, Halidi kishte urdhëruar që të vriteshin.

Në “Historinë” e tij, Taberiu shkruan se kur Halidi dhe trupat e tij hynë në territorin e fisit Jerbo, ata u thanë njerëzve:

“Ne jemi muslimanë” Njerëzit u përgjigjën: “Edhe ne jemi muslimanë.” Ushtarët e Halidit ua kthyen: “Nëse jeni muslimanë, përse po na prisni të armatosur? Nuk ka luftë mes nesh. Andaj hiqni armët që të mund ta falim së bashku namazin.”

Pjesëtarët e fisit i hodhën armët e tyre por sapo e bënë këtë, ushtarët e Halidit i kapën, i lidhën dhe i lanë të qëndronin ashtu tërë natën. Mëngjesin e ardhshëm, të gjithë u vranë. Halidi pastaj i plaçkiti shtëpitë e tyre, ua robëroi gratë e fëmijët dhe i solli si të burgosur lufte në Medine.

Sir John Glubb

Ebu Bekri e dërgoi Halid bin Velidin me 4000 ushtarë në Nexhd. Shumë familje të fisit Tamim e vizituan Halidin por fisi Jerbo, prijës i të cilit ishte Malik bin Nuvejre, nuk e bëri këtë gjë. Maliku ishte një prijës i dalluar, një luftëtar, i njohur për bujarinë e tij dhe i famshëm si poet. Trimëria, bujaria dhe poezia ishin tre cilësitë më të vlerësuara ndër arabët. Mbase duke mos dashur të çnderohej para Halidit, ai u urdhëroi ndjekësve të tij të shpërndaheshin dhe ai vetë u nis bashkë me familjen e tij drejt shkretëtirës. Ebu Bekri kishte urdhëruar që të bëhej një test me rebelët e dyshuar, sipas të cilit, do t’u kërkohej që ta thonin dëshminë (shehadetin) islame dhe t’i përgjigjeshin ezanit. Megjithatë, Halidi preferonte metoda më agresive dhe vendosi të dërgonte grupe kalorësish për t’i rrethuar ikanakët dhe për t’i plaçkitur pronat e tyre. Një grup i tillë e zuri Malik ibn Nuvejren dhe familjen e tij dhe i solli ata tek Halidi, ndonse ata thonin se ishin muslimanë. Medinasit që ndodheshin në ushtri e kundërshtuan këtë ashpërsi të Halidit por pa ndonjë ndikim. Të burgosurit u vendosën nën mbikqyrje dhe gjatë natës, Malik ibn Nuvejre dhe miqtë e tij u vranë gjakftohtësisht. Brenda të njejtës ditë, Halidi u martua me vejushën e viktimës së tij.
Malik ibn Nuvejre ishte vrarë, ndonse dëshmonte se ishte musliman. Martesa e Halidit me Lejlanë e bukur, krijoi dyshime se Maliku ishte vrarë vetëm që gruaja e tij t’i mbetej Halidit.
Medinasit, të cilët tashmë i kishin kundërshtuar veprimet e pacipa të Halidit, u mllefosën tepër pas vrasjes së tij. Një person i quajtur Ebu Kutade, një mik i Muhammedit dhe ndjekës i tij, shkoi drejt Medines për t’iu ankuar Ebu Bekrit. Ky i fundit e thirri Halidin për t’u përgjigjur kundër akuzave. Umar ibn el-Hattabi i bëri shtypje Kalifit që ta lironte detyra Halidin.
Pas kthimit në Medine, Halidi tha se nuk e kishte urdhëruar vrasjen e Malikut por se urdhrat e tij ishin keqkuptuar. Ebu Bekri i urtë, pa dallim se ç’mendonte për moralin e këtij komandanti, i dinte mirë aftësitë e tija. Ai tha: “Nuk do ta vendos në mill, një shpatë që Zoti e ka nxjerrë për t’i shërbyer Atij. Arsyetimet e Halidit janë të pranuara...” (Pushtimet e mëdha arabe”, 1963, fq.112)

Pjesëtarët e fisit Jerbo besonin se Zoti është Një, besonin se Muhammedi është i Dërguari i Tij dhe i falnin rregullisht namazet e tyre. Ata madje e kishin pranuar principin e të paguarit të zeqatit. Por ata nuk pranuan t’i paguanin zeqat qeverisë së Ebu Bekrit dhe përnjëherë, u kthyen në mohues, kundër të cilëve mund të shpallej luftë.

Duke iu përshtatur versionit zyrtar të historisë, të gjithë historianët sunnitë i kanë etiketuar si “mohues” këta njerëz. Por a ishin vërtet të tillë?

Juristët muslimanë kanë definuar qartë se “mohues” është ai që largohet prej Islamit. Por mosfalja e namazeve, mosagjërimi gjatë Ramazanit, mosshkuarja në Mekke për Haxhxh ose mosdhënia e zeqatit nuk është një dalje nga Islami. Një njeri që thotë se është musliman, nuk mund të emërtohet “mohues” ose “i dalë nga feja”, vetëm sepse nuk i kryen obligimet e tija fetare. Po të ishte kështu, atëherë shumë muslimanë të çdo gjenerate do të duhej të emërtoheshin me këtë emër.

Nuk ka asnjë varg në Kur’an, i cili urdhëron që të vriten ata muslimanë që nuk pranojnë ta paguajnë zeqatin. Po kështu, nuk ka asnjë thënie të të Dërguarit të Zotit, sipas të cilës dënimi për mospagimin e zeqatit është vdekja.

I Dërguar i Zotit, jo vetëm që nuk e dënoi askënd me vdekje për këtë gjë, por së paku në një rast, u mundësoi njerëzve që të mos e paguanin zeqatin. Ja çfarë shkruan historiani bashkëkohor sunnit, Dr. Muhammed Hamidullah, në veprën e tij “Hyrje në Islam” (Kuvajt, 1977):

Një delegacion nga Taifi erdhi në Medine për ta shprehur nënshtrimin e tyre. Por ata kërkuan që të mos e kishin obligim namazin, tatimet dhe shërbimin ushtarak. I Dërguari pranoi t’u lejonte atyre që të mos e paguanin zeqatin dhe të mos bënin shërbime ushtarake. Ky veprim i të Dërguarit tregon se personave të sapokonvertuar, mund t’u bëhen lëshime të caktuara.

Ja ku kemi një shembull të qartë. I Dërguari u bën lëshime banorëve të Taifit dhe i liron nga obligimi për të paguar tatime. Por Ebu Bekri nuk e ndjek shembullin e tij. Ai vendos një ligj të vetin: të gjithë burrat e fisit të Malik ibn Nuvejres do të vriteshin dhe gratë e fëmijët e tyre do të ziheshin si skllevër lufte.

Pas Kur’anit dhe haditheve, muslimanët sunnitë e njohin edhe “koncenzusin” si një burim të ligjit islam. Në të vërtetë, koncensusi është një princip aq i rëndësishëm në jurispudencën sunnite, sa shpesh konsiderohet thuase i pagabueshëm. Në mesin e shokëve të Profetit (duke përfshirë edhe Umarin), pati një koncenzus për ta kundërshtuar vendimin e Ebu Bekrit, sipas të cilit duhet të bëhej luftë kundër atyre që nuk i paguanin tatimet. Por Ebu Bekri nuk e dëgjoi fare “koncensusin” e tyre dhe tha se edhe sikur një fis të mos e jepte një copë litari që duhej ta paguante si zeqat, ai do të luftonte kundër tyre për ta marrë. Urdhrat e tij për ushtrinë ishin kategorike: shkatërroni ata që nuk e paguajnë zeqatin!

Urdhrat e Ebu Bekrit u realizuan nga ushtria. Ata u shkaktuan tmerre të papara muslimanëve të këtij fisi dhe treguan ashpërsi të jashtëzakonshme vetëm ngase nuk e kishin paguar zeqatin. Të ashtuquajturat “luftëra kundër mohuesve” në periudhën e Ebu Bekrit, ishin në të vërtetë, lufta e parë civile e Islamit. Këto luftëra u bënë nga muslimanët kundër muslimanëve të tjerë, ku pretekst ishte refuzimi i disave për t’ia paguar zeqatin qeverisë së Ebu Bekrit.

Ebu Bekri e filloi sundimin e tij me një luftë civile, të cilën e quajti një luftë “kundër mohuesve të Islamit”. Kur kjo luftë civile të emërtua kështu, ajo u bë më e “shenjtë” dhe më e “nderuar”, me çfarë edhe u bë një obligim për të gjithë muslimanët.

Në përpjekjen e tyre për ta mbrojtur Halidin, shumë muslimanë thonë se pas vdekjes së të Dërguarit, Maliku dhe fisi i tij ishin larguar nga Islami dhe dënimi për këtë gjë, është vdekja. Nëse arsyeja e tyre për ta mbrojtur Halidin është fakti se ai ishte njëri nga shokët e Profetit, atëherë e njejta gjë vlen edhe për Malikun, i cili ishte gjithashtu njëri nga shokët e të Dërguarit (sahabe). Andaj, të qenit një “sahabe” nuk mund të jetë një arsyetim i mjaftueshëm për ta mbrojtur Halidin. Duhet të ketë edhe ndonjë gjë tjetër. Në të vërtetë, Halidi mbrohet vetëm sepse ishte një instrument në politikat e qeverisë së Sakifes. Maliku ra ndesh me qeverinë e re të Sakifes, në çastin kur refuzoi t’ia paguante zeqatin. Në përjashtim të këtij refuzimi, ai dhe fisi i tij, ishin muslimanë në kuptimin e plotë të fjalës.

Por veprimin e tyre “të pakujdesshëm”, ata do ta paguanin me jetët e tyre.

Përballë dëshmive të qarta kundër Halidit, Ebu Bekrit do të duhej ta sillte atë para gjyqit. Por si një udhëheqës mirënjohës që ishte, ai e mbrojti dhe i arsyetoi krimet e tija si një “gabim i vogël gjykimi”. Madje si një shpërblim për këtë “trimëri” të tijën, ai e “dekoroi” me titullin “shpata e Zotit” dhe një vit më pas, kur i gjithë Gadishulli ishte nën sundimin e vet, e emëroi si komandant suprem të trupave në Siri.

Kjo tregonte se krimet si imoraliteti (zina) dhe masakra kundër muslimanëve, jo vetëm që nuk dënoheshin, por mund edhe të shpërbleheshin, nëse personi që i kryente ishte një përkrahës i verbër i qeverisë së Sakifes.

Togfjalëshi “gabim gjykimi”do të ishte një zbulim i këndshëm për shumë muslimanë, që do t’u mundësonte ta racionalizonin çdo krim të tyre dhe ta mbronin çdo kriminel. Në vitet që do të vinin, këta muslimanë do t’i mbulonin disa veprime dhe krime të tmerrshme të historisë së Islamit, gjithnjë duke thënë se ishte një “gabim gjykimi”.

Këtu mund të shihet qartë aplikimi i një standardi të dyfishtë. Në Kalifatin e Ebu Bekrit, të gjithë ata musimanë të cilët s’e kishin paguar zeqatin, u etiketuan prej tij dhe prej historianëve sunnitë si “të dalë nga Islami”, me çfarë edhe e merituan vdekjen. Por gjatë Kalifatit të Ali ibn Ebu Talibit, të gjithë ata që u rebeluan kundër një pushteti plotësisht të ligjshëm dhe e shkaktuan vdekjen e dhjetëra mijëra muslimanëve, u shpallën të pafajshëm, duke thënë se ata thjesht kishin bërë një “gabim gjykimi” dhe se ishin “penduar” për këtë gjë. Togjalëshi “gabim gjykimi”, pra, do të ishte një mbulesë e mrekullueshme e krimeve.

Siç thamë edhe më sipër, Ebu Bekri e filloi Kalifatin e tij me një luftë civile. Por ai arriti ta “trukonte” atë si një luftë kundër mohimit të Islamit dhe me veprime të vendosura, arriti t’i shkatërronte të gjithë kundërshtarët e tij.

Pushtimet e tjera të Ebu Bekrit

I Dërguari i Zotit e kishte emëruar njëfarë Zijad bin Labidi, si guvernator të Hadrmautit dhe të Kindit. Kur ai vdiq, një njeri i quajtur Eshath bin Kajs u rebelua kundër qeverisë së Medines, e cila tashmë udhëhiqej nga Ebu Bekri. Ky i fundit, e dërgoi gjeneralin e tij, Ikrime bin Ebu Xhehl, për ta rivendosur pushtetin në Arabinë jugore. Ikrimeja e mundi Eshathin, e zuri rob dhe e dërgoi në Medine, si të burgosur lufte. Eshathi kërkoi të falej. Ebu Bekri jo vetëm që e fali por e martoi edhe motrën e tij me të.

Në Bahrejn, fiset Benu Bekr dhe Benu Abdu’l-Kajs s’kishin pranuar ta paguanin zeqat. Edhe ndaj tyre u ndërmor një ekspeditë dhe u detyruan që ta paguanin sërish. Në historinë islame, këto ekspedita njihen si luftërat “Ridda”.

Ebu Bekri shpenzoi një vit të tërë duke luftuar kundër “njerëzve të “Riddasë” dhe kundër profetëve të rremë. Në fund të një viti, të gjithë ishin nënshtruar dhe autoriteti i tij ishte përhapur në gjithë Arabinë. Megjithatë, pas mbarimit të këtyre ekspeditave, ai nuk donte që trupat të mbeteshin pasive dhe për këtë qëllim, vendosi t’i pushtonte shtetet fqinje: Sirinë dhe Persinë.

John Alden Williams

Kur Ebu Bekri mbaroi me ata që ishin larguar nga Islami, vendosi se do të ishte e arsyeshme që t’i kthente trupat drejt Sirisë. Me këtë qëllim, ai u dërgoi fjalë banorëve të Mekkes, Taifit, Jemenit dhe të gjithë arabëve të Nexhdit dhe të Hixhazit, duke i ftuar në një luftë të shenjtë, në të cilën ata do të mund të mernin plaçka lufte nga grekët (bizantinët). Si pasojë, shumë njerëz, disa të prirë nga lakmia për prenë e luftës dhe disa të prirë nga besimi i tyre, u mblodhën në Medine. Nga el-Vakidiu përcillet se Ebu Bekri e emëroi Amr ibn Asin në Palestinë, kurse Shurahbil ibn Hasana-në dhe Jezid bin Ebu Sufjanin në Damask. (Motive nga civilizimi islamik”, 1971)

Ekspeditat kundër Sirisë dhe Persisë filluan në kohën e Ebu Bekrit por ai vdiq para se të përfundonin. Këto ekspedita u përmbyllën me sukses nga pasardhësi i tij, Umar ibn el-Hattabi.

Konfiskimi i tokave të Fedekut nga Ebu Bekri

Fedeku ishte nga tokat të cilat i fitoi i Dërguari i Zotit pas pushtimit të Hajberit, në vitin e shtatë pas Hixhrit. Por ngase trupat muslimane nuk luftuan për ta fituar këtë tokë dhe ngase iu dorëzua vullnetarisht të Dërguarit, ajo konsiderohej një pronë e Zotit dhe e të Dërguarit të Tij.

Siç u theksua edhe më sipër, i Dërguari i Zotit ia dhuroi Fedekun vajzës së tij, pjesërisht si një kompensim për sakrificat e mëdha që nëna e saj, Hatixheja, i kishte bërë për hir të Islamit.

Kur Ebu Bekri i mori në duar frerët e pushtetit, njëra nga veprimet e para të tij ishte konfiskimi i Fedekut. Ai i largoi prej atje njerëzit e Fatimesë dhe përveç kësaj, i konfiskoi edhe pronat që i kishte patur në Medine.

Kur Fatimeja e kundërshtoi këtë konfiskim, Ebu Bekri iu përgjigj me një “thënie” të babait të saj. Ai i tha se e kishte dëgjuar të Dërguarin e Zotit të thoshte se të dërguarit nuk kanë trashëgimtarë dhe se për këtë arsye, pasuria e tyre pasi të vdesin, nuk u takon fëmijëve të tyre por popullit.

Fatimeja tha se Fedeku nuk ishte një trashëgimi nga i ati por një dhuratë prej tij. Ajo tha se Fedeku ishte një pronë private e të Dërguarit të Zotit dhe pikërisht si të tillë, ai ia kishte falur Fatimesë.

Ebu Bekri i kërkoi dëshmitarë. Ishte kjo një kërkesë vërtet fantastike. Vetëm katër vite kishin kaluar nga pushtimi i Hajberit. Ebu Bekri, jo vetëm që ishte i pranishëm në rrethimin e Hajberit por ishte ndër komandantët të cilët, pa sukses, kishin bërë përpjekje për ta pushtuar kështjellën. Ai kishte parë me sytë e vet se ç’kishte bërë i Dërguari me Fedekun. Tani, katër vite më vonë, ai sillej sikur nuk dinte gjë. Sipas Buhariut, ndërmjet Fatimesë dhe Ebu Bekrit, u shkëmbyen fjalët në vijim:

Fatimeja: O Ebu Bekr! Kush e trashëgon babain tënd, nëse ai vdes?
Ebu Bekri: Unë e trashëgoj sepse jam djali i tij.
Fatimeja: Kush është trashëgimtari i babait tim?
Ebu Bekri: Ti je trashëgimtare sepse je e bija e tij.
Fatimeja: Në është kështu, përse e merr Fedekun prej meje?
Ebu Bekri: E kam dëgjuar të Dërguarin të thotë: “Ne jemi profetë dhe nuk lëmë trashëgimtarë që të na trashëgojnë. Pasi të kemi vdekur, gjithë ç’lëmë pas i takon ummetit (shoqërisë muslimane).”
Fatimeja: Por babai im ma dha Fedekun si një dhuratë, që në të gjallë të tij. Për vite me rradhë, Fedeku ka qenë një pronë e imja.
Ebu Bekri: A ke dëshmitarë?
Fatimeja: Aliu dhe Umm Ejmeni janë dëshmitarët e mi.
Ebu Bekri: Nuk mjafton dëshmia e një burri dhe e një gruaje. Ose duhet të ketë dy burra ose një burrë dhe dy gra. Por ngase nuk është kështu, atëherë e quaj të mbyllur këtë rast.

Veshët, të cilëve u drejtohej Fatimeja, nuk kishin vullnet për të dëgjuar argumente ose për ta ndjekur arsyen. Dëshmitarët nuk do të kishin fare ndikimi tek ata që ishin të vendosur për të mos u bindur. Pala e akuzuar (Ebu Bekri në këtë rast) kishte një argument shumë vendimtar në dorë: fuqinë. Ishte ky një argument që kishte mundësi ta heshtte çdo argument tjetër, siç edhe bëri vërtet.

Për ta përligjur konfiskimin e pronave të Fedekut, Ebu Bekri përcolli një “hadith” nga i Dërguari i Zotit. Është e çuditshme që këtë hadith e kishte dëgjuar vetëm ai. Dhe është po kaq e çuditshme që Muhammedi, pikërisht pjesëtarëve të familjes së tij, nuk u kishte treguar se s’kishin të drejtë të trashëgonin ndonjë gjë prej tij, me arsyetimin se ishte i Dërguari i Zotit. Në vend të kësaj, duket sikur i Dërguari ua kishte “përshpëritur” vetëm njerëzve të huaj këtë gjë.

Ebu Bekri është personi i vetëm në shoqërinë muslimane që e përcolli këtë hadith dhe i cili e vendosi atë ballë për ballë me verdiktin e Kur’anit. Kur’ani thotë:

Nga ajo që lihet pas nga prindërit dhe të afërmit, ka një hise për burrat dhe një hise për gratë, qoftë e madhe prona ose e vogël...(Kur’an 4:7)

Për të patur gjithkush dobi, Ne kemi caktuar trashëgimtarë për pronën e lënë nga prindërit dhe nga të afërmit. Jepeni edhe pjesën e atyre q’u keni premtuar! Vërtet Zoti është Dëshmitar i gjithçkaje...(Kur’an 4:33)

Sipas këtyre vargjeve, Zoti u ka dhënë të drejtë fëmijëve që t’i trashëgojnë pronat e lëna nga prindërit e tyre. A ka ndonjë varg tjetër në Kur’an, i cili ua mohon këtë të drejtë fëmijëve të të dërguarve dhe në veçanti, të bijës së Muhammedit?

Edhe sikur të pranojmë se hadithi i përcjellë nga Ebu Bekri është i vërtetë dhe se pasardhësit e profetëve nuk mund të trashëgojnë asgjë prej tyre, atëherë ky “ligj” do të duhej të ishte i vlefshëm për pasardhësit e të gjithë profetëve dhe jo vetëm për të bijën e Muhammedit. Megjithatë, sipas Kur’anit, profetët e kaluar i kishin trashëgimtarët e tyre, të cilët trashëguan nga këta profetë.

Dhe Sulejmani ishte trashëgimtar i Davudit...(Kur’an 27:16)

Shënim i përkthyesit të Kur’anit në lidhje me këtë varg:
Ajo që nënkuptohet këtu është se Davudi, jo vetëm që e trashëgoi mbretërinë e të atit por edhe thellësinë e tij shpirtërore dhe pozitën profetike, të cilat jo gjithmonë përcillen nga babai tek i biri. (Përkthimi i Kur’ani në anglisht, nga A. Jusuf Ali)

Sido që të kishte qenë, Fatimeja s’kishte nevojë të sillte dëshmitarë sepse ajo tashmë ishte pronare e Fedekut. Pronësia e saj në këtë copë toke ishte në bazë të një dekreti nga Muhammedi, i Dërguari i Zotit dhe Sunduesi i muslimanë. Si i tillë, ky dekret nuk mund të sfidohej nga askush. Në këtë rast, ishte Ebu Bekri ai që duhej të sillte dëshmi se pronësia e Fatimesë në Fedek ishte ilegale.

Një pikë e rëndësishme është që në një shtet, ekzekutivi të jetë i ndarë nga sistemi gjyqësor dhe që ekzekutivi të mos përzihet në gjyqësi. Por në rastin e Fedekut, Ebu Bekri, i cili ishte pala e akuzuar (se e uzurponte pa të drejtë një tokë), ishte njëherit edhe gjykatës i çështjes. Dhe siç mund të pritet në një rast të tillë dhe në çdo gjykim të inskenuar dhe të paracaktuar, verdikti i tij ishte e kundërta e asaj që kërkonte pala akuzuese.

Uzurpimi i Fedekut ishte një akt skajshëm arbitrar. Jo shumë kohë pas Fedekut, Ebu Bekri u konfrontua me shumë probleme të reja dhe komplekse. Për t’i zgjedhur këto probleme, ai themeloi dy principe të rëndësishme. Njëri ishte emërimi i shokëve të Profetit si gjykatës. Për këto pozita, ai zgjodhi njerëz që ishin të famshëm për pozitën e tyre të lartë dhe për diturinë. Sikur Ebu Bekri të ishte i drejtë, edhe rastin e Fedekut do të duhej t’ia përcillte një gjykatësi të tillë, në vend që të ndërmerrte një veprim të njëanshëm dhe ta konfiskonte tokën.

Principi i dytë që e themeloi Ebu Bekri ishte konsultimi me shokët e Profetit. Kur kishte probleme të vështira, ai ulej në xhami, i mblidhte shokët më të famshëm të Profetit dhe e shtronte çështjen para tyre. Pas një diskutimi, çështja zgjidhej. Sikur Ebu Bekri të kishte qenë i drejtë, ai do të duhej t’u kërkonte një gjykim të paanshëm shokëve të Profetit, në lidhje me çështjen e Fedekut. Por këtë nuk e bëri kurrë.

“Hadithi” të cilin Ebu Bekri e hodhi si “argumentin” e tij për ta konfiskuar Fedekun, ishte në të vërtetë vetëm një improvizim i bërë shpejt e shpejt, vetëm që të mund t’i ndihmonte në këtë situatë, e cila e vinte në rrezik pozitën e tij. Ishte ky një “princip” që atëherë u përmend për herë të parë dhe të fundit. Sapo kaloi kriza, ky princip u “varros” për të mos u nxjerrë kurrë më.

Gjatë konfrontimit të saj gjyqësor me qeverinë e Sakifes në lidhje me çështjen e Fedekut, Fatimeja edhe nuk priste ndonjë drejtësi të madhe. Vdekja e babait të saj, siç mund të kuptohet, ishte dhimbja dhe goditja më e madhe për të. Megjithatë, disa nga shokët e Profetit, sikur të mos u dukej mjaft e madhe kjo dhimbje, vendosën që edhe vetë të jepnin një “kontribut” të tyre. Pikërisht në kohën kur Fatimeja mbante zi dhe vajtonte për vdekjen e të atit, Ebu Bekri e shpalli verdiktin e tij në lidhje me konfiskimin e Fedekut, me çfarë njerëzit e qeverisë e morrën tokën nën kontroll.

Shumë kohë pasi kishte vdekur edhe pala e akuzuar edhe pala që akuzonte në rastin e Fedekut, Umar bin Abdul Azizi, Kalifi umajjad (i dymbëdhjeti me rradhë pas Ebu Bekrit), do t’ua kthente Fedekun pasardhësve të Fatimesë. Siç dëshmon historia, Umar bin Abdul Azizi ishte një sundues që i druhej Zotit dhe e kuptonte se konfiskimi i Fedekut kishte qenë një akt i pakujdesshëm dhe një uzurpim.

Veprimi i qeverisë së Sakifes gjatë konfiskimit të Fedekut s’kishte të bënte shumë me ligjin ose me interpretimin e tij. Udhëheqësit e kësaj qeverie ishin të frymëzuar nga një qëllim i vetëm: t’ua merrnin pasardhësve të Muhammedit burimin e tyre të vetëm për jetesë. Sipas ligjeve islame, lëmosha është e ndaluar për familjen e Muhammedit dhe ata nuk mund ta pranonin atë. Prona që ua kishte falur Muhammedi ishte konfiskuar dhe e drejta e tyre për ta trashëguar atë, nuk u njihej.

Tërheqja e Aliut nga jeta publike

Pas këtyre ndryshimeve, pjesën më të madhe të kohës së tij, Aliu e kaloi i mbyllur në shtëpi, ku merrej me mbledhjen dhe rradhitjen kronologjike të vargjeve të Kur’anit. Me këtë, ai demonstronte se detyra e tij ishte shërbimi ndaj Islamit, pavarësisht rrethanave të jashtme. Para miqve të tij, ai shumë shpesh e përsëriste një thënie të të Dërguarit të Zotit, sipas të cilës, Kur’ani dhe familja e tij ishin “trashëgimia” e të Dërguarit për shoqërinë muslimane dhe se që të dy këto trashëgimi ishin të pandashme nga njëra-tjetra.
Në mesin e shokëve të Profetit, askush nuk ishte më kompetent se Aliu për t’i përmbledhur vargjet e Kur’anit. Ai ishte njëri nga shokët e të Dërguarit që e dinte Kur’anin përmendësh. Vetë Umar ibn Hattabi ishte përpjekur për katërmbëdhjetë vite me rradhë për ta mësuar kapitullin e dytë të Kur’anit por nuk kishte arritur.

Mbledhja e vargjeve të Kur’anit sipas rendit në të cilin ishin shpallur, ishte një detyrë që mund të kryhej vetëm nga një person i edukuar me kujdes nga vetë Muhammedi. Pikërisht i tillë ishte Aliu. Me Muhammedin, ai kishte kaluar më shumë kohë se gjithkush tjetër dhe mund të thuhej lehtësisht se ai ishte rritur me Kur’anin. Vetë ai ka thënë shpesh se nuk kishte një varg të Kur’anit, për të cilin nuk dinte se kur ishte shpallur, ku dhe përse. Ai e dinte kohën, vendin dhe rrethanat në të cilat ishte shpallur secili varg.

Aliu e përfundoi këtë detyrë të tij të vetëimponuar. Por fatkeqësisht për Islamin, grupi që ishte në pushtet, duke e ndjekur politikën e tij të veprimit të deriatëhershëm, vendosi të mos e njihte këtë vepër. Për ta, asgjë nuk mund të ishte më e pakëndshme sesa të pranohej një shërbim i Aliut për Islamin. Si pasojë, ata nuk e pranuan këtë përmbledhje të Kur’anit që e kishte përgatitur Aliu.

Në ditët pas vdekjes së Profetit, shumë njerëz erdhën të takoheshin me Aliun dhe disa prej tyre e këshilluan që me forcë ta merrte atë që i takonte. Në mesin e tyre, kishte edhe miq të sinqertë të tij por edhe shumë njerëz që dëshironin ta shfrytëzonin rastin për përfitime vetjake. Të gjithë ata i dhanë përkrahje Aliut. Siç mund të kuptohet, grupi i dytë i jepte përkrahje vetëm për t’i realizuar qëllimet e veta. Ata shpresonin se do të shkaktonin një luftë brendaislame, që më pas të përfitonin nga kjo përçarje e muslimanëve.

Menjëherë pas vdekjes së Profetit, xhaxhai i tij Abbas ibn Abdul Muttalibi erdhi tek Aliu dhe i tha:

“Zgjate dorën që të ta shpreh bindjen time! Ky veprim i imi do të ketë ndikim tek muslimanët e tjerë. Ata do të thonë se xhaxhai i Profetit ia shprehu Aliut bindjen. Andaj edhe ne duhet t’ia bindemi atij.”

Natyrisht, Abbasi ishte njëri nga miqtë e paktë të sinqertë në këtë rreth. Në kategorinë e dytë të atyre që ia donin të mirën Aliut, ishte edhe prijësi i fisit Umejje dhe armiku i përjetshëm i Islamit, Ebu Sufjani. Në ndodhitë pas vdekjes së Profetit, ai e shihte mundësinë për ta shkatërruar Islamin dhe vendosi ta shfrytëzonte këtë gjë. Ai shkoi tek Aliu dhe i tha:

“Është e tmerrshme kur shoh se pjesëtarë të fiseve më të pavlera të Kurejshit po e uzurpojnë të drejtën tënde dhe ta marrin nga dora qeverisjen që të takon ty. Nëse dëshiron t’ua marrësh qeverisjen nga duart, mjafton të më japësh një shenjë dhe unë sakaq do t’i mbush rrugët e Medines me ushtarë e kalorës të gatshëm për të vdekur me urdhrat e tu.”

Cili i vdekshëm mund t’i rezistonte një oferte të tillë? Dhe në fund të fundit, ç’kishte për të humbur Aliu? Atë që mund ta humbte, e kishte e humbur tashmë. Por nga ana tjetër, kush ne mesin e muslimanëve e donte Islamin më shumë se Aliu? Ai kurrë s’kishte lejuar që lakmia dhe provokimet të ishin një shtysë për të vepruar kundër interesave të Islamit dhe të muslimanëve. Islami ishte akoma një arritje e brishtë që mund të shkatërrohej ose të dëmtohej nga forca të korruptuara, si brenda Medines ashtu edhe jashtë. Por tek Aliu, Islami kishte një mbrojtës që kurrë nuk do ta lejonte këtë gjë.

Nëse Aliu ishte “gjykuesi më i mirë në Islam”, ai ishte edhe gjykuesi më i mirë i njerëzve. Përgjigja në formë pyetjeje që ia dha Ebu Sufjanit, është tejet karakteristike për të: “Prej kur ke filluar t’ia duash të mirën Islamit?” Ishte kjo një pyetje retorike, e cila e refuzoi ofertën e Ebu Sufjanit ashtu siç e meritonte.

Me këtë përgjigje, Aliu demonstroi edhe njëherë se vetëm ai ishte mbrojtësi i vërtetë i Islamit. Në këtë çast kritik, ai i sakrifikoi ambicjet dhe interesat e tija, për ta shpëtuar Islamin nga një tragjedi.

Ishte vërtet një periudhë kritike në historinë e Islamit të sapolindur. Rebelime kundër qeverisë së Ebu Bekrit po fillonin në çdo cep të shtetit. Sikur Aliu ta pranonte sugjerimin e Abbasit dhe të Ebu Sufjanit, mbase do të arrite ta merrte në dorë qeverisjen e Medines. Por ky sukses i tij do t’i kushtonte një luftë civile në Medine, në vetë bërthamën e shtetit dhe të shoqërisë muslimane. Një luftë e tillë në Medine do t’i jepte fund të menjëhershëm jetës së Islamit. Aliu e kaloi edhe këtë sfidë, njësoj siç i kishte kaluar sfidat e tjera në jetën e tij. Ai nuk iu bind lakmisë.

Shoqëria e Sinsinatit, e formuar pas Revolucionit Amerikan, nga ana e oficerëve që shërbyen pranë George Washingtonit, i ka ruajtur gjithmonë lidhjet e saj me pasardhësit oficerëve francezë që i shërbyen kauzës amerikane. Përkthimi i motos së kësaj shoqërie është kuptimplot: “Ai sakrifikoi gjithçka për ta shpëtuar kombin..”

Një moto e ngjashme, mbase shumë më e përshtatshme për Ali ibn Ebu Talibin, do të ishte: “Ai sakrifikoi gjithçka për ta shpëtuar Islamin.”

Vdekja e Fatima Zehrasë

Brenda një dite të vetme, Aliu ishte përballur me dy goditje të tmerrshme. E para ishte vdekja e mikut dhe bamirësit të tij më të madh, Muhammedit. Vdekja e këtij të fundit i kishte dhënë fund lumturisë dhe mirëqenies së Aliut dhe të familjes së tij. Goditja e dytë kishte qenë uzurpimi i të drejtës së tij të pasardhësisë. Shokët e Profetit e kishin nxjerrë Kalifatin nga shtëpia e tij dhe e kishin përshtatur atë për veten e tyre.

Aliu po përpiqej të shpëtonte nga ndikimi i këtyre dy goditjeve kur erdhi një goditje e tretë, po kaq shkatërrimtare sa dy të parat. Shtatëdhjetë e pesë ose nëntëdhjetë e pesë ditë pas vdekjes së Profetit, vdiq edhe e bija e tij e dashur, Fatimeja. Pas vdekjes së saj, Aliu u kaplua nga pikëllimi. Në përshtatshmëri me kërkesën e saj, Fatimeja u varros natën. Vetëm pjesëtarët e familjes u informuan për varrimin dhe vetëm ata e dinin vendin ku do të varrosej. Populli i Medines nuk e kuptoi kur dhe ku u varros Fatimeja.

Pas vdekjes së të atit, Fatimeja s’dëshironte tjetër veçse të bashkohej me të në Qiej. Vdekja e saj u përshpejtua dhe mbase u shkaktua nga goditjet e njëpasnjëshme që erdhën pas vdekjes së të atit. Shumë nga shokët e Profetit nuk kishin marrë pjesë në varrimin e tij. Kësaj rradhe, në varrimin e Fatimesë, ata qëllimisht nuk u lajmëruan. Ajo u takua me të atin në Qiejn dhe e gjeti sërish lumturinë e humbur që nga vdekja e babait të saj.

Aliu ishte vetëm 32 vjeç kur vdiq i Dërguari dhe e bija e tij. Pas vdekjes së tyre, koha e mbetur e tij kaloi si një ndajnatë, në të cilën u përpoq t’i tejkalonte dhimbjet e tija nëpërmjet devotshmërisë ndaj Zotit dhe nëpërmjet shërbimeve për Islamin. Edhe përkundër mospajtimeve të tija me sunduesit e kohës, ai kurrë nuk ndoqi një politike penguese dhe u tregua gjithnjë i gatshëm për t’u shërbyer muslimanëve. Gjithçka që ai tha dhe bëri, ishte për ta fuqizuar Islamin dhe për t’u ndihmuar muslimanëve. Edhe njëherë tjetër, Aliu po demonstronte se dashuria dhe urrejtja e tij, njësoj si miqësia dhe armiqësia, ishin vetëm e vetëm për hir të Zotit. Sjellja e tij ndaj individëve ishte krejtësisht jopersonale. Të tilla ishin edhe dashuria dhe urrejtja e tij. Ai dashuronte dhe urrente vetëm për hir të Zotit.

Ai i donte ata që e donin Zotin dhe i urrente ata që e urrenin Atë.

Politika e Ebu Bekrit

Ebu Bekri dhe Umari e dinin se arabët kishin dy obsesione: dashurinë për të plaçkitur dhe hakmarrjen. Të dy këto pika të dobëta ata do t’i shfrytëzonin më së miri. Ata u dhanë arabëve mundësi për të plaçkitur duke i akuzuar si jobesimtarë, ata muslimanë që nuk i kishin paguar tatimet. Në çastin kur ata u etiketuan si jobesimtarë, ishte e ligjshme të vriteshin, të plaçkiteshin shtëpitë e tyre dhe t’u robëroheshin fëmijët dhe gratë.

Por eliminimi i “jobesimtarëve” ishte vetëm një çështje e vogël dhe lokale. Për t’i zgjidhur problemet e tyre afatgjata, Ebu Bekri dhe Umari ndërmorrën veprime në kufijtë e shtetit. Fitimtarëve në luftërat kundër “jobesimtarëve”, ata nuk u lejuan të ktheheshin në Medine. Në vend të kësaj, urdhëruan që ushtria të nisej drejt frontit pers dhe sirian dhe t’i pushtonte njëkohësisht këta dy vende. Ky vendim, siç do të tregonin ngjarjet në vijim, ishte një lëvizje gjeniale politike.

Theodor Nöldeke

Ishte vërtet një vendim i goditur që fiset e saponënshtruara të egërsirës të ktheheshin drejt një qëllimi të jashtëm, në të cilin mund ta shuanin në një nivel shumë më të madh etjen e tyre për plaçka, t’i ruanin ndjenjat e tyre luftarake dhe ta përforconin lidhjen e tyre me besimin e ri... (nga vepra “Shënime nga historia e Lindjes”)

Mbase do të ishte më e saktë sikur Nöldeke të thoshte se fiset “do ta përforconin lidhjen e tyre me qeverinë e re të Sakifes” dhe jo “me besimin e ri”. Besimi nuk bëhet më i fuqishëm duke vrarë njerëz të tjerë dhe duke i plaçkitur shtëpitë dhe qytetet e tyre. Megjithatë, nuk ka dyshim se fiset e përforcuan lidhjen e tyre me qeverinë e Sakifes, e cila u dha një mundësi të shkëlqyer për ta “shuar etjen e tyre për plaçka”.

Geoffrey Blainey

Profesor Quincy Wright, i cili në vitin 1942 në Chicago, e përfundoi një studim në lidhje me luftën, erdhi në përfundimin se njëri nga shkaqet kryesore dhe më të shpeshta të luftërave ndërkombëtare, është tendenca agresive për të bërë luftë të jashtme, me qëllim të largimit të vëmendjes nga problemet e brendshme. (“Shkaqet e luftërave”, New York, 1973)

Sir Basil H. Lidell Hart

Diktatorët bëjnë luftë me ndonjë shtet tjetër, si një mjet për ta larguar vëmendjen nga situata e brendshme dhe për të lejuar që pakënaqësia të shpërthejë në drejtim të jashtëm... (“Përse nuk mësojmë nga historia?”, 1973)

Kur ushtritë muslimane i sulmuan ushtritë romake dhe perse, pakënaqësia e tyre shpërtheu në drejtim të jashtëm.

Professor James M. Buchanan

Duhet të ruhemi nga hijet e “1984”-ës së Orwellit, në të cilën armiqtë e jashtëm krijohen, qofshin të vërtetë ose imagjinarë, vetëm për të fituar përkrahje të brendshme morale për qeverinë kombëtare. (cituar nga Leonard Silk në gazetën “New York Times” të datës 24 Tetor 1986)

Dr. Hamid’ud-Din, një historian bashkëkohor pakistanez, thotë se Ebu Bekri kishte arsye të forta për ta sulmuar Persinë dhe Romën. Në veprën e tij, ai shkruan:

Arabët u bashkuan nën flamurin e Islamit dhe persët tashmë i konsideronin ata si një rrezik të madh. Arabët e krishterë të Irakut shumë shpesh i nxisnin persët kundër arabëve muslimanë (asokohe Iraku ishte akoma pjesë e Perandorisë Persiane). Por persët s’kishin mundësi t’u kushtonin vëmendje arabëve, për vetë faktin se mbyteshin në luftërat e tyre civile që po e shkatërronin shtetin. Megjithatë, Ebu Bekri ishte i sigurt se sikur Persisë t’i rikthehej paqja e brendshme, ajo do ta sulmonte menjëherë Arabinë. Andaj, ai ishte gjithnjë i kujdesshëm dhe kurrë nuk u nda nga principi “siguria në rradhë të parë”. Konflikte të vogla kishin filluar tashmë ndërmjet nomadëve të Irakut dhe muslimanëve të Vailit. Methanna bin el-Harith, prijës i Vailit, shkoi në Medine dhe i kërkoi leje Ebu Bekrit për ta sulmuar Irakun. Asokohe, Halid bin Velidi sapo kishte përfunduar me ekspeditën e tij kundër jobesimtarëve në Arabinë Qendrore, të cilët ishin eliminuar me sukses. Ebu Bekri e emëroi atë zëvendës të Methannas. (“Historia e Islamit”, botuar në Lahore, Pakistan nga Hamid’ud-Din, i doktoruar në Universitetin Harvard)

Siç duket, Ebu Bekri kishte arsye të fuqishme për t’i sulmuar edhe romakët. Në lidhje me këtë, Hamid’ud-Dini shkruan:

Njësoj si persët, erdhe romakët i druheshin qeverisë së re të konsoliduar të arabëve dhe e konsideronin atë një rrezik për ta. Për këtë arsye, ekzistonte gjithnjë rreziku i një sulmi pers ose romak kundër Medines. Ebu Bekri kurrë s’ishte i pavëmendshëm për këtë rrezik. Andaj, ai e dërgoi Halid bin Saidin në krye të një grupi ushtarësh, që të vëzhgonte dhe të raportonte në lidhje me frontin romak. (Historia e Islamit, botuar në Lahore, Pakistan)

Ushtarët e Ebu Bekrit e “vendosën paqen” në Arabi, e morrën zeqatin nga fiset që s’e kishin paguar deri atëherë dhe kur s’kishte mbetur asgjë për të bërë në Arabi, ushtria i bëri ekspeditat e para drejt territorit pers dhe bizantin. Sukseset e vogla u ndoqën nga fitore të mëdha. Një rrjedhë e vazhdueshme ari dhe argjendi, grash dhe robëreshash, filloi të arrinte në Medine. Muhaxhirët dhe ensarët i harruan diskutimet e tyre në lidhje me atë që ishte e drejtë dhe e gabuar dhe po kështu, i harruan edhe dyshimet dhe xhelozitë e e tyre të ndërsjella. Ekspeditat në Persi dhe në Siri e konsoliduan qeverinë e Sakifes në Medine.

Qëllimi i luftërave të Ebu Bekrit dhe Umarit:

1. Të heshteshin kritikët e qeverisë së Sakifes dhe të merrnin fund pyetjet e shumta në lidhje me të.


2. Të bindeshin muslimanët se politikat e qeverisë së Sakifes ishin të prira nga një vullnet i vërtetë fetar.


3. T’u jepej arabëve një mundësi e mirë për ta shuar etjen e tyre për plaçkitje. Sipas kësaj teorie, kur arabët t’i shijonin kënaqësitë e pushtimit dhe plaçkitjes, do të kishin shumë pak kohë për të menduar në lidhje me pyetjet morale, etike dhe filozofike. Interesi i tyre do të dominonte mbi gjërat e tjera.


4. Të sigurohej pozita e qeverisë së Sakifes me të gjitha mjetet e mundshme. Udhëheqësit e kësaj qeverie e kuptuan se në kaosin e luftërave dhe të pushtimeve, arabët do ta harronin familjen e Profetit të tyre. Ky do të ishte triumfi i vërtetë i qeverisë së Sakifes.


5. T’u jepej mundësi armiqve të familjes së Muhammedit të ngjiteshin lartë në pozitat e tyre, që të mund ta përforconin strukturën e Sakifes.
   Ndonse Aliu kurrë s’e kishte sfiduar Ebu Bekrin dhe Umarin, vetë prania e tij mjaftonte që ata ta konsideronin një “rrezik” për sigurinë e tyre. Për ta “siguruar” vetveten, ata do të duhej të gjenin një bosht tjetër fuqie. Këtë e gjetën pikërisht në familjen e Ebu Sufjanit dhe tek umajjadët e tjerë të Mekkes, me të cilët lidhën aleanca të forta.

Sir John Glubb

Tre komandantët (e Ebu Bekrit në ekspeditën siriane) ishin Amr bin As, Shurahbil bin Hasana dhe Jezid bin Ebu Sufjan. Në ndërkohë, babai i këtij të fundit, Ebu Sufjani plak, triumfuesi i Uhudit dhe kundërshtari i vjetër i Muhammedit, ishte hequr nga skena duke e marrë përsipër qeverisjen e Jemenit. (“Pushtimet e mëdha arabe”, 1963)

Qeverisja e Sakifes e emëroi Ebu Sufjanin për guvernator të Jemenit dhe djalin e tij më të madh, Jezidin, si gjeneral në ekspeditën siriane. Vëllai i vogël i Jezidit, Muavije bin Ebu Sufjani, ishte oficer në të njejtën ushtri dhe e shoqëroi të vëllanë.

Më në fund ishin krijuar mundësi të reja për dështakët umajjadë dhe nga anonimiteti i plotë në të cilin ishin fundosur në të gjallë të Muhammedit, ata filluan përnjëherë të ngjiteshin në pozitat më të larta të shtetit.

Ebu Bekri dhe Umari, që të dy shfaqën një tendencë ndaj umajjadëve gjatë sundimit të tyre. Këtë mund ta kenë bërë edhe për të siguruar dominim dhe për ta ruajtur integritetin e qeverisjes që kishin formuar. Me sa duket, ata kishin një përshtypje tejet të mirë në lidhje me Ebu Sufjanin dhe me fëmijët e tij. Në veprën e tij “

Jeta e Profetit”, Muhammed Shibli Numaniu e përcjell ngjarjen në vijim:

Në sytë e Muhammedit, i pasuri dhe i varfëri, i zoti dhe skllavi, i bardhi dhe i ziu, të gjithë ishin të barabartë. Selmani, Shuhajbi dhe Bilalli, që të tre kishin qenë skllevër. Por tashmë ata ishin të barabartë me prijësit e Kurejshit.
Një ditë, Selmani dhe Bilalli po shkonin diku dhe u takuan me Ebu Sufjanin dhe Ebu Bekrin. Njëri nga ata tha: “Përse qafën e këtij armiku të Zotit s’e ka goditur akoma tehu i shpatës?”
Ebu Bekri u tmerrua me ta dëgjuar këtë dhe tha: “Si guxon të flasësh kështu për prijësin e Kurejshit?”Më pas, ai menjëherë shkoi tek i Dërguari dhe u ankua në lidhje me këtë rast. Por i Dërguari ia ktheu: “Shpresoj që të mos e kesh zemëruar Selmanin ose Bilallin. Nëse i ke zemëruar ata, e ke zemëruar vetë Zotin.”
Atëherë Ebu Bekri shkoi tek Selmani dhe Bilalli dhe i pyeti: “A jeni të zemëruar me mua?” Ata u përgjigjën: “Jo! Të faltë Zoti!” (“Jeta e Profetit”, vëll.2, botuar në Azamgarh, Indi, 1974)

Dr. Hamid’ud-Din

Kur vdiq Muhammedi, Ebu Bekri u bë Kalif. Ai ishte mjaft i vetëdijshëm për statusin e lartë të umajjadëve dhe i vëmendshëm ndaj lavdisë dhe nderit të tyre. Jezidin, djalin e Ebu Sufjanit, e emëroi për gjeneral të ushtrisë së tij. Në këtë kohë, umajjadët bënë vepra aq të mëdha në shërbim të Islamit, sa njerëzit i harruan armiqësitë e tyre të mëparshme. Kur Damasku u pushtua, Umari (i cili tashmë e kishte trashëguar Ebu Bekrin si Kalif), e emëroi Jezid bin Ebu Sufjanin si guvernator. Kur vdiq Jezidi, në vend të tij, Umari e emëroi Muavijen (vëllain e vogël të Jezidit) si guvernator të ri të Damaskut. (“Historia e Islamit”, Lahore, Pakistan, 1971)

Në këtë vlerësim të tij, historiani ka përfshirë edhe një shënim krejtësish subjektiv. Ç’veprash të mëdha kishin bërë vërtet umajjadët “për hir të Islamit” në kohën e Ebu Bekrit ose në kohën e Umarit? Umajjadët vërtet bënë punë të mëdha (p.sh. pushtuan toka të reja) por këtë e bënë shumë më vonë dhe jo për hir të Islamit por thjesht për interesin e tyre. Dhe kush vallë ishin ata njerëz që i kishin harruar armiqësitë e kaluara të umajjadëve ndaj Islamit? Të parët që i harruan këto gjëra s’ishin tjetër veçse vetë Ebu Bekri dhe Umari.
Aleanca e Ebu Bekrit dhe e Umarit me familjen e Ebu Sufjanit dhe me umajjadët kundër familjes së Muhammedit dhe kundër Hashimitëve, ishte një aleancë e përhershme dhe e pathyeshme.

Si trashëgimtarët shpirtërore dhe “instrumentet” e politikës së Ebu Bekrit dhe Umarit, umajjadët kaluan një periudhë prej “çiraku”, që më në fund t’i shtronin pretendimet e tyre dhe të shpërbleheshin me të njejtat. Shpërblimi i tyre s’ishte tjetër veçse vetë qeveria e Sakifes!

Ky është tregimi i ngjitje në pushtet të umajjadëve. Pikërisht në këtë mënyrë, siç thotë edhe Gibboni, “prijësit e idhujtarisë u bënë udhëheqës të fesë dhe perandorisë së Muhammedit”, mbase në njërën nga ndodhitë më ironike të historisë.

Sëmundja dhe vdekja e Ebu Bekrit

Në vitin 13 pas Hixhrit (viti 634), Ebu Bekri u sëmur dhe kur e kuptoi se do të vdiste së shpejti, filloi të mendonte për ta emëruar pasardhësin e tij.

Ai e thirri sekretarin e vet, Osman bin Affanin, që ta shkruante testamentin. Kur erdhi ky i fundit, Ebu Bekri ndenji ulur mbi shtrat dhe i diktoi:

“Me emrin e Zotit, që është Bamirës dhe Mëshirues! Unë, Ebu Bekri, pasardhësi i të Dërguarit të Zotit...”
Ebu Bekri arriti t’i thoshte vetëm këto fjalë dhe pastaj i ranë të fikët. Kur ishte pa vetëdijë, Osmani shkroi vetë: “..e emëroj Umarin si pasardhës timin dhe si sunduesin tuaj.”
Kur Ebu Bekri u zgjua sërish, ai e pyeti Osmanin se ç’kishte shkruar dhe ai ia lexoi fjalinë e plotë: “Unë Ebu Bekri, pasardhësi i të Dërguarit të Zotit, e emëroj Umarin si pasardhës timin dhe si sunduesin tuaj.” Ebu Bekri i miratoi këto fjalë dhe vazhdoi të diktonte (“Historia” e Taberiut, vëll.4, fq.52)

Osmani nuk mund ta dinte në do të zgjohej sërish Ebu Bekri dhe në do të mund ta kompletonte testamentin e tij. Sipas kësaj, Osmani tashmë kishte falsifikuar një dokument, të cilin ai dhe disa të tjerë mbase do t’ia imponon më pas shoqërisë muslimane si testament të Ebu Bekrit.

Ndonse Ebu Bekrit i ranë të fikët disa herë gjatë diktimit të testamentit, Umari asnjëherë nuk klithi se Ebu Bekri nuk dinte ç’fliste. I njejti Umar nuk i kishte lejuar të Dërguarit të Zotit ta diktonte testamentin e tij, ndonse këtij të fundit nuk i ranë aspak të fikët dhe nuk e humbi fare vetëdijen gjatë diktimit të testamentit.

Umari e morri testamentin e Ebu Bekrit dhe shëtiti në mesin e njerëzve duke u kërkuar ta pranonin atë që kishte shkruar Kalifi i Profetit.

Zgjedhja e Ebu Bekrit dhe demokracia

Shumë historianë e kanë hedhur pretendimin se zgjedhja e Ebu Bekrit u bë sipas principeve të demokracisë. Por ky pretendim nuk mund të jetë i saktë për disa shkaqe:

1. Kur vdiq Muhammedi, pjesa më e madhe e arabëve e kishin pranuar Islamin. Sipas principeve të demokracisë, të gjithë ata do të duhej të merrnin pjesë në zgjedhjen e prijësit të tyre. Dhe nëse kjo ishte e pamundur, atëherë duhej që së paku prijësit e të gjithë fiseve ta jepnin mendimin e tyre. Dhe nëse edhe kjo nuk ishte e mundur, atëherë do të duhej që pasardhësi i Profetit të zgjidhej në Xhaminë e tij, në një mbledhje ku do të merrnin pjesë të gjithë muhaxhirët dhe ensarët e pranishëm në Medine. Në jo tjetër, ky opcion i fundit ishte më se i mundshëm.
   Por asnjëra nga këto metoda nuk u përdor. Në vend të kësaj, dy fise në mesin e ensarëve, Aus dhe Khazraxh, u mblodhën në Sakife për të zgjedhur një prijës të tyre. Spiunët e Ebu Bekrit dhe të Umarit i informuan në lidhje me mbledhjen e ensarëve dhe këta të dy vrapuan për t’iu bashkangjitur mbledhjes. Gjatë rrugës, e morrën me vete edhe Ebu Ubejde ibn el-Xherrahun.
   Ebu Bekri dhe Umari janë lëvduar nga historianët se ishin shembuj të mëdhenj të demokracisë. Në ishin vërtetë të tillë, ata do të duhej t’u thoshin ensarëve që ta anulonin takimin e tyre në Sakife dhe të mblidheshin në Xhaminë e Madhe për të zgjedhur një udhëheqës, në praninë e të gjithë muhaxhirëve dhe ensarëve. Por një gjë të tillë nuk e bënë kurrë.


2. Në fjalimet e tyre në Sakife, Ebu Bekri dhe Umari i shprehën mirënjohjet e tyre për shërbime që ensarët i kishin bërë për Islamin, por shtuan se qeveria që ata dëshironin ta merrnin në duar ishte krijuar nga Muhammedi. Tani që kishte vdekur ai, ajo do të duhej t’u takonte pasardhësve të tij dhe jo atyre. Ebu Bekri dhe Umari e shihnin veten si pasardhës të Muhammedit, duke e arsyetuar këtë me faktin se ishin nga fisi i Kurejshit, të cilit i takonte edhe vetë Muhammedi.
   Është një rregull themelor i demokracisë që një kandidat për një post të caktuar, të garojë për të duke u themeluar në kualifikimet e tija personale. Ai duhet të jetë i aftë, të ketë përvojë etj. Në demokraci, një kandidat kurrë nuk pretendon se meriton ta marrë një pozitë të caktuar vetëm sepse është i lidhur përnga gjaku me mbajtësin pararendës të këtij posti. Megjithatë, argumenti më i madh i Ebu Bekrit kundër ensarëve ishte pikërisht pretendimi se ai ishte më afër Profetit se ç’ishin ata.


3. Në rastin e emërimit të Umarit si Kalif, Ebu Bekri as nuk u mundua të inskenonte një farsë zgjedhjeje. Në mënyrë tejet arbitrare, ai e shpalli Umarin Kalif të ardhshëm të muslimanëve.
   Muslimanët sunnitë pretendojnë se Muhammedi, i Dërguari i Zotit, nuk emëroi një pasardhës të vetin dhe se këtë zgjedhje ia la shoqërisë muslimane. Por Ebu Bekri e emëroi pasardhësin e vet dhe me këtë, devijoi nga praktika e Profetit. Nëse ishte një traditë (sunnet) e Profetit që të mos emërohej pasardhësi, atëherë duhet pranuar se Ebu Bekri nuk e respektoi këtë traditë dhe e emëroi vetë pasardhësin e tij.
   Ebu Bekri nuk ishte i vetëm në refuzimin e demokracisë nëpërmjet veprave të tija. Njeriu më i rëndësishëm në zgjedhjen e Ebu Bekrit, Umar bin Hattabi, e kishte dënuar këtë lloj veprimi. Ai i kishte paralajmëruar muslimanët që kurrë më pas, të mos përpiqeshin të zgjidhnin një udhëheqës nëpërmjet zgjedhjeve dhe se Zoti i kishte ruajtur nga pasojat e dëmshme të kësaj metode të zgjedhjes që ishte përdorur për Ebu Bekrin.

Ebu Bekri vdiq në muajin Gusht të vitit 634 dhe u varros pranë Profetit të Islamit.

55. Demokracia dhe muslimanët

Shumica e muslimanëve të sotëm besojnë se qeveria islame është demokratike përnga karakteri. Një qeveri e udhëhequr nga muslimanët mund të jetë e tillë por e njejta gjë nuk vlen për një qeveri islame.

Deri në fund të Luftës së Parë Botërore, muslimanët jetuan gjithkund nën sundimin e mbretërve dhe të sulltanëve. Mbretërit e tyre i quajtën “Zil’lullah” (Hija e Zotit) dhe ishin më se të lumtur që jetonin nën këtë “hije” (nëse mund të thuhet se Zoti ka hije), ndonse me shumë pak përjashtime, këta mbretër dhe sulltanë ishin sundues despotik, autokratë dhe autoritarë. Ata ushtronin fuqi absolute mbi popullin dhe mund ta vrisnin gjithsecilin që do t’i zemëronte.

Pas Luftës së Parë Botërore, fuqia e mbretërve filloi të dobësohej. Në perceptimet e ndryshme të shekullit të njëzetë, mbretërit dhe sulltanët u bënë “të dalë mode” dhe muslimanët zbuluan se demokracia paskësh qenë më islamike. Ata filluan t’i thurrnin lavde demokracisë dhe shumë prej tyre u “konvertuan” në të. Ky “konvertim” i tyre në demokraci do të thoshte se Islami, në katërmbëdhjetë shekujt e parë të tij, kishte qenë “jodemokratik” dhe se vetëm pas vitit 1919, kishte filluar të “demokratizohej”.

Ata muslimanë që pretendojnë se demokracia është islamike, thonë se pas vdekjes së të Dërguarit të Zotit, shokët e tij e themeluan atë që do të quhej “el-Khilafat er-Rashida” (Kalifati i të Drejtudhëzuarve), që do të ishte shembulli më i mirë i një qeverisjeje demokratike.
Ky Kalifat zgjati vetëm tridhjetë vite. Pas tyre, demokracia islame u shtyp nga monarkia absolute dhe me këtë, sistemi i ashtuquajtur “demokraci islame” morri fund. Kjo demokraci duket se ishte një luks i tepërt dhe i brishtë. Në të vërtetë, ai nuk zgjati as tridhjetë vite dhe jo më tepër se një gjeneratë.

Demokracia islame vdiq pa patur një mbrojtës të flaktë dhe fare pa u vajtuar. Kush e vrau atë? Paganët? Idhujtarët? Politeistët? Çifutët? Të krishterët? Jo!!! Atë e vranë vetë muslimanët. Dhe kush ishin vallë ata muslimanë që e vranë këtë demokraci? Nuk ishin muslimanët e gjeneratave të mëvonshme por ishte vetë gjenerata e Muhammedit dhe e të gjithë “shokëve” e tij.

Nëse programi i Islamit kërkon themelimin e një demokracie si formën ideale të qeverisjes së muslimanëve, atëherë ç’duhet të themi për ata sabotues që e vranë këtë demokraci që në “fëmijërinë” e saj? Demokracia islame u krijua nga shokët (sahabet) e Profetit por edhe njerëzit që e shkatërruan atë, ishin sërish shokët e tij. Ndërkohë që një grup i shokëve të Profetit, i prirë nga Ebu Bekri dhe Umari, e themeluan demokracinë islame (siç pretendojnë muslimanët sunnitë), një grup tjetër nga shokët e tij, i prirë nga Muavije bin Ebu Sufjani dhe Amr bin Asi, e shkatërruan atë. Kurse një grup i tretë në mesin e shokëve të Profetit, në krye me Abdullah ibn Umarin dhe Ebu Hurejren, e dëshmuan luftën ndërmjet demokracisë islame dhe shkatërruesve të saj dhe u bënë spektatorët e heshtur të klithmave të vdekjes së demokracisë islame. Dhe kur tashmë s’kishte mbetur kurrfarë dyshimi se Muavije ishte “fitues”, si njerëz të realtë dhe pragmatikë, ata shpallën se ishin me të, gjegjësisht me shkatërruesin e demokracisë islame.

Faris Glubb

Qeverisja islame u shkatërrua në pjesën më të madhe të botës muslimane, me ardhjen në fuqi të Muavijes në vitin 40 pas Hixhrit. Ai e shkatërroi Mbretërinë e Zotit të themeluar nga Profeti dhe e zëvendësoi me një mbretëri krejtësisht tokësore. Një kalifat të drejtë dhe demokratik, ai e zëvendësoi me një monarki të trashëgueshme tirane... (artikulli “Ideali islam i një qeverie etike”, i botuar në Muslim News International, Londër, Mars 1963)

Ebu Bekri, Umari, Muavije, Amr bin As, Abdullah bin Umari dhe Ebu Hurejreja ishin që të gjithë, shokë të Profetit (sahabe). Ebu Bekri dhe Umari e themeluan demokracinë islame kurse Muavije dhe Amri e shkatërruan atë. A do të thotë kjo se edhe ndërtuesit e demokracisë islame edhe shkatërruesit e saj janë të drejtë? A do të thotë kjo se edhe demokracia edhe monarkia janë “islamike”?
Për momentin mund ta shtyjmë diskutimin në lidhje me demokracinë “islame” por sunnitët e sotëm dhe dijetarët e tyre nuk kanë fare qejf t’ia falin epitetin “islamik”, monarkisë. Sipas tyre, nuk ka një gjë të quajtur monarki islame.

G.H. Jansen

Natyre politike e shtetit islam është tejet interesante. Kur u fillua me punë për përpilimin e një kushtetute të re për Pakistanin, që do të ishte në përshtatshmëri me mësimet historike të Islamit, presidenti Ejub Khan u kërkoi ekspertëve ta studionin historinë dhe t’i shihnin kushtetutat e shteteve të tjera muslimane. Hulumtimi solli dy përfundime: në Islam nuk ka vend për monarki dhe pasardhësia nuk mund të jetë në bazë trashëgimie. E tërë shoqëria muslimane duhet ta ketë të drejtën për ta zgjedhur udhëheqësin e saj dhe të drejtën për ta larguar atë. (Kjo do të thotë se të gjitha monarkitë muslimane, pavarësisht sa fetare duken, kishin qenë joislamike). Në lidhje me këto dy themele ka pajtueshmëri ndërmjet reformuesve tanë politikë por megjithatë, ka shumë dallime në aspektet e tjera të politikës islame. (“Islami luftarak”, New York)

G.H. Jansen

Vëllazëria Muslimane (në Egjipt) theksonte se asnjë qeveri e themeluar nëpërmjet forcës nuk mund të pranohet, ngase konsultimi ishte i detyrueshëm sipas vargut 35 të kapitullit 42 të Kur’anit. Sipas kësaj, regjimet ushtarake të krijuara falë grushtshteteve ishin krejtësisht joislamike. (“Islami luftarak”, New York)

Pra, është një koncenzus i dijetarëve sunnitë të Pakistanit dhe i zëdhënësve sunnitë të Vëllazërisë Muslimane në Egjipt, se monarkia dhe regjimet ushtarake janë joislamike. Por ky është një koncenzus i ri, të cilin dijetarët dhe juristët sunnitë të të kaluarës nuk do ta pranonin. Koncenzusi i tyre ishte krejtësisht tjetër. Siç kemi shpjeguar më sipër, ata e përkrahnin forcën.

Dhe a thua vallë fjala “joislamike” ishte vetëm një formë e zbutur qëllimisht e epitetit “pagane”? Në është kështu dhe nëse sipas juristëve sunnitë të Pakistanit, monarkia është vërtet një institut pagan, atëherë ç’është verdikti në lidhje me monarkët? A është e mundur që një monark të udhëheqë një qeveri joislamike dhe akoma të jetë musliman? Dhe ç’do të ishte vallë verdikti i tyre në lidhje me njeriun që për herë të parë e uzurpoi Kalifatin me një puç ushtarak dhe që më pas e ktheu në monarki? Ç’do të ishte, pra, verdikti në lidhje me Muavije ibn Ebu Sufjanin, i cili shumë shpesh lëvdohej se ishte mbreti i parë i arabëve?

Pikëpamjet e juristëve sunnitë të Pakistanit dhe të Vëllazërisë Muslimane në lidhje me karakterin e monarkive dhe të regjimeve ushtarake, i ndan edhe Muhammed Esadi, një evropian modern dhe dijetar sunnit. Në librin e tij, “Shteti dhe qeverisja në Islam” (1980), ai shkruan:

...të qartësojmë një gjë në mendjen tonë! Kurrë s’ka patur një shtet të vërtetë islam pas kohës së Profetit dhe pas Kalifatit të Medines, të prirë nga pasardhësit e tij, Kalifët e Drejtudhëzuar: Ebu Bekri, Umari, Osmani dhe Aliu.

Sipas këtij gjykimi, Shteti Islam pushoi së qeni “islamik” që në çastin kur Muavije ibn Ebu Sufjani e uzurpoi Kalifatin. Por Muavije bëri shumë më tepër se kaq. Ai, jo vetëm që e ktheu Kalifatin në një monarki joislamike pagane, por edhe ia la trashëgim këtë traditë shoqërisë muslimane. Si pasojë, për shekuj me rradhë shoqëria muslimane është sunduar nga monarkët dhe nga mbretërit dhe akoma edhe sot, në vitet e nëntëdhjeta të shekullit të njëzetë, ky fenomen vazhdon në Arabinë Sauditë, në Jordan dhe në Maroko.

Dhe prapëseprapë, për muslimanët sunnitë, Muavije vazhdon të jetë “një shok (sahabe) i Profetit dhe një shkrues i Kur’anit”, për të cilin natyrisht duhet të thuhet “Zoti qoftë i kënaqur me të” (radiallahu anhu). Mbase për hir të faktit se e ktheu Kalifatin islam në një monarki pagane!!!

Do të ishte një përpjekje interesante që të shihet në janë të aftë dijetarët sunnitë, për t’i parë papërshtatshmëritë në logjikën e tyre dhe kundërthëniet në koncenzuset e arritura. Kur t’i vërejnë këto gjëra, do të ishte interesante të shihet se si do t’i racionalizonin të njejtat.
Shumë muslimanë kthehen përplot nostalgji drejt sundimit tridhjetëvjeçar të Kalifëve të Drejtudhëzuar, duke e konsideruar si një “epokë të artë” të Islamit. Në të vërtetë, kjo epokë nuk ishte dhe aq e artë sa u duket atyre ose në rastin më të mirë, ishte e artë vetëm për ata muslimanë që kishin arritur të mblidhnin sasi të mëdha ari në këto epoka “të arta”.

Pati vetëm katër Kalifë të Drejtudhëzuar. Tre prej tyre u vranë mizorisht dhe dy prej tyre në kaosin e një lufte civile. I vetmi prej tyre që nuk u vra dhe që pati një vdekje të natyrshme (dmth. Ebu Bekri), sundoi vetëm dy vite.

G.H. Jansen

Një burim tjetër për shembuj ligjorë është tradita e Kalifëve të Drejtudhëzuar, që ishin katër sunduesit e parë pas Muhammedit. Ata ishin Ebu Bekri, Umari, Osmani dhe Aliu. Sundimi i tyre zgjati prej vitit 632 deri në vitin 661. Kjo periudhë e shkurtër prej njëzet e nëntë vjetësh, është parë gjithnjë me nostalgji, si “epoka e artë” e Islamit. Është e diskutueshme përse konsiderohet një periudhë e artë, sepse përveç shkurtësisë, dy prej Kalifëve vdiqën pas atentateve dhe një tjetër u vra duke e lexuar Kur’anin. Të gjitha ndarjet që i ka përjetuar Islami dhe arabët që atëherë, kanë lindur pikërisht në këtë epokë “të artë”.  Megjithatë s’ka dyshim se ajo ishte një epokë e lavdishme, në të cilën muslimanët pushtuan toka të mëdha që fillonin nga Tripolitania në perëndim dhe deri në kufijtë e Indisë, në lindje. Si pasojë, fjalët dhe bëmat e këtyre katër sunduesve të lavdishëm por me fund të hidhur, iu shtuan korpusit të Ligjit Islam. (“Islami luftarak”, New York)

Dy historianë bashkëkohorë pakistanezë, Prof. Sejjid Abdul Kadir dhe Prof.Muhammed Shuxha’ud-Din, në veprën e tyre “Historia e Islamit” (botuar në Lahore, Pakistan) e përcjellin pjesën “Kuptimi i Kalifatit” nga Abdul Kelam Ezadi:

Duhet të ketë një qeveri për udhëzimin, mirëqenien dhe lumturinë e njerëzimit, e cila do ta shpëtojë nga dhuna, nga tirania, nga shtypja dhe nga shfrytëzimi dhe e cila do të vendosë paqe dhe siguri, që të mund të përhapet Ligji i Zotit mbi tokë dhe me këtë, toka të kthehet në një Parajsë.”

Një qeverisje e tillë ishte formuar tashmë nga Muhammedi, vetë i Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) në Medine. Ishte pikërisht një qeverisje që e kthente këtë tokë në një parajsë, duke i përhapur Ligjet e Zotit në të. Por historia e kësaj qeverisjeje morri fund me vdekjen e Muhammedit. Pas tij, njerëz të tjerë e morrën në duar sundimin, qëllimet, politika dhe programi i të cilëve nuk ishin si të tijat. Si pasojë, karakteri i qeverisë së tij ndryshoi.

Qeveria e Muhammedit ishte Mbretëria e Qiejve mbi tokë. Por pas vdekjes së tij, ajo u bë një qeveri krejtësisht “aristoteliane”.

56. Umar ibn el-Hattabi, Kalifi i dytë i muslimanëve

Në kohën e Injorancës (paraislame), Umari punonte si ndërmjetës tregtar. Biografi i tij, Muhammed Shibli Nomani, thotë se në rininë e tij, Umari kishte qenë një bari devesh.

Para se ta pranonte Islamin, Umari kishte qenë njëri nga armiqtë më të ashpër të Muhammedit, të Dërguarit të Zotit.
Kur Muhammedi e shpalli misionin e tij, shumë njerëz e pranuan atë si të Dërguarin e Zotit. Umari e pranoi këtë vetëm gjashtë vite pas shpalljes.

Disa historianë kanë pretenduar se Umari ishte vërtet një njeri që të ngjallte frikë dhe respekt dhe thonë se kur ai u bë musliman, idhujtarët filluan të kishin droje për jetët e tyre. Por ky nuk është veçse një mit tjetër që nuk u reziston dot fakteve historike, me të cilat bie në kundërshtim. Kur Umari e pranoi Islamin, idhujtarët vazhduan të ishin siç kishin qenë deri atëherë dhe për ta, asgjë nuk ndryshoi. Gjatë kësaj kohe, vetëm gjendja e Muhammedit ndryshoi dhe ai u detyrua të largohej nga shtëpia e tij dhe të strehohej në një ngushticë të shkretë. Në të, ai do të kalonte tri vite ngujimi, gjatë të cilave jeta e tij do të ishte në një rrezik të vazhdueshëm. Gjatë kësaj periudhe që zgjati më shumë se 1000 ditë, Umari, si shumë muslimanë të tjerë, ishte vetëm një spektator i heshtur i vuajtjeve të mësuesit të tij dhe nuk bëri ndonjë përpjekje për t’i dhënë fund kësaj gjëje.

Muhammedi kishte themeluar një vëllazëri ndërmjet muslimanëve, edhe në Mekke edhe në Medine. Në Mekke, Umarin e vëllazëroi me Ebu Bekrin, kurse në Medine, me Utban bin Malikun. Për vëlla të vetin, Muhammedi në të dy qytetet do ta zgjidhte Ali ibn Ebu Talibin.
Në vitin e tretë pas Hixhrit, Hafsa, e bija e Umarit, u martua me të Dërguarin e Zotit.

Umari ishte njëri nga të arratisurit në betejën e Uhudit. Më pas, ai vetë do të thoshte: “Kur muslimanët u mundën në Uhud, unë vrapova drejt malit.” (në veprën “ed-Dur el-Manthur” të Sujutiut). Gjatë rrethimit të Hajberit, Umari bëri një përpjekje për ta pushtuar kështjellën por dështoi në këtë përpjekje të tij.

Ai ishte edhe njëri ndër ikanakët në betejën e Hunejnit. Ebu Kutadeja, njëri nga shokët e Profetit, thotë: “Kur muslimanët po iknin në Hunejn, ika edhe unë dhe e pashë edhe Umarin me të tjerët.” (përcjellur nga Buhariu në “Kitab el-maghazi”, libri 59 i përmbledhjes “Sahih el-Bukhari” ).

Në vitin e tetë pas Hixhrit, Profeti e dërgoi Umarin si një ushtar nën komandën e Amr bin Asit, në ekspeditën Dhat es-Selasil.
Më pas, në vitin 11 pas Hixhrit, i Dërguari përgatiti një ekspeditë për në Siri dhe e emëroi Usame bin Zejdin në krye të saj. Umari ishte njëri ndër ushtarët nën komandën e Usames.

Ndonse Umari kaloi tetëmbëdhjetë vite në shoqëri të Muhammedit, ky i fundit kurrë nuk e emëroi në ndonjë post me rëndësi, qoftë civil ose ushtarak.

Kur i Dërguari ishte në shtratin e vdekjes, ai u kërkoi shokëve të tij t’i sillnin fletë, pendë dhe bojë, që të mund t’ua diktonte testamentin e tij. Umari e kundërshtoi dhe nuk i lejoi të Dërguarit ta bënte këtë gjë.

Umari nuk ishte i pranishëm në varrimin e Profetit të Islamit. Teksa kryhej varrimi, ai po zihej me ensarët në Sakife. Ai ishte personi që e bëri kalif Ebu Bekrin dhe gjatë Kalifatit të këtij të fundit, ishte këshilltari i tij kryesor.

Umajjadët ishin udhëheqësit e idhujtarisë dhe armiqtë e përbetuar të Muhammedit dhe të fisit të tij të hashimitëve. Muhammedi e kishte shkatërruar fuqinë e tyre por Umari do ta ringjallte. Elementi qendror i politikës së tij, si prijës i qeverisë së Sakifes, do të ishte rivendosja e umajjadëve në pushtet. Ai ua dhuroi atyre Sirinë dhe i bëri familjen më të rëndësishme të shtetit islam.

Për një studiues të historisë, pretendimet e bëra në lidhje me disa shokë të Profetit, mund të duken tejet ekstravagante. Në to, mund të vërehet shpesh papërputhshmëria ndërmjet imagjinatës dhe realitetit historik. Nëse një studiues dëshiron të bëj një vlerësim të rolit të tyre gjatë jetë së Profetit, nuk ka një mënyrë më të mirë sesa të lihen mënjanë legjendat dhe vëmendja të përqëndrohet vetëm e vetëm mbi faktet.

Ngjarjet kryesore gjatë Kalifatit të Umarit

Kur Umari e mori në duar Kalifatin, ushtritë muslimane po luftonin kundër persëve në Irak dhe kundër romakëve në Siri. Ushtria e Sirisë ishte nën komandën e Halid bin Velidit, komandantit më të dashur të Ebu Bekrit. Veprimi i parë i Umarit si Kalif, ishte pikërisht lirimi i tij nga detyra dhe emërimi i Ebu Ubejde ibn el-Xherrahut në vend të tij, si komandant suprem i forcave muslimane në Siri.

Muhammed Shibli Nomani thotë se për një kohë të gjatë, Umari kishte ushqyer urrejtje ndaj Halidit për shkak të krimeve të shumta të këtij të fundit. Vërtet Umari e kishte liruar Halidin nga detyra për shkak të krimeve të tija, por me sa duket, edhe çështjet personale nuk mungonin. Ai e xhelozonte famën e Halidit. Nëse vërtet i pengonin krimet e Halidit, ai do të duhej ta gjykonte zyrtarisht dhe të urdhëronte një hulumtim të plotë të çështjes mbi vrasjen e Malik bin Nuvejres dhe mbi martesën me gruan e tij. Nëse vërtetohej se Halidi ishte fajtor, Umari do të duhej të merrte një vendim sipas Ligjit Islam. Por kurrë nuk pati një gjykim dhe një hulumtim të çështjes. Halidi thjesht u lirua nga detyra dhe vdiq në vitin 21 pas Hixhrit, në një gjendje të mjeruar dhe në anonimitet.

Kalifati i Umarit është i famshëm për pushtimet e shumta. Gjeneralët e tij e pushtuan Irakun, Iranin, Azerbajxhanin, Kirmanin , Sistanin, Horasanin, Sirinë, Jordanin, Palestinën e Egjiptin dhe i integruan këto krahina brenda shtetit musliman. Të gjithë këto pushtime ishin pushtime afatgjata. Romakët e humbën Sirinë, Palestinën dhe Egjiptin, kurse Persia pushoi së ekzistuari.
Në mesin e ngjarjeve të tjera gjatë Kalifatit të Umarit, mund të numërohet shfaqja e murtajës në vitin 18 pas Hixhrit dhe uria e madhe e po të njejtit vit në Hixhaz. Sipas Sujutiut dhe Ebu’l-Fidasë, murtaja dhe uria vranë rreth 25 mijë njerëz.

Politika e Umarit dhe administrimi civil dhe ushtarak

Ngase shteti ishte rritur në të gjithë drejtimet, Umari duhej të krijonte një sistem administrativ. Por arabët kurrë s’kishin patur një përvojë të tillë. Për këtë arsye, në tokat e pushtuara, Umari e la të paprekur sistemin administrativ të persëve dhe të romakëve. Në këto krahina, nëpunësit persë dhe romakë i vazhdonin detyrat e tyre ditore.

Umari themeloi shumë kampe ushtarake në Irak, Siri dhe Egjipt. Ngase dëshironte që arabët të mbeteshin klasa ushtarake dhe sunduese e shoqërisë, ai nuk u lejonte të blinin tokë dhe të vendoseshin diku për t’u bërë bujq.

Për t’i përcaktuar tatimet e tokës, Umari sërish u detyrua t’i ruante sistemet perse dhe romake. Por në Irak, e pa të nevojshme që të bëhej një rivlerësim i tokave të punueshme dhe të caktohej një tatim për to. Në lidhje me vlerësimin e tokave dhe përcaktimin e tatimeve, arabët nuk dinin thuase asgjë. Përjashtimi i vetëm në këtë drejtim ishte Osman bin Hunejfi, që ishte një ekspert për llogaritjen e të ardhurave. Ndonse ishte një politikë e Umarit që të mos i emëronte medinasit në poste të rëndësishme, në këtë rast, ngase nuk kishte rrugëdalje tjetër, e emëroi Osman bin Hunejfin si përgjegjës të zhvillimit të tokave në Irak. Kadi Jusufi shkruan se Osman bin Hunejfi ishte një autoritet në gjithë Arabinë, kur bëhej fjalë për përllogaritjet e tatimeve të tokës dhe për zhvillimin e tokave të papunueshme.

Për më pak se një vit, Osman bin Hunejfi e kishte kryer detyrën e tij, i kishte marrë masat e nevojshme për provincën e re dhe i kishte bëre vlerësimet në lidhje me tatimet e tokës. Me këtë, ai u bë zyrtari i parë financiar në Irak dhe njëri nga medinasit e rrallë që do të mbante ndonjë post me rëndësi gjatë Kalifateve të Ebu Bekrit, Umarit dhe Osman bin Affanit. Kur u pushtua Siria, Jordani dhe Palestina, Umari e emëroi Jezid bin Ebu Sufjanin si guvernator të Sirisë, Shurahbil ibn Hasanan si guvernator të Jordanit dhe Amr bin Asin si guvernator të Palestinës. Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu u emërua guvernator i qytetit të Damaskut. Më pas, kur Amr bin Asi e pushtoi Egjiptin, Umari e bëri guvernator edhe të kësaj province.

Jezid bin Ebu Sufjani, guvernatori i Sirisë, vdiq në murtajën e vitit 18 pas Hixhrit. Kur Umari dëgjoi për vdekjen e tij, ai shkoi tek Ebu Sufjani për ngushëllime. Por ngushëllimin e tij, Ebu Sufjani e priti me një pyetje:

“Kë do ta emërosh në vend të tij?” Përgjigja e Umarit ishte: “Kuptohet se do ta emëroj Muavijen, vëllain e tij.”

Pas këtyre fjalëve, Ebu Sufjani e harroi dhimbjen e djalit të tij të madh dhe filloi t’i gëzohej emërimit e djalit të tij të dytë si guvernator. Umari e emëroi Muavijen si guvernator të Sirisë dhe kur Ebu Ubejdeja vdiq, edhe Damaskun e vendosi nën kontrollin e tij. Ai i caktoi Muavijes një pagë vjetore prej 60,000 monedhash ari.

Pas largimit të Halid bin Velidit nga detyra e komandantit suprem të forcave siriane, Umari e emëroi Halidin si guvernator të krahinës Kinnisirin dhe më pas, e liroi sërish nga detyra, për shkak të mburrjes së tepërt të këtij të fundit.

Sad bin Ebi Vakkasi, fitimtari i betejës së Kaddisijes kundër persëve, u bë guvernator i Irakut. Por edhe ai u lirua nga detyra në vitin 21 pas Hixhrit.

Amr bin Asi kishte qenë guvernatori i Umarit në Egjipt. Umari nuk e liroi atë nga detyra por e kufizoi duke e emëruar Abdullah ibn Saadin si mbikqyrës të tij në çështjet financiare.

Umari ishte një udhëheqës tejet kërkues nga gjeneralët dhe nga guvernatorët e tij. Ai gjithnjë ishte i vëmendshëm ndaj ankesave kundër tyre dhe nuk hezitonte t’i largonte nga detyra. Për këtë rregull, kishte vetëm një përjashtim të vetëm dhe ai ishte Muavije ibn Ebu Sufjani. Umari gjithnjë do të mbetej bujar ndaj fëmijëve të Ebu Sufjanit dhe ndaj fisit Umejje.

Muavijeja, djali i Ebu Sufjanit dhe i Hindit, jetonte në Damask si guvernator i Sirisë, në një luks perandorak dhe i rrethuar nga shërbetorë të shumtë. Kjo ishte një mënyrë jetese, të cilën Umari nuk e toleronte tek asnjëri nga guvernatorët e tjerë të tij. Por për të, Muavijeja ishte “i veçantë” dhe rregullat e vlefshme për të tjerët, nuk vlenin për të.

Në vëllimin e gjashtë të “Historisë” së tij, Taberiu e përcjell rastin në vijim:

Umari ishte në Damask dhe Muavije vinte për ta parë çdo mëngjes dhe çdo mbrëmje, i mbathur me veshje luksoze dhe i rrethuar nga shërbetorët e tij. Kur Umari e thumboi për këtë luks të jetesës së tij, Muavije tha se Siria vlonte me spiunë romakë dhe se atyre duhet t’u lihej përshtypje nëpërmjet “lavdisë” së Islamit. Luksi i tij, thoshte Muavije, ishte vetëm një emblemë e jashtme e kësaj “lavdie”.
Por Umari nuk u bind dhe tha: “Këto janë vetëm fjalët e një njeriu të zgjuar dhe dinak.”
“Atëherë do të bëj si të urdhëroni ju, o Prijës i Besimtarëve.”, u përgjigje Muavije.
Umari ia ktheu: “Sapo të kundërshtoj diçka, ti më huton me fjalët e tua aq sa nuk di ç’të bëj.”

Në këtë ndodhi, Umari shfaq një pamje krejtësisht të pashpresë përpara një njeriu që s’ishte veçse një nëpunës i emëruar prej atij vetë.

Në të vërtetë, dukej sikur Umari me shumë zell po përpiqej t’i kënaqte Ebu Sufjanin dhe bijtë e tij. Sapo i vendosi çështjet në duart e tyre, ata e konsoliduan pozitën që kishin dhe shumë shpejt, u bë e pamundur të largoheshin nga kjo pozitë. Në këtë mënyrë, umajjadët sekularë, imperialistë dhe shtypës erdhën në krye të muslimanëve. “Kultivimi” i umajjadëve, siç duket, ishte një element konstant në barazimet politike të qeverisë së Sakifes.

Disa mendime në lidhje me pushtimet e arabëve

Gjeneralët e Umarit e kishin pushtuar Persinë, Sirinë dhe Egjiptin. Pasardhësit e tij të dinastisë umajjade, do t’i zgjeronin këto pushtime deri në jugun e Francës në perëndim dhe deri në kufirin e Kinës dhe të luginës së Indit në lindje. Studiuesit e historisë gjithnjë e kanë shprehur habinë e tyre për shpejtësinë e rrufeshme të pushtimeve arabe në shekullin e shtatë dhe të tetë. Të gjitha pushtimet e tyre, arabët i bënë brenda njëqind viteve, që është mbase seria më e mrekullueshme e pushtimeve të njëpasnjëshme në historinë e njerëzimit.

Shekuj pas kësaj, kërkohet akoma përgjigja e pyetjes se si arabët arritën të pushtonin kaq shumë vende për një kohë kaq të shkurtër.

Shumë arsye janë dhënë nga historianët dhe në mesin e tyre mund të numërohen:

• lufta civile dhe anarkia në Persi


• lufta ndërmjet Persisë dhe Romës që zgjati 26 vjet dhe që i la të sfilitura të dyja palët


• pakënaqësia e popujve të Sirisë dhe të Egjiptit, të cilit i mirëpritën arabët si çlirues


• varësia e persëve dhe e romakëve nga mercenarët, të cilëve u mungonte morali


• persekutimet fetare dhe sektariane nga ana e regjimeve në Persi dhe në Romë


• ngarkesa e madhe e tatimeve që u imponohej popujve të pushtuar nga persët dhe nga romakët

Një arsye tjetër mund të ishte fakti se romakët dhe persët ishin të ngarkuar rëndë dhe nuk ishin mjaft të lëvizshëm. Në anën tjetër, arabët mund ta sulmonin kë të donin dhe pastaj të tërhiqeshin me devetë e tyre në shkretëtirë, atje ku kalorësia armike nuk mund të hynte për shkak të mangësive logjistike.

Në ekspeditat e tyre, arabët ishin gjithnjë më të paktë në numër se armiqtë e tyre por kjo nuk ishte domosdo një pengesë për ta. Historia është e mbushur me shembuj të fitoreve të ushtrive të vogla vullnetare kundër ushtrive të mëdha profesioniste.

Megjithatë, vetë muslimanët i mohojnë këto gjëra si arsye të suksesit të tyre. Për ta, fshehtësia e suksesit të tyre ishte në moralin dhe në entuziazmin fetar të ushtarëve muslimanë. Sipas muslimanëve, fuqia shtytëse që fshihej pas pushtimeve arabe të shekullit të shtatë, ishte Islami. Sipas tyre, secili arab që u nis nga Arabia për të luftuar, ishte një luftëtar i shenjtë, një “muxhahid”, i cili luftonte për lavdinë e Zotit.

Megjithatë, ky pretendim është vetëm pjesërisht i saktë. S’ka dyshim se kishte muslimanë të tillë që përpiqeshin për ta përhapur dritën e Islamit në këtë botë. Por kishte edhe shumë të tillë (që e përbënin shumicën e ushtrisë), të cilët luftonin për dobitë materiale që u premtonin këta pushtime. Ata e kishin zhvilluar tashmë një apetit të dallueshëm sekular për fuqi dhe pasuri.

Joel Carmichael

Shtysat kryesore që i nxorrën beduinët nga shkretëtira ishin epshet dhe lakmitë, që s’ishin tjetër veçse pasojë e kufizimeve të shkretëtirës dhe e mundësive të mëdha që u ofronin pushtimet e shoqërive më të zhvilluara. Kështu, ndonse kishte edhe të tillë që “luftonin për amshimin”, shumica e njerëzve “vriste për lakmitë e kësaj bote”.

Në këto pushtime, dimensioni shpirtëror i mësimeve të Muhammedit u errësua plotësisht nga sasia e plaçkave që mund të fitoheshin në luftë. Me këtë, një kurejshit tejet me emër, që konsiderohej aq i virtytshëm sa Muhammedi, për shkak të dashurisë së tij për Islamin, e kishte rradhitur në mesin e dhjetë personave, të cilëve u premtohej parajsa duke qenë akoma në këtë botë, do të vdiste duke lënë pas një pasuri që ishte mes 35 dhe 52 milion dirhemëve. Ky person kishte njëmbëdhjetë shtëpi vetëm në Medine dhe shumë të tjera në Basra, në Kufe, në Fustat dhe në Aleksandri. Një tjetër nga dhjetë personat, të cilëve u ishte premtuar parajsa nga Muhammedi, posedonte një pronë prej 30 milionë dirhemësh dhe në çastin e vdekjes, pasardhësit e tij kishin të gatshëm dy milionë dirhemë.

Kur të shihet në perspektivë, bëhet e qartë se sa mendjelehtë është konceptimi tradicional që thotë se ekspansioni arab ishte një lëvizje pietiste, e shkaktuar nga ambicjet religjioze të Muhammedit.

...Duket se nuk ka dyshim, se gjëja e fundit që e mendonin muslimanët arabë, ishte konvertimi i dikujt. Për të qenë më të saktë, virtytshmëria që do të bëhej shenja dalluese e Islamit të mëvonshëm, së paku në disa manifestime të tij, ishte një gjë krejtësisht e huaj për pushtuesit e parë arabë. Është më se e qartë se forca kryesore pas pushtimeve të arabëve muslimanë, nuk ishte aspak fetare por më tepër mbështetej në impulsin shpërngulës nga gjendja mijëvjeçare e arabëve të shkretëtirës. Njerëzit si Halidi dhe Amri, për shembull, nuk ishin njerëz të famshëm për virtyt dhe për misticizëm. Interesat e tyre ishin thjesht praktike. Vetë kalimi i aristokracisë mekkase në rradhët e muslimanëve, është një ilustrim i mjaftueshëm i injektimit të beftë dhe të parezistueshëm të elementëve thjesht sekularë në sipërmarrjet e hershme të shoqërisë muslimane, e cila ndonse e formuluar në baza fetare, manifestohej në baza politike. (“Trajtësimi i arabëve”, New York, 1967)

Është e vërtetë se feja ishte faktori që i nxorri muslimanët nga Arabia. Por në çastin që dolën, feja pushoi së qeni një faktor në pushtimet që do të vinin. Roli i fesë ishte një rol katalitik në “shpërthimin” e arabëve. Nëse vërtet feja dhe virtytshmëria ishin arsyet e suksesit të muslimanëve në ekspeditat e tyre, atëherë si mund të shpjegohet suksesi i popujve të tjerë jomuslimanë? Disa prej këtyre popujve ishin armiq të Islamit dhe megjithatë, ishin treguar fitimtarë, në një nivel që ishte i barabartë dhe mbase më i lartë se ai i pushtimeve muslimane.

Pushtimet e arabëve ishin vërtet habitëse përnga madhësia e tyre por në asnjë mënyrë, nuk ishin unike.

Thuase njëmijë vjet para Islamit, Aleksandri i Madh, një maqedonas i ri, në një periudhë dhjetëvjeçare i pushtoi tokat që shtriheshin nga Ballkani, deri në kufijtë e Kinës, nga Libia dhe deri në Punxhab të Indisë. Ai ishte një politeist dhe kudo që shkoi, vazhdoi me adhurimin e idhujve. Ai e adhuronte Zeusin në Greqi, Amon Ra-në në Egjipt, Mardukun në Babilon dhe Ahuran në Persepolis. Pushtimet e tija nuk ishin të prira nga feja. Në të vërtetë, feja nuk dukej asgjëkundi në pushtimet e tija. Sikur të mos kishte vdekur kur ishte 32 vjeç, mbase do ta kishte pushtuar edhe pjesën e mbetur të botës.

Pas grekëve të lashtë, romakët ishin pushtues dhe sundues të mëdhenj. Ata e ndërtuan njërën nga perandoritë më të mëdha dhe më të fuqishme të njerëzimit, e cila do të zgjaste më shumë se çdo perandori para dhe pas saj. Njësoj si grekët para tyre, edhe ata ishin adhurues të idhujve, ndonse në shekullin e pestë, Roma Lindore u konvertua në Krishterim.

Në shekullin e trembëdhjetë, mongolët e udhëhequr nga Xhingiz Kani e tronditën botën. Ata ishin armiqtë më të ashpër, me të cilët u përball Islami. E gjitha Azia ishte nën këmbët e tyre dhe ata arritën që ta largonin Islamin nga ky kontinent. Pushtimet e tyre ishin shumë më të shpejta dhe më të mëdha se pushtimet arabe. Për pesëdhjetë vjet, ata e pushtuan gjithë Kinën, Rusinë, Azinë Qendrore dhe Perëndimore dhe arritën deri në Hungari. Dhe ndërkohë që muslimanët kishin pësuar disfatë në Tours në Perëndim dhe në Konstantinopol në Lindje, mongolët ishin fitimtarë gjithkund. Ata u tërhoqën nga Evropa Qendrore, vetëm për shkak të vdekjes së papritur të Xhingiz Kanit të tyre të madh.

Mongolët nuk kishin fare fe. Ç’ishte atëherë ajo që i bëri ta pushtonin botën? Është e sigurt se nuk ishte entuziazmi fetar dhe virtytshmëria.

Në shekullin e gjashtëmbëdhjetë, pushtuesit kastilian e vendosën Spanjën në krye të popujve të botës. Një numër i vogël i tyre u nis nga brigjet e Spanjës dhe e pushtoi gjithë Botën e Re. Me këtë, ata i shtruan dy kontinente tek këmbët e mbretit të Spanjës. Në rastin e tyre, është e vërtetë se ata u frymëzuan nga një entuziazëm fetar, ndonse nuk ishin shumë të virtytshëm. Megjithatë, në rastin e tyre ishte një entuziazëm i krishter. Ky entuziazëm i tyre jo vetëm që ishte joislam por ishte edhe anti-islam. Pak para se ta zbulonin dhe ta pushtonin Amerikën, ata i kishin mundur muslimanët në Grenadë, në vitin 1492 dhe me këtë, i kishin shkatërruar të gjitha shenjat e kulturës islamike në Gadishullin Iberik.

Në shekullin e shtatëmbëdhjetë, ishin holandezët që e fituan lavdinë. Tregimi mbi historinë e tyre të kësaj epoke është një përshkrim i veprave të mëdha dhe heroike. Në atdheun e tyre, ata ishin gjithnjë të zënë me dy beteja të ndryshme: me spanjollët në njërën anë dhe me detin në anën tjetër. Por ata i fituan të dy betejat. Fillimisht i përzunë spanjollët nga Holanda dhe më pas e “zbutën” dhe e morrën nën kontroll Detin e Veriut. Pasi i mundën këta dy armiq, ata u kthyen drejt një bote të re për ta pushtuar. Dinamika e luftës kundër Spanjës dhe kundër Detit të Veriut, u dha atyre një shtytje që do t’u falte sukses gjithandej nëpër botë. Në një shpërthim energjik, holandezët e tronditën botën, duke pushtuar, kolonizuar dhe ndërtuar gjithandej.

Përveç që ishin detarë të mirë, ata ishin edhe tregtarë dhe kolonizues. Ata ndërtuan fabrika në Indi dhe themeluan koloni në Amerikën Veriore, Amerikën Jugore dhe në jug të Afrikës. Kolonia e tyre në Afrikën e Jugut ishte njëri nga shembujt më të mirë të një kolonizimi të suksesshëm. Holandezët ishin ndërtues perandorish. Dymbëdhjetë mijë milja larg shtëpisë, ata e pushtuan Indinë Lindore, që ishte më e pasura e mbretërive të kohës së imperializmit. Këtë tokë, ata do ta mbanin 350 vite me rradhë.

Dhe megjithatë, në Epokën e Artë të shekullit të shtatëmbëdhjetë, holandezët ishin të paktë në numër. Por edhe përkundër këtij numri të paktë, cilësia e tyre ishte e jashtëzakonshme. Ata nuk lejuan që numri i vogël të ishte një pengesë për ta dhe me këtë, dëshmuan se nuk kishte domosdoshmërisht një ndërlidhje mes numrit të madh dhe arritjeve.

Kjo ishte një arritje vërtet e madhe për një popull aq të vogël si holandezët. Ata gjithashtu dëshmuan se nuk ishte e domosdoshme që arritjet të ishin të prira nga feja. Për shumë shekuj, holandezët kishin qenë të krishterë. Por vetëm në shekullin e shtatëmbëdhjet filloi rritja e tyre e mrekullueshme.

Më pas, në shekullin e nëntëmbëdhjetë, britanikët do të krijonin një perandori të tyren, mbi të cilën “kurrë s’do të perëndonte dielli”. Në Amerikën Veriore, ata e sundonin gjysmën e kontinentit. NëAfrikë, perandoria e tyre zgjatej nga Aleksandria në veri, deri në Cape Town në jug. Në Azi, sundimi i tyre zgjatej nga Kabuli deri në Rangun. Ishin ata që e kolonizuan Australinë dhe Zelandën e Re. Ata e themeluan Mbretërinë Britanike, mbi një territor që ishte sa një e katërta e tokës.

Në shekullin e tetëmbëdhjetë, kur britanikët e ndërtonin perandorinë e tyre, ata kishin vetëm 35 mijë njerëz të armatosur, prej të cilëve 7500 ishin të zënë me shuarjen e trazirave në Irlandë.

Teksa Flota Detare Mbretërore e mbante të lidhur perandorinë, “forcat” e tyre tregtare po ndërtonin një perandori tjetër të padukshme. Ishte pikërisht kjo perandori e tyre ekonomike që i kontrollonte gjithë këto territore, të cilat ishin larg ndikimit politik të Britanisë.
Gjatë periudhës kur fuqia britanike ishte në kulmin e saj, asnjë popull mbi tokë nuk guxonte ta sfidonte sundimin e tyre në tokë ose në det.

Paralelisht me këtë ndikim politik dhe ekonomik, britanikët e themeluan edhe hegjemoninë e tyre kulturore. Ata e përhapën anglishten në të gjithë botën dhe sot ajo kuptohet dhe flitet në pjesën më të madhe të saj. Britanikët nuk i arritën këto gjëra falë virtytshmërisë dhe entuziazmit të tyre fetar. Interesimi i tyre për fenë nuk ishte aspak entuziast. As edhe një centimetër të vetëm, ata nuk e pushtuan për hir të Krishtit ose të Biblës. Ata pushtuan vetëm për hir të Britanisë dhe vetëm për ta rritur Perandorinë Britanike.

Sistemet imperiale të Britanisë, Francës dhe Holandës, e sunduan botën me një grusht të hekurt, për thuase dy shekuj. Shumë shtete muslimane ishin nën këmbët e tyre. Pas dy Luftërave Botërore, këto perandori u shkatërruan dhe nga rrënojat e tyre, lindën shtete dhe kombe të reja. Njëri nga këto shtete ishte edhe shteti zionist i Izraelit.

Më 14 Maj të vitit 1948, britanikët e dorëzuan mandatin e tyre mbi Palestinën dhe emigrantët hebrenj e shpallën lindjen e Shtetit të Izraelit. Të nesërmen e asaj dite, pesë shtete arabe e pushtuan Izraelin, me qëllim që ta “hidhnin Izraelin në det”. Por jo vetëm që nuk e bën dot këtë, por edhe pësuan disfatë në duart e Izraelit, me çfarë u detyruan të tërhiqeshin në lëvozhgën e tyre.

Që atëherë ka patur edhe luftëra të tjera ndërmjet arabëve dhe Izraelit. Njëra ishte në vitin 1956 dhe tjetra në vitin 1967. Në të dy luftërat, Izraeli i mundi arabët dhe arriti të merrte prej tyre shumë territore të tjera, duke përfshirë edhe Jerusalemin e vjetër.

Në vitin 1969, një pjesë e Mesxhid el-Aksasë morri flakë. Ishte një akt zjarrvënieje, pas të cilës të gjithë muslimanët, arabë ose jo, u mllefosën. Ndikimet e këtij rasti arritën në dy cepat e botës muslimane, e cila zgjatej rreth 10,000 milja, nga Indonezia në Lindje deri tek Mauritania në Perëndim. Kombet muslimane mbajtën një konferencë në Rabat (Maroko), për të marrë masa kundër Izraelit dhe për ta rifituar Jerusalemin. Por gjithë ç’bënë ata ishte votimi i një rezolute ku veprimet e Izraelit dënoheshin. Një Izrael i paturpshëm e kishte sfiduar dhe turpëruar botën e madhe muslimane por këtyre të fundit u mungonte guximi për t’iu përgjigjur kësaj sfide.

Në Tetor të vitit 1973, Egjipti e sulmoi Izraelin gjatë festës fetare “Jom Kippur”, kur hebrenjtë merreshin me adhurimet e tyre. Këta të fundit ishin zënë në pakujdesi por shumë shpejt, e morrën situatën nën kontroll dhe sulmuan. Ata e kaluan shkretëtirën Sinai, e kaluan Suezin dhe e morrën nën kontroll bregun perëndimor të këtij kanali, duke e rrethuar gjithë Ushtrinë e Tretë Egjiptiane.

Ishte shtypja amerikane mbi Izraelin që e shpëtoi Ushtrinë e Tretë të Egjiptit. Megjithatë, Egjipti u vetëshpall fitimtar i kësaj lufte. Lufta dhe “fitorja”, thoshin egjiptasit, e kishte ringjallur moralin dhe vetërespektin e Egjiptit, ndonse ishin Kombet e Bashkuara dhe SHBA-ja që në këtë rast, si në shumë raste të tjera, i kishin shpëtuar nga katastrofa.

Në Qershor të vitit 1982, Izraeli hyri në Liban dhe i eliminoi guerrilasit palestinezë, teksa e gjithë bota arabe vështronte në një dëshpërim të heshtur. Ç’gjigant i pashpresë!!!

E vetmja gjë që nuk u mungonte arabëve në këto luftëra, ishte fuqia ekonomike. Të bashkuar, ata kishin shumë më tepër fuqi ekonomike se çdo shtet tjetër i Botës së Tretë. Sa për fuqinë njerëzore, arabët ishin sipëror ndaj izraelitëve, me një proporcion që arrinte 50:1. Megjithatë, ata kurrë më parë s’ishin përballur me një paradoks të tillë, ku kombinohej pasuria dhe pafuqia, begatia materiale dhe shthurrja morale, rëndësia strategjike dhe turpërimi. Sot mund të thuhet madje, se disa nga shtetet arabe (si Jordani për shembull), e gëzojnë pavarësinë e tyre vetëm falë “mirësisë” së Izraelit.

Nga e gjithë kjo, është e qartë se feja, qoftë pagane, animaliste, krishtere ose islamike, ka patur shumë pak ndikim ose aspak në pushtimet ushtarake të një populli.

Një fenomen që përsëritet gjatë historisë është se në një kohë të caktuar, një komb i caktuar është superior në aspektin ushtarak, politik dhe në shumë raste, edhe intelektual. Në një çast të caktuar në histori, ky popull është i pathyeshëm.

Shekulli që zgjatej nga viti 632 deri në vitin 732 të erës sonë, ishte shekulli i arabëve. Ata ishin superiorë, ata ishin triumfues, ata ishin të pandalshëm dhe të pathyeshëm. Islami i bashkoi ata dhe u dha në ndjesi drejtimi dhe qëllimi. Islami ishte fuqia e tyre shtytëse. Pa Islamin, ardhmëria e tyre do të ishte po kaq shterpë sa ç’kishte qenë e kaluara e tyre. Por nuk ka ndonjë ndërlidhje ndërmjet pushtimeve të tyre në njërën anë dhe virtytshmërisë ose entuziazmit fetar, në anën tjetër.

Ditët e fundit të Umar ibn el-Hattabit

Njëri nga miqtë e Umarit ishte njëfarë Mughira bin Shaaba. Umari e kishte emëruar atë si guvernator të Basrës dhe më pas të Kufes.
Një rob i Mughires kishte një problem me të zotin dhe për zgjidhjen e këtij problemi, i kërkoi ndihmë Umarit. Pas refuzimit të Umarit për diçka të tillë, ai e sulmoi dhe e plagosi rëndë.

U thirr një mjek. Ai i dha Umarit një ilaç për të pirë por i gjithë ilaçi filloi të rridhte nga plaga në kërthizën e tij. Kur mjeku e pa këtë, i tha Umarit se nuk kishte shpresë për shërim dhe e këshilloi ta përpilonte testamentin e tij, ngase i kishte mbetur edhe pak kohë në këtë botë.

Fjala u përhap me të shpejtë në qytet dhe shkaktoi shqetësim. Shumë shokë të Profetit erdhën pranë tij për ta vizituar dhe disa prej tyre i sugjeruan që të përpilonte një testament. Umari tha:

“Po të emëroj një pasardhës për vete, nuk ka asgjë të keqe në këtë, sepse Ebu Bekri e ka bërë këtë gjë dhe ai ishte më i mirë se unë. Dhe sikur të mos emëroj një pasardhës, sërish s’do të kishte gjë të keqe, ngase i Dërguari i Zotit nuk emëroi pasardhës dhe ai ishte më i mirë se ne të dy.”
Edhe Aisheja i dërgoi fjalë Umarit, duke i kërkuar të emëronte një pasardhës para se të vdiste, sepse sipas saj, anarkia dhe kaosi do të mbretëronte gjithkah nëse nuk bënte një gjë të tillë.
Lajmëtarit të Aishes, Umari ia dha përgjigjen në vijim:
“E kam menduar këtë punë dhe kam vendosur që të zgjedh një këshill prej gjashtë vetësh dhe t’ua lë atyre detyrën e zgjedhjes së një Kalifi nga mesi i tyre. Këta gjashtë vetë janë: Aliu, Osmani, Abdurrahman bin Aufi, Talhaja, Zubejri dhe Sad bin Ebu Vakkasi. I Dërguari i Zotit ishte i kënaqur me të gjithë ata kur u nda nga kjo botë dhe secili prej tyre meriton të jetë Kalif i muslimanëve.”
Më pas, Umari e mblodhi këshillin gjashtëvetësh dhe u shpjegoi se ç’duhej të bënin. Kur erdhën, ai u tha:
“O muhaxhirë! Vërtetë i Dërguari i Zotit ishte i kënaqur me ju, kur vdiq. Andaj kam vendosur që çështjen e Kalifatit ta bëj një çështje konsultimi në mesin tuaj, që ju të mund ta zgjidhni Kalifin. Nëse pesë prej juve e zgjedhin njërin dhe vetëm njëri kundërshton, vriteni atë! Nëse katër janë në njërën anë dhe dy të tjerë në anën tjetër, atëherë vrisni ata dy! Dhe nëse tre janë në një anë dhe tre në tjetrën, atëherë Abdurrahman ibn Aufi do ta ketë votën vendimtare dhe Kalif do të bëhet ai që Abdurrahmani do ta zgjedhë. Në atë rast, vrisni tre të tjerët! Po të doni, mund t’i ftoni edhe prijësit e ensarëve si vëzhgues por Kalifi duhet të jetë nga mesi juaj dhe jo një prej tyre. Ata nuk kane hise në Kalifat. Vendimi juaj në lidhje me Kalifin e rradhës duhet të merret brenda tri ditëve.” (“Historia” e Taberiut)
Umari i urdhëroi të birit Abdullahut, që të merrte pjesë në mbledhjen e këshillit zgjedhës por jo si kandidat për Kalifatin. Atij i tha:
“Nëse pjesëtarët e këshillit zihen ndërmjet veti, ti përkrahi ata që janë në shumicë! Nëse ka një barazim, mbaje anën e Abdurrahman bin Aufit.”

Sir John Glubb

Umari kishte caktuar një afat maksimal prej tre ditësh për ta. Në fund të këtij afati, deshën ose jo ata duhej të zgjidhnin unanimisht një Kalif. Në rast të një vendimi që nuk përkrahej nga të gjithë, duhet të ndiqej vendimi i shumicës dhe votuesit e pakicës të vriteshin që të gjithë. (“Pushtimet e mëdha arabe”, 1967)

Kur Umari ishte i bindur se e kishte kryer detyrën e tij lidhur me pasardhësin, i pyeti disa prej njerëzve rreth tij, se cilin do ta kishin zgjedhur nga gjashtë anëtarët e këshillit. Njëri prej njerëzve e dha emrin e Zubejrit. Umari tha:

“A do ta bëni Kalif tuajin, një njeri që është besimtar kur është i kënaqur dhe jobesimtar kur është i zemëruar?” Një tjetër i tha se do ta zgjidhte Talha-në. Me ta dëgjuar këtë, Umari tha: “A do ta bënit Kalif, një njeri që dhuratën e të Dërguarit ia ka dhënë një çifuteje?” Një person i tretë ia përmendi Aliun. Umari ia ktheu: “Po ta bënit atë Kalif, ai s’do t’ju lejonte të devijonit nga e vërteta. Por unë e di se ju kurrë s’do ta zgjidhnit atë.”
Në këtë mes ishte i pranishëm edhe një i afërm i Osmanit. Kur i dëgjoi komentet e Umarit, ai tha. “Unë e di se kush do të jetë Kalifi i ardhshëm. Do të jetë Osmani.”

Umari i urdhëroi Ebu Talhasë që t’i udhëhiqte muslimanët në namaz gjatë kësaj kohe dhe gjithashtu t’i mbikqyrte negociatat e këshillit zgjedhor. Përveç kësaj, nën urdhrin e tij i vendosi pesëdhjetë ushtarë, që t’i ndihmonin me zbatimin e urdhrave. Po të duhej, këta ushtarë do të vepronin si ekzekutues. (nga vepra “Tarih el-Kamil” e Ibn Ethirit)

Ditën e ardhshme, Umari i thirri sërish anëtarët e këshillit zgjedhës dhe u tha:

“Domethënë secili prej jush dëshiron të bëhet Kalif pas meje?” Të gjithë qëndruan të heshtur. Umari e përsëriti pyetjen e njejtë dhe Zubejri iu përgjigj: “E ç’ka të keqe në këtë? Ti u bëre Kalif dhe e kreve këtë punë. Përse të mos mund ta kryejmë edhe ne?” Umari pyeti: “A t’ju them nga një gjë për secilin prej juve?”

“Urdhëro!”, ia ktheu Zubejri dhe Umari filloi:
“Saad bin Ebi Vakkasi është shigjetar i mirë por është arogant dhe Kalifati është përtej aftësisë së tij. Talha është i pasjellshëm, lakmitar dhe dinak. Abdurrahmani është tepër i dhënë pas rehatisë dhe luksit. Po të bëhet Kalif, gruaja e tij do ta udhëheqë shtetin. Sa për Zubejrin, ai është besimtar kur është i kënaqur dhe jobesimtar kur është i zemëruar. Aliu e meriton më së shumti të jetë Kalif i muslimanëve por ai është tepër ambicioz.”

Pastaj Umari iu kthye Osmanit dhe i tha:
“Merre prej meje! Më vjen sikur e shoh me sytë e mi se si Kurejshi ta vendos në qafë këtë qafore (Kalifatin) dhe si ti e ruan familjen e Umejjes dhe të Muajtit e pastaj ua jep gjithë pasurinë e muslimanëve. Pastaj më vjen sikur e shoh se si vijnë ujqërit arabë për të të vrarë. Për Zotin, nëse Kurejshi e bën atë që thashë, ti do ta bësh atë. Dhe nëse ti e bën atë që thashë, edhe arabët do ta bëjnë të tyren (do t’të vrasin).”

Umari u tha anëtarëve të këshillit se i Dërguari i Zotit kishte qenë “i kënaqur” me ta, para se të vdiste. Por a ishte vallë i Dërguari i kënaqur vetëm më këta gjashtë burra? Mos vallë i Dërguari nuk ishte i kënaqur me asnjë muhaxhir ose ensar tjetër? Nëse jo, atëherë përse Umari i përjashtoi të tjerët nga këshilli i tij? Pjesës tjetër të muhaxhirëve dhe të ensarëve, ai as nuk ua dha të drejtën të shprehnin një mendim në lidhje me zgjedhjen, e jo më ta zgjidhnin Kalifin.

Ndonse Umari i zgjodhi gjashtë kurejshitë për këshillin e tij, me pretekstin se i Dërguari ishte i kënaqur me ta, ai vetë nuk shihte tek ta ndonjë gjë për t’u lëvduar. Për Umarin, ata ishin arogantë, të pasjellshëm, lakmitarë, ambicioz etj.

Nëse gjatë zgjedhjes së Ebu Bekrit vërtet u pranua principi se shoqëria muslimane duhej ta zgjidhte udhëheqësin e saj, atëherë përse shokët e Profetit dhe e veja e tij, Aisheja, i kërkuan me ngulm Umarit që të emëronte një pasardhës? A nuk e dinin ata principin se udhëheqësi duhet të zgjidhej nga shoqëria muslimane (ummeti)?

Umari, në vend që ta miratonte ose ta mohonte principin e zgjedhjes së Kalifit nga populli musliman, tha se sikur të emëronte një Kalif, do ta kishte ndjekur shembullin e Ebu Bekrit dhe sikur të mos emëronte askënd, atëherë do ta kishte ndjekur shembullin e Profetit. Ai emëroi gjashtë persona në një këshill që duhej ta zgjidhte Kalifin nga mesi i tyre, pavarësisht dëshirës së shoqërisë muslimane (ummetit).

Është e vërtetë se Umari nuk emëroi një pasardhës. Por këshilli që duhej ta zgjidhte pasardhësin e tij, ishte de facto një emërim. Përbërja e këshillit garantonte që të zgjidhej vetëm kandidati i vetë Umarit dhe që Aliu të mos kishte mundësi për të fituar. Abdurrahman bin Aufi ishte burri i motrës së Osmanit, nga një grua tjetër e babait të tij. Sad bin Ebi Vakkasi ishte kushëriri i parë i Abdurrahmanit dhe ishte nën ndikimin e tij. Flasim për një kohë kur solidaritetit fisnor ose më saktë, shovinizmi fisnor ishte akoma shumë i fortë në mesin e arabëve. Talha i takonte fisit të Ebu Bekrit dhe ishte i martuar me njërën nga vajzat e tija. Andaj, ishte e paimagjinueshme që ndonjëri prej tyre t’ia jepte Aliut votën e tij. Me këtë, edhe para se të fillonte këshilli, Aliu ishte në një minus prej katër votash. E shumta që mund të shpresonte Aliu ishte vota e Zubejrit. Por sido që të ishte, Abdurrahman bin Aufi, sipas urdhrit të Umarit, do ta kishte votën vendimtare. Si një njeri i besueshëm i Umarit, ishte e pashmangshme që ai ta zgjidhte vëllain e të shoqes, Osmanin.

Pakica në këtë këshill kishte dy mundësi. Ose do t’i bindej votës vendimtare të Abdurrahmanit, ose do ta pranonte dënimin me vdekje.
Hudhejfeja, njëri nga shokët e Profetit, përcjell se pak kohë para se të vritej, Umarin e pyetën se kë do ta emëronte si pasardhës. Përgjigja e tij ishte: “Osmanin.” (nga veprat “Kenz’ul-ummal” dhe “Tarih-i Ahmedi”)

Umari nuk dëshirone asgjë më shumë sesa ta emëronte Osmanin si Kalif të muslimanëve. Por për një arsye që vetëm ai e di, nuk dëshironte ta bënte hapur këtë gjë. Në të njejtën kohë, ai nuk lejoi që muslimanët ta shprehnin vullnetin e tyre në lidhje me zgjedhjen e Kalifit. Ai e dinte se po të liheshin të lirë, muslimanët kurrë nuk do ta zgjidhnin atë që dëshironte Umari. Andaj, ai krijoi një metodë të re për ta zgjedhur udhëheqësin. Kjo metodë e re, e përgatitur me shumë kujdes, e garantonte zgjedhjen e Osmanit. Umari, pra, e kishte mbledhur këtë këshill vetëm për t’i maskuar qëllimet e tija të vërteta.

Mbase do të ishte shumë më në interes të shoqërisë muslimane, sikur Umari ta kishte emëruar hapur Osmanin, pa krijuar një këshill zgjedhësish. Një emërim i tillë i drejtpërdrejtë dhe i hapur do t’i kishte shmangur luftërat civile në Islam. Vite më vonë, këshilli i zgjedhësve të tij do të bëhej katalizatori kryesor i betejave të Basrës, Siffinit dhe Nehrevanit. Umari ia arriti qëllimit të tij por ky sukses ishte vetëm i përkohshëm dhe do t’i kushtonte shumë integritetit të ardhshëm të Islamit.

Abdullah ibn Abbas ibn Abdul Muttalibi ishte kushëriri i parë i Profetit dhe i Ali ibn Ebu Talibit. Kur dëgjoi se Umari i kishte dhënë fuqi të veçanta Abdurrahman bin Aufit në këshillin zgjedhës, i tha Aliut:

“Sërish e humbëm Kalifatin. Ky njeri dëshiron që Osmani të jetë Kalifi i ardhshëm. E di se do ta mbajnë Kalifatin larg shtëpisë së Muhammedit.”

Aliu ia ktheu:

“Pajtohem me atë që thua dhe as që kam ndonjë shpresë në lidhje me këtë gjë. Megjithatë, unë do të marr pjesë në Këshill dhe muslimanët do ta shohin me sytë e tyre dallimin ndërmjet fjalëve dhe veprave të Umarit. Duke më vendosur në këshillin zgjedhës, në jo tjetër, ai e njeh të drejtën time për t’u bërë Kalif, ndonse në të kaluarën gjithnjë thoshte se Profetësia dhe Kalifati nuk mund të gjenden në një familje.”

Por nga e dinte Ibn Abbasi se Umari dëshironte që Osmani të bëhej Kalif? Siç përmendëm edhe më parë, kjo gjë ishte e qartë nga përbërja e këshillit. Një vështrim i shkurtër në kushtet e imponuara të zgjedhjes dhe në përbërjen e këshillit, e bën të qartë se rezultati i këtij këshilli ishte i paracaktuar. Këto kushte deklaronin qartë dhe zëshëm se Kalifati do të ishte dhuratë që do t’i shkonte Osmanit dhe fisit të tij umajjad. Andaj, pas shpalljes së përbërjes së këshillit, edhe sikur Aliu të kishte akoma interes për këtë këshill dhe për qëllimin e tij, ky interes ishte thjesht abstrakt dhe akademik, siç thoshte edhe vetë. Pjesëmarrja e tij në këshill vetëm sa do t’i tregonte kundërthëniet që gjendeshin në të.

Tani jetojmë në epokën e demokracisë, në të cilën njerëzit i zgjedhin udhëheqësit e tyre. Zgjedhje mbahen nga nivelet më të ulëta të jetës publike deri në nivelet më sipërore të zgjedhjes së një udhëheqësi kombëtar dhe shtetëror. Por kurrë nuk ka ndodhur që kandidati që i humb zgjedhjet, të vritet. Kandidatët që i humbin zgjedhjet, bëhen liderë të një opozite të mirëfilltë, e cila është jetike për vetë demokracinë. Nëse eliminohet kjo opozitë, demokracia bëhet viktimë dhe shteti kthehet në një regjim totalitar.

Urdhri i Umarit për ta vrarë pakicën që do të dilte nga këshilli, nuk ka një shembull tjetër në historinë e njerëzimit. Ai e urdhëroi ekzekutimin e shokëve të Profetit, të cilët si kandidatë për Kalifatin, do të merrnin më pak vota se të tjerët, edhe përkundër faktit se varej prej të tjerëve se sa vota do te merrnin. Me fjalë të tjera, Umari shpalli se ishte një “krim” që të marrësh më pak vota se kundërshtari dhe se dënimi i këtij krimi ishte vdekja.

Ky ishte vendimi i fundit i njeriut, i cili vite para këtij rasti, do të thoshte: “Libri i Zotit na mjafton.” A thua ai vërtet i besonte fjalët që i dilnin nga goja? A e kishte lexuar vallë ndonjëherë këtë Libër? Mos vallë kishte gjetur tek ai libër ndonjë urdhër për ta vrarë një kandidat vetëm ngase kishte marrë më pak vota se kundërshtari?

Këtu duhet theksuar se në mesin e gjashtë pjesëtarëve të këshillit, asnjëri s’i kishte kërkuar Umarit të ishte në këtë këshill. Veprimet e tija në formimin e këshillit ishin krejtësisht arbitrare. Ai ua imponoi detyrën e zgjedhjes së Kalifit, me kushtin se nëse dikush shfaqte mospajtime me shumicën, duhej të vritej.

Me sa dukej, Umari e gjeti një “ilaç” totalitar për ta larguar nga muslimanët mundësinë e të qenit të pakënaqur.
Për shumë shekuj, muslimanët sunnitë e kanë përhapur legjendën e asaj që e quajnë “drejtësia e Umarit”. A thua vallë edhe urdhri i tij për t’i vrarë pjesëtarët e këshillit zgjedhës, ishte një shembull i kësaj drejtësie? A është ky shembulli i drejtësisë, me të cilin mund të mburremi para botës? Umari vdiq të shtunën e fundit të muajit Dhilhixhxhe (muaji i fundit i kalendarit islamik) të vitit 23 pas Hixhrit (viti 644 i erës sonë) dhe u varros pranë Profetit dhe Ebu Bekrit.

Anëtarët e këshillit zgjedhës

Në shtratin e vdekjes, Umari zgjodhi gjashtë muhaxhirë, si anëtarë të një këshilli që duhej ta zgjidhte Kalifin e ardhshëm të muslimanëve. Ata ishin: Ali ibn Ebu Talibi, Osman bin Affani, Talha bin Ubejdullahu, Zubejr bin Avvami, Abdurrahman bin Aufi dhe Sad bin Ebi Vakkasi. Përveç Aliut, të gjithë pjesëtarët e këshillit ishin “kapitalistë” ose më saktë mbase, “neokapitalistë”. Kur erdhën nga Mekkeja, ata ishin të varfër dhe të pastrehë. Por për dymbëdhjetë vjet, që nga vdekja e Muhammedit në vitin 632 dhe deri në vdekjen e Umarit në vitin 644, të gjithë ishin pasanikë. Ndërmjet këtyre dy datave, ata ishin pasuruar jashtë mase dhe ishin bërë pasanikët më të mëdhenj të asaj kohe. Aliu u pranua në këtë “klub” ekskluziv, ndonse nuk i përmbushte “kriteret” e nevojshme.

Përveç faktit se Aliu, për dallim nga anëtarët e tjerë që jetonin nga të ardhurat e tokave të tyre të shumta, ishte një kopshtar, kishte edhe një dallim shumë më të madh ndërmjet atij dhe të tjerëve. Përnga karakteri, personaliteti, sjellja, filozofia dhe këndvështrimi mbi jetën, Aliu ishte një “antitezë” e tyre.

Vargu i famshëm i Keats thotë:

“Bukuria është e vërteta dhe e vërteta është bukuria.” Logjika e njejtë mund të përdoret edhe për të thënë: “Fuqia ekonomike është fuqi politike dhe fuqia politike është fuqi ekonomike”. Karl Marksi do të thoshte: “Ajo klasë shoqërore që ka fuqi ekonomike, do ta ketë domosdo edhe fuqinë politike dhe shoqërore.”

Presidenti Abraham Lincoln e definonte demokracinë si një qeverisje të popullit, për popullin dhe nga populli.

Por kur në vitin 1984, Ronald Reagan u zgjodh President i SHBA-ve, rusët thonin: “Qeveria e SHBA-ve është qeverisje e milionerëve, për milionerët dhe nga milionerët.”

Të gjithë anëtarët e këshillit të Umarit ishin “milionerë”, përveç Ali ibn Ebu Talibit. Ajo që do të japim në vijim, janë portretet e historianëve në lidhje me anëtarët e këshillit zgjedhës të Umarit:

D.S. Margoliouth

Osmani, djali i Affanit, i cili qe gjashtë vjet më i ri se Profeti, ishte një tregtar rrobash. Përveç kësaj, ai gjithashtu u jepte hua njerëzve për sipërmarrje të ndryshme, me kusht që ta gëzonte gjysmën e të ardhurave. Osmani ishte një njeri shumë i përpiktë në çështjet ekonomike. Motra e tij bënte kapela dhe ishte e martuar me një berber. Osmani nuk ishte njeri i luftës, siç do të dëshmonte edhe historia. Ai iu shmang njërës betejë, iku nga një tjetër dhe u vra si një murg, duke e lexuar Kur’anin.

Në veprën “Tabakaat”, në lidhje me Osmanin, Ibn Sadi thotë:

“Kur vdiq, ai la pas 35 milionë dirhemë, 150 mijë dinarë, 3000 deve dhe shumë kuaj. Për vete, ai kishte ndërtuar një pallat në Medine, të dekoruar me mermer dhe dru. Kishte edhe 1000 skllevër.” (“Muhammed dhe rritja e Islamit”, Londër, 1931)

E.A. Belyaev

Në rininë e tij, para se të shpallej Islami, Osmani kishte qenë shumë i pasur dhe kishte fituar mjaft para nga fajdeja. Aftësitë e tija ekonomike dhe talenti që kishte për tregti, e arritën kulmin kur u bë Kalif. Ai ndërtoi një shtëpi prej guri për vete, me dyer të zbukuruara me dru cilësor. Në Medine, ai bleu shumë prona të patundura, duke përfshirë këtu edhe kopshte dhe puse. Nga plantacionet e tija në Vadi el-Kurra, në Hunejn dhe në vende të tjera, ai kishte përfitime të mëdha që arrinin 100,000 dinarë. Përveç këtyre, kishte një numër të madhe kuajsh dhe devesh në këto toka. Ditën që vdiq, pasuria e Osmanit ishte 150,000 dinarë dhe 1 milionë dirhemë.
Duke e rritur pasurinë e tij në dëm të thesarit musliman, Osmani u lejoi disa shokëve të afërt të Muhammedit që të përfitonin nga këto të ardhura, duke e arsyetuar këtë lëvizje të tij me faktin se ata ishin veteranët e Islamit. Shokët e Profetit e duartrokitën këtë politikë bujare të Osmanit. Për shembull, Zubejr bin Avvami, njëri nga më të famshmit në mesin e tyre, kishte shtëpi në Kufe, në Basra, në Fustat dhe në Aleksandri. Prona e tij ishte rreth 50 mijë dinarë, përveç të cilave kishte edhe 1000 kuaj dhe 1000 skllevër.
Një tjetër shok i Profetit, Talha bin Ubejdullahu, ndërtoi një shtëpi të madhe në Kufe dhe bleu toka të mëdha në Irak, të cilat i sillnin 1000 dinarë në ditë. Përveç kësaj, ai ndërtoi edhe një shtëpi luksoze në Medine.
Edhe Abdurrahman bin Auf, një shok tjetër i famshëm i Muhammedit, ndërtoi për vete një shtëpi të madhe luksoze. Në stallat e tija kishte 100 kuaj dhe përveç tyre, kishte edhe 1000 deve dhe 10,000 dele. Një e katërta e pasurisë së tij kur vdiq, ishte 84 mijë dinarë. Kjo garë për t’u pasuruar ishte tejet e përhapur në mesin e shokëve të Profetit dhe në rrethin e Osmanit. (“Arabët, Islami dhe Kalifati arab në Mesjetë”, New York, 1969)

Bernard Lewis

Sad bin Ebi Vakkasi e ndërtoi në El-Akik shtëpinë e tij. Ishte kjo një shtëpi e madhe dhe e lartë, me ballkone në pjesën e sipërme. Sad bin Musajjibi përcjell se kur vdiq Zejd bin Thabiti, ai la copa ari dhe argjendi që u ndanë me sëpatë. Përveç tyre, ai la pas edhe prona në vlerë prej 100 mijë dinarëve. (“Islami në histori”, New York, 1973)

Dr. Taha Husejn nga Egjipti, në veprën e tij “el-Fitna’tul-Kubra” (Trazirat e mëdha), të botuar në vitin 1959 në Kairo, shkruan:

“Kur Osmani u bë Kalif, ai jo vetëm që e zhvleftësoi urdhrin e Umarit që u ndalonte shokëve të Profetit të shkonin në tokat e pushtuara, por edhe u dha dhurata bujare nga thesari shtetëror. Një ditë, ai i dha 600 mijë dirhemë Zubejrit dhe një ditë tjetër, 100 mijë dirhemë Talhasë, që të mund të blenin tokë, prona dhe skllevër në tokat e tjera të Islamit.”

Abdurrahman bin Aufi ishte nga rrethi i afërm i Osmanit. Në lidhje me të, Sir William Muir shkruan: “Abdurrahmani, gjatë gjithë viteve që do të ushqehej me bukë të ngrohtë e me çdo lloj mishi të shijshëm, do ta vështronte tryezën e tij të pasur dhe do të qante duke e kujtuar ushqimin varfanjak të Profetit.” (“Jeta e Muhammedit”, Londër, 1877)

Dashuria e Abdurrahmanin për Muhammedin është vërtet e prekshme. Gratë dhe konkubinat e tija të shumta i përgatisnin ushqime të çdo lloji dhe me t’u ulur në tryezë, atij i kujtoheshin kohët e vështira të Profetit. Atë “e merrte malli” për Profetin dhe për ato kohë, qante shumë dhe më pas, i hante të gjitha gjërat në tryezë.

Sir William Muir, duke i shprehur përshtypjet e tija në lidhje me shokët e të Dërguarit të Zotit, shkruan:
Kur të shihen biografitë e shokëve (sahabeve) të parë të Muhammedit, shumë pak gjëra e ilustrojnë aq qartë shpirtin e Islamit, sa numri i madh i grave dhe i konkubinave të tyre, bashkë me numrin e madh të divorceve dhe pasuritë e mëdha që i mblodhën. Të gjitha këto, në një kundërshtim të madh me ditët e hershme të Krishterimit. (“Jeta e Muhammedit”, Londër, 1877)

Sir William Muir bën një padrejtësi të madhe kur i fut të gjithë shokët e Profetit në një thes, ndonse në mesin e tyre kishte dy kategori të ndryshme. Në kategorinë e parë që e përbënte shumicën, bënin pjesë ata shokë të Profetit, të cilët ai i vlerëson saktë në veprën e tij. Megjithatë, ekzistonte edhe një kategori tjetë, ndonse shumë e vogël, të cilën Sir William Muir as që e vë re.

Krahas kësaj, ai bën një padrejtësi akoma më të madhe kur lakminë e pashueshme të shokëve të Profetit, ia mvesh “shpirtit të Islamit”. Lakmia e shokëve të Profetit ose së paku e shumicës së tyre, për t’u pasuruar, nuk e ilustron shpirtin e Islamit por pëkrundrazi, një veprim që bie ndesh me këtë shpirt. Obsesionet materialiste bien ndesh me shpirtin dhe me logjikën e Islamit. Kur’ani i ka dënuar qartë ata që mbledhin ar dhe argjend.

Nëse dikush dëshiron ta shohë shpirtin e vërtetë të Islamit, nuk do ta gjejë atë në bëmat e pasanikëve të Medines por në jetën, karakterin dhe në veprimet e shokëve të Profetit si Ali ibn Ebu Talibi, Selman Farisiu, Ebu Dherr Giffariu, Ammar bin Jasiri, Uvejs Karaniu dhe Bilalli. Po të përsiateshin në lidhje me jetën e thjeshtë, të pastër dhe të shenjtë të këtyre njerëzve, orientalistët do ta ndryshonin vlerësimin e tyre në lidhje me shpirtin e Islamit.

Këtu duhet të theksojmë se të gjithë pjesëtarët e këshillit zgjedhës ishin mekkas. Në mesin e tyre, nuk kishte asnjeri nga Medineja. Me shumë kujdes, Umari i kishte mbajtur medinasit larg kësaj çështjeje. Kur u shpjegonte anëtarëve të këshillit se ç’duhej të bënin, ai u drejtohej me fjalët “O muhaxhirë!” Më pas, Umari do t’u thoshte se Kalifi duhej të ishte njëri prej tyre dhe se medinasit nuk kishin ndonjë hise në këtë punë. Umari i përmendi disa njerëz të vdekur tashmë dhe tha se, sikur të ishte gjallë ndonjëri prej tyre, do ta emëronte atë për Kalif.

Dr. Taha Husejn

Profeti i Islamit s’kishte disa orë që kishte vdekur, kur Islami u përball me krizën e parë të tij: çështjen e pasardhësit të Profetit. Ensarët u thanë muhaxhirëve që të kishte një udhëheqës nga ata dhe një nga muhaxhirët. Por Ebu Bekri nuk u pajtua me këtë dhe e përcolli një thënie të Profetit: “Udhëheqësit duhet të jenë nga Kurejshi.” Më pas, u tha ensarëve: “Ne do të sundojmë dhe ju do të jeni këshilltarët tanë.” Ensarët e pranuan këtë sugjerim (përveç Saad bin Ubades).
Kështu lindi “aristokracia” e Islamit. E drejta e sundimit fshihej në afërsinë me Muhammedin dhe me këtë, kjo e drejtë u kufizua tek Kurejshi. Ensarët do të ishin këshilltarët e tyre. Çdo musliman kishte të drejtë të këshillonte. Por Kurejshi do të udhëhiqte kurse ensarët dhe muslimanët e tjerë do ta këshillonin elitën udhëheqëse, por pa udhëhequr vetë.
Kur Umari po vdiste, ai u pyet në lidhje me pasardhësin e tij dhe tha: “Po të ishte gjallë Ebu Ubejdeja, do ta bëja atë Kalif. Po të ishte gjallë Halid bin Velidi, atë do ta bëja Kalif dhe po të ishte gjallë Salimi, robi i Hudhejfes, atë do ta bëja Kalif.” Salimi ishte një skllav nga Istakhari i Persisë. Ai u emancipua dhe u bë një “mevel’li” i Hudhejfes, domethënë jetonte nën mbrojtjen e tij. Ishte një njeri i mirënjohur për virtytshmërinë e tij, me të cilin edhe në kohë të Profetit, shumë muslimanë konsultoheshin në lidhje me çështjet e fesë. Ndonjëherë madje, ai i udhëhiqte muslimanët në lutje. Ai u vra në luftërat “Ridda” gjatë Kalifatit të Ebu Bekrit. Salimi ishte një njeri i devotshëm që i druhej Zotit. (“El-Fitne’tul-Kubra”, Kairo, 1959)

Sa keq që Salimi nuk ishte gjallë që Umari të mund ta bënte pasardhës të vetin. Mbase Salimi do të ishte një Kalif i shkëlqyeshëm. Por sido që të ishte, me fjalët e tija, Umari e zhvleftësoi “hadithin”, të cilin Ebu Bekri e kishte përcjellur para ensarëve në Sakife dhe sipas të cilit, vetëm Kurejshi kishte të drejtë të udhëhiqte. Tani ja ku ishte Umari, ky “udhëheqës i madh” i shkollës sunnite, që ishte i gatshëm ta bënte Kalif, Salimin, një njeri i cili:

• nuk ishte nga Kurejshi


• nuk ishte arab


• nuk ishte i lirë por ishte thjesht një skllav i liruar, i cili vazhdonte të jetonte nën mbrojtje të ish të zotit.

Duke vdekur, Umari vërtetoi se “hadithi” në lidhje me udhëheqësinë e Kurejshit, me të cilin muhaxhirët i nënshtruan ensarët në Sakife, ishte i gënjeshtërt. Me këtë, ai vërtetonte se për të qenë një Kalif i muslimanëve, nuk ishte e domosdoshme të ishe kurejshit. Si një kandidat për Kalif, Umari e mendonte edhe një skllav që s’ishte i dalluar për gjë tjetër veçse për virtytshmërinë e tij por kurrë nuk do të mund të mendonte një kandidat nga medinasit, pavarësisht se ky i fundit mund të ishte një musliman i dalluar, si në luftë ashtu edhe në paqe. Në të vërtetë, ensarët nuk do të merrnin as edhe ndonjë pozitë tjetër më të ulët se Kalifati.

Në veprën e tij “El-Faruk”, Muhammed Shibli Nomaniu ka përpiluar një listë të zyrtarëve ushtarakë dhe civilë gjatë sundimit të Umarit. Me një përjashtim të vetëm (Osman bin Hunejf), e gjithë lista përbëhet nga njerëz të famshëm për antipatinë ndaj Aliut, hashimitëve dhe ensarëve. Ishin të njejtët këta ensarë, të cilët njëherë e një kohë, i kishin dhënë strehë Umarit në qytetin e tyre. Ata i kishin dhënë bukë, veshmbathje dhe shtëpi, në një kohë kur ai s’e kishte asnjërën prej tyre. Tani Umari po ua “kthente” këtë të mirë.

Qëndrimi i Umarit ndaj ensarëve është krejtësisht i kundërt me atë të Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Ky i fundit i donte ensarët, shumë prej tyre i emëroi si guvernatorë të Medines dhe i bëri komandantë të shumë ekspeditave. Madje në një rast, ai do të thoshte se më mirë do të ishte me ensarët, sesa me njerëzit e tjerë. I Dërguari i konsideronte ensarët të aftë dhe të kualifikuar për t’i udhëhequr muhaxhirët.

Montgomery Watt

Fjalët e Muhammedit “Ngrihuni për “Sejjidin” (udhëheqësin) tuaj!” në rastin kur Sad bin Muadhi do të gjykonte për çështjen e fisit Kurajza, mund të merrej si një shembull se ensarët ishin të aftë për t’i udhëhequr kurejshitët. Andaj ky tregim u ndryshua në shumë mënyra, për ta eliminuar çdo mundësi që të përcillej ky kuptim. (“Muhammedi në Medine”, Oxford, 1966)

I Dërguari i Zotit e kishte cilësuar Sadin (një medinas) “udhëheqës të Kurejshit”. Ishte më se e qartë se Sadi ishte i aftë për t’i udhëhequr kurejshitët dhe përse të mos ishte? Në fund të fundit, ç’meritash kishin vallë kurejshitët që nuk i kishin ensarët? Asnjë! Por megjithatë, me vdekjen e Muhammedit, ata përnjëherë e humbën “aftësinë” për të udhëhequr. Gjatë Kalifatit të Ebu Bekrit dhe Umarit, ishte një dizavantazh të ishe një ensar, kur bëhej fjalë për emërimin në një post të caktuar qeverisës.

LauraVeccia Vaglieri

Teksa po vdiste, Umari merakosej për pasardhësin e tij dhe zgjodhi një këshill prej gjashtë vetësh, që të gjithë kurejshitë, detyra e të cilëve do të ishte të zgjidhnin një Kalif nga mesi i tyre. Medinasit tashmë kishin humbur çdo të drejtë në zgjedhjen e udhëheqësit të shtetit. (“Historia e Islamit”, Cambridge, 1970)

Përveç që nuk kishin kurrfarë të drejte për ta zgjedhur udhëheqësin e shtetit ose për t’u kandiduar për këtë pozitë, medinasit nuk kishin thuase kurrfarë të drejte tjetër. Ata mund t’i kenë dhënë disa “këshilla” Ebu Bekrit ose Umarit sepse në Sakife, Ebu Bekri dhe Umari u kishin thënë se do të këshilloheshin me ensarët.

Shumë pak njerëz do ta vinin në dyshim të vërtetën se përkrahja e ensarëve, që ishte faktori kryesor në zhvillimet e vitit të parë pas Hixhrit, 11 vite më pas, ishte kthyer në një çështje krejtësisht të parëndësishme.

Fjalët e dëshpëruara të Hubab ibn el-Mundhirit në Sakife kishin dalë tejet të sakta. Ai kishte thënë se fëmijët e ensarëve do të fillonin të luteshin për bukë në dyert e muhaxhirëve dhe do të dëboheshin që andej. Por më e keqja për ensarët do të vinte akoma, kur në fron të vendosej Jezidi, djali i Muavijes.

Ensarët luftuan në të gjitha betejat e Ebu Bekrit dhe Umarit por gjithnjë si ushtarë të thjeshtë dhe kurrë si gjeneralë të ushtrisë. Edhe pasuritë e reja që po vinin në Medine pas pushtimeve të mëdha, duket se u shmangeshin ensarëve, përveç disave nga mesi i tyre që kishin bashkëpunuar me qeverinë e Sakifes. Në mesin e këtyre të fundit ishin dy spiunët që e informuan Umarin dhe Ebu Bekrin në lidhje Sakifen. Përveç tyre, ishte dhe Muhammed ibn Mesleme, Beshir ibn Saad dhe Zejd bin Thabit. Të gjitha këta ensarë me shumë zell ia shprehën bindjen Ebu Bekrit.

Zejd bin Thabiti ishte tejet i afërt me Osmanin dhe për këtë arsye, morri shumë dhurata nga thesari shtetëror. Ai kishte lindur nga prindër jetimë dhe ishte pasuruar aq shumë gjatë sundimit të Osmanit, sa u bë njëri nga pasanikët më të mëdhenj të Medines.

Dy zyrtarë të thesarit shtetëror në Medine dhe në Kufe, të cilit i kishte emëruar Ebu Bekri, dhanë dorëheqje si reagim kundër keqpërdorimit të thesarit nga vetë Osmani dhe nga një guvernator i tij. Pas kësaj, Osmani ia dha Zejd bin Thabitit përgjegjësinë e tyre.

Përveç kësaj, Zejd bin Thabiti ishte edhe udhëheqës i këshillit të themeluar nga Osmani, për përmbledhjen e vargjeve të Kur’anit në një libër të vetëm. Ai ishte njëri nga të paktit medinas, që nuk morri pjesë në ekspeditat e Aliut në Basra, në Siffin dhe në Nehrevan. Shumica e ensarëve luftuan përkrah Aliut dhe kundër armiqve të tij.

Përfundimet që mund të nxirren nga rregullat e Umarit në lidhje me zgjedhjen e Kalifit:

1. Kalifi nuk duhej domosdo të ishte nga Kurejshi. Edhe një skllav i liruar si Salimi mund të bëhej Kalif. Kjo tregon se “hadithi” që thoshte se vetëm kurejshitët mund të bëheshin Kalifë, ishte sajuar dhe i ishte mveshur Profetit, vetëm për një qëllim të përkohshëm: për t’u falur fitore muhaxhirëve në Sakife.


2. Kalifi i kohës kishte të drejtë që në mënyrë arbitrare, ta kufizonte vetëm në gjashtë persona, të drejtën e shoqërisë muslimane (ummetit) për ta zgjedhur Kalifin e rradhës.


3. Nëse brenda këtij këshilli që do ta zgjedhë Kalifin, dikush shfaq mospajtime me shumicën, ai e meriton vdekjen, pavarësisht se mund të jetë shok i Profetit, se mund të ketë luftuar në Bedr ose të ketë qenë njëri nga ata që ia shprehën bindjen Profetit, në “besëlidhjen e pemës”.


4. Shoqëria muslimane mund të lihej tri ditë pa një udhëheqës dhe nuk ishte e domosdoshme që Kalifi të zgjidhej menjëherë. Kalifi i parë u zgjodh menjëherë pas vdekjes së të Dërguarit dhe akoma pa u varrosur trupi i tij, me pretekstin se shoqëria muslimane nuk guxonte të mbetej pa udhëheqës, qoftë edhe për një ditë të vetme. Me këtë, Umari e krijoi një trend të ri në udhëheqësinë politike muslimane: fleksibilitetin e skajshëm në aplikimin e “principeve” politike.


5. Dobësitë dhe mangësitë, të cilat Umari i shihte në karakterin e anëtarëve të këshillit të tij, si arroganca, lakmia, dinakëria, nepotizmi dhe ambicja, nuk ishin pengesa për t’u bërë Kalif. Një njeri mund t’i kishte të gjithë këto tipare dhe sërish të bëhej Kalif i muslimanëve. Sipas kësaj, Kalifi nuk duhej domosdo të ishte një njeri me aftësi dhe karakter të veçantë.

Verdikti i Muavijes në lidhje me këshillin zgjedhës të Umarit

Ibn Abd Rabbeh, në veprën e tij të quajtur “Ikd’ul-Farid” (Qaforja e veçantë), në faqen 203 të vëllimit të dytë, shkruan se vite pasi Muavije ibn Ebu Sufjani e kishte siguruar pozitën e tij si Kalif, ai e bëri dialogun vijues me njërin nga të afërmit e tij.

Muavije: “Ti je një njeri i mençur, i urtë dhe me dituri. Sipas mendimit tënd, ç’ishte shkaku i luftërave civile në mesin e muslimanëve?”
Njeriu: “Vrasja e Osmanit.”
Muavije: “Jo!”
Njeriu: “Ngjitja e Aliut në fron.”
Muavije: “Jo!”
Njeriu: “Atëherë do të ishte mirë që Prijësi i Besimtarëve të më ndriçonte në këtë drejtim.”
Muavije: “Tani ta them unë se ç’ishte shkaku i vërtetë i luftërave në mesin e muslimanëve. I gjithë problemi filloi tek këshilli zgjedhës i Umarit.”

Muavije kishte të drejtë. Fara e luftërave civile në mesin e muslimanëve, u hodh në ditën kur Umari i zgjodhi njerëzit për këshillin e tij. Në vend të një kandidati të vetëm për Kalifatin, ai krijoi gjashtë kandidatë. Sikur vendimi i tij të kishte qenë i drejpërdrejtë si ai i Ebu Bekrit, Islami mund të mos i kishte përjetuar kurrë përvojat e luftërave civile aq herët në historinë e tij. Muslimanët që luftuan dhe u vranë ndërmjet veti në këto luftëra, nuk ishin muslimanët e gjeneratave të mëvonshme por vetë muslimanët e gjeneratës së Profetit.

Lufta civile në Islam filloi në një kohë kur idealizmi i tij duhej të ishte akoma i freskët. Por sistemi zgjedhës i Umarit kishte një problem thelbësor në vete dhe kjo shkaktoi një ndarje të madhe ndërmjet muslimanëve. Politika e tij doli krejtësisht e pafrytshme dhe mënyra e tij e zgjedhjes së Kalifit u dëshmua si njëra nga fatkeqësitë më të mëdha të historisë së Islamit.

Umari dhe i Dërguari i Zotit

Umari e pranoi Islamin në vitin e gjashtë të Shpalljes. Shtatë vite më vonë, bashkë me muslimanët e tjerë, u shpërngul drejt Medines. Atje, si të gjithë të shpërngulurit (muhaxhirët), edhe ai e nisi jetën nga e para.

Në Medine, pati shumë raste kur ai do t’ia përkujtonte Muhammedit faktin se tek Umari, ai kishte të bënte me një njeri që kishte probleme të mëdha kur bëhej fjalë për guximin moral. Kur nuk pajtohej me Muhammedin, ai nuk e kishte të vështirë ta shprehte shumë qartë mospajtimin e tij. Kështu, në mesin e gjithë shokëve të Profetit, vetëm Umari e pati guximin që në Hudejbije, në një mënyrë shumë të pahijshme, t’ia shprehte Muhammedit mllefin dhe pakënaqësinë e tij në lidhje me faktin se Muhammedi kishte nënshkruar marrëveshje paqeje me Kurejshin.

Kishte edhe raste të tjera kur Umari mendonte se ishte “detyrë” e tija që t’i korigjonte “gabimet” e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Në vijim, do të japim disa raste ku Umari na shfaqet si një kritikues i veprimeve të Muhammedit.

Kur vdiq Abdullah ibn Ubajji, i Dërguari shkoi në varrimin e tij dhe iu lut Zotit që ta falte e ta mëshironte atë. Umari u përpoq ta pengonte të Dërguarin duke i thënë se Ibn Ubajji ishte një hiporkit (munafik)

Është e vërtetë se Abdullah ibn Ubajji ishte hipokrit. Por hipokrizia e tij ishte diçka që e dinin të gjithë në Medine. Pak para betejës së Uhudit, ai e kishte tërhequr grupin e tij prej 300 ushtarësh, me arsyetimin se muslimanët s’e kishin pranuar planin e tij për betejën.

Në këtë betejë, muslimanët pësuan disfatë. Por disfata e tyre s’kishte dhe aq të bënte me tërheqjen e Ibn Ubajjit, sa me lakminë dhe me disiplinën e tyre të dobët. Tërheqja e trupave të Abdullahut nuk pati kurrfarë ndikimi në rezultatin e betejës.

Ngase Ibn Ubajji luajti një rol kritik në këtë krizë, muslimanët ishin gjithnjë të kujdesshëm me të. Andaj, ai kurrë nuk arriti t’i zinte të papërgatitur. Ai, pra, ishte një hipokrit i hapur dhe i qartë.

Shumë më të rrezikshëm se ai ishin hipokritët e “fshehur” nga vështrimet e muslimanëve. Besimtarët e vërtetë i konsideron miq të tyre dhe u besonin. Ky mirëbesim i muslimanëve ndaj tyre, e bënte shumë të brishtë shoqërinë e Medines dhe Shtetin Islam përballë sulmeve të tyre të mundshme. Vetë Kur’ani dëshmon për praninë e tyre në Medine dhe shumë herë, ai i ka paralajmëruar muslimanët në lidhje me ta. Mund të thuhet, pra, se rreziku i vërtetë për Islamin ishin pikërisht këta hipokritë të fshehur dhe jo Abdullah ibn Ubajji me miqtë e tij.

Djali i Abdullahut ishte një besimtar i vërtetë. Ai u bë vullnetar për ta vrarë babain e tij por Muhammedi, sjellësi i mëshirës, nuk ia lejoi këtë gjë. Dhe kur vdiq Ibn Ubajji, Muhammedi u tregua falës ndaj veprimeve të tija sepse e dinte se shumica e tyre ishin pasojë e zemërimeve të tij. Para arritjes së Profetit, ibn Ubajji kishte patur ndërmend të bëhej mbreti i Medines.

T’i falte dhe t’i harronte gabimet e të tjerëve ishte një karakteristikë e madhështisë së Muhammedit. Më herët, pas çlirimit të Mekkes, ai i kishte falur të gjithë idhujtarët dhe u kishte dhënë amnesti të gjithëve. Andaj, pjesëmarrja në varrimin e Abdullah ibn Ubajjit dhe shprehja e ngushëllimeve familjes së tij, ishte në një përshtatshmëri të plotë me karakterin e Muhammedit, edhe përkundër kundërshtimeve të hapura të Umarit.

Në vitin 630, Muhammedi pësoi një humbje personale. Djali i tij nga gruaja e tij egjiptase, Ibrahimi, vdiq kur ishte vetëm 11 (ose sipas disa burimeve, 16) muajsh. Muhammedi ishte shumë i lidhur emocionalisht me të dhe pas vdekjes së tij, e kaploi një pikëllim i thellë që shumë shpesh, kthehej në lot. Dhe sërish Umari e shihte si detyrë të tijën që t’i tregonte Muhammedit se ky vajtim i tij për të birin ishte “i papërshtatshëm”.

Nëse Umari kishte të drejtë kur përpiqej ta pengonte Muhammedin nga pjesëmarrja në varrimin e Abdullah ibn Ubajjit dhe nga të vajtuarit për djalin e vet të vdekur, atëherë do të duhet të pranojmë se Islami paska qenë një fe krejtësisht “johumane”, e cila ua mohon ndjekësve të saj çdo mëshirë ndaj armikut dhe ua heq të drejtën e të shprehurit të ndjenjave të tyre të dhimbjes dhe pikëllimit. Por kjo nuk është e saktë. Islami nuk është një fe “johumane”. Në të vërtetë, Islami është feja më humane dhe gjithnjë i këshillon ndjekësit e tij që të jenë falës, të butë dhe të sjellshëm ndaj të tjerëve. Përveç kësaj, Islami e ndalon hakmarrjen, të cilën e konsideron një tipar pagan.

Në shumë vargje të tij, Kur’ani u urdhëron muslimanëve që ta kthejnë të ligën me të mira:

...dhe e kthejnë të ligën me të mira... (Kur’an 13:22)

Ktheje të ligën me të mira! (Kur’an 23:96)

E mira dhe e liga nuk janë njësoj. Ktheje të ligën me të mira dhe atëherë, armiku yt do të bëhet si një mik i sinqertë...(Kur’an 41:34)

Muhammedi që ishte interpretuesi i Kur’anit të Shenjtë, e kishte demonstruar më së miri këtë mësim të Kur’anit, në rastin e Abdullah ibn Ubajjit.

Në vitin 632, Muhammedi ishte në shtratin e vdekjes. Dëshira e tij e fundit ishte që në përshtatshmëri me Librin e Zotit, të përpilonte një testament. Por Umari nuk e pranonte këtë gjë. Sipas tij, përpilimi i testamentit nuk ishte një gjë e nevojshme për të Dërguarin e Zotit. Në Hudejbijje, Umari e kishte kundërshtuar të Dërguarin por kundërshtimi i tij kishte dështuar. Por ai nuk do të lejonte një dështim të dytë. Ai e kundërshtoi të Dërguarin që po vdiste dhe me këtë kundërshtim të tij, arriti një sukses të jashtëzakonshëm. Testamenti që Profeti kishte dashur ta përpilonte, nuk u përpilua kurrë.

Nëse Umari kishte të drejtë kur e pengonte lirinë e veprimit të Muhammedit, kjo do të thoshte se Muhammedi kishte qenë “gabim”. Dhe nëse Muhammedi ishte gabim, atëherë edhe Kur’ani “gabonte” kur thoshte:

Dhe (Muhammedi) nuk flet as nga dëshira (e tij). S’është gjë tjetër ajo, veçse një frymëzim që ia zbresim...(Kur’an 53:3-4)

Nëse Umari kishte të drejtë, atëherë Muhammedi dhe Kur’ani e kishin “gabim”. Ky është përfundimi i vetëm ku mund të arrihet me një logjikë të tillë. Tani u mbetet muslimanëve që të vendosin se sa është e pranueshme kjo “logjikë”.

Kur Muhammedi vdiq në vitin 632, pasardhësit e tij, Ebu Bekri dhe Umari, nuk humbën aspak kohë për t’i konfiskuar tokat e Fedekut nga vajza e tij Fatimeja. Umari ishte një njeri tejet i zellshëm kur bëhej fjalë për ta “korigjuar gabimin” e Muhammedit në lidhje me tokat e Fedekut, të cilat ai ia kishte falur të bijës në vitin 628.

Umari, që në të gjallë të Muhammedit, e kishte marrë përsipër “detyrën” e të “korigjuarit” të sjelljeve të tija. Andaj nuk është aspak e çuditshme që ai t’i kundërshtojë urdhrat e Muhammedit në lidhje me Fedekun, pasi Muhammedi të kishte vdekur. Nëse në të gjallë të Muhammedit Umari kishte patur disa pengesa në këtë drejtim, pas vdekjes së tij, nuk mbetej një gjë e tillë.

Siç thamë më sipër, Muhammedi kishte kërkuar që në shtratin e vdekjes, të përpilonte një testament të vetin. Umari e pengoi atë, duke bërtitur se Libri i Zotit ishte i mjaftueshëm për shoqërinë muslimane dhe se atyre nuk u duhej ndonjë gjë e shkruar prej Muhammedit.
Me sa duket, Umari ishte plotësisht i bindur kur thoshte se nuk kishte nevojë për Profetin, kur Kur’ani i kishte në vete të gjitha përgjigjet. Dhe nëse kishin mbetur akoma dyshime në kokën e dikujt në lidhje me këtë gjë, Umari e largoi atë kur u bë Kalif.

Muhammedi jetonte në zemrat e shokëve dhe ndjekësve të tij. Pas vdekjes, ata deshën t’i ruanin kujtimet e jetës së Muhammedit në dy forma: fjalët dhe bëmat e tija. Këto dy gjëra bashkë do ta përbënin “Sunnetin” (Traditën) e Muhammedit. Gjithçka që Muhammedi ka thënë dhe që përcillet nga një shok (sahabe) i tij, quhet “hadith”.

Por Umari nuk donte që shokët e Profetit t’i ruanin fjalët dhe bëmat e tija. Me sa duket, Umari nuk ishte plotësisht i bindur se një gjë e tillë do të ishte e dobishme për muslimanët. Andaj, ai u ndaloi muslimanëve t’i përcillnin thëniet e të Dërguarit, qoftë me shkrim dhe qoftë me gojë. Thënë shkurt, ai i ndaloi hadithet e Profetit.

Në vijim, po e japim dëshminë e dy historianëve bashkëkohorë sunnitë, në lidhje me ndalesën e haditheve nga Umari.

Muhammed Husejn Hajkal

Umar ibn el-Hattabi njëherë u morr me çështjen e shkrimit të haditheve. Shokët e Profetit me të cilët u konsultua, e përkrahën këtë ide të tijën por ai vetë nuk ishte plotësisht i bindur. Një ditë, i prirë nga një frymëzim nga Zoti, ai ndërroi mendje dhe shpalli: “Desha t’i përmbledh thëniet e të Dërguarit por kam frikë se me këtë, njerëzit do të largohen nga Libri i Zotit. Andaj nuk kam për të lejuar një gjë të tillë.” Kështu, Umari ndërroi mendje dhe muslimanëve të të gjitha provincave u shpalli: “Kushdo që ka të shkruar ndonjë thënie të Profetit, le ta shkatërrojë atë!” Me këtë, hadithet vazhduan të përcilleshin vetëm gojarisht dhe të mos shkruheshin, deri në periudhën e sundimit të Me’munit. (“Jeta e Muhammedit”, Kairo, 1935)

Dr. Muhammed Hamidullah

Ebu Dhehebiu përcjell: “Kalifi Ebu Bekr përpiloi një vepër ku përfshiheshin 500 hadithe nga Profeti dhe këtë ia dha të bijës, Aishes. Mëngjesin tjetër, ai ia morri sërish dhe e shkatërroi, duke thënë: “Unë e shkrova atë që kam kuptuar. Ka mundësi që disa gjëra të mos përshtaten fjalë për fjale me atë që ka thënë i Dërguari i Zotit.”
Sa për Umarin, nga përcjellja e Ma’mar ibn Rashidit, mësojmë se gjatë Kalifatit të tij, ai u konsultua me shokët e Profetit në lidhje me përmbledhjen e haditheve. Gjithkush e përkrahi idenë. Por Umari vazhdoi të kishte dyshime në lidhje me të dhe për një muaj të tërë, iu lut Zotit që ta udhëzonte. Më në fund, vendosi të mos e ndërmerrte këtë gjë dhe tha: “Popujt e kaluar i shpërfillën Librat Hyjnorë dhe u përqëndruan vetëm në sjelljet e profetëve. Unë nuk dua të krijoj një mundësi që njerëzit ta përziejnë Librin e Zotit me thëniet e të Dërguarit.” (“Hyrje në Islam”, Kuvajt, fq. 34-35)

Njëri nga shokët e Profetit, të cilin sunnitët e pranojnë si njërin nga më të rëndësishmit në lëminë e haditheve, është Ebu Hurejreja. Ai ishte gjithnjë i gatshëm të përcillte ndonjë hadith dhe kurrë nuk pati ndonjë rast, në të cilin atij s’i kujtohej ndonjë thënie që e kishte dëgjuar nga Profeti. Një ditë, Umari e pyeti:

“O Ebu Hurejre! Pa më thuaj njëherë! A nuk kishte punë tjetër i Dërguari i Zotit përveç të përshpëriste hadithe në veshin tënd?” Më pas, Umari ia ndaloi Ebu Hurejres përcjelljen e haditheve.

Ebu Hurejreja ishte një njeri shumë i hapur me të tjerët dhe shumë llafazan. Kur Umari e kritikoi, Ebu Hurejreja u ndal. Por ai ishte i durueshëm dhe heshturazi e priti kohën kur do të ishte sërish i lirë. Koha e tij erdhi pas vdekjes së Umarit dhe ai, si për hakmarrje, iu kthye sërish punës së përcjelljes së haditheve. Sot, përmbledhjet sunnite të haditheve janë të stërmbushura me hadithe të përcjellura prej tij.

Mbase do të ishte interesante që të gjurmohej arsyeja e ndalesës që Umari e vendosi kundër haditheve. A besonte ai se kjo ndalesë do të mbijetonte përtej sundimit të tij? Përgjigjen e kësaj pyetjeje nuk mund ta dimë saktë. Por nuk besoj se ai do ta kishte planifikuar këtë ndalesë vetëm për epokën e tij. Qëllimi tij duhet të kishte qenë një ndalesë e përjetshme. Në është kështu, a mund të themi se Umari dëshironte që muslimanët kurrë të mos kishin shënime mbi jetën dhe mbi shembujt e sjelljes së të Dërguarit?

Në pjesën e përcjellur më sipër, Muhammed Husejn Hajkal thotë se Umari i ndaloi hadithet e të Dërguarit të Zotit “i prirë nga një frymëzim nga Zoti”. Kjo do të thoshte se, ngase Umari nuk hezitoi fare, urdhri për t’i ndaluar hadithet, duhet të ketë qenë tejet i mprehtë në këtë “frymëzim”që kishte pranuar. Duke e ndjekur këtë “frymëzim” të vetin, Umari e kundërshtoi koncenzusin e gjithë shokëve të Profetit. Është tejet interesante se pikërisht koncenzusi është një princip shumë i rëndësishëm i jurispudencës sunnite. Por mbase Umari kishte të drejtë në këtë kundërshtim të vetin. Në fund të fundit, koncenzusi i disa njerëzve të vdekshëm nuk mund kurrsesi ta tejkalonte autoritetin e “frymëzimit” të Umarit.

Por urdhëresa e Umarit për t’i ndaluar hadithet e lë të hapur një pyetje shumë jetike: A mund fare të kuptohet dhe të praktikohet Islami ose t’u bindet njeriu urdhrave të Zotit të shprehur në Kur’an, pa i njohur dhe kuptuar fjalimet, thëniet, urdhrat, ndalesat, shembujt dhe shpjegimet e Muhammedit? A ishte e mundur për shembull, që vetëm duke u mbështetur në Kur’anin, shokët e Profetit ta dinin se si duhet të falen pesë namazet ditore? Ose a do ta dinin ata vallë sa duhet të ishte sasia e zeqatit, kujt duhet t’i jepej dhe në ç’kohë, sikur të mos e kishin parë shembullin e të Dërguarit të Zotit?

Pa hadithet, muslimanët kurrë s’do të mund ta kuptonin ideologjinë e Islamit dhe kurrë s’do të mund ta praktikonin atë. Në këtë drejtim, dijetari, përkthyesi dhe komentuesi modern austriak i Kur’anit, Muhammed Esad, në veprën e tij “Islami në udhëkryqe”, thotë:

Pas Kur’anit, Sunneti i Profetit Muhammed është burimi i dytë i ligjit islam, qoftë në nivelin personal, qoftë në atë shoqëror. Në të vërtetë, Sunneti duhet të konsiderohet shpjegimi i vetëm i vlefshëm i mësimeve kuranore dhe mjeti i vetëm për t’i parandaluar ndarjet në interpretimin e tij dhe në praktikimin e ligjeve. Shumë vargje të Kur’anit janë alegorike dhe mund të kuptoheshin në mënyra të ndryshme, sikur të mos ekzistonte një sistem i definuar interpretimi. Përveç kësaj, ka shumë gjëra të një rëndësie të madhe praktike për muslimanët, të cilat nuk shprehen qartë në Kur’an. Shpirti që dominon në një Libër Hyjnor është pa dyshim i njëtrajtshëm por deduktimi i gjërave praktike nga ky tekst, nuk është gjithmonë një detyrë e lehtë. Përderisa besojmë se ky Libër është Fjala e Zotit, e përsosur në formë dhe në qëllim, përfundimi i vetëm që mund të arrihet është se ai nuk u shpall që të përdorej i ndarë nga udhëzimi personal i Profetit, i cili është i përmbledhur në Sunnetin e tij. (fq.117-118)

Fjalët dhe veprimet e të Dërguarit ishin intepretime dhe praktikime të hollësishme të principeve të Librit të Zotit. Ky libër, vazhdimisht dhe me ngulm, u ka kërkuar muslimanëve që ta ndjekin të Dërguarin dhe t’i binden atij. Për shembull thuhet:

Thuaj: “në e doni Zotin më ndiqni dhe Zoti ka për t’jua falur mëkatet sepse Ai është falës dhe Mëshirues...” (Kur’an 3:31)

Zoti u bëri një të mirë besimtarëve dhe u dërgoi atyre një Profet nga mesi i tyre, që t’ua lexojë shenjat e Zotit, t’i pastrojë e t’ua mësojë Librin dhe urtësinë, ndonse më parë, ata ishin në një gabim të qartë...(Kur’an 3:164)

Këta janë kufizimet nga Zoti. Ata që i binden Zotit dhe të Dërguarit të Tij, do të hyjnë në Kopshte ku rrjedhin lumej, atje do të mbesin përjet dhe kjo do të jetë arritja më e madhe...(Kur’an 4:13)

O ju që besoni! Bindjuni Zotit, të Dërguarit të Tij dhe atyre që u është dhënë autoritet nga mesi juaj! Dhe nëse s’pajtoheni mes veti për një gjë, drejtojuni Zotit dhe të Dërguarit! (Kur’an 4:59)

Ne dërguam një të Dërguar që njerëzit t’i bindeshin sipas urdhrit të Zotit. (Kur’an 4:64)
Por jo! Ata s’do të kenë besuar vërtet, derisa s’të bëjnë ty gjykues në mosmarrëveshjet e tyre dhe derisa u vjen rëndë në shpirt vendimi yt e derisa s’e pranojnë atë me bindje të plotë... (Kur’an 4:5)

Ai që i bindet të Dërguarit, i bindet edhe Zotit... (Kur’an 4:80)

Nëse besoni, bindjuni Zotit dhe të Dërguarit! (Kur’an 8:1)

Fitimtarë do të jenë ata që i binden Zotit dhe të Dërguarit dhe që i druhen Zotit e veprojnë me të mira... (Kur’an 24:52)

Tek i Dërguari i Zotit ka një shembull të bukur për ata që lidhin shpresë tek Zoti dhe tek Dita e Fundit dhe që e përmendin shumë Zotin. (Kur’an 33:21)

O besimtarë! Bindjuni Zotit dhe të Dërguarit e mos i çoni dëm veprimet tuaja! (Kur’an 47:33)

Merreni atë që jua jep i Dërguari dhe largohuni prej asaj që ai jua ndalon. Dhe kinie droje Zotin! (Kur’an 59:7)

Vargjet e mësipërme janë të mjaftueshme për të treguar se ndalesa që Umari e vendosi në lidhje me hadithet, është në një kundërshtim të plotë me Kur’anin e Shenjtë. Kur’ani është fjalë e qartë e Zotit dhe hadithet janë fjalët e drejpërdrejta të të Dërguarit të tij të fundit. Këto dy gjëra e qartësojnë dhe e ndriçojnë njëra-tjetrën dhe përbëjnë një tërësi të vetme. Juristët sunnitë nuk kanë dashur të bien në kundërshtim me Umarin por edhe kanë kuptuar se nuk kishte mundësi që të shmangeshin hadithet dhe njeriu prapëseprapë të quhej musliman. Ata e kuptuan se kjo ndalesë nuk mund të bashkëekzistonte me Islamin. Andaj, në mënyrë të heshtur dhe pa tërhequr shumë vëmendje, ata e zgjodhën këtë çështje. Kërkesa që hadithet e Profetit të lejoheshin ishte një koncenzus i tyre, ndonse një riorientim i tillë i mënyrës së të menduarit ishte paksa i dhimbshëm për disa. Pas kësaj, ata filluan të merreshin me detyrën jetikë të mbledhjesh dhe ruajtjes së fjalëve dhe bëmave të Muhammedit, Udhëheqësit dhe Udhëzuesit të muslimanëve, në këtë botë dhe në tjetrën.

57. Osmani, Kalifi i tretë i muslimanëve

Pak para vdekjes së tij, Umari e thirri Ebu Talha Ensariun dhe i tha:

“Zoti e ka nderuar Islam nëpërmjet juve (ensarëve). Andaj tani merri 50 burra të armatosur dhe mbaji nën vëzhgim anëtarët e këshillit. Mos i lejo që të shpërndahen para se të zgjedhin një Kalif. Këtë duhet ta bëjë brenda tri ditësh.”

Diskutimet e anëtarëve të këshillit filluan në shtëpinë e Misvar bin Makhramas që ishte nipi i Abdurrahman bin Aufit. Në ndërkohë, Ebu Talha Ensariu e filloi detyrën e tij treditore. Amr bin As dhe Mughira bin Shaaba u shfaqën në hyrje të shtëpisë por Ebu Talhaja nuk u lejoi të hynin.

Falë autoritet të veçantë që ia kishte dhënë Umari, Abdurrahman bin Aufi e shihte veten si personin kyç të këshillit zgjedhës. Në një vlerësim të situatës, ai pa se asnjëri nga pesë kandidatët e tjerë nuk dëshironte ta tërhiqte kandidaturën e tij dhe se të gjithë ishin të vendosur në pretendimet e tyre. Andaj, ai krijoi një strategji të vetën dhe shpalli se e tërhiqte emrin nga lista e kandidatëve për Kalif, me kusht që t’i lejohej ta udhëhiqte mbledhjen.

Të gjithë e pranuan këtë gjë por Aliu hezitoi. Kur të tjerët insistuan që të pranonte, ai i tha Abdurrahmanit:

“Po të njoh ty si drejtues të kësaj mbledhjeje nëse betohesh se s’do të jesh skllav i lakmive të tua dhe se do të vendosësh vetëm sipas asaj që do ta kënaqte Zotin dhe të Dërguarin e Tij.”

Abdurrahmani menjëherë e pranoi këtë gjë dhe me këtë, u bë drejtues i mbledhjes. Duke e tërhequr kandidaturën e tij, ai fitoi pikë në sytë e kandidatëve të tjerë dhe e morri mbi vete rolin e “mbretbërësit”.

Për të gjetur një zgjidhje të kënaqshme, Abdurrahmani bëri takime me kandidatët e tjerë por këto përpjekje nuk dhanë asnjë fryt. Edhe diskutimi i ndërsjellë i kandidatëve të tjerë nuk solli rezultate.

Në ditën e tretë dhe të fundit, Abdurrahmani e vizitoi çdo anëtar të këshillit në shtëpinë e tij. Në këto takime private, ai e pyeti secilin se cilin kandidat do të dëshironte ta shihte si Kalif, nëse nuk zgjidhej vetë. Kishte dy përgjigje: Osmanin ose Aliun. Kjo do të thoshte se zgjedhja ishte kufizuar tek këta dy vetë. Njëri prej tyre do të bëhej Kalif por cili?

Atë natë, Abdurrahmani e thirri mikun e tij të vjetër, Amr bin Asin dhe pasi ia shpjegoi punën, shtoi:

“Jam aq i hutuar në këtë çështje sa nuk kam gjetur pushim tri ditë me rradhë. Sot është dita e fundit dhe akoma s’kam gjetur një zgjidhje. Ajo që më lodh është frika se Aliu mund të bëhet Kalif. Para se të vdiste Umari, nga sjelljet e tija e kam kuptuar se edhe atë e mundonte e njejta gjë.”

Amr bin Asi ishte shumë më me i shkathtë në lojërat e tilla dhe i tha:

“Unë e di një gjë me të cilën do ta ndalësh Aliun. “

Pastaj ia shpjegoi këtë lëvizje Abdurrahmanit, i cili e priti me shumë entuziazëm dhe me gëzim, ngase kishte arritur që ta pengonte Aliun.

Mëngjesin e ardhshëm, muslimanët u mblodhën në Xhaminë e të Dërguarit. Ishte një ditë kritike në jetën e tyre sepse do ta kuptonin se kush do të ishte sunduesi i tyre i rradhës. Më pas, erdhën anëtarët e këshillit dhe u ulën. Pas një pushimi të shkurtër, Abdurrahmani e mori fjalën. Ai e shpjegoi qëllimin e takimit, e theksoi rëndësinë e tij dhe u bëri thirrje muslimanëve që ta pranonin vendimin e këshillit zgjedhës të Umarit.

Atmosfera ishte tejet e tensionuar dhe secili priste me padurim. Abdurrahman bin Aufi u kthye drejt Aliut, ia zgjati dorën dhe ia parashtroi pyetjen në vijim:

“Nëse ta japim udhëheqësinë e muslimanëve dhe të vendosim në krye të punëve të tyre, a premton se do të veprosh sipas Librit të Zotit, sipas Sunnetit të të Dërguarit të tij dhe sipas shembujve të Ebu Bekrit dhe Umarit?”

Kushti që të veprohej sipas shembujve të Ebu Bekrit dhe të Umarit nuk ishte caktuar nga vetë Umari. Kjo ishte “lëvizja”, të cilën Amr bin Asi ia sugjeroi Abdurrahmanit. Ai e dinte se Aliu s’kishte për të pranuar një gjë të tillë.

Përgjigja e Aliut ishte si vijon:

“Unë do të veproj sipas Librit të Zotit dhe sipas Sunnetit të të Dërguarit të Tij. Sa për shembujt e Ebu Bekrit dhe Umarit, unë e kam gjykimin tim dhe do të veproj sipas tij.”

Aliu e dinte mirë se ç’do të ngjante më pas. Abdurrahmani e tërhoqi dorën e tij. Pastaj iu drejtua Osmanit dhe ia parashtroi të njejtën pyetje. Osmani pranoi menjëherë. Pas kësaj, Abdurrahmani u bë i pari që ia shprehu bindjen. Ai e përgëzoi Kalifin e ri dhe u dha shenjë të tjerëve që t’ia shprehnin bindjen.

Osman bin Affani ishte bërë Kalifi i ri i muslimanëve. Aliu lejoi që Kalifati t’i rrëshqiste nga duart por nuk bëri kompromis me principet e tija. Ebu Bekrin dhe Umarin ai nuk i konsideronte si pasardhës legjitimë të Muhammedit dhe për këtë arsye, nuk pranoi ta ndiqte shembullin e tyre.

R.V.C. Bodley

Këshilli gjashtëvetësh i Umarit u mblodh menjëherë pas varrimit të tij. Fillimisht, Kalifati iu ofrua Aliut, me kusht që të gjykonte sipas Kur’anit, Traditës së Profetit dhe principeve të Ebu Bekrit dhe Umarit. Aliu i pranoi dy kushtet e para por e refuzoi kushtin e tretë. Pas kësaj, oferta u tërhoq dhe Osmanit iu ofrua e njejta. Ai, duke qenë më pak i sinqertë se Aliu, i pranoi pa hezitim këto kushte. (“I Dërguari- jeta e Muhammedit”, New York, 1946)

Abdurrahman bin Aufi e dinte se asnjëri nga shokët e Profetit nuk kishte më shumë dituri të Kur’anit se Aliu dhe se asnjëri s’ishte më i lidhur me të Dërguarin se ai. Por kur e përmendi Kur’anin dhe Traditën e Profetit në ofertën e tij për kandidatët, ai vetëm sa po bënte një shfaqe “për publikun”. Kushti i tij që Aliu të vepronte sipas urdhrave të Kur’anit dhe sipas Traditës së të Dërguarit, ishte më shumë taktik sesa filozofik. Qëllimi i tij i vërtetë ishte që Aliu ta pranonte kushtin për ta ndjekur shembullin e Ebu Bekrit dhe Umarit, të cilët i kishin mundësuar atij dhe shumë të tjerëve që të pasuroheshin dhe të bëheshin të fuqishëm.

Kapitalizmi, ai “idhull pagan” i kohëve të Injorancës, bashkë me idhujt e tjerë të Mekkes kurejshe, ishin varrosur nga Muhammedi, i Dërguari i Zotit. Por pas vdekjes së tij, ky idhull kapitalist u nxorr nga varri dhe u “rivendos” në Medine. Shumë shpejt, sistemi kapitalist lëshoi rrënjë në shoqërinë muslimane, që do të shkonin aq thellë sa të ishte i pamundur shkatërrimi i tyre. Pas vdekjes së Muhammedit, ky sistem do të rritej gjithë e më tepër.

Të gjithë anëtarët e këshillit të emëruar nga Umari ishin “kapitalistë”, përveç Aliut. Ata e dinin se sikur Aliu ta merrte në duar sundimin, do ta godiste ashpër këtë sistem, do t’i detyronte ata t’i rikthenin të gjitha gjërat që i kishin marrë. Ata e dinin se Aliu do ta rikthente thjeshtësinë dhe pastërtinë fillestare të shoqërisë islame, njësoj siç kishte qenë në kohën e Muhammedit. “Mbretbërësi” Abdurrahman bin Auf dhe pasanikët e tjerë të këshillit nuk kishin fare dëshirë për t’u kthyer në ato ditë varfërie dhe vetëmohimi.

Edhe sikur Umari të mos kishte dashur ta bënte Osmanin Kalif pas vetes, edhe sikur të mos kishte preferenca për ndonjërin nga kandidatët dhe madje, edhe sikur të mos kishte një marrëveshje ndërmjet Amr bin Asit dhe Abdurrahmanit, Aliu prapëseprapë nuk mund të bëhej Kalif. Gjëja e fundit që dëshironin anëtarët e këshillit dhe shumë muslimanë të aristokracisë rioshe arabe, ishte që ta shihnin një njeri të fuqishëm dhe të vendosur si Aliu, në krye të punëve. Ata e dinin se Aliu, që nuk bënte kompromis as për veten e tij kur bëhej fjalë për principet, do të ishte fare pa kompromis ndaj tyre dhe do ta detyronte shoqërinë muslimane të jetonte në një bindje të plotë ndaj urdhrave të Kur’anit. Në anën tjetër, stili, veprimet dhe qëndrimet e Osmanit ishin aq banale, sa do t’i jepnin Kalifatit një ndjesi mediokriteti. Mediokriteti i tij do të ishte një garanci se ai do t’i linte të paprekura privilegjet e zgjedhësve. Ruajtja e interesave të tyre, pra, ishte më e rëndësishme për ta sesa ruajtja e interesave të Islamit.

Në gjykimin e “mbretbërësit” Abdurrahmn bin Auf, cilësitë dhe meritat e kandidatit për ta marrë postin më të rëndësishëm në Islam, nuk dukeshin asgjëkundi. E vërteta është se interesat e Islamit dhe meritat e kandidatëve ishin faktorët më të parëndësishëm në gjithë këto llogari. Vendimi i tij ishte diktuar, jo nga interesat e Islamit por nga interesat e ruajtjes së asaj status quo-je. Beteja brenda këshillit zgjedhës ishte një luftë ndërmjet sistemit kapitalist dhe barazisë socio-ekonomike të Islamit. Aliu bëri ç’mos për ta mbrojtur këtë barazi por gjendja nuk ishte fare në favor të tij.

Zgjedhja e Osmanit si Kalif ishte një triumf i kapitalizmit. Umari e kishte përpiluar një plan për këshillin e tij dhe e kishte zgjedhur Abdurrahman bin Aufin për implementimin e këtij plani. Ky i fundit, si drejtues i mbledhjes, e bëri kusht që përveç Librit të Zotit dhe Traditës së Profetit, kandidati të zotohej se do t’i ndiqte edhe shembujt dhe principet e Ebu Bekrit dhe të Umarit. Aliu refuzoi që t’i ngrinte veprat e Ebu Bekrit dhe Umarit në nivel të njejtë me Kur’anin dhe me Traditën e të Dërguarit. Ai nuk pranoi të ndiqte njerëz të gabueshëm që kishin qenë thjesht udhëheqës politik të asaj kohe, ndonse e dinte mirë se kjo gjë do t’i kushtonte Kalifatin. Ai i ktheu shpinë Kalifatit sepse çmimi që duhej të paguante për të ishte kompromisi me të vërtetën dhe drejtësinë. Aliu shpalli publikisht se principet e Ebu Bekrit dhe të Umarit ishin të papranueshme për të. Dhe nëse ishin të papranueshme principet, kjo do të thoshte se edhe Kalifatet e tyre ishin të papranueshme. Kjo është një dëshmi e qartë e faktit se Aliu nuk ia shprehi bindjen asnjërit prej tyre. Por nëse edhe përkundër kësaj, sunnitët pretendojë se ai ua shprehi bindjen të dyve, atëherë duhet të pranojnë se kjo bindje u mor nëpërmjet forcës.

Aliu, njësoj si Osmani, mund ta pranonte kushtin e Abdurrahmanit dhe pasi ta merrte në duar pushtetin, t’i shpërfillte principet e Ebu Bekrit dhe të Umarit, njësoj siç do të bënte edhe Osmani më pas. Shumë politikanë i konsiderojnë veprimet e tilla si pjesë të lojërave të pushtetit. Por jo edhe Aliu. Për të, qëllimi nuk i arsyetonte mjetet dhe mjetet duhet të ishin po aq të drejta dhe të sinqerta sa edhe qëllimi.

Reagimi i Aliut

Aliu ia tha Abdurrahmanit:
Nuk është hera e parë që nëpërmjet mashtrimeve, pasardhësve dhe fëmijëve të Muhammedit ua keni mohuar të drejtën e tyre. Për këtë do t’i jepni llogari Zotit. Por për mua, është më mirë që të mbështetem në Zotin sepse vetëm Ai është i Drejtë dhe i Mëshirshëm.”

“Mbretbërësi” Abdurrahman bin Auf bëri disa manovra për të bërë përshtypje tek populli, njësoj siç kishte bërë Ebu Ubejdeja pas zgjedhjes së Ebu Bekrit në Sakife. Por pa kaluar shumë kohë, ai filloi ta mallkonte veten për dinakërinë e tij në një çështje, nga e cila varej ardhmëria e Islamit.

Abdurrahman bin Aufi, vëllai i motrës së Osmanit, jetoi mjaft sa për t’i parë frytet e përpjekjeve të tija në këshillin zgjedhës të Umarit. Ai u bë dëshmitar se si keqpërdorimi i shtetit po përhapej në çdo anë dhe “u tmerrua” nga nepotizmi dhe paaftësia e Kalifit që kishte zgjedhur. Si pasojë, ai vendosi të mos fliste më me Osmanin. Pas një kohe, teksa ishte duke vdekur, Osmani erdhi për ta vizituar por Abdurrahmani nuk e pranoi dhe e ktheu fytyrën drejt murit. Ai vdiq pa i folur më Kalifit.

Dr. Taha Husejn nga Egjipiti, në veprën “el-Fitnet’ul-kubra” (Trazirat e mëdha), thotë se Abdurrahman bin Aufi vdiq i turpëruar dhe i penduar për atë që kishte bërë gjatë këshillit të krijuar nga Umari për pasardhësin e tij.

Reagimi i Ammar bin Jasirit

Ammar bin Jasiri, njëri nga shokët më të dashur të Muhammedit, iu afrua Abdurrahmanit dhe i tha:

“Ju sërish ia mohuat të drejtën familjes së Profetit dhe ua falët atë njerëzve që s’e meritojnë.”

Përgëzimi i Ebu Sufjanit për Osmanin

Kur Osmani u bë Kalif, lumturia e fisit Umejje nuk kishte të ndalur. Ata e dinin se që nga ai çast, jeta e tyre do të ishte një rehati e pafundme. Dhe vërtet ashtu u bë. Prijësi i tyre Ebu Sufjani, që ishte tashmë 90 vjeç dhe i verbuar, erdhi për ta përgëzuar Kalifin e ri dhe e këshilloi kështu:

Pas një kohe të gjatë, na erdhi neve udhëheqësia. Tani luaj me të si të duash dhe përdore për ta bërë të fuqishëm fisin Umejje! Kjo fuqi që ke në duar tani, është gjithçka. Është e vërteta e vetme dhe s’ka gjë tjetër më të rëndësishme. Asgjë s’janë parajsa dhe ferri.

“Këshilla” e Ebu Sufjanit për Osmanin do të ishte sjellja standarde e fisit Umejje ndaj Islamit dhe do të mbetej e pandryshuar për një shekull të tërë të sundimit të tyre, përveç tri viteve e gjysëm sundimi të Umar bin Abdul Azizit.
Zgjedhja e Osmanit tregoi edhe njëherë se sa i vërtetë ishte principi se fuqia është atje ku është pasuria.

Marrëdhënia ndërmjet fuqisë ekonomike dhe politike është aq e qartë sa nuk ka nevojë për shpjegime të mëtejme. Umari i zgjodhi më të pasurit e arabëve për ta zgjedhur Kalifin e ri. I vetmi varfanjak në mesin e tyre ishte Aliu. Umari nuk donte që Aliu të bëhej Kalif por nuk gjente dot ndonjë arsyetim të mjaftueshëm për të mos e përfshirë në këtë këshill. Përjashtimi i Aliut nga ky këshill do ta bënte tepër të qartë urrejtjen dhe armiqësinë e tij ndaj familjes dhe fisit të Muhammedit.

Umari gjithnjë jetonte me drojen se Aliu mund të bëhej Kalif i muslimanëve. Një ditë, iu përcoll atij se dikush kishte thënë që pas vdekjes së Umarit, do ta njihte Aliun si Kalif. Kjo e alarmoi Umarin dhe ai menjëherë i paralajmëroi muslimanët në lidhje me këtë gjë.

John Alden Williams

Umari tha: “Do t’ju them diçka, të cilën Zoti ka dashur t’jua them. Ai që e kupton dhe që vepron sipas saj, le ta mbajë gjithkund pranë vetes. Kam dëgjuar se disa thonë: Po të vdesë Umari, do ta ndjek filanin (shënim i botuesit: dmth. Aliun)”

Pak para vdekjes së tij, Umari e thirri Abdurrahmanin në dhomën e tij. Nuk dihet saktë se ç’biseduan por thuhet se Umari i kërkoi Abdurrahmanit që ta mbajë të fshehtë përmbajtjen e bisedës së tyre, gjë që Abdurrahmani e pranoi.

Më 19 Mars të vitit 1974, duke e kërkuar dorëheqjen e Presidentit Richard Nixon, si pasojë e skandalit “Watergate”, Senatori James L. Buckley (që ishte nga Partia Republikane, njësoj si Nixoni) tha:

“Karakteri i një regjimi gjithnjë e pasqyron karakterin e udhëheqësit të tij. Ndihmësit dhe nëpunësit e udhëheqësit gjithnjë e bëjnë atë që ndjejnë ose besojnë se udhëheqësi do të kishte dashur ta bëjnë.”

Ndihmësit e Umarit e bënë pikërisht atë që “ndjenin” se Umarit do të kishte dashur ta bënin. Disa vite më parë, Osman bin Affani e kishte mbajtur pozitën e sekretarit të Ebu Bekrit. Ai po e shkruante testamentin e këtij të fundit, teksa ai ishte në shtrat të vdekjes. Ebu Bekri filloi të diktonte dhe Osmani i kishte shkruar vetëm fjalët “Me emrin e Zotit, Bamirës dhe Mëshirues! Unë Ebu Bekri, pasardhësi i të Dërguarit të Zotit...” kur Ebu Bekri i humbi ndjenjat. Akoma para se të vinte në vete, vetë Osmani i shtoi fjalët: “...e emëroj Umarin si pasardhës timin dhe sundues tuajin.”

Osmani “e ndjeu” dhe e dinte me saktësi se çfarë do t’i kërkonte Ebu Bekri. Ai nuk priti dhe e bëri vetë këtë gjë. Kur Ebu Bekri erdhi në vete, vetëm sa i miratoi fjalët e tija. Po kështu, edhe Abdurrahmani “e ndjente” se ç’kishte dëshiruar Umari dhe ai e bëri këtë. I pajisur me një aftësi të të kuptuarit, ai ishte i gatshëm t’i lexonte principet e politikës së Umarit.

Osman bin Affani, Kalifi i tretë i muslimanëve (vitet 644-656)

Osmani i takonte fisit Umejje. Përcillet se ai e pranoi Islamin nëpërmjet Ebu Bekrit dhe se ishte njëri nga të konvertuarit e hershëm. Ai ishte njëri nga njerëzit më të pasur të Medines.

Në betejën e Bedrit, Osmani nuk morri pjesë dhe qëndroi në Medine. Ai ishte i pranishëm në betejën e Uhudit por kur muslimanët filluan ta humbnin luftën, iku nga fushëbeteja për të shpëtuar. Disa nga ikanakët muslimanë u kthyen në Medine por Osmani s’e bëri këtë gjë. Shejh Muhammed el-Khidhri Buck nga Egjipti, në veprën “Nur el-jakin fi siret Sejjid el-Murselin” (botuar në Kairo, në vitin 1958), në faqen 138 shkruan se Osmani ishte një njeri i turpshëm dhe se ky ishte shkaku i moskthimit të tij në Medine.

Gjatë negociatave në Hudejbije, Profeti e dërgoi Osmanin si emisarin e vet tek Kurejshi. Arsyeja e dërgimit të tij ishte fakti se Umari kishte refuzuar të shkonte dhe e kishte këshilluar që ta dërgonte Osmanin, duke e ditur se ai ishte i afërt me Ebu Sufjanin dhe se nuk do të pësonte gjë. Kjo zgjedhje e tija, pra, s’kishte të bënte fare me aftësitë.

Përcillet se Osmani ishte ndër financuesit kryesorë për pajisjen e ushtrisë që do të shkonte në betejën e Tebukut. Në Medine, ai kishte blerë një burim uji dhe ia kishte falur shoqërisë muslimane.

Gjatë Kalifatit të tij, Osmani i përmblodhi vargjet e Kur’anit dhe i botoi si versionin zyrtar të porosisë së fundit të Zotit për njerëzimin. Kopjet e tjera ekzistuese të Kur’anit, ai i konfiskoi dhe i dogji.

Pararendësit e tij si prijës të qeverisë së Sakifes ishin Ebu Bekri dhe Umari. Ndonse këta të dy nuk kishin arritje të mëdha gjatë jetës së Muhammedit, pas vdekjes së tij u shfaqën si njerëz tejet të shkathtë. Osmani, në anën tjetër, kishte një mediokritet të theksuar, si para se të bëhej Kalif ashtu edhe më pas. Përveç disa kontributeve financiare për mirëqenien shoqërore, ai nuk bëri asgjë që do ta dallonte nga të tjerët.

Osmani ishte tashmë i plakur (72 vjeç) kur u bë Kalif. Por në këtë rast, pleqësia nuk ishte një pengesë. Madje ishte njëra nga anët e tija “pozitive”. Zgjedhësit e tij ishin lodhur nga disiplina e hekurt e imponuar nga Umari, i cili u kishte kufizuar shumë gjëra. Tani që kishte vdekur ai, ata nuk kishin ndërmend të riktheheshin në ato ditë përplot shtypje dhe dëshironin ta gëzonin sërish lirinë e tyre. Andaj, ata vendosën të zgjidhnin një Kalif të plakur, kontrolli i të cilit mbi pushtetin do të ishte domosdo i dobët.
Zgjedhja e Osmanit si Kalif, pra, ishte një reagim kundër rreptësisë së tepër të Umarit.

Osmani ka përcjellur 146 thënie të Profetit të Islamit.

Martesat e Osmanit

Në shtëpinë e Hatixhes (gruas së parë të Muhammedit) kishte tri vajza, emrat e të cilave ishin Zejneb, Rukajja dhe Umm Kulthum. Zejnebja, më e rritura në mesin e tyre, ishte martuar me njëfarë Ebu’l-As ibn er-Rebiu nga Mekkeja. Ky njeri luftoi kundër Profetit në betejën e Bedrit dhe u zu rob nga muslimanët. Për ta liruar të shoqin, gruaja e tij i dërgoi Profetit një qafore, e cila i kishte takuar Hatixhes por që kjo e fundit ia kishte falur si dhuratë martese. Ebu’l-Asi u lirua dhe shkoi në Mekke. Pastaj, Zejneben e dërgoi në Medine, ashtu siç kishte premtuar. Megjithatë, pak pasi arriti në Medine, ajo vdiq. Më pas, edhe Ebu’l Asi shkoi në Medine, e pranoi Islamin dhe jetoi bashkë me muslimanët.

Dy vajzata e tjera, Rukajja dhe Umm Kulthumi, ishin martur me Utben dhe Utejben, dy djemtë e Ebu Lehebit dhe Umm Xhemilit.

Umm Xhemili ishte motra e Ebu Sufjanit, prijësit të fisit Umejje. Ebu Sufjani, pra, ishte daja i Utbes dhe i Utejbes.

Nuk dihet me saktësi se kush ishin këto tri vajza. Shumica e historianëve sunnitë thonë se ato ishin vajzat e Muhammedit dhe Hatixhes.

Sipas disa të tjerëve, ato ishin vajzat e Hatixhes nga një martesë e mëhershme.

Muslimanë shiitë nuk pajtohen me këto ide. Sipas tyre, Zejneb, Rukajja dhe Umm Kulthum nuk ishin vajzat e Muhammedit dhe Hatixhes. Në të vërtetë, ato nuk ishin fare vajza të Hatixhes. Sipas burimeve shiite, ato ishin vajza të një motre të Hatixhes, që kishte mbetur e ve. Pasi u kishte vdekur edhe nëna, Hatixheja i kishte marrë të trija në shtëpinë e saj dhe i kishte rritur vetë.

Sipas burimeve shiite, Muhammedi dhe Hatixheja kishin tre fëmijë dhe jo gjashtë. Dy të parët prej tyre, Kasimi dhe Tajjibi (ose Tahiri), ishin djem dhe që të dy vdiqën në fëmijëri. E treta ishte vajza e tyre Fatimeja, që ishte e vetmja që nuk vdiq në fëmijëri.

Tri vajzat që përmendëm më sipër nuk mund të kenë qenë bijat e Muhammedit. Po të ishin vërtet, Muhammedi nuk do t’i kishte martuar me idhujtarë. Është e vërtetë se që të trija ishin martuar shumë kohë para fillimeve të Islamit. Por e dimë se Muhammedi kurrë nuk i shkeli ligjet e Kur’anit, qoftë para shpalljes së profetësisë dhe qoftë më pas. Në çështjen e martesës së një gruaje muslimane me një mashkull pagan, Kur’ani është më se i vendosur. Kjo ndalesë përmendet në vargjet vijuese:

Mos i martoni (vajzat tuaja) me jobesimtarë! (Kur’an 2:221)

Ato (gratë besimtare) nuk janë të lejuara për jobesimtarët dhe as jobesimtarët nuk janë të lejuar për to...(Kur’an 60:10)

Ka edhe disa vargje të Kur’anit që, ndonse nuk e përmendin martesën, e bëjnë të pamundur për një musliman që ta martojë të bijën me një idhujtar:

...mallkimi i Zotit qoftë mbi ata që nuk besojnë! (Kur’an 2:89)

...Zoti është armik i atyre që mohojnë... (Kur’an 2:98)

O ju që besoni! Vërtet idhujtarët janë të papastër...(Kur’an 9:28)

A mundet vallë një musliman, qoftë edhe thjesht sipërfaqësor në besimin e tij, të besojë se Muhammedi, Sjellësi dhe Interpretuesi i Kur’anit, do t’ia jepte të bijën një njeriu “të papastër”, të mallkuar nga Zoti, armik i të cilit ishte Zoti vetë?

Për një besimtar, vargjet e mësipërme të Kur’anit janë një dëshmi e pamohueshme se vajzat Zejneb, Rukajja dhe Umm Kulthum, të cilat ishin të martuara me tre idhujtarë, nuk mund të ishin të bijat e Muhammedit dhe Hatixhes.

Këtu vlen të theksohet se i Dërguari, i cili ishte shumë i dashur me fëmijët, kurrë s’ka thënë ndonjë fjalë për Zejneben, Rukajjan dhe Umm Kulthumin. Prindërit i duan njësoj të gjithë fëmijët e tyre dhe nuk bëjnë dallime ndërmjet tyre. Por Muhammedi i thurrte lavde vetëm Fatimesë. Po të gjykonim sipas thënieve të Muhammedit, do të duhej të vinim në përfundimin se ai as që ishte i vetëdijshëm për ekzistencën e vajzave të quajtura Zejneb, Rukajja dhe Umm Kulthum.

Rukajja dhe Umm Kulthumi po jetonin akoma me burrat e tyre kur erdhi një shpallje e re, ajo e kapitullit 111 të Kur’anit. Në këtë kapitull, Ebu Lehebi dhe e shoqja, domethënë vjehrri dhe vjehrra e Rukajjas dhe Umm Kulthumit, mallkoheshin nga Zoti. Kjo shpallje e zgjoi mllefin e çiftit dhe ata u urdhëruan bijve të tyre që të ndaheshin nga nuset dhe t’i kthenin ato në shtëpinë e Hatixhes. Djemtë iu bindën urdhrit dhe u ndanë nga gratë e tyre. Pas një kohe, Rukajja u martua me Osman bin Affanin. Ajo vdiq në vitin 624. Pas vdekjes së saj, motra e saj Umm Kulthum u martua me Osmanin por edhe ajo vdiq disa vite më pas.

Vitet e kaluara në Mekke pas shpalljes së profetësisë dhe vitet e para në Medine ishin tejet të rrezikshme dhe të mundimshme për Muhammedin. Çdo ditë ishte një sfidë e re për të dhe ai e hidhte veten në zjarr, që në çastin që hapëronte jashtë pragut të shtëpisë. Por edhe përkundër kësaj, Rukajja dhe Umm Kulthumi kurrë nuk përmenden duke i ndihmuar babait të tyre. Në anën tjetër, Fatimeja përcillet se e ndihmoi të atin në shumë raste, si në Mekke ashtu edhe në Medine. Vajzat Zejneb dhe Rukajja ishin shumë më të rritura se Fatimeja dhe do të duhej që ta përkrahnin dhe ta ngushëllonin babain e tyre, kurdoherë që ai të shtypej nga idhujtarët mekkas ose të plagosej në betejat e periudhës medinase. Por një gjë e tillë nuk ndodhi kurrë.

Historianët sunnitë ia kanë falur Osmanit titullin “Dhun’nurejn” (i zoti i dy dritave), ngase sipas tyre, ai u martuaa me dy bijat e Profetit. Një nder ky, të cilin nuk e kishte patur as Ebu Bekri dhe as Umari.

Duke u martuar me këto dy vajza, Osmani u bë “i zoti i dy dritave”. Por para tij, këto dy vajza ishin martuar me dy idhujtarë, Utben dhe Utejben, që të dy bij të Ebu Lehebit. Sipas kësaj, edhe të dy bijtë e Ebu Lehebit duhet të ishin nga një “Dhun’nur” (i zot i dritës) secili, njësoj si Osmani. Secili prej tyre kishte qenë posedues i njërës prej “dritave”, e cila më pas i kaloi Osmanit, duke e bërë atë “të zotin e dy dritave”. Në fund të fundit, flitej për dritën e njejtë. Vetëm i zoti kishte ndryshuar!!!

Ngjarjet më të rëndësishme gjatë Kalifatit të Osmanit

Në vitin 645, pati kryengritje në provincën e Azerbajxhanit dhe të Armenisë por që të dy kryengritjet u shuan me sukses.
Në vitin 647, Muavije bin Ebu Sufjani, guvernatori i Sirisë, e pushtoi Azinë e Vogël dhe e morri nën kontroll Ammurian.
Në vitin 648, Abdullah bin Saad bin Ebi Sarh, guvernatori i Egjiptit, e pushtoi Tripolin dhe Libinë.
Edhe Muavije edhe Abdullah bin Saadi ndërtuan flota detare dhe filluan ta sfidonin dominimin e flotës bizantine në Mesdheun lindor.
Në vitin 649, flota e Muavijes e pushtoi Qipron.
Në vitin 651, gjeneralët e Osmanit e pushtuan Heratin, në Afganistan.
Në vitin 652, kopja e parë zyrtare e Kur’anit u botua në Medine dhe disa kopje të tija u shpërndanë në të gjitha provincat.

Ndërmjet viteve 652-654, Abdullah bin Amir, guvernatori i Basrës, e dërgoi gjeneralin e tij Abdurrahman bin Samra drejt lindjes, ku ky i fundit e pushtoi Balkhun, Kabulin dhe Ghaznin në Afganistan. Me këto pushtime, Perandoria Muslimane arriti deri në kufijtë e subkontinentit Indo-Pakistanez.

Favorizimet dhe nepotizmi gjatë Kalifatit të Osmanit

Osmani i kishte aq për zemër anëtarët e fisit të tij Beni Umejje, sa kjo dashuri e tija filloi të kthehej në një obsesion. Umajjadët kishin qenë armiqtë më të mëdhenj të Islamit dhe kishin luftuar për më shumë se dy dekada kundër Profetit. Tani përnjëherë, me ndihmën e Osmanit, ata u bënë të zotët e perandorisë muslimane. Osmani u bë kukulla e tyre, ndërkohë që ishin umajjadët që e kontrollonin shtetin. Sunduesit e vërtetë gjatë Kalifatit të Osmanit, ishin Mervani (kushëriri dhe dhëndri i Osmanit) dhe Hakem bin Ebu’l-Asi (xhaxhai i Osmanit dhe babai i Mervanit).

Osmani i hapi dyert e thesarit shtetëror për familjarët e tij. Ai u dha dhurata bujare, u fali toka të mëdha dhe i nderoi me tituj të lartë. Pastaj, sikur të mos kishte bërë mjaft, u ndaloi qytetarëve të Medines që t’i çonin bagëtitë e tyre në kullotat rreth Medines. Këto kullota ishin pronë publike që në kohën e Profetit por sipas urdhrit të Osmanit, në to mund të kullosnin vetëm bagëtitë që i takonin vetë atij ose fisit të umajjadëve. Profeti u kishte thënë muslimanëve se këto toka që ujiteshin nga shiu, ishin pronë e gjithë shoqërisë muslimane dhe si pasojë, bagëtitë e të gjithëve mund t’i përdornin ato. Përveç kësaj, ai kishte thënë se askush nuk kishte të drejtë t’i uzurponte këto toka dhe t’i përdorte vetëm për vete.

Kur’ani i Shenjtë, në kapitullin e shtatë të tij, e përcjell historinë e Profetit Salih. Sipas Kur’anit, të fuqishmit e kohës së Salihut nuk u lejonin njerëzve të thjeshtë që t’i sillnin bagëtitë e tyre tek burimet e ujit. Vetëm me ndërmjetësimin e Salihut, njerëzit e thjeshtë arrinin të merrnin ujë për bagëtitë e tyre. Njësoj si uji, edhe kullota konsiderohej një dhunti e Zotit për krijesat e Tija. Ajo që bëhej nga të pasurit e fisit të Themudit në kohën e Salihut, po përsëritej edhe në Medine, nga të pasurit dhe të fuqishmit e atij qyteti: fisi Umejje. Ata krijuan një klub interesash që do t’i merrte nën dorë të gjithë frerët e pushtetit.

Qeveria e Medines ishte bërë një shtet i drejtuar nga kushërinjte, dhëndrit dhe të afërmit e tjerë të Osmanit, ndërkohë që muslimanët e tjerë nuk kishin kurrfarë hiseje në të. Personat më të rëndësishëm të këtij “klubi” sundues ishin:

Hakem bin Ebu’l As

Ky ishte xhaxhai i Osmanit. Në Mekke, ai kishte qenë një fqinj i Muhammedit dhe njëri nga kundërshtarët e tij më të ashpër. Ai tallej me Fjalën e Zotit dhe me të Dërguarin e Tij.

Në vitin 630, i Dërguari e çliroi Mekken dhe pas kësaj, Hakemi, Mervani dhe shumë umajjadë të tjerë “e pranuan” Islamin. Megjithatë, ata kurrë nuk arritën ta harronin armiqësinë e tyre për Islamin dhe Profetin e tij. Kurdo që kishin mundësi ta dëmtonin Islamin, e bënin këtë. Më në fund, i Dërguari i përzuri nga Medineja. Kur vdiq Muhammedi dhe Ebu Bekri u bë Kalif, Osmani i kërkoi që t’i lejonte xhaxhait (Hakemit) dhe dhëndrit të tij (Mervanit) të ktheheshin në Medine. Ebu Bekri nuk pranoi një gjë të tillë. E njejta ndodhi edhe me Umarin.

Më pas, vetë Osmani u bë Kalif dhe siç mund të pritet, nuk humbi kohë për t’i kthyer në Medine dhe për t’ua bërë nderimet më të mëdha. Historiani i famshëm Jakubiu, thotë se kur Hakemi hyri në Medine, ishte i veshur me disa rroba të grisura prej lypësi. Por kur doli nga pallati i Osmanit, ai ishte veshur tashmë me rrobat më të bukura dhe të shtrenjta.

Osmani e emëroi Hakemin si përgjegjës për mbledhjen e zeqatit nga fisi Benu Kaza’a. Balad’huriu, historiani i famsëm, thotë se Hakemi mblodhi 300,000 dirhemë. Por kur ia solli Kalifit këto para, ky i fundit ia fali atij që t’i shpenzonte si të kishte dëshirë.
Jakubiu i përcjell fjalët e njëfarë Abdurrahm ibn Jesiri, i cili thotë:

Kishte një arkëtar, detyrë e të cilit ishte mbledhja e tatimeve në tregun e Medines. Një natë, e pashë Kalifin Osman tek erdhi pranë tij dhe i kërkoi që paratë e mbledhura atë ditë, t’ia jepte Hakemit. Ishte një praktikë e shpeshtë e Osmanit që t’u falte dhurata familjarëve të tij. Arkëtari i tha se do ta paguante shumën vetëm kur t’i kishte mbledhur të gjithë tatimet. Por Osmani ia ktheu: “Ti je arkëtari im dhe do ta bësh atë që të them unë.” Arkëtari iu përgjigj se nuk ishte arkëtar as i Osmanit dhe as i familjarëve të tij por vetëm i muslimanëve. Mëngjesin tjetër, i njejti njeri erdhi në xhami dhe duke u folur njerëzve të pranishëm aty, tha: “O muslimanë! Osmani thotë se unë jam arkëtari i tij. Por jo, unë nuk jam arkëtari i Osmanit. Unë jam arkëtari i muslimanëve dhe s’kam ndërmend të bëhem arkëtari i tij.” Pas kësaj, ai i hodhi çelësat e thesarit para Osmanit dhe doli jashtë. Osmani i morri çelësat dhe ia dha Zejd bin Thabitit.

Mervan bin Hakemi

Mervani ishte djali i Hakemit dhe kushëri i parë i Osmanit, i cili ishte martuar me vajzën e këtij të fundit.

Ai ishte “veziri”i Osmanit. Kujtdo që dëshironte, ai i jepte dhurata nga thesari publik dhe ua falte postet më të rëndësishme atyre që ishin më të afërt me të. Përveç kësaj, ai e posedonte edhe vulën e Kalifit dhe shumë shpesh e përdorte dhe madje e keqpërdorte atë.

Osmani ishte i izoluar dhe vepronte vetëm sipas fjalëve të Mervanit.

Pas një ekspedite të suksesshme në Afrikë, njëri nga gjeneralët e Osmanit ia dërgoi atij plaçkat e luftës, që kapnin një vlerë prej rreth gjysëm milion copash floriri. Të gjitha këto, Osmani ia fali Mervanit.
Balad’huriu i përcjell fjalët në vijim nga Abdullah ibn Zubejri:

Në vitin 27 pas Hixhrit, Osmani na dërgoi në frontin afrikan. Vëllai i tij i qumështit, Abdullah bin Saad bin Ebi Serhu ishte gjeneral i ushtrisë. Ai fitoi shumë plaçka lufte, i mbajti katër të pestat për ushtrinë dhe një të pestën ia dërgoi Osmanit në Medine. Osmani më pas ia fali Mervanit këto gjëra.

Në një rast tjetër, Osmani, nga thesari shtetëror, i dha katër milionë dirhemë dhëndrit të tij, krahas tokave të Fedekut që gjithashtu ia kishte falur.

Harith bin el-Hakim

Harithi, vëllai i vogël i Mervanit, ishte martuar me vajzën e vogël të Osmanit. Nga thesari shtetëror, atij iu dhuruan 300, 000 dirhemë. Balad’huriu thotë se disa deve i ishin dërguar Kalifit si pjesë e pagesave të zeqatit dhe Kalifi ia fali të gjitha Harithit.

Abdullah bin Halid

Ky ishte një tjetër dhëndër i Osmanit. Kur u martua me vajzën e tij, Osmani i urdhëroi guvernatorit të Basrës që t’i jepte 600,000 dirhemë nga thesari shtetëror.

Velid bin Akaba

Ishte djali i Akaba bin Ebu Muait, i cili ishte burri i parë ose i dytë i nënës së Osmanit. Në Mekke, edhe ai kishte qenë një fqinj i Muhammedit dhe njësoj si gruaja e Ebu Lehebit, edhe ai mblidhte mbeturina dhe i hidhte para derës së Profetit. Ai luftoi kundër Profetit në Bedr, u zu rob dhe pas urdhrave të Profetit, u ekzekutua.

Velidi dhe vëllezërit e tij, që ishin nga nëna e njejtë me Osmanin, e pranuan Islamin vetëm pas çlirimit të Mekkes.

Në një rast, Profeti e dërgoi Velidin tek fisi Mustalak që t’i mblidhte tatimet. Ai menjëherë u kthye në Medine dhe i tha Profetit se fisit Mustalak e kishte mohuar Islamin dhe se nuk pranonte t’i paguante tatimet.

Profeti u habit me këtë lajm. Por para se të arrinte ta hulumtonte vërtetësinë e tij, vetë prijësit e fisit Mustalak erdhën në Medine për t’i paguar tatimet dhe e siguruan Profetin se ishin muslimanë të sinqertë. Velidi s’kishte shkuar fare tek ta. Pas këtij rasti, vargu vijues iu shpall të Dërguarit të Zotit:

O ju që besuat! Nëse një “fasik” (njeri i devijuar) ju sjell ndonjë lajm, hulumtojeni të vërtetën, që të mos dëmtoni njerëz të pafajshëm dhe të mos pendoheni më pas për atë që keni bërë... (Kur’an 49:6)

Ishte pikërisht Libri i Zotit që do ta cilësonte Velidin si një “fasik”, emër me të cilin do të njihej që nga ajo kohë.

Umari i kishte thënë Osmanit se sikur të bëhej Kalif, duhej ta emëronte Sad bin Ebi Vakkasin si guvernator të Kufes. Osmani e bëri këtë gjë sa për t’iu bindur dëshirës së Umarit. Por vetëm pasi kishte kaluar një vit, ai e liroi Sadin nga detyra dhe e emëroi në vend të tij, Velid bin Akaben.

Sapo e gjeti veten si sundues të një province tejet të pasur, Velidi u deh, edhe me fuqinë që i ishte dhënë por edhe me verë. Ai ishte një alkoolik i pandreqshëm dhe ishte i pirë edhe kur i udhëhiqte muslimanët në namaz. Një mëngjes ai u hyri i dehur në xhami. E udhëhoqi namazin dhe më pas volli në mihrabin (altarin) e xhamisë. Ankesat për dehjen e tij ishin aq të shpeshta sa Osmani s’mundi ta mbyllte njërin sy dhe e thirri prapa në Medine. Në vend të tij, Said bin Asi u emëruar guvernator i Kufes.

Said bin As

Babai i Saidit, një armik i përbetuar i të Dërguarit të Zotit, u vra në betejën e Bedrit. Pas vdekjes së tij, Osmani e birësoi Saidin dhe e rriti në shtëpinë e tij. Në vitin 30 pas Hixhrit, Osmani e liroi Velidin nga detyra e guvernatorit të Kufes dhe e emëroi Saidin në vend të tij. Me këtë rast, ai i fali 100,000 dirhemë nga thesari shtetëror.

Njësoj si pjesëtarët e tjerë të fisit të tij, edhe Saidi e shihte thesarin shtetëror si pasuri të tijën dhe e harxhonte si të kishte dëshirë. Nëse dikush e kundërshtonte, ai e heshtte sakaq me “policët” e tij. Ai nuk hezitoi kurrë që t’u urdhëronte njerëzve të tij ta rrihnin dikë ose t’ia digjnin shtëpinë.

Në këtë kohë, guvernatorët e Osmanit po e plaçkisnin çdo provincë të Perandorisë. Në jo nxitjen e Osmanit, ata së paku e kishin një bekim të tij të vetëkuptueshëm. Si pasojë, filluan ankesat tek njerëzit dhe gjendja nisi të përkeqësohej. Osmani u alarmua për rrezikun e protestave dhe i mblodhi të gjithë guvernatorët e tij në Medine. Ata erdhën, i dhanë ca këshilla shpejt e shpejt dhe u larguan. Edhe Said bin Asi ishte në mesin e tyre. Por gjatë kthimit të tij në Kufe, banorët e qytetit e ndalën në Kadsijje dhe i thanë se nuk do t’i lejonin të hynte në qytet. Ngase nuk hynte dot në Kufe, ai u kthye në Medine. Në vend të tij, Osmani e emëroi Ebu Musa Eshariun si guvernator të Kufes.

Abdullah bin Sad bin Ebi Serh

Babai i Abdullahut ishte Sad bin Ebi Serhu, njëri nga “hipokritët” e njohur të Medines.

Një kohë, Abdullahu kishte qenë sekretar i Profetit. Kur ky i fundit i kishte diktuar një varg të Kur’anit, ai luajti me kuptimin e vargut duke i ndryshuar shenjat diakritike mbi shkronjat. Shumë shpejt u kuptua kjo gjë dhe Profeti e dëboi nga Medineja. Ai e mohoi Islamin, shkoi në Mekke dhe filloi të përhapte fjalë se Muhammedi i shpikte vetë vargjet e Kur’anit, duke pretenduar se ishin frymëzim nga Qiejt.

Kur u pushtua Mekkeja, Profeti urdhëroi që Abdullahu të vritej, edhe sikur të ishte strehuar në vetë Qaben. Por Osmani arriti ta fshihte në shtëpinë e tij. Më pas, kur gjendja u qetësua pak, ai e solli para Profetit dhe i tha se Abdullahu kërkonte falje dhe dëshironte t’ia shprehte bindjen Profetit. Por Profeti nuk e zgjati dorën e tij dhe heshti për një kohë të gjatë. Osmani nguli këmbë gjatë që Abdullahu të falej dhe më në fund, Profeti e fali atë. Por sapo dolën Osmani dhe Abdullahu, Profeti tha: “Aq kohë qëndrova i heshtur, me shpresën se ndonjëri nga ju do ta vriste atë.” Në librin e tij “Enseb’ul-Eshref”, Balad’huri shkruan:

I Dërguari tha: “A s’kishte një njeri në mesin tuaj që do ta vriste këtë qen para se unë ta falja atë?”
Umari ia ktheu: “O i Dërguar i Zotit! Po të na kishe dhënë shenjë, ne do ta vrisnim sakaq.” I Dërguari u përgjigj: “Unë nuk mund t’ju jepja shenjë sepse një gjë e tillë nuk më shkon mua për shtati.”

Kur Osmani u bë Kalif, ai e emëroi Abdullahun për guvernator të Egjiptit. Me emërimin e tij, një sundim tiran dhe i ashpër filloi në Egjipt. Begatitë e Egjiptit u kthyen në fatkeqësi, përparimi u kthye në prapambeturi dhe gjithkush u rebelua kundër guvernatorit. Muhammed bin Hudhejfe ishte nga ata që pësuan nga sundimi i Abdullahut.

Babai i Muhammedit, Hudhejfeja, kishte qenë njëri nga muslimanët e parë. Ai vdiq duke luftuar në betejën e Jermukut. Pas vdekjes së tij, Osmani e morri Muhammedin nën kujdesin e tij dhe e rriti. Kur u rrit, ai i kërkoi leje që të merrte pjesë në luftëra dhe Osmani i lejoi që ta shoqëronte Abdullah bin Sadin drejt Egjiptit.

Muhammed bin Hudhejfeja ishte një njeri i virtytshëm që i druhej Zotit dhe e kalonte në adhurim pjesën më të madhe të kohës së tij. Kur keqpërdorimi dhe korrupsioni filluan të shfaqeshin në sundimin e Egjiptit, ai e kritikoi Abdullahun dhe i kërkoi që menjëherë ta rikthente rendin në shoqëri. Por Abdullahu nuk e pranoi këshillën e sinqertë të Hudhejfes. Edhe përkundër kësaj, Muhammedi vazhdoi me përpjekjet e tija për ta ndryshuar qëndrimin e tij. Por me sa dukej, Abdullahu, njësoj si Mervani, kishte një dozë të caktuar perversiteti në karakterin e tij dhe kënaqej kur e bënte pikërisht atë që i ndalohej.

Më në fund, Muhammedi humbi shpresë. Nga një këshillues miqësor dhe i sinqertë, ai u shndërrua në një kritik të dëshpëruar nga Abdullahu dhe më pas, edhe nga vetë Osmani, i cili e kishte bërë guvernator një njeri, ekzekutimin e të cilit e kishte urdhëruar vetë i Dërguari.

Njerëzit e Egjiptit e donin Muhammed bin Hudhejfen për drejtësinë dhe për guximin e tij dhe u mblodhën përreth këtij personi. Abdullahu i shkroi Osmanit se djali që ai vetë kishte rritur (dmth. Muhammedi) po përhapte trazira kundër qeverisë dhe nëse nuk do të bënte ndonjë gjë së shpejti, situata do të dilte jashtë kontrollit.

Osmani nuk diti ç’të bënte dhe mendoi se Muhammedin do të mund ta heshtte me flori dhe argjend. Andaj, i dërgoi atij 30,000 dirhemë dhe shumë pëlhura luksoze për veshje. Për fatin e keq të Osmanit, ky plan nuk funksionoi dhe i solli pasoja të papritura. Muhammedi i solli dhuratat në Xhaminë e Madhe të Medines, i derdhi para muslimanëve dhe u tha:

“A e shihni se ç’përpiqet të bëjë Osmani? Ai dëshiron të ma blejë besimin. Të gjitha këto gjëra m’i ka dërguar si ryshfet.” (“Tarikh Kamil” nga Ibn Ethiri, vëll.3, fq.135)

Osmani i shkroi shumë letra Muhammedit për t’i përkujtuar se i detyrohej atij për shumë gjëra. Por Muhammedi i shpërfilli këto letra dhe lëvizja e tij kundër Abdullah bin Sadit vazhdoi të fitonte forcë.

Udhëheqësit e muslimanëve të Egjiptit u mblodhën dhe vendosën të dërgonin një delegacion në Medine, për t’i kërkuar Osmanit ta lironte nga detyra Abdullahun. Pas nisjes së delegacionit, pozita e Abdullahut u bë e padarueshme. Duke patur frikë dhe duke dashur të gjente mbrojtje pranë Kalifit, Abdullahu u nis drejt Medines. Në mungesë të tij, Muhammed ibn Hudhejfe e mori në duar pushtetin.
Me të arritur në Elath, Abdullahu dëgjoi se shtëpia e Osmanit ishte tashmë nën rrethim. Ai kuptoi menjëherë se do të ishte tepër e rrezikshme që të shkonte në Medine dhe vendosi të kthehej në Egjipt. Por në kufirin e Egjiptit, kuptoi se Muhammed bin Hudhejfeja kishte dhënë urdhër që të mos i lejohej hyrja. Pas kësaj, ai shkoi drejt Palestinës, për të parë nga larg se si do të zhvilloheshin më tej ngjarjet. Në ndërkohë, Kalifi Osman u vra në Medine dhe kur Abdullahu e dëgjoi këtë, u largua nga Palestina dhe shkoi në Damask, për të jetuar nën mbrojtjen e Muavijes.

Guvernatorët e provincave gjatë Kalifatit të Osmanit

Kufe

Gjatë viteve të para të Kalifatit të Osmanit, Sad bin Ebi Vakkasi kishte qenë guvernator i Kufes. Më pas, Osmani e liroi atë nga detyra dhe në vend të tij, e emëroi Velid bin Akaben, vëllain e tij nga e njejta nënë.

Basra

Umari e kishte emëruar Ebu Musa el-Eshariun si guvernator të Basrës. Por Osmani e liroi atë nga detyra dhe në vend të tij, e emëroi kushëririn e vet Abdullah bin Emirin.

Siri

Në Siri, Umari e kishte emëruar Muavije bin Ebu Sufjanin. Osmani nuk e preku Muavijen dhe e la në postin e tij.

Egjipt

Amr bin Asi e kishte pushtuar Egjiptin dhe Umari e kishte emëruar atë, guvernator të kësaj province. Osmani e liroi atë nga detyra dhe në vend të tij, e vendosi një tjetër nga familja e tij, Abdullah bin Sad bin Ebi Serhun. Ky njeri ishte një mohues i Islamit, për të cilin i Dërguari kishte dhënë një urdhër vdekjeje por Osmani kishte ndërhyrë për ta shpëtuar. Me këtë, Osmani njëherë ia shpëtoi jetën një mohuesi dhe më pas, e bëri atë edhe guvernator.

Historianët bashkëkohor dhe Kalifati i Osmanit

Në vijim, do të japim disa përshkrime të historianëve bashkëkohorë në lidhje me korrupsionin, nepotizmin dhe keqpërdorimin e pushtetit në kohën e Osmanit, Kalifit të tretë të muslimanëve.

E.A. Belyaev

Plaçkitja e hapur e thesarit të muslimanëve u përball me protesta të disa shokëve të Profetit, të cilët thonin se pasuria u takonte të gjithë muslimanëve dhe se duhej të shpërndahej në mënyrë të barabartë. Më i theksuari nga këta protestues ishte Ebu Dherr el-Giffariu. Në këtë periudhë pushtimes, ky shok i vjetër i Muhammedit, të cilin ky i fundit e kishte treguar si një shembull për muslimanët, kishte shkuar në Siri, ku hapur i kritikonte sunduesit dhe udhëheqësit ushtarakë se po e harxhonin për vete prenë e luftës, e cila ishte një pronë e Zotit dhe si e tillë, u takonte të gjithë muslimanëve. (fq.143)

Muavije bin Ebu Sufjani i kërkoi Kalifit Osman që ta shpëtonte nga ky “agjitator” i rrezikshëm , i cili po fitonte një famë gjithë më të madhe tek populli i thjeshtë i Sirisë. I thirrur nga Osmani, Ebu Dherri u vendos sërish në Medine, ku kësaj rradhe filloi ta kritikonte ashpër Kalifin Osman dhe ta paralajmëronte me katër llojet e Ferrit, ngase ky i fundit i kishte falur dhurata bujare dhëndrit të tij Mervan bin Hakemit dhe 300,000 dirhemë të tjerë nipit tjetër, Harith bin Hakemit, që të gjitha nga thesari shtetëror.

Duke vazhduar me kritikat e tija, ky njeri i pakompromis filloi të thoshte se të pasurit mund të pasurohen vetëm duke u vjedhur të varfërve. Më në fund, Kalifi urdhëroi që ky njeri që “shkaktonte trazira” të syrgjynosej në një vend, ku do të vdiste në një gjendje aq të mjeruar, sa e veja e tij s’do të kishte mjete për t’i mundësuar një varrim të denjë.

Gjatë Kalifatit të Osmanit, familjarët e tij e morën nën kontroll qeverisjen dhe pronat e mëdha në çdo cep të shtetit. Shënimet historike flasin se një rol qendror në gjithë këtë, pati nipi dhe kushëriri i Osmanit, Mervani, i cili duke përfituar nga mosha e shtyrë e Osmanit, e mori në duar sundimin dhe filloi të bashkëpunonte në plaçkitjet e familjarëve të tij. Këta familjarë të Kalifit, të gjithë nga fisi Umejje, ishin emëruar si gjeneralë dhe guvernatorë nga Osmani dhe tokat që i kishin nën administrimin e vet, i konsideronin si prona personale, ndonse ato i takonin shoqërisë muslimane.

Uzurpimet e tilla të tokave, bashkë me shtypjen, kërcënimet dhe sundimin e tyre të dhunshëm, krijuan një valë pakënaqësie, e cila u shpreh më së miri nga ata miq të Umarit, të cilët ishin larguar nga postet e tyre të mëparshme. Kjo pakënaqësi ndjehej edhe tek fiset arabe (veçanërisht në Irak), ku interesat materiale të popullit po shkatërroheshin si pasojë e administrimit arbitrar të pasurisë në duart e guvernatorëve të Osmanit.

Vetë Kalifi e kishte krijuar shembullin e keqpërdorimit të detyrës zyrtare për përfitime personale. Kur vajza e tij u martua me Abdullah bin Halidin, Osmani i fali atij 600,000 dirhemë nga thesari shtetëror i Basrës. Në një rast tjetër, kur Abdullah ibn Serhu dërgoi 3000 copa floriri nga Ifrikijeja, Osmani urdhëroi që florinjtë t’i jepeshin familjes së Hakemit. (“Arabët, Islami dhe Kalifati arab në mesjetë”, New York, 1969)

Sir John Glubb

Në vitin 646, Osmani e emëroi Velid bin Ukben si guvernator të Kufes. Baba i tij, Ukbeja, ishte zënë rob nga muslimanët në betejën e Bedrit dhe ishte dënuar me vdekje nga vetë Profeti. Klithmës së tij të dëshpëruar: “Kush do të kujdeset për fëmijët e mi të vegjël?”, Muhammedi iu përgjigj ftohtë: “Zjarri i ferrit.”

Guvernatori i ri i Kufes ishte pikërisht njëri nga këta fëmijë të vegjël, të cilët i Dërguari i konsideronte banorë të zjarrit. Velidi kishte bërë nam si një njeri që pinte shumë. Kritikat për guvernatorët e Osmanit po rriteshin gjithë kohës. Një tjetër familjar i tij, Ibn Ebi Serhu, ishte bërë guvernator i Egjiptit, ndonse Profeti e kishte dënuar me vdekje për shkak të mohimit të Islamit. (fq.290-291)

Në teokracinë islame, shteti nuk ishte një organizim jopersonal por (së paku në teori) një instrument i zgjedhur i Zotit. Asgjë nuk mund t’i arsyetonte veprimet e një njeriu që i parapëlqente interesat e të afërmve të tij, në vend të shërbimit ndaj Zotit.

Paturpësia e qartë e shumë prej guvernatorëve të Osmanit dhe fakti se baballarët e tyre kishin qenë armiqtë më të ashpër të Profetit, ishin një ofendim për shumë muslimanë të sinqertë në Mekke dhe në Medine. Shokët e Profetit ishin akoma të shumtë në numër, për të mos i përmendur ata që kishin luftuar në Bedër e në Uhud dhe që i kishin shprehur bindjen të Dërguarit në Hudejbijje. Të gjithë ata tani e shihnin teokracinë e Islamit, teksa po sundohej nga armiqtë e Profetit, të cilët i gëzonin “të mirat e kësaj bote” që u takonin besimtarëve të sinqertë. (fq.297)

Një shembull i asaj që ndjenin muslimanët e sinqertë të epokës së Osmanit është rasti i Ebu Dherrit. Ky ishte njëri nga muslimanët e hershëm dhe kishte kaluar një jetë prej asketi. Në këtë kohë, fillimisht në Damask dhe më pas në Medine, ai filloi të mbante fjalime ku dënoheshin ashpër imoralitetet e kohës. Në Siri, në Irak dhe madje në Medine, udhëheqësit muslimanë jetonin në pallate të mermerta, të rrethuar nga skllevër e konkubina, të mbathur me rrobat më luksoze dhe të ushqyer me ushqimet më të rralla. S’ka dyshim se Ebu Dherri kishte të drejtë në lidhje me faktin se ky luks po i shkatërronte virtyte e mëhershme të arabëve. Por sunduesit e kohës filluan të pretendonin se fjalët e tija po shkaktonin trazira dhe Osmani urdhëroi që ai të syrgjynosej drejt një vendi të shkretë në Arabinë Qendrore. Dy vite më pas, ai vdiq atje por kujtimi i tij vazhdoi të nderohej si një shenjtor nga shumë muslimanë. (“Pushtimet e mëdha arabe”, Londër, 1963)

Osmani dhe shokët e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit

Osmani, i cili nuk njihte kufij në dashurinë e madhe që ua shprehte armiqve të Muhammedit e të Islamit, si Hakemi, Mervani ose Abdullah bin Sad bin Ebi Serhu, bëri edhe shumë përpjekje për t’ua shprehur armiqësinë besimtarëve të vërtetë si Ebu Dherr el-Giffariu, Ammar bin Jasiri dhe Abdullah ibn Mesudi, që ishin miq të Muhammedit. Historitë e tyre mbase do ta qartësojnë këtë çështje.

Ebu Dherr el-Giffari

Osmani mori lajm se Ebu Dherri kishte mbajtur një fjalim para muslimanëve dhe kishte thënë:
Unë jam Ebu Dherr el-Giffariu, shok i Muhammedit, të Dërguarit të fundit të Zotit. Zoti i lartësoi Ademin, Nuhun dhe fëmijët e Ibrahimit e të Imranit mbi njerëzit e tjerë. Muhammedi i ka trashëguar këta profetë dhe në vete i përmban të gjitha cilësitë dhe arritjet e mëdha. Pasardhës i Muhammedit është Ali ibn Ebu Talibi. O muslimanë të hutuar sot! Sikur ta kishit vendosur Aliun në krye dhe t’i kishit lënë prapa ata që meritonin të liheshin prapa e sikur të mos e largonit fuqinë nga burimi i saj, domethënë nga shtëpia e Muhammedit, tani do të bekoheshit me të mirat e Zotit. Nuk do të kishte sot as të varfër e as të mjerë dhe askush s’do të kishte mospajtime me tjetrin në lidhje me Fjalën e Zotit. Gjithkush do ta kryente detyrën e tij ndaj Zotit dhe ndaj të tjerëve, njësoj siç bëhej në kohën e të Dërguarit. Ju e gjetët udhëzimin tek burimi (dmth. tek shtëpia e Muhammedit). Por lejuat që autoriteti dhe fuqia e kësaj shtëpie të uzurpohej. Shihni tani si e paguani këtë!

Informatorët e Osmanit i treguan gjithashtu se Ebu Dherri po ua tërhiqet vëmendjen njerëzve drejt devijimeve të Osmanit nga praktika e të Dërguarit dhe madje nga praktika e Ebu Bekrit dhe Umarit.

Osmani urdhëroi që Ebu Dherri të largohej nga Medineja dhe të shkonte në Siri për të jetuar.

Në Siri, Muavije e kishte siguruar pozitën e tij dhe në vend të një jetese islamike, kishte zgjedhur një stil më sekular të të jetuarit. Ebu Dherri dëshmoi shumë praktika të gabuara dhe joislame në pallatin sirian. Ai pa se si floriri dhe argjendi i provincave të ndryshme keqpërdorej në Damask për t’u siguruar lukse aristokratëve, në një kohë kur shumë njerëz po vdisnin nga uria. Shumë shpejt, Muavije do të kuptonte se Ebu Dherri s’ishte më i përballueshëm në Damask se ç’kishte qenë në Medine. Ai i recitonte ato vargje të Kur’anit, në të cilat dënoheshin ata që mblidhin pasuri të mëdha. Ai ishte pa kompromis në kritikat e tija dhe e thoshte të vërtetën, pavarësisht pasojave që mund t’i vuante. Muavije kishte ndërtuar një pallat për vete. Ebu Dherri i tha:

Nëse këtë pallat e ke ndërtuar nga paratë e muslimanëve, atëherë e ke keqpërdorur detyrën tënde. Dhe nëse e ke ndërtuar me pasurinë tënde personale, atëherë je fajtor për tepërim dhe ekstravagancë.

Ebu Dherri u thoshte gjithë kohës Muavijes dhe fisnikëve të mbledhur rreth tij se për arin dhe për argjendin që po mblidhnin, do të dënoheshin në ferr.

Më në fund, durimi i Muavijes e arriti kulmin dhe ai i shkroi Osmanit:

“Kam droje se Ebu Dherri mund t’i bëjë njerëzit të rebelohen. Nëse nuk do një rebelim në gjithë shtetin, atëherë thirre atë sërish në Medine!”

Osmani u pajtua me këtë gjë. Muavije e hipi Ebu Dherrin në një deve dhe i urdhëroi njeriut që do ta shoqëronte, që të udhëtonte pa ndalur drejt Medines. Ebu Dherri arriti thuase i vdekur, përplot plagë dhe i sfilitur krejtësisht.

Por edhe në këtë gjendje, Ebu Dherri nuk mund të pajtohej me padrejtësinë, me gënjeshtrat dhe me mosbindjen ndaj urdhrave të Zotit. Dashuria për drejtësinë dhe të vërtetën e digjte zemrën e tij si një flakë. Po të shihte një rast keqpërdorimi, menjëherë e dënonte hapur atë dhe autorët e këtij krimi. Më në fund, edhe Osmani nuk e duronte më tepër. Ai e thirri Ebu Dherrin në pallatin e tij dhe ndërmjet tyre, u zhvillua dialogu në vijim:

Osmani: Kam për të të dëbuar nga Medineja.
Ebu Dherri: A do më dëbosh vallë nga qyteti i Profetit?
Osmani: Po!
Ebu Dherri: A do më dërgosh në Kufe?
Osmani: Jo!
Ebu Dherri: Mbase në Basra?
Osmani: Jo!
Ebu Dherri: Ku mund të më dërgosh tjetër?
Osmani: Cili është vendi që të pëlqen më së paku?
Ebu Dherri: Rebezeja.
Osmani: Atje kam për të të dëbuar.

Osmani e mbajti fjalën dhe e dëboi Ebu Dherrin drejt Rebezes. Përveç kësaj, urdhëroi që askush të mos e shoqëronte ose ta përcillte gjatë ikjes. Por Aliu erdhi për ta parë dhe për t’i thënë lamtumirë. Bashkë me Aliun, ishin edhe djemtë e tij, djemtë e Akil ibn Ebu Talibit dhe nipi i tij, Abdullah ibn Xhaferi.

Ishte një skenë vërtet pikëlluese. Aliu po ndahej nga miku i tij i afërt dhe nga miku i dashur i Muhammedit. Zemra e tij po pikonte gjak por ai u përpoq ta ngushëllonte mikun e tij, duke i thënë:

“O Ebu Dherr! Ti shprehe zemërim për hir të Zotit, andaj ki shpresë nga Ai, për të cilin u zemërove. Njerëzit të patën frikë për botën e tyre kurse ti u trembe për besimin që ke. Atëherë ua lër atë për të cilën të patën frikë dhe largohu, duke e marrë atë për të cilën ti u trembe prej tyre! Sa shumë që kanë nevojë për atë që t’i u thua dhe sa pak që të duhet ty ajo që ta mohojnë. Shumë shpejt do ta dish se kush është fitimtari nesër dhe kush është ai që duhet lakmuar. Edhe sikur qiejt e toka të ishin të ndryra për një njeri dhe ai ta kishte droje Zotin, atëherë Zoti do t’i hapte ato për të. Vetëm drejtësia duhet të të tërheqë dhe jo mizoria. Pa dyshim, sikur t’i pranoje kënaqësite e tyre të vdekshme, ata do t’të donin dhe sikur të bëje pjesë në to, do t’të jepnin strehë...”
Pas Aliut, Husejni u kthye drejt mikut të dashur të gjyshit të tij dhe i tha:
“O xhaxha! Zoti ka për ta ndryshuar edhe këtë kohë. Armiqtë e tu e “shpëtuan” botën e tyre por ajo që shpëtove ti është diçka që do të mbetet përjetë...”

Aliu dhe të afërmit e tij e shoqëruan heshturazi Ebu Dherrin dhe kur erdhi koha për t’u ndarë, Ebu Dherri tha:

O njerëzit e shtëpisë së Muhammedit! Zoti ju bekoftë! Kurdo që ju shoh, më kujtohet miku im i dashur Muhammedi, i Dërguari dhe i dashuri i Zotit.

Ebu Dherri, e shoqja dhe skllavi që kishin, u syrgjynosën në shkretëtirën Rebeze dhe pas një kohe, Ebu Dherri vdiq atje. Shoqëruesit e tij ia mbuluan fytyrën, e kthyen drejt Qabes dhe u ulën pranë rrugës, pa ditur se ç’duhej të bënin. Pikërisht në atë kohë, disa kalorës po vinin nga Iraku. Në mesin e tyre ishte Abdullah ibn Mesudi, një shok i vjetër i Muhammedit. Kur e panë të venë e Ebu Dherrit e pyetën se ç’kërkonte në atë vend të shkretë.

Ajo u tregoi se kush ishin dhe se trupi i Ebu Dherrit po qëndronte i pavarrosur. Toka ishte e ashpër dhe nuk ishin të aftë t’i gërrmonin një varr.

Abdullah ibn Mesudi shpërtheu në lot dhe e vajtoi vdekjen e mikut të tij dhe mikut të të Dërguarit. Bashkë me miqtë e tij, ai i hapi një varr, i bëri një varrim të thjeshtë, e fali namazin e të vdekurit dhe më në fund, e varrosi Ebu Dherrin.

Muhammed ibn Is’hak

Burajda bin Sufjan el-Eslemiu përcjell nga Muhammed bin Kaaba el-Kuraziu, i cili rrëfen se Abdullah bin Mesudi i ka thënë:
Kur Osmani e syrgjynosi Ebu Dherrin në Rebeze dhe kur i erdhi çasti i vdekjes, nuk kishte pranë vetes veçse të shoqen dhe një skllav. Ai u tha t’ia lanin trupin, ta mbështillnin me një qefin, ta vendosnin anash rrugës dhe t’i kërkonin ndihmë karavanit të parë që do të kalonte, duke i treguar se kush ishte i vdekuri.

Kur vdiq Ebu Dherri, ata vepruan ashtu si i porositi. Në ndërkohë, Abdullah ibn Mesudi po vinte nga Iraku për pelegrinazh dhe e pa trupin anash rrugës. Skllavi u ngrit dhe tha: “Ky është Ebu Dherri, miku i të Dërguarit të Zotit. Na ndihmoni që ta varrosim!”
Me ta dëgjuar këtë, Abdullah ibn Mesudi shpërtheu në lot dhe tha:

“I Dërguari kishte të drejtë. Ti ece vetëm, vdiqe vetëm dhe i vetëm do të ringjallesh.” Më pas, ai dhe shoqëruesit e tij zbritën nga devetë e tyre dhe e varrosën... (“Jeta e të Dërguarit”)

Dr. Taha Husejn

Ebu Dherri ishte njëri nga muslimanët e parë dhe njëri nga ata që duheshin dhe admiroheshin edhe nga vetë Profeti. Ky i fundit thoshte: “Qielli i kaltër s’ka mbuluar një njeri më të sinqertë se Ebu Dherri.”

Ebu Dherri kuptoi se Osmani i kishte falur shumë para Mervan bin Hakemit dhe se u kishte dhënë Harith bin Hakimit dhe Zejd bin Thabitit nga 300,000 dhe 100,000 dirhemë respektivisht. Ebu Dherri e kritikonte gjithë këtë dhe u tregonte mbledhësve të pasurisë se do të digjeshin në zjarr. Ai e recitonte vargun 9:34 të Kur’ani, që thoshte: “Paralajmëroi me një dënim të ashpër ata që mbledhin ar e argjend dhe që s’e shpenzojnë pasurinë e tyre në rrugë të Zotit!”

Mervan bin Hakemi e informoi Osmanin në lidhje me gjërat që thoshte Ebu Dherri. Osmani e dërgoi një skllav të vetin tek Ebu Dherri që t’ia ndalonte recitimin e atij vargu të Kur’anit. Ebu Dherri i tha: “Mos vallë Osmani do ma ndalojë leximin e Librit të Zotit, që pastaj t’i harroj urdhrat e Tij?” Në më duhet të zgjedh ndërmjet kënaqësisë së Zotit dhe kënaqësisë së Osmanit, s’ka dyshim se do ta zgjidhja kënaqësinë e Zotit.” (“El-Fitne’tul-Kubra” = “Trazirat e mëdha”, botuar në Kairo, 1959, fq.163)

Në Islam, zëri i Ebu Dherrit ishte i pari që u ngrit kundër totalitarianizmit fetar e politik dhe kundër shfrytëzimit ekonomik. Ai ishte gjithashtu zëri i parë që u doli në mbrojtje muslimanëve të klasave të ulta. Zëri i tij u shua por jo edhe idealet që i përcillte. Këto ideale të tija buronin nga Kur’ani i Shenjtë dhe çdo përpjekje për t’i heshtur idealet e tija s’ishte tjetër veçse një përpjekje për ta heshtur vetë Kur’anin.

Zëri i Ebu Dherrit ishte zëri i vetëdijes islame dhe platforma e tij s’ishte tjetër veçse të drejtat e njeriut. Zoti e bekoftë përjetësisht Ebu Dherrin!

Ammar bin Jasir

Ammar bin Jasiri ishte njëri nga muslimanët më të hershëm. Siç kemi përmendur tashmë, prindërit e tij kishin vdekur nga torturat në duart e idhujtarëve të Mekkes. Ata ishin dëshmorët e parë të Islamit dhe kjo është një meritë të cilën nuk e ndajnë me askënd tjetër. Njësoj si Ebu Dherri, edhe Ammari ishte nga personat më të dashur për të Dërguarin e Zotit, i cili në lidhje me Ammarin ka thënë: “Ammari është mishërimi i tërë besimit.”

Njësoj si Ebu Dherr Giffariu dhe disa të tjerë, Ammari nuk ishte shumë i dashur për të fuqishmit ekonomikë dhe politikë të kohës së tij, me të cilët ishte e pashmangshme një përplasje.

Dr. Taha Husejn
Ammari u shpërngul fillimisht në Abisini dhe më pas në Medine. Ai ishte muslimani i parë që ndërtoi një xhami, të cilën e kishte ndërtuar që në Mekke. Bashkë me të tjerët, më pas, ai do të punonte edhe në ndërtimin e Xhamisë së të Dërguarit (në Medine). Gjatë ndërtimit, ndërkohë që muslimanët e tjerë mbanin nga një tullë, Ammari i mbante njëkohësisht dy tulla. Përveç kësaj, ai punoi edhe në hapjen e hendekut gjatë rrethimit të Medines. Gjatë hapjes së hendekut, i gjithë trupi i tij ishte mbuluar me pluhur. Ishte vetë i Dërguari i Zotit që do ta fshinte pluhurin nga fytyra dhe nga koka e tij.

Kur Ammari e morri lajmin e vdekjes së Ebu Dherrit, ai vajtoi për të. Vajtimin e tij, Osmani e interpretoi si një kritikë të drejtuar atij dhe nga zemërimi, i urdhëroi edhe Ammarit të largohej nga Medineja dhe të shkonte në Rebeze. Kur Ammari po përgatitej për të dalë nga Medineja, fisi Makhzum, nën mbrojtjen e të cilit ishte Ammari, u zemërua mjaft. Pakënaqësinë e tij e shprehu edhe Aliu. Ai shkoi tek Osmani, e qortoi ashpër për dëbimin e Ebu Dherrit dhe i kërkoi të mos e bënte të njejtën edhe me Ammarin. Osmani ia ktheu: “Ti nuk je më i mirë se Ammari dhe njësoj si ai, meriton të dëbohesh nga Medineja. Aliu i tha: “Atëherë më dëbo!” Pas kësaj, muhaxhirët e tjerë ndërhynë dhe i përkujtuan Osmanit se nuk mund ta dëbonte kë të kishte dëshirë.

Një ditë, Osmani mori një stoli me vlerë për familjen e tij, nga thesari shtetëror. Në mesin e atyre që kundërshtuan ishte edhe Ammar bin Jasiri. Osmani u zemërua dhe i tha: “Si guxon të më kërkosh llogari mua?” Më pas, u urdhëroi skllevërve të tij që ta kapin Ammarin.

Ata e kapën dhe Osmani e rrahu ashpër derisa Ammari i humbi ndjenjat. Nga xhamia, ai u dërgua në shtëpinë e Umm Selemes, të vesë së Profetit. Ammarit nuk iu kthye vetëdija gjatë gjithë asaj dite. Kur më në fund u zgjua, ai u ngrit, e fali namazin dhe tha: “Falënderimet i takojnë Zotit! S’ishte kjo hera e parë që torturohem ngase e flas të vërtetën.” (hera e parë që ishte torturuar Ammari kishte qenë në Mekke, kur e kishte mbrojtur të vërtetën e Islamit. Asokohe, kishte qenë Ebu Xhehli që e kishte bërë këtë.)

Në një rast tjetër, disa shokë të Profetit i shkruan një letër Osmanit dhe i kërkuan Ammarit që t’ia dërgonte këtë letër. Kur Ammari ia dha letrën, Osmani sërish u zemërua dhe u urdhëroi skllevërve të tij që ta rrëzonin përtokë. Ata iu bindën urdhrit të tij dhe Osmani filloi ta godiste me shqelma derisa Ammari i humbi ndjenjat. (“El-Fitnet’ul-Kubra”, Kairo, 1959)

Abdullah ibn Mesud

Abdullah ibn Mesudi ishte njëri nga ndjekësit më të shquar të të Dërguarit të Zotit. Siç u përmend edhe më parë, ai ishte i pari që e recitoi Kur’anin në Qabe, në prani të prijësve të Kurejshit, të cilët e rrahën për këtë shkak. Ai ishte njëri nga njerëzit më me dituri në Medine. Pjesën më të madhe të kohës së tij, ai e kaloi me të Dërguarin e Zotit dhe i njihte veprimet e tija më mirë se pjesa më e madhe e shokëve të tij. Kjo ishte arsyeja përse Umari i kishte kërkuar që Abdullah ibn Mesudi të ishte gjithnjë pranë tij. Kishte shumë çështje, për të cilat Umari nuk e dinte mënyrën e zgjidhjes që e kishte përdorur i Dërguari. Në raste të tilla, ai e thirrte Abdullah ibn Mesudin dhe vepronte sipas këshillës së tij. Në vitet e fundit të jetës së tij, Umari e emëroi Abdullahun si përgjegjës të thesarit të Kufes.

Dr. Taha Husejn

Abdullah ibn Mesudi ishte arkëtar i Kufes kur Sad bin Ebi Vakkasi ishte guvernator i krahinës. Osmani e liroi Sadin nga detyra dhe në vend të tij e emëroi Velid bin Akaben. Velidi morri një borxh nga thesari shtetëror. Kur afati i caktuar kaloi dhe borxhi nuk u kthye, Ibn Mesudi ia kërkoi pagesën Velidit. Ai e informoi Osmanin, në lidhje me borxhin e Velidit dhe Osmani iu përgjigj: “Ti je arkëtari im. Mos i kërko para Velidit!” Ibn Mesudi nuk pajtohej me këtë. Pas kësaj, i hodhi çelësat e thesarit dhe qëndroi në shtëpi.

Që nga ajo kohë, Abdullah ibn Mesudi u bë një kritik i ashpër i admintrimit ekonomik dhe politik të Osmanit. Velidi i shkroi Osmanit në lidhje me kritikat e Abdullahut dhe Osmani i kërkoi që ta dërgonte Ibn Mesudin drejt Medines.

Ibn Mesudi arriti në Medine dhe hyri drejt e në xhami. Kur hyri, Osmani ishte duke mbajtur një fjalim. Me ta parë Abdullahun, ai tha:

“Ja ku vjen një njeri aspak i këndshëm dhe dashakeq!” Ibn Mesudi ia ktheu: “S’është ashtu! Unë jam një ndjekës dhe një mik i të Dërguarit. Kam luftuar në Bedr dhe kam qenë edhe tek besëlidhja pranë pemës (në Hudejbije). Edhe Aisheja i kishte dëgjuar fjalët e Osmanit dhe bërtiti: “A kjo është gjuha që ti përdor kundër një shoku të Profetit?”

Osmani i urdhëroi Abdullah ibn Mesudit të dilte nga Xhamia e Profetit. Skllevërit e Osmanit e nxorrën jashtë xhamisë dhe e hodhën në tokë, duke i thyer një bri.

Aliu u ngrit dhe e qortoi ashpër Osmanin, duke i thënë:

“E lëndon një shok të të Dërguarit vetëm sipas fjalëve të Velidit. Ndonse e di se Velidi është një gënjeshtar.” Më pas, Aliu e çoi Ibn Mesudin në shtëpinë e tij. Pasi iu thye një bri, Osmani ia ndaloi Ibn Mesudit edhe pagesën që merrte nga thesari dhe i ndaloi të largohej nga Medineja. Ibn Mesudi dëshironte të shkonte në Siri për të marrë pjesë në ekspeditat ushtarake. Por Osmani i përsëriti fjalët që ia kishte thënë Mervani: “Ai ka krijuar mjaft trazira në Kufe. Mos i lejoni ta bëjë të njejtën edhe në Siri!” (“El-Fitne’tul-Kubra”, Kairo, 1959)

Siç thamë edhe më sipër, Abdullah ibn Mesudi e kishte përpiluar përmbledhjen e tij të vargjeve të Kur’anit, ku vargjet ishin vendosur sipas rradhitjes kronologjike. Por Osmani e emëroi të preferuarin e tij, Zejd bin Thabitin, për t’i përmbledhur dhe për t’i rradhitur vargjet e Kur’anit. Ai nuk e “njohu” përmbledhjen e Ibn Mesudit dhe i urdhëroi që ta dorëzonte kopjen e tij. Abdullah ibn Mesudi nuk pranoi dhe pas kësaj, njerëzit e Osmanit hynë në shtëpinë e tij dhe e konfiskuan përmbledhjen e tij të vargjeve të Kur’anit. Kjo kopje u dogj pas urdhrave të Osmanit.

Kundër njerëzve si Ebu Dherri, Ammar bin Jasiri dhe Abdullah ibn Mesudi, të cilët nuk bënin kompromis me principet e tyre, Osmani e përdori aparatin shtetëror. Që të tre u përballën me dënime të ndryshme por i duruan me shumë vendosmëri të njejtat.
Por përveç këtyre, Osmani i prishi punët edhe me disa persona si Abdurrahman bin Aufi dhe Amr bin Asi, të cilit s’kishin të bënin ‘dhe aq me principet. Që të dy ishin përgjegjës për ardhjen e tij në fron.

Osmani dhe “mbretbërësit”
Osmani do të duhej t’u ishte falënderues këtyre dy vetëve që e bënë Kalif të muslimanëve. Por edhe nëse vërtet ishte i tillë, ai kurrë nuk e shfaqi këtë. Në vend të falënderimit, ai e dëshpëroi shumë keq njërin prej tyre kurse tjetrin, e bëri një armik të vendosur të vetin.

Abdurrahman bin Auf

Kur muslimanët i kishin humbur të gjitha shpresat se Osmani do të përmirësohej, ata u kthyen të zemëruar drejt Abdurrahman bin Aufit, duke i thënë se ai ishte fajtor që gjithçka po shkonte mbrapsht në tokën e Islamit, ngase ai e kishte bërë Kalif Osmanin.
Abdurrahmani pranoi se kishte gabuar dhe shtoi: “Kurrë s’kam pritur sjellje të tilla të turpshme prej Osmanit. Zoti qoftë dëshmitar se kurrë më s’kam për t’i folur!”

Betimi për të mos folur më me Osmanin nuk mund ë ndryshonte ndonjë gjë dhe as nuk mund ta përmirësonte gjendjen. Megjithatë, Abdurrahmani iu përmbajt këtij “principi” dhe nuk i foli më kurrë Osmanit, për t’ia shprehur në këtë mënyrë, pakënaqësinë me veprat e tija.

Amr bin As

Amri, me iniciativën e tij, e kishte pushtuar Egjiptin. Pas pushtimit, ai u emërua guvernator i Egjiptit nga Umari. Pak kohë para vdekjes së tij, Umari e dërgoi Abdullah bin Sad bin Ebi Serhun, vëllain e Osmanit, pranë tij, si mbikqyrës financiar mbi Amr bin Asin.
Kur Umari vdiq dhe Osmani u bë Kalif, Abdullah bin Sadi i shkroi Osmanit se Amr bin Asi po i manipulonte fondet publike. Osmani menjëherë e liroi Amrin nga detyra dhe e emëroi Abdullahun si guvernator të ri të provincës dhe si gjeneral të përgjithshëm të ushtrisë muslimane në Egjipt.

Pas lirimit të Amrit nga detyra, perandori bizantin dërgoi një flotë kundër Egjiptit, e cila arriti ta pushtonte Aleksandrinë në vitin 646. Abdullah bin Sadi nuk arriti ta mbronte këtë zonë dhe Osmani u detyrua ta riemëronte Amrin në pozitën e tij të mëparshme. Amri i mundi forcat bizantine dhe e çliroi Aleksandrinë. Por sapo u eliminuan të gjitha forcat bizantine, Osmani e liroi Amrin sërish nga detyra dhe e emëroi Abdullahun në vend të tij.

Egjipti ishte dashuria e parë e Amr bin Asit dhe ambicja më e madhe e tij ishte të sundonte në Egjipt. Por pas këtyre ndodhive, në të cilat jo vetëm që mohoheshin frytet veprimtarisë së tij por edhe nuk i njiheshin shërbimet e mëdha që kish’ kryer, ai u kthye në Medine si një njeri i zemëruar, i dëshpëruar dhe i mllefosur. Ngase nuk kishte punë për të bërë në Medine, ai filloi me përgatitjen e intrigave kundër shkakut të mllefit të tij: Osmanit. Kur ky i fundit u vra nga rebelët, Amri thirri: “Unë jam babai i Abdullahut. Kur vendos të bëj diçka, asgjë nuk mund të më ndalë.”

Sir John Glubb

Amr bin Asi, i cili e kishte pushtuar dy herë Egjiptin, dhe ishte liruar nga detyra për t’ia lëshuar vendin vëllait të Osmanit, ishte duke përhapur pakënaqësi në Medine. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.299, botim i vitit 1963)
Amr bin As, pushtuesi i Egjiptit, po jetonte në Medine qëkur Osmani e kishte liruar nga detyra dhe ishte njëri nga kritikët më të ashpër të Kalifit plak. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.324)

Amr bin As pati disa përballje të ashpra me Osmanin në Xhaminë e Madhe dhe në pallatin e këtij të fundit. Në njërën nga këto përballje, ai i kërkoi Osmanit që ta shprehte publikisht “Teuben” (pendimin) e tij për gjërat që kishte bërë.

Sir John Glubb

Kur Osmani deshi të konsultohej me të, Amr bin Asi tha: “Ti e ke lënë gjithë popullin në duart e fisit Umejje. Ti ke devijuar, njësoj si edhe populli. Ose ndrysho dhe bëhu i drejtë ose lëre këtë punë! (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.300)

Amr bin As e mallkoi publikisht Osmanin dhe nuk e la të qetë as babain e këtij të fundit. Është interesant fakti se Osmani kurrë nuk i përdori instrumentet shtetërore kundër Amrit, siç kishte bërë kundër Ebu Dherrit, Ammarit dhe Abdullah bin Mesudit. Ai pati shumë përballje me Amr bin Asin dhe prapëseprapë, kurrë nuk e kërcënoi se do ta dëbonte drejt Rebezes dhe kurrë nuk u urdhëroi skllevërve të tij që ta hidhnin jashtë xhamisë ose pallatit dhe ta rrihnin. Mbase Osmani, si një njeri i kujdesshëm që ishte, e kuptoi se thumbimet e Amrit nuk po thyenin ndonjë “bri” në trupin e tij dhe si pasojë, ai nuk meritonte t’i thyheshin brinjët. Për më tepër, ndonse nuk pajtoheshin me njëri-tjetrin, dallimet e tyre ishin gjithnjë në kornizat e “klubit” ekskluziv të cilit i takonin që të dy. Ebu Dherri, Ammari dhe Abdullah bin Mesudi kishin qenë “të jashtëm” për këtë “klub”. Kjo ishte arsyeja përse për ta nuk vlenin rregullat e njejta si për Amr bin Asin.

Shkaqet e vrasjes së Osmanit

Osmani sundoi rreth 12 vjet. Forca sunduese e trashëguar nga Umari, pati efekt të mirë në gjysmën e parë të sundimit të tij, në të cilën pati paqe për muslimanët dhe për atë vetë. Por në gjysmën e dytë, pakënaqësia kundër tij filloi të rritej derisa e arriti kulmin në vitin 656, kur një grup i zemëruar demonstruesish e vrau Osmanin brenda pallatit të tij në Medine.

Njerëzit kishin arsye të mjaftueshme për të qenë të pakënaqur. Ata e dinin se sasi të mëdha ari dhe argjendi po derdheshin në thesarin shtetëror, pa u reflektuar kjo pasuri në gjendjen e popullit. E gjithë pasuria po zhdukej në xhepat e pjesëtarëve të klasës sunduese, e cila përbëhej ekskluzivish nga fisi Umejje, të cilit i takonte edhe Osmani. Nën sundimin e Osmanit, umajjadët arritën të kishin një ndikim të paëndërrueshëm deri atëherë. Muslimanët ishin të zemëruar me arrogancën e tyre dhe me shfaqjen e tyre ekstravagante të pasurive dhe fuqisë që kishin.

Osmani i liroi nga detyra të gjithë komandantët dhe guvernatorët e emëruar nga Ebu Bekri dhe Umari. Në vend të tyre, ai vendosi njerëz, “merita” e vetme e të cilëve ishte fakti se ishin umajjadë. Njerëzit e provincave të ndryshme po shkeleshin nën thembrën e sunduesve të tillë. Të dehur me fuqinë, siç ishin, tepërimet dhe ekstravagancat e tyre nuk njihnin kufij. Ata e konsideronin veten përtej ligjit dhe pas një kohe, çështjet private të umajjadëve u bënë më të rëndësishme se punët publike. “E drejta” e tyre për të plaçkitur ishte mbi të drejtat e shoqërisë muslimane. Shoqëria e dinte mirë se ata s’ishin aspak të virtytshëm dhe se s’ishin tjetër veçse oportunistë dhe parazitë që e kishin marrë nën kontroll aparatin shtetëror të Islamit. Si pasojë e gjithë kësaj, provincat e shtetit vlonin nga pakënaqësia dhe nga rebelimet.

Por mbrojtësit e vërtetë të umajjadëve kishin qenë Ebu Bekri dhe Umari. Ata të dy e kishin hapur kapakun dhe tani dukej se shoqëria muslimane kurrë nuk do të mund ta fuste sërish në shishe këtë helm. Osmani e ndryshoi edhe baraspeshën politike të shtetit musliman, fillimisht duke u distancuar nga veteranët e luftës si Abdurrahman bin Auf dhe Amr bin As. Më pas, ai u armiqësua me fisin Ghiffar, kur e syrgjynosi Ebu Dherrin në Rebeze dhe e la të vdiste atje. Me fisin Benu Makhzum u armiqësua për shkak të problemeve që i pati me Ammar bin Jasirin, kurse pas rrahjes së Abdullah bin Mesudit, i prishi marrëdhëniet edhe me fiset Hudhail dhe Zuhra.

Osmani ishte i sigurt për sa kohë që i dëbonte ose i rrihte shokët e Profetit si Ebu Dherri, Ammari bin Jasiri dhe Abdullah ibn Mesudi. Asnjëri prej tyre nuk i takonte ndonjë fisi të fuqishëm dhe nuk përbënte një rrezik për Osmanin. Por më pas, Osmani e liroi nga detyra Amr bin Asin, guvernatorin e Egjiptit. Me këtë hap, ai e përgatiti fundin e vet. Amr bin Asi do t’i shkaktonte shumë kokëdhimbje më pas. Por me sa duket, Osmani me shumë zell kërkonte “rekrutë” të rinj për listën e armiqve të tij. Së shpejti, kësaj liste do t’i bashkangjitej edhe Aisheja, e veja e Profetit. Në kohën e Ebu Bekrit dhe Umarit, ajo ishte trajtuar thuase si një mbretëreshë. Por Osmani nuk e shfaqte të njejtën sjellje ndaj saj. Përveç kësaj, ai e uli edhe pagesën e saj nga thesari shtetëror, me çfarë i shkaktoi shumë zemërim. Nga ana tjetër, Aisheja do ta quante “na’thal” (çifut i Medines) dhe do t’i nxiste njerëzit hapur kundër tij, duke thënë: “Ky na’thal i është kthyer paganizmit. Vriteni atë, e vraftë Zoti!”

R.V.C. Bodley

Osmani kurrë s’kishte qenë një figurë e jashtëzakonshme në të gjallë të Profetit. Por tani si Kalif, ai tregonte se nuk i kishte as aftësitë e paraardhësve të tij. Ai bindej shumë lehtë dhe nuk e kishte të vështirë t’i zëvendësonte guvernatorët dhe gjeneralët me ndonjë nga familjarët e tij, pavarësisht aftësive të tyre. Përveç kësaj, ai e bëri edhe gabimin e të ofenduarit të Aishes. Ky gabim ishte i vogël në dukje por ishte i mjaftueshëm për ta ngjallur instinktin më hakmarrës të Aishes: Osmani e kishte ulur pagesën e saj në një nivel të barabartë me vejushat e tjera. Aisheja gjithnjë e konsideronte veten si gruan më të preferuar të Muhammedit. Gjatë sundimeve të Ebu Bekrit dhe të Umarit, ajo ishte trajtuar si në kohët kur ishte gjallë i shoqi. Por me vdekjen e tyre, ajo e dinte se do të duhej të ishte e zgjuar për ta ruajtur pozitën e saj. Andaj, kur Osmani i bëri një sulm të tërthortë, Aisheja vendosi se ai nuk ishte një pasardhës i denjë për burrin e saj të vdekur. Pasi e kishte vendosur këtë, i kishte mbetur të gjente një rrugë për të shpëtuar njëherë e mirë nga ky armik. Arsyetimet dhe metodat nuk kishin kurrfarë ndikimi mbi situatën. Kur Aisheja kërkonte të bënte diçka, ajo gjë bëhej, pavarësisht se sa etike ishte. Por në këtë rast, Osmani i kishte dhënë arsyetime të mjaftueshme. (“I Dërguari- jeta e Muhammedit”, New York, 1946)

Medineja, dikur një simbol i virtytshmërisë dhe i modestisë, kishte ndryshuar. Pas vdekjes së Profetit, qyteti i tij ishte bërë simboli i të gjitha të ligave që i sillte me vete kapitalizmi i pakufizuar dhe pushtimi i vazhdueshëm i tokave të reja. Nuk duhet të mendohet se muslimanët e Medines pajtoheshin me këtë devijim nga shpirti i shenjtë islam. Ata thjesht nuk kishin fuqi për ta kontrolluar punën e qeverisë së tyre. Ata protestuan por protestat u përballën me veshë të shurdhër. Zërat e Ebu Dherrit, Ammarit dhe Abdullah ibn Mesudit, të cilët u ngritën kundër materializmit që po e mbyste Islamin, u heshtën me dhunë. Duke e gjetur veten në një qorrsokak, në vitin 654, shokët e Profetit (sahabet) filluan t’u dërgonin letra muslimanëve të provincave të ndryshme, duke u kërkuar të dërgonin përfaqësues tek Kalifi, që t’i tregonin atij për krimet e Mervanit dhe të guvernatorëve provincialë, duke i kërkuar njëkohësisht që t’i largonte nga detyra të njejtët.

Muslimanët e provincave, vetë viktima të terrorit dhe të tiranisë, pas një letërkëmbimi me shokët e Profetit, vendosën që të dërgonin delegacione në Medine, për t’ia shprehur Kalifit pakënaqësinë e tyre me guvernatorët e provincave. Por në vend që të korigjohej, Osmani bëri gafa akoma më të mëdha. Në “Historinë” e tij, Taberiu thotë se Osmani ia shkroi letrën në vijim Muavijes, guvernatorit të Sirisë:

Njerëzit e Medines kanë dalë nga feja dhe e kanë thyer premtimin e tyre për bindje ndaj meje. Tani duan të më tradhëtojnë. Andaj, menjëherë dërgoi drejt Medines, ushtarët më të fortë të Sirisë, të hipur mbi kafshë të shpejta! (“Historia” e Taberiut, vëll.3)

Por Muavije bin Ebu Sufjani nuk kishte ndërmend ta ndihmonte Osmanin. Taberiu thotë:
Kur Muavije e mori letrën e Osmanit, ai vendosi ta vëzhgonte situatën dhe preferoi të mos i kundërshtonte haptazi shokët e Profetit, sepse e dinte se të gjithë ishin të bashkuar në kundërshtimet ndaj Osmanit.

Muavije po vëzhgonte se si do të mund të përfitonte nga situata. Ai nuk ishte një njeri që do të prirej nga principe morale që të mos i kundërshtonte shokët e Profetit. Ai e kishte mundësinë për t’i ndihmuar Osmanit por nuk e kishte vullnetin e duhur për këtë gjë.

Ebu’l Fida, një tjetër historian klasik, thotë se në vitin 656, një delegacion prej 700 vetësh erdhi nga Egjipti në Medine. Në vazhdim, ai thotë se delegacione të ngjashme erdhën edhe nga Basra dhe nga Kufeja. Ata erdhën me kërkesa që të përmirësohej administrata e provincave dhe të ndalohej abuzimi me fondet publike, si në Medine ashtu edhe në provincat e tjera. Sikur Osmani t’i kishte pranuar ata, t’i kishte dëgjuar ankesat e tyre dhe vetëm sikur t’ua kishte shprehur miratimin e tij, ata do të ishin të kënaqur dhe do të ktheheshin nëpër shtëpitë e tyre. Për fat të keq, ai s’e bëri këtë.

Delegatët egjiptas që ishin vendosur në rrethinat e Medines, i dërguan një letër Osmanit, nëpërmjet një lajmëtari, duke i kërkuar që të takoheshin me të. Në letrën e tyre, ata i kërkonin Osmanit që ta largonte nga detyra vëllain e tij të qumështit Abdullah bin Saad bin Ebi Serhun, nga pozita e tij si guvernator i Egjiptit dhe njëkohësisht, të ndërmerrte edhe disa reforma administrative. Por në vend që ta konsideronte kërkesën e tyre, Osmani urdhëroi që lajmëtari i tyre të hidhej jashtë.

Atëherë egjiptasit hynë në qytet dhe i treguan popullit se ç’kishte bërë Osmani. Delegacionet e Kufes dhe të Basrës ishin tashmë në Medine dhe i dhanë përkrahje grupit të Egjiptit. Që të tre delegacionet u vendosën përreth pallatit të Kalifit. Të premten e ardhshme, Osmani e udhëhoqi namazin e Xhumasë dhe mbajti një fjalim, në të cilin s’mund të kishte qenë më i pandjeshëm për situatën. Duke qëndruar në foltore, ai tha:

“I Dërguari i Zotit ka parashikuar se njerëz dashakëqinj do të vijnë në qytetin e tij dhe se do t’ia prishnin paqen. Ai i mallkoi që të gjithë dhe shih se ç’jeni duke bërë!”

Atmosfera filloi të nxehej dhe pati lëvizje në xhami. Dikush hodhi një gur që e goditi në fytyrë Osmanin dhe e bëri të binte nga foltorja. Më pas, ai u dërgua drejt pallatit të tij.

Pas këtij rasti, Osmani jetoi në një gjendje rrethimi brenda pallatit. Në fillim, atij i lejohej të shkonte në xhami dhe t’i udhëhiqte njerëzit në namaz. Por pas disa ditësh, protestuesit ia ndaluan hyrjen në xhami, derisa nuk i dëgjonte fjalët e tyre. Në vend të tij, ata e zgjodhën njëfarë Ghafikiu për t’i udhëhequr muslimanët në namaze.

Në këtë fatkeqësi të tijën, Osmani i kërkoi ndihmë Aliut për t’i larguar protestuesit. Aliu iu përgjigj:

“Ankesat e tyre janë të vërteta dhe kërkesat tejet të arsyeshme. Ata nuk do të shpërndahen vetëm ngase unë u them të shpërndahen. Ata kanë për t’u shpërndarë vetëm nëse ti u premton se do t’ua plotësosh kërkesat.”
Osmani i tha:
“Ty të jap autoritet që të bisedosh me ta. Çfarëdo kushtesh që të pranosh ti, do të pranoj edhe unë.”
Aliu bisedoi me delegacionin e Egjiptit. Ata u pajtuan të ktheheshin në Egjipt, nëse Osmani e largonte Abdullah bin Sadin e padëshiruar dhe nëse në vend të tij, e emëronte Muhammed ibn Ebu Bekrin si guvernator të ri. Aliu ia tregoi këto kushte Osmanit.
Osmani u pajtua që ta emëronte Muhammed bin Ebu Bekrin si guvernator të ri. Kjo i kënaqi egjiptasit dhe Muhammed ibn Ebu Bekri, bashkë me egjiptasit e tjerë, u nis për ta marrë përsipër detyrën e tij të re. Pas kësaj, Osmanit i lejohej sërish që të hynte në xhami dhe t’i udhëhiqte muslimanët në lutje. Në dukje, ky incident ishte “varrosur”.
Por e vërtetë nuk ishte ashtu. “Vetja” e dytë e Osmanit, Mervan bin Hakemi, e “zhvarrosi” këtë problem. Kur dëgjoi se egjiptasit po shkonin drejt shtëpive të tyre, bashkë me guvernatorin e tyre të dëshiruar, ai i tha Osmanit:
Disa nga egjiptasit u larguan por ata të provincave të tjera janë akoma këtu. Shembulli i egjiptasve ka për t’u dhënë kuroja edhe atyre që të bëjnë kërkesa të pamundura. Për ta parandaluar këtë, shko në xhami dhe thuaj: “Egjiptasit vetëm sa kishin dëgjuar ca spekulime në tokën e tyre. Kur erdhën në Medine, ata kuptuan se gjërat që kishin dëgjuar ishin të gënjeshtërta. Ata u kthyen të kënaqur në shtëpi. Tani edhe ju kthehuni drejt provincave tuaja dhe largohuni nga Medineja!”
Osmani nuk dëshironte të thoshte një gënjeshtër të tillë por Mervani e kishte fuqinë për ta bindur për një gjë të tillë. Pas disa hezitimeve, ai pranoi. Osmani i udhëhoqi njerëzit në namaz dhe pas fjalimit të tij, tha: “O muslimanë! Egjiptasit kishin dëgjuar disa thashetheme dhe erdhën në Medine për ta kuptuar të vërtetën. Këtu kuptuan se të gjitha ishin gënjeshtra dhe kthyen në Egjipt. Tani edhe ju duhet të kthehehin në shtëpitë tuaja. (“Historia” e Taberiut, vëll.3)
Akoma pa e mbaruar fjalën e tij, në xhami filloi shqetësimi. Gjithkush filloi të bërtiste: “Pendohu Osman! Pendohu! Ti po gënjen. Kije droje Zotin! Ti po gënjen në Shtëpinë e Zotit dhe në foltoren e të Dërguarit të Tij.”
I kapluar nga paniku dhe pa ditur ç’të bënte, Osmani “u pendua”. Ai iu lut Zotit që t’ia falte mëkatet dhe pastaj shkoi në shtëpi.
Aliu u tmerrua nga dyfytyrësia e Osmanit dhe nga guximi i tij për të gënjyer hapur në xhami. Megjithatë, ai shkoi tek plaku dhe e kritikoi për atë që kishte bërë. Osmani i kërkoi sërish që të intervenonte dhe të ndërmjetësonte mes tij dhe muslimanëve.
Aliu i tha se po të donte, ai mund ta fitonte besimin dhe respektin e muslimanëve, nëse i pranonte gabimet e tija dhe nëse sinqerisht u kërkonte falje. Ai gjithashtu e paralajmëroi se nëse nuk bënte një gjë të tillë, të huajt që gjendeshin në qytet do ta rrethonin pallatin e tij dhe se po të ndodhte kështu, atij vetë (Aliut) s’do t’i mbetej asgjë për të bërë.
Me disponim për t’u korigjuar, Osmani e siguroi Aliun se do t’i ndiqte këshillat e tija. Nga ana e tij, Aliu i siguroi njerëzit e Irakut, Egjiptit dhe të gjithë muslimanët e tjerë se Kalifi do t’i pranonte të gjitha kërkesat e tyre, duke u përkujtuar se edhe ata e kishin për detyrim ta nderonin, t’i bindeshin dhe ta përkrahnin si Kalif.
Ditën e ardhshme, Osmani shkoi në xhami, i pranoi gabimet e tija, kërkoi falje dhe mëshirë nga Zoti, premtoi të mos i përsëriste gabimet dhe tha se do të vepronte sakaq për ta reformuar qeverisjen muslimane.
Njerëzit e mbledhur u prekën mjaft nga kjo skenë dhe me sigurimet që ua dha Kalifi, të dyja palë “shkëmbyen lot” me njëra-tjetrën. Dukej sikur lotët e kishin larguar pakënaqësinë, armiqësinë dhe mosmarrëveshjet.
Nëpërmjet përpjekjeve të Aliut, ishte arritur një pajtim, i cili në ato rrethana, lirisht mund të quhej një mrekulli. Por siç do të shihej më pas, kjo mrekulli nuk ishte jetëgjatë.
Osmani u largua nga xhamia me shumë vendime të virtytshme. Por kur hyri në pallatin e tij, ai u gjet ballë për ballë me Mervanin, këshilltarin e tij kryesor, i cili e priste me këshilla të tjera të freskëta. Para se Mervani të mund të thoshte diçka, gruaja e Osmanit, Naila, e ndali atë dhe ndërmjet tyre u zhvillua dialogu në vijim:
Naila: “Për hir të Zotit mbaje mbyllur gojën, me të cilën ke krijuar tashmë dëme të mjaftueshme! Po s’e mbylle gojën, s’ka dyshim se do t’ia përgatisësh fundin këtij plaku (Osmanit). Me ligësinë tënde, ti po e shtyn atë drejt vdekjes.”
Mervani: “Kush je ti që të përzihesh në këto punë? Mos ke harruar vallë se je e bija e një njeriu që nuk dinte as si merrej abdesti për të falur namaz?”
Naila: “Ti je gënjeshtari më i madh. Para se ta përmendësh babain tim, kujto se ti dhe babai yt ishit të mallkuar nga Zoti dhe nga i Dërguari. Po të mos më vinte turp nga ky plak, do të ta jepja një mësim.”
Më pas, Naila u kthye drejt të shoqit (Osmanit) dhe i tha:
“Mos e dëgjo këtë budalla të devijuar! Kush është ai? Kush ia var veshin? Nëse dëshiron të jesh i sigurt, dëgjoi fjalët e Aliut! A nuk sheh se sa prestigj dhe ndikim ka tek muslimanët?”
Kjo ishte mbase këshilla më e mirë që Osmani ndonjëherë e kishte marrë nga familjarët e tij. Por ai s’e pranoi atë. Pas kësaj, Naila u largua dhe skena i mbeti Mervanit. Ai tha:
“Ti bëre gabim të madh që i pranove gabimet e tua në xhami dhe që u pendove në publik. Pranimi i mëkateve të tua vetëm sa e solli rrëmujën e xhamisë para shtëpisë tënde. Ata janë këtu vetëm ngase e panë dobësinë tënde. Po të ishe më i vendosur, ata nuk do të guxonin të vinin. Mënyra e vetme për t’u marrë vesh me ta dhe për të lënë përshtypje me fuqinë dhe autoritetin tënd, është që të jesh “i vendosur” kundër tyre.”
Një grup njerëzish ishte mbledhur vërtet jashtë pallatit të Kalifit por nuk ishte një grup armiqësor. Shumë muslimanë nga Medineja dhe nga jashtë Medines, ishin mbledhur për t’i kuptuar të rejat më të fundit në lidhje me ndryshimet në qeverisje. Osmani do të duhej t’i përshëndeste. Por në vend të kësaj, ai i dha leje Mervanit që të përballej me ta dhe “të linte përshtypje” me “vendosmërinë” e tij.
Ideja e Mervanit për një “vendosmëri ndaj muslimanëve, s’ishte tjetër veçse gjuha e dhunës dhe e kërcënimeve. Me “letrën e bardhë” të marrë nga Osmani, ai doli dhe duke iu drejtuar grupit të qetë dhe miqësor, tha:
“Përse jeni mbledhur këtu? Ç’qëllim keni? A keni ardhur për të na sulmuar a për të na plaçkitur? Në është kështu, atëherë dëgjoni mirë! Kurrë s’keni për t’ia dalë. Ju nuk mund ta merrni fuqinë nga duart tona. Ne nuk do të trembemi as nga ju dhe as nga dikush tjetër. Tani zhdukuni që këtu! Zoti ju mallkoftë!
Kësaj rradhe, Osmani dhe Mervani e kishin kaluar pikën, pas të cilës nuk ka më kthim. Muslimanët u habitën dhe u tmerruan nga guximi i dhëndrit të Osmanit. Por në vend që të merreshin me të, ata shkuan tek Aliu dhe ia përcollën atij përmbajtjen e fjalimit të Mervanit.
Aliu u mërzit kur e dëgjoi këtë. A kishte vallë ndonjë gjë që mund të bënte akoma? Ai u mendua dhe pastaj shkoi tek Osmani. Atij i tha:
“A është kjo mikpritja që ua ofron vëllezërve të tu muslimanë? Nëse ke humbur çdo ndjenjë butësie ndaj tyre, atëherë së paku kije droje dënimin e Zotit! Në përpjekjen tënde për ta mbrojtur një jobesimtar dhe gënjeshtar, e ke humbur edhe këtë droje dhe tani gënjen edhe në xhami dhe i thyen premtimet pa t’u trembur syri. Ti ke lejuar që Mervani të të çojë nga dëshiron. Por mbaje mend se ai ka për të të çuar drejt gropës së gabimeve, nëse akoma s’e ka bërë këtë, dhe ti kurrë s’do të mund të dalësh që andej. Pas kësaj s’kam për të ndërmjetësuar mes teje dhe muslimanëve dhe s’do të merrem me punët e tua. Kjo është vizita ime e fundit tek ti. Ti bëj si të duash! Por nëse sërish ke nevojë për mua, atëherë largoje Mervanin më parë! Unë do të qëndroj larg teje, për sa kohë që ndërmjet nesh të jetë Mervani.”

Aliu u larguan nga pallati i Osmanit, për të mos u kthyer më kurrë. Kur Naila, gruaja e Osmanit, pa se Aliu po shkonte, u pikëllua mjaft. Ngjarjet kishin dëshmuar se gjykimi i saj ishte më i arsyeshëm se ai i njerëzve të tjerë përreth Osmanit. Ndonse nuk ishte pranuar këshilla e saj, ajo prapë dëshironte ta shpëtonte të shoqin dhe i tha:

“Sa herë të kam thënë të shpëtosh prej Mervanit! Ai është një mallkim në qafën tënde. Ti e di se ai është një njeri me emër, me moral e me mendje të prishur. Gjendja është e rrezikshme dhe po bëhet gjithë më keq. Ti e ke humbur prestigjin tënd duke e tradhëtuar mirëbesimin e muslimanëve. Tani nëse ka ndonjë njeri që mund të të shpëtojë, ky s’është tjetër veçse Aliu. Nëse s’të ndihmon ai, askush s’ka për të të ndihmuar.”

I zgjuar nga këto ngjarje, Osmani e kuptoi se e shoqja kishte patur plotësisht të drejtë. Ai i kërkoi Aliut që të vinte por Aliu nuk pranoi. Pas kësaj, Osmani vendosi të shkonte tek Aliu dhe për të mos u dukur, shkoi natën.

Para Aliut, Kalifi plak e derdhi tregimin e gjendjes së tij të pashpresë dhe i kërkoi falje për gabimet e shumta, duke i premtuar se në të ardhmen do ta mbante fjalën, sikur Aliu të ndërmjetësonte mes tij dhe muslimanëve. Por Aliu ia ktheu:

“Ti qëndron në foltoren e të Dërguarit të Zotit dhe flet gënjeshtra. U premton muslimanëve se do të veprosh me drejtësi dhe pastaj nuk e mban premtimin.Tani gjithkush ka kuptuar se sa e nderon ti fjalën e dhënë. Kur muslimanët duan të flasin me ty, Mervani i sulmon dhe i mallkon. Si pret akoma që dikush të të besojë? Unë nuk marr përgjegjësi mbi vete për veprimet e tua. Mundësitë janë të qarta dhe ty të takon zgjedhja. Shpëto nga Mervani! Nëse nuk e bën dot këtë, atëherë mos më kërko ndonjë gjë! Me Mervanin si këshilltar të parë tëndin, s’ka asgjë që unë mund të bëj për ty.”
Osmani e donte së tepërmi dhëndrin e tij dhe si pasojë, kushti i Aliut që të distancohej prej tij, ishte i papranueshëm. Këtu duhet theksuar se Aliu nuk i kërkoi Osmanit që ta dëbonte Mervanin nga Medineja, siç e kishte dëbuar i Dërguari. Ai thjesht i kërkoi që të mos i bindej atij. Por Osmani nuk pranoi dhe u kthye në shtëpi.
Teksa Mervani po merrej me muslimanët e Medines, Osmani u dërgoi letra guvernatorëve të tij, në të cilat u kërkonte atyre të dërgonin trupa drejt Medines, që të mund t’i “disiplinonte rebelët”. Shpresa e tij më e madhe ishte Muavije bin Ebu Sufjani, të cilit i dërgoi shumë letra, duke i kërkuar që t’i sillte në Medine ushtarët e tij, të prirë nga komandantë të zotë. Por as Muavije dhe as guvernatorët e tjerë të Osmanit nuk iu përgjigjën thirrjes.
Një ditë, një njeri e pa Osmanin jashtë pallatit të tij dhe i tha: “Sa do të kisha dashur të të tërhiqja zvarrë përtoke, bashkë me njerëzit që i ke përreth”
“Njerëzit që i kam përreth s’janë veçse shokët e Profetit”, ia ktheu Osmani. Me shumë gjasa ai mendonte për Hakemin, Mervanin, Velid bin Akaben, Said bin Asin, Abdullah bin Sad bin Ebi Serhun dhe për të tjerët. Më pas, Osmani përshpëriti: “Le të vijë ushtria dhe do t’të jap një mësim të mirë.”
Por ushtria nuk erdhi kurrë. Muavije nuk ngutej dhe kuptoi se sikur kaosi të mbretëronte në Medine, ai do të mund ta manipulonte gjendjen dhe mbase ta merrte edhe vetë Kalifatin.
Kur të gjitha këto gjëra po ndodhnin në Medine, lajme të këqija erdhën nga veriu. Muhammed ibn Ebu Bekri, guvernatori i sapoemëruar i Egjiptit, kishte arritur në Elath pranë Detit të Kuq dhe po përgatitej të hynte në Egjipt. Ai ishte vendosur pranë Elathit kur njerëzit e tij e kishin gjetur një udhëtar të vetmuar mbi deve, i cili ishte nisur nga Medineja. Ata e ndalën për ta marrë në pyetje dhe pas disa përgjigjeve të dyshimta, ia kërkuan trupin. Pas një kërkimi të kujdesshëm të atij dhe të gjërave që kishte marrë me vete, e gjetën një letër të fshehur, e cila e mbante vulën e Kalifit dhe i drejtohej Abdullah bin Sad bin Ebi Serhut, guvernatorit të Egjiptit. Edhe letrën edhe lajmëtarin i sollën tek Muhammed bin Ebu Bekri, i cili pasi e hapi letrën, i lexoi fjalët në vijim:
Kur Muhammed ibn Ebu Bekri dhe ndjekësit e tij të vijnë në Egjipt, kapi dhe vriti të gjithë! Pastaj vazhdo me detyrën tënde si guvernator i Egjiptit!
Në fillim, Muhammedi nuk u besonte dot syve. Si mund Osmani të kishte urdhëruar një gjë të tillë? Ai e lexoi dhe e rilexoi letrën, duke menduar se ç’duhej të bënte.
Më në fund, vendosi të kthehej në Medine. Kur arriti atje, hyri në Xhaminë e Profetit dhe e vendosi letrën para shokëve të Profetit. Disa prej tyre e thirrën Osmanin, ia treguan letrën dhe mes tyre, u zhvillua dialogu në vijim:
Njerëzit: “A e shkrove ti këtë letër?”
Osmani: “Jo!”
Njerëzit: “E kujt është vula mbi letër?”
Osmani: “E imja.”
Njerëzit: “I kujt është shkrimi?
Osmani: “I sekretarit tim.”
Njerëzit: “Skllav i kujt është lajmëtari?”
Osmani: “I imi.”
Njerëzit: “Kush e dërgoi drejt Egjiptit?”
Osmani: “Nuk e di.”
Njerëzit: “Vula mbi letër është e jotja, shkrimi është i sekretarit tënd dhe skllavi është i yti. Nëse je kaq i pavetëdijshëm, atëherë do të ishte më mirë edhe për ty edhe për shoqërinë muslimane, që të largoheshe nga Kalifati. Le ta marrë një tjetër njeri përsiper këtë punë, që do të jetë më i aftë se ti.”
Osmani: “Kalifati është një këmishë, të cilën ma ka mbathur Zoti dhe unë s’kam për ta hequr kurrë. Por mund të pendohem po të doni.”
Njerëzit: “Pendimi yt nuk ka më vlerë. Ti je penduar sa e sa herë deri tani. Andaj, lëre Kalifatin dhe lëshoja vendin një njeriu më të aftë se ti. Ti thua se nuk e di se kush e ka çuar letrën. Nëse e thua të vërtetën, atëherë s’mund të jetë tjetër veçse dhëndri yt. Ai e ka shkruar dhe e ka dërguar. Ai është krimineli i vërtetë që do t’ua merrte jetën shumë muslimanëve të pafajshëm. Nëse vërtet je i sinqertë, atëherë na e dorëzo atë dhe na lejo ta marrim në pyetje!
Osmani: “Nuk mund t’jua dorëzoj Mervanin.”
Njerëzit: “Atëherë duhet të kuptojmë se edhe ti morre pjesë në këtë krim dhe se edhe ti deshe që muslimanë të pafajshëm të vriteshin sapo të arrinin në Egjipt, vetëm e vetëm sepse ti dhe Mervani nuk i donit ata.”

Më pas, shokët e Profetit shkuan në xhami dhe ua treguan protestuesve rezultatet e bisedimeve me Osmanin. Me ta kuptuar gjendjen, egjiptasit e rrethuan pallatin e Osmanit. Edhe të ardhurit nga Basra dhe nga Kufeja u vendosën përreth pallatit të Kalifit dhe shpallën se ai do të mbetej i burgosur derisa ta dorëzonte Mervanin.

Gjatë rrethimit, rezervat e ujit të pijshëm në pallat mbaruan. Osmani u kërkoi disa shokëve të Profetit që t’i dërgonin ujë por që të gjithë e shpërfillën kërkesën e tij. Më në fund, ai i dërgoi fjalë Aliu dhe ky i fundit, i dërgoi ujë bashkë me disa rroje të armatosura, të cilat duke luftuar do ta hapnin rrugën për ta dorëzuar ujin.

Osmani akoma shpresonte se njëri nga guvernatorët e tij, me shumë gjasa Muavije ibn Ebu Sufjani, do t’i dërgonte trupat e tija dhe do të arrinte t’i shtypte rebelët. Në ndërkohë, rebelët po e ngushtonin gjithë më tepër rrethimin e tyre.

Vrasja e Osmanit

Gjatë rrethimit të pallatit të Osmanit ndodhën shumë gjëra. Pati raste kur ai i pa shokët e Profetit në mesin e rrethuesve, teksa u jepnin kurajo këtyre të fundit që të vazhdonin me rrethimin.

Një ditë, njëfarë Ibn Ajjadhi, një shok (sahabe) i Profetit, erdhi për të ndërmjetësuar mes rrethuesve dhe Osmanit, me qëllim që ta rikthente paqen në Medine. Ai erdhi deri tek hyrja e pallatit dhe e thirri me emër Osmanin. Osmani u shfaq në dritare dhe iu përgjigj thirrjes së tij. Ibn Ajjadhi iu lut që të largohej nga detyra, për t’i dhënë fund kësaj anarkie në qytet dhe për ta shpëtuar jetën e tij. Akoma nuk kishin mbaruar fjalët e Ibn Ajjadhit, kur njëri nga ushtarët e Osmanit e goditi me shigjetë.

Një klithmë zemërimi shpërtheu nga rrethuesit. Ata i kërkuan Osmanit që menjëherë t’ua dorëzonte vrasësin. Por Osmani u përgjigj: “Si mund t’jua dorëzoj përkrahësit dhe mbrojtësit e mi? Kurrë!”

Këto fjalë të Osmanit ishin si një shkëndijë në një fuçi baruti. Rrethuesit iu turën pallatit për ta kapur vrasësin e ibn Ajjadhit. Mervani, Said bin Asi, Mughire bin Khinsi dhe mercenarët e Osmanit u përpoqën ta ruanin pallatin nga brenda dhe t’i dëbonin sulmuesit. Këta të fundit e sulmuan çdo hyrje të pallatit por vërejtën se secila dera ruhej nga një numër i mjaftueshëm ushtarësh.

Derisa në dyert e pallatit po vazhdonin luftimet, një medinas i quajtur Amr bin Hazm i ftoi rrethuesit në shtëpinë e tij, e cila ishte ngjitur me pallatin e Osmanit. Ata hynë në shtëpinë e tij, u ngjitën në kulm dhe prej atje kaluan lehtësisht në pallatin fqinj. Atje pati disa përballje me ushtarët e Osmanit, një pjesë e të cilëve u vranë. Në ndërkohë, të gjithë pjesëtarët e fisit Umejje, duke përfshirë këtu edhe Mervanin, Said bin Asin dhe Mughire bin Khinsin, u arratisën nga një derë e fshehtë. Përcillet se Mervani u plagos por u shërua më vonë. Gjatë luftimeve brenda pallatit, dikush e vrau Osmanin. Përcillet se e shoqja Naila, e ngriti dorën për ta mbrojtur Osmanin por i humbi gishtat nga goditja e shpatës që e vrau burrin e saj.

Osmani u vra në pallatin e tij, i lënë krejtësisht vetëm nga familjarët e tij umajjadë. Dymbëdhjetë vite pas ardhjes në postin e Kalifit, Kalifati i tij ishte kthyer në një rrënojë, me udhëheqës të vrarë dhe me shumë premtime të paplotësuara.

Osmani ishte 84 vjeç kur u vra. Ai e kishte shkatërruar krejtësisht “veprën” e krijuar nga Ebu Bekri, Umari dhe Abdurrahman bin Aufi. Ai kishte dështuar në shfaqjen e cilësive udhëheqëse, kompetencave dhe frymëzimeve që ishin jetike për Kalifatin. Ai ishte zhytur në moshën e tij të shtyrë dhe e kishte humbur rrugën.

Osmani ndenji i ngujuar për 49 ditë në pallatin e tij. Ai i kërkoi me ngulm Muavijes që të vinte për ta shpëtuar. Por Muavije kishte patur vetëm një përgjigje për këto thirrje të tija: heshtjen. Duke e gjykuar heshtjen e tij të planifikuar, duket qartë se Muavije nuk mërzitej fare për Osmanin.

Është e çuditshme që shumë përkrahës të Osmanit e kritikojnë Aliun ngase ai nuk arriti t’ia shpëtonte jetën, ndonse Aliu as që kishte ndonjë mundësi për të bërë një gjë të tillë. Në anën tjetër, ata e falin dhe shprehin mirëkuptim ndaj indiferencës së Muavijes, i cili i kishte të gjitha mundësitë për ta shpëtuar Osmanin. Edhe një kontingjent shumë i vogël i ushtrisë së tij, po të dërgohej në Medine, do të ishte i mjaftueshëm për t’i përzënë rrethuesit dhe për t’i vrarë të gjithë rebelët. Por ai nuk bëri një gjë të tillë.

Amr bin As ishte njëri nga shokët e Profetit. Osmani e kishte liruar dy herë nga detyra e guvernatorit të Egjiptit. Amri kurrë nuk e fali Osmanin për këtë gjë dhe ndaj tij, gjithnjë ushqeu një urrejtje. Është tejet e mundur që ai të ketë qenë ideatori i vrasjes së Osmanit, duke e fshehur qëllimin e tij. Por Amri ishte aq i mençur dhe dinak, sa t’i shpëtonte dënimit të historisë.

Dy faktorë të tjerë të rëndësishëm në vrasjen e Osmanit, ishin Talha dhe Zubejri. Që të dy u jepnin fuqi flakëve të zemërimit kundër Osmanit, njësoj si Amr bin Asi. Që të dy, njësoj si Amri dhe Muavijeja, besonin se s’kishin gjë për të humbur sikur të shkatërrohej i gjithë sistemi. Madje kishin shumë gjëra për të fituar. Që të gjithë ishin faktorë në krimet kundër Osmanit, ose me pjesëmarrjen e drejtpërdrejtë ose me indifirencën e tyre.

Kur u vra Osmani, Medineja ishte e mbushur me gra dhe burra me shumë prestigj. Në mesin e tyre ishin të gjitha të vejat e Profetit, përveç Aishes që ishte në Mekke. Sad bin Ebi Vakkasi, Abdullah bin Umar bin Hattabi, muhaxhirët, ensarët, veteranët e betejave të Bedrit dhe të Uhudit dhe shumë nga shokët e Profetit, të cilit ia kishin shprehur atij bindjen në Hudejbijje, ishin atje. Por askush përveç Aliut nuk e bëri as përpjekjen më të vogël për t’ia shpëtuar jetën Kalifit.

Aliu nuk la gjë pa bërë për t’ia shpëtuar jetën Osmanit por as ai dhe as dikush tjetër, nuk mund të bënte diçka për një njeri që kishte vendosur ta shkatërronte vetveten. Mervani i shkatërroi të gjitha përpjekjet e Aliut për ta parandaluar rrënimin e Kalifatit dhe i pengoi të gjitha mundësitë që ai ta bindte Kalifin e muslimanëve. Osmani nuk i dëgjoi as lutjet e të shoqes dhe as paralajmërimet e Aliut dhe vazhdoi të hapëronte drejt katastrofës. Për të, gënjeshtrat e Mervanit ishin e vërteta e vetme dhe vetëm atij, Osmani pranonte t’i bindej.

Në mesin e përkrahësve të tij, Osmani mund të kishte besim vetëm tek Mervani dhe tek Said bin Asi, që të dy të mallkuar nga i Dërguari i Zotit. Juristët sunnitë i japin shumë rëndësi principit të koncenzusit. Në këtë rast, pati një koncenzus në mesin e shokëve të Profetit për të mos e përkrahur Osmanin dhe për ta kundërshtur atë. Ata të gjithë e kundërshtuan Osmanin. Ata lejuan që Osmani të vritej, siç do të thoshte Umari, “nga ujqërit e arabëve”. Kush veproi drejt dhe kush jo? Kjo mbetet një pyetje të cilës juristët sunnitë duhet t’i përgjigjen.

Pas vrasjes së Osmanit

Kur Aliu u vendos në postin e Kalifit, ai i gjeti medinasit të ndarë në dy grupe. Njëri grup kërkonte hakmarrje për gjakun e Osmanit kurse tjetri mendonte se Osmani vetëm sa e kishte paguar dënimin e veprave të tija të gabuara dhe se shi për këtë arsye, nuk mund të bëhej fjalë për hakmarrje. Pavarësisht se ç’do të bënte Aliu, njëri nga këto grupe do të rebelohej domosdo kundër tij.

Qeverisja e re ishte shumë e brishtë dhe Aliu bënte ç’mos për ta konsoliduar shtetin. Pikërisht në rrethanat e tilla, grupi i parë filloi t’i bënte shtypje dhe t’i kërkonte dënim për vrasësit e Osmanit. Aliu u tha:

“Edhe unë jam i vetëdijshëm për nevojën e dënimit të vrasësve të Osmanit. Por a kemi mundësi ta bëjmë këtë? Tani për tani jo. Ata mund të na imponojnë neve ndonjë gjë por jo edhe ne atyre. Po të duan, mund të na dëmtojnë por nuk nuk i dëmtojmë dot ata. A dini ndonjë mënyrë për t’i nënshtruar?”

Ato ditë, Medineja ishte e mbushur me rebelët që e kishin kundërshtuar Osmanin. Ishte fuqia e tyre që mbisundonte në Medine dhe askush nuk guxonte ta kundërshtonte këtë autoritet. Po të vendoste Aliu t’i dënonte, ata me shumë gjasa do të rebeloheshin kundër tij. Ata ishin të vetëdijshëm për fuqinë e tyre dhe për dobësinë e qeverisë së Medines. Grupi i parë, ai i njerëzve që kërkonin hakmarrje, po të kishte parë ndonjë dobësi tek rebelët, do të kishte luftuar kundër tyre, qëkur ata e rrethuan pallatin e Osmanit. Por një gjë të tillë nuk e bënë kurrë. Gjatë rrethimit, udhëheqësit e këtij grupi u fshehën. Por sapo Aliu u zgjodh si Kalif i ri, ata u shfaqën dhe filluan t’i kërkonin atij që t’i dënonte vrasësit e Osmanit.

Prijësit e këtij grupi vendosën ta sfidonin Aliun. Mendimi i Aishes, e cila ishte pjesëtare e këtij grupi dhe ndodhej në Mekke, ishte që të sulmohej Medineja, sepse të gjithë rebelët ndodheshin në Medine. Por Talha dhe Zubejri, të cilët ishin larguar nga Medineja me pretekstin se do të shkonin për Umre në Mekke, nuk u pajtuan me këtë ide të Aishes dhe thanë:

“O nënë e besimtarëve! Harroje Medinen! Ushtria jonë s’mund të luftojë kundër rebelëve të atjeshëm. Andaj është më mirë të shkojmë në Basra.” (“Historia” e Taberiut, vëll.3)

Aisheja, Talhaja dhe Zubejri kishin me vete një ushtri të tërë, kishin para dhe kishin armë të mjaftueshme. Megjithatë, ata nuk shkonin në Medine, me arsyetimin se nuk ishin mjaft të fuqishëm sa për t’i nënshtruar rebelët. Nëse ata nuk luftonin dot kundër rebelëve ndonse kishin një ushtri, si do të mund të luftonte kundër tyre Aliu, i cili nuk e kishte një ushtri si ushtria e tyre?

Nëse Aisheja, Talhaja dhe Zubejri vërtet kërkon hakmarrje për Osmanin, do të duhej të kishin shkuar drejt e në Medine dhe jo të kishin kaluar qindra kilometra nëpër shkretëtirë, për të arritur në Basra. Por ata e shihnin se rebelët ishin aq të shumtë në numër, sa ishte e pamundur të dënoheshin. Njerëzit e Medines, Egjiptit, Kufes dhe Basrës, të gjithë ishin të përfshirë në vrasjen e Osmanit, drejtpërdrejt ose tërthorazi. Kishte shokë të Profetit që u shkruan letra rebelëve dhe i ftuan në Medine. Përveç tyre, kishte shumë muhaxhirë dhe ensarë të tjerë që i përkrahnin rebelët. Pa përkrahjen e tyre të nënkuptuar, rebelët kurrë nuk do të guxonin ta vrisnin një Kalif brenda shtëpisë së tij.

Kishte dy mënyra për ta dënuar vrasësin ose vrasësit e Osmanit. Mënyra e parë ishte që të vriteshin të gjithë që kishin marrë pjesë direkte ose indirekte në këto trazira, pavarësisht në ishin muhaxhirë, esnarë, egjiptas ose irakienë. Është më se e qartë se kjo ishte e pamundur. Por edhe sikur të ishte e mundur një gjë e tillë, Shteti nuk mund të vriste njëmijë vetë, si hakmarrje për vrasjen e një personi të vetëm.

Mënyra e dytë ishte që ky rast të hulumtohej me kujdes, fajtorët të silleshin para drejtësisë dhe pasi të vërtetohej faji i tyre, të ekzekutoheshin. Aliu dëshironte ta ndiqte këtë rrugë por para se të mund ta bënte atë, duhej të vinte rend në një shtet ku kishte muaj që mbretëronte anarkia dhe kaosi.

Vrasja e Osmanit nuk ishte pasojë e ndonjë provokimi të çastit. Negociata të gjata e të stërzgjatura i kishin paraprirë vrasjes. Ai u vra pasi dështuan këto negociata. Delegacione të shumta erdhën nga qytetet e largëta për t’u takuar me të dhe për t’i treguar për krimet e guvernatorëve të tij. Ai premtoi ta korigjonte situatën por dështoi në mbajtjen e premtimit të dhënë.

Kur një delegacion ia përkujtoi premtimin për ta liruar nga detyra një guvernator të vetin, ai tha: “Ju kërkoni që unë ta liroj nga detyra një guvernator timin, me të cilin ju nuk jeni të kënaqur dhe pastaj ta emëroj në vend të tij një tjetër njëri sipas dëshirës suaj. Po të veproja sipas dëshirave tuaja, unë nuk do të isha asgjë dhe ju do ta kishit gjithë sundimin.” (“Tarikh Kamil”, nga Ibn Ethiri, vëll.3, fq.86)

Delegatët u zemëruan me këtë përgjigje të Osmanit dhe i thanë:

“Ti s’je i aftë t’i korigjosh gabimet e qeverisjes tënde. Andaj, duhet ta lësh pozitën e Kalifit. Po s’e bëre këtë, ne do të marrim masa të ashpra.”
Osmani tha:
“A po më kërcënoni me vdekje? Për cilin krim do më vrisni? Në Islam, dënimi me vdekje është kur të vrasësh një njeri të pafajshëm, kur të dalësh nga feja dhe kur ta përdhunosh një grua të ndershme. Unë s’e kam bërë asnjërën nga këto gjëra. Për çfarë do më vrisni?”
Përgjigja e delegatëve ishte si vijon:
“Për ata që përhapin trazira në tokë dhe e uzurpojnë të drejtën e tjetrit, dënimi i parashikuar në Librin e Zotit është vdekja. Ti ke abuzuar me fuqinë e qeverisë. Ti i dëbove shokët më të nderuar të të Dërguarit nga Medineja dhe disa të tjerë urdhërove të rriheshin. Ti i ke vendosur jobesimtarët dhe të dehurit si udhëheqës të popullit. Ti dhe guvernatorët e tu e keni tmerruar shoqërinë muslimane dhe ua keni shkelur të drejtat. Të gjitha këto i keni bërë dhe keni bërë edhe shumë të tjera. Prapëseprapë, nëse largohesh nga pozita që ke, s’do të kemi punë me ty dhe do t’të lëmë të qetë.”

Por Osmani nuk dëshironte të largohej sepse, siç thoshte ai, Kalifati ishte një “këmishë”, të cilën ia kishte mbathur Zoti dhe ai s’mund ta hiqte.

S’ka dyshim se Zoti mund t’ia mbathë kujt të dojë “këmishën” e Kalifatit. Por “këmisha” që mbante veshur Osmani nuk ishte nga Zoti por nga Abdurrahman bin Aufi.

Ky dialog e bën të qartë se rebelët e ndërmorrën hapin e fundit vetëm kur i kishin humbur të gjitha shpresat. Ata ishin tashmë të bindur se ekzekutimi i Osmanit ishte një gjë e drejtë. Bindja e tyre përforcohej edhe më shumë nga fjalët e njerëzve me ndikim, si Aisheja, Talhaja, Zubejri dhe Amr bin Asi, secili prej të cilëve, ose drejpërdrejt ose tërthorazi, e kishte miratur vrasjen e Osmanit.

Osmani dhe “Abdullah ibn Sebe”

Kalifati i Osmanit u kishte falur muslimanëve një qeverisje të dështuar dhe ngjarjet që buruan nga trazirat ekonomike, politike dhe sociale të kësaj qeverisjeje, u ndeshën me reagime kundërthënëse. Më në fund, këto trazira sollën deri në vdekjen e vetë Kalifit.

Shumë historianë sunnitë e kanë të vështirë të pranojnë se Osmani e shkatërroi vetveten. Ata dëshpërimthi kërkojnë një “shpjegim” për ta racionalizuar kaosin gjatë Kalifatit të tij. Por si? Ky dëshpërim i tyre i ka bërë që të krijojnë një personalitet të lig dhe misterioz, të quajtur Abdullah ibn Sebe.

Krijimi i Abdullah ibn Sebes zgjodhi shumë probleme të historianëve sunnitë dhe u lejoi që të gjenin një njeri për t’ia hedhur gjithë fajin. Sipas krijuesve të këtij karakteri imagjinar, Abdullah ibn Sebe ishte një çifut nga Jemeni, i cili e kishte pranuar Islamin, ishte shpërngulur në Medine dhe gjithë kohës kishte përhapur doktrina të gabuara dhe heretike, të cilat e kishin rritur pakënaqësinë dhe urrejtjen ndaj Osmanit. Sipas tyre, ai ishte përgjegjës për vuajtjet dhe trazirat dhe më në fund, edhe për vrasjen e vetë Osmanit.

Abdullah ibn Sebe, me sa duket, përnjëherë u bë njeriu më i fuqishëm i tokave të Islamit. Në fund të fundit, ishte ai që e rrëzoi Kalifin nga froni dhe e çregulloi gjithë qeverisjen e muslimanëve.

Ajo që bënte Abdullah ibn Sebe ishte tradhëti ndaj shtetit. Nëse ai vërtet ishte në Medine, a kishte gjë më të lehtë për Mervanin, sesa ta arrestonte dhe ta vriste me këtë akuzë? Ose mos vallë ishte e pamundur një gjë e tillë për guvernatorët e provincave, të cilët fare lehtë mund ta arrestonin dhe ta vrisnin. Aspak! Por për disa arsye misterioze, ai lëvizi nga qyteti në qytet, nga provinca në provincë, duke e akuzuar Kalifin dhe askush nuk e preku.

Është e çuditshme se Osmani arriti të dëbonte nga Medineja një ndjekës shumë me emër të Muhammedit, si Ebu Dherr el-Giffariu, ta rrihte Ammar bin Jasirin derisa ky i fundit ta humbte vetëdijën dhe të urdhëronte që të rrihej Abdullah ibn Mesudi derisa t’i thyheshin brinjët. Megjithatë, ai i lejonte Amr bin Asit dhe “Abdullah bin Sebes” që t’i nxisnin muslimanët kundër tij.

Kur u vra Osmani, Abdullah ibn Sebe duhet të ketë kuptuar se ia kishte arritur qëllimit të tij dhe duhet të jetë fshehur. Por vetëm disa muaj më pas, ai na “rishfaqet” në vigjilje të betejës së Basrës (Xhemelit). Sipas atyre që e krijuan këtë karakter, ishte pikërisht Abdullah ibn Sebe që e shkaktoi këtë betejë. Megjithatë, menjëherë pas betejës, ai u zhduk sërish dhe përgjithmonë. Është interesante se si ai arriti të zhdukej pa lënë asnjë gjurmë pas vetes. Kjo zhdukje e tij ishte një zhdukje e përsosur, sikur ai fare të mos kishte ekzistuar.

Në të vërtetë, “nevoja” që e bënte të domosdoshme krijimin e Abdullah ibn Sebes, pushoi së ekzistuari. Për këtë arsye, krijuesit e tij e flakën atë. Por edhe sot, ai ringjallet kohë pas kohe, kurdoherë që historianët sunnitë përpiqen t’i shpjegojnë faktet e papranueshme të asaj epoke.

Dr. Taha Husejn, një historian bashkëkohor nga Egjipti, e ka shkatërruar mitin e Abdullah ibn Sebes në librin e tij “El-Fitne’tul-Kubra” (Trazirat e mëdha). Ai thotë se Taberiu ishte historiani i parë që ka shkruar në lidhje me Ibn Seben, për të cilin kishte dëgjuar nga Umar bin Saifi. Abdullah ibn Sebe kishte lindur në kokën e Umar bin Saifit. Në burimet që i paraprijnë Taberiut, Abdullah ibn Sebe nuk përmendet asgjëkundi. Kjo është vërtet e çuditshme, kur të merret parasysh ndikimi i madh i një “personaliteti” të tillë, në përhapjen e trazirave gjatë kohës së Osmanit.

Dr. Taha Husejn më tej thotë se edhe sikur të supozojmë se vërtet ekzistonte një njeri i quajtur Abdullah ibn Sebe që përhapte doktrina heretike dhe të gabuara, a ishte ai që e detyroi Osmanin ta emëronte Mervan bin Hakemin si vezir të vetin? Muhaxhirët dhe ensarët nuk ishin të kënaqur me emërimin e Mervanit sepse për ta, ai ishte një person më se i padëshiruar. Dhe a thua vallë Mervani vepronte sipas këshillave të Abdullah ibn Sebes, kur i lironte nga detyra guvernatorët e emëruar nga Umari dhe i zëvendësonte me personat që kishte dëshirë? Siç dihet, guvernatorët ishin njëra nga arsyet kryesore të pakënaqësisë nëpër provinca. Tregimi i Abdullah ibn Sebes është një përpjekje tipike për ta maskuar historinë. Por kësaj rradhe, maskimi duket sikur nuk mjafton.

Nëse mbrojtësit e Osmanit preferojnë të krijojnë një karakter të tillë mitik, për t’i maskuar gabimet e Osmanit, ata zgjedhin të bien ndesh me faktet historike. Në shumë vepra në lidhje me historinë e hershme të Islamit, të cilat janë botuar viteve të fundit, mbrojtësit e Osmanit kanë shkuar aq larg sa të thonë se ai në të vërtetë nuk i liroi nga detyra guvernatorët e Ebu Bekrit dhe Umarit dhe se edhe sikur ta bënte këtë, nuk kishte asgjë të keqe.

Është një çështje e mbrojtësve të Osmanit nëse ata vetë duan të jetojnë me gënjeshtra dhe mashtrime. Megjithatë, të vërtetat e hidhura dhe të pakëndshme nuk do të zhduken vetëm sepse dikujt nuk i pëlqejnë këto gjëra. Ja ç’thotë Dr. Taha Husejni, në veprën e tij “Trazirat e mëdha.”

S’ka përse t’i ndjekim ata njerëz që e mohojnë vërtetësinë e rrëfimeve të përcjellura në lidhje me mospajtimet ndërmjet shokëve të Muhammedit dhe në lidhje me trazirat që kanë ndodhur në kohën e tyre. Po ta bëjmë këtë, do ta mohojnë gjithë themelin historik të Islamit, që nga koha kur Profeti e shpalli misionin e tij. Ata njerëz që i përcollën mospajtimet e shokëve të Profetit dhe që raportuan në lidhje me trazirat e kohës së tyre, janë të njejtit njerëz që kanë përcjellur në lidhje me përpjekjet, ekspeditat, pushtimet dhe jetën e Profeti dhe të dy Kalifëve të parë. Në këtë aspekt, s’do të ishte fare e drejtë që ta zgjedhim vetëm atë që na pëlqen dhe ta lëmë anash atë që s’na duket e bukur. Nuk mund t’i pranojmë disa gjëra që përcillen dhe t’i mohojmë disa të tjera.

Gjëja e vetme për të cilën nuk mund të dyshohet, është se muslimanët ishin të ndarë në lidhje me Osmanin. Kjo ndarje e tyre solli deri në vrasjen e tij dhe që atëherë, muslimanët nuk janë bashkuar më.

Këto ndarje dhe mospajtime i kishin shkaqet e tyre. Është e vërtetë se muslimanët e vranë Osmanin por këtë gjë nuk e bënë pa patur arsye. (“El-Fitne’tul-Kubra”=“Trazirat e mëdha”, Kairo, 1959)

58. Ali ibn Ebu Talibi, Kalifi i katërt i muslimanëve

Aliu i takonte fisit Hashim, më të shquarit ndër arabët dhe brenda këtij fisi, familjes më të famshme, asaj të Abdul Muttalibit. Abdul Muttalibi kishte patur dhjetë djem. Në mesin e tyre ishin edhe Abdullahu, babai i Muhammedit dhe Ebu Talibi, babai i Aliut. Abdullahu dhe Ebu Talibi ishin bijtë e Abdul Muttalibit nga e njejta grua, ndërkohë që djemtë e tjerë ishin nga gratë e tjera të tij.

Nëna e Aliut, Fatimeja, i takonte gjithashtu fisit Hashim dhe ishte e bija e Esadit, djalit të Hashimit. Esadi dhe Abdul Muttalibi kishin qenë vëllezër dhe ajo ishte kushërira e parë e Abdullahut dhe e Ebu Talibit, me të cilin ajo do të martohej më pas. Në të njejtën kohë, ajo ishte edhe gruaja që u kujdes për Muhammedin, të Dërguarin e Zotit. Ajo e rriti atë bashkë me fëmijët e tjerë të saj dhe ai shumë shpesh e quante nënë të tijën.

Ebu Talibi kishte qenë mbrojtësi i Islamit dhe i Muhammedit. Ai vazhdimisht e mbrojti Islamin dhe Muhammedin dhe qëndroi i palëkundur përballë kundërshtimeve dhe kërcënimeve të paganëve.

Edhe në Mekke edhe në Medine, Muhammedi e shpalli Aliun vëlla të vetin, në këtë botë dhe në tjetrën.

Aliu kishte qenë heroi i betejës së Bedrit. Në të, nga shpata e Aliut kishte vdekur gjysma e mekkasve të vrarë.

Pikërisht Aliut Muhammedi ia dha vajzën e tij të vetme si grua. Martesën e Aliut me Fatimenë Zoti e bekoi me fëmijë, të cilët do të ishin nga robërit më të devotshëm të Zotit.

Në betejën e Uhudit, kur muslimanët iknin nga fushëbeteja, Aliu ishte i vetmi që nuk iku dhe që ia shpëtoi jetën Muhammedit atë ditë.
Në rrethimin e Medines, ishte Aliu që e vrau Amr bin Abd Vudin dhe me këtë e parandaloi pushtimin e Medines dhe masakrimin e popullsisë së saj.

Aliu ishte personi që e pushtoi kështjellën e Hajberit, pas të cilës Islami u kthye në një shtet të mirëfilltë me territore të gjera. Deri në pushtimin e Hajberit, Islami kishte qenë një qytet-shtet i kufizuar brenda mureve të Medines.

Aliu ishte sekretari që e shkroi marrëveshjen e Hudejbijes.

Kur Mekkeja iu dorëzua të Dërguarit, Aliu u ngjit mbi shpatullat e këtij të fundit dhe i rrëzoi idhujt brenda Qabes. Ai dhe mësuesi i tij Muhammedi, e pastruan Shtëpinë e Zotit njëherë e përgjithmonë, duke i larguar të gjitha shenjat e idhujtarisë dhe të politeizmit. Në gjithë këto gjëra, Aliu ishte bashkëpunëtori i Muhammedit, i cili i krijoi kornizat e Mbretërisë së Qiejve mbi tokë.

Në betejën e Hunejnit, muslimanët u shpërndanë dhe ikën sërish. Dhe sërish ishte Aliu që e vendosi veten si mburojë ndërmjet të Dërguarit dhe ushtarëve paganë që donin ta vrisnin atë. Ai luftoi kundër tyre derisa muslimanët e tjerë të ktheheshin prapa.

Në tetor të vitit 630 (viti 9 pas Hixhrit), i Dërguari e udhëhoqi një ekspeditë për në Tebuk dhe e emëroi Aliun si mëkëmbës të vetin në Medine.

Në mesin e shokëve të Profetit, Aliu ishte më i dituri dhe kishte njohuri të mëdha në lidhje me Kur’anin dhe me interpretimin e tij. Ai ishte më i miri i gjykatësve dhe oratori më i famshëm i arabëve.

Pak para vdekjes së tij, Profeti e përgatiti dhe e organizoi një ekspeditë për në Siri dhe e emëroi Usame bin Zejdin në krye të saj. Në përjashtim të Aliut, të gjithë muhaxhirët dhe ensarët u urdhëruan të shërbenin nën urdhrat e Usames. Aliu u caktua për të qëndruar në Medine, pranë të Dërguarit.

Në mbrojtjen e Islamit, ishte pikërisht familja e Aliut që do t’i bënte sakrificat më të mëdha. Ubejdullah ibn el-Harithi që vdiq në betejën e Bedrit dhe që ishte dëshmori i parë i Islamit në një fushëbetejë, ishte kushëriri i tij i parë. Masab ibn Umajri dhe Hamza që u vranë në betejën e Uhudit, ishin që të dy xhaxhallarë të tij. Xhafer Tajjari, i cili u vra në betejën e Mut’asë ishte vëllai i tij i madh.

Kur Muhammedi vdiq, Aliu i kreu ritualet e larjes së trupit të tij dhe e varrosi atë. Ai e dinte se ç’ishin duke bërë shokët e tjerë të Profetit teksa ai ishte duke e kryer këtë detyrë të tijën. Megjithatë, kjo nuk ia prishi qetësinë. Ai e mbajti detyrën e tij para interesave dhe principet para politikës.

Edward Gibbon

Lindja, besnikëria dhe karakteri i Aliut, që e dallonin atë nga pjesa tjetër e njerëzve të kohës, mund ta arsyetonin një pretendim të tij për fronin e zbrazur të Arabisë. Djali i Ebu Talibit ishte në të vërtetë, prijësi i familjes Hashim dhe mbrojtësi trashëgimtar i qytetit dhe i tempullit në Mekke. Drita e profetësisë ishte humbur tashmë dhe i shoqi i Fatimesë mund ta priste trashëgiminë dhe bekimin e babait të saj. Arabët ngaherë kishin qenë të durueshëm ndaj sundimit të një gruaje dhe dy nipërit e Profetit shumë shpesh ishin përkëdhelur në prehërin e tij dhe ishin shfaqur në foltore si shpresa e kohës së tij dhe si prijësit e të rinjve të parajsës. Të parët në mesin e besimtarëve të vërtetë mund të aspironin për të ecur para tyre në këtë botë dhe në tjetrën. E ndonse disa kishin një imazh më të ashpër dhe të vendosur, zellin dhe virtytet e Aliut s’i tejkalonte asnjë i konvertuar i mëvonshëm. Në të kombinoheshin cilësitë e poetit, të ushtarit dhe të shenjtorit. Urtësia e tij akoma jeton në një përmbledhje thëniesh morale dhe fetare dhe çdo kundërshtar, qoftë në betejë të shpatës ose të gjuhës, i është nënshtruar gjithmonë gojëtarisë dhe guximit të tij. Që nga çasti i parë i misionit të tij dhe deri tek ritualet e varrimit, i Dërguari i Zotit kurrë nuk u tradhëtua nga një mik besnik, të cilin e nderoi duke e quajtur vëlla e pasardhës të vetin dhe një Aron (Harun) të një Moisiu (Musai) të dytë. I biri i Ebu Talibit do të kritikohej më pas për faktin se nuk e shpalli hapur të drejtën e tij, me çfarë do t’i kishte heshtur të gjithë pretendentët e tjerë dhe do ta kishte vulosur pasardhësinë e tij me një urdhër të Qiejve. Por heroi që s’dyshonte u mbyll në vete. Xhelozia e një perandorie dhe ndoshta frika nga kundërshtimi mund ta ketë penguar një urdhër të tillë të Muhammedit. Shtrati i Muhammedit të sëmurë ishte rrethuar nga Aisheja e zgjuar, vajza e Ebu Bekrit dhe një armike e Aliut.
Pretendimet për trashëgimi dhe shpirti fisnik i Aliut u pengonin aristokratëve arabë, të cilët preferonin t’i ktheheshin traditës së zgjedhjes së lirë të prijësve. Kurejshi kurrë s’do të duronte një udhëheqësi krenare të familjes Hashim. (“Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake”)

Përshkrimi i mësipërm është i saktë në përgjithësi por disa hollësi të tija duhet të qartësohen. Gibboni ka gabuar kur thotë se Aliu nuk e shpalli hapur të drejtën e tij për ta trashëguar Profetin. Vetë Profeti kishte bërë tashmë një deklaratë të tillë, jo njëherë por shumë herë me rradhë, siç kemi përmendur edhe më parë. Historiani ka folur edhe për një “frikë nga kundërshtimet” të Profetit. Profeti nuk i trembej askujt. Ai ishte përballur me armiq shumë më të rrezikshëm se ata që mund ta “trembnin” atë në çastin e tij të triumfit.

Më tej, Gibbon flet për një “zgjedhjet të lirë” të udhëheqësit. Aristokracia dhe pleqësia s’kishte qëllim tjetër veçse ta merrte vetë udhëheqësinë, por jo domosdo nëpërmjet një zgjedhjeje të lirë. Ardhja e Ebu Bekrit në fron ishte një improvizim i çastit, në të cilin Umari ishte “mbretbërësi”. Kur Ebu Bekri po vdiste, ai e emëroi Umarin në vend të tij. Duke e bërë këtë, ai vetëm sa e zhvleftësoi idenë e zgjedhjes dhe tregoi se s’kishte qenë tjetër veçse një farsë. Umari, para se të vdiste, formoi një këshill gjashtëvetësh dhe e kufizoi tek ata zgjedhjen e Kalifit. Askush përveç këtyre të gjashtëve nuk mund të zgjidhej Kalif.
Zgjedhja e vetme që do të ishte vërtet e lirë ishte ajo e Ali ibn Ebu Talibit. Ai u zgjodh në të parën dhe të fundit zgjedhje të lirë në tërë historinë e Islamit.

Së fundmi, Gibbon thotë se Kurejshi kurrë nuk do të mund të pajtohej me udhëheqësinë krenare të familjes Hashim. Ka të drejtë. Por i njejti Kurejsh që nuk do ta pranonte kurrë një gjë të tillë, ishte tejet i zellshëm për ta pranuar udhëheqësinë e fajdexhinjve dhe idhujtarëve të deridjeshëm të Mekkes. Për hir të pajtimit me këta të fundit, Kurejshi, i cili e kishte marrë sundimin në duar, do t’ua dorëzonte atë atyre.

Rimëkëmbja e Mbretërisë së Qiejve mbi tokë – Kalifati i Ali ibn Ebu Talibit

Pas vrasjes së Osmanit, frika dhe paniku i kaploi shokët e Profetit. Pjesëtarët e këshillit zgjedhës të Umarit u tërhoqën në vende të sigurta dhe në anonimitet. Fati i Osmanit u kishte mbjellur tmerr në zemër. I gjithe vendi po fundosej në agjitacion dhe askush, pavarësisht sa i guximshëm dhe ambicioz që ishte, nuk kishte dëshirë ta rrezikonte jetën duke e marrë përsipër përgjegjësinë e udhëheqjes së shtetit. Anija e Islamit nuk mund të lihej e humbur për një kohë të gjtë dhe duhej domosdo të gjendej një dorë e fuqishme për ta mbajtur në vijë të drejtë.

Dymbëdhjetë vite qeverisjeje të gabuar i kishin tronditur muslimanët dhe i kishin zgjuar nga plogështia e tyre. Tani ata e kishin kuptuar se udhëheqësia e shoqërisë duhej të kalonte në duart e një njeriu që do t’i vendoste interesat e shoqërisë para interesave të familjes së tij. Andaj, sapo vdiq Osmani, të gjithë sytë u kthyen kah Aliu. Shokët e Profetit nuk e paramendonin dot dikë tjetër që do të ishte i aftë dhe i guximshëm për t’i dhënë fund anarkisë dhe kaosit që mbretëronte gjithkah dhe për ta rikthyer rendin dhe paqen në tokën e Islamit, e cila po shkatërrohej nga konfliktet shoqërore dhe ekonomike.

Si pasojë, të gjithë muhaxhirët dhe ensarët më në zë u mblodhën në Xhaminë e Profetit dhe u pajtuan njëzëri që t’i kërkonin Aliut ta merrte përsipër këtë përgjegjësi dhe ta çonte anijen e Islamit drejt një limani të sigurt. U dërgua një delegacion tek Aliu dhe atij iu shpreh kjo kërkesë.

Në “Historinë” e tij, Taberiu thotë se muhaxhirët dhe ensarët u mblodhën në turma për ta bindur Aliun. Ata i thanë se shoqëria muslimane ishte pa udhëheqës dhe qeveria pa një prijës dhe se ai ishte personi më i kualifikuar për ta marrë këtë pozitë, jo vetëm për shkak të afërsisë me të Dërguarin e Zotit por edhe për shkak të cilësive të tija personale dhe shërbimeve për Islamin.

Ishte hera e parë qëkur kishte vdekur i Dërguari i Zotit, që dikujt në Medine i kujtohej të fliste për “kualifikime” në zgjedhjen e Kalifit. Në të kaluarën, çështja e cilësive dhe kualifikimeve ishte hequr nga tavolina, kurdoherë që vinte koha për të zgjedhur një udhëheqës.

Umari e bëri Ebu Bekrin Kalif, vetëm ngase ky ishte më i vjetri në mesin e shokëve të Profetit. Ebu Bekri ia ktheu Umarit këtë shërbim duke e emëruar si pasardhës të vetin. Pas tij, Osmani u zgjodh Kalif ngase ishte i pasur dhe i plakur.

Megjithatë, Aliu nuk e pranoi ofertën e shokëve të Profetit dhe u tha se preferonte të ishte një këshilltar në vend që të ishte udhëheqës. Por shokët e Profetit nuk e pranuan këtë refuzim dhe i thanë:

“Askush nuk ka shërbime më të mëdha për Islamin se ti dhe askush nuk është më i afërt me Muhammedin nga ç’je ti. Ne mendojmë se ti meriton më së shumti të bëhesh Kalifi ynë.” (“Tarih Kamil”, nga Ibn Ethiri, vëll.3, fq.98)

Aliu nuk pranonte akoma. Por shokët e Profetët këmbëngulën dhe thanë:

“Ne po të kërkojmë në emër të Zotit që ta pranosh Kalifatin. A nuk e sheh gjendjen e shoqërisë muslimane? A nuk i sheh gjithë këto trazira që po shfaqen gjithandej në tokën e Islamit? Kush do t’i ndalojë këto gjëra në jo ti?” (“Tarih Kamil” nga Ibn Ethiri, vëll.3, fq.99)

Aliu ishte tejet i qetë dhe qartë në mospranimin e Kalifatit. Nuk ishte kjo një qetësi e rastësishme por rezultat i një përsiatjeje të gjatë dhe të thellë.

Në të kaluarën, “ambicja” i kishte kushtuar shumë Aliut. Umari kishte thënë se ai do ta kishte emëruar Aliun për Kalif, po të mos kishte qenë aq “ambicioz”. Umari po fliste sikur të qenit ambicioz të ishte një gjë e ligë. Këto fjalë të tija sikur nënkuptonin se ai dhe të tjerët ishin bërë Kalifë pa kurrfarë ambicjeje. Mbase Kalifati ishte diçka që u ishte ngarkuar me detyrim dhe kundër dëshirës së tyre, në ç’rast ata nuk kishin patur zgjidhje tjetër veçse ta pranonin këtë ngarkesë!!!

Ngase Umari dhe Ebu Bekri nuk kishin asnjë ambicje, bashkë me Ebu Ubejden, ata duhet të jenë çuar me dhunë në Sakife!

Reagimi i Aliut ndaj kërkesës së shokëve të Profetit për ta pranuar Kalifatin, nënkuptonte se më në fund, Aliu kishte hequr dorë nga ambicja e tij. Në të kaluarën, ai nuk e kishte humbur asnjë mundësi për t’ua tërhequr vëmendjen njerëzve drejt të drejtës së tij. Ai besonte se ishte e drejta e tij që të bëhej pasardhës i të Dërguarit të Zotit. Kjo e drejtë nuk ishte një gjë që të tjerët mund t’ia jepnin, ndonse ata mund t’ia merrnin atë, siç edhe bënë.

Pika kyçe e politikës së veprimit të qeverisë së Sakifes, siç kemi theksuar edhe më sipër, ishte mbajtja larg e Aliut dhe e fisit Hashim nga Kalifati. Në këtë gjë, dy mbajtësit e parë të postit ishin të suksesshëm. Megjithatë, Kalifi i tretë, i cili u vra në një kaos total të shoqërisë, nuk pati kohë ta emëronte pasardhësin e vet. Por sikur të kishte mbijetuar, s’ka dyshim se ai do ta emëronte për pasardhës Mervanin ose Muavijen.

Aliu ishte shpërfillur tri herë tashmë. Por tani, pas vdekjes së Osmanit, muslimanët ndjenin se për herë të parë, ishin vërtet të lirë të zgjidhnin një Kalif të vetin. Zgjedhja e tyre do të ishte Aliu. Një zinxhir rastësish, më në fund e solli Kalifatin e shumëkërkuar në duart e tija. Por për befasi të të gjithëve, Aliu nuk shfaqte aspak interes për këtë pozitë. Përse?

Në të vërtetë, dëshira e Aliut për t’u bërë Kalif nuk buronte nga ambicja, siç pretendonte Umari, ndonse nuk ka asgjë të keqe në të qenit ambicioz. Aliu dëshironte të bëhej Kalif sepse e dinte se vetëm ai mund ta kontrollonte si duhet anijen e Islamit dhe ta mbante në drejtimin, në të cilin i Dërguari i Zotit e kishte vendosur. Ai e dinte se të tjerëve u mungonte kjo aftësi.

Kalifati, që ishte trashëgimia e Muhammedit dhe që do të duhej të ishte simboli i autoritetit shpirtëror dhe moral të Islamit kundrejt botës, vetëm një çerek shekulli pas vdekjes së tij, ishte kthyer në simbolin e një materializmi dhe imperializmi të pastër. Në mënyrën e jetesës së muslimanëve ishin bërë ndryshime të mëdha. Në vend që të imitohej jeta e pastër dhe modeste e Muhammedit, shumë prej njerëzve imitonin mënyra të huaja për Islamin. Ajo që i motivonte tani, nuk ishin idetë e Islamit por dëshira për t’u pasuruar dhe për t’u fuqizuar me çdo çmim. Thjeshtësia e shenjtë dhe barazia e kohës së Profetit të Islamit ishte zhdukur nga skena dhe cilësia e jetesës së shoqërisë islame kishte rënë dukshëm.

Aliu e dinte këtë më mirë se të gjithë. Ai kishte kohë që “ishte duke ia matur pulsin” shoqërisë muslimane dhe duke e vëzhguar përparimin ose mungesën e përparimit të saj.

Aliu gjithashtu e dinte se Kalifati nuk ishte një gjë që mund të merrej “bashkë me trëndafilat e me gjembat”. Trëndafilat ishin vyshkur të gjithë tashmë dhe vetëm gjemba kishin mbetur. Pranimi i Kalifatit në atë çast, s’do të thoshte tjetër veçse të mbaje një kurorë gjembash në kokë.

Në vitin 656, Kalifati s’ishte tjetër veçse një trashëgimi mangësish dhe trazirash. Aliu e kuptoi se po ta pranonte Kalifatin, do të kishte dy rrugë, prej të cilave do të duhej ta zgjidhte njërën. Rruga e parë do të ishte që të ndiqej rrjedha e ngjarjeve, të mbyllej njëri sy para rrënimit moral, para paaftësisë së guvernatorëve provincialë, t’i jepej një dorë e lirë burokracisë për ta shkelur shoqërinë dhe të toleroheshin praktikat anti-islame dhe neo-pagane të aristokracisë rioshe. Një rrugë e tillë ishte kundër Islamit dhe për Aliun, ishte më se e papranueshme.

Rruga e dytë për të ishte që, pa dallim se ç’do të ishin pasojat, të pranohej sfida e gjithë botës kundër tij, gjë që në mënyrë të pashmangshme do t’i kthente të gjithë kundër Aliut. Po ta bënte këtë, ai vetëm sa do ta imitonte mikun dhe mësuesin e tij, Muhammedin. Edhe ai e kishte sfiduar gjithë botën dhe kishte luftuar kundër saj, pavarësisht pasojave që do të buronin nga shpallja e tij e parë e profetësisë. Aliu e dinte se kur ta pranonte Kalifatin, aristokracia e re arabe do ta sfidonte dhe sundimi i tij do të ishte fillimi i një lufte civile. Një luftë civile nuk është kurrë një rezultat i dëshiruar por ç’alternativë tjetër i mbetej vallë?

Zgjedhja e Aliut, pra, nuk ishte ndërmjet fitores në një luftë të mundshme civile dhe mosluftimit. Zgjedhja me të cilën ai përballej ishte ajo ndërmjet të drejtës dhe të gabuarës. Ishte një zgjedhje ndërmjet të vërtetës dhe gënjeshtrës, ndërmjet ndjekjes së principive, në njërën anë, dhe ndjekjes së një “Realpolitik”-e në anën tjetër. Ai donte ta rindërtonte infrastrukturën e shoqërisë islame dhe ta rikthente atë në gjendjen që kishte patur në kohën e të Dërguarit të Zotit, ndonse e kuptonte se këtë do të mund ta bënte vetëm duke e tejkaluar një opozitë të vendosur kurejshe.

Aliu i mendoi të gjitha këto dhe ngase s’kishte dëshirë ta fillonte sundimin e tij me një luftë civile, nuk e pranoi ofertën për të qenë Kalif i muslimanëve.

Autori i librit “Kitab’ul-Imama ve’s-sijasa” e jep përshkrimin vijues të ngjarjeve.

Kur delegacioni i muhaxhirëve dhe i ensarëve shkoi tek Aliu dhe i kërkoi që ta pranonte postin e Kalifit, ai refuzoi. Delegacioni u kthye në Xhami dhe e raportoi këtë dështim tek shokët e Profetit që ishin mbledhur atje. Ata thanë:

“Kur lajmi i vrasjes së Osmanit të arrijë në pjesët e tjera të perandorisë, njerëzit nuk do të pushojnë së pyeturi se kush është Kalifi i ri. Më pas, kjo anarki e kufizuar në Medine do të përhapet edhe nëpër provinca. Ka vetëm një mënyrë për ta ndalur këtë kaos dhe ajo është që ta detyrojmë Aliun të bëhet Kalif. Andaj, shkoni sërish tek ai dhe insistoni që ta marrë në duar qeverisjen. Mos u ktheni derisa ta bindni për këtë! Në këtë mënyrë, lajmi mbi vdekjen e Osmanit dhe mbi ardhjen e Aliut në pushtet do të përhapen së bashku në tokat e Islamit dhe situata do të mbetet nën kontroll.”

Delegacioni u kthye tek Aliu dhe kësaj rradhe, ata shkuan përtej fjalëve të zakonshme. Ata i thanë se shoqëria muslimane ishte në një kaos total dhe se sikur ai të mos vepronte, do të jepte llogari para Zotit dhe para të Dërguarit. A do ta linte kështu ummetin e Muhammedit, pyetën ata. Këto fjalë sikur filluan të tregonin ndikim. Por duke e ditur opozitën e fortë kurejshe kundër tij, Aliu ende hezitonte në pranimin e këtij propozimi. Andaj, ai e kushtëzoi pranimin e tij, me disa gjëra:

“Unë kam njohuri të përsosur të Librit të Zotit dhe të praktikave të të Dërguarit të Tij. Gjatë sundimit të njerëzve, urdhrat dhe ndalesat kam për t’i vënë në rend të parë. Në këtë drejtim, s’kam për të treguar kurrfarë fleksibiliteti. Do ta marr qeverisjen vetëm sikur ta pranoni këtë kusht. Nëse vërtet muslimanët duan të ma shprehin besnikërinë, le të mblidhen në Xhaminë e Profetit.”
Delegacioni ishte i gatshëm të pranonte çfarëdo kushti. Andaj menjëherë u pajtua me kushtet e Aliut. (“Kitab’ul-Imam ve’s-sijasa)

Pas vdekjes së Umarit, i besuari i tij Abdurrahman bin Aufi ia kishte ofruar Aliut Kalifatin, me kusht që të betohej se do t’i ndiqte politikat dhe principet e Ebu Bekrit dhe të Umarit. Aliu nuk e pranoi këtë gjë dhe e refuzoi ofertën e Abdurrahmanit. Tani i njejti Kalifat po i ofrohej sërish dhe pa kushte. Kësaj rradhe, ishte Aliu që vinte kushte për ta pranuar ofertën e shoqërisë muslimane. Ai u tha shokëve të Profetit se nuk do t’ia varte veshin gjykimit të tyre dhe se ata do të duhej t’i bindeshin gjykimit të tij, nëse vërtet dëshironin që ta merrte në duar qeverisjen. Përveç kësaj, ai shtoi se muslimanët duhet të betoheshin se do t’i mbeteshin besnikë, qoftë në luftë e qoftë në paqe. Ata u pajtuan dhe u bë marrëveshja që do të ishte një triumf i principeve. Me këtë, shoqëria muslimane u ishte dorëzuar principeve të Aliut.

Ummeti i Muhammedit, të Dërguarit të Zotit, duke kërkuar siguri dhe shpëtim, e kishte zgjedhur Ali ibn Ebu Talibin për ta shkatërruar anarkinë dhe kaosin në tokat e Islamit. Taberiu thotë se Aliu u zgjodh ditën e enjte. Medinasit ishin shumë të lumtur me këtë sukses të tyre dhe thonin se do ta falnin namazin e Xhumasë me udhëheqësinë e tyre të ri.

“Përse të mos e zgjedhim më të mirin?” ishte pyetja në kokën e muslimanëve, gjatë zgjedhjes së Aliut si Kalif. Kur më në fund ishte e lirë për të zgjedhur, shoqëria muslimane, në mënyrë instinktive dhe të pashmangshme, e zgjodhi më të mirin. Kur shoqëria muslimane insistonte që Aliu ta merrte në duar udhëheqjen e Islamit, ajo në mënyrë të pavetëdijshme, i mohonte privilegjet e padrejtë që mbisundonin në atë kohë.

Të premten, më 18 Dhilhixhxhe të viti 35 pas Hixhrit (17 Qershor 656), Ali ibn Ebu Talibi hyri në Xhaminë e Profetit në Medine dhe eci në mes të turmës së njerëzve drejt mimberit (foltores). Turma rrinte ulur përplot kurreshtje dhe me shumë nervozizëm. Thuase ndihej tensioni dhe rilindja e shpirtit “kombëtar” të muslimanëve. Aliu mbante një hark në dorë, të cilën e mbështeti ndanë mimberit, teksa muslimanët po ia shprehnin besnikërinë. Ndërmjet tyre dhe atij po bëhej një besëlidhje e hapur, në të cilën s’kishte asgjë të fshehtë. Shumica e muhaxhirëve dhe e ensarëve të gjendur në Medine, ia shprehën atij besnikërinë.

 Ibn Haxher Mekkiu, në veprën e famshme “el-Savaik el-Muhrika”, shkruan:
Veteranët e Bedrit i thanë:

“Askush s’e meriton Kalifatin më shumë se ti. Zgjate dorën që të ta shprehim besnikërinë!” Më pas ia shprehën besnikërinë Aliut.

Ishte hera e parë dhe e fundit në historinë e Islamit, që një sundues nuk i imponohej shoqërisë muslimane. Vetë muslimanët e zgjodhën udhëheqësin e tyre dhe zgjedhja ishte krejtësisht spontane. As forca, as kërcënimet, as shtypja, as ryshfeti dhe as fjalimet mashtruese nuk u përdorën në zgjedhjen e tij. Nuk pati ndonjë histeri për ta marrë në dorë pushtetin. Gjithkush ishte i lirë ta shprehte ose jo miratimin e tij. Ali, thuase në mënyrë mekanike i pranonte shprehjet e tyre për besnikëri, mbase i humbur në nostalgjinë e kohëve të mësuesit të tij Muhammedit, kur ky i fundit, menjëherë pas çlirimit të Mekkes, i pranonte betimet për besnikëri të Kurejshit.

Edward Gibbon

Një anarki pesëditore morri fund me inaugurimin e Aliut si Kalif. Refuzimi i tij do të thoshte një masakër e përgjakshme. Në këtë gjendje të vështirë, si prijës i hashimitëve, ai tha se më mirë do të shërbente sesa të sundonte. Me këtë, ai tregoi se ishin të pavërteta supozimet e disave dhe në fund kërkoi që prijësit e popullit ta shprehnin pajtimin e tyre formal, në jo vullnetar. (“Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake”)

Talha ibn Ubejdullah dhe Zubejr bin Avvami ishin të parët që ia shprehën besnikërinë Kalifit të ri. Muhaxhirët dhe ensarët e tjerë vepruan pas tyre. Më pas, edhe populli i rëndomtë e bëri këtë gjë. I pari nga ata që s’ishin shokë të Profetit (sahabe) dhe që ia shprehën besnikërinë Aliut, ishte Malik el-Eshteri, luftëtari më i famshëm në mesin e arabëve të asaj kohe.

Hudhejfe ibn el-Jemeniu ishte njëri nga shokët e famshëm të Muhammedit. Ai jetonte në Kufe dhe ishte duke lënguar në shtrat nga sëmundja. Kur e dëgjoi lajmin se Aliu ishte shpallur Kalif, ai kërkoi të dërgohej në xhaminë e Kufes. Kur muslimanët u mblodhën për të falur namaz, ai u ngjit në mimber dhe filloi të mbante një fjalim. Pasi iu falënderua Zotit për bekimet e Tija dhe iu lut për mëshirë për Muhammedin dhe për pjesëtarët e familjes së tij, ai tha:

“O muslimanë! Nga Medineja e kam marrë lajmin se Ali ibn Ebu Talibi është zgjedhur si pasardhës i të Dërguarit të Zotit. Unë ju kërkoj që t’ia shprehni atij besnikërinë sepse ai është me të Vërtetën dhe e Vërteta është me të. Pas të Dërguarit, ai është më i miri i krijesave të Zotit.”

Më pas, në mënyrë simbolike, Hudhejfeja e vendosi dorën e vet të djathtë mbi dorën e majtë dhe tha:

“O Zoti im! Ti dëshmo se unë ia kam shprehur besnikërinë Aliut, Kalifit tim të ri. Pranoje falënderimin tim që më mundësove ta shoh atë si sundues të ummetit të Muhammedit, të Dërguarit Tënd.”

Hudhejfeja u kthye në shtëpinë e tij dhe vdiq pas disa ditësh. Ai ishte njëri nga miqtë më të dashur dhe më të besueshëm të Muhammedit.

Në përgjithësi, ensarët shfaqën një entuziazëm të madh për ta sjellë Aliun në pushtet. Megjithatë, në mesin e tyre pati edhe të tillë që nuk ia shprehën Aliut besnikërinë e tyre. Ata ishin:

Zejd bin Thabit
Hassan bin Thabit
Kaab bin Malik
Ebu Said Khudri
Muhammed bin Mesleme
Nu’man ibn Bashir
Rafa’ bin Khudaixh
Mesleme bin Mukhalid
Kaab bin Arxha

Në mesin e mekkasve, ata që nuk ia shprehën Aliut besnikërinë ishin:

Abdullah bin Umar ibn el-Hattab
Saad bin Ebi Vakkas
Mughira bin Shaaba
Abdullah bin Selam
Kudama bin Ma’azun
Suhajb bin Sinan
Vahban bin Saifi
Usame bin Zejd bin Harithe

Kur iu përmendën këta njerëz që nuk dëshironin t’ia shprehnin besnikërinë, Aliu u përgjigj se besnikëria nuk është diçka që mund të merret me forcë. Që të ketë kuptim, thoshte ai, besnikëria duhet të jetë vullnetare. Më pas, iu raportua se këta njerëz dalngadalë po largoheshin nga Medineja. Aliu nuk bëri kurrfarë përpjekjeje për t’i ndalur. Ai thoshte se nën sundimin e tij, gjithkush ishte i lirë të qëndronte në Medine ose të largohej që andej dhe se ai vetë s’kishte për ta detyruar askënd për një gjë të tillë. Të gjithë kundërshtarët e tij politikë u larguan nga Medineja dhe shkuan në Mekke ose në Siri.

(Disa muaj më pas, beteja e Basrës dhe e Devesë do të bëheshin. Abdullah ibn Umar ibn el-Hattabi dhe Saad bin Ebi Vakkasi do të shpallnin se ishin neutralë. Kjo paanësi e tyre ishte një neutralitet moral mbi çështje të të drejtës dhe të gabimit, ndonse ata e dinin mirë se kush ishte në rrugë të drejtë dhe kush po gabonte. Disa të tjerë do të thonin se ata deshën të ishin të paanshëm. Por kjo paanësi e tyre ishte vetëm në dobi të armiqve të Aliut.)

Historiani i famshëm, Jakubiu, thotë se pas “kurorëzimit” të Aliut, Sa’saa ibn Sauhan Abidiu, një shokë i Profetit, i tha atij:

“Betohem se ti i ke sjellë nder dhe lavdi Kalifatit, kurse Kalifati s’të ka sjellë ty asgjë. Ti e ngrite vlerën e Kalifatit duke e pranuar atë dhe ty s’të ka ngritur Kalifati. Ti s’kishe nevojë për të. Kalifati kishte nevojë për ty.”

Një historian tjetër, Khatib Bagdadi, i përcjell fjalët e Imam Ahmed bin Hanbelit (themeluesit të shkolles hanbelite të ligjit):

“Kalifati nuk ishte një zbukurim për Aliun. Aliu ishte një zbukurim për Kalifatin:”

Vërtet Imam Ahmed bin Hanbeli e ka përfshirë gjithë të vërtetën në një fjali. Aliu vërtet ishte zbukurimi dhe lavdia e Kalifatit.

Pasi muezzini e recitoi ezanin për namazin e Xhumasë, Aliu, si Kalif i ri, e udhëhoqi namazin. Pas lutjes, ai e bëri fjalimin e tij hapës. Në fillim, e lëvdoi Zotin dhe e falënderoi Atë për bekimet e tija të pafundme dhe për mëshirën, me të cilën ia kishte kthyer të drejtën. Në vijim, ai iu lut Zotit që ta mëshironte Muhammedin dhe familjen e tij dhe tha:

“O muslimanë! Ju ma keni shprehur besnikërinë dhe unë e di se këtë s’e keni bërë pa menduar. Megjithatë, qëllimet tuaja dhe qëllimet e mia në punët që na mbeten mund të mos jenë të njejta. Unë dua t’ju bëjë të bindur ndaj Zotit por shumë prej juve shpresojnë se do t’ju jap pasuri, prona dhe pozita të larta në qeverisje. Kjo s’ka për të ndodhur kurrë.

Dijeni se ka dy rrugë në jetë: e drejta dhe e gabuara. Disa prej juve do të hapërojnë në të drejtën dhe disa të tjerë në të gabuarën. Ju jeni të lirë për të zgjedhur. Por nëse shihni se shumica e ka zgjedhur rrugën e gabuar, mos u habisni me këtë! Shumë shpesh ka qenë kështu dhe bota është e mbushur me kundërthënie. Por Drejtësia dhe e Vërteta gjithnjë ngadhnjejnë në fund, ndonse mund të duken të dobëta në një çast të caktuar.

Vërtet Zoti e dërgoi Muhammedin si të Dërguarin e Tij në këtë botë, në një kohë kur s’kishte njeri në gjithë Arabinë që dinte ndonjë gjë për udhëzimin e për drejtësinë. Ai i nxorri arabët nga egërsia e mëkatit dhe e gabimeve, derisa e panë dritën e udhëzimit dhe e gjetën shpëtimin e përjetshëm. Unë isha pranë tij që nga fillimi dhe deri në fund dhe gjithë jetën luftova kundër mosbindjes ndaj Zotit. Kurrë nuk jam lodhur nga përpjekja dhe as që kam humbur guxim nga kundërshtimi i atyre që e mbronin rendin e kohës para Islamit, pavarësisht sa i ashpër që të ishte kundërshtimi i tyre.

O muslimanë! Ju ftoj të më ndihmoni në rrugën time të rindërtimit. Zoti është Dëshmitar se qëllimi im është rikthimi i drejtësisë në tokat e Islamit, njësoj siç është edhe dëshira e Zotit. S’kam për të pushuar derisa ta shkatërroj padrejtësinë. Dëgjoni me kujdes! Nuk kam për t’i kaluar kufijtë e Librit të Zotit në asgjë. Nuk do të jem i padrejtë ndaj dikujt, kushdo qoftë ai. Në sytë e mi, të gjithë jeni të barabartë. Unë do t’i ushtroj Ligjet e Zotit, siç janë shkruar në Librin e Tij, dhe do t’i ndjek shembujt e të Dërguarit të Tij të bekuar, Muhammedit. Detyra ime sot është e njejtë si në të gjallë të të Dërguarit të Zotit, paqja qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij.”

Me këto fjalë, Aliu e qartësoi politikën që do ta ndiqte. Ai i definoi qëllimet e tija dhe shpjegoi si do t’i realizonte. Ai u përqëndrua në rindërtimin e pozitës më të lartë në Islam dhe i bëri të qarta principet e filozofisë së tij politike.

Të zotët e mendjes mund të ndjenin se qeverisja e Aliut do të ishte shumë e ndryshme nga qeverisjet e kaluara, jo vetëm në stil, në mënyra dhe në pikat kyçe, por edhe në karakter, në substancë dhe në filozofinë e saj. Ata e ndjenin se do të kishte një dallim thelbësor mes tyre dhe Aliut. Ata e dinin se ai do të përpiqej ta ndalte shthurrjen morale, si në nivelin publik ashtu edhe në atë privat. Si pasojë, ardhja e tij në fron nuk u pëlqente atyre që e mbronin sistemin e vjetër shoqëror, i cili mbështetej në privilegjet e disave dhe në përdorimin e forcës.

Çuditërisht, dukej sikur historia po përsëritej. Në Mekke, Muhammedi u përball me mbrojtësit e sistemit shoqëror që mbështetej pikërisht në privilegje, në shfrytëzim dhe në dhunë. Kur u përpoq ta ndryshonte sistemin, mbrojtësit e tij e sfiduan. Sfida e tyre u rrit deri në një konflikt të armatosur. Tani Aliu po përballej me të njejtin sistem dhe përpjekja e tij për ta ndryshuar, njësoj si ajo e Muhammedit, do të përfundonte me konflikte të armatosura.

Në anën tjetër, ardhja e Aliut në fron ishte shumë e mirëpritur për një grup tjetër njerëzish: atë që përbëhej nga të varfërit, të mjerët, të paaftit dhe të shfrytëzuarit. Pjesëtarët e kësaj klase të shoqërisë e dinin në mënyrë instinktive se Aliu do t’i shpëtonte nga varfëria dhe nga tmerri. Ata e dinin se po t’i jepej mundësia, Aliu do të merrej me gjithë përbërjen e shoqërisë muslimane dhe do ta ndryshonte atë. Ritmi dhe rënie-ngritjet e zërit të tij ndiznin drita të reja shprese dhe krijonin një idealizëm të ri në zemrat e tyre. Ata tashmë e shihnin se ai e ringjallte trashëgiminë politike të Muhammedit dhe qeverisjen e tij.

Gjendja e shoqërisë muslimane në kohën e ardhjes së Aliut në fron

Kur Aliu i mori në duar frerët e pushtetit, ai u përball me një gjendje shumë alarmuese. I gjithë shteti ishte përfshirë në kaos dhe armiqtë e tij po përhapeshin gjithandej. Dy historianë bashkëkohorë pakistanezë, profesor Sejjid Abdul Kadir dhe Profesor Muhammed Shuxha’ud-Din, e kanë përshkruar kështu gjendjen e shoqërisë muslimane në vitin 655 të erës sonë:

Muslimanët s’ishin më të bashkuar dhe ishin ndarë në shumë kampe. Pjesa më e madhe e tyre i ndiqnin interesat e veta në vend të interesave të shoqërisë.

Pushtimet e fundit i kishin sjellë në duart e muslimanëve pasuritë e dy prej perandorive më të mëdha të botës: Perandorisë Perse dhe Perandorisë Romake. Gjithkush kërkonte një hise në këtë thesar dhe përpiqej të merrte sa më tepër që mundej. Në këtë luftë të paskrupullt për pasuri, shumë muslimanë i lanë anash idealit e Islamit.

Ndonse Talha dhe Zubejri, dy nga shokët më të fuqishëm të Profetit, ishin të parit që ia shprehën besnikërinë Aliut, ata do të ishin të parët që do ta thyenin këtë zotim. Duke mos e mbajtur premtimin e tyre, ata e çuan shoqërinë muslimane drejt një lufte civile.
Muavije ishte guvernatori i Sirisë. Rebelimi i Talhasë dhe i Zubejrit kundër pushtetit legjitim të Medines, i dha guxim edhe atij të rebelohej kundër Aliut. Aliu e ftoi që t’i shprehte besnikëri por ai refuzoi dhe në vend të kësaj, i kërkoi Aliut që të merrte masa kundër vrasësve të Osmanit. Muavijes nuk i interesonte fare Osmani por i interesonte vështirësimi i detyrës së Aliut. Ai shpresonte se Aliu do t’i dënonte të gjithë ata që ishin rebeluar kundër Osmanit. Më pas, ata do t’i rezistonin dhe rezistenca e tyre do të çonte drejt një lufte civile. Lufta civile në Medine, sipas tij, do t’i mundësonte atij vetë ta merrte Kalifatin.

Por Aliu nuk hapëroi në këtë kurth të tij dhe i tha:

“Njëherë ma shpreh besnikërinë tënde dhe më pas më jep kohë që ta vendos rendin në perandori! Kur gjendja të qetësohet, atëherë të gjithë ne do t’i sjellim vrasësit e Osmanit para drejtësisë, që më në fund drejtësia të fitojë.”

Por Muavije nuk kishte ndërmend t’ia shprehte Aliut besnikërinë. Andaj vazhdoi të insistonte në arrestimin dhe në dënimin e vrasësve të Osmanit. Duke komentuar më tej në lidhje me përgjigjen e Muavijes, dy profesorët thonë:

Për mendimin tonë, Aliu kishte plotësisht të drejtë. Interesat e individëve, pavarësisht sa të rëndësishme ishin, nuk mund t’i vinin në rrezik interesat e shoqërisë. Çfarëdo që të ishte tragjedia personale e ndonjë personi të rëndësishëm, integriteti i shtetit duhet të ruhej me çdo kusht. Garantimi i sigurisë së shtetit islam duhet të ishte qëllimi kryesor i prijësit të këtij shteti. Po të vepronte Aliu sipas dëshirave të Muavijes, lufta do të fillonte në çdo cep të perandorisë. Por armiqtë e Aliut nuk e kishin atë dëshirë për paqe që e kishte Aliu. Pikërisht qëndrimet e tyre do të shkaktonin një luftë civile mes muslimanëve. Nëse Talhaja, Zubejri dhe Muavije ishin vërtet të sinqertë, ata do t’i mbanin intersat e Islamit mbi interesat e tyre personale dhe me këtë, muslimanët nuk do ta derdhnin gjakun e njëri-tjetrit. (Historia e Islamit, pjesa I)

Teksti i mësipërm është një vlerësim më se i saktë i gjendjes së muslimanëve në kohën kur Aliu erdhi në pushtet. Shumë historianë të tjerë janë përpjekur t’i analizojnë ngjarjet që ndodhën para luftës së parë civile të muslimanëve. Ata janë përpjekur t’i gjejnë arsyet e ngjarjeve por shumë prej tyre, me sa duket, kanë anashkaluar ose kanë dashur ta fshehin një pikë shumë me rëndësi. Rrënimi i “pallatit të Sakifes” domosdo do të ndiqej nga trazira të mëdha. Por pika të cilën shumë prej historianëve nuk kanë dashur ta pranojnë, është fakti se dhëmbët e këtij “përbindëshi” që u shfaq gjatë Kalifatit të Aliut, i kishin rrënjët në kohën e paraardhësve të tij. Rebelimi që ngjau në sundimin e tij i kishte rrënjët tek qeverisjet paraprake. Sir John Glubb, një historian bashkëkohor, në lidhje me Kalifatin e Umar bin Abdul Azizit shkruan:

Sundimi i Umar bin Abdul Azizit ishte i jashtëzakonshëm për faktin se pati shumë pak trazira dhe luftëra civile. Megjithatë, mund të thuhet fare lehtë se fara e revolucionit që do ta shkatërronte dinastinë e tij, u hodh pikërisht gjatë kësaj periudhe. Kjo nuk është aspak befasuese por krejtësisht e përshtatshme me zhvillimet normale politike. Shumë shpesh ndodh që shteti të mbetet i qetë dhe paqësor gjatë periudhave të sundimeve arbitrare dhe autokrate por të shpërthejë në trazira menjëherë pas përfundimit të një sundimi të tillë, pas të cilit vjen një qeverisje më liberale. Si pasojë, edhe Kalifati i famshëm i Umar bin Abdul Azizit ishte fillimi i lëvizjes që do ta shkatërronte sundimin e familjes së tij.” (Perandoria e arabëve”, fq.175, botuar 1963)

Në paragrafin e mësipërm, Sir John Glubb ka ardhur në një përfundim të gabuar dhe një të saktë. Ai ka të drejtë kur thotë se “shpesh ndodh që shteti të mbetet i qetë dhe paqësor gjatë periudhave të sundimeve arbitrare dhe autokrate por të shpërthejë në trazira menjëherë pas përfundimit të një sundimi të tillë, pas të cilit vjen një qeverisje më liberale”. Perandoria e arabëve ishte e qetë gjatë sundimeve arbitrare dhe autokrate të qeverive të Sakifes por menjëherë pas themelimit të qeverisjes liberale dhe të drejtë të Aliut, trazirat filluan.

Megjithatë, nuk mund të pajtohemi me historianin kur thotë se pikërisht në kohën e Umar bin Abdul Azizit u hodh fara e revolucionit që do ta shkatërronte dinastinë e familjes së tij. Këto fara nuk u hodhën në kohën e Umar bin Abdul Azizit por në kohën e paraardhësve dhe të pasardhësve të tij. Shumë më e saktë do të ishte sikur të thuhej se sjellja prej shenjtori e Umar bin Abdul Azizit ishte ajo që i dha sërish prestigj dinastisë umajjade, e cila pa të, do të ishin zhdukur shumë më herët nga faqja e dheut.

Umar bin Abdul Azizi nuk i përshtatej stereotipit të umajjadëve. Ai i druhej aq shumë Zotit dhe aq shumë ishte i devotshëm ndaj Tij, sa ishte i pakrahasueshëm me atmosferën jofetare të umajjadëve të tjerë. Kjo ishte edhe arsyeja përse ai u vra me helm.

Dr. Hamid’ud-Din

Gjatë sundimit të Umar bin Abdul Azizit nuk pati ndonjë ekspeditë të madhe ose pushtime të reja. Megjithatë, Kalifati i tij është tejet i rëndësishëm në historinë e Islamit për shkak të reformave që i kreu. Ai e ringjalli demokracinë e vërtetë islame dhe traditën e Kalifëve të Drejtudhëzuar.

Që nga koha e Muavijes, Kalifati ishte bërë pronë personale e Kalifit. Të gjitha të ligat e një sundimi autokrat dhe despotik ekzistonin tashmë edhe në Kalifatin islam. Njerëzit e kishin humbur lirinë e tyre dhe thesari shtetëror ishte bërë kuleta private e sunduesit. Asgjë nuk shpenzohej për ta përmirësuar gjendjen e të varfërve dhe e gjithë pasuria shkonte për luksin dhe kënaqësinë e klasës sunduese. Umar bin Abdul Azizi vendosi t’u jepte fund këtyre praktikave. E para gjë që bëri, ishte konfiskimi i pronave të mëdha të cilat umajjadët i kishin kthyer në pasuri personale.

Shumë mënyra ilegale ishin krijuar për të siguruar të ardhura të reja për buxhetin shtetëror. Për shembull, ata “dhimmi” (jo-muslimanë që jetonin nën mbrojtjen e Shtetit Islam) që e pranonin Islamin, detyroheshin të vazhdonin me pagesën e tatimit të “xhizjes”, ndonse sipas Kur’anit, vetë personat jomuslimanë duhet ta paguanin xhizjen. Umar bin Abdul Azizi dërgoi urdhëresa në të gjitha provincat e shtetit dhe urdhëroi që xhizjeja të mos merrej nga një dhimmi që e kishte pranuar Islamin. Ai i dha fund kësaj praktike, me të cilën qindra mijëra dhimmi u bënë muslimanë.

Muavije e kishte filluar traditën e mallkimit të Ali ibn Ebu Talibit në publik. Ai vetë dhe guvernatorët e tij i përdornin fjalët më poshtëruese për Aliun, kurdoherë që mbanin fjalime në publik. Pas Muavijes, pasardhësit e tij e vazhduan këtë praktikë. Por Umar bin Abdul Azizi e ndaloi atë. Në vend të mallkimit të Aliut, ai urdhëroi që gjatë fjalimeve të tyre, guvernatorët e tij të recitonin vargje nga Kur’ani.

Këto reforma nuk u mirëpritën nga familja e umajjadëve dhe dëshira e Kalifit për drejtësi dhe barazi, nuk pati ndonjë ndikim të mirë tek ta. Aristokratët umajjadë besonin se po të vazhdonte edhe gjatë kohë sundimi i tij, ata vetë do ta humbnin gjithë pushtetin dhe fuqinë që kishin. Andaj, ata përpiluan një plan dhe e vranë duke e helmuar ushqimin e tij, në muajin Rexheb të vitit 101 pas Hixhrit (720 të erës sonë). (“Historia e Islamit”, botuar në vitin 1971 nga Ferozson Ltd. Karaçi dhe Lahore, Pakistan, fq. 324, 331, 332, 333)

Ishte e pashmangshme që një njeri si Umari bin Abdul Azizi të vdiste si martir. Ai ishte njëri nga martirët e Islamit. Mëshira e Zotit qoftë mbi shpirtin e tij fisnik!

Aliu u përball me sfida monumentale por ai kurrë nuk pati droje përballe tyre. Me një zemër të pastër dhe me mendimet e përqëndruara tek Zoti, ai e filloi punën e tij për ta rikthyer paqen dhe sundimin hyjnor në tokën e Islamit. Akoma s’kishte mbaruar shprehja e besnikërisë ndaj Aliut, kur kryengritjet filluan të shfaqeshin në çdo anë. Po të merrej me njërën, një tjetër i mbinte pas shpine. Si pasojë, vitet e sundimit të tij kaluan në përpjekje për t’i shuar këto kryengritje. Disa nga kritikët kanë thënë se rebelimet ishin pasojë e gabimeve të tija. Por rebelimet e kohës së Aliut s’ishin fare të tilla. Siç u shpreh edhe më sipër, rrënjët e tyre ishin në të kaluarën. Çdo njeri tjetër në vend të Aliut do të ishte përballur me të njejta gjëra dhe me shumë gjasa, nuk do të ishte i aftë të merrej me të gjitha.

Nën këto rrethana, Aliu e administroi shtetin dhe paralelisht, u përpoq t’i shuante kryengritjet. Ai e mundi njërin grup në Basra dhe do ta mundte edhe grupin e dytë në Siffin, sikur këta të fundit të mos fillonin me mashtrime dhe dinakëri. Por edhe përkundër kësaj periudhe përplot trazira, Aliu arriti të bënte edhe shumë reforma ekonomike dhe shoqërore.

Ndonse shkaqet e rebelimeve gjatë sundimit të Aliut buronin nga shumë kohë më parë, ato mund të rradhiten si vijon, për t’i kuptuar sa më mirë ngjarjet që do të vijonin.

1. Politika e Aliut ishte plotësisht kuranore. Ai nuk bënte kompromis me etikën dhe me principet islame për hir të mbajtjes në dorë të pushtetit dhe sundimit. Po ta kishte ndjekur rrugën e “politikës reale”, Aliu do të kishte patur sukses por duke e bërë këtë, do ta kishte ndryshuar karakterin e qeverisjes së tij nga një qeverisje islame në një qeverisje “aristoteliane”.

Në veprën e tij “Edeb el-Arabij”, në faqen 174, Ahmed Hasan shkruan:

Aliu nuk njihte kompromis në çështjet e fesë dhe nuk pranonte kurrfarë standardi të dyfishtë. Por pikërisht nga kjo fisnikëri e karakterit të tij do të përfitonte Muavije në çdo mënyrë.

2. Aliu nuk u përqoq t’i kënaqte të pasurit dhe të fuqishmit, në kurriz të të varfërve dhe të dobëtive. Ai i vendosi interesat e të varfërve përmbi interesat e aristokracisë arabe. Nga ana e saj, aristokracia arabe u zemërua me të dhe e shprehu shumë qartë zemërimin.
Kur i shpërndante të ardhurat nga thesari shtetëror, Aliu nuk bënte kurrfarë dallimi ndërmjet aristokratëve dhe njerëzve të rëndomtë, ndërmjet të pasurit dhe të varfërit, ndërmjet arabit dhe jo-arabit. Në sytë e tij, të gjithë ishin të barabartë. Aristokratët arabë protestuan kundër kësaj praktike por ai i shpërfilli kundërshtimet e tyre. Shumë shpejt, protestat e tyre shpërthyen në një luftë civile.

3. Sapo e mori në duar sundimin, Aliu i liroi nga detyra guvernatorët dhe zyrtarët e emëruar nga Osmani. Por shumë prej tyre nuk kishin ndërmend ta linin postin që e kishin.

Lirimi nga detyra i guvernatorëve të Osmanit

Kur Aliu e mori në duar qeverisjen, guvernatorët dhe tatim-mbledhësit e Osmanit po e plaçkisnin popullit, pa frikën se mund t’u kërkohej llogari nga pushteti qendror. Dekreti i parë i Aliut ishte në lidhje me lirimin e tyre nga detyra.

Mughire bin Shaaba ishte njëri nga shokët e Profetit (sahabet). Umari e kishte emëruar për guvernator të Kufes por Osmani e kishte liruar nga detyra. Ai nuk ia kishte shprehur besnikërinë Aliut por e këshilloi atë që të mos ndërmerrte ndryshime radikale në politikë dhe në rradhët e qeveritarëve. Ai thoshte se sikur guvernatorët e emëruar nga Osmani të mos e pranonin Kalifatin e tij, Aliu kurrë nuk do të mundej t’i largonte nga detyra. Ai e paralajmëroi Aliun se sikur t’i lironte nga detyra para se ta përforconte njëherë pushtetin e tij, guvernatorët do të rebeloheshin.

Edhe kushëriri i parë i Aliut, Ibn Abbasi, e këshilloi për të njejtën gjë. Sipas tij, Aliu duhej të ishte i kujdesshëm.

Por një këshillë e tillë ishte e papranueshme për Aliun. Ai besonte se ishte përgjegjës ndaj Zotit për të gjitha veprimet e tija dhe si pasojë, nuk mund të lejonte që njerëz të pavlerë dhe të korruptuar t’i sundonin muslimanët. Në të vërtetë, ai e mbante veten përgjegjës jo vetëm për veprat e tija, por edhe për veprimet e guvernatorëve të tij. Andaj, ai i refuzoi këto këshilla, duke u mbështetur në Zotin dhe duke qenë i bindur se e bënte atë që ishte e drejtë.

Disa njerëz kanë thënë se sikur Aliu të mos i lironte nga detyra guvernatorët e Osmanit, ata nuk do të rebeloheshin kundër tij. Por ky mendim është tejet naiv. Guvernatorët e Osmanit do ta sfidonin domosdo Aliun, pavarësisht si do të vepronte Aliu. Ata ishin armiqtë e tij të vjetër:

Në vijim, do të japim disa arsye përse Aliu i liroi nga detyra guvernatorët e Osmanit:

1. Qëllimi i Aliut ishte ringjallja e qeverisjes së Muhammedit dhe përforcimi i sistemit islam. Për ta bërë këtë, ai duhej ta “pastronte” qeverisjen e trashëguar nga Osmani, duke e shpëtuar fillimisht nga kthetrat e umajjadëve. Në vend të tyre, ai emëroi njerëz që i druheshin Zotit dhe që besonin sinqerisht se mbanin përgjegësi para Tij në gjithçka që bënin.

2. Muslimanët i kishin kërkuar Osmanit që t’i largonte guvernatorët e tij të korruptuar dhe në vend të tyre, të emëronte njerëz të virtytshëm. Por Osmani u bë i shurdhër përballë kërkesave të tyre dhe ata ndërmorrën hapa drastike për ndërrimin e guvernatorëve. Sikur Aliu të bënte manovra të ngjashme me Osmanin, edhe qeverisja etij do të përfundonte njësoj si ajo e Osmanit.

3. Po të mos i lironte nga detyra guvernatorët e Osmanit, Aliu do të vinte në pozitën e bashkëpunëtorit në bëmat e tyre.

4. Muavije nuk ishte i kënaqur thjesht me sundimin e Sirisë. Ai dëshironte ta sundonte gjithë perandorinë dhe të bëhej Kalif i muslimanëve. Kur vërejti se Osmani i kishte krijuar shumë armiq vetes, ai provoi të përfitonte nga rasti. I sugjeroi Osmanit që të largohej nga Medineja dhe të shkonte bashkë me të në Siri, ku e siguroi se do të mund të jetonte i sigurt, ndërkohë që në kryeqytetin e tij (në Medine), mund të vritej çdo çast. Po të shkonte në Damask, Osmani do të bëhej një “kukull” e Muavijes. Muavije do ta merrte në duar gjithë pushtetin e Osmanit dhe do të ishte Kalifi de facto i muslimanëve. Por Osmani nuk shkoi në Siri dhe strategjia e Muavijes nuk funksionoi. Kur Osmani u vra më pas, ai filloi një ekspeditë kundër Aliut, me pretekstin se po kërkonte hakmarrje për gjakun e Osmanit. Përballë Muavijes, Aliu s’kishte mundësi tjetër veçse ta lironte nga detyra.

5. Osmani nuk i kishte emëruar guvernatorët e tij sipas aftësive ose sipas vullnetit të tyre për t’u shërbyer muslimanëve. Ai emëroi njerëz për guvernatorë vetëm ngase ishin të afërt me të. Sipas Aliut, ky ishte një diskriminim i atyre që ishin të kualifikuar për të qenë guvernatorë, duke u mbështetur në aftësitë e tyre, në virtytet dhe në shërbimet e bëra për Islamin. Për këtë arsye, ai i liroi nga detyra guvernatorët e Osmanit.

6. Osmani i kishte emëruar vetëm pjesëtarët e familjes së tij si guvernatorë të provincave. Të gjithë guvernatorët kishin njerëz dhe materiale të mjaftueshme për luftë. Osmani ishte në gjendje rrethimi në pallatin e tij për 49 ditë. Ai u dërgoi shumë thirrje ndihme atyre, por asnjëri nuk erdhi për ta shpëtuar. Më në fund, Osmani u vra. Nëse këta njerëz ishin të gatshëm ta linin në baltë personin që ua kishte falur atë pozitë, si mundej Aliu të mbështetej në ta?

Njëfarë Ebu Tufajl Kinaniu, një banor i Medines, një ditë shkoi në Damask për t’u takuar me Muavijen. Kur erdhën ballë për ballë, dialogu në vijim u zhvillua mes tyre:
Muavije: Ku ishe kur u vra Osmani?
Kinaniu: Isha në Medine.
Muavije: A bëre diçka për t’ia shpëtuar jetën nga armiqtë?
Kinaniu: Jo!
Muavije: Përse jo? E dije se ishte detyra jote të bëjë ç’mos për ta shpëtuar.
Kinaniu: Mbase ishte. Por e njejta gjë që s’të lejoi ty të vije për t’ia shpëtuar jetën, s’më lejoi edhe mua ta bëja të njejtën.

Guvernatorët e ri

Në muajin Muharrem të vitit 36 pas Hixhrit, Aliu i emëroi guvernatorët në vijim:

1. Kajs ibn Saad Ensari, guvernatori i Egjiptit
Kajsi hyri në Egjipt pa u përballur me rezistencë dhe e mori kontrollin e qeverisjes. Në Egjipt, ai i gjeti muslimanët të ndarë në tre grupe. Njëri grup ishin përkrahësit e tij, tjetri ishte grupi i kundërshtarëve të tij (dmth. i pëkrahësve të Osmanit) dhe i treti ishte grupi i të pavendosurve. Kajsi vendosi që të mos i ngacmonte dy grupet e fundit dhe u përqëndrua vetëm në administrimin sa më cilësor të provincës. Përnga pamja fizike, Kajsi ishte njeriu më mbresëlënës në Medine. Ishte shtatlartë, me trup të zhvilluar dhe të fuqishëm dhe ishte mjaft i njohur për diturinë, për moralin dhe për oratorinë e tij. Kajsi ishte një njeri i zgjuar dhe largpamës, i denjë për t’u bërë ballë në mençuri tipave si Muavije, Amr bin As dhe Mughire bin Shaaba. Por njësoj si udhëheqësi i tij Aliu, edhe ai nuk besonte se qëllimi i arsyeton mjetet. Filozofia e tij ishte se principet e politikës duhet t’i bindeshin etikës së Kur’anit.

2. Osman bin Hunejf, guvernatori i Basrës
Edhe Osmani arriti të hynte në Basra dhe ta merrte në dorë kontrollin e qytetit. Njësoj si Kajsi në Egjipt, edhe ai i gjeti njerëzit të ndarë në tre grupe. Edhe ai ndoqi një strategji të ngjashme me atë të Kajsit.
Osman bin Hunejfi i takonte një familjeje të shquar medinase. Ai ishte një shok i afërt i të Dërguarit të Zotit dhe gjatë Kalifatit të Umarit, kishte qenë përgjegjës financiar i Irakut.

3. Ammare bin Shihab Ensari, guvernatori i emëruar i Kufes
Ammareja u nis nga Medineja për ta marrë në duar administrimin e Kufes. Por kur arriti në Zabala, një ndalesë në mes të rrugës, u takua me njëfarë Talha bin Huvejlid Esadi, që vinte nga Kufeja. Ai e këshilloi që të kthehej në Medine, duke i thënë se në Kufe mund të vritej. Pas kësaj, Ammare u kthye në Medine.

4. Sehl bin Hunejf Ensari, guvernatori i emëruar i Sirisë
Sehli u nis nga Medineja dhe para se të hynte në kufijtë e Sirisë, u ndal nga një grup kalorësish. Ata i thanë se ishin sirianë dhe se nuk do ta njihnin askë si sundues, përveç Muavijes. Ata e paralajmëruan se po të shkonte një hap më tej, do ta vrisnin sakaq. Pas kësaj, Sehli nuk hyri dot në Siri dhe u kthye në Medine.
Sehli ishte vëllai i Osman bin Hunejfit. Edhe ai ishte nga shokët e Profetit dhe kishte luftuar në të gjitha betejat e tija, duke u dalluar me guximin e tij.

5. Ubejdullah ibn Abbas, guvernatori i Jemenit
Ubejdullahu ishte kushëriri i parë i Muhammedit dhe i Aliut. Ai hyri në Jemen pa u përballur me rezistencë dhe e mori në duar qeverisjen. Jajla bin Umejje, i cili kishte qenë guvernatori i Osmanit në Jemen, kishte ikur para se të vinte ai dhe e kishte marrë me vete edhe thesarin.

6. Kathm ibn Abbas, guvernatori i emëruar i Mekkes
Kathmi ishte vëllai i vogël i Ubejdullahut. Thuhet se ai kishte një ngjashmëri të jashtëzakonshme me Profetin. Ai ishte akoma në Medine, kur Mekkeja u kthye në një qendër të kundërshtuesve të Aliut. Andaj, ai priti derisa gjendja në Mekke të qetësohej. Pas vdekjes së Aliut, ai u largua nga Arabia, shkoi në Semerkand, në Azinë Qendrore dhe atje vdiq.

Disa muaj pas ardhjes në pushtet, Aliu u nis nga Medineja për në Basra, për t’u përballur me sfidën e rebelëve të atjeshëm. Si mëkëmbës të tij në Medine, e emëroi Sehl bin Hunejf Ensariun.
Pas betejës së Basrës, Aliu e emëroi Abdullah ibn Abbasin (përkthyesi: të mos përzihet me Ubejdullah ibn Abbasin e përmendur më sipër) si guvernator të ri të qytetit. Abdullahu ishte një “prodhim” i mësuesit të tij, Aliut dhe ishte tejet i njohur për diturinë që kishte. Ai ishte njëri nga zërat më autoritarë në lëminë e komentimit të Kur’anit. Vdiq në Taif kur ishte 70 vjeç.

59. Preludi luftës

Siç u tha edhe më sipër, guvernatorët e Aliut nuk arritën të hynin në Siri dhe në Kufe për shkak të kundërshtimeve të guvernatorëve të Osmanit që gjendeshin atje. Por Siria dhe Kufeja nuk ishin qendrat e vetme të trazirave. Edhe në vetë Medinen ishin shfaqur probleme, të cilat mund ta rrezikonin sigurinë e Shtetit. Andaj, ai u detyrua që ta shtynte për një kohë zgjidhjen e problemeve nëpër provinca.

Siç thamë, kur Aliu e mori postin e Kalifit të muslimanëve, dy nga njerëzit më me ndikim në Medine, Talha dhe Zubejri, ishin të parët për t’ia shprehur besnikërinë. Që të dy, si shumë të tjerë, ishin pasuruar mjaft gjatë sundimit të tre Kalifëve para Aliut. Ata u bënë gjithë më të pasur dhe tani, me ardhjen e Aliut në fron, dëshironin të bëheshin guvernatorë të Kufes dhe të Basrës. Kur ia shprehnin besnikërinë Aliut, ata shpresonin fshehurazi se Aliu, si një falënderim për besnikërinë e tyre, do t’i emëronte në këto poste. Por Aliu zgjodhi njerëz të tjerë dhe nuk u dha atyre asgjë. Kjo i dëshpëroi mjaft që të dy. Ndonse mbetën zemërthyer, ata nuk e shprehën hapur zemërimin e tyre dhe si njerëz pragmatikë që ishin, vendosin të vepronin.

Talha dhe Zubejri bënë një plan për t’iu shmangur Aliut. Ata shkuan tek Aliu dhe i thanë se do të shkonin në Mekke për të bërë Umre (pelegrinazhi i vogël). Por sapo arritën në Mekke, këta dy veteranë të Islamit e thyen betimin e tyre për besnikëri ndaj Aliut dhe thanë se ishin betuar për besnikëri me shumë pikëpyetje në kokë. Në këtë kohë, Aisheja, e bija e Ebu Bekrit dhe njëra nga të vejat e Profetit, ishte gjithashtu në Mekke. Ajo e kishte kryer haxhxhin por nuk ishte kthyer në Medine, me të dëgjuar se Aliu ishte bërë Kalif. Ajo shpalli se do të kërkonte hakmarrje për vrasjen e Osmanit. Tek Talhaja dhe Zubejri, ajo gjeti përkrahës për këtë “sipërmarrje” të saj. Kështu u krijua treshja e përbërë nga Aisheja, Talhaja dhe Zubejri, e cila do të përballej me Aliun, pasardhësin e Muhammedit dhe sovranin legjitim të muslimanëve. Boshti i kësaj tresheje s’ishte tjetër veçse antipatia ndaj Aliut.

Një përshkrim i shkurtër i secilit pjesëtar të “treshes” do të ishte i dobishëm për t’i kuptuar ndodhitë që sollën deri në këtë luftë civile.

Talha bin Ubejdullah

Ubejdullahu (babai i Talhasë) dhe babai i Ebu Bekrit, Ebu Kuhafeja, ishin vëllezër. Nëna e Talhasë ishte e bija e Hadhramit dhe babai i tij, Ubejdullahu, ishte burri i saj i dytë. Për një kohë të shkurtër, ajo kishte qenë edhe e shoqja e Ebu Sufjanit, i cili ishte divorcuar prej saj më pas.

Talha u martua me Umm Kulthumin, të bijën e Ebu Bekrit dhe kjo e bënte atë kunat të Aishes. Kur Ebu Bekri e emëroi Umarin si pasardhës, Talhaja kundërshtoi ashpër dhe ia tërhoqi vëmendjen drejt ashpërsisë së Umarit. Më pas, kur vetë Umari ishte duke vdekur, ai e bëri Talhanë pjesëtar të këshillit zgjedhës.

Talhaja e theu premtimin që ia kishte dhënë Aliut sepse ky i fundit nuk e bëri guvernator të Basrës. Me shumë gjasa, edhe kundërshtimet e tij ndaj Osmanit ishin të motivuara nga e njejta gjë. Balad’huriu, historiani arab, në veprën e tij “Enseb’ul-Eshref”, në faqen 113 të vëllimit të parë, shkruan:

“Në mesin shokëve të Profetit, kishte pak njerëz që i nxisnin njerëzit kundër Osmanit sa Talhaja...”

Kur pallati i Osmanit u rrethua nga rebelët, ishte Talhaja që nuk u lejoi skllevërve të Osmanit që t’i sillnin ujë. Natën, ai hidhte shigjeta drejt pallatit të tij dhe Osmani e dinte këtë gjë. Taberiu thotë: Osmani shpesh lutej:

“O Zot! Më mbro nga e liga që Talhaja mund të ma bëjë. Ai është personi që i nxit njerëzit kundër meje dhe ai bëri që të më rrethohej shtëpia. (“Historia”, vëll.3, fq.411)

Urrejtja e Talhasë për Osmanin duhet të ketë qenë shumë e madhe. Reagimet e tija ndaj Osmanit nuk morrën fund as me vdekjen e këtij të fundit. Ai urdhëroi që të goditej me gurë arkivoli i Osmanit dhe personat që e mbanin atë. Osmanit nuk iu lejua që të varrosej në varrezën muslimane. Si pasojë, ai u varros në varrezën e hebrenjve.

Zubejr bin Avvami

Nëna e Zubejrit ishte Safijeja, e bija e Abdul Muttalib bin Hashimit. Ajo, pra, ishte halla e Muhammedit dhe e Aliut.

Edhe Zubejri u martua me njërën nga vajzat e Ebu Bekrit dhe kjo e bënte edhe atë një kunat të Aishes. Njësoj si Talhaja, edhe ai e kundërshtoi vjehrrin e tij kur ky i fundit e emëroi Umarin si pasardhës të vetin. Dhe kur Umari po vdiste, ai e emëroi edhe Zubejrin si pjesëtar të këshillit zgjedhës. Në veprën “Tabakaat”, Ibn Saadi thotë se edhe Zubejri ishte shumë i pasur, njësoj si Talhaja.

Zubejri e ndante me Talhanë dëshirën për pasuri dhe ambicjen për pushtet politik. Ai shpresonte se Aliu do ta trajtonte njësoj siç i kishte trajtuar Osmani kushërinjtë e tij dhe se do ta bënte guvernator të ndonjë province. Në fund të fundit, ai ishte kushëriri i Aliut.

Por Aliu nuk kishte ndërmend të sillej me Zubejrin si ishte sjellur Osmani me kushërinjtë e tij. Kur Zubejrit s’i mbeti kurrfarë dyshimi se Aliu nuk do ta emëronte si guvernator, ai e theu premtimin për besnikëri dhe u rebelua kundër tij.

Njësoj si Talhaja, edhe Zubejri e urrente Osmanin dhe i nxiste njerëzit kundër tij. Ibn Kutejbeja, një historian arab, thotë se disa ditë pas ardhjes në pushtet të Aliut, Talhaja dhe Zubejri erdhën për ta parë dhe mes tyre u zhvillua dialogu në vijim:

Talhaja dhe Zubejri: A e di përse t’u betuam për besnikëri?
Aliu: Për arsyen e njejtë për të cilën muslimanët e tjerë m’u bindën.
Talhaja dhe Zubejri: Jo! Ne ta shprehëm besnikërinë me shpresën se ti do ta shpërbleje këtë gjest tonin, duke nga dhënë një hise në qeverisjen tënde. Në fund të fundit, me përkrahjen tonë ti u bëre Kalif.
Aliu: E shumta, unë mund të konsultohem me ju në çështjet e qeverisjes por nuk ekziston një “hise” për ju në qeverisje.

Talhaja dhe Zubejri u dëshpëruan thellë nga refuzimi i Aliut për ta ndarë fuqinë me ta dhe komenti i tyre pas këtij takimi ishte:
Talhaja: Në Medine, janë tre pjesëtarë të këshillit zgjedhës. Njëri prej tyre (Saadi) nuk ia shprehu besnikërinë Aliut. Por unë dhe Zubejri e bëmë këtë gjë. Ne dy i mundësuam të bëhej Kalif dhe ai tani ka harruar se ç’kemi bërë për të.
Zubejri: Ne i mblodhëm rrethuesit e Osmanit dhe ne e dënuam atë, të gjitha për hir të Aliut. Në këtë kohë, Aliu qëndroi në shtëpi. Pastaj, me ndihmën tonë u bë Kalif. Por menjëherë pasi e mori Kalifatin, ai i harroi shërbimet tona dhe të gjitha postet ua dha njerëzve të tjerë.

Fjalët e tyre arritën deri tek Aliu. Ai e thirri Abdullah ibn Abbasin dhe i kërkoi një këshillë për këtë rast. Në veprën, “Kitab’ul-Imama ve’s-sijasa”, përcillet se Abdullah ibn Abbasi tha:
“Për mendimin tim, ti duhet ta emërosh Talhanë si guvernator të Basrës dhe Zubejrin si guvernator të Kufes. Kjo do t’i kënaqë dhe do t’i heshtë që të dy.”
Aliu heshti për një çast për të menduar në lidhje me këshillën e kushëririt të tij dhe më pas tha: “Nuk pajtohem me ty në lidhje me këtë. Unë i njoh mirë që të dy. Po t’i bëj guvernatorë, tirania, shtypja dhe shfrytëzimi do të përhapen në Basra dhe në Kufe dhe sërish do të lartësohen klithmat e të shtypurve. Po t’i bëj guvernatorë njerëzit si Talhaja dhe Zubejri, atëherë do të duhet të lejoj që edhe Muavije të mbetet guvernator i Sirisë.”
Më tej, Ibn Kutejbe shkruan:
“Amr bin As, Talha dhe Zubejri ishin të parët që e kritikuan hapur Osmanin. Ata ishin të parët që u kërkuan njerëzve ta vrisnin atë. Talhaja dhe Zubejri ishin të parët që ia shprehën besnikërinë Aliut dhe të parët që e thyen premtimin e tyre. “

Qëkur Umari i kishte caktuar për këshillin zgjedhës, Talhaja dhe Zubejri kishin ushqyer ambicje për t’u bërë Kalif. Në vend të tyre, Abdurrahmani e kishte bërë Osmanin Kalif.

Një mundësi e dytë erdhi menjëherë pas vdekjes së Osmanit. Por kësaj rradhe ata e ndjenin se muslimanët nuk i donin. Ata kuptuan se pavarësisht se ç’do të bënin, muslimanët nuk do ta pranonin ndonjërin prej tyre si Kalif. Gjithkush në Medine e kishte parë sjelljen e tyre ndaj Osmanit gjatë rrethimit të pallatit të këtij të fundit.

Talhaja dhe Zubejri gjithashtu panë se nuk ishte Aliu që përpiqej të ngjitej në pushtet por ishin vetë muslimanët, që përpiqeshin ta vendosnin atë në postin e Kalifit. Zgjedhja e Aliut si Kalif ishte një proces spontan dhe rezistenca e vetme kundër këtij procesi ishte nga vetë Aliu. Talhaja dhe Zubejri e dinin gjithashtu se sikur të mos ia shprehnin besnikërinë Aliut, do të dukeshin tepër të dyshimtë. Duke mos dashur një gjë të tillë, ata ia shprehën Aliut besnikërinë.

Duke parë se Kalifati u kishte rrëshqitur nga duart, Talha dhe Zubejri vendosën se të qenit guvernatorë të Basrës dhe të Kufes respektivisht, do të ishte një dhuratë e mjaftueshme ngushëlluese për ta. Ata shpresonin se Aliu nuk do ta shpërfillte statusin e tyre të lartë në shoqëri, si pjesëtarë të këshillit zgjedhës që kishin qenë. Ata gjithashtu mendonin se Aliu nuk do të mundej ta shpërfillte prestigjin dhe ndikimin që kishin në Basra dhe në Kufe. Por Aliu nuk ndikohej fare nga statusi dhe nga prestigji i tyre dhe nuk ua dha postet e kërkuara në Basra dhe në Kufe. Talhaja dhe Zubejri kuptuan se Medineja ishte një tokë shterrpë për ambicjet e tyre. Andaj vendosën që të shkonin në Mekke dhe të provonin atje. Aliu nuk bëri asgjë për t’i ndalur. Të dy u nisën nga Medineja me tradhëti në zemrat e tyre. Sikur Aliu t’i kishte emëruar për guvernatorë të Basrës dhe të Kufes, ata do t’i përforconin pozitat e tyre në këto vende dhe do ta tërhiqnin premtimin për besnikëri ndaj pushtetit qendror. Në këto rrethana, shoqëria do të ishte e sunduar nga katër sundues të ndryshëm dhe armiqësorë me njëri-tjetrin. Talhaja në Basra, Zubejri në Kufe, Muavijeja në Siri dhe Aliu në Hixhaz. Në një luftë potenciale civile të këtyre katër sunduesve, Shteti Islam do të ishte mbytur në anarki dhe sërish do të ishte kthyer në “qeverisjen” e fiseve arabe si në kohën e Injorancës. Ishte pikërisht vizioni dhe gjenialiteti i Aliut që e shpëtoi Islamin nga një katastrofë e tillë.

Është shumë e qartë se vendimet qeveritare zakonisht përpilohen në bazë të shtypjeve të grupeve të ndryshme të interesit. Talhaja, Zubejri dhe pëkrahësit e tyre formonin pikërisht një grup të tillë. Ata krijuan shtypje por kur kjo shtypje e tyre u përball me rezistencë, iu drejtuan luftës.

Aisheja, e bija e Ebu Bekrit

Aisheja ishte e bija e Ebu Bekrit, Kalifit të parë të muslimanëve. Ajo u lind katër vite pasi Profeti i Islamit e kishte shpallur misionin e tij dhe ishte 9 vjeçe kur u kurorëzua me të. Ajo ishte gruaja e tij e tretë. Ngase nuk lindi një fëmijë, ajo e adoptoi Abdullah ibn Zubejrin, djalin e motrës së saj. Pikërisht për këtë arsye, ajo u njoh edhe si “nëna e Abdullahut” (Umm Abdullah).
Aisheja ishte e pranishme në betejën e Uhudit. Buhariu përcjell nga Enesi se ai e kishte parë Aishen dhe Umm Selemen duke sjellë ujë për ushtarët e plagosur.

Aisheja e urrente Aliun. Madje e urrente aq shumë se nuk kishte dëshirë as t’ia përmendte emrin. Buhariu e përcjell ndodhinë në vijim: Aisheja thotë:

kur të Dërguarit të Zotit iu përkeqësua gjendja, ai kërkoi leje nga gratë e tjera që të sillej në dhomën time, që të kujdesesha unë për të. Atë ditë ishte në dhomën e Mejmunes. Ngase nuk kishte fuqi për të ecur, ai u soll nga dy burra, të cilët i ndihmuan deri në dhomë. Njëri prej tyre ishte Abdullah ibn Abbasi. Ky rrëfim i Aishes iu përcoll Abdullah ibn Abbasit dhe ai tha se njeriu tjetër që e kishte ndihmuar të Dërguarin deri tek dhoma e Aishes kishte qenë Aliu.

Historianët janë përpjekur ta zbulojnë arsyen e urrejtjes së Aishes ndaj Aliut. Një arsye e mundshme supozohet se ishte rasti i “shpifjes” që ndodhi në vitin e gjashtë pas Hixhrit. Kur ushtria medinase po kthehej nga ekspedita e Beni Mustalikut, Aisheja, e cila e kishte shoqëruar të Dërguarin, aksidentalisht mbeti prapa karavanit. Më vonë, ajo u shfaq sërish mbi devenë e një njeriu tjetër. Ky rast bëri që njerëzit të fillonin tël flisnin fjalë të ndryshme, gjë që i shkaktoi shumë vuajtje të Dërguarit. Thuhet se në lidhje me këtë, i Dërguari u konsultua me Usame bin Zejdin dhe me Ali ibn Ebu Talibin. Usameja i tha se Aisheja ishte krejtësisht e pafajshme por Aliu i tha se nuk ishte fare e nevojshme të duronte probleme të tilla, sepse mundej fare lehtë të ndahej prej saj dhe të martohej me gra të tjera.

Aisheja gjithashtu pretendonte se Aliu e kishte rrahur një robëreshë të sajën për ta kuptuar të vërtetën. Profeti ishte akoma duke u lodhur me këtë punë, kur erdhi një shpallje e re nga Zoti, e cila vërtetonte se Aisheja ishte e pafajshme. Pafajësia e saj u pranua dhe ky incident u mbyll.

Ndonse ky rast u përmbyll në mënyrë të lumtur për Aishen, ajo kurrë nuk e fali Aliun për këtë këshillë, të cilën thuhej se ai ia dha Muhammedit. Nëse vërtet Aliu i dha një këshillë të tillë Muhammedit, ai s’bëri tjetër veçse e parafrazoi vargun e pestë të kapitullit 66 të Kur’anit, ku thuhet:

Dhe nëse ai ndahet prej juve, Zoti do t’i japë gra më të mira...

Sipas këtij vargu të Kur’anit, kishte gra që ishin më të mira se gratë e Profetit dhe Zoti mund t’ia jepte ato të Dërguarit të Tij.

Rrëfimi se Aliu e kishte rrahur robëreshën e Aishes nuk përshtatet me karakterin e tij. Ai ishte i njohur si një njeri guximtar dhe as në betejë kurrë s’e kishte goditur i pari armikun. Gjithnjë e ftonte armikun që të sulmonte i pari. Vetëm kur armiku të kishte sulmuar, Aliu ndjehej i lirë për ta mbrojtur veten. Është e pamendueshme që një njeri i tillë të rrahë një vajzë të dobët. Kur ushtria ishte nisur dhe Aisheja kishte mbetur prapa ushtrisë, robëresha e saj nuk ishte me të. Si mund ta dinte ajo se ç’kishte ngjarë me të zonjën? Edhe sikur dikush ta kërcënonte me vdekje, ajo sërish s’do të kishte ndonjë gjë për të thënë.

Sir William Muir, historian britanik, ka shkruar se rrëfyesja e rastit të “rrahjes” së robëreshës ishte vetë Aisheja dhe se kjo gjë, sipas tij, e bën të dyshimtë këtë tregim.

Por Aishes nuk i duhej incidenti i shpifjes për ta urryer Aliun. Urrejtja e saj për të kthehej shumë më prapa në kohë, shumë para këtij rasti. Ajo gjithnjë e xhelozonte Hatixhen, e xhelozonte vajzën e Hatixhes dhe fëmijët e saj. Muhammedi kalonte shumë kohë me fëmijët e Fatimesë dhe Aisheja mund të ketë menduar se sikur ajo të kishte patur fëmijë, Muhammedi do t’u kishte kushtuar vëmendje atyre, njësoj siç u kushtonte nipërve të Hatixhes. Për fat të keq, Aisheja nuk i lindi fëmijë të Dërguarit.

Ta xhelozonte të bijën dhe nipërit e Hatixhes mund të ishte diçka tejet normale për Aishen. Por gjithsesi, ajo që nuk ishte aspak normale për bashkëshorten e një të Dërguari të Zotit, ishte një xhelozi që shkonte përtej vetëkontrollit dhe kthehej në një obsesion. Aisheja thoshte shpesh se ndonse kurrë s’e kishte parë Hatixhen, atë e xhelozonte më shumë se gratë e tjera të të Dërguarit. Një arsye e xhelozisë së saj ishte fakti se i shoqi gjithnjë e kujtonte Hatixhen me shumë dashuri dhe mirënjohje. Në një rast, ai po e lëvdonte Hatixhen kur Aisheja e humbi durimin dhe i tha:

“Përse flet për atë grua plakë gjithë kohës? A s’të ka dhënë Zoti gra më të mira se ajo?” “Kurrë!”, ia ktheu i Dërguari. “Zoti kurrë s’më ka dhënë një grua më të mirë se Hatixheja. Ajo më besoi kur gjithkush më kundërshtonte. Ajo më përkrahu kur nuk kisha askënd të më përkrahte. Ajo ishte e para që e pranoi Islamin kur të gjithë të tjerët ishin idhujtarë. Dhe Zoti më bekoi me fëmijë vetëm nëpërmjet saj.” ( përcjellur nga Buhariu)

Sido që të ishte, Aisheja nuk arrinte ta shtypte ose ta fshihte urrjetjen që kishte ndaj Hatixhes, vajzë së saj dhe nipërve. As vdekja e Hatixhes dhe e Fatimesë nuk ia ndryshoi qëndrimin. Ajo e urrente Aliun dhe nipërit e Hatixhes.

Kishte qenë e pashmangshme që Aisheja ta kundërshtonte Osmanin. Një ditë teksa ishte në foltore, Osmani po përdorte fjalë të pahijshme për Abdullah ibn Mesudin, një shok të të Dërguarit të Zotit. Në këtë rast, Aisheja ishte ngritur në mbrojtje të këtij të fundit. Kishte patur edhe raste të tjera kur ajo e kishte kundërshtuar Osmanin. Një derë e dhomës së saj hapej drejt xhamisë dhe kohë pas kohe, ajo vendoste para derës një palë këpucë dhe një këmishë që i kishte takuar të Dërguarit, duke thënë:

“Para se të mund të mblidhej pluhuri mbi këto gjëra të të Dërguarit, ti i ke ndryshuar urdhrat e tij dhe traditën dhe e ke prishur fenë.”

Aisheja dyshonte se Osmani po e “shpërfillte” statusin e saj. Më pas, Osmani do t’ia ndërpriste edhe pagesën e saj të zakonshme nga thesari. Kjo e zemëroi Aishen jashtë mase dhe bashkë me shumë gjëra të tjera, ishte arsyeja që e bëri atë një armike të Osmanit.

Abbas Mahmud el-Akkad nga Egjipti, në veprën “Ekberijet el-Imam Ali” (botuar Kairo, 1970), thotë se Aisheja ia kishte ngjitur Osmanit emrin “Na’thal”. Nathali ishte një çifut plak nga Medineja. Thuhet se mjekrra e Osmanit i ngjante mjekrrës së tij. Në çaste zemërimi, Aisheja i nxiste hapur njerëzit kundër Osmanit duke thënë:

“Vriteni këtë Nathal! Ai është bërë mohues!” Umar Faruku, në faqen 190 të veprës “Historia e mendimtarisë arabe deri në ditët e Ibn Khaldunit” të botuar në vitin 1983 në Beirut, shkruan: “Përcillet se Aisheja thoshte: “Vriteni këtë Na’thal! Ai është bërë mohues..”

Rrethimi i pallatit të Osmanit kishte filluar tashmë, kur Aisheja u nis nga Medineja për në Mekke, për ta kryer haxhxhin. Mervani iu lut që të qëndronte në Medine por ajo nuk ia vari veshin dhe u largua. Gjatë mungesës së saj, Osmani u vra.

Në Mekke, Aisheja ishte e interesuar të dëgjonte se ç’po ndodhte në Medine. Pas haxhxhit, ajo i mblodhi rrobat e saja për t’u kthyer. Por para se të nisej nga Mekkeja, dëgjoi se një njeri i quajtur Akdhar sapo kishte ardhur nga Medineja në Mekke. Ajo e thirri dhe e pyeti ç’po ndodhte në Medine. Ai i tha:

“Osmani i vrau rebelët në qytet dhe e mori situatën nën kontroll.”Aisheja u tmerrua nga ky lajm dhe tha: “A i vrua Osmani ata njerëz që kishin ardhur të protestonin kundër tiranisë dhe të kërkonin drejtësi? Për Zotin, ne s’jemi të kënaqur me këtë gjë.” (“Historia” e Taberiut, vëll.3, fq. 468)

Por ditën tjetër, një tjetër udhëtar erdhi nga Medineja dhe i tha Aishes se rebelët e kishin vrarë Osmanin dhe se njeriu i djeshëm e kishte lajmëruar gabim. Kësaj rradhe, ajo tha:

“Zoti e largoftë Osmanin nga mëshira e Tij! Gjithë ç’ka ndodhur, Osmani ia bëri vetes së tij. Zoti nuk e shtyp askënd.”

Kur u konfirmua lajmi i vrasjes së Osmanit, Aisheja vendosi të largohej menjëherë nga Mekkeja. Ajo ishte e bindur se prania e saj në Medine ishte jetike para zgjedhjes së një Kalifi të ri. Ajo u nis nga Mekkeja por pa u larguar shumë, u takua me një udhëtar që vinte nga Medineja dhe që quhej Ubejd ibn Ebi Selma. Ajo e pyeti për të rejat më të fundit në Medine dhe ai i tha:

“Osmani u vra dhe njerëzit e Medines iu bindën Ali ibn Ebu Talibit si Kalif.”

Ardhja e Aliut në pushtet nuk ishte një lajm që Aisheja ishte e gatshme ta dëgjonte. Por duke shpresuar se kishte kuptuar gabim, pyeti sërish:

“A the se njerëzit e Medines iu bindën Aliut për besnikëri?” Ubejdi u përgjigj: “Po, Aliut iu bindën. Dhe kujt tjetër mund t’i bindeshin përveç tij?” 

Aisheja klithi:

“Oh më mirë të çahej toka ose qielli të binte mbi ne, sesa Aliu të bëhej Kalif. Tani s’mund të kthehem në Medine. Në Mekke do të shkoj sërish.” (Tarih el-Kamil” nga Ibn Ethiri, vëll.3, fq.105)

Aisheja u urdhëroi njerëzve të saj që të ktheheshin drejt Mekkes dhe tha:

“Osmani u vra pa ndonjë faj. Për Zotin kam për të kërkuar hakmarrje për gjakun e tij.”
Këto fjalë të Aishes e befasuan Ubejdin, i cili pyeti: “O nënë e besimtarëve! A do të kërkoni hakmarrje për Osmanin, ndonse ju ishit ajo që e quajtët Nathal dhe që i nxitët muslimanët për ta vrarë, duke thënë se ishte bërë mohues?”

Aisheja u përgjigj: “Është e vërtetë se e quajta Osmanin me atë emër por edhe të tjerë e thirrnin ashtu. Është gjithashtu e saktë se unë thashë që ka devijuar dhe se duhet të sillet në rrugë të drejtë. Por ajo që them tani është më e saktë se ajo që thashë atëherë dhe po të them se Osmani u pendua para se të vdiste. Andaj, kur ai u vra, ishte i pafajshëm dhe unë kam për të kërkuar hakmarrje për gjakun e tij.”

Nga e dinte Aisheja se Osmani ishte penduar? Derisa Aisheja ishte akoma në Medine, Osmani s’ishte penduar akoma. Edhe pasi ajo e kishte kryer haxhxhin dhe po bëhej gati për t’u kthyer në Medine, ai nuk ishte penduar. Përndryshe, Aisheja nuk do të shprehte kënaqësi me të dëgjuar se ai ishte vrarë. Por kur e dëgjoi lajmin se Aliu ishte bërë Kalif, ajo përnjëherë zbuloi se Osmani qenka penduar dhe se ai ishte i pafajshëm. Ajo shpalli se do të ishte një mbrojtëse e Osmanit dhe se do të shpallte një kampanjë për të kërkuar hakmarrje për gjakun e tij.

Gjatë kësaj kohe, edhe Mervani, i cili ishte larguar nga Medineja me ardhjen në pushtet të Aliut, erdhi në Mekke. Ai shkoi tek Aisheja dhe i bëri një përshkrim aq prekës të vrasjes së Osmanit, sa thuhet se Aisheja mezi i mbajti lotët.

Më pas, ajo filloi një kampanjë dydimensionale. Nga njëra anë, ajo duhej të vërtetonte se Osmani ishte “i pafajshëm” dhe së dyti, të vërtetonte se Aliu ishte “fajtor”.

Udhëtarët po i bartnin fjalët e Aishes drejt Medines. Talhaja dhe Zubejri u mrekulluan kur i dëgjuan këto gjëra. Në këtë kampanjë të Aishes, ata panë një shpresë për veten e tyre dhe i shkruan asaj një letër, duke e miratuar veprimtarinë e saj dhe duke ia shprehur përkrahjen. Me këtë, ata e motivuan Aishen që ta rriste akoma më shumë propagandën e saj kundër Aliut. Shumë shpejt, edhe ata të dy do të niseshin drejt Mekkes “për të bërë Umre”. Me ndihmën e Mervanit, Aisheja kishte filluar ndërkohë të mblidhte përkrahës. I pari që iu përgjigj thirrjes së saj ishte Abdullah bin Amir el-Hadhremiu, guvernatori i Osmanit në Mekke. Bashkë me të, ai e solli edhe Said bin Asin, Velid bin Akaben dhe umajjadët e tjerë që ndodheshin në Mekke. Në ndërkohë, edhe Talha dhe Zubejri arritën nga Medineja dhe bënë një aleancë me Aishen dhe me Mervanin, kundër Ali ibn Ebu Talibit. Dalngadalë, të gjithë dirigjuesit në prapaskenën e vrasjes së Osmanit ishin mbledhur në Mekke. Ngase në mes tyre kishte një unitet në metoda dhe në qëllim, formimi i një aleance të tillë nuk ishte shumë i vështirë.

Qëllimi “zyrtar” i kësaj aleance ishte kërkimi i hakmarrjes për gjakun e Osmanit. Aleatët vendosën se kjo gjë nuk mund të bëhej ndryshe, veçse duke e marrë në dorë vetë Kalifatin. Por prapaskena e kësaj ekspedite hakmarrjeje ishte e mbushur me lakminë për fuqi, me frikën e ca burrave dhe me xhelozinë dhe dinakërinë e një gruaje.

60. Beteja e Basrës (Beteja e Devesë)

Lufta e dytë civile në Islam

Muslimanët tashmë kishin bërë një luftë civile gjatë Kalifatit të Ebu Bekrit. Brenda gjeneratës së njejtë, tani sërish po shfaqej problemi i luftës së brendshme. Lufta e parë civile ishte bërë nga ana e qeverisë kundër disa njerëzve disidentë, kurse e dyta u bë nga disa njerëz disidentë kundër qeverisë së tyre.

Prof. Sejjid Abdul Kadir dhe Prof. Muhammed Shuxha’ud Din, në veprën e tyre “Historia e Islamit”, në pjesën e parë shkruajnë:
Kur dëgjoi se Osmani ishte vrarë dhe se Aliu ishte zgjedhur si Kalif, Aisheja ishte duke u kthyer nga Mekkeja në Medine, pas kryerjes së ritualeve të haxhxhit. Me ta marrë këtë lajm, ajo vendosi të mos shkonte në Medine dhe u kthye sërish në Mekke. Talhaja dhe Zubejri arritën gjithashtu në Mekke. Guvernatori i Osmanit në Mekke, ishte Abdullah bin Amir Hadhremiu. Mervani dhe pjesëtarët e tjerë të fisit Umejje po qëndronin në qytet si mysafirë të tij. Që të gjithë u mblodhën dhe vendosën të kërkonin hakmarrje për gjakun e Osmanit. Në Mekke, ata mblodhën një ushtri prej 3000 vetësh dhe pas shumë diskutimesh, vendosën të marshonin drejt Basrës. Ata e okupuan Basrën, e konfiskuan thesarin shtetëror dhe duke përhapur tmerr nëpër qytet, vranë 600 muslimanë, për të cilët dyshonin se ishin kundër tyre.

Përpjekja për të kërkuar hakmarrje për vrasjen e Osmanit ishte vetem një pretekst për të luftuar. Kjo gjë s’ishte tjetër veçse një maskë për ambicjet e prijësve të kësaj lëvizjeje dhe për krimet e tyre. S’kishte mënyrë tjetër për t’i fshehur qëllimet e tyre të vërteta, ambicjet dhe përfshirjen në vrasjen e Osmanit, veçse nëpërmjet pretendimit se ishin mbrojtës të gjakut të tij. Një gjë që e dinin të gjithë ishte se, sikur Aliu ta konsolidonte pushtetin e tij, gjëja e parë që do të bënte, ishte një hetim i tërthortë i vrasjes së Osmanit. Një hetim i tillë domosdo do t’i çonte hetuesit tek gjurmët e vetë prijësve rebelë. Roli që kishin luajtur gjatë rrethimit të pallatit të Osmanit nuk ishte i fshehur nga njerëzit. Të gjithë dëshmitarët okularë gjendeshin në Medine dhe që të gjithë do të dëshmonin duke u betuar për atë që kishin parë. Për prijësit rebelë, kishte vetëm një rrugë për ta penguar drejtësinë e Aliut dhe kjo ishte ngritja e një “britme” për hakmarrje, para se Aliu të mund ta vinte në funksion aparatin e drejtësisë. Dhe pikërisht këtë e bënë. Disa prej tyre pranonin se ajo që ishin duke bërë ishte një pendim për mëkatet e tyre dhe s’kishte pendim më të mirë sesa “të lahej gjaku me gjak”. Ata e kishin vrarë një Kalif tashmë dhe do ta vrisnin edhe një tjetër. Kjo ishte mbase mënyra e vetme që ata ta arrinin “shpëtimin”.

Askush nuk e di se me çfarë të drejte Aisheja, Talhaja dhe Zubejri po kërkonin hakmarrje për gjakun e Osmanit. Asnjëri prej tyre s’kishte lidhje familjare me të dhe secili i takonte një fisi të ndryshëm. Më të afërmit e Osmanit ishin e veja e tij, Naileja dhe djemtë dhe vajzat e tija. Si për ironi, asnjëri prej tyre nuk po kërkonte hakmarrje. Vetëm pas vrasjes së tij, Osmani gjeti “trima” të të dyja gjinive, që ishin të gatshëm për të qenë “mbrojtës” të tij.

Aisheja nuk e shihte dot Aliun në fronin e Kalifatit. Urrejtja e saj për Aliun ishte e jashtëzakonshme. Nëse dikush tjetër do të bëhej Kalif, ajo mbase kurrë nuk do ta niste këtë avanturë të kotë që përfundoi me vdekjen e dhjetëra mijëra muslimanëve. Ndonse arsyeja e vërtetë në rastin e saj ishte urrejtja ndaj Aliut, ajo gjeti edhe një arsye tjetër për të luftuar më me vullnet. Në rast të largimit të Aliut nga posti i tij, ajo do ta bënte Kalif nipin dhe djalin e saj të adoptuar, Abdullah bin Zubejrin.

Tre guvernatorët e Osmanit, të cilët u liruan nga detyra prej Aliut, ishin Amir Hadhremiu në Mekke, Ja’la bin Umejje në Jemen dhe Abdullah bin Amir bin Kurejz në Basra. Pas lirimit nga detyra, guvernatori i Mekkes qëndroi në Mekke dhe dy të tjerët iu bashkangjitën, duke e sjellë me vetë edhe thesarin e provincave përkatëse. Edhe disa qytetarë të Mekkes dhanë një kontribut të majmë në xhepin e rebelëve. Në këtë mënyrë, rebelët i gjetën të ardhurat e nevojshme për ta filluar luftën e tyre.

Prijësit e rebelëve u mblodhën në shtëpinë e Abdullah bin Amir Hadhremiut, ish-guvernatorit të Mekkes, për të diskutuar si do të vepronin. Një sulm i drejpërdrejtë kundër Medines dhe një marshim drejt Sirisë ishin në mesin e opcioneve. Por më në fund, Abdullah bin Amir bin Kurejzi, ish-guvernatori i Basrës, sugjeroi që të marshonin drejt Basrës. Kjo ide u pëlqeu të tjerëve dhe u pranua. Talhaja e pranoi menjëherë këtë sugjerim, duke thënë se kishte shumë pjesëtarë të fisit të tij në atë qytet dhe se të gjithë do ta përkrahnin me siguri.

Më pas, rebelët krijuan një strategji të tyren. Fillimisht do ta merrnin Basrën dhe më pas, duke e përdorur atë si bazë, do ta sulmonin Kufen, ku Zubejri kishte shumë përkrahës. Me Basrën dhe Kufen në duart e tyre, ata do të mund ta izolonin Aliun në Hixhaz, t’i pushtonin territoret e tija, ta mundnin dhe më në fund, t’ia merrnin Kalifatin.

Qëllimi që rebelët e shpallën në fillim të avanturës së tyre ishte vrasja e njerëzve që e kishin vrarë Osmanin. Njerëzit që e vranë Osmanin ishin të gjithë në Medine. Por këta mbrojtës të vetëshpallur të gjakut të Osmanit po marshonin drej Basrës, 800 milja (rreth 1300 km) në lindje të Medines.

Talhaja dhe Zubejri i kërkuan Abdullah ibn Umar ibn el-Hattabit që t’u bashkangjitej por ai nuk pranoi. Aisheja u bëri shtypje të gjitha vejushave të Profetit që të shkonin bashkë me të por asnjëra prej tyre nuk pranoi, përveç Hafsës. Por edhe ajo nuk u nis dot, pasi i vëllai Abdullah ibn Umari i ndaloi një gjë të tillë.

Umm Selemeja ishte njëra nga të vejat e Profetit. Aisheja i dërgoi asaj një letër në Medine dhe e ftoi që t’i bashkangjitej. Umm Selemeja iu përgjigj:

“Aishe, a ke harruar se i Dërguari të ka urdhëruar të qëndrosh në shtëpi dhe të mos i kalosh kufijtë e caktuar nga feja? Lufta është e ndaluar për gratë. Sytë dhe zëri i tyre nuk duhet të ngrihet lartë. Mos mendon vallë se nëse i Dërguari i Zotit të shihte duke u endur me deve nëpër shkretëtirë, do të ishte i kënaqur me ty? Po të mos i bindem tim shoqi, me çfarë fytyre do të dal para tij? Andaj kije droje Zotin gjithmonë! Do të ishte më mirë për ty që të qëndroje në shtëpi.”

Aisheja pretendonte se misioni i saj ishte një mision paqeje. Nëse vërtet ishte kështu, atëherë s’mund të kalojmë pa thënë se ky ishte mbase misioni më i çuditshëm i paqes që është bërë ndonjëherë. Ajo shoqërohej në Basra nga 3000 ushtarë të armatosur deri në dhëmbë dhe të etur për ta derdhur gjakun e muslimanëve të tjerë.
Të gjitha përgatitjet morën fund the ushtria e Aishes, Talhasë dhe Zubejrit u nis me shumë entuziazëm nga Mekkeja drejt destinacionit të saj, Basrës.

Teksa ushtria mekkase po marshonte drejt lindjes, dikush e parashtroi pyetjen se kush do të bëhej Kalif, nëse Aliu humbiste. Djali i Talhasë tha se babai i tij do të ishte Kalifi i ardhshëm. Të njejtën e bëri edhe djali i Zubejrit.
Një diskutim i zjarrtë u zhvillua mes tyre, derisa Aisheja hyri në skenë. Ajo ndërmjetësoi mes tyre dhe përkrahësve të tyre dhe tha se ishte shumë herët që të bisedohej për këtë gjë.

Ndonse ajo e shtyu këtë pyetje për më vonë, prapëseprapë shpalli se nipi i saj, Abdullah ibn Zubejri do të ishte imam në namaz. Në kontekstin e atëhershëm, një emërim i tillë kishte shumë rëndësi simbolike. Në një rast gjatë sëmundjes së Profetit, babai i Aishes, Ebu Bekri i kishte udhëhequr muslimanët në namaz. Fakti se ai i udhëhoqi në namaz u përdor menjëherë pas vdekjes së Profetit, edhe si argument për Kalifatin e Ebu Bekrit por edhe si një “kualifikim” i tij për këtë post.

Aisheja e donte të nipin më tepër nga ç’e donte vetë e ëma atë. Ajo ishte e vendosur për ta bërë Abdullahun Kalif. Me insistimin e saj, edhe Zubejri u detyrua të qëndronte në namaz pas të birit. Në sytë e Aishes, asnjëri në ushtrinë rebele nuk mund të pretendonte të bëhej Kalif, pas rastit kur Abdullahu i udhëhoqi njerëzit në namaz.

Pyetja e udhëheqësisë e brente edhe Said bin Asin. Ai e hapi këtë çështje me Talhanë dhe Zubejrin dhe ndërmjet tyre u zhvillua dialogu në vijim:
Saidi: Po ta fitojmë luftën kundër Aliut, kush do të bëhet Kalifi i ardhshëm?
Talha: Kushdo që të zgjidhet nga muslimanët, ai do të bëhet Kalif.
Saidi: Kur u nisët nga Mekkeja, ju thatë se po luftonit me Aliun për t’u hakmarrë për gjakun e Osmanit. Nëse ende nuk e keni ndryshuar qëllimin, do të duhej që njërin nga bijtë e Osmanit ta bëni Kalif, sepse dy prej tyre janë me ne në ushtri.
Talha: A mendon se do t’i lëmë anash muhaxhirët më të vjetër për t’ia lëshuar këtë pozitë një të riu? Kurrën e kurrës!

Atë çast, Saidi e kuptoi se çështja e hakmarrjes për gjakun e Osmanit ishte vetëm një lojë, qëllimi i vërtetë i të cilës ishte që “treshja” ta merrte në duar pushtetin.

Një vizitor i dalluar në kampin rebel ishte Mughire ibn Shaaba. Ai bisedoi me Aishen dhe me Mervanin dhe i këshilloi që të hiqnin dorë nga plani i tyre për ta sulmuar Basrën. Ai i tha Mervanit:

“Nëse vërtet jeni nisur për t’i gjetur vrasësit e Osmanit, atëherë dijeni se ata janë pikërisht këtu në kampin tuaj dhe jo në Basra. Ata s’janë tjetër veçse gjeneralët e kësaj ushtrie. Ata e vranë Osmanin sepse secili prej tyre dëshironte të ishte Kalif. Por dështuan dhe pas këtij dështimi, e nxorrën këtë tregim të hakmarrjes.”

Por Aisheja dhe Mervani nuk kishin ndërmend të hiqnin dorë nga plani i tyre i pushtimit të Basrës. Ata nuk i pranuan këshillat e Mughires, me çfarë ky i fundit, bashkë me Said bin Asin, Abdullah bin Halidin dhe disa të tjerë, u nda nga ushtria rebele dhe shkoi në Taif.

Ushtria rebele vazhdoi me marshimini e saj drejt Basrës por një ndodhi e çuditshme e bëri të ndalojë. Teksa Aisheja po kalonte pranë pusit të një katundi ndanë rrugës, disa nga qentë rrugaçë të fshatit u mblodhën rreth devesë së saj dhe filluan të lehnin ashpër. Aisheja e zgjati kokën për të parë dhe e pyeti djalin e Talhasë, në e dinte si quhej katundi ku po kalonin. Ai iu përgjigj se ishte një vendbanim i vogël që quhej Havab.

Kur Aisheja e dëgoi këtë emër, përnjëherë u kaplua nga një shqetësim i thellë. Ajo urdhëroi që deveja e saj të ulej dhe më pas tha se do të nisej drejt Medines, në vend që të shkonte në Basra.

Ky ndryshim i menjëhershëm drejtimi i Aishes e befasoi djalin e Talhasë dhe ai e pyeti përse nuk duhej të shkonin në Basra. Ajo i tha se i ishte kujtuar një parashikim i të Dërguarit të Zotit dhe i rrëfeu atij:
Një ditë i Dërguari ishte me gratë e tija dhe u tha:

“Do të vijë një ditë, kur qentë e Havabit do t’i lehin njërës prej juve, derisa ajo të jetë në një gabim të qartë.” Pastaj u kthye drejt meje dhe më tha: “Ki kujdes Humejra (nofkë e Aishes) të mosh jesh ti ajo!” Dhe ja ku jam tani duke i dëgjuar të lehurat e qenve të Havabit. Kjo do të thotë se unë jam në një gabim të qartë.”
Por djali i Talhasë nuk ishte i bindur për këtë dhe tha:
“Oj nënë e besimtarëve! Mos ua varr veshin këtyre qenve që lehin! Kemi gjëra më të rëndësishme për të bërë. Andaj ejani të vazhdojmë në drejtimin tonë të caktuar!”

Por Aisheja ishte e vendosur për t’u kthyer në Medine. I alarmuar nga këmbëngulja e saj, djali i Talhasë e thirri Abdullah ibn Zubejrin, me shpresë se ai do të mund ta bindte.

Abdullahu erdhi dhe e dëgjoi tregimin e Aishes. Çfarëdo që të ishte e vërteta, ai duhej ta ndalte atë me çdo kusht. Po të ndahej ajo nga ushtria rebele, e gjithë përpjekja e tyre për ta marrë pushtetin do ta humbte ndikimin e saj. Për më tepër, nuk do të kishin vend ku të shkonin. Andaj, ai i tha tezes së tij se vendi, ku qentë i kishin lehur dhe e kishin shqetësuar aq shumë, nuk ishte Havabi por një katund tjetër. Megjithatë, Aisheja nuk u bind nga përgjigja e tij dhe shpalli se nuk do të shkonte në Basra.

Abdullah ibn Zubejri bëri ç’mos për ta bindur tezen e tij se duhej të shkonte në Basra, se nuk duhej të devijonte nga kjo rrugë dhe se nuk duhej që qentë t’ia lëkundnin vendosmërinë. Më pas, ai u betua se ushtria ishte larguar prej kohësh nga Havabi. Përveç kësaj, ai mblodhi nja pesëdhjetë arabë të shkretëtirës, i solli para Aishes dhe i bëri të gjithë t’i betoheshin asaj se Havabi ishte shumë larg vendit ku ndodheshin ata. Historianët arabë thonë se “dëshmia” e Abdullah bin Zubejrit para Aishes ishte dëshmia e parë e gënjeshtërt në Islam.

Edhe Taberiu, mbase më i dalluari i historianëve arabë, e ka përcjellur këtë incident. Ai shton se me përpjekjet e djalit të saj të adoptuar, Abdullah ibn Zubejrit, dhe të pesëdhjetë “dëshmitarëve” që ai solli, Aisheja më në fund u bind se qentë që i lehën nuk ishin qentë e Havabit por të një katundi tjetër. Më pas, ajo e harroi këtë ndodhi dhe e quajti një gabim të pafat. Ndërgjegja e saj “u çlirua” sërish dhe ajo ishte e gatshme për të vazhduar drejt Basrës.

Në ndërkohë, Aliu po e analizonte situatën. Nga të gjithë armiqtë e tij, ai e dinte se Muavije, guvernatori i Sirisë, ishte më i rrezikshmi dhe se me të duhej të merrej së pari. Por pikërisht atëherë, dëgjoi se Talhaja dhe Zubejri, që ishin larguar nga Medineja “për të bërë Umre në Mekke” e kishin thyer premtimin e tyre për besnikëri dhe se Aisheja e kishte ngritur flamurin e kryengritjes kundër tij. Përveç kësaj, atij iu përcoll se tre udhëheqësit po përparonin në krye të një ushtrie të armatosur mirë, për ta pushtuar qytetin e Basrës në Irak.

Aisheja kurrë s’e kishte fshehur antipatinë që ndjente për Aliun. Por ky i fundit nuk kishte menduar kurrë se ajo do të shkonte deri në ekstrem dhe t’i shpallte luftë atij. Për të, aleanca e Talhasë, Zubejrit dhe Muavijes ishte dukur tejet e mundshme por kurrë s’kishte menduar se Talha dhe Zubejri do të bënin një aleancë me Aishen. Por ja ku ishin, Aisheja dhe aleatët e saj, të cilët ishin bërë një rrezik më i madh për Shtetin Islam se vetë Muavijeja. Aliu u detyrua të anulonte çdo gjë tjetër dhe të merrej me sfidën e Aishes, Talhasë dhe Zubejrit. Atë e pikëlloi shumë ky veprim krejtësisht i pakohë dhe i paarsyeshëm i këtyre personave dhe bëri ç’mos për t’i bindur që të mos derdhnin gjak të muslimanëve, gjë që do të ishte domosdo një revoltë kundër pushtetit legjitim. Ai i dërgoi Aishes një letër, në të cilën thoshte:

Me emrin e Zotit, Bamirës dhe Mëshirues!
Ti ke dalë nga shtëpia jote dhe me këtë u je kundërvënë urdhrave të Zotit dhe të të Dërguarit të Tij. Tani po përpiqesh ta hedhësh farën e luftës vëllavrasëse në mesin e muslimanëve. Vetëm ndalu për një çast dhe mendo për këtë gjë: ç’punë ke ti me ushtritë dhe me luftën? A është detyra jote të luftosh?Dhe kundër kujt vallë? Kundër muslimanëve? Vendi yt është në shtëpi. Zoti të ka urdhëruar të qëndrosh në shtëpinë tënde. Andaj kije droje Atë dhe mos trego mosbindje! Kthehu menjëherë në Medine!
Aisheja e mori letrën e Aliut por fjalët e tija nuk patën ndikim tek ajo. Aliu u dërgoi letra të ngjashme edhe Zubejrit dhe Talhasë, por asnjëri nuk iu përgjigj.

Aliu kuptoi se rebelët ishin të vendosur për të derdhur gjak muslimanësh. Për të parandaluar një gjë të tillë, Aliu vendosi të përballej me ta. Por për t’u përballur me rebelët, atij i duheshte një ushtri dhe pikërisht kjo i mungonte.
Kalifi i ri do të duhej të mblidhtë një ushtri për ta penguar pushtimin e Basrës nga ushtria rebele. Ai shkoi në xhami, i informoi muslimanët për planin e rebelëve, u shpjegoi se duhej një ushtri për t’u përballur me sfidën e tyre dhe i ftoi të gjithë që t’i bashkangjiteshin ushtrisë si vullnetarë.

Aliu mbeti i shtangur nga reagimi i njerëzve. Askush nuk po bëhej vullnetar për të luftuar kundër rebelëve. Ai e përsëriti disa herë thirrjen e tij dhe përgjigja ishte e njejta.

Megjithatë, pas disa ditësh, një njeri u ngrit në xhami dhe tha se do t’u bindej urdhrave të Aliut. Edhe disa të tjerë, të guximshëm si ky i pari, e ndoqën shembullin e tij. Shumë shpejt, Aliu arriti të mblidhte një forcë të vogël ushtarake, të përbërë nga 700 burra.

Sir John Glubb

Sapo dëgjoi se Zubejri, Talhaja dhe Aisheja ishin nisur nga Mekkeja, Aliu vendosi t’i ndiqte por pati vështirësi të mblidhte forca të mjaftueshme ushtarake për një gjë të tillë. Vetëm disa muaj më parë, shokët e Profetit dhe banorët e Medines e kishin lutur që të bëhej Kalif. Kurse tani, kishte shumë pak njerëz që po e përkrahnin, ndonse Zubejri dhe Talhaja kishin mbledhur një ushtri prej 3000 burrash nga Mekkeja dhe nga fiset përreth.

Në tetor të vitit 656, katër muaj pas vrasjes së Osmanit, Aliu u nis për t’u përballur me Talhanë dhe Zubejrin. Me vete kishte vetëm 700 vetë. Duke qenë tepër i dobët numerikisht, ai e ndali ushtrinë rreth një pusi në Nexhd. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.318)

Para se të nisej nga Medineja, Aliu shkoi për t’i thënë lamtumirë Umm Selemes, njërës nga të vejat e Profetit. Umm Selemeja i tha:

“Me emrin e Zotit po të lë nën mbrojtjen e Tij. Betohem në fuqinë dhe në madhështinë e Tij, se vetëm ti je me të vërtetën dhe të gjithë armiqtë e tu janë duke gabuar. Po të mos ishte urdhri i Zotit që gratë e të Dërguarit të qëndrojnë në shtëpitë e tyre, unë vetë do të vija bashkë me ty në këtë rrugë.” (“Historia” nga Ebu’l-Fida)

Umm Selemeja kishte një djalë nga martesa e saj e parë. Atë ia ofroi Aliut dhe i tha:

“Ky është fëmija im i vetëm dhe është gjithë ç’më ka mbetur në këtë botë. Këtë po ta jap ty dhe po të duhet, për ty do ta japë edhe jetën.”

Aliu u prek mjaft nga ky gjest i Umm Selemes. E falënderoi atë dhe u nda prej saj, pa e ditur në do të kthehej sërish në Medine. Djali i saj e shoqëroi Aliun për në Irak. Aliu e emëroi Sehl bin Hunejf Ensariun si guvernator të Medines në mungesë të tij dhe e dërgoi Kathm ibn Abbasin në Mekke, që ta merrte nën kontroll qytetin, si guvernator i ri i tij.

Gjëje e fundit që Aliu bëri në Medine ishte vizita e varrit të Muhammedit dhe të Fatimesë. Muhammedi ishte udhëzuesi, bamirësi dhe miku i tij kurse Fatimeja shoqja e tij. Ai u tha lamtumirë që të dyve, me një zemër të pikëlluar dhe me sy të mbushur lot. Pas arritjes në Irak, Aliu dhe forcat e tija të pakta u ndalën në vendin e quajtur Dhikar. Abdullah ibn Abbasi, kushëriri i Aliut, kështu e përcjell arritjen në kamp të një njeriu të ri:

Ishim në Dhikar një pasdite dhe pamë një njeri që vinte drejt kampit tonë. Ishte shumë i plakur dhe shëndetlig. Gjëja e vetme që kishte ishte një copë bukë dhe një trastë lëkure e mbushur me ujë. Ai hyri në kamp dhe kërkoi të shihej me Aliun. Kur e çuam tek Aliu, njeriu tha se ishte Uvejsi Karaniu nga Jemeni. Me ta dëgjuar emrin e tij, të gjithë e kuptuam se ai ishte miku i largët i mësuesit tonë, Muhammedit. Ai i kërkoi Aliut që t’ia zgjaste dorën dhe ky i fundit pranoi. Pastaj ai e vendosi dorën e tij mbi atë të Aliut dhe iu bind atij për besnikëri.

Aliu e përshëndeti mikun e dashur të mësuesit të tij, njësoj siç do të bënte vetë Muhammedi po të ishte gjallë. Uvejsi i famshëm u përfshi në ushtrinë e Medines. Për Aliun, arritja e Uvejsit ishte një rast i rrallë lumturie në mes të gjithë atij skenari të mbushur me ndarje, tradhëti, intriga dhe rebelime, që po mbisundonte në tokat e Islamit. Për disa çaste, ai e harroi të tanishmen dhe u kthye plot nostalgji në të kaluarën, në kohën e mësuesit të tij Muhammedit. Kishin qenë vërtet ditë të bukura. Me siguri do të ketë dashur të kthehej në ato kohë, kur si krahu i djathtë i Muhammedit, ai e kishte mbrojtur Islamin dhe shoqërinë muslimane nga idhujtarët. Tani, në një kontrast të jashtëzakonshëm, pikërisht ajo shoqëri po e sfidonte autoritetin e tij dhe dukej e etur për gjak. Nga këto kujtime të bukura dhe të lavdishme të të kaluarës, Aliu u zgjua në një të sotme të shëmtuar sa më s’ka.

Përpjekjet e Aliut për ta parandaluar luftën që në Medine, kishin dështuar. Por ai akoma përpiqej për të mos lejuar një luftë civile mes muslimanëve. Andaj, kur ushtarët e tij u vendosën në kamp, ai e nisi ofenzivën e tij paqësore dhe bëri një sërë përpjekjesh diplomatike drejt udhëheqësve rebelë, për t’i bindur që të bisedonin dhe të vendosnin një paqe, në vend që t’i drejtoheshin gjykimit të armëve. Ai i dërgoi disa nga shokët më të famshëm të Profetit tek Aisheja, Talhaja dhe Zubejri por pa ndonjë rezultat konkret.

Edward Gibbon

Një jetë përplot përsiatje dhe lutje nuk i kishte dobësuar aftësitë luftarake të Aliut. Por në moshë të pjekur, ndonse pas një përvoje të gjatë me njerëzit, në sjelljen e tij ishin të dukshme pakujdesia dhe veprimi në mënyrë të hapur. Në ditët e para të sundimit të tij, ai dështoi që nëpërmjet dhuratave ose dhunës, ta siguronte besnikërinë e dyshimtë të Talhasë dhe të Zubejrit, dy nga prijësit më të fuqishëm arabë të kohës. Ata ikën nga Medineja në Mekke dhe më pas shkuan në Basra, ku e ngritën flamurin e revoltës dhe e uzurpuan qeverisjen e Irakut, të cilën dëshpërimthi e kishin kërkuar si një shpërblim për shërbimet e tyre. Maska e patriotizmit arrin t’i mbulojë edhe kundërthëniet më të mëdha. Kështu, armiqtë dhe mbase vrasësit e Osmanit tani po kërkonin hakmarrje për gjakun e tij. Në këtë ekspeditë të tyre, ata shoqëroheshin edhe nga Aisheja, e veja e Profetit, e cila deri në çastet e fundit të jetës së saj, ruajti një urrejtje ndaj të burrit dhe pasardhësve të Fatimesë. (“Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake”)

Duke mos e siguruar nëpërmjet dhuratave besnikërinë e dyshimtë të Talhasë dhe Zubejrit, Aliu nuk shfaqte pakujdesi, siç pretendon Gibboni. Aliu e dinte mirë se Talhaja dhe Zubejri kishin intriga në zemër. T’u jepeshin dhurata atyre të dyve s’do të ishte veçse një ryshfet, gjë që Aliu kurrë nuk do ta bënte.

Në Medine, Abdullah ibn Abbasi e kishte këshilluar Aliun që Talhanë dhe Zubejrin t’i bënte guvernatorë të Basrës dhe të Kufes respektivisht. Po të gjykohet sipas karakterit të tyre, një emërim i tillë do të ishte një goditje vdekjeprurëse për Aliun. Po ta bënte këtë, në vend të një Muavijeje në Damask, do të kishte përballë tre “Muavije” përnjëherë.
Sa për dhunën, Aliu kurrë nuk do ta arrestonte një njeri për ndonjë krim që e kishte menduar por që s’e kishte realizuar kurrë. Kur Talhaja dhe Zubejri erdhën për t’i kërkuar leje që të niseshin drejt Mekkes, ai u lejoi të shkonin por u tha se qëllimi i tyre në këtë udhëtim nuk ishte pelegrinazhi.

Siç u tha edhe më sipër, Aliu arriti të mblidhte vetëm 700 vetë në Medine. Me një forcë kaq të vogël ushtarake, ai nuk mund të përballej me sfidën e rebelëve. Andaj, ai e dërgoi Muhammed ibn Xhaferin dhe Muhammed ibn Ebu Bekrin në Kufe, për të siguruar përforcime nga ky qytet. Guvernatori i Kufes ishte Ebu Musa el-Eshariu, i cili e kundërshtoi këtë kërkesë të Aliut. Kur pa se përforcimet nuk po vinin, Aliu e dërgoi fillimisht Abdullah ibn Abbasin dhe Malik el-Eshter kurse më pas, djalin e vet Hasanin dhe Ammar bin Jasirin.
Hasani i shpërfilli kundërshtimet e Ebu Musës, hyri në xhaminë e madhe të qytetit dhe u mbajti njerëzve të Kufes një fjalim, në të cilin ua përkujtoi detyrimet që i kishin ndaj Zotit dhe ndaj të Dërguarit të Tij.

Arritja në Kufe e Hasanit, nipit të dashur të Muhammedit, krijoi shumë entuziazëm. Fjalimi i tij s’kishte mbaruar akoma kur njerëzit filluan të bërtisnin: “ty të bindemi.”

Në ndërkohë, Malik el-Eshteri hyri në pallatin e guvernatorit. I përzuri që atje skllevërit e Ebu Musa el-Eshariut dhe e mori ndërtesën nën kontroll. Ebu Musa u arratis gjatë natës dhe u strehua tek Muavijeja në Damask.

Hasani, Ammar bin Jasiri, Abdullah ibn Abbasi dhe Malik el-Eshteri u kthyen në kampin e Dhikarit bashkë me 12 mijë ushtarë nga Kufeja.

Guvernatori i Aliut në Basra ishte Osman bin Hunejf Ensariu, i njejti sahabe i të Dërguarit të Zotit, të cilin Umari e kishte emëruar si përgjegjës financiar për Irakun. Kur kuptoi se ushtria e Aishes, Talhasë dhe Zubejrit ishte në rrethinat e Basrës, ai e dërgoi Ebu Esved el-Duelin, njërin nga miqtë e Aliut, për t’i kuptuar arsyet e ardhjes së tyre. Ebu’l Esvedi u takua me Aishen dhe ndërmjet tyre u zhvillua dialogu në vijim:

Ebu’l Esvedi: “O nënë e besimtarëve! Ç’është arsyeja e ardhjes suaj në Basra me një ushtri?”
Aisheja: “Kam ardhur për të kërkuar hakmarrje për vrasjen e Osmanit, i cili u vra në shtëpinë e tij ndonse s’kishte kryer ndonjë krim.”
Ebu’l Esvedi: “Kushdo që e vrau Osmanin nuk është në Basra.”
Aisheja: “E di atë. Por që të mund të hakmerremi, neve na duhet përkrahja dhe bashkëpunimi i popullit të Basrës.”
Ebu’l Esvedi: “Shpresoj se nuk keni harruar që i Dërguari i Zotit ju urdhëroi të qëndroni në shtëpi. Sido që të jetë situata, nuk ju takon juve të përziheni në politikë e në luftë. Është e padenjë për të venë e të Dërguarit që të dalë prej shtëpie dhe të luftojë kundër muslimanëve.”
Aisheja: “A ka musliman që do të guxojë të luftojë kundër meje?”

Aisheja besonte se kur të shfaqej në krye të ushtrisë në fushëbetejë, ushtarët armiq, me ta parë atë, ose do të vinin në anën e saj, ose do ta tradhëtonin udhëheqësin e tyre.

Pas bisedës me Aishen, Ebu’l Esvedi shkoi tek Talhaja dhe Zubejri, për ta kuptuar qëllimin e ardhjes së tyre.

Talhaja dhe Zubejri: “Prej Aliut, ne kërkojmë hakmarrje për vrasjen e Osmanit.”
Ebu’l Esvedi: “Aliu nuk e vrau Osmanin dhe nuk pati ndonjë rol në vrasjen e tij. Ju e dini mirë këtë.
Talhaja dhe Zubejri: “Në është ashtu, atëherë përse i mbron vrasësit e tij?”
Ebu’l Esvedi: “A do të thotë kjo se ju e keni thyer premtimin që ia dhatë Aliut?”
Talhaja dhe Zubejri: “Premtimi ynë u mor nëpërmjet shpatës. Andaj nuk është i vlefshëm.

Ebu’l Esvedi e shihte se prijësit rebelë ishin të obsesinuar me luftën dhe se bisedat e mëtejme me ta ishin të padobishme. Andaj, ai u kthye në Basra dhe raportoi tek Osman bin Hunejfi në lidhje me fjalët e Aishes, Talhasë dhe Zubejrit.

Prijësit rebelë nuk i kishin mbajtur fshehur qëllimet e tyre por Osman bin Hunejfi nuk kishte ndonjë ushtri të fuqishme për ta mbrojtur qytetin kundër tyre. Andaj, kur ata u shfaqën tek portat e qytetit, ai filloi bisedime me ta. Të dyja palët u pajtuan që derisa të arrinte Aliu, rebelët nuk do ta prishnin rendin në Basra dhe Osman bin Hunejfi do të mbetej guvernator i qytetit.

Por vetëm dy ditë kishin kaluar kur prijësit rebelë e prishën marrëveshjen. Ushtria e tyre e sulmoi natën qytetin dhe e morën në dorë. Me të hyrë brenda mureve të qytetit, gjendja doli jashtë kontrollit. Ushtarët rebelë e pushtuan gjithë qytetin dhe vranë rreth 600 muslimanë, prej të cilëve 40 në vetë Xhaminë Qendrore të qytetit. Talhaja dhe Zubejri hynë me forcë në pallatin e guvernatorit dhe e robëruan Osman bin Hunejfin, duke i vrarë ata që deshën ta mbronin. Ata deshën ta vrisnin edhe Osmanin por ai u tha se po ta bënin këtë, vëllai i tij Sehl bin Hunejfi, që atëherë ishte mëkëmbës i Aliut në Medine, mund t’i vriste si hakmarrje të gjithë të afërmit e tyre që jetonin në atë qytet. Pas këtyre fjalëve, ata vendosën të mos e vrisnin këtë shok të famshëm të Muhammedit. Prapëseprapë e rrahën ashpër, ia rruan flokët, mjekrrën dhe qepallat dhe e dëbuan nga Basra. Osmani disi arriti t’i bashkangjitej Aliut në kampin e tij dhe të dilte në prani të Kalifit, më shumë i vdekur sesa i gjallë.

Aliu u tmerrua nga gjendja në të cilën e pa Osman bin Hunejfin. Ishte e vështirë ta njihje. Ai u përpoq ta ngushëllonte këtë mik të Muhammedit. Ushtria rebele tashmë e kishte në dorë Basrën, me çfarë e kishte përmbushur qëllimin e saj të parë. Prijësit e ushtrisë i dëbuan ose i vranë të gjithë përkrahësit e Osman bin Hunejfit në Basra.

Aliu nuk pati zgjidhje tjetër veçse t’i urdhëronte ushtrisë që të nisej drejt Basrës. Duke u ndalur në Zavije, në veri të Basrës, ai u dërgoi letra prijësve të rebelëve, duke u kërkuar që të dyja palët t’i tejkalonin me bisedime mosmarrëveshjet e tyre, në vend që të luftonin me njëra-tjetrën. Por prijësit rebelë nuk kishin dëshirë t’u përgjegjëshin letrave të Aliut. Për të mos i lënë dyshim Aliut në lidhje me faktin se prej kohësh e kishin përjashtuar paqen si një mundësi, ata e ftuan për t’u takuar në rrethinat e qytetit.

Sir John Glubb

Teksa Kalifi i afrohej Basrës, rebelët dolën për ta takuar atë, të prirë nga Zubejri dhe Talhaja. Por e tërë Basra nuk ishte me ta. Fisi Bekr, që dikur ishte udhëhequr nga trimi i famshëm Muthana, iu bashkangjit ushtrisë së Aliut. Fisi Tamim vendosi të mbetej i paanshëm. Ushtria e Aliut ishte pak më e fuqishme se ajo e rebelëve. Në ditët e Injorancës, gratë e hipura mbi deve shumë shpesh i shoqëronin fiset e tyre në beteja, për t’u dhënë përkrahje luftëtarëve. Kësaj rradhe, Aisheja, “nëna e besimtarëve” po e shoqëronte ushtrinë rebele, e hipur mbi devenë e saj. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.320, botim i vitit 1967)

Kur dy ushtritë erdhën ballë për ballë, Aliu doli nga rradhët e tija dhe e thirri Talhanë dhe Zubejrin për t’u takuar me të. Dr. Taha Husejn nga Egjipit shkruan se të dy gjeneralët dolën nga rradhët e tyre të përgatitur dhe të armatosur deri në dhëmbë, aq sa pjesa e vetme që shihej nga trupi i tyre ishin sytë. Kur Aisheja i pa se shkonin, filloi të merakosej për pasojat që mund t’i gjenin nëse ata dy përballeshin drejpërdrejt me Aliun. Por më pas e qetësuan duke i thënë se Aliu nuk ishte i armatosur dhe madje nuk e kishte veshur as parzmoren e tij. Aliu i pyeti përse e kishin thyer premtimin që ia kishin dhënë vullnetarisht dhe përse dëshironin të luftonin kundër tij.
Si përgjigje, Talhaja dhe Zubejri e filluan këngën e vjetër se Aliu po i mbronte vrasësit e Osmanit dhe se ata vetë po kërkonin hakmarrje për vrasjen e këtij të fundit. Aliu ua ktheu se ata e dinin shumë mirë që ai s’kishte të bënte fare me vrasjen e Osmanit ose me vrasësit e tij. Më pas, ai shtoi: “Ngase nuk dëshironi ta dëgjoni zërin e arsyes, unë sugjeroj që të provojmë një gjë tjetër për ta zgjidhur këtë problem. Ju kujtohet se Muhammedi, i Dërguari i bekuar i Zotit njëherë mbajti një “mubahala” (mallkim) me të krishterët e Nexhranit. Ejani edhe ne ta ndjekim shembullin e tij, të bëjmë “mubahala” dhe t’i lutemi Zotit si vijon:

“O Zot i të gjitha krijesave! E kërkoj mëshirën Tënde. Ti je i vetëdijshëm për gjithë ç’them dhe ç’mendoj. Prej Teje asgjë nuk rri fshehur. Nëse drejpërdrejt ose tërthorazi kam marrë pjesë në vrasjen e Osmanit, ose nëse i kam fshehur e mbrojtur vrasësit e tij dhe jam gëzuar së brendshmi që ai u vra, atëherë shfaqe pakënaqësinë Tënde ndaj meje! Por nëse jam i pastër nga faji në vrasjen e Osmanit, atëherë shfaqe pakënaqësinë Tënde ndaj njerëzve që më akuzojnë me këto gjëra.”

Talhaja dhe Zubejri nuk e pranuan ofertën e Aliut për “mubahala” dhe i thanë hapur: “Ne nuk mendojmë se ti je i denjë për të qenë Kalif. Ne nuk jemi më pak të denjë se ti për ta mbajtur këtë post.” (“Historia” nga Taberiu, vëll.3, fq.519)

Ajo që bënë Talhaja dhe Zubejri ishte heqja dorë nga pretendimi se po luftonin për hakmarrjen për Osmanin. Ata luftonin kundër Aliut që të mund të bëheshin Kalifë.

Edhe një përpjekje tjetër për ta ruajtur paqen kishte dështuar por Aliu akoma nuk dëshironte t’i shihte muslimanët të vriteshin ndërmjet veti. Andaj, ai e thirri sërish Zubejrin, i cili ishte kushëriri i tij dhe në një takim privat me të, ia përkujtoi ditët e kaluara kur të dy kishin qenë shokë armësh dhe kishin luftuar kundër armiqve të besimit nën flamurin e të Dërguarit të Zotit. Duke ia përkujtuar bukurinë e atyre ditëve, Aliu e pyeti sërish Zubejrin se si mund të luftonte kundër tij, se si ishte e mundur që Zubejri të luftonte kundër kushëririt të vet?

Përveç kësaj, Aliu ia përkujtoi Zubejrit një parashikim të të Dërguarit të Zotit.

“A të kujtohet”, tha Aliu, “dita kur i Dërguari i Zotit, në praninë time, të tha se një ditë do të luftoje kundër meje dhe do të gaboje duke e bërë këtë?” “Po” , tha Zubejri. “Vetëm tani mu kujtua kjo fjalë e të Dërguarit. Por e kisha harruar atë krejtësisht. Pas kësaj, s’kam për të luftuar kundër teje.”

Zubejrit iu kujtua edhe një thënie tjetër e të Dërguarit të Zotit në lidhje me mikun e tij Ammar bin Jasirin, në të cilën ai e paralajmëronte Ammarin se ai do të vritej nga një grup njerëzish të devijuar. Zubejri tani po shihte se Ammari ishte në anën e Aliut.
Zubejri i ktheu frerët e kalit të tij dhe u kthye në kampin e vet, me shenja të dallueshme të një konflikti të brendshëm dhe shqetësimi. Pas pyetjeve të merakosura të Aishes, ai i tregoi se Aliu ia kishte përkujtuar një thënie të të Dërguarit të Zotit, pas të cilës ai kishte kuptuar se është duke bërë gabim dhe ishte betuar se nuk do të luftonte përballë tij. Por djali i tij dhe njëherit djali i adoptuar i Aishes, Abdullah ibn Zubejri, filloi ta akuzonte se shkaku i tërheqjes së tij ishte frika prej Aliut.

Zubejri u zemërua me këto fjalë të tija. I tha të birit se ishte betuar për të mos luftuar kundër Aliut dhe shtoi se zgjedhja para tij ishte shumë e thjeshtë: ose do ta humbte nderin para arabëve ngase tërhiqej nga lufta si frikacak ose do ta hidhte veten në dënimin e përjetshëm të Zotit. Ai e preferonte të parën.

Zubejri u largua nga fushëbeteja, mbase për t’u kthyer në Medine. Ai kishte udhëtuar disa kilometra kur ndjeu se po ndiqej nga një i huaj. Ky i huaj ishte një njeri nga Basra, i quajtur Amr bin Xhermuz. Ndonse Zubejri dyshoi, ai vazhdoi të udhëtonte derisa arriti në një katund. Atje zbriti nga kali i tij për t’u pastruar dhe për ta falur namazin. Por ky do të ishte fundi i rrugës për të. Teksa po e falte namazin, Amr bin Xhemruzi e sulmoi dhe e vrau.

Zubejri ishte hequr nga llogaritë por Talhaja dhe Aisheja ishin të vendosur për të luftuar edhe pa të. Por Aliu ende nuk dëshironte të bënte luftë dhe vendosi të bënte një përpjekje të fundit për ta ruajtur paqen. Ai dërgoi një të ri të quajtur Muslim ibn Abdullah, i cili ishte i njohur për virtytet e tij të larta, bashkë me një kopje të Kur’anit, që t’u kërkonte armiqve t’i bindeshin gjykimit të Zotit dhe ta ruanin paqen për hir të shenjtërisë së gjakut të muslimanëve.

Duke qëndruar afër rradhëve të armikut, Muslimi e hapi Kur’anin dhe tha: “Do të recitoj një pjesë nga Kur’ani, që ju ta dini se ç’janë urdhrat e Zotit dhe ndalesat e Tija.” Por fjala e tij u ndërpre nga një shigjetar i armikut, i cili filloi të hidhte shigjeta drejt Kur’anit që mbante në dorë Muslimi. Teksa Muslimi përpiqej ta mbronte Kur’anin, njëri nga skllevërit e Aishes erdhi drejt tij dhe e vrau me shpatë.
Trupi i Muslim ibn Abdullahut u soll para Aliut dhe u vendos në tokë. Aliu ishte akoma duke u pikëlluar për vdekjen e tij, kur e sollën edhe një tjetër të vrarë nga shigjetat e ushtrisë së Basrës. Ai u përpoq t’i hiqte me duart e veta shigjetat e ngulura mbi trupat e tyre por pa i hequr ato, trupa të tjerë vinin. Rebelët kishin filluar ta godisnin me shigjeta ushtrinë e Aliut.

Në “Historinë” e tij (vëll.2, fq.522), Taberiu thotë se Aliu i pa këta trupa para vetes dhe tha:

“Tani është e lejuar të luftojmë kundër tyre.” Më pas i ngriti duart drejt qiejve dhe u lut: “O Zot! Ti bëhu Dëshmitar se nuk lamë gjë pa bërë për ta ruajtur paqen mes muslimanëve. Tani nuk ka zgjidhje tjetër për mua veçse t’i lejoj ushtrisë sime që të mbrohet nga sulmet e tyre. Ne jemi robërit e tu të përulur. Na fal mirësinë Tënde dhe na mëshiro! Na fal fitore kundër armikut dhe nëse kënaqësia jote është që ata të fitojnë, atëherë na beko me kurorën e dëshmorëve!”

Më pas, pak para se ta jepte urdhrin që të luftonin, ai u foli ushtarëve të tij:
O muslimanë! Mos jini të parët për të goditur dhe lëreni armikun t’ju sulmojë i pari. Kur ta bëjë këtë, ju mbrojeni veten tuaj! Nëse Zoti ju fal fitore kundër armiqve, mos harroni se edhe ata janë muslimanë! Andaj mos i vrisni të plagosurit mes tyre! Nëse ikin nga fushëbeteja, mos i ndiqni dhe lërini t’i shpëtojnë jetët! Nëse zini robër, mos i vrisni! Mos i masakroni të vrarit dhe mos i plaçkisni për gjërat e vlefshme, armët ose parzmoret e tyre! Mos e sulmoni kampin e tyre dhe mos ua prekni gratë, edhe sikur ato të flasin keq për ju ose për udhëheqësin tuaj! Para se të gjithash, mos jini të pakujdesshëm ndaj pranisë së Krijuesit në jetën tuaj! Ai ju sheh çdo çast...

Më pas, të dyja ushtritë e sulmuan njëra-tjetrën. Rebelët tashmë e kishin humbur Zubejrin, njërin nga gjeneralët e tyre. Edhe gjenerali tjetër, Talhaja, do të përballej me një fund të ngjashëm. Sipas Ebu’l-Fidasë, Mervani i urdhëroi skllavit të tij që ta mbulonte për të mos u dukur. Pasi u kamuflazhua si duhet, ai vendosi një shigjetë në hark dhe i tha skllavit: “Këtë njeri e kam parë gjatë ditëve kur shtëpia e Osmanit ishte e rrethuar. Ai i nxiste njerëzit për të hyrë në shtëpinë e tij dhe për ta vrarë. Shih sot si kërkon hakmarrje për gjakun e tij! Shih sa prekëse! Shumë e ka dashur Osmanin dhe unë tani kam për ta shpërblyer për këtë “dashuri”.
Me ta thënë këtë, Mervani e lëshoi shigjetën. Ishte një goditje vdekjeprurëse që Talhanë e kapi në kofshë. Talhaja u zvarrit në krye të ushtrisë derisa vdiq.

Ibn Saad

Në betejën e devesë, Talhaja ishte mbi një kalë pranë Aishes, kur Mervani hodhi një shigjetë drejt tij, e cila ia sakatoi këmbën. Mervani tha:

“Për Zotin, tani s’kam më pse ta kërkoj vrasësin e Osmanit.” (“Tabakaat”, vëll.3, fq. 223)

Hakim el-Nishapuri

Ibrahim ibn Muhammed ibn Talhaja ka thënë se Mervan bin Hakemi ishte ai që ia vrau gjyshin (Talhanë) me një shigjetë në betejën e devesë. (përcjellur në veprën “Mustadrak”)

Sir John Glubb

Zubejri ishte kushëri i parë i Profetit. Nëna e tij ishte motra e babait të Muhammedi. Zubejri dhe Aliu njiheshin prej kohësh dhe kishin bashkëpunuar gjatë gjithë jetës së tyre. Kur u takuan mes dy ushtrive, Aliu e pyeti Zubejrin në i kujtohej koha e rinisë së tyre, kur të dy kishin luftuar përplot devotshmëri fetare dhe besnikëri ndaj Muhammedit. Aliu ia përkujtoi fjalët e Muhammedit dhe fjalët e tyre në ato kohë të bukura. Zubejrit iu mbushën sytë nga këto fjalë të Aliut dhe u betua se kurrë nuk do të luftonte kundër tij. Aliu ishte i famshëm si një orator bindës.

Kur filloi beteja, Zubejri, siç kishte premtuar, u tërhoq nga fushëbeteja. Duke udhëtuar në shkretëtirë, në pak largësi nga Basra, ai u sulmua dhe u vra nga një kalimtar. Kështu, në një dështim të plotë dhe në gjendje të turpshme vdiq njëri nga heronjtë e hershëm të Islamit. Në ndërkohë, Talhaja ishte lënduar nga një shigjetë dhe ishte dërguar në Basra, ku vdiq më pas. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.320, botim i vitit 1967)?

Zubejri dhe Talhaja vdiqën për një kauzë krejtësisht të dyshimtë. Me sa duket, ata ishin të vetëdijshëm se kauza për të cilën luftonin nuk u takonte atyre dhe se nuk ishte e drejtë. Që të dy kishin qenë nga heronjtë kryesorë të ditëve të hershme të Islamit. Por në betejën e Basrës, heroizmi u largua prej tyre. Ata nuk shfaqën kurrfarë heroizmi dhe vdiqën si dele. Shpjegimi i vetëm për këtë dështim të tyre mund të jetë degradimi moral, për shkak të të cilit ata e kishin humbur luftën edhe pa filluar ajo. Disfata e tyre, pra, ishte një disfatë morale.

Në të vërtetë, Talhaja dhe Zubejri kishin hyrë në një qorrsokak. Në fillim, ata ishin të zellshëm për ta eliminuar Osmanin. E luajtën këtë gur dhe humbën. Pas vdekjes së Osmanit, qëndrimi i tyre në Medine do të ishte i rrezikshëm. Për këtë gjendje të tyre, ata nuk gjetën një rrugëdalje tjetër veçse të fillonin të bërtisnin se kërkonin hakmarrje për gjakun e tij. Arrestimi i vrasësve të Osmanit ishte detyra e pushtetit legjitim që ekzistonte dhe i cili kishte shpallur se do ta hetonte këtë rast. Por pikërisht ky hetim ishte gjëja që i trembte më shumë Talhanë dhe Zubejrin. Ata nuk donin një hetim. Mënyra e vetme që ta shpëtonin kokën ishte që ta shtynin vendin drejt një kaosi dhe ta mbanin në një gjendje të tillë. Kësaj ia dolën mbanë me shumë sukses. Ata kishin “sukses” në kuptimin që nuk i lejuan Aliut ta hetonte vrasjen e Osmanit dhe në vend të kësaj, e detyruan të merrej me rebelimin e tyre.

Është vërtet e pabesueshme se si Talhaja dhe Zubejri, dy shokë të famshëm të Profetit dhe dy nga muslimanët më të hershëm, mundën aq lehtësisht ta thyenin premtimin e tyre për besnikëri ndaj Aliut. Nëse vërtet besonin se Aliu kishte rol në vrasjen e Osmanit, ata do të duhej ta thonin këtë që në Xhaminë e Profetit, në mbledhjen e muhaxhirëve dhe të ensarëve dhe jo t’ia shprehnin Aliut besnikërinë.

Por ata nuk thanë gjë dhe iu betuan Aliut për besnikëri. Derisa kishin shpresë se Aliu mund t’i emëronte si guvernatorë, ata heshtën. Por në çastin që e humbën këtë shpresë, ata e thyen premtimin e dhënë dhe filluan të rebeloheshin. Rebelimi ishte mënyra e vetme për të penguar një hetim të vrasjes së Osmanit. Sikur Talhaja dhe Zubejri të kishin qenë të sinqertë kur kërkonin hakmarrje për vrasjen e Osmanit, do të duhej të bënin vetëm një gjë: t’i thonin Aliut se do të vendosnin një afat të caktuar, brenda të cilit ai do të duhej ta hetonte vrasjen e Osmanit dhe t’i gjente vrasësit. Por ata nuk vendosën një afat të tillë dhe në vend të kësaj, filluan një rebelim, duke u fshehur pas pretekstit se po luftonin për hakmarrje të vrasjes së Osmanit.

Disa historianë kanë thënë se Aliu vajtoi për vdekjen e Talhasë dhe të Zubejrit. Nëse vërtet ndodhi një gjë e tillë, ai duhet ta ketë menduar fillimin e lavdishëm dhe fundin e mjerë të këtyre dy heronjve të hershëm të Islamit. Talhaja dhe Zubejri e paguan shtrenjtë ambicjen e tyre pa principe dhe siç thotë një thënie moderne arabe, “u mbytën në mllefin e tyre”.

Me eliminimin e Talhasë dhe të Zubejrit, deveja mbi të cilën gjendej Aisheja u bë pika ku do të mblidheshin ushtarët e Basrës. Ushtarët e saj luftuan ashpër dhe me vendosmëri, duke krijuar një mur prej mishi përreth devesë. Njëri nga ushtarët ia mbante frerët. Gjenerali i famshëm i Aliut, Malik el-Eshteri, ia preu krahun. Sakaq një tjetër e zëvendësoi të parin por edhe ai e humbi krahun nga goditja e Malikut. E njejta ngjau edhe me një të tretë. Kjo vazhdoi kështu derisa para devesë u mblodh një grumbull krahësh të prerë. Gjithkund rreth devesë së Aishes, njerëzit po luftonin dhe po vdisnin. Aisheja, që rrinte ulur në shpinë të devesë, po u jepte kurajo ushtarëve që ta mbronin nga armiku, i cili sipas saj, e kishte vrarë Osmanin e pafajshëm. Secilën herë që dëgjohej zëri i saj, ushtarët frymëzoheshin për të luftuar më shumë. Ata e godisnin armikun jo vetëm për ta mbrojtur “nënën e besimtarëve” por edhe për t’u hakmarrë për Kalifin e vrarë.

Maliku ishte akoma i zënë me “lojën” e tij të prerjes së krahëve, kur e pa Abdullah ibn Zubejrin, nxitësin e ushtrisë mekkase dhe nipin e dashur të Aishes. Ai kishte qenë “lokomotiva” kryesore e betejës së Basrës, në të cilën mijëra muslimanë ishin vrarë. Po të mos ishin nxitjet e tija, mbase beteja e Basrës nuk do të kishte ngjarë kurrë.

Maliku u largua nga deveja e Aishes dhe e sulmoi ashpër Abdullahun, duke e rrëzuar në tokë. Kur ia afroi shpatën në fyt për ta vrarë, një klithmë u dëgjua nga Aisheja, e cila ishte e sigurt se Maliku do ta vriste Abdullahun. E zënë nga paniku, ajo klithi:

“Shpëtojeni Abdullahun ose Maliku ka për ta vrarë..”

Por kush mund ta shpëtonte nipin e Aishes nga duart e Malikut? Kushdo që i afrohej Malikut, vdiste. I vetmi njeri që mund ta shpëtonte Abdullahun, ishte vetë Maliku. Kur e dëgjoi klithmën e Aishes, ai i tha Abdullahut:

“Tani dua shumë të të copëtoj me shpatën time por ta fal jetën për shkak të afërsisë që ke me të Dërguarin e Zotit.”

Më shumë sesa nga mëshira, Maliku ia fali jetën Abdullahut për shkakun se ai nuk kishte kurrfarë vlere në sytë e tij. Ky i fundit u ngrit nga toka dhe i shqetësuar nga ky takim me vdekjen, menjëherë iku larg Malikut, i vendosur për të mos u dukur kurrë më para tij.
Maliku u kthye në luftimet rreth devesë së Aishes, ku ushtarët nuk e humbnin guximin nga rreziku i humbjes së krahëve të tyre. Aisheja u jepte kurajo duke bërtitur:

“Të bekuar qofshi bijtë e mi, që me kaq guxim e mbroni nënën tuaj!”

Maliku, i lodhur së preri krahë të ushtarëve armiq, vendosi t’i jepte një fund kësaj loje që kishte zgjatur pak tepër. Ai shkeli mbi trupat e të vrarëve dhe me shpatën e tij, e goditi dhe e vrau devenë e Aishes.

Deveja ra në tokë, me gjakun e saj që derdhej përreth. Bashkë me të, edhe ulësja ku rrinte Aisheja ra në tokë. Por vetë Aisheja shpëtoi pa ndonjë lëndim. Aliu e dërgoi Ammar bin Jasirin dhe vëllain e Aishes, Muhammed ibn Ebu Bekrin që ta shoqëronin atë deri tek shtëpia e një vejushe fisnike nga Basra.

Deveja e Aishes kishte qenë një emblemë për të cilën luftone ushtria e Basrës. Kur ajo u vra, “emblema” e tyre u zhduk. Përnjëherë, ushtrisë së Basrës nuk i mbeti asgjë për të luftuar dhe ajo filloi të shpërndahej. Të gjithë filluan të arratiseshin në ndonjë anë. Gjatë arratisjes së tyre, ushtarët e harruan edhe Aishen, për të cilën kishin luftuar me aq heroizëm deri atëherë. Shumë shpejt, në fushëbetejë nuk mbeti tjetër përveç të vrarëve dhe të plagosurve. Ngase Aliu e kishte ndaluar ndjekjen e ikanakëve, shumica e rebelëve arriti të largohej, me çfarë edhe beteja mori fund.

Aliu i përsëriti edhe njëherë urdhrat se të vdekurit nuk do të masakroheshin, se kampi armik nuk do të plaçkitej dhe se të dorëzuarit nuk do të vriteshin. Ai insistonte që ushtria e tij të tregonte një shembull butësie, vetëkontrolli dhe drejtësie, si vlerat më themelore të një organizimi ushtarak që ishte pastër islamik.

Sir John Glubb

Beteja e Devesë u bë në dhjetor të vitit 656. Menjëherë pas tërheqjes së armikut, Aliu dha urdhër që askush të mos ndiqej dhe që vrasjet të pushonin sakaq. Kur Aliu hyri në Basra, ai u përpoq të arrinte pajtim mes palëve. Ushtria armike u trajtua me bujari. Aliu insistoi që të kaluarat të mbeteshin të kaluara, sepse ishte një njeri i butë dhe bujar, i cili dëshironte ta bashkonte Shtetin dhe jo të hakmerrej kundër armiqve. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.322; botim i vitit 1963)

Aliu ishte bujar dhe dëshironta ta ribashkonte shoqërinë muslimane të mësuesit të tij, Muhammedit. Arsyeja përse Aliu nuk i dënoi rebelët ishte se ai kishte një urrejtje ndaj gjakderdhjes në përgjithësi dhe në veçanti ndaj gjakderdhjes mes muslimanëve.
Ai gjithashtu ndaloi që të sulmohej qyteti rebel i Basrës për shkaqet e njejta, gjegjësisht ngase e konsideronte të shenjtë gjakun e muslimanëve. Ironikisht, asnjëri nga bashkëkohësit e tij nuk e ndante këtë besim. Ata nuk hezitonin kur bëhej fjalë për të derdhur gjak muslimani dhe këtë e bënë me të madhe.

Aisheja ndërmjetësoi pranë Aliut dhe i kërkoi që nipi dhe djali i saj i adoptuar, Abdullah bin Zubejri të falej. Aliu iu përgjigj: “Falje vetëm për Abdullah bin Zubejrin? Jo! Do të ketë falje për të gjithë.”
Aliu jo vetëm që e fali Abdullah bin Zubejrin, por edhe shumë armiq të pandreqshëm si Mervan bin Hakemi, Velid bin Akabeja, Abdullah ibn Amiri dhe të gjithë umajjadët e tjerë.

Asnjëherë në historinë e njerëzimit, një fitimar nuk i ka trajtuar me aq bujari armiqtë e tij, siç i trajtonte Aliu. Duke i falur të gjithë rebelët, Aliu sërish vetëm sa e imitonte shembullin e mikut dhe mësuesit të tij Muhammedit, të Dërguarit të Zotit, i cili i kishte falur politeistët e Mekkes menjëherë pas çlirimit të qytet, ndonse mes tyre ndodheshin disa nga armiqtë e tij më të përbetuar. Aliu hapëronte mbi gjurmët e Muhammedit dhe jetonte në një imitim të plotë të jetës së shenjtë të tij.

Pas disa ditësh, Aisheja ishte gati për të udhëtuar. Në përshtatshmëri me kërkesën e saj, Aliu e dërgoi atë në Mekke, në shoqëri të vëllait të saj, Muhammed ibn Ebu Bekrit. Në Mekke, ajo bëri Umre dhe më pas u nis drejt Medines. Aisheja njihet si një person shumë i ditur në çështjet e fesë dhe konsiderohet si një përcjellëse e haditheve të Profetit. Duke qenë kaq e ditur, si është e mundur që ajo të mos e dinte se s’kishte të drejtë të kërkonte hakmarrje për vrasjen e Osmanit? Kërkimi për hakmarrje është një e drejtë që i takon palës së dëmtuar dhe ushtrimi i dënimit është një detyrë e qeverisë së muslimanëve. Por edhe përkundër kësaj, ajo e sfidoi një qeverisje legjitime për hir të hakmarrjes dhe çoi shumë muslimanë drejt luftës. Obsesioni i saj me luftën i la jetimë mijëra fëmijë dhe mijëra gra i bëri vejusha.

Një grua e quajtur Umm Aufa el-Abdija një ditë e pyeti Aishen:

“O nënë e besimtarëve! Ç’është mendimi juaj për një grua që e vret fëmijën e saj?” Aisheja iu përgjigj se një grua e tillë do të hidhej në zjarr. Umm Aufa pyeti prapë: “Dhe ç’do t’i ndodhë atëherë një gruaje që vret 20 mijë fëmijë të saj përnjëherë?” Aisheja u mllefos nga këto fjalë të gruas dhe i bërtiti asaj. (marrë nga vepra “Ikd’ul-Farid”,vëll.3, fq.108)

Edhe disa pjesëtarë të familjes së Aishes dëshironin që ajo kurrë të mos kishte marrë pjesë në luftëra. Në një rast, ajo dërgoi lajmëtar tek një nip i saj i quajtur Ibn Ebi’l Atik dhe i kërkoi që t’i dërgonte një mushkë. Kur nipi i saj e mori porosinë, ai iu përgjigj lajmëtarit:

“Thuaji nënës së besimtarëve se për Zotin, ende nuk i kemi larë duart nga gjaku i derdhur në betejën e devesë. A dëshiron tani të fillojë një betejë të mushkave?” (nga vepra “Ensab’ul Eshref”, vëll.1, fq. 431)

Fjalët e Ibn Ebi’l Atikut ishin thjesht ironike. Por në vitin 669, do të vinte dita kur Aisheja, e hipur mbi një mushkë, do të nisej në një “ekspeditë” tjetër. Kur arkivoli i Imam Hasan ibn Aliut u soll për t’u varrosur në tyrben e gjyshit të tij Muhammedit, Mervan bin Hakemi dhe pjesëtarët e tjerë të fisit Umejje dolën para tyre të armatosur. Qëllimi ishte që Imam Hasanit të mos i lejohej një varrim pranë të gjyshit. Dhe umajjadët nuk ishin vetëm. Edhe Aisheja ishte pranë tyre, e hipur mbi një mushkë.
Ajo mbase e humbi betejën në Basra, por ngadhnjeu në “betejën e Medines”. Për shkak të Aishes dhe të umajjadëve, Hasanit nuk iu lejua që të varrosej pranë gjyshit të tij. Si pasojë, ai u varros në varrezat “Xhennet’ul-Baki”.

Nuk ka mundësi për t’i racionalizuar rolet e Aishes, Talhasë dhe Zubejrit pas vdekjes së Osmanit. Fakti se ata ishin personalitete të famshme të historisë së muslimanëve nuk e ndryshon rolin e tyre në gjithë këto ndodhi. Një gabim nuk bëhet më pak i papranueshëm, vetëm nëse një njeri i rëndësishëm e kryen atë. Gabimi mbetet një gabim, pavarësisht se prej kujt kryhet.
Veçanërisht nga bashkëshortet e Profetit pritej që të ishin të kujdesshme në gjërat që bënin dhe që thonin. Në fund të fundit, ato duhet të ishin modele të sjelljes shembullore për shoqërinë muslimane. Një gabim mund t’i falej bashkëshortes së një njeriu të rëndomtë por jo edhe atyre. Duke u folur atyre, Kur’ani thotë:

O ju gra të Profetit! Nëse ndonjëra nga ju bënë ndonjë të ligë, dënimi i saj do të dyfishohet. Kjo është e lehtë për Zotin...(Kur’an 33:30)

Disa historianë kanë bërë përpjekje për ta zbutur goditjen e këtyre ndodhive tek gjeneratat e ardhshme, duke thënë se veprat e “shokëve të Profetit” (sahabeve) ishin vetëm gabime të vogla gjykimi. Dhjetëra mijëra muslimanë u vranë në betejën e Basrës pa ndonjë arsye tjetër, përveç këtij “gabimi të vogël në gjykim”.

Më herët e kemi përmendur edhe karakterin misterioz dhe mitik, të quajtur Abdullah ibn Sebe, i cili sipas historianëve sunnitë, ishte “katalizatori” i vërtetë i vrasjes së Osmanit. Të njejtët historianë e kanë parë të nevojshme që edhe disa ndodhi të tjera të komplikuara dhe të pashpjegueshme, t’i shpjegojnë nëpërmjet tij.

Sipas këtyre historianëve, Abdullah ibn Sebe dhe ndjekësit e tij e shihnin paqen si një dënim të tyre. Ata ishin të bindur se nëse përpjekjet e Aliut për paqe do të ishin të suksesshme, ata vetë do të ishin viktimat e para. Andaj, garancia e vetme që mund ta gjenin për sigurinë e tyre, ishte pikërisht në një luftë civile në mesin e muslimanëve.

Me këto mendime, sipas historianëve sunnitë, Abdullah ibn Sebe dhe grupi i tij i sulmuan natën të dy kampet njëkohësisht. Në errësirë, asnjëra anë nuk mund t’i shihte provokatorët dhe sulmuesit e vërtetë dhe secila anë do të ishte e bindur se pala tjetër e kishte filluar luftën.

Shpikja e Abdullah ibn Sebes është pasojë e nevojës pragmatike për t’i maskuar disa pjesë të turpshme të historisë. Ndonse një shpikje tejet gjeniale, Abdullah ibn Sebe, për fatin e keq të shpikësve të tij, nuk është një përgjigje për të gjitha pyetjet. Për shembull, a ishte Abdullah ibn Sebe ai që e dhunoi marrëveshjen me Osman bin Hunejfin dhe që e sulmoi natën Basrën, e plaçkiti thesarin e qytetit dhe vrau 600 muslimanë? Dhe a ishte sërish Abdullah ibn Sebe që e kërcënoi me vdekje Osman bin Hunejfin, e torturoi atë, e dëboi nga shtëpia e tij dhe përfundimisht edhe nga Basra?

Dhe si ndodhi që Aliu e dërgoi Abdullah ibn Muslimin me një kopje të Kur’anit dhe rebelët filluan të hidhinin shigjet derisa e vranë Abdullahun? A ishte sërish Abdullah ibn Sebe që e vrau?

Aisheja jetoi edhe shumë vite pas betejës së Basrës por ajo kurrë nuk e përmendi ndonjë njeri të quajtur Abdullah ibn Sebe dhe rolin e tij në gjithë këtë luftë. Ajo shpesh thoshte se do të kishte dashur të vdiste shumë kohë para asaj beteje, në të cilën u vranë mijëra muslimanë. Po të kishte qenë Abdullah ibn Sebe një figurë kaq historike, Aisheja do ta akuzonte atë domosdo për gjërat që ndodhën në Basra. Por e vërteta është se Abdullah ibn Sebe u shpik shumë kohë pas betejës së Basrës dhe shumë vite pas vdekjes së Aishes.
Nëse vërtet Abdullah ibn Sebe ishte një karakter i tillë historik, kjo do të thoshte se ai gjendej në qendër të ngjarjeve të kësaj epoke, veçanërisht pas gjithë atij roli të jashtëzakonshëm në historinë e hershme të Islamit. A nuk ishte i pranishëm në betejën e Siffinit ose të Nehrevanit? A nuk i shkaktoi vallë edhe këto dy beteja, pasi kishte qenë kaq i suksesshëm në Basra? Dhe a nuk u bënë edhe Muavijeje dhe harixhinjtë, viktima të intrigave të tija? Ç’ngjau vërtet me në karakter kaq të rëndësishëm të historisë së muslimanëve?

Abdullah ibn Sebe ishte një karakter krejtësisht artificial, i krijuar për nevojat e çastit. Ai u shpik qëllimisht nga adhuruesit e disa prej personazheve më të rëndësishme historike të Islamit të hershëm. Qëllimi i tyre ishte që të mbrohej reputacioni, dhe po të jetë e mundur, të maskohej identiteti i këtyre personave, të cilët ishin përgjegjës fillimisht për vrasjen e Osmanit dhe më pas edhe për fillimin e luftës së dytë civile në Islam, gjegjësisht të betejës së Basrës. Shpikësit e Ibn Sebes mendonin se këta personazhe të historisë së Islamit do të ishin të mbrojtur nga gjykimi i historisë, nëse shpikej një Abdullah ibn Sebe që do të mund të fajësohej për gjithçka.

Abdullah ibn Sebe, me sa duket, ishte një njeri i jashtëzakonshëm në historinë e muslimanëve. Ai arriti që fillimisht ta sillte në Basra një person aq “të pavullnetshëm” si Aisheja dhe gjeneralë aq “paqedashës” si Talhaja, Zubejri, Abdullah ibn Zubejri dhe Mervani. Ai arriti që të sjelljë një ushtri të tërë nëpër shkretëtirën arabe dhe më pas, i detyroi që ta sulmonin ushtrinë e Aliut. Dhe muslimanët, jo vetëm që i bindeshin me zell, por edhe ishin të gatshëm për të vdekur për të, siç vdiqën shumë prej tyre në betejën e Basrës. Ai duhet të ketë qenë një njeri shumë karizmatik. S’ka si të mos i admirojë njeriu aftësitë e tija!!!

Por edhe përkundër gjithë “karizmës” dhe aftësive të tija, Abdullah ibn Sebe duket se ishte një njeri shumë i turpshëm. Kjo vërtetohet nga fakti se ai ishte “alergjik” ndaj të qenit publik. Menjëherë pas betejës së Basrës, ai u zhyt në fshehtësi dhe kurrë nuk u shfaq më. Mbase vdiq diku i pavajtuar. Është e mundur madje që “mamicat” e pranishme në lindjen e tij, të kenë qenë edhe në “varrim” dhe të kenë qenë të bindura se detyra e tij kishte përfunduar dhe se mund të varrosej për t’u mos e nxjerrë kurrë më.

Beteja e Basrës ose Beteja e Devesë, siç njihet ndryshe, është njëra nga tragjeditë më të mëdha të Islamit. Ajo ia dha goditjen e parë unitetit të muslimanëve, prej të cilës Islami kurrë nuk do të shërohej më pas. Shumë historianë muslimanë e kanë përcjellur historinë e kësaj beteje por gjithnjë duke u përpjekur t’i zbusin disa çështje jetike, për ta turbulluar lexuesin. Arsyeja e kësaj është fakti se prijësit rebelë në betejën e Basrës ishin “shokë” (sahabe) të Profetit dhe si të tillë, duhet të ishin të pastër nga çdo krim ose faj. Në fund të fundit, “statusi” i tyre special kërkonte një gjë të tillë.

Por një historian duhet t’i jetë besnik të vërtetës dhe jo personave, qofshin ata edhe “shokë” të Profetit. Detyra e historianit është t’i shprehë faktet. Ai mund t’i analizojë ato, t’i interpretojë ose të përgjithësojë duke u mbështetur në to, por kurrë nuk guxon t’i ndryshojë. Një historian duhet t’i mundësojë lexuesit që t’i gjykojë vetë meritat e shokëve të Profetit, duke u mbështetur në bëmat e tyre dhe jo të krijojë një mjegull për t’i maskuar “shenjat” në fytyrën e tyre. Dështimi i një historiani në këtë drejtim është shtypja e të vërtetës, e cila s’është gjë tjetër veçse përhapja e gënjeshtrave.

Po të mos zhvillohej beteja e Basrës, as beteja e Siffinit dhe ajo e Nehrevanit nuk do të zhvilloheshin. Fara e ndarjes në Islam u mboll në betejën e Basrës. Sikur Aisheja, Talhaja dhe Zubejri të mos e kishin sfiduar sovranin legjitim të muslimanëve, dyert e përçarjes në mes tyre nuk do të hapeshin kurrë.

Prijësit rebelë ishin njerëz të lirë. Zgjedhja e tyre ndryshonte në varësi prej kombinimit të tyre personal të ambicjes, urrejtjes, fajit dhe xhelozisë. Nuk ishin principet që e trajtësonin veprimtarinë e tyre por thjesht interesi, altruizmi dhe dëshira për fuqi. Dëshira e tyre për të luftuar nuk pati pasoja të dëmshme vetëm për muslimanët, por edhe për veten e tyre.
A janë ndalur ndonjëherë historianët muslimanë të mendojnë se ç’do të kishte ngjarë sikur “treshja” e Basrës të triumfonte kundër Aliut? Në një rast të tillë, do të kishin ngjarë dy gjëra:

1. Të mbushur me urrejtje siç ishin, ata në vitin 656 do ta bënin në Basra atë që do ta bënte Jezidi më pas në vitin 680 në Qerbela: do ta masakronin gjithë familjen e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit.

2. Pas fitores kundër Aliut, ata do të përballeshin me Muavije ibn Ebu Sufjanin, guvernatorin e Sirisë.

Në këtë organizim të ri të forcave, Aisheja, Talhaja dhe Zubejri do të ishin në njërën anë, kurse Muavije ibn Ebu Sufjani dhe Amr bin Asi në anën tjetër. Bota muslimane do të ishte e ndarë ndërmjet këtyre dy kampeve armike dhe në luftën e tyre për hegjemoni, të dyja anët do ta masakronin njëra-tjetrën. Lexuesi duhet ta ketë parasysh se në këtë përballje të re, asnjëra nga palët nuk do të ishte “e hendikepuar” si Aliu, nga humaniteti, vetëkontrolli dhe urrejtja ndaj gjakderdhjes. Si pasojë, lufta ndërmjet tyre do të ishte e egër dhe e pamëshirshme, pa ndonjë kufizim për hir të shenjtërisë së gjakut të muslimanëve. Bota muslimane do të fundosej në gjak dhe do të krijohej një vakum i madh pushteti. Dhe brenda këtij vakumi të pushtetit do të marshonte perandori bizantin me ushtrinë e tij, për ta shuar njëherë e përgjithmonë dritën e Islamit.

Qëllimisht dhe në mënyrë të paskrupullt, “treshja” e Basrës kishte shkaktuar një luftë që mund të kthehej në një katastrofë të përgjithshme për shoqërinë muslimane. Ishte pikërisht shkathtësia, vizioni, humaniteti dhe udhëheqësia e Aliut që e shpëtoi shoqërinë muslimane nga një katastrofë e tillë.

Disa historianë kanë thënë se shokët e Profetit që luftuan në ushtrinë e Basrës ndjenë keqardhje për atë që bënë dhe ngase ishin “penduar” sinqerisht, ata duhet të konsideroheshin të pafajshëm. Ndoshta atyre u duhej një “katarsis”, një ritual i pendimit, për t’i pastruar nga ndjenja e fajit. Por nuk kemi asnjë dëshmi historike se ata u penduan vërtet për atë që bënë. Aliu u dha atyre shumë mundësi për t’u penduar dhe për të hequr dorë por ata vazhdimisht i refuzuan këto oferta të tijat.

Nëse ata vërtet u penduan, atëherë i mbetet Zotit t’i pranojë pendimet e tyre, nëse ishin vërtet të sinqertë. Por pranimin e pendimit të tyre nga Zoti nuk mund ta dimë deri në Ditën e Gjykimit. Detyra e historianit, siç thamë edhe më sipër, është ndarja e të vërtetës nga gënjeshtrat në të cilat është fshehur dhe më pas, shprehja e saj me qartësi. Historiani duhet t’i interpretojë faktet por kurrë nuk guxon t’i ndryshojë, t’i fshehë ose t’i shpikë nga mendja, me frikën se e vërteta mund ta dëmtojë imazhin e ndonjë personazhi të tij të dashur në historinë e Islamit.

Pas betejës, Aliu u lut për të vdekurit e të dyja ushtrive dhe urdhëroi që të varroseshin të gjithë trupat në fushëbetejë. Urdhrat e tij ishin që secili trup të trajtohej me respekt, qoftë ushtar i tij ose i armikut. Vetëm pas varrimit të të gjithë muslimanëve të vrarë në këtë betejë, Aliu mundi të përqëndrohej në gjëra të tjera.

Hyrja e Aliut në Basra

Mesudiu, historiani që konsiderohet “Herodoti i arabëve”, në veprën e tij “Livadhet prej ari” (Muruxhu’z dheheb), e jep përshkrimin vijues në lidhje me hyrjen e ushtrisë së Aliut në Basra. Ky është njëherit edhe një përshkrim i mirë i organizimit të tij ushtarak dhe tregues i pozitës së rëndësishme të ensarëve në këtë ushtri. Ai shkruan:

Një banor i dalluar i Basrës më rrëfeu se kur dëgjoi që ushtria fitimtare po afrohej drejt portës kryesore të qytetit, ai u ngjit mbi muret rrethuese për ta parë atë. Ai tha:

Kishte shumë njësi kalorësiake dhe këmbësore në ushtrinë e Medines, ndonse vetë ushtria ishte relativisht e vogël. Në krye të një kontingjenti kalorësish, që ishin të parët që hynë në Basra, ishte një kalorës më në moshë. Anash i luhatej shpata dhe ai e mbante flamurin e njësisë që udhëhiqte. I pyeta njerëzit se kush ishte ky njeri dhe ata më thanë se ishte Ebu Ejjub Ensariu, miku dhe nikoqiri i dikurshëm medinas i Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Kontingjenti i tij prej 1000 burrash përbëhej nga ushtarët e ensarëve.

Pas tyre ishte një kalorës tjetër. Ai mbante një turban të verdhë dhe rroba të bardha. Kishte një hark në krahun e djathtë dhe në dorën e majtë e mbante flamurin e njësisë së tij. Edhe ai ecte në krye të një njësie prej 1000 kalorësish që ishin të gjithë ensarë. Më pas kuptova se ai ishte Khuzajma ibn Thabit Ensariu.

Komandanti i tretë kalëronte mbi një kalë të fuqishëm bojë dheu. Ai kishte një turban të bardhë, mbante një shpatë dhe një hark dhe udhëhiqte një kontingjent prej 1000 kalorësish. Kuptova se ishte Ebu Katade ibn Rabii Ensariu.

Komandanti i katërt ngiste një kalë të bardhë. Të bardha i kishte rrobat dhe turbanin të zi. Dukej se ishte një njeri i dalluar dhe me emër, i cili krijonte respekt tek çdo vëzhgues. Ishte shumë i plakur por kishte një qëndrim ushtarak. Teksa lëvizte drejt qytetit, recitonte vargje të Kur’anit. Anash vetes kishte të varur një shpatë dhe në shpatullën e djathtë kishte një hark. Pas tij ishin 1000 kalorës, kryesisht burra më të moshuar që mbanin nga një shtizë të gjatë secili. Kur pyeta, më thanë se ishte Ammar bin Jasiri, miku i dashur i Muhammedit dhe i Ali ibn Ebu Talibit. Kalorësit që vinin pas tij ishin edhe muhaxhirë edhe ensarë dhe shumë prej tyre ishin veteranë të Bedrit.

Pastaj vërejta një burrë shumë të pashëm. I hipur mbi një kalë me ngjyrë të errët, ai kishte mbathur rroba të bardha dhe një turban të zi. Ky ishte Abdullah ibn Abbasi, kushëriri i Muhammedit dhe i Ali ibn Ebu Talibit. Bashkë me të ishin edhe vëllezërit dhe nipërit e tij.
Në ndërkohë, pjesa më e madhe e kalorësve kishte hyrë në Basra dhe vërejta se dy njësitë e fundit të ushtrisë po afroheshin drejt dyerve të qytetit. Pas disa çastesh, u duk njësia e parë. Në krye të saj ishte një kalorës me trup të zhvilluar mirë. Ai ishte i mbathur me rroba të luftës dhe mbillte tmerr në zemrat e atyre që e shihnin. Në dorën e djathtë kishte një flamur të zi dhe në të majtën një shtizë. Me sa dukej, ai ishte flamurtari i ushtrisë ose njëri nga komandantët e saj. Parashikimi im ishte i saktë. Njeriu ishte Malik el-Eshteri, njeriu kryesor i ushtrisë së Medines dhe luftëtari më i madh që arabët e kanë patur ndonjëherë. S’kishte armik që u përball me të dhe që shpëtoi gjallë. Ai udhëhiqte 4000 ushtarë, kalorës dhe këmbësorë.

Njeriu i fundit që vërejta ishte një burrë me fytyrë të ndritur si dielli. Në të djathtë dhe në të majtë të tij ishin dy të rinj, secili me fytyrë shkëlqimtare si hëna. Që të tre ishin veshur me të zeza. Të zi ishin edhe kuajt e fuqishëm dhe krenarë mbi të cilët po kalëronin. Një burrë i ri ecte para tyre dhe mbante në dorë një shtizë të gjatë. Kuptova se njeriu që qëndronte në mes ishte gjenerali i kësaj ushtrie, Ali ibn Ebu Talibi. Dy të rinjtë që i kishte në të djathtë dhe në të majtë ishin bijtë e tij Hasani dhe Husejni, dritat e syve të Muhammedit. Edhe ushtari i tretë që ecte para tyre ishte njëri nga djemtë e tij, Muhammed ibn Hanefijje.
Pas tyre kishte shumë njësi të tjera me ushtarë. Ata e përbënin njësinë e pasme të ushtrisë. Në mesin e tyre ishin bijtë e Xhafer Tajjarit, bijtë e Akil ibn Ebu Talibit dhe të rinjtë e tjerë të fisit Hashim. Ata ishin kalorësit e fundit që hynë në Basra.

Para derës së Xhamisë së Basrës, Aliu zbriti nga kali i tij. Më pas hyri në xhami, fali namaz dhe e falënderoi Zotin për bekimet e Tija dhe për fitoren.

Banorët e Basrës ishin mbledhur në oborrin e xhamisë për ta pritur Aliun. Atë çast, ai doli nga xhamia dhe u foli atyre. Ai i qortoi për sjelljen e tyre të pamenduar gjatë gjithë kësaj beteje dhe u tha:

“Ju ishin ndjekës të një bishe. Kur ajo klithte, ju e ndiqnit. Kur u vra, ju të gjithë ikët dhe u shpërndatë.”

Më pas Aliu mori betim për besnikëri nga banorët e Basrës. Ai i këshilloi t’i bindeshin Zotit dhe të Dërguarit të Tij dhe kurrë më të mos silleshin si dele të humbura.

Nga xhamia e qytetit, Aliu shkoi drejt e tek thesari, i cili ishte plaçkitur. Më pas urdhëroi që të gjitha gjërat e vjedhura të ktheheshin sakaq në thesar. Kur shkoi së dyti, thesari ishte i mbushur plot me copëza ari dhe argjendi. Ai e vështroi pasurinë e madhe që fshihej aty dhe tha:

“Përpiqu ta mashtrosh dikë tjetër!”

Më pas, urdhëroi që e gjithë pasuria t’u shpërndahej trupave. Përgjegjësi i thesarit i shpërndau të gjitha dhe më në fund thesari u zbraz i tëri.

Për disa arsye misterioze, Aliu dhe ensarët ishin gjithnjë në një anë. Dhe për arsye po kaq misterioze, ensarët kurrë nuk e deshën Kurejshin. Ndërmjet Kurejshit dhe ensarëve kishte vetëm një mirësjellje formale. Me ardhjen e Aliut në pushtet, ishte hera e parë që nga koha e Muhammedit, që ensarët kishin patur mundësi të luanin një rol të rëndësishëm në qeverisjen e muslimanëve. Aliu i emëroi ata në pozitat më të larta në perandori, qoftë në detyra ushtarake dhe qoftë si guvernatorë të provincave. Në të dyja sferat, ensarët u dalluan me aftësitë dhe me vendosmërinë e tyre.

Aliu e shkatërroi karakterin “provincial” të Kalifatit, duke e “dekurejshizuar” administratën shtetërore dhe duke ua dhënë ensarëve të drejtën e tyre. Në qeverinë e tij, një njeri s’duhej të ishte domosdo nga Kurejshi që të mund të arrinte në poste të larta. Çdo njeri, qoftë nga Kurejshi ose jo, mund të ngrihej në pozita të larta gjatë Kalifatit të Aliut, përderisa kishte dy cilësi: karakter dhe aftësi.

61. Transferimi i kryeqytetit nga Medineja në Kufe

Në muajin Rexheb të vitit 36 pas Hixhrit (Janar 657), Aliu vendosi ta transferonte kryeqendrën e tij nga Medineja drejt Kufes në Irak. Kur u vendos rendi në Basra, ai e emëroi Abdullah ibn Abbasin si guvernator të ri dhe më pas u largua drejt Kufes që do të ishte kryeqytetit i ri i Islamit.

Në ditën e dymbëdhjetë të muajit Rexheb, Aliu arriti para portave të Kufes. Fisnikët e qytetit dolën për ta përshëndetur dhe për ta përgëzuar për fitoren. Pas hyrjes në qytet, Aliu fillimisht shkoi në Xhaminë e Madhe, e fali namazin aty duke iu falënderuar Zotit për fitoren dhe më pas, mbajti një fjalim, në të cilin u falënderoi banorëve të Kufes për përkrahjen e tyre, duke i përgëzuar për suksesin e treguar në betejën e Basrës.

Fisnikët e Kufes i kërkuan Aliut që të vendosej në pallatin e guvernatorit por ai nuk pranoi. Në vend të kësaj, ai zgjodhi një shtëpi modeste për të banuar.

Historianët janë përpjekur ta shpjegojnë arsyen përse Aliu e ndërroi kryeqytetin nga Medineja në Kufe. Në veprën “Historia e Islamit” (botuar në Lahore të Pakistanit), Prof. Sejjid Abdul Kadir dhe Prof. Muhammed Shuxha’ud-Din, shkruajnë:

Shtatë muaj pasi e mori përsipër qeverisjen, Aliu e bëri Kufen kryeqytet. Në vijim po i japim disa nga arsyet e këtij vendimi:

1. Beteja e Basrës u zhvillua dhe u fitua me ndihmën e popullit të Kufes. Aliu e bëri Kufen kryeqytet, pjesërisht në shenjë falënderimi për këtë shërbim të tyre.

2. Aliu dëshironte ta shpëtojë Medinen nga kaosi i luftës civile që kishte përfunduar me vrasjen e Osmant. Ai nuk dëshironte që Medineja të bëhej vatër e trazirave politike. Me këtë, Qyteti i Profetit do të mbrohej nga shkatërrimi i mundshëm i luftërave që mund të ngjanin në të ardhmen.

3. Kufeja kishte një pozitë më qendrore në perandori. Kushtet administrative të një territori shumë të madh e impononin një lëvizje të tillë.

4. Nga Kufeja, Aliu e kishte më lehtë t’i vëzhgonte lëvizjet e Muavijes. (“Historia e Islamit”)

Muhammed Latif Ensari, një historian bashkëkohor nga Pakistani, në veprën e tij të titulluar gjithashtu “Historia e Islamit”, thotë se njësoj siç ishte Ebu Sufjani (bashkë me Ebu Xhehlin) përgjegjës për shpërnguljen e Muhammedit nga Mekkeja në Medine, edhe djali i Ebu Sufjanit ishte përgjegjës për shpërnguljen e Aliut nga Medineja drejt Kufes. Ai thotë se luftërat civile kishin filluar tashmë dhe Medineja mbetej larg skenave të luftës. Aliu, pra, e ndërroi kryeqytetin për arsye strategjike. Kjo e përkrah pretendimin e historianit në fjalë se ishte pikërisht rebelimi i Muavijes që e detyroi Aliun të bënte një gjë të tillë.

Në të vërtetë, kishte edhe arsye idealiste edhe pragmatike për ta transferuar kryeqytetin nga Medineja në Kufe. Këto arsye mund të rradhiten si vijon:

1. Kur Aliu erdhi në pushtet, qendrat më të rëndësishme urbane të perandorisë ishin Damasku në Siri, Mekkeja dhe Medineja në Hixhaz dhe Basra dhe Kufeja në Irak. Damasku ishte në duart e Muavijes dhe rrjedhimisht, ishte qendra e opozitës kundër Aliut. Nga katër qytetet e tjera, Mekkeja kishte qenë fillimisht në duart e treshes rebele të përbërë nga Talhaja, Zubejri dhe Aisheja. Në Mekke ata kishin formuar një ushtri prej 3000 vetësh, me të cilën u nisën për në Basra dhe e pushtuan qytetin. Shumë nga ata mekkas që nuk dëshironin të shkonin në Basra me ushtrinë rebele, i dhanë asaj vetëm përkrahje materiale. Si pasojë e gjithë kësaj, Aliu nuk mund të mbështetej tek Mekkeja.

Edhe Medineja nuk ishte shumë më mirë se Mekkeja. Siç u tha edhe më parë, kur Osmani u vra, Medineja mbeti në mëshirë të protestuesve. Muhaxhirët dhe ensarët e kuptuan se në gjithë tokën e Islamit nuk kishte njeri tjetër përveç Aliut që mund ta shpëtonte Medinen nga plaçkitja, masakra dhe shkatërrimi. Andaj pikërisht Aliut iu kërkua që ta merrte në duar pushtetin. Ai u tha muhaxhirëve dhe ensarëve se do ta pranonte ofertën e tyre vetëm nëse i premtonin se do t’i bindeshin në luftë e në paqe. Ata iu zotuan dhe ai e pranoi detyrën e Kalifit.

Vetëm pak ditë kishin kaluar prej këtij rasti, kur në Mekke filloi rebelimi kundër Kalifit. Aliu shkoi në xhami dhe i ftoi muhaxhirët dhe ensarët që të dilnin në mbrojtje të qeverisë. Përgjigja e vetme që mori Aliu ishte heshtja. Ai sërish ua përkujtoi premtimin për t’iu bindur por të gjithë vazhdonin të heshtnin. Thirrjet e Aliut u përballën me veshë të shurdhër.
Pas shumë javësh dhe një përpjekjeje të jashtëzakonshme, më në fund u paraqitën shtatëqind vullnetarë nga Medineja. Kjo ishte e tëra që Medineja arriti të bënte për të. Më pas, Aliu u nis nga ky qytet për të mos u kthyer kurrë më.
Qyteti i katërt, Basra, e kishte njohur autoritetin e Aliut dhe ai e kishte emëruar Osman bin Hunejf Ensariun si guvernator të qytetit. Por kur Aliu arriti në Irak, “treshja” Aishe-Talha-Zubejr e kishte pushtuar tashmë Basrën. Osman bin Hunejfi mezi arriti ta shpëtonte kokën.

Tani mundësia për të zgjedhur ishte kufizuar tek një qytet i vetëm: Kufeja. Aliu e kishte dërguar të birin Hasanin dhe Ammar bin Jasirin që të sillnin përforcime nga ky qytet. Si përgjigje, Kufeja i dërgoi 12 mijë ushtarë dhe ishin pikërisht këta burra që luftuan në betejën e Basrës dhe që e mundën “treshen” rebele.

Mekkeja, Medineja dhe Basra i kishin treguar qartë Aliut se ç’do të bënin në raste trazirash. Por qytetarët e Kufes i kishin dërguar përforcime në një çast shumë kritik në karrierën e tij si Kalif. Aliu tani e shihte se sikur të duhej të luftonte me Muavijen, ai mund të mbështetej vetëm tek ushtria e Kufes. Ishte pra rrjedha e ngjarjeve që e detyroi Aliut ta bënte Kufen kryeqytet të tij.
Me aq sa dukej, populli i Medines nuk ishte shumë i interesuar për ngjarjet që ndodhnin rreth tyre. Kur Aliu shpalli se do ta lëvizte selinë e shtetit drejt Kufes, askush nuk kundërshtoi. Medinasit nuk shfaqën kurrfarë reagimi, sikur të mos bënte fare dallim për ta, në do të ishte qyteti i tyre kryeqytet i Islamit ose jo.

2. Medineja ishte djepi i kulturës islame dhe i civilizimit islamik. Në Medine mund të shihej mënyra më origjinale e jetesës islame. Luftërat dhe pushtimet kishin sjellur njerëz të kulturave të ndryshme në Islam. Sikur Medineja të mbetej qendra politike dhe administrative e shtetit, siç ishte qendra shpirtërore e saj, atëherë shumë të huaj, me kulturat e tyre dhe me prapavijën joislame, do të ishin vendosur në Medine. Ata do ta sillnin moralin e tyre, traditat, mënyrën e jetesës dhe praktikat religjioze. Me këtë, ata ose do ta nënshtronin kulturën e pastër islame ose në rastin më optimist, do ta dëmtonin atë. Sido që të ishte, Islami burimor do të ishte viktimë e shumë ndikimeve të huaja.

Joel Carmichael

Islami u përball me trashëgiminë e madhe intelektuale të Krishterimit, të ngarkuar me idetë e Greqisë dhe të Romës së lashtë. Trashëgimia intelektuale e Krishterimit jo vetëm që i përfshinte idetë heleniste, por edhe idetë aktuale të Persisë dhe të vendeve të tjera të Lindjes. Kështu, një llojllojshmëri e jashtëzakonshme idesh dhe traditash, të gjitha pak shumë të përfshira brenda Krishterimit, iu transferuan masivisht universit të ri të Islamit. (“Trajtësimi i arabëve”, fq. 194, botim i vitit 1967)

Por Aliu e lëvizi kryeqytetin larg Medines, duke e shpëtuar kështu mënyrën islame të jetesës në djepin e Islamit. Ai e shpëtoi Mekken dhe Medinen nga hegjemonia e të krishterëve, hebrenjëve, romakëve dhe zoroastrianëve. Ai e ruajti karakterin e këtyre dy qyteteve, të tillë siç ishte në kohën e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit.

3. Në të shumtën e rasteve, kryeqyteti i një shteti është edhe kryeqendra e të ligave, e krimeve dhe e intrigave. Kryqyetetet e perandorive të mëdha, si Babiloni, Roma dhe Bizantiumi (më pas i emëruar Konstantinopolis nga Konstantini dhe Istanbul nga Otomanët), ishin gjithnjë epiqendra të ngarjeve më të mëdha të kohës. Shumë njerëz i vizitojnë kryeqytetet perandorake dhe sjellin shumë probleme me vete. Rritja e pakontrollouar dhe mbipopullimi i qyteteve të mëdha krijon potenciale të shumta për çdo lloj krimi. Edhe shumë kryeqytete të periudhës sonë nuk dallojnë shumë në këtë drejtim nga Babiloni ose Roma.

Medineja ishte qendra e mësimeve të Kur’anit dhe në të ndodhej tyrbeja e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit dhe të Intepretuesit të Porosisë së fundit hyjnore për njerëzimin, qëllimi i të cilës ishte që njeriu të jetojë një jetë të pastër, fisnike dhe të ndershme. Islami ishte një ndërtues i përsosur i karakterit dhe për këtë nuk kishte një shembull më të mirë se vetë jeta e shenjtë e Profetit të tij. Sikur Medineja të bëhej si kryeqytetet e të kaluarës, ftesa e Islamit për njerëzimin do ta kishte humbur peshën. Aliu e shpëtoi shenjtërinë e Medines dhe etosin e programit misionar të Islamit duke e ndarë kryeqendrën shpirtërore (ose fetare) të perandorisë nga kryeqendra politike e saj.

Aliu ishte vërtet profetik në vizionin e tij. Ai e shpëtoi Medinen nga degradimi që do ta gjente më pas Damaskun, Bagdadin ose Kordobën. Civilizimi u zhvillua shumë shpejt në Siri, i ushqyer nga dinamizmi i një perandorie në rritje. E gjithë pasuria e popujve të pushtuar u derdh drejt Damaskut (dhe më pas Bagdadit dhe kryeqendrave të tjera të botës islame). Por me pasurinë, erdhi edhe jeta luksoze dhe ambicja e klasave sunduese për t’u bërë mbrojtësë të “arteve të bukura”. Muzika greke ose perse dhe valltaret e ndryshme erdhën me shpejtësi drejt qendrave të perandorisë arabe. Lexuesit që duan t’i hedhin një vështrim periudhës kulmore të sundimit umajjad dhe abbasid, kanë në dispozicion libra të shumtë, ndër të cilët “Kitab el-aghani” (Libri i këngëve) nga Ebu’l-Ferexh Isfahaniu ose “Unaza e pëllumbit” nga Ibn Hazmi, të cilat janë nga një pasqyrë tejet besnike e epokave të tyre.

A.J. Arberry

Pasuria e perandorisë rritej, teksa tregtia shkonte gjithë më larg e më larg. Pasuria e mbledhur ishte e përqëndruar në duart e disa personve, të cilët arritën një fuqi që paraardhësit e tyre beduinë as që mund ta paramendonin. Pallate të bukura dhe shtëpi luksoze e zbukuronin Bagdadin si kryeqytet por edhe qendrat e tjera si Buhara, Semerkandi, Balkhu, Shirazi, Damasku, Aleppoja, Jerusalemi, Kairoja, Tripoli, Tunisi, Fezi, Palermoja dhe Kordoba. “Dolce vita” e aristokracisë në kohën që përkonte me pushtimin norman të Anglisë, përshkruhet në mënyrë të mrekullueshme tek “Unaza e pëllumbit”, e shkruar nga teologu Ibn Hazm. Robër e robëresha dhe lukse të panjohura për arabët e lashtë, tani i kënaqnin zotërinjtë muslimanë dhe krijonin një thesar të ri fjalësh për poetët. Vera ishte e ndaluar për besimtarët me një ndalesë të qartë në Shkrimin të Shenjtë. Por sunduesit e Islamit, bashkë me qeveritarët e tyre, garonin me njëri-tjetrin për t’i thurrur lavde “bijës së rrushit”. (“Disa aspekte të civilizimit islamik”, fq.15, botim i vitit 1967)

Megjithatë, nuk duhet të mendohet se vetëm qytetet e largëta si Kordoba ose Bagdadi ishin të infektuara nga veset e luksit dhe të ekstravagancës. Edhe vetë Mekkeja dhe Medineja nuk ishin plotësisht të mbrojtura prej këtyre gjërave.

Ella Mamura

Poezia erotike gjeti shprehje në dy zhanre të ndryshme. Njëri përbëhej nga poezi të hareshme dhe u zhvillua në qytetet si Mekkeja dhe Medineja. Që të dy qytetet kishin një ndikim të madh por pak rëndësi politike. Shumë aristokratë muslimanë që nuk ishin aktivizuar në ndonj post qeveritar, e harxhonin pasurinë e tyre në kërkim të kënaqësisë. Shkolla të muzikës ishin hapur dhe disa poezi ishin kthyer në këngë. Prijësi i kësaj shkolle të poezisë ishte Umar ibn Ebi Rabiah (vdiq në vitin 720), një aristokrat mekkas. Zhanri i dytë i poezive u zhvillua kryesisht në mesin e beduinëve dhe zakonisht i kishte tiparet e një poezie ku shpreheshin ndjenja të forta dhe ku përshkruhej i gjithë dëshpërimi i një dashurie tragjike. (“Letërsia arabe: një trashëgimi e gjallë”, botuar në veprën “Hyrje në civilizimin islam” nga R.M. Savory, New York, 1976)

Philip K. Hitti

Dorëzimi i Mekkes do të thoshte pranim i Islamit. Njëri pas tjetrit, pjesëtarët e Kurejshit u shpërngulën në Medine, për të marrë pjesë në përhapjen e fesë së re dhe për të krijuar karriera të reja për veten. Pozitat më të larta të qeverisjes ishin të hapura për ta. Shumë kurejshitë morën pjesë në ekspeditat, të cilat në periudhën e Kalifëve Besimdrejtë, veçanërisht nën udhëheqësinë Umar ibn el-Hattabit rezultuan me pushtimin e Irakut, Persisë dhe Egjiptit. Pas kësaj, disa prej tyre shërbyen si guvernatorë të provincave të sapopushtuara. Pas kësaj, jeta në Mekke u zhvillua në dy vija të kundërta: në atë të modestisë dhe në atë të luksit.
Pas pushtimeve të mëdha, preja e luftës dhe tatimet filluan të vinin drejt qytetit, duke u bërë burimi kryesor i të ardhurave. Ky ishte një kompenzim më se i mjaftueshëm për humbjen e karavanëve tregtarë. Pelegrinazhi, gjithsesi vazhdonte dhe madje u rrit edhe më. Dhe kur u bë një qendër e tregtisë, Mekkeja filloi të ishte edhe qendra e kënaqësisë. Pasanikët e rinj vinin bashkë me haremin, me valltaret dhe me këngëtaret e tyre, duke sjellë një koncept të ri të asaj që e quanin “një jetë e mirë”. Ata jetonin si aristokratë në pallate dhe oborre, të cilat Mekkeja s’i kishte dëshmuar më parë. (fq.21-22)
Njëkohësisht, edhe jeta në Medine po lëvizte në një vijë të ndryshme: në atë të përbotshmërisë. Në fund të fundit, rrjedha e arit nga provincat, e përbërë nga tatimet e tokës dhe tatimet për kokë, fillimisht vinin në Medine. Sasia e pasurisë në thesarin shtetëror ishte e jashtëzakonshme. Në “betejën” për ta fituar elitën e re të kërkuesve të kënaqësisë, Medineja, krahasuar me konkurrenten e saj në jug (Mekken), e kishte përparësinë e një lartësie më të madhe mbidetare, e burimeve më të bollshme të ujit dhe të kopshteve më të gjera. Zyrtarët e pensionuar qeveritarë, qofshin ushtarakë ose civilë, vinin në Medine bashkë me skllevërit dhe konkubinat e tyre, me këngëtarët, me valltaret dhe me muzikantët, për të krijuar një atmosferë të paparë në Qytetin e Shenjtë. (“Kryeqytetet e Islamit arab”, 1973)

E tillë ishte Medineja pasi u “zvogëlua” dhe u bë një qytet provincial. Por sikur të mbetej qendra politike dhe tregtare e shtetit musliman, s’ka dyshim se ajo do të bëhej edhe kryeqendra e “argëtimeve” të tyre, duke i tërhequr të gjithë personat bohemianë të kohës, kërkues të kënaqësisë dhe ndjekës të epsheve.

4. Kur’ani që ishte Libri i Zotit, ishte shpallur në një arabishte të pastër. Mekkeja dhe Medineja ishin djepi i arabishtes kuranore. Të huajt që jetojnë në kryeqytetin e një shteti dhe që flasin gjuhë të huaja, pak nga pak e prishin edhe gjuhën e vendit. Sikur Medineja të mbetej kryeqytet, arabishtja e Kur’anit pa dyshim do të ndikohej nga gjuhët e huaja. Shkencat kuranore dhe leksikoni kuranor nuk ekzistonin në një formë të organizuar asokohe. Që të mund të kuptohej Kur’ani nga gjeneratat e reja, ishte jetike që arabishtja e Mekkes dhe e Medines të ruhej e tillë siç kishte qenë në kohë të Profetit, në mënyrë që fjalët të mos fitonin kuptime që ndryshonin nga kuptimet e tyre në këtë periudhë.

Të gjitha gjuhët e gjalla ndryshojnë dhe fjalëve u ndryshon kuptimi. Si çdo organizëm tjetër i gjallë, edhe fjalët lindin dhe vdesin. Dhe njësoj si organizmat, edhe ato ndikohen nga faktorë të jashtëm. Shembulli më i mirë është “deformimi” i anglishtes moderne. Edhe arabishtja mund të përjetonte një deformim të tillë por u shpëtua nga një fat i tillë nëpërmjet Aliut, i cili e ndryshoi drejtimin e lëvizjes së të huajve dhe e barti atë larg Medines. Aliu, pra, është bamirësi i parë dhe më i madh i gjuhës arabe dhe i shkencave të Kur’anit.

5. Sunduesit umajjadë të Damaskut i imitonin perandorët bizantinë dhe persë në mënyrën e tyre të jetesës. Ata ishin të rrethuar nga një luks i pafund, të cilin ua siguronte pushteti që kishin. Thjeshtësia zanafillore dhe barazia e Islamit ishte zhdukur në Siri, nëse vërtet kishte ekzistuar ndonjëherë. Aliu, në anën tjetër, dëshironte t’ia shfaqte botës imazhin e vërtetë të Islamit. Ky imazh do të ishte imazhi i njejtë që Muhammedi ua kishte shfaqur arabëve në Mekke dhe në Medine. Për fat të keq, ishte një imazh që fqinjtë e sirianëve dhe pjesa më e madhe e vetë sirianëve kurrë s’e kishin parë. Në të vërtetë, ajo që sunduesit e tyre e kishin prezantuar si një imazh të Islamit, s’ishte tjetër veçse anti-Islami.

John Alden Williams

Të gjithë mbretërit persë, që nga Ardashiri, djali i Papakut dhe deri tek Jazdegerdi, e ndanin veten nga shërbetorët e tyre me një perde.
Një ditë e pyetën (muzikantin oborrtar) Is’hak ibn Ibrahim el-Mevsiliun, në shfaqeshin Kalifët umajjadë para këngëtarëve dhe shërbetorëve të tyre. Ai më tha: “Muavije I dhe Mervani I, Abdul Maliku, Velidi I, Sulejmani, Hishami dhe Velidi II qëndronin pas një perdeje, në mënyrë që asnjë shërbetor nuk shihte se ç’bënte Kalifi, nëse humbej në tingujt e muzikës, i luante shpatullat, vallëzonte ose zhvishej. Askush nuk e shihte Kalifin përveç shërbetorëve të tij të veçantë. Kurse pjesa tjetër e Kalifëve umajjadë nuk turpëroheshin të vallëzonin dhe të zhvisheshin në prani të shërbetorëve ose muzikantëve të tyre. Por në këtë drejtim, asnjëri prej tyre nuk ishte më ekstrem se Jezid ibn Abdul Meliku dhe Velid bin Jezidi, të cilët nuk mërziteshin fare për atë që bënin në prani të shërbetorëve.” (“Jeta në pallatin e Kalifit”, në veprën “Libri i kurorës” (Kitab el-taxh), botuar në Kairo, në vitin 1914; marrë nga libri “Motive të civilizimit islamik”, nga Berkeley, botuar në vitin 1971)

Kur Aliu e bëri Kufen kryeqytet, miqtë dhe armiqtë e dëshmuan me sytë e tyre Islamin e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Ata panë se si sovrani i muslimanëve punonte me duart e tija në fusha dhe në kopshte dhe e ushqente familjen e tij me paratë që i fitonte nga kjo punë. Ata panë se si ai jetonte vetëm me pak ushqim, ndonse gjithkush në tokën e tij ishte i ushqyer mirë. Ata shihnin se këmisha e tij ishte e arnuar gjithandej, ndonse populli që sundonte ishte i veshur bukur. Ata gjithashtu panë se ai nuk kishte një pallat prej mermeri por jetonte në një kasolle prej balte, pa ushtarë me shtiza në dyert e saj, që ishin gjithnjë të hapura për njerëzit.

6. Për hir të sigurisë së Mekkes dhe Medines, Aliu dëshironte t’i bënte këto qytete politiksht të parëndësishme, që të mos tërhiqnin vëmendje të panevojshme (dhe të rrezikshme). Mbretëria e Qiejve mbi tokë, të cilën Muhammedi e themeloi, kishte pushuar së qeni “qiellore” pas vdekjes së tij dhe ishte bërë një imitim i qeverisjeve greke dhe persiane. Në këto rrethana, dinjiteti dhe karakteri i shenjtë i Mekkes dhe i Medines ishte në rrezik të vazhdueshëm. Duke i parashikuar kohët që do të vinin, Aliu i nxorri këta dy qytete jashtë orbitës së ngjarjeve politike. Edhe djali i tij i vogël, Husejni, do ta kishte kujdesin e njejtë për ta mbrojtur shenjtërinë e qytetit të gjyshit të tij. Edhe ai vërejti stuhi që afroheshin në horizont dhe u largua në kohë edhe nga Medineja edhe nga Mekkeja, që ta tërhiqte vëmendjen e qeverisë larg tyre.

Pas masakrës së Qerbelasë në vitin 680, qytetet e shenjta të Islamit, Mekkeja dhe Medineja, do ta tërhiqnin vëmendjen e Jezidit, djalit të Muavijes. Ai e dërgoi gjeneralin e tij Muslim bin Akabe në Medine, me një ushtri siriane, e cila masakroi rreth 10 mijë banorë. Në mesin e të vrarëve kishte edhe shumë shokë të Profetit (sahabe). Medineja u la në mëshirë të ushtrisë okupuese, e cila do ta përdorte qytetin për kënaqësite e tyre të shfrenuara. Xhamia e Profetit do të përdorej si një stallë për kuajt e kalorësisë siriane. Ata të paktë që shpëtuan gjallë, u detyruan t’i betoheshin Jezidit për besnikëri. Muslim bin Akabeja u tha atyre se Jezidi ishte i zoti i jetës së tyre dhe mund t’i shiste si skllevër po të dëshironte.

Alfred Guillaume

Ndërmjet periudhës së përshkruar në veprën “Sira” (të Ibn Is’hakut) dhe kohës kur vepra u përpilua, ndodhën dy tragjedi. E para ishte tragjedia e Qerbelasë në vitin 61, në të cilën Husejni dhe ndjekësit e tij u masakruan dhe e dyta, plaçkitja e Medines në vitin 63 pas Hixhrit, kur dhjetëra mijëra ensarë u vranë, duke përfshirë jo më pak se 80 shokë të Profetit. (“Jeta e Muhammedit”, fq.28, botim i vitit 1967)

Muslim bin Akabeja u largua nga Medineja e mbetur në gërmadha dhe u nis drejt Mekkes. Por ai vdiq gjatë rrugës dhe komanda kaloi në duart e një oficeri tjetër të ushtrisë së Jezidit, të quajtur Ibn Namir.

Në Mekke, Abdullah ibn Zubejri ishte vetëshpallur Kalif. Ibn Namiri e bombardoi qytetin nga kodrat përreth dhe e dogji Qaben. Por akoma nuk e kishte marrë nën kontroll qytetin kur Jezidi vdiq në Damask. Pas kësaj, Ibn Namiri e ndaloi rrethimin dhe u tërhoq në Siri. Por gjithë ç’fitoi Abdullah ibn Zubejri ishte një shtyrje e shkurtër e afatit. Kur Abdul Melik ibn Mervani u bë Kalif, Mekkeja sërish u bë skenë e luftës. Gjenerali i tij, Haxhxhaxh bin Jusufi e rrethoi Mekken dhe e bombardoi, duke e dëmtuar edhe vetë Qaben. Abdullah ibn Zubejri duroi shtatë muaj. Më pas u vra në rrethinat e Qabes dhe qyteti iu dorëzua pushtuesit.

Philip K. Hitti

Në vitin 683, një ushtri u dërgua nga Jezidi kundër pretendentit për Kalif, Abdullah ibn Zubejrit. Rebelët u strehuan në tokën e shenjtë por pavarësisht kësaj, u sulmuan dhe madje edhe Qabeja u dogj. Guri i Zi u thye në tri pjesë. Shtëpia e Zotit, siç thotë historiani i madh Taberiut, “dukej si gjoksi i grisur i një gruaje që vajton”. (“Kryeqytetet e Islamit”, botuar në vitin 1973)

Duke e lëvizur kryeqytetin nga Medineja në Kufe, Aliu dëshiroi t’i shpëtonte Mekken dhe Medinen nga ky fat, i cili fatkeqësisht do t’i gjente në vitet në vijim. Por në fund të fundit, kush tjetër përveç tij dhe djemve të tij mërzitej për dinjitetin dhe për sigurinë e këtyre dy qyteteve? Kur Husejn ibn Aliu ndjeu se rreziku po i afrohej, ai menjëherë u largua drejt Irakut, bashkë me miqtë dhe me familjen, ndonse e dinte se atje e priste vdekja. Por Abdullah ibn Zubejri nuk hezitoi fare “ta ftonte” shkatërrimin dhe masakrën drejt qyteteve të shenjta.

Bota muslimane i ka borxh një falënderim Aliut për vizionin dhe për humanitetin e tij. Ai e mbrojti djepin e Islamit në të gjallë të tij dhe mori masa për ta mbrojtur edhe pasi të vdiste. Nuk kishte ndonjë mënyrë tjetër për ta mbrojtur Hixhazin nga përvojat e trazirave të shkaktuara nga politika dhe nga lufta, veçse duke e lëvizur kryeqytetin nga Medineja në Kufe.

Kur Aliu e lëvizi kryeqytetin drejt Kufes, Muavije mendoi se më në fund e kishte zënë Aliun duke bërë diçka “të dyshimtë” dhe menjëherë i shkroi, duke i thënë se ai e kishte “lënë” qytetin e Profetit. Një lëvizje kjo që, sipas tij, “nuk mund të falej”.
Vetëm katër vite më vonë, vetë Muavije ibn Ebu Sufjani u bë sunduesi absolut i perandorisë muslimane dhe askush nuk guxonte t’i kërkonte llogari për ndonjë veprim që bënte. Sikur vërtet ta kishte dashur qytetin e Profetit aq sa përpiqej të tregonte në letrën e dërguar Aliut, ai mund ta bënte atë kryeqytet. Por as ai dhe as ndonjëri nga pasardhësit e tij nuk bëri një gjë të tillë, njësoj siç nuk do të bënin edhe Kalifët abbasidë.

62. Ringjallja e Umajjadëve

Fisi Umejje ishte njëri nga fiset e Kurejshit në Mekke. Siç kemi përshkruar tashmë, ata ishin armiq tradicionalë të fisit Hashim, që ishte një degë tjetër e Kurejshit. Kur Muhammedi, pjesëtar i fisit Hashim, shpalli se ai ishte i Dërguari i Zotit dhe i ftoi arabët që të largoheshin nga idhujtaria dhe të besonin në një Zot të vetëm, umajjadët e kundërshtuan dhe luftuan kundër tij për njëzet vite me rradhë.

Por kjo luftë e tyre dështoi. Përpjekja e gjatë dhe e hidhur kundër Muhammedit dhe Islamit mori një fund turpërues për ta në vitin 630 kur Muhammedi e pushtoi Mekken. Ata u detyruan ta pranonin disfatën dhe ta “pranonin” edhe Islamin. Megjithatë, në zemrat e umajjadëve fitorja e Islamit ndezi flakë të reja urrejtjeje kundër mbrojtësve të tij, Muhammedit dhe Aliut. Ata ishin mjaft të aftë sa ta fshihnin urrejtjen e tyre ndaj Muhammedit por kur bëhej fjalë për Aliun, ata kurë s’e bënë të njejtën përpjekje. Ishte pikërisht Aliu, i cili jo vetëm që i kishte shkatërruar simbolet e dukshme të fesë së umajjadëve por edhe u kishte dhënë një goditje vdekjeprurëse privilegjeve të tyre. Shumë shpejt, umajjadët do të tregonin se ndonse kishin humbur fuqi, nuk ishin shkatërruar akoma. Andaj, ata pritën tridhjetë vjet me rradhë deri në vitin 661, kur më në fund e fituan shpërblimin e shumëkërkuar: Kalifatin e muslimanëve. Umajjadët ishin armiqtë më të ashpër të Islamit. Si pasojë, suksesi i tyre në marrjen e Kalifatit i ka habitur shumë historianë. Në vijim po i japim komentet e disa prej këtyre historianëve në lidhje me këtë paradoks të historisë muslimane.

Edward Gibbon

Persekutuesit e Muhammedit e uzurpuan trashëgiminë e fëmijëve të tij dhe me këtë, avokatët më të mëdhenj të idhujtarisë u bënë sunduesit kryesorë të fesë dhe të perandorisë së tij. Opozita e Ebu Sufjanit kishte qenë e ashpër dhe e vendosur, konvertimi i tij kishte qenë i pavullnetshëm dhe besimi i tij i re mbështetej vetëm në nevojat dhe interesat. Ai shërbeu, luftoi, mbase besoi dhe me këtë, mëkatet e kohës së injorancës u shlyen nga meritat e shumta të familjes Umejje. Muavije, djali i Ebu Sufjanit dhe i Hindës së ligë, u nderua që në rini me pozitën e sekretarit të Profetit. Gjykimi i Umarit më pas, do t’ia besonte atij qeverisjen e Sirisë, një provincë të cilën ai e qeverisi për dyzet vite, ose si guvernator ose si sundues absolut. Detyra e shenjtë e gjetjes së vrasësve të Osmanit kishte qenë lokomotiva dhe preteksti i ambicjeve të tija. (“Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake”)

E.A. Freeman

Mund të paramendohej që Kalifati t’i jepej më të mirit në mesin e besimtarëve ose të bëhej i trashëgueshëm në familjen e Profetit. Por Muhammedi kurrë nuk mund ta kishte imagjinuar se Kalifati do të bëhej i trashëgueshëm në familjen e armiqve të tij më të ashpër. (“Historia e saracenëve”)

R.A. Nicholson

Kur aristokratët mekkas e pranuan Islamin, ata vetëm iu nënshtruan të pashmangshmes. Por tani do të kishin mundësi për hakmarrje. Osman bin Affani, i cili e trashëgoi Umarin si Kalif, i takonte familjes së dalluar mekkase të umajjadëve, e cila gjithnjë kishte qenë prijëse e opozitës kundër Muhammedit, pavarësisht se vetë Osmani ishte ndër nxënësit më të hershëm të tij. Ai ishte një plak i virtytshëm dhe pa qëllim të keq, një lodër e lehtë në duart e familjes së tij ambicioze. Ata shumë shpejt do të ngjiteshin në pozitat më të rëndësishme dhe do të jetonin një jetë luksoze, ndonse shumë shpesh, sjellja e tyre jofetare do të bënte që të parashtrohej pyetja në ishin akoma jobesimtarë këta konvertitë të sekondave të fundit. Edhe shumë arsye të tjera do të jepnin kontribut për të shkaktuar një pakënaqësi të përgjithshme. Rritja e shpejtë e jetës luksoze dhe e imoralitetit në Qytetet e Shenjta dhe në provincat e reja do të ishte një gjemb në sytë e muslimanëve të devotshëm. Aristokracia e vërtetë islame, gjegjësisht shokët e Profetit si Aliu, Talhaja dhe Zubejri, bënin përpjekje për ta shkatërruar këtë fisnikëri të re, e cila e rrezikonte ekzistencën e tyre. Ushtria e të pakënaqurve ishte e gatshme për një revoltë kundër lakmisë dhe arrogancës umajjade. Rebelimi filloi shpejt dhe më në fund, Kalifi i moshuar, pas një rrethimi shtatëjavor, u vra në shtëpinë e tij. (“Një histori letrare e arabëve”, fq.190; botim i vitit 1969)

Nicholsoni gabon kur thotë se Aliu, Talhaja dhe Zubejri po përpiqeshin t’i shkatërronin umajjadët, të cilët e rrezikonin ekzistencën e tyre. Aliu nuk bëri një përpjekje të tillë, ndonse Talhaja dhe Zubejri u përpoqën ta shkatërronin Osmanin dhe ia arritën këtij qëllimi. Në anën tjetër, umajjadët e kërcënonin Aliun por nuk e kërcënonin Talhanë dhe Zubejrin me shkatërrim. Në të vërtetë, Talhaja, Zubejri dhe Aisheja do të luftonin në betejën e Basrës kundër Aliut, krahë për krahë me umajjadët.

Philip K. Hitti

Nga tetë Kalifët umajjadë të periudhës ndërmjet viteve 715 dhe 750, vetëm dy e meritonin trashëgiminë e krijuar nga Muavije dhe të pasuruar nga Abdul Meliku dhe Velidi. Gjashtë të tjerët, tre prej të cilëve ishin bij të robëreshave, ishin të paaftë, për të mos thënë të degjeneruar. Vëllai trashëgimtar i Velidit ishte më shumë i interesuar të pinte, të bënte gjueti dhe të dëgjonte muzikë sesa të merrej me punët e shtetit. Djali i tij ishte akoma më ekstravagant. Ai kalonte më shumë kohë në shtëpitë e tij të qejfit në shkretëtirë, sesa në kryeqytetin ku bëhej politika. Ai thuhet se notonte në një pishinë të mbushur me verë dhe pinte një sasi të mjaftueshme, kurdoherë që niveli i pishinës duhet të ulej. Përveç të qenit një libertin i pandreqshëm, ky Kalif bëri edhe një sakrilegj të pazakontë: e goditi Kur’anin me shigjeta nga harku i tij. Ishte e qartë se rritja e madhe e pasurisë, numri i pafund i skllevërve dhe i konkubinave, mundësitë e pakufizuara të luksit dhe të kënaqësisë dhe veset e tjera karakteristike të një civilizimi urban, kundër të cilit bijtë e shkretëtirës nuk kishin zhvilluar asnjë mekanizëm mbrojtjeje, kishin nisur ta dobësonin forcën arabe. (“Kryeqytetet e Islamit arab”, fq.78-79; botim i vitit 1973)

Arnold J. Toynbee

Njëra nga ironitë më të mëdha të historisë është fati i “shtëpisë” që ndërtoi Muhammedi. Muhammedi pati një rënie të madhe. Profeti i dështuar iu nënshtrua lakmisë për të qenë një burrë shteti dhe strategjist. Por, duke kërkuar sukses të përbotshëm në Medine, Muhammedi po punonte për armiqtë e tij mekkas. Kur ishte fjala për garimet në “Realpolitik”, princërit tregtarë të Mekkes ishin më se të denjë si armik për bashkëqytetarin e tyre dhe shumë më të aftë se kushëriri dhe dhëndri i guximshëm por i paaftë i Muhammedit, Aliu. Pasi Muhammedi i ndërpreu me sukses rrugët tregtare të Mekkes me Sirinë, mekkasit u dorëzuan para kushteve të lehtë që ua ofronte ky ekzil sentimental mekkas. Por teksa i bindej së jashtmi Muhammedit dhe Islamit, fisi Umejje s’ishte aspak serioz. Ata nuk kishin ndërmend të mbeteshin larg pushtetit përjetësisht.Tani që kishin dështuar në shkatërrimin e Islamit dhe më pas në largimin e tij, alternative e vetme e mbetur ishte që ta merrnin atë në duar, nëpërmjet një konvertimi formal. Ata pritën derisa e gjetën tek Aliu viktimën e tyre dhe tek Muavijeja heroin kyç.
Muavije ishte njëri nga mjeshtrit më të mëdhenj të historisë, kur bëhet fjalë për politikën e zgjuar dhe të durueshme. Ai mund të krahasohet me Augustin, Filipin e Maqedonisë, Liu Pangun dhe Cavourin. Aliu i shkretë u mashtrua mjeshtërisht prej tij. Vetëm njëzet vjet pas vdekjes së Muhammedit, shteti i themeluar prej tij dhe i zgjeruar nga pasardhësit e tij në madhësinë e një perandorie, u bë një plaçkë e padiskutueshme e Muavijes, djalit të Hindës, asaj princeshe-tregtare të Mekkes, e cila kishte qenë armikja më e ashpër e Muhammedit. Për dallim nga Muhammedi, Muavije themeloi një dinasti, atë të Umajjadëve, e cila zgjati 90 vite dhe sundoi nga Multani dhe Tashkenti deri në Eden dhe nga Edeni deri në Gjibraltar dhe Narbonne.
Muavije dhe pasardhësit e tij, duke qenë paganë të pandreqshëm në gjithçka përveç emrit të tyre (këtu mund të përjashtohet vetëm Umar bin Abdulazizi si një musliman i devotshëm), shkuan larg në mosrespektimin e Islamit, duke i kryer veset më të liga të një jete të civilizuar. Ata pinin verë dhe i dekoronin pallatet e tyre me mozaiqe dhe piktura të stilit helenist që kishte mbijetuar në Siri për 1000 vjet. Ata e thyen tabunë islame duke bërë piktura të gjallesave. Për këtë detyrë, ata i aktivizuan artistët e krishterë që ishin mjeshtër të zanatit. Për më tepër, ata nuk u mjaftuan vetëm më pikturimin e gjallesave dosido. Zgjedhja e tyre më e preferuar ishin pikturat e grave, mundësisht lakuriqe, ose së paku lakuriqe deri në mjedis.
Si arritën umajjadët të mbijetonin 90 vite edhe përkundër këtij imoralitet kaq të hapur? Kur Zhezabeli dhe Ahabi treguan mosbindje ndaj adhurimit ortodoks të Jahvesë, dënimi ishte i shpejtë. Atëherë si arritën umajjadët t’ia kalonin kaq lehtë? Dikush mund të mos i dojë ose të mos i admirojë umajjadët, por zgjuarësia e tyre meriton respekt dhe ne s’kemi si të mos jemi mirënjohës për veprat e artit që na kanë lënë pas. (“Nga lindja në perëndim: një udhëtim përreth botës”, fq.214,215; botuar në vitin 1958)

Toynbee mund të pretendojë se është një historian i madh por ky pretendim nuk i bën domosdo të sakta ose të mençura idetë e tija, të cilat ai i shpreh me aq bindje dhe siguri. Duke u përpjekur ta nënçmojë Muhammedin dhe Aliun, ai vetëm sa e nxjerr në sipërfaqe astigmatizmin e tij aq karakteristik për një misionar britanik të shekullit të nëntëmbëdhjetë. Mendimet e tija janë të një natyre agresive dhe polemike, me një analizë më shumë qesharake sesa objektive të fakteve.
Fjalët e fillimit janë mjaft interesante. Toynbee thotë “Njëra nga ironitë më të mëdha të historisë është fati i “shtëpisë” që ndërtoi Muhammedi. Muhammedi pati një rënie të madhe.” Ironia duhet të ketë patur shkaqe por Toynbee nuk thotë se ç’ishin ato. Ai vetëm sa i konsideron pasojat.

Toynbee është një produkt i kulturës moderne, materialiste dhe mekaniste perëndimore dhe shumë muslimanë mund t’ia falin paaftësinë për ta kuptuar etosin e Islamit. Suksesi i Islamit mbështetej pak a shumë në idenë klasike (të profetit Ibrahim) mbi sakrificën. Muhammedi dhe Aliu jo vetëm që e sakrifikuan pasurinë e tyre materiale, por i sakrifikuan edhe jetët që ta bënin Islamin të fuqishëm. Por pas vdekjes së tyre, Islami kërkonte sakrifica të reja dhe të freskëta, të cilat do t’i bënin sërish fëmijët e Aliut. Nipërit e Muhammedit dhe fëmijët e Aliut do të masakroheshin në Qerbela për idealet, të cilat ata të dy ishin përpjekur t’i bënin të përjetshme.
Sakrificat e bëra nga Muhammedi, Aliu dhe nga fëmijët e tyre janë vetë triumfi dhe lavdia e Islamit. Por Toynbee i barazon ato me një “ironi”.

Muhammedi nuk pati ndonjë rënie, qoftë të vogël ose të madhe, ndonse Toynbee do të kishte dëshiruar një gjë të tillë. Më tej, ai e quan Muhammedin një “profet të dështuar”, i cili iu nënshtrua lakmisë për t’u bërë burrë shteti. Por vërtet, si mund të thuhet se dështoi Muhammedi? Detyra e tij ishte që t’i përcillej njerëzimit porosia e fundit e Zotit dhe ai e bëri këtë gjë, duke bërë që i gjithë Gadishulli Arabik ta pranonte këtë thirrje që në të gjallë të tij. Ai nuk iu “nënshtrua lakmisë” për “t’u bërë” burrë shteti. Ai ishte burrë shteti. Misioni i tij ishte gjithëpërfshirës dhe njëra nga detyrat e të Dërguarit të Zotit ishte që t’i edukonte muslimanët në lidhje me principet e organizimit politik. Pikërisht këtë e bëri Muhammedi në Medine.

Muhammedi nuk ishte duke garuar me paganët ose me kripto-paganët e Mekkes. Ai erdhi në botë për t’i shpallur ligjet e Mbretërisë së Qiejve dhe jo për të garuar me dikë, aq më pak me idhujtarët dhe fajdexhinjtë e Mekkes. Mendimi se ai garonte me umajjadët është mendimi më qesharak dhe më i çmendur i historianit Toynbee.

Idhujtarët e Mekkes nuk ishin “më se të denjë si armik” për Muhammedin ose për Aliun dhe Aliu nuk ishte “i paaftë” ose “i mashtruar” nga Muavijeja. Toynbee është i paaftë për të gjykuar nga pikëpamja e etosit të Islamit. Ai nuk kupton se ajo që quan “Realpolitik” mund të ketë qenë krejt e parëndësishme për Muhammedin dhe për Aliun. Përfundimet që ai i sjell, në mënyrë të pashmangshme janë të ndikuara nga kultura e tij oportuniste dhe sekulare e Perëndimit modern. Ai ishte i panjohur me kulturën e Kur’anit, i cili e mohon të ashtuquajturën “Realpolitik”.

Muhammedi dhe Aliu i tregonin botës se në politikë, jo më pak se në fe, qëllimi nuk i arsyetonte mjetet. Në Islam, vetë mjetet bëhen një qëllim. Mjetet që armiqtë e tyre umajjadë i përdorën, ishin mjetet që siguronin “sukses”. Por Muhammedi dhe Aliu nuk e gjykonin suksesin ose dështimin sipas standardit të njejtë, me të cilin e gjykonin umajjadët ose vetë Toynbee. Për Muhammedin dhe Aliun, sukses do të thoshte të fitohet kënaqësia e Zotit dhe dështimi s’ishte tjetër veçse humbja e kësaj kënaqësie. Duke gjykuar sipas këtij standardi, edhe Muhammedi edhe Aliu ishin tejet të suksesshëm. Zoti i bekoftë përjetësisht ata dhe pasardhësit e tyre!

Toynbee thotë më tej se umajjadët nuk kishin ndërmend të mbeteshin gjatë kohë larg pushtetit. Por a thua qëllimet e umajjadëve kishin ndonjë kuptim në vitin 630, kur Muhammedi e çliroi Mekken? Ai e kishte shkatërruar politeizmin dhe fuqinë e tyre ekonomike dhe politike, ndërkohë që Aliu ua kishte shkatërruar forcën ushtarake. Ata qëndronin të përkulur para këmbëve të Muhammedit dhe mbase të tillë do të mbeteshin përgjithmonë, sikur Ebu Bekri dhe Umari të mos i zgjidhnin dhe të mos ua rikthenin atyre fuqinë politike dhe ekonomike. Përnjëherë, ajo që në kohë të Muhammedit ishte dukur e pamundur, ishte bërë e pashmangshme në kohën e Ebu Bekrit dhe të Umarit. Ishin pikërisht ata dy që perandorinë e muslimanëve e bënë “një plaçkë të padiskutueshme të Muavijes, djalit të Hindës.”

Admirimi, respekti dhe mirënjohja që Toynbee “nuk ka si të mos ua shprehë” umajjadëve, është më se e kuptueshme. Ai është një aleat i tyre filozofik. Që të dy e kanë të përbashkët armiqësinë për Islamin dhe për mbrojtësit e tij: Muhammedin dhe Aliun.
“Verdikti” i historianit Toynbee në lidhje me Muhammedin dhe Aliun, është një shembull klasik i gjërave të pakuptimta që ndonjëherë dinë të burojnë nga dijetarë të famshëm.

Edhe Hitti edhe Toynbee kanë bërë një përshkrim të disa Kalifëve të Islamit nga rradhët e dinastisë Umejje. Fakti se shoqëria muslimane duhej të duronte mbi shpinë Kalifë të tillë, është vërtet “njëra nga ironitë më të mëdha të historisë”. Por a ka një shpjegim kjo ironi? S’ka dyshim se po. Ky libër është pikërisht një përpjekje për ta shpjeguar këtë ironi.

Umajjadët kishin gëzuar një rëndësi lokale në Mekke, si mbrojtës të panteonit pagan dhe si fajdexhinj të pasur. Kur Muhammedi e çliroi Mekken, ai i dha fund edhe idhujtarisë së tyre edhe fajdes, të cilat u eklipsuan krejtësisht.

Por ky eklips nuk do të zgjaste shumë. Ai zgjati vetëm nga çlirimi i Mekkes në shkurt të vitit 630 deri në vdekjen e Muhammedit në qershor të vitit 632. Me perëndimin nën horizonte të “diellit” të profetësisë, edhe “ylli” i umajjadëve filloi të lartësohej.
Nuk do të ishte e saktë që fillimi i ringjalljes umajjade të barazohej me datën në të cilën Osmani u bë Kalif dhe as me kohën kur Muavije e mori Kalifatin në duar. Data e vërtete e ringjalljes umajjade është pikërisht 8 qershori i vitit 632, dita në të cilën vdiq Muhammedi, Profeti i Islamit.

Por ç’është ndërlidhja mes vdekjes së Muhammedit dhe ringjalljes së umajjadëve?

Siç u tha edhe më sipër, Muhammedi ishte përgjegjës për eklipsin e fisit Umejje. Por sapo vdiq ai, ata u rikthyen nga eklipsi, ndonse jo me forcat e tyre. Ebu Bekri dhe Umari, sunduesit e ri të shtetit që Muhammedi e kishte themeluar, e ngritën fisin Umejje nga eklipsi dhe anonimiteti i tyre dhe i vendosën ata si një forcë në peisazhin politik të Islamit.
Fisi Umejje u ringjall me një qëllim të vendosur: të kërkonte hakmarrje nga Muhammedi dhe nga Aliu ose nga pasardhësit e tyre. Pranimi i Islamit nga ana e umajjadëve dhe dështimi i tyre për ta shkatërruar atë, ishin vetëm një dëshmi e fleksibilitetit të tyre. Ata kuptuan se përballja frontale me Islamin kishte marrë fund dhe se kishte ardhur koha që të provonin ndonjë gjë të re. Dhe këtë do ta bënin. Strategjia e tyre ishte që të infiltroheshin në rradhët e besimtarëve, të maskuar si muslimanë, për t’i parë ngjarjet nga brenda dhe më pas, për ta goditur Islamin në një çast të volitshëm.

Çasti i volitshëm erdhi menjëherë pas vdekjes së Muhammedit. Më sipër e kemi përmendur ofertën që Ebu Sufjani ia bëri Aliut për t’i mbushur rrugët e Medines me ushtarë të gatshëm për të vdekur për Aliun, me kusht që ta sfidonte qeverinë e Sakifes.

Ebu Sufjani dëshiroi ta godiste sërish Islamin por goditja e tij shkoi huq. Ai ishte përpjekur të bashkëpunonte me Aliun, mbrojtësin e Islamit, dhe kishte dështuar. Ky i fundit ishte më i kujdesshëm se kurrë. Por Ebu Sufjani nuk u dëshpërua nga ky dështim. Ai pa se mund t’i afronte me veten prijësit e qeverisë së Sakifes, të cilët do ta mirëprisnin një gjë të tillë më shumë se Aliu. Ai e bëri këtë dhe ata e pranuan këtë afrim.

Gjatë Kalifatit të patronëve të tyre, Ebu Bekrit dhe Umarit, fisi Umejje heshturazi e konsolidoi pozitën e tij. Ata nuk u përpoqën të bënin zhurmë ose të dukeshin hapur. Koha akoma s’kishte ardhur për të bërë një sulm kundër Islamit. Andaj, ata mbetën në prapavijë. Por kur Osmani u bë Kalif, ata e panë se kishte ardhur koha për të hequr dorë nga kujdesi dhe fshehja. Pas kësaj, ata erdhën mbi perandorinë islame si vampirë të etur, të gatshëm të gllabërojnë gjithçka. Osmani i liroi nga detyra të gjithë guvernatorët e Ebu Bekrit dhe Umarit dhe postet e zbrazura i mbushi me familjarët e tij. Ai gjithashtu ua fali umajjadëve tokat më pjellore dhe kullotat më të mira, bashkë me shumë ar dhe argjend nga thesari shtetëror.

Në vitin 656, Aliu e mori në duar pushtetin. Ai i liroi nga detyra guvernatorët që e plaçkisnin shtetin dhe u urdhëroi umajjadëve që t’ia kthenin Shtetit të gjitha tokat, pronat dhe kullotat që i kishin marrë në mënyrë ilegale.

Por umajjadët nuk kishin ndërmend të hiqnin dorë nga këto gjëra. Ata e bënë të qartë se do t’i mbanin aq sa të ishte e mundur pozitat e tyre të vjetra dhe privilegjet. Dhe nëse Aliu akoma dëshironte t’ua merrte, do të duhej ta bënte këtë me forcë.
Aliu e dinte se do të përballej me shumë rezistencë nëse fillonte ta shpërndante në mënyrë të barabartë pasurinë. Por ai e vendosi detyrimin e tij ndaj Zotit dhe ndaj shoqërisë muslimane para dëshirave dhe mospëlqimeve të klasave të privilegjuara të tokave të Islamit. Ai nuk pati zgjedhje tjetër dhe ishte i detyruar t’i shkatërronte bastionet e privilegjeve, pavarësisht pasojave që do të sillte kjo gjë. Në këtë drejtim, nuk kishte aspak hapësirë për kompromis.

Presidenti Jimmy Carter

Kjo s’është punë për frikacakët sepse do të përballet me kundërshtime të ashpra nga ata që tani gëzojnë privilegje të veçanta, ata që preferojnë të punojnë në errësirë dhe pasuria e të cilëve rrezikohet. (“Pse jo më i miri?” fq.148; botim i vitit 1975)

Talhaja dhe Zubejri ishin jashtë barazimeve ushtarake dhe përballja e re e Aliut do të ishte me umajjadët, armiqtë e kahmotshëm dhe sabotues të Islamit. Kjo përballje ishte dëshmi e suksesit të Umarit në polarizimin e shoqërisë arabe ndërmjet armiqve të shumtë dhe miqve të paktë të familjes së Muhammedit, të Dërguarit të Zotit.

Sfida e umajjadëve kundër Aliut ishte manifestimi i reagimit të paganizmit kundër Islamit. Për një kohë të gjatë, urrejtja e fisit Umejje kundër Islamit dhe fisit Hashim ishte djegur “pa tym”, derisa Aliu të vinte në pushtet dhe kjo urrejtje të kthehej në një flakë që e rrezikonte, siç thotë Toynbee, “shtëpinë që ndërtoi Muhammedi”.

Pas betejës së Basrës, të gjithë pjesëtarët e fisit Umejje ishin rradhitur pas Muavijes, guvernatorit të Sirisë. Ai ishte udhëheqësi i tyre dhe udhëheqësi i opozitës pagane kundër Islamit. Në luftën e tij kundër Aliut, ai u ndihmua dhe u strehua nga Amr bin Asi. Amri nuk ishte umajjad por interesat e përbashkëta e kishin afruar atë me Muavijen. Në vijim do të japim nga një përshkrim të këtyre dy armiqve të Aliut, me çfarë lexuesi do të njihet më mirë me arsyet e kundërshtimeve të tyre të ashpra.

Muavije ibn Ebu Sufjani

Muavije ishte djali i Hindës dhe i Ebu Sufjanit, i cili ishte burri i saj i tretë. Ajo ishte ndër armiqtë më të ashpër të Islamit, të Profetit dhe të familjes së tij. Në betejën e Bedrit, babai i saj Utbeja ishte vrarë nga Hamza. Djali i saj i madh Hanzalaja, vëllai i saj Velidi dhe daja i saj Shaiba ishin vrarë nga Aliu. Pikërisht për këtë, ajo u betua se do t’ua pinte gjakun atyre. (“Sirat’un-Nebi” nga M.Shibli Nomani, vëll.1, fq.370; botuar në Azamgarh, Indi)

Në betejën e Uhudit, ajo e preu barkun e Hamzës, ia nxorri mëlçinë dhe e hëngri atë, duke u bërë e famshme që atëherë me emrin “ngrënësja e mëlçisë”.

Dhe nëse Muavije ishte djali i Hindës, ai ishte gjithashtu edhe babai i Jezidit, “kasapit” të Qerbelasë, i cili i tmerroi dhe i masakroi nipërit dhe stërnipërit e të Dërguarit të Zotit. Njëri nga shokët e Profetit, i cili iu betua për besnikëri Jezidit si Kalif, ishte edhe Abdullahu, djali i Umar ibn el-Hattabit. Ai ishte njëri nga “spektatorët” e kësaj masakre, në të cilën faqet e historisë së Islamit u lagën me gjakun më të shenjtë të njerëzimit.

Jezidi është i famshëm me një pedigre “të dalluar” për armiqësitë ndaj fisit Hashim.

Kur Profeti e pushtoi Mekken në vitin 630, Ebu Sufjani, Hinda dhe djali i tyre Muavijeja, bashkë me pjesëtarët e tjerë të fisit Umejje, e pranuan Islamin. Xhelaleddin Sujutiu, në faqen 135 të librit “Historia e Kalifëve”, shkruan:
Muavije e pranoi Islamin bashkë me babain e tij Ebu Sufjanin, ditën që Mekkeja u çlirua. Ata ishin të pranishëm në betejën e Hunejnit dhe ishin “mualefetul kulub”

Disa historianë thonë se pas çlirimit të Mekkes, Profeti e emëroi Muavijen si njërin nga sekretarët e tij. Si sekretar, ai mbase shkroi disa letra të Profetit.

Si në Mekke ashtu edhe në Medine, Profeti krijoi “vëllazëri” ndërmjet muslimanëve. Si rezultat, edhe Muavijes i caktoi një vëlla.

Muhammed ibn Is’hak

I Dërguari krijoi vëllazëri ndërmjet Muavije ibn Ebu Sufjanit dhe el-Huttatit. Ai e bëri këtë ndërmjet disa shokëve të tij, për shembull Ebu Bekrin e kishte vëllazëruar me Umarin, Osmanin me Abdurrahman bin Aufin, Talhanë me Zubejrin, Ebu Dherrin me Mikdadin dhe Muavije ibn Ebu Sufjanin me el-Huttat bin Jezid el-Muxhashiut. El-Huttati vdiq në prani të Muavijes dhe gjatë Kalifati të tij. Duke u mbështetur në këtë “vëllazëri”, Muavije e mori mbi vete gjithë pasurinë e tij. El-Farazdaku i tha Muavijes:
“Babai yt dhe daja im, o Muavije, na ka lënë trashëgimi
Që ta trashëgojnë të afërmit e tij.
Si i lakmohesh pasurisë së Huttatit
Kur ende pronat e Harbit të shkrihen mbi duar? (“Jeta e të Dërguarit të Zotit”)

Siç kemi shpjeguar më sipër, Ebu Bekri e emëroi Jezid bin Ebu Sufjanin si njërin nga gjeneralët e tij në ekspeditën siriane. Siria u pushtua pas vdekjes së Ebu Bekrit, gjegjësisht gjatë Kalifatit të Umarit. Ky i fundit e bëri Jezidin guvernator të Sirisë. Megjithatë, në vitin 639, Siria dhe Palestina u përfshinë nga murtaja që shkaktoi mijëra viktima, ndër të cilët edhe Jezid ibn Ebu Sufjani dhe Ubejdullah ibn el-Xherrahu. Pas vdekjes së Jezidit, Umari e emëroi vëllain e tij të vogël Muavijen, si guvernator të ri.

Sir John Glubb

Në Hixhaz pati një thatësirë të madhe në vitin 639. Përveç thatësisë, viti 639 e solli edhe murtajën në Siri dhe në Palestinë. Shumë arabë vdiqën dhe mijëra njerëz u strehuan në shkretëtirë për të shpëtuar nga qytetet e infektuara. Para se të mbaronte ky emigrim drejt shkretëtirës, vetë komandanti i trupave, Ebu Ubejdeja, vdiq. Ai u varros në luginën e Jordanit. Edhe Jezid ibn Ebu Sufjani, i cili kishte patur një rol të rëndësishëm si komandant në ekspeditën siriane, vdiq nga murtaja.
Kalifi sypatrembur vendosi ta vizitonte vetë Sirinë, që ta riorganizonte administratën pas humbjes të kaq shumë udhëheqësve. Aq vdekjeprurëse ishte murtaja në mesin e arabëve, prej të cilëve thuhet se vdiqën 25 mijë vetë, sa ekzistonte frika se Bizanti mund të përpiqej ta ripushtonte Sirinë.
Në vend të Ebu Ubejdes dhe të Jezid ibn Ebu sufjanit, Muavije ibn Ebu Sufjani u emërua guvernator i Sirisë. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.214; botim i vitit 1967)

Në pjesën e mbetur të Kalifatit të tij, Muavije ibn Ebu Sufjani mbeti guvernator i Umarit në Siri. Kur Osmani e zëvendësoi Umarin si Kalif, edhe ai e konfirmoi Muavijen si guvernator. Muavije ndoqi një politike të tolerancës fetare ndaj të krishterëve të Sirisë dhe me shumë kujdes i “kultivoi” sirianët që të bëhej mjaft i dashur tek ta.

Francesco Gabrieli

Djali i Ebu Sufjanit ishte emëruar nga Umari si guvernator i Sirisë, në pushtimin e të cilës kishte marrë pjesë nën urdhrat e të vëllait Jezidit. Njëzet vite sundimi në këtë provincë ia kishin siguruar përkrahjen e elementit të fuqishëm arab në këtë krahinë. (“Arabët: një histori e përmbledhur”, fq.74; botim i vitit 1963)

Gjatë Kalifateve të Umarit dhe të Osmanit, ai e ktheu Sirinë në një kështjellë të tij dhe e bëri veten të paprekshëm.

E. A. Belyaev

Edhe gjatë kohës kur ishte vetëm guvernator i Sirisë, Muavije krijoi një bazë të fortë materiale për veten, për familjarët e tij dhe për klasën ushtarake, duke u bërë një feudal i vërtetë nëpërmjet konfiskimit të tokave të ndryshme. Kalifi umajjad Muavije kishte krijuar themele shumë më të forta ekonomike dhe forca shumë më të besueshme ushtarake sesa kundërshtarët e tij. Ai ishte bërë guvernatori i gjithëfuqishëm i Sirisë së pasur dhe të civilizuar që në ditët e Umarit dhe duke qenë se kaloi njëzet vite në këtë post, u njoh si prijësi i aristokracisë fisnore arabe në Siri. (“Arabët, Islami dhe Kalifati arab në Mesjetë”, botim i vitit 1969)

Pikërisht në këtë mënyrë, Muavijeja, feniksi politik i arabëve, u ngrit nga hiri i një përpjekjeje të dështuar për ta rikthyer paganizmin dhe u bë fillimisht armiku kryesor i Aliut, pasardhësit legjitim të Profetit dhe më pas, e mori mbi vete edhe vetë titullin e pasardhëst të Profetit.

Muavije ishte një njeri i risive. Ai e ktheu Kalifatin në monarki dhe mburrej haptazi se ishte “mbreti i parë i arabëve”. Dhe kuptohet se monarkia do të ishte e trashëgueshme pikërisht në familjen e tij. Andaj, ai e emëroi të birin Jezidin si pasardhës të vetin. Edhe ata muslimanë që e kishin mbyllur njërin sy para krimeve të tija, nuk ishin të kënaqur me këtë lëvizje. Emërimi i Jezidit si Kalif ishte një thyerje e hapur e premtimit që ia kishte dhënë Hasan ibn Aliut, se nuk do të emëronte një pasardhës të vetin. Por Muavije nuk ishte një njeri që do të kufizohej nga premtimet e tija ose nga ndonjë kod etik. Etika ishte viktima e parë në duart e tija. Megjithatë, Muavije e kishte të qartë se muslimanët nuk do ta pranonin vullnetarisht Jezidin si Kalif të tyre. Andaj, ai fillimisht e heshti me ar dhe argjend çdo lloj opozite. Atë që nuk arriti ta blente, e heshti me kërcënime. Por në rastet kur nuk funksiononte asnjëra nga këto dy metoda, ai e përdorte një armë të fshehtë që kurrë nuk dështonte: helmin. Në historinë e Islamit, ai është njëri nga pionerët në përdorimin e helmit për t’i eliminuar kundërshtarët e tij. Duke ndjerë se Hasan bin Aliu do ta kundërshtonte emërimin e Jezidit, ai e orkestroi vdekjen e këtij të fundit. Mesudiu, historiani i famshëm, shkruan:

“Muavije i çoi fjalë Xhodah bint Eshathit, gruas së Hasanit, se sikur ta vriste të shoqin, ai do t’i jepte 100,000 dirhemë dhe do ta martonte me të birin Jezidin.“

Tek Xhodah, Muavije e zgjoi ambicjen për t’u bërë mbretëreshë dhe pasi ia dërgoi helmin, siç ishin marrë vesh, ajo ia dha atë të shoqit, i cili vdiq. Muavije e shpërbleu me 100,000 dirhemë por nuk e mbajti premtimin për ta martuar me Jezidin, duke i thënë: “E dua tim bir”.
Edhe Abdurrahman bin Halid bin Velidi, një ish-guvernator i Emesës, u eliminua në të njejtën mënyrë të heshtur. Një ditë Muavijes shkoi në Emesë, hyri në xhami dhe duke u folur njerëzve, tha:

“Unë jam plakur tashmë dhe nuk jam larg nga vdekja. Andaj kam dëshirë ta emëroj dikë si sundues tuajin.”

Ai fshehurazi shpresonte që populli, për ta kënaqur atë, t’ia sugjeronte Jezidin si Kalif të ardhshëm. Por askush nuk kishte një mendim të tillë. Përkundrazi, populli e donte mjaft Abdurrahman bin Halid bin Velidin dhe e dha emrin e tij si një kandidat për Kalif të ardhshëm të muslimanëve. Muavije e fshehu dëshpërimin e tij dhe u kthye në Damask. Popullariteti i Abdurrahmanit e trembte dhe shumë shpejt filloi ta shihte si një rival potencial për fronin e tij. Andaj, vendosi që ta “siguronte” fronin për të birin Jezidin. Pak kohë më pas, Abdurrahamani u sëmur dhe ra në shtrat. Muavije e bindi mjekun e Abdurrahmanit që t’i hidhte helm në ilaçet e tija dhe t’ia jepte për t’i pirë. Në rast se e bënte këtë, Muavije i premtoi se do ta shpërblente me të ardhurat vjetore të qytetit. Mjeku u pajtua dhe ia dha Abdurrahmanit “ilaçin”në fjalë, i cili e pati ndikimin e vet dhe e vrau. (marrë nga Isti’aab, vëll.2, fq.401)
Pas vdekjes së Osmanit, shumica e muslimanëve e njohën Aliun si sunduesin e ri të perandorisë muslimane. Por kishte edhe disa që nuk e njohën si të tillë dhe kuptohet, Muavije ishte njëri prej tyre.
Ahmed ibn Daud Dinavari, një historian arab, shkruan:

“Shoqëria muslimane e njohu Aliun si sundues suprem të Islamit por Muavije dhe pjesa tjetër e fisit Umejje, baza e të cilëve ishte Siria, nuk e bënë këtë.”

Aliu i dërgoi Muavijes një lajmëtar për t’i kërkuar betim për besnikëri. Por në vend që t’i përgjigjej, Muavije e mbajti peng lajmëtarin në pallatin e tij dhe e ftoi Amr bin Asin nga Palestina për t’u “këshilluar” me të. Qëllimi i tij i vërtetë ishte që ta fitonte përkrahjen e Amrit.

Amr bin As

Asokohe Amr bin Asi ishte duke jetuar në Palestinë dhe duke e vëzhguar skenën politike prej anash. Ai u mrekullua nga ftesa e Muavijes dhe veproi menjëherë për ta shfrytëzuar rastin. Por përkrahja e tij do të kishte një çmim dhe ky çmim s’ishte tjetër veçse sundimi i Egjiptit.
Për Muavijen, çmimi ishte tepër i lartë por pas një kohe, vendosi t’ia paguante këtë çmim në shkëmbim të këshillave të Amrit dhe të shërbimeve të tija në luftën kundër Aliut, pasardhësit të të Dërguarit të Zotit dhe sovranit të muslimanëve. Muavije do ta emëronte Amrin sundues të Egjiptit, nëse ai arrinte ta merrte Egjiptin nga Aliu. Amr bin Asi ishte i destinuar për të luajtur një rol të rëndësishëm, pavarësisht se të ligë, në historinë e Islamit. Ai ishte një njeri tejet i aftë. Dëshmi për aftësinë e tij është pozita e lartë që kishte patur gjatë Kalifatit të Ebu Bekrit dhe më pas të Umarit. Megjithatë, kishte një njollë në lindjen e tij: ai kishte lindur si djali i një “gruaje të flamurit” në Mekke.

Edward Gibbon

Lindja e Amrit ishte çnderuese. Nëna e tij, një prostitutë e famshme, s’ishte e sigurt se cili ishte babai në mesin e pesë burrave nga Kurejshi. Por verifikimi i ngjashmërisë e solli në përfundimin se ai ishte fëmija i Asit, më të moshuarit nga të dashurit e saj. (“Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake)

Washington Irving

Nga sulmuesit më të ashpër të Muhammedit ishte një i ri i quajtur Amr, djali i një kurtizane nga Mekkeja, e cila s’ishte më pak e famshme mes arabëve se Phryneja dhe Aspasia në mesin e grekëve dhe që në mesin e të dashurve të saj, kishte disa nga fisnikët më të famshëm. Kur i lindi djali, ajo përmendi disa emra që mund të ishin baba potencial i fëmijës. Më pas, u shpall se fëmija më së shumti i ngjante Asit, më të moshuarit nga adhuruesit e saj, me çfarë emrit të Amrit iu shtua cilësimi “Ibn el-As” ose djali i Asit.
Natyra ia fali dhuntitë më të zgjedhura fëmijës, si të donte ta shpaguante për lindjen e tij të “njollosur”. Ndonse i ri, ai ishte njëri nga poetët më të famshëm në Arabi. Ai e sulmonte Muhammedin me poezi të ndryshme tallëse. (“Jeta e Muhammedit”)

R.V.C. Bodley

Dhe ishte Amr ibn el-Asi, djali i një prostitute të bukur mekkase. Të gjithë mekkasit më të famshëm kishin qenë klientë të saj dhe si pasojë, gjithkush, duke filluar nga Ebu Sufjani e poshtë, mund të ishte babai i Amrit. Ngase asnjëri nuk mund të ishte i sigurt për atësinë, ai lehtësisht mund të quhej Amr ibn Ebi Leheb ose Amr ibn el-Abbas ose Amr ibn el-tjetërkushi nga paria mekkase. (“I Dërguari”, New York, fq.73; botim i vitit 1946)

Njëherë Kurejshi e kishte dërguar Amrin si emisar në pallatin e mbretit abisinian për ta kërkuar rikthimin e muslimanëve të arratisur nga Mekkeja dhe të strehuar në Abisini. Ky mision i tij përfundoi me dështim.

Në vitin 629, Amri e pranoi Islamin. Pas konvertimit të tij, Profeti e dërgoi disa herë në krye të ndonjë ekspedite ushtarake kundër fiseve pagane. Detyra e tij më e rëndësishme në të gjallë të Profetit ishte udhëheqësia që iu dha në ekspeditën Dhat es-Salasil, në të cilën Amri u vendos në krye të 500 vetëve, në mesin e të cilëve edhe Ebu Bekri, Umar ibn el-Hattabi dhe Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu. Kësaj rradhe, Amri pati sukses në misionin e tij.

Amri ishte guvernatori i Umarit në Egjipt. Por kur Osmani u bë Kalif, Amri u lirua nga detyra dhe u kthye në Medine, ku filloi të krijonte trazira. Ai ishte një “specialist” në thurrjen e komploteve dhe në përhapjen e trazirave. Të gjithë këto talente ai i përdori kundër Osmanit, ndaj të cilit filloi një sulm propagandistik. Ai mburrej haptazi se kishte arritur t’i nxiste edhe barinjtë nëpër male që të ngriheshin për ta vrarë Osmanin dhe e vërteta është se kjo mburrje e tij nuk ishte e kotë. Osmani e kishte shtyrë Amrin në një anonimitet politik por ai nuk kishte ndërmend të qëndronte i heshtur për një kohë të gjatë, teksa e shihte Osmanin që tallej me të dhe i imagjinonte familjarët e Osmanit tek kënaqeshin në Egjipt, një provincë të cilën ai vetë ua kishte shtuar tokave islame. Amri vendosi të vepronte.

Humbja e pushtetit është mbase përvoja më e dhimbshme për një njeri. Një gjë e tillë jo vetëm që ia merr njeriut aftësinë për t’u dhënë formë ngjarjeve por ia merr edhe atë vlerë simbolike të fituar falë zyrës dhe postit. Talhaja dhe Zubejri kurrë nuk u kishin dhënë trajtë ngjarjeve. Ata bënë një përpjekje për ta marrë në duar Kalifatin nëpërmjet forcës por dështuan. Kjo përpjekje jo vetëm që ua morri jetën por edhe prestigjin që kishin. Amr bin Asi, në anën tjetër, kishte patur një rol të rëndësishëm në ngjarje të rëndësishme. Tani përnjëherë, Osmani e kishte bërë një njeri anonim. Që nga ai çast, ndjenja e hakmarrjes u rrit gjithë kohës brenda Amrit, bashkë me dëshirën për ta shkatërruar burimin e zemërimit të tij: Osmanin.

Shumë shpejt, Medineja ishte gati për të shpërthyer. Që më herët, Amri kishte ndërtuar një pallat për veten e tij në Palestinë. Pak para se Medineja të “shpërthente” në trazira, ai u arratis nga qyteti dhe shkoi për të jetuar në këtë pallat. Më pas, ai u ul dhe i vështroi frytet e përpjekjeve të tija. Kur dëgjoi se Osmani ishte vrarë, Amri u gëzua tej mase dhe filloi të mburrej hapur për “suksesin” e tij.

Aftësitë dhe mendjemprehtësia e Amrit ishin përtej dyshimit. Duke u larguar nga Medineja në çastin e duhur dhe duke u “tërhequr” drejt Palestinës, ai nuk shpëtoi vetëm nga akuzat e mundshme në atë kohë por edhe nga gjykimi i historisë.

E vetmja gjë që dinte Amri ishte se nuk mundej kurrë ta merrte Aliun në anën e tij. Ata dy ishin njerëz me stile dhe filozofi krejtësisht të papajtueshme me njëra-tjetrën. Por e dinte se një aleancë me Muavijen ishte më se e mundshme. Që të dy ishin oportunistë të mrekullueshëm dhe që të dy kishin dhënë kontribut në vrasjen e Osmanit: njëri duke i nxitur njerëzit për ta vrarë dhe tjetri duke i mohuar çdo lloj ndihme. Tani që të dy ishin të etur për t’i korrur frytet e suksesit të tyre.

Kështu, Amr bin Asi dhe Muavije ibn Ebu Sufjani, dy mjeshtër të komplotit, të intrigës, të mashtrimit, paradoksit, të gënjeshtrës por megjithatë, të një qëllimi të njejtë, krijuan një aleancë për ta përkrahur njëri-tjerin kundër Ali ibn Ebu Talibit. Kur Muavije ia ofroi Amrit pozitën e krye-strategut politik në ekspeditën e tij, Amri nuk pranoi derisa nuk u sigurua për një shpërblim tjetër. Ky shpërblim do të ishte Egjipti.

Duke marrë mësim nga “treshja” e Basrës, Amri e këshilloi Muavijen që ta niste ekspeditën me propagandë kundër Aliut, duke e akuzuar atë më vrasjen e Osmanit. Muavije menjëherë e pranoi këtë sugjerim dhe e filloi sakaq “luftën e ftohtë” kundër Aliut.
Në xhaminë qendrore të Damaskut, flamuri i umajjadëve valëvitej përditë dhe pranë tij, dy objekte të tjera rrinin varur. Njëri ishte një këmishë e përgjakur, që thuhej se ishte këmisha të cilën Osmani e kishte veshur natën që u vra dhe objekti tjetër, ishin gishtat e prerë të Nailes, gruas së Osmanit. Sirianët ecnin përreth flamurit, duke vajtuar dhe duke e mallkuar Aliun, pjesëtarët e fisit Hashim dhe duke u betuar se do të hakmerreshin për vrasjen e Osmanit. Sejjid Abdul Kadir dhe Muhammed Shuxha’ud-Din, në veprën e tyre “Historia e Islamit”, thonë se ky ishte fillimi i praktikës që më pas do të njihej me emrin “teberri”.

Muavije dhe Amr bin As e futën Sirinë në një gjendje histerike, në të cilën çdo sirian filloi të ishte i mllefosur me Aliun dhe i etur për gjakun e tij. Pas tre muajsh, lajmëtari i Aliut u kthye sërish në Kufe dhe raportoi se misioni i tij në Damask kishte dështuar.
Muavije kishte kërkuar luftë kundër Aliut. Por Aliu nuk dëshironte luftë sepse për të, s’kishte gjë më të urryer se kur muslimanët vriteshin ndërmjet veti.

Duke shpresuar në një gjendje të pashpresë dhe duke mos lënë pas dore asnjë përpjekje, Aliu i dërgoi një letër Muavijes. Në të, ai nuk u përpoq t’i përkujtonte Muavijes se i Dërguari i Zotit e kishte emëruar si pasardhës të vetin dhe si sovran të muslimanëve. E dinte se për Muavijen, ky argument nuk ishte aspak bindës. Në vend të këtij argumenti, Aliu i dha një argument që kishte mundësi ta “prekte” më shumë Muavijen. Përmbajtja e letrës së tij është si vijon:

Të ftoj që t’i bindesh Zotit dhe të Dërguarit të Tij dhe të mos bësh ndonjë gjë kundër interesit të muslimanëve. Ti e di se të njejtët njerëz që ia shprehën besnikërinë Ebu Bekrit dhe Umarit, ma kanë shprehur besnikërinë edhe mua tani. Në këtë çështje, s’ka vend për diskutime. Ti e di se muhaxhirët dhe ensarët e kanë zgjedhur Kalifin në të kaluarën dhe tani po ata më kanë zgjedhur mua për Kalif. Edhe muslimanët e tjerë më janë betuar për besnikëri. Andaj edhe ti duhet ta bësh të njejtën. Ti ke përhapur shumë trazira dhe gënjeshtra në emër të hakmarrjes për gjakun e Osmanit, ndonse e di mirë se kush e derdhi gjakun e tij. Pasi të ma shprehësh besnikërinë, eja tek unë dhe hape çështjen e vrasjes së Osmanit. Më pas, unë do të gjykoj sipas Librit të Zotit dhe sipas traditës të të Dërguarit, që të mund të ndahet e vërteta nga gënjeshtra.

Por Muavije nuk kishte ndërmend të hiqte dorë nga ambicjet e tija. Ai besonte se e vetmja gjë që mund ta pengonte realizimin e ambicjeve të tija ishte paqja. Andaj, ai tregohej po aq “alergjik” ndaj paqes, sa ç’kishte qenë “treshja” e Basrës më parë. Përgjigja e tij ndaj thirrjeve për paqe të Aliut, ishte lufta.

Nga pikëpamja e Muavijes, klithma për hakmarrje për gjakun e Osmanit ishte një mjet i shkëlqyeshëm për ta luftuar Aliun. Ai derdhi shumë lot krokodili për Osmanin por me sjelljet e tija, si para vrasjes së Osmanit ashtu edhe më pas, ai tregoi qartë se nuk i interesonte fare Osmani. Ai formoi një ushtri prej 80 mijë vetësh për të luftuar kundër Aliut por nuk arriti të dërgonte disa dhjetëra ushtarë në Medine për ta penguar rrethimin e shtëpisë së Osmanit dhe për t’ia shpëtuar jetën në këtë mënyrë.

Për Osmanin mbase do të kishte qenë një ndjenjë e keqe që të dijë se do të vinte një ditë kur kritikët e tij do të bëheshin adhuruesit e tij më të mëdhenj dhe kur armiqtë do ta mbronin kauzën e tij (pasi të kishte vdekur). Ai kishte shumë kritikë në Medine, në mesin e të cilëve ishin Aisheja, Talhaja dhe Zubejri. Por kritiku më i zëshëm në mesin e kritikëve të tij, siç shprehëm më sipër, ishte pikërisht Amr bin Asi. Ai madje, mund të ketë qenë edhe autori i vërtetë i vrasjes së Osmanit. Por në një kthim ironik të fatit, pikërisht Amr bin Asi po marshonte tani në krye të ushtrisë siriane, për të kërkuar pikërisht nga Aliu “hakmarrje” për vrasjen e Osmanit.

Njësoj si Talhaja dhe Zubejri, pararendësit e tij në punën e hakmarrjes, edhe Amri është një temë e mrekullueshme për studimin e “metamorfozës” së një karakteri dhe të shndërrimit ironik të një personi. Ai ishte një figurë komplekse, enigmatike dhe e ndryshueshme, e vështirë për t’u analizuar dhe për t’u klasifikuar qartë.

Njëra nga arsyet përse Muavije kishte filluar një luftë nervash kundër Aliut ishte që ta detyronte atë t’i dënonte të gjithë njerëzit që kishin ardhur në Medine për të protestuar kundër Osmanit. Një strategji e tille, po të ndiqej nga Aliu, do të shkaktonte një luftë të pafundme. Por Aliu nuk do të ndiqte një politikë shtypjeje dhe në dëshpërim të plotë të Muavijes, do të vijonte me përpjekjet e tija për t’i bindur njerëzit. Ky komplot i Muavijes kishte dështuar.

Muavije ia kërkoi Aliut të njejtën që ia kishte kërkuar edhe “treshja” e Basrës më parë: që t’ia dorëzonte ata njerëz të pacaktuar, të cilët në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë kishin marrë pjesë në vrasjen e Osmanit. Megjithatë, kjo kërkesë na sjell tek disa pyetje shumë fundamentale:

1. A ka të drejtë guvernatori i një province t’i kërkoje pushtetit legjitim qendror që atij t’ia dorëzojë njerëzit e dyshimtë për një vrasje, ndonse vrasja s’kishte ndodhur në provincën e guvernatorit në fjalë? Dhe a ka të drejtë një guvernator i tillë ta kërcënojë pushtetin qendror me luftë, nëse pushteti qendror nuk i plotëson kërkesat e tija?

2. Muavije nuk ishte as trashëgimtar dhe as familjar i afërt i Osmanit. Ai ishte thjesht një familjar i largët nga i njejti fis me Osmanin. A ka shembuj në histori kur në në rastin e një vrasjeje, në vend të familjarëve më të afërt të një personi, një familjar i largët t’i kërkojë qeverisjes qendrore që t’i dorëzojë atij qindra ose mijëra vetë të dyshimtë për pjesëmarrje në vrasjen në fjalë? A mund një njeri ta marrë ligjin në duart e veta? A guxon pushteti qendror i një shteti të lejojë që secili qytetar të bëhet gjykatës në vete? Po të jetë kështu, çfarë autoriteti i mbetet pushtetit qendror dhe ç’do të mbetet nga ligji dhe rendi?

3. Muavijeja pati një letërkëmbim të gjatë me Aliun. Në njërën nga letrat e tija, ai shkruan:

“Ne do t’i kërkojmë vrasësit e Osmanit në çdo cep të botës dhe do t’i vrasim të gjithë. S’kemi për të pushuar derisa nuk i vrasim të gjithë ata ose derisa ne vetë nuk vdesim.”

Ç’vendosmëri për t’u admiruar!!! Por kur vetë Muavije u bë Kalif, a u përcoll vallë në vepra kjo vendosmëri e tija?

Pas abdikimit të Hasan ibn Aliut nga froni në vitin 661, Muavije u bë sunduesi i muslimanëve dhe të gjithë njerëzit e dyshuar për vrasjen e Osmanit jetonin nën sundimin e tij. A e arrestoi vallë ndonjërin prej tyre? A ekzekutoi dikë për këtë vrasje? A hapi ndonjë hetim zyrtar për vrasjen e Osmanit? Jo! Ambicja e tij ishte thjesht marrja e Kalifatit. Pasi e arriti atë, vrasja e Osmanit u harrua.

E vërteta është se vetë Muavije dëshironte që Osmani të vritej. Shpresa e tij ishte se pas vdekjes së Osmanit, do të kishte kaos gjithkah dhe kjo do t’i mundësonte atij hapësirë për të manovruar më lehtë dhe për ta marrë në dorë pushtetin. Kur ia kërkonte Aliut vrasësit e Osmanit, Muavije e dinte mirë se ata ishin shpërndarë nëpër Hixhaz, Irak dhe Egjipt dhe se ishte e pamundur të vriteshin që të gjithë. Por edhe sikur të ishte e mundur një gjë e tillë, nuk do të ishte fare e drejtë që qindra njerëz të vriteshin për vrasjen e një njeriu të vetëm.

Kërkimi i hakmarrjes për një vrasje i takon trashëgimtarit të viktimës, me ç’rast kërkimi i drejtësisë bëhet një detyrë e qeverisjes qendrore. Muavije nuk ishte as trashëgimtari i Osmanit dhe as prijësi i muslimanëve. Ai nuk ishte trashëgimtar i Osmanit, më shumë se ç’ishte Aisheja, Talhaja ose Zubejri. Interesi i vetëm i tij dhe i atyre ishte marrja e Kalifatit.

Ngase nuk kishte arritur të vepronte në kohë për ta shpëtuar Osmanin, Muavije do ta shfrytëzonte rastin për të dëshmuar se ishte një gjakmarrës i sinqertë për vrasjen e Osmanit. Kur tre “gjakmarrësit” e tjerë, Aisheja, Talhaja dhe Zubejri e sfiduan Aliun, Muavije do të duhej t’u kishte ndihmuar. Në fund të fundit, të gjithë e kishin të njejtin qëllim. Vrasja e Osmanit e kishte ngjallur tek të gjithë dëshirën për gjakmarrje. Uniteti i qëllimit do të duhej të kishte krijuar një lidhje të fortë ndërmjet tyre. Por të njejtat arsye që e penguan Muavijen nga shkuarja në Medine për ta shpëtuar Osmanin, nuk do t’i lejonin atij të shkonte në Basra për t’i përkrahur aleatët e tij “shpirtërorë”.

Pretendimi se Muavije nuk interesohej fare për Osmanin, qoftë i gjallë ose i vdekur, përforcohet akoma më shumë nga përgjigja që ai ia dha vajzës së Osmanit. Kur u bë Kalif, ai shkoi në Medine dhe e vizitoi familjen e Osmanit, bija e të cilit, në mënyrë ironike e pyeti në e mbante mend akoma atë deklaratën e tij aq shumë të përmendur se kishte kërkuar hakmarrje për vrasësit e babait të saj.
Përgjigja e Muavijes ishte si vijon:

Arrita të sjell paqe në shtet pas shumë trazirave dhe ti duhet të jesh e lumtur që ke qenë e bija e një Kalifi dhe mbesa e një Kalifi tjetër. Por nëse tani për hatrin tënd do të filloja me arrestimin dhe me vrasjen e vrasësve të babait tënd, atëherë paqja do të zhdukej sërish. Dhe po të zhdukej, unë mund ta humbas fuqinë që e fitova me aq mund dhe nëse ajo ndodh, ti do të biesh në statusin e një gruaje të rëndomtë. (“Ikd’ul Farid”)

Muavijeja, pragmatisti i pandreqshëm, gjithnjë ishte i aftë për të gjetur një përgjigje. Për të, të gjitha mjetet ishin të drejta përderisa i mundësonin t’ia arrinte qëllimit. Nuk kishte një gjë që s’do ta kishte bërë për të qenë Kalif i muslimanëve. Në të vërtetë, ai do të shkonte aq larg sa të bëhej vazal i një fuqie jomuslimane, vetëm e vetëm që të mund të luftonte kundër pasardhësit legjitim të të Dërguarit të Zotit. Duke e bërë këtë, ai po mbillte një politike që do të linte gjurmë në rrënjët e Islamit.

Sir John Glubb

Që të mund të ishte i lirë për të luftuar me rivalin e tij (Aliun), Muavije bëri një marrëveshje paqeje me Bizantin, sipas të cilës do të duhej t’i paguante një tatim vjetor Perandorit. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.338; botim i vitit 1967)

D.M. Dunlop

Para se Muavije ta merrte Kalifatin, teksa akoma pas Siffinit, konfrontimet me Aliun vazhdonin, ai e siguroi kufirin e tij verior duke bërë marrëveshje paqeje me Bizantin, sipas të cilës pajtohej t’i paguante një tatim Perandorit Konstantin II. Në vitin 678, kur po afrohej fundi i Kalifatit të tij, pas dështimit të sulmit të madh arab kundër Konstantinopolit në të ashtuquajturën “Luftë të shtatë viteve” dhe pas një sulmi të mardaitëve në kufirin e tij verior, Muavije sërish pranoi t’i paguante tatime Bizantit, kësaj rradhe Konstantinit IV. Më pas, ushtritë bizantine do ta sulmonin Sirinë dhe do ta rimerrnin Antiokun dhe Aleppon. (“Civilizimi arab deri në vitin 1500”, botim i vitit 1971)

“Statusi” i ri që Muavije e fitoi si vazal i perandorit bizantin, i lejonte atij të luftonte më lehtësisht kundër Ali ibn Ebu Talibit, pasardhësit të të Dërguarit të Zotit. Ai luftoi kundër Prijësit të Besimtarëve, kundër veteranëve të Bedrit, kundër sahabeve të “Pemës së besnikërisë”, kundër muhaxhirëve dhe ensarëve, duke qenë nën mbrojtjen e të krishterëve të Perandorisë Lindore Romake.
Por për Muavijen, nuk duhej domosdo të bëhej fjalë për kurorën dhe për fronin që të mund të ishte “fleksibël”. Ai mund të ishte fleksibël edhe në çështje më të vogla. Për shembull ai kishte një lidhje tejet sentimentale me paranë dhe besonte se për ta fituar atë, rreptësia e “dalë mode” e principeve islame nuk ishte dhe aq e nevojshme. Ajo që ishte me rëndësi ishte të fitoje para. Tashmë e kemi përcjellur rrëfimin e Ibn Is’hakut, biografit të Profetit, në lidhje me sekuestrimin nga ana e Muavijes të pronave të el-Huttat bin Jezid el-Muxhashiut, “vëllait” të tij. Kjo “vëllazëri” e tyre ishte e dobishme vetëm për Muavijen. Për t’i mbushur xhepat e tij, Muavije do të shiste edhe idhuj. Muavije, pasardhësi i Ebu Bekrit, i Umarit dhe i Osmanit, mund të bëhej edhe një tregtar idhujsh po ta dinte se kjo gjë do t’i sillte para.

Sir John Glubb

Sicilia u plaçkit disa herë nga flotat arabe gjatë sundimit të Muavijes. Një rrëfim interesant përcjell se në një rast, plaçkitësit sollën me vete edhe disa “idhuj” prej ari dhe argjendi, të stolisur me perla. Është interesant ndryshimi i mentalitetit arab, ku Kalifi, në vend që të urdhëronte të shkatërroheshin idhuj të tillë, urdhëronte që ato të dërgoheshin në Indi, ku mund të shiteshin për më tepër para. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.355, botim i vitit 1967)

Shitja e idhujve nga Muavije ibn Ebu Sufjani ishte pa dyshim një “defekt” atavist i umajjadëve. Në parim, këto veprime të tija nuk ishin të prira nga vlerat e shpallura (islame) por nga vlerat nostalgjike (pagane), karakteristike për emrin dhe për gjakun e umajjadëve. Mbase në nënvetëdijën e tij, Muavije po e kërkonte “Injorancën e humbur” të dinastisë së tij. Ai ishte një reflektim dhe njëherit edhe trajtësues i “Xhahilijjetit” (Injorancës) post-islamike. Sfida kundër Aliut, pra, nuk ishte një sfidë thjesht ose kryesisht fizike por një sfidë metafizike. Në këtë përballje, Islami si një forcë morale, u përball me rrezikun më të madh të mishëruar tek Muavijeja dhe umajjadët e tjerë.

63. Beteja e Siffinit

Për ta bindur Muavijen që të mos luftonte kundër muslimanëve, Aliu i përdori të njejtat argumente që i kishte përdorur me Aishen, Talhanë dhe Zubejrin. Por rezultati ishte i njejtë edhe në këtë rast. Në perceptimin e armiqve të tij, paqja mundej vetëm t’i komplikonte problemete tashmë të komplikuara të tokës së Islamit. Për ta, zgjidhja e vetme për problemet ishte lufta.

Por kësaj rradhe, Aliu përballej me një armik që ishte më dinak, më djallëzor dhe më i rrezikshëm se “treshja” Aishe-Talha-Zubejr. Në të vërtetë, Muavije ishte aq dinak, sa Talhaja dhe Zubejri mund të konsideroheshin amatorë politikë pranë tij.

Në Basra, grupi rebel ishte një koalicion me interesa të ndryshme që mbahej bashkë vetëm nga urrejtja që të gjithë e kishin ndaj Aliut. Atyre u mungonte një qëllim i përbashkët. Aisheja po luftonte për ta bërë Kalif nipin e saj, Abdullah ibn Zubejrin. Por Talhaja dhe Zubejri s’kishin ndërmend ta dëgjonin atë në këtë çështje sepse vetë dëshironin të ishin Kalifë. Andaj, koalicioni i tyre ishte shumë larg të qenit një koalicion ku të gjithë ishin për secilin dhe ku secili ishte për të gjithë.

Treshja e Basrës ishte e përçarë me sugjerimet e ndryshme por Muavije nuk ishte i tillë. Ai i kërkonte këshilla Amr bin Asit por vetë i merrte të gjithë vendimet. Në anën tjetër, Aliu përpiqej për ta ruajtur unitetin e shoqërisë muslimane, e cila po kërcënohej nga tensione dhe trazira të reja gjithë kohës. Për fat të keq, armiqtë e tij nuk mërziteshin për këto gjëra. Interesi i tyre i vetëm ishte që ta shkatërronin unitetin dhe kësaj ia dolën mbanë.

Në pranverë të vitit 657, Muavije u nis nga Damasku për në Irak me një ushtri. Ai e kaloi kufirin e Sirisë dhe ndaloi në një fshat të quajtur Siffin, në breg të lumit Eufrat. Veprimi i parë i tij ishte që t’i okuponte burimet e ujit.

Pasi e mori lajmin e nisjes së ushtrisë siriane, Aliu e emëroi Akaba ibn Amr Ensariun si guverntor të Kufes, e thirri Ibn Abbasin nga Basra që t’i bashkangjitej dhe më pas u nis drejt Siffinit në prill të vitit 657.

“Shtatëdhjetë veteranë të betejës së Bedrit dhe 250 sahabe të Pemës së Besnikërisë marshuan nën flamurin e Aliut, përgjatë bregut të Eufratit, derisa arritën në Siffin” (“El-Mustadrak”, vëll.3)

Pas arritjes në Siffin, ushtria e Aliut pa se ushtria armike i kishte marrë nën kontroll burimet e ujit. Aliu e dërgoi Sa’sa ibn Sauhanin, një shok të Profetit, për t’i kërkuar Muavijes që t’i hiqte ushtarët nga burimet, që gjithkush të mund ta përdorte ujin lirisht. Siç mund të pritet, Muavije nuk e pranoi këtë. Pas kësaj, Aliu u urdhëroi trupave të tija që t’i merrnin me forcë burimet. Trupat e tij i përzunë trupat siriane dhe i morën nën kontroll burimet. Atë çast filloi paniku dhe shqetësimi në kampin e Muavijes. Hija e vdekjes nga etja filloi të dukej në horizont. Por Amr bin Asi e siguroi se Aliu nuk do t’ia mohonte ujin askujt.

Sirianët nuk kishin mundësi të merrnin ujë. Gjeneralët e Aliut ishin të mendimit se duhet t’ia kthenin Muavijes në të njejtën mënyrë siç kishte vepruar ai. S’kishte gjë më të lehtë se t’i lije sirianët të vdisnin nga etja. Por Aliu i qortoi butësisht për dëshirën e tyre për ta imituar një shembull të cilin vetë e patën kritikuar më parë dhe u tha:

“Lumi i takon Zotit. Askush nuk mund t’ia ndalojë ujin një tjetri dhe gjithkush mund të marrë aq sa të dojë.”

Në muajin Dhilhixhxhe (muaji i fundit sipas kalendarit islamik) të vitit 36 pas Hixhrit pati disa konfrontime të vogla që vazhduan në mënyrë sporadike. Me hyrjen e muajit Muharrem (muaji i parë i vitit hixhri), luftimet u shtynë për një muaj. Gjatë këtij muaji të paqes, Aliu sërish filloi me përpjekjet e tija për ta zgjidhur problemin nëpërmjet negociatave ose për të gjetur një zgjidhje që nuk do të lejonte luftë ndërmjet muslimanëve. Por të gjitha përpjekjet e tija mbetet pa rezultate, për vetë faktin se armiku i tij nuk e shihte paqen si një opcion. Për Muavijen, paqja nuk ishte në përshtatshmëri me interesat e tija.

Edhe përkundër përvojave të hidhura, Aliu ishte i gatshëm të besonte se paqja ishte e mundur.

Por kur muaji Muharrem mbaroi dhe filloi muaji Safar, Aliu e dërgoi Merthid ibn Harithin për t’u dërguar një porosi sirianëve. Merthidi qëndroi para tyre dhe e lexoi porosinë:

O sirianë! Prijësi i Besimtarëve Aliu ju informon se ai ju dha çdo mundësi për t’i verifikuar faktet dhe për t’u informuar. Ai ju urdhëroi që ta ndiqni Librin e Zotit por ju nuk ia varët veshin thirrjes së tij. Tani ai s’ka gjë tjetër për t’ju thënë. S’ka dyshim se Zoti nuk i do ata që e kundërshtojnë të Vërtetën. (“Historia” e Taberiut, vëll.4, fq.6)

Kur të dyja ushtritë u përballën, Aliu, njësoj si para betejës së Basrës, ua dha trupave të tij urdhrat në vijim:
O muslimanë! Prisni që armiku ta fillojë luftën dhe mbrohuni vetëm kur të sulmoheni! Nëse armiku dëshiron të largohet nga fushëbeteja, atëherë lejoni që ta shpëtojë jetën e tij! Nëse Zoti ju fal fitore, atëherë mos e plaçkisni kampin e armikut, mos i masakroni trupat e të vrarëve, mos ua merrni armët ose parzmoret dhe mos i sulmoni gratë e tyre! Por para se të gjithash, kujtojeni Zotin çdo çast!

Aliu i vendosi trupat e tija në fushëbetejë. Komandën e krahut të djathtë ia dha Abdullah ibn Abbasit, atë të krahut të majtë Malik el-Eshterit kurse pjesën qendrore të ushtrisë e komandoi ai vetë. Me të ishin shokët e të Dërguarit të Zotit, në mesin e të cilëve edhe Ammar bin Jasiri. Në fillim sulmuan sirianët dhe më pas Aliu u urdhëroi trupave të tija që t’i përgjigjeshin sulmit të tyre. Beteja e Siffinit kishte filluar...

Ammar bin Jasiri i kishte kaluar të shtatëdhjetat asokohe por besimi në Zotin dhe dashuria për të Dërguarin e tij Muhammedin akoma i ndizej në zemër dhe i mundësonte të luftonte si një djalë i ri. Për t’ia rritur tonin dramatik kësaj beteje, ai e e kishte me vete armën e njejtë që e kishte përdorur në Bedër kundër politeistëve të Mekkes.

Armiku me të cilin Ammar po përballej në Siffin, ishte vetëm i maskuar si musliman por nuk arrinte ta mashtronte atë. Sytë e mprehtë të Ammarit e shihnin qartë fytyrën pas maskës. Për të duhet të ketë qenë një përvojë interesantë që sërish pas shumë vitesh, të përballej me armikun e vjetër në një betejë të re. Për të, beteja e Siffinit ishte vetëm një përsëritje e betejës së Bedrit. Dhe ai sërish po luftonte në anën e Muhammedit e të Aliut, kundër armiqve të tyre. Teksa po i godiste sirianët, ai thoshte: “Sot luftojmë kundër juve për interpretimin e Kur’anit, njësoj siç luftuam në kohë të Profetit për shpalljen e tij”

Imam Ahmed bin Hanbeli në veprën “Musned” dhe Hakimi në veprën “el-Mustadrak”, nëpërmjet Ebu Said Hudriut e kanë përcjellur hadithin në vijim nga i Dërguari i Zotit:

“O Ali! Njësoj si luftoj unë kundër idhujtarëve për shpalljen e këtij Kur’ani ti ke për të luftuar një ditë për interpretimin e tij.”

Ammari pushoi për disa çaste dhe duke u folur shokëve të tij, u tha:

“Miqtë e mi! Sulmojeni armikun! Nuk ka kohë për të dyshuar e për të pritur. Dyert e Qiejve janë hapur sot por që të mund të hyni, duhet t’i përdornit shpatat tuaja kundër këtyre armiqve të Zotit dhe të të Dërguarit të Tij. Sulmojini! Thyeni shpatat e tyre, shtizat dhe kokët, që të mund të hyni nëpër dyert e dritës dhe të lumturisë së përjetshme. Atje do të jeni në shoqëri të Muhammedit, të të Dashurit të vetë Zotit.”

Vetë Ammari po e udhëhiqte sulmin dhe shumë shpejt hyri në mesin e trupave siriane. Por gjatë këtij sulmi filloi të ndjente një etje të madhe dhe dalngadalë u tërhoq prapa drejt ushtarëve të tij dhe u kërkoi ujë bashkëluftëtarëve të vet. Atë çast nuk gjetën dot ujë dhe dikush i zgjati një tas me qumësht.

Kur Ammari e pa tasin me qumësht para vetes, një drithmë i kaloi nëpër trup. Buzët iu lakuan në një buzëqeshje dhe thirri:

“Allahu Ekber (Zoti është më i madhi). I Dërguari i Zotit e tha të vërtetën.” Njeriu që ishte pranë tij e pyeti përse kishte thënë kështu. Ai iu përgjigj:
“I Dërguari i Zotit më kishte thënë se gjëja e fundit që do të shijoja në këtë botë do të ishte qumështi. Tani e di se më ka ardhur koha të takohem me të. Aq shumë kohë dhe me aq shumë dëshirë e kisha pritur këtë çast. Ja ku erdhi më në fund. Lavdi i qoftë Zotit!”
Ammari ishte i trajtësinë me dashurinë ndaj Zotit dhe ndaj të Dërguarit. Ai e piu qumështin, i hipi kalit të tij dhe me të shpejtë u nis drejt rradhëve siriane. Pas pak, në mesin e tyre e vërejti Amr bin Asin dhe thirri: “I mallkuar qofsh o shërbetor i Muavijes! E shite fenë tënde për Egjiptin. A e ke harruar parashikimin e të Dërguarit se një grup i lig ka për të më vrarë mua? Më vështro mirë! A s’më njohe? Unë jam, Ammari. Ammari, i biri i Jasirit, miku i Muhammedit.”

Amr bin Asi i kishte konsideruar të gjitha mundësitë dhe e kishte zgjedhur Egjiptin. Por heshti, duke e ditur se po ta hapte gojën, vetëm sa do ta pranonte gabimin dhe pavarësisht se çdo të thoshte, vetëm do ta tradhëtonte vetveten.

Ammari po kalëronte për herë të fundit mbi tokë. Shumë shpejt do të shkonte drejt Qiejve për t’u takuar me mikun e tij të dashur Muhammedin, i cili po e priste për ta përshëndetur dhe për t’ia shkundur nga flokët pluhurin e Siffinit, njësoj siç ia kishte shkundur vite më parë, pluhurin e hendekut të Medines nga flokët dhe nga fytyra e tij shkëlqimtare.

Duke sulmuar në të djathtë e në të majtë, Ammari po përparonte, krejtësisht shpërfillës ndaj rrezikut. Koka dhe fytyra i ishin kapluar në pluhur e në gjak dhe ishte vështirë ta njihje. Atë çast, një ushtar sirian, duke marrë shënjestër, e hodhi drejt tij një shtizë, e cila e goditi pikërisht mbi zemër. Duke rënë nga kali i tij, ai tashmë e kishte shkëmbyer jetën e tij me kurorën e dëshmorit. Me këtë kurorë mbi kokë, Ammar bin Jasiri hyri në shoqërinë e të Përjetshmive të Parajsës, të prirë nga miku i tij, Muhammedi.

Dy kalorës sirianë erdhën tek Muavijeja dhe secili pretendonte se ai e kishte hedhur shtizën që e vrau Ammarin, duke shpresuar se Muavije do t’i shpërblente. Amr bin Asi ishte me Muavijen dhe i pyeti:

“Përse keni aq shumë dëshirë të futeni në zjarrin e ferrit?”

Historianët dhe shkencëtarët e hadithit e kanë përcjellur parashikimin e të Dërguarit të Zotit se Ammar bin Jasiri do të vritej nga një grup i devijuar.

Sir John Glubb

Kur muslimanët e parë në Medine u kërcënuan nga Kurejshi, të cilin e dëbuan duke hapur një hendek, Ammar bin Jasiri punoi duke mbajtur një sasi të madhe dheu. Vetë Profeti e vërejti këtë gjë dhe i erdhi në ndihmë, duke e çliruar nga sasia e madhe e dheut dhe duke ia shkundur kokën dhe rrobat. Me atë shpirt prej babai, i cili ishte ndër arsyet përse ndjekësit e tij ishin aq të devotshëm, ai tha: “Mjerë ti o Ammar! Ca njerëz të ligë e të padrejtë do të jenë vrasësit e tu.” Është e mundshme që fjalët e tija të ishin thënë me shaka, duke i akuzuar shokët e vet se e kishin ngarkuar tepër Ammarin. Por kjo frazë u mbajt mend si një profeci. Dhe tani, në ditën e dytë të Siffinit, Ammari ishte vrarë duke luftuar për Aliun dhe duke thirrur me sa i mjaftonte zëri: “O parajsë! Sa pranë që je!” Aq i madh ishte nderimi i të dyja ushtrive për kujtimin e të Dërguarit, sa vdekja e Ammarit krijoi aq vullnet tek ushtria e Aliut, sa ç’kishte krijuar dyshim tek ajo e Muavijes. Përfundimi që sillte ky parashikim i Profetit ishte se njerëzit që e vranë Ammarin, do të ishin ndjekës të një kauze të gabuar. (“Pushtimet e mëdha arabe”, Londër, fq.326; botim i vitit 1963)

Sir John Glubb gabon kur thotë se Profetit e kishte “me shaka”. I Dërguari nuk po bënte shaka sepse rrethanat nuk ishin ato të një shakaje. Ai ishte tmerrësisht serioz kur i thoshte Ammarit se një grup i ligë dhe i padrejtë do ta vriste atë.

Vdekja e Ammarit pati një ndikim të thellë si tek miqtë ashtu edhe tek armiqtë. Irakienët filluan të luftonin me më shumë vullnet, duke qenë të siguruar se po luftonin në anën e të Vërtetës. Në të njejtën kohë, sirianët filluan të dyshonin. Shumë prej tyre pushuan së luftuari dhe në mesin e tyre edhe vetë Amr bin Asi. Djali i tij, Abdullahu, i tha:

“Sot e vramë një njeri, nga fytyra e të cilit vetë i Dërguari e ka shkundur pluhurin dhe i ka thënë se do të vritet nga një grup njerëzish të ligë.”

Muavije i kërkoi Amrit që të heshtte dhe të mos lejonte që të tjerët ta dëgjonin këtë thënie të Profetit, duke shpallur se ishte Aliu që e kishte vrarë Ammarin, duke qenë se Aliu e kishte sjellë atë në këtë betejë.

Njëri nga shokët e Profetit që ishte i pranishëm në anën e Muavijes, i komentoi këto fjalë të tija duke thënë se po të ishte Aliu vrasësi i Ammarit, atëherë edhe Muhammedi ishte vrasësi i Hamzës sepse ai e kishte sjellë Hamzën në betejën e Uhudit.

Kur Aliu dëgjoi se Ammari ishte vrarë, ai e recitoi vargnu 156 të kapitullit të dytë të Kur’anit, i cili thotë:

Ne të Zotit jemi dhe tek Ai është kthimi ynë...

Vdekja e Ammarit ishte një goditje e jashtëzakonshme për Aliun. Ata kishin qenë miq që nga dita kur Ammari dhe prindërit e tij ishin torturuar nga Kurejshi për shkak të pranimit të Islamit dhe kur miku i tyre Muhammedi, i kishte ngushëlluar. Por vetë Muhammedi ishte ndarë prej kohësh nga kjo botë. Tani Ammari i kishte mbetur Aliut, por edhe ai do ta linte vetëm. Aliu u kaplua nga pikëllimi dhe nga një ndjenjë e jashtëzakonshme “vetmie”.

Aliu dhe miqtë e tij e falën namazin e të vdekurit për Ammar bin Jasirin, mikun e Zotit dhe të Muhammedit dhe martirin e betejës së Siffinit. Më pas, Ammari u varros.

Njësoj si dy miqtë e tij Muhammedi dhe Aliu, Ammari gjithë jetën kishte luftuar kundër Kurejshit. Kurejshi i njejtë që dikur ia kishte vrarë prindërit, tani e kishte vrarë edhe vetë atë. Që të tre pjesëtarët e familjes Jasir ishin stolisur me kurorën e dëshmorit.
Pikëllimi i Aliut pas vrasjes së Ammarit mund të krahasohej vetëm me gëzimin e madh të Muavijes. Ai shpesh thoshte se Ammari ishte njëri nga dy krahët e Aliut dhe se tani, ai e kishte prerë atë.

Pas vazhdimit të luftimeve, të dy bijtë e Hudhejfe ibn el-Jemeniut, Saidi dhe Safvani u vranë nga trupat siriane. Lutja e fundit e babait të tyre kishte qenë që ata të vdisnin duke luftuar për Aliun.

Shumë ditë kaluan në luftime që nuk sollën ndonjë rezultat. Pikërisht në këto luftime, Aliu pësoi edhe dy humbje të mëdha nga rradhët e shokëve të Profetit. Njëri prej tyre ishte Khuzejme ibn Thabit Ensariu (dëshmia e të cilit njihej si e barabartë me dëshminë e dy vetëve, sipas fjalëve të Profetit) dhe tjetri Uvejs Karaniu. Ky i fundit, siç shpjeguam edhe më sipër, kishte ardhur nga Jemeni dhe ishte takuar për herë të parë me Aliun në vigjilje të betejës së Basrës. Dëshira jetësore e Khuzejmes dhe e Uvejsit kishte qenë që të bëheshin dëshmorë të Islamit. Këtë nder e fituan në betejën e Siffinit.

Vdekja e Khuzejmes dhe e Uvejsit ishte aq dëshpëruese për Aliun sa ai i dërgoi fjalë Muavijes që të dilnin ata të dy dhe të luftonin një me një, që në këtë mënyrë t’i shpëtonin jetët e mijëra muslimanëve që po vdisnin në të dyja anët. Muavije, kuptohet, nuk e pranoi ftesën e Aliut. Ishte më se e qartë se zgjuarësia politike dhe guximi nuk gjendeshin domosdo në të njejtën pemë.

Shumë njerëz po vdisnin por pa ndonjë rezultat të dukshëm. Aliu shihte se kjo mungëse suksesi ndikonte mbi moralin e trupave dhe vendosi të bënte diçka vendimtare. Atë natë, ai e thirri Abdullah ibn Abbasin që ishte këshilltari i tij kryesor dhe më pas edhe Malik el-Eshterin, i cili ishte kryekomandant i trupave. Bashkë me ta, ai përpiloi një strategji, e cila do t’i jepte betejës një përfundim të suksesshëm.

Ditën e ardhshme, Aliu dhe Maliku do ta sulmonin njëkohësisht armikun, njëri nga ana e djathtë dhe njëri nga e majta. Me një koordinim, sinkronizim dhe përpikmëri të përsosur, ata do ta rrethonin armikun nga të dyja anët dhe duke lëvizur drejt qendrës së kampit armik, Maliku do t’i printe sulmit vendimtar që do ta bënte armikun të dorëzohej. Pas namazit të natës, Aliu u foli trupave të tija:

O muslimanë! Nesër do ta bëjmë betejën vendimtare. Andaj kalojeni këtë natë në adhurim të Krijuesit tuaj! Kërkoni mëshirë prej Tij dhe lutuni që t’ju falë vendosmëri dhe fitore. Dhe nesër, dëshmojini gjithkujt se ju jeni ushtarët e Drejtësisë dhe të të Vërtetës! (“Historia” nga Ibn Ethiri, vëll.3, fq.151)

Beteja e “natës së zhurmave” (Lejlet’ul-Harir)

Ditën tjetër, Aliu dhe Maliku u hipën kuajve të tyre dhe kalëruan para trupave siriane, duke e vëzhguar vendosjen e tyre. Pasi bënë disa ndryshime të vogla në planin e betejës, me një shenjë të Aliut, Maliku filloi ta sulmonte krahun e majtë të ushtrisë armike.
Sirianët ishin superiorë në numër ndaj Malikut dhe gjeneralët e tyre e jepnin maksimumin. Kurdoherë që i sulmonte Maliku, ata arrinin të mblidheshin dhe të riorganizoheshin.

Maliku luftoi gjatë gjithë ditës. Siç ishte norma, të dyja ushtritë pushuan kur perëndoi dielli dhe u kthyen në kampet e tyre. Por Maliku nuk pranoi të kthehej dhe nuk u lejoi trupave siriane të largoheshin nga fushëbeteja.

Pas një pushimi të shkurtët për namaz, Maliku urdhëroi një sulm të ri kundër sirianëve. Kësaj rradhe sulmi ishte aq i fuqishëm sa trupat siriane filluan të shpërndaheshin para tij si dele. Pas namazit, edhe Aliu u ritkhye në fushëbetejë dhe e sulmoi krahun e djathtë të ushtrisë siriane. Ndërmjet tyre, Aliu dhe Maliku po e copëtonin armikun. Ata vranë qindra sirianë dhe i tmerruan rradhët e tyre. Klithmat dhe britmat e sirianëve që po vdisnin, zhurma e shpatave dhe zëri i shpatës së Malikut që i copëtonte parzmoret e sirianëve, bashkë me thirrjen e tij “Allahu Ekber” po e mbushnin qiellin e shkretëtirës.

Veprimet e Malikut ishin tejet të guximshme. Në sytë e armikut, ai ishte gjeniu i fitores së Aliut. Ai ishte një shpatë vdekjeprurëse në duart e Fatit. Ngado që shkonte Maliku, fitorje vinte nga pas.

Edward Gibbon

Në këtë përballje të përgjakshme, Kalifi legjitim shfaqte një karakter sipëror përplot trimëri dhe humanitet. Trupat e tija u urdhëruan të prisnin që armiku të sulmonte i pari, t’i falnin vëllezërit e tyre që do të arratiseshin dhe t’i respektonin trupat e tyre të vdekur dhe nderin e robëreshave. Në mënyrë shumë bujare, ai ofroi që gjaku i muslimanëve të ruhej duke e zgjidhur këtë çështje me një dyluftim të vetëm, por rivali i tij frikacak nuk e pranoi këtë ftesë, që e dinte se do të ishte një vdekje e pashmangshme për të. Rradhët e sirianëve u thyen me sulmin e një heroi të hipur mbi kalë, i cili e përdorte me një fuqi të parezistueshme shpatën e tij me dy tehe. Kurdo që të vriste ndonjë rebel nga ushtria armike, ai thërriste “Allahu Ekber”, Zoti është fitimtar. Gjatë natës më të ashpër të betejës, thuhet se ai e përsëriti katërqind herë këtë shprehje. (“Rënia dhe shkatërrimi i perandorisë Romake”)

Heroi që i theu rradhët siriane ishte Maliku. Por ai kishte vrarë aq shumë ushtarë të rëndomtë sirianë, sa filloi të humbte interes në këtë gjë. Ai kërkonte një viktimë të një grade më të lartë. Në betejën e Basrës, ai i kishte dhënë fund luftimit duke e vrarë devenë që e mbante Aishen mbi shpinë. Qëllimi i tij i tanishëm ishte që ta vriste ose ta robëronte Muavijen dhe me këtë, t’i jepte fund betejës së Siffinit. Me instinktin e një gjuetari, ai filloi të lëvizte drejt gjahut të tij.

Maliku po hapëronte mbi gjakun dhe mbi trupat e vrarë të sirianëve. Kushdo që i qëndronte përpara, copëtohej sakaq. Muavije mund të shihte me sytë e tij tashmë, se Maliku po afrohej. Tek Maliku ai nuk e shihte thjesht kryekomandantin e trupave të Aliut por vetë Ëngjëllin e Vdekjes. Toka nën këmbë i dukej se po i rrëshqiste. Truprojat e tij, ndonse të zgjedhur me kujdes për guximin, forcën dhe devotshmërinë ndaj tij, ishin të paaftë para shpatës së Malikut. Ata nuk e ndalnin dot përparimin e tij por arritën ta bënin gjënë e dytë më të mirë: i sollën Muavijes kuaj të shlodhur, me të cilët mund të largohej nga fushëbeteja duke përfituar nga errësira e natës.

Në këtë gjendje të tensionuar, Muavije u kthye drejt Amr bin Asit dhe i tha:

“A ka shpresë se mund ta shpëtojmë jetën? Ose a thua ky rrafsh do të bëhet varr për ne?Edhe diçka, e dëshiron ende Egjiptin? Nëse po, atëherë mendo ndonjë gjë për ta ndalur Malikun sepse po s’e bërë këtë, që të gjithë do të vritemi.”

Instinkti i mbijetesës ishte shumë i zhvilluar tek Amr bin Asi. Ai mund ta tejkalonte thuase çdo situatë të vështirë dhe kishte tashmë një dredhi për ta tejkaluar situatën në fjalë. Kjo dredhi e Amrit do të bënte që, jo vetëm “gjahu” i kërkuar, por edhe fitorja t’i rrëshqiste Malikut nga duart.

Beteja që Maliku po bënte atë natë njihet në histori si “Lejlet’ul-Harir” (Nata e zhurmave). Kjo betejë ishte kulmi i përballjes së përgjakshme në rrafshin e Siffinit, pranë bregut të Eufratit. Njëkohësisht, siç do të tregonin ngjarjet në vijim, kjo betejë ishte edhe pika kulmore e karrierës politike dhe ushtarake të Aliut dhe të Malikut. Qëkur Aliu i kishte kërkuar premtim për besnikëri Muavijes, ai kishte filluar një luftë psikologjike kundër tij. Njëra nga armët që Muavije kishte përdorur në këtë luftë, ishte pikërisht fuqia e floririt. Nëna e tij Hinda e kishte përdorur seksin në betejën e Uhudit, si një armë në luftën e saj kundër Islamit. Me armën e quajtur “flori”, Muavije arriti t’i mashtronte disa nga oficerët e lartë të ushtrisë së Irakut dhe ta thyente vullnetin e tyre për të luftuar. Përveç që i kishte ngarkuar me ar dhe argjend, ai u kishte premtuar t’i emëronte në poste të rëndësishme qeveritare ose ushtarake, me kusht që ta tradhëtonin Aliun në çastet më kritike të betejës.

Çasti kritik kishte arritur. Goditjet e fuqishme të Malikut i kishin hedhur trupat siriane në një gjendje të pashpresë kaosi. Shpresa e tyre e vetme për të shpëtuar ishte errësira e natës, e cila mund t’i fshihte nga sytë e Malikut.

Maliku që e dinte se i kishte mbetur pak për ta vrarë ose robëruar Muavijen ose Amrin, nuk e dinte se ata dy posedonin një armë të fshehtë që do t’ua shpëtonte jetët. Arma e fshehtë e Muavijes po funksiononte tashmë qetësisht por me ndikim. Kjo armë ishte pikërisht fara e tradhëtisë që e kishte mbjellur në mesin e trupave të Aliut. Kjo farë filloi të “gjelbëronte” pikërisht në “natën e zhurmave”.
Maliku akoma po i copëtonte rradhët siriane kur Amr bin Asi u urdhëroi ushtarëve që të varnin faqe të Kur’anit në maje të shtizave të tyre, si një shenjë të dëshirës së tyre që kjo mosmarrëveshje të zgjidhej sipas Gjykimit të Zotit.

Ata oficerë të ushtrisë së Aliut që ishin blerë nga Muavijeja dhe ishin gati ta luanin rolin e tyre, po prisnin një shenjë. Sapo i panë fletët e Kur’anit mbi shtiza, ata i vunë shpatat në mill dhe e ndërprenë luftimin, për befasi të Aliut, Abdullah ibn Abbasit dhe të disa komandantëve të tjerë besnikë. Pikërisht atë çast, Abdullah ibn Abbasi i vërejti fletët e Kur’anit mbi shtiza dhe e kuptoi ç’po ngjante. Komenti i tij i parë ishte: “Beteja mbaroi dhe tradhëtia po fillon.”

Dhe pikërisht ashtu ishte. Muavije dhe Amr bin Asi kishin dashur që armët të vendosnin dhe kishin dështuar në këtë përpjekje. Tani ata i ktheheshin mashtrimit dhe siç dëshmon historia, do t’ia arrinin qëllimit të tyre. Njeriu i parë në ushtrinë e Irakut që pushoi së luftuari ishte Eshath ibn Kajsi, i njejti njeri, vajza e të cilit disa vite më pas, do ta vriste Hasan ibn Aliun duke i vënë helm në ushqim. Ai ishte prijësi i tradhëtarëve të ushtrisë së Irakut. Ai erdhi tek Aliu dhe i tha:

“Sirianët nuk duan më gjakderdhje mes muslimanëve. Ata duan që Libri i Zotit të gjykojë mes nesh. Andaj, ne s’kemi për të luftuar më kundër tyre.”

Edhe prijësit e disa fiseve të tjera, të lidhur me Muavijen, pushuan së luftuari duke e ndjekur shembullin e Eshathit. Të gjithë pjesëtarët e fiseve të tyre i ndoqën prijësit dhe i vendosën shpatat në mill. Me këtë, luftimet mbaruan në pjesën më të madhe të frontit. Vetëm një njësi, ajo e udhëhequr nga Maliku, po luftonte akoma dhe po i shkatërronte sirianët.

Tradhëtarëve në ushtrinë e Irakut as që u kalonte nëpër mendje se sikur Muavije dhe Amr bin Asi vërtet të kishin ndonjë respekt për Kur’anin, do të kishin bërë thirrje që para betejës, që Libri i Zotit të gjykonte mes tyre. Por një gjë të tillë nuk e bënë. Ata e kujtuan Kur’anin vetëm kur shkatërrimi i ushtrisë siriane ishte tashmë i qartë përpara tyre. Eshath bin Kajsin përnjëherë e kaploi dashuria për jetën e muslimanëve. Ai e morri një kopje të Kur’anit, doli para ushtrisë dhe thirri:

“O muslimanë! Detyrojeni Aliun ta pranojë gjykimin sipas Librit të Zotit dhe në këtë mënyrë t’i japë fund gjakderdhjes!”

Është interesante se gjakderdhja në mesin e muslimanëve e alarmoi Eshathin vetëm kur pa se Aliu ishte në prag të fitores. Ai e dinte se fitorja e Aliut nuk do t’i sillte asgjë atij. Por nëse Aliu dështonte, atëherë ai do të fitonte shumë shpërblime prej Muavijes. Andaj është tejet e kuptueshme “merakosja” e tij për t’ua shpëtuar jetën muslimanëve.
Atë çast, Aliu u rrethua nga prijësit e fiseve të ushtrisë së tij, të cilët i kërkonin me ngulm që t’i ndërpriste luftimet kundër sirianëve, të cilët sipas tyre, po i kërkonin Aliut që të vendoste sipas Librit të Zotit. Aliu i paralajmëroi se po mashtroheshin nga armiku dhe i ftoi që të vazhdonin për ta siguruar fitoren. Ai gjithashtu u tha se thirrja për të gjykuar sipas Librit të Zotit s’ishte veçse një dredhi e sirianëve, për t’i shpëtuar disfatës dhe vdekjes.

Por floriri dhe argjendi i Muavijes duket se kishin më shumë ndikim se fjalët e Aliut. Tradhëtarët shumë shpejt filluan të bëheshin të padëgjueshëm dhe i kërkuan Aliut që ta thirrte prapa Malikun, duke shpallur armëpushim të menjëhershëm. Aliu hezitoi një çast por shumë shpejt kuptoi se nuk i mbeteshin shumë zgjedhje përballë rebelimit të ushtrisë së tij. Si pasojë, ai i dërgoi një lajmëtar Malikut, duke i kërkuar të kthehej prapa. Maliku ishte përqëndruar aq shumë në shkatërrimin e pjesëve të mbetura të ushtrisë siriane, sa që nuk kishte vënë re se ushtria e tij nuk po luftonte më. Andaj, ai i tha lajmëtarit se duhej të qëndronte dhe se nuk mund ta linte të papërfunduar këtë punë.

Maliku shumë shpejt do të kuptonte se ajo shpatë me dy tehe që e kishte grirë ushtrinë siriane, do të mbetej e pafuqishme para një arme të re të krijuar nga Muavijeja dhe Amr bin Asi: mashtrimit.
Kur agjentët e Muavijes në kampin e Aliut e dëgjuan përgjigjen e Malikut, ata i thanë se sikur të mos kthehej prapa, do ta kapnin Aliun dhe do ta t’ia dorëzonin Muavijes. Kësaj rradhe, Aliu u detyrua t’i dërgojë një sinjal urgjence Malikut, të cilit iu tha se sikur të mos kthehej menjëherë në kamp, kurrë më nuk do ta shihte Aliun.

Maliku u zemërua jashtë mase me këtë gjendje dhe me fitoren që i rrëshqiste nga duart. Ai u kthye i zemëruar në kamp, me qëllimin që t’i vriste tradhëtarët. Por menjëherë e ndjeu se prijësi i tij ishte në mesin e tyre dhe në rrezik. Kur i qortoi ashpër për mendjelehtësinë dhe për tradhëtinë e tyre, ata e sulmuan me shpata. Por Aliu ndërmjetësoi dhe u tha tradhëtarëve:

“Nuk po luftoni kundër armikut. Së paku mos e vrisni mikun tonë më të madh!”

Aliu nuk dëshironte që Muavije ta shihte përçarjen që mbretëronte në kampin e tij.
Beteja e Siffinit kishte mbaruar. Atje ku dështoi fuqia e Muavijes, dinakëria e tij pati sukses. Fitorja i rrëshqiti Aliut nga duart dhe që atë çast, ai do të ishte në pozitë mbrojtjeje, në një luftë humbëse kundër Muavijes. Armëpushimi ishte fillimi i rrënies së tij politike.
Pas ndërprerjes së luftimeve, palët u morën vesh që lufta civile e muslimanëve të zgjidhej nëpërmjet një arbitrazhi, vendimi i të cilit do të pranohej nga të dy anët. Në këto negociata paraprake, u theksua shumë qartë se gjyqtarët do të vendosnin vetëm “sipas Librit të Zotit”. Muavije e emëroi Amr bin Asin si negociator nga ana e tij dhe rebelët e ushtrisë së Aliut e propozuan Ebu Musa el-Eshariun si përfaqësues të Aliut.

Ebu Musa ishte një kombinimi i mendjelehtësisë dhe i një besnikërie të dyshimtë ndaj Aliut. Shumë shpejt, përballë një Amr bin Asi, për të cilin s’ishte një kundërshtar i denjë në asgjë dhe aq më pak në diplomaci, ai do t’i demonstronte qartë këto dy cilësi, njërën të mendjes dhe tjetrën të zemrës së tij.

Aliu menjëherë e refuzoi Ebu Musa el-Eshariun si negociator të vetin. Zgjedhja e tij ishte Abdullah ibn Abbasi ose Malik el-Eshteri. Por këta dy nuk ishin të pranueshëm as për Muavijen dhe as për agjentët e tij në ushtrinë e Irakut, si shembulli i Eshath ibn Kajsit dhe të tjerëve. Ata thanë se dëshironin një njeri “të paanshëm” si Ebu Musa dhe jo përkrahës të Aliut si Abdullah ibn Abbasi dhe Malik el-Eshteri. Aliu i pyeti:

“Në është kështu, atëherë përse nuk e kundërshtoni emërimin e Amr bin Asit i cili s’është aspak i paanshëm?”

Ata i thanë se nuk mbanin përgjegjësi për punët e të tjerëve dhe se ishin përgjegjës vetëm për punët e tyre.

Aliu u rezistoi shtypjeve të tradhëtarëve por ata ishin të lidhur fort pas florinjve të Muavijes, të cilët nuk donin t’i humbnin assesi. Në të vërtetë, ishte vendosur prej kohësh që Ebu Musa ta përfaqësonte Irakun. Më në fund, tradhëtarët në rradhët e Aliut arritën që ta impononin emërimin e Ebu Musa el-Eshariut si negociator nga ana e tyre.

Kur marrëveshja e armëpushimit po shkruhej, ndodhi një incident, i cili ishte një lloj përsëritje e Hudejbijes. Sekretari i shkroi fjalët:

“Kjo është një marrëveshje ndërmjet Ali ibn Ebu Talibit, Prijësit të Besimtarëve dhe Muavije ibn Ebu Sufjanit...” Amr bin Asi, i cili ishte përfaqësues i Muavijes kundërshtoi dhe tha: “Fshini fjalët Prijësi i Besimtarëve. Sikur ta njihnim Aliun si të tillë, nuk do të ishim duke luftuar kundër tij.” Pas kësaj, Aliu tha:

Sa e vërtetë ishte ajo që parashikoi i Dërguari në lidhje me këtë. Kur marrëveshja e Hudejbijes po shkruhej dhe unë i pata shkruar fjalët “kjo është një marrëveshje ndërmjet Muhammedit, të Dërguarit të Zotit dhe...”, idhujtarët më ndërprenë dhe thanë se sikur ta kishin njohur Muhammedin si të Dërguarin e Zotit, nuk do të luftonin kundër tij. Ata këmbëngulën që të fshiheshin fjalët “i Dërguari i Zotit” nga përmbajtja.

Në Hudejbije, Muhammedi urdhëroi që të fshiheshin fjalët “i Dërguari i Zotit” nga teksti i marrëveshjes. Në Siffin, duke ecur në hapat e mësuesit të tij, Aliu urdhëroi që të hiqeshin fjalët “Prijësi i besimtarëve”. Me këtë, u nënshkrua marrëveshja për armëpushim, me dëshmitarë nga të dyja palët dhe me nga një kopje për secilën palë, që të ruhej në arkiva.

Kushtet e armëpushimit ishin:

1. Që të dy gjyqtarët do të merrnin vendim duke u mbështetur në Librin e Zotit. Po të jetë e pamundur një gjë e tillë, atëherë ata duhet ta ndjekin shembullin dhe traditën e të Dërguarit të Zotit.

2. Vendimi i dy gjyqtarëve, i mbështetur në Librin e Zotit, do të jetë i obligueshëm për të dyja palët.

3. Gjyqtarët do të bënin një hetim të shkaqeve të vrasjes së Osmanit dhe të luftës civile në mesin e muslimanëve.

4. Gjyqtarët do ta shpallnin verdiktin e tyre përfundimtar gjashtë muaj pas armëpushimit.

5. Të dyja palët do ta ruajnë paqen dhe do t’i mbrojnë gjyqtarët, të cilët do të kenë liri lëvizjeje në gjithë vendin.

6. Gjyqtarët do të takohen në një vend kufitar ndërmjet Irakut dhe Sirisë.

Elementi më i rëndësishëm në këtë marrëveshje ishte që dy gjyqtarët të merrnin një vendim sipas Librit të Zotit dhe jo sipas dëshirave dhe interesave të tyre.

Beteja e Siffinit kishte mbaruar zyrtarisht por Malik el-Eshteri, “dragoi i prangosur i arabëve”, nuk pranonte të bëhej dëshmitar i marrëveshjes për armëpushim sepse e konsideronte një dokument të padrejtë.

R.A. Nicholson

Një betejë e madhe u zhvillua në Siffin, një fshat në luginën e Eufratit. Aliu ishte fitimtari i ditës, kur Muavijes iu kujtua një dredhi. Ai u urdhëroi trupave të tija që të varnin faqe të Kur’anit në maje të shtizave të tyre dhe të thirrnin “Ja ku është Libri i Zotit! Le të vendosë ai ndërmjet nesh!” Kjo dredhi e tmerrshme pati sukses. Në ushtrinë e Aliut kishte shumë fanatikë fetarë, të cilëve gjykimi i Librit të Zotit u dukej si një opcion i parezistueshëm. Ata menjëherë kërcyen përpara dhe kërcënuan se do ta vrisnin prijësin e tyre, nëse ai nuk e pranonte gjykimin e Librit. Më kot u përpoq Aliu t’i bindte këta rebelë dhe t’i paralajmëronte për mashtrimin që s’e kuptonin pikërisht në çastin kur ishin kaq pranë fitores. Ai nuk pati zgjidhje tjetër veçse t’u bindej atyre dhe si gjyqtar nga ana e tij ta emëronte një njeri me besnikëri të dyshimtë, Ebu Musa el-Eshariun, njërin nga shokët më të moshuar të Profetit, që ishte akoma gjallë. Nga ana e tij, Muavije e emëroi Amr ibn el-Asin, dinakëria e të cilit kishte qenë shkaku i kësaj manovre. (“Një histori letrare e arabëve”, fq.192; botim i vitit 1969)

Të dy gjyqtarët, Ebu Musa el-Eshariu dhe Amr bin Asi, shpallën se do të takoheshin pas gjashtë muajsh në Adhruh, për ta shpallur verdiktin e tyre në lidhje me këtë mosmarrëveshje. Pas kësaj, Aliu dhe Muavijeja u kthyen nga Siffini për ta pritur vendimin e tyre.
Kur Aliu u kthye në Kufe, ai filloi të punonte për ta riorganizuar qeverisjen. Por për fat të keq, përpjekjet e tija u shtynë sërish për shkak të rebelimit të një grupi nga ushtria e tij.

Gjatë betejës së Siffinit, Muavije e kishte mbjellur farën e tradhëtisë në ushtrinë e Irakut, siç shprehëm edhe më sipër. Këtë e kishte bërë duke u falur dhurata prej floriri e prej argjendi disa oficerëve të rëndësishëm të ushtrisë së Aliut dhe duke u premtuar toka të mëdha, poste qeveritare dhe tituj ushtarakë. Këto investime kishin dhënë fryt. Ata që i pranuan dhuratat e tija e detyruan Aliun t’i ndërpriste luftimet dhe ta pranonte arbitrazhin, duke e shpëtuar kështu Muavijen nga vdekja dhe nga disfata në Siffin. Tani po rrinin dhe prisnin që bëmat e tyre të shpërbleheshin nga ana e Muavijes.
Por kur Muavije u kthye në Damask, ai ndjeu se mund edhe fare të mos ua varte veshin këtyre agjentëve në ushtrinë e Aliut. Andaj, u tha të gjithëve se s’kishte asgjë për t’ju dhënë.

Agjentët e Muavijes e kuptuan se ishin mashtruar prej tij. Të zemëruar jashtë mase, ata iu kthyen Aliut dhe i kërkuan që ta zhvleftësonte marrëveshjen për armëpushim dhe të vazhdonte me luftën kundër Muavijes. Por Aliu nuk e pranoi një gjë të tillë dhe tha se do të priste për të parë në do të ishte vendimi i gjyqtarëve në përshtatshmëri me Kur’anin.

Por ish-agjentët e Muavijes nuk donin të prisnin. Ata i bënë shtypje Aliut që të luftonte dhe kur ai nuk pranoi një gjë të tillë, ata u ndanë masivisht nga ushtria dhe e tërhoqën premtimin për besnikëri që ia patën dhënë. Ishin rreth 12 mijë vetë që e tërhoqën premtimin e tyre për besnikëri pas betejës së Siffinit. Këta u njohën me emrin “Khavarixh” dhe u mblodhën në një vend të quajtur Harura, prej ku filluan ta plaçkisnin zonën përreth dhe t’i vrisnin njerëzit e pafajshëm dhe të gjithë ata që nuk pajtoheshin me pikëpamjet e tyre mbi qeverisjen dhe politikën.

Aliu u përpoq t’i bindte khavarixhët që të ktheheshin në Kufe dhe t’i bisedonin me të mospajtimet që i kishin. Ai dha përgjigje të gjata dhe të kënaqshme për çdo pyetje dhe disa prej tyre, të bindur se Aliu kishte të drejtë, ia shprehën atij sërish besnikërinë. Megjithatë, shumë prej tyre mbetën në pozitën që ishin. Pretendimi i tyre i tanishëm ishte se duke pranuar që çështja me Muavijen të zgjidhej nëpërmjet arbitrimit nga dy njerëz të gabueshëm dhe jo nga Libri i Zotit, Aliu ishte bërë një “mohues” dhe se vetëm një “pendim” i hapur mund ta shpëtonte atë.

Aliu e toleroi padëgjueshmërinë e khavarixhëve, me shpresën se herët a vonë do të kuptonin se janë duke gabuar. Por kjo gjë vetëm sa i bërë më të paskrupullt dhe më të ashpër. Më në fund, prijësit e tyre vendosën të largoheshin nga Kufeja dhe të vendoseshin në një vend tjetër. Për këtë qëllim, ata e zgjodhën fshatin e quajtur Nehrevan dhe u urdhëruan të gjithë khavarixhëve që të mblidheshin në këtë vend. Nga Nehrevani, khavarixhët filluan të përhapnin tmerr në të gjithë vendin. Për ta mbuluar fajin dhe turpin e vet, ata filluan të kryenin krime të reja. Gjithandej filluan të vrisnin njerëz të pafajshëm, duke mos i falur as gratë dhe fëmijët. Më në fund, erdhi lajmi se ata kishin ndërmend ta sulmonin edhe vetë Kufen.

Aliu duhej të vepronte menjëherë për ta ndalur anarkinë e khavarixhëve. Për këtë qëllim, ai shkoi personalisht në Nehrevan për t’u takuar me ta. Atje u tha se do të ishin të mbrojtur të gjithë ata që do të largoheshin nga ai kamp, që do të ktheheshin në shtëpitë e tyre dhe do të vazhdonin të jetonin në paqe me të tjerët. Shumë vetë kuptuan se s’kishin ndonjë arsye të vërtetë për të luftuar me Aliun dhe menjëherë u larguan nga Nehrevani për t’u kthyer nëpër shtëpitë e tyre. Por një grup prej 4000 khavarixhëve kokëfortë mbeti në kamp dhe i kërkoi Aliut që të “pendohej”, duke i thënë se vetëm atëherë do ta pranonin si udhëheqës të muslimanëve. Më pas, ata filluan me slloganin e tyre “Sundimi i takon vetëm Zotit” dhe i sulmuan trupat e Aliut. Kur ushtria e Aliut u kundërpërgjigj, khavarixhët u mundën. Pjesa më e madhe e tyre u vra në fushëbetejë dhe vetëm disa arritën të shpëtonin.

Ndonse khavarixhët e kishin adoptuar vargun kuranor “sundimi i takon veç Zotit” si sllogan të tyre, ata nuk e kishin as qëllimin dhe as aftësinë për ta krijuar një “mbretëri të Zotit” në tokë. Ata vetëm donin fuqi për vetveten. Khavarixhët ishin thjesht një përzierje eksplozive terrorizmi, politike dhe fanatizmi fetar. Po të kishin qenë të suksesshëm, ata vetëm do ta ringjallnin rivalitetin fisnor të kohëve para-islame. Deri sot, ata kanë mbetur një grup i paasimiluar në historinë e muslimanëve.

Dr. Hamid’ud-Din

Khavarixhët nuk u lejonin njerëzve që të merrnin pjesë në ushtrinë e Aliut. Dhe sikur dikush të mos pajtohej me mendimet e tyre, menjëherë vritej. Shumë muslimanë u vranë në këtë mënyrë. Aliu dërgoi një emisar për t’i bindur që të mos vrisnin njerëz të pafajshëm por ata e vranë edhe emisarin e dërguar.

Kampi i tyre ishte në Nehrevan. Edhe Aliu lëvizi drejt Nehrevanit me ushtrinë e tij. Ai u kërkoi khavarixhëve që t’i dorëzonin ata njerëz që ishin përgjegjës për vrasjen e muslimanëve të pafajshëm. Por të gjithë thirrën njëzëri se të gjithë ishin vrasësit e tyre dhe se vrasjen e njerëzve të tillë e konsideronin një detyrë. Aliu edhe njëherë ua shpjegoi gabimin që po e bënin dhe u kërkoi që të shkonin nëpër shtëpi. Por përgjigja e tyre ishte negative.

Më në fund, Aliu e dërgoi Ebu Ejjub Ensariun bashkë me flamurin e Islamit. Ebu Ejjubi u ndal në mes të dy ushtrive, e valëviti flamurin dhe tha se gjithkush nga kampi khavarixh që do të strehohej nën flamurin e Islamit, do të ishte i mbrojtur.
Shumë khavarixhë që e kishin kuptuar gabimin e tyre, erdhën nën flamurin e ngulur në tokë nga Ebu Ejjubi. Por 4000 vetë mbetën akoma në kamp.Ata ishin të vendosur për të luftuar kundër Aliut. Ata bërtitën “sundimi i takon vetëm Zotit” dhe e sulmuan ushtrinë e Aliut. Që të gjithë luftuan me një guxim prej fanatiku por shumë shpejt u rrethuan dhe u mundën, me çfarë thuase të gjithë u vranë. (“Historia e Islamit”, Lahore, Pakistan, fq.202; botim i vitit 1971)

Sllogani “sundimi i takon vetëm Zotit” ishte vetëm një instrument, qëllimi i të cilit ishte që fuqia të binte në duart e tyre dhe t’i mohohej gjithkujt tjetër.

Në ndërkohë, Amr bin As dhe Ebu Musa el-Eshariu, dy gjyqtarët, i kishin përfunduar negociatat e tyre dhe ishin gati për ta shpallur vendimin. Që të dy u pajtuan se ishte në interes të tokave të Islamit që edhe Aliu edhe Muavijeja të abdikonin ose të zbriteshin nga froni, që të mundej shoqëria muslimane të zgjidhte një prijës të ri.

Gjyqtarët u takuan në Adhruf, bashkë me ekipet e tyre. Edhe katërqind ushtarë nga secila palë ishin të pranishme në skenë, në përshtatshmëri me marrëveshjen. Delegacioni sirian ishte i prirë nga Ebu’l Avar Selmiu kurse delegacioni i Irakut nga Abdullah ibn Abbasi dhe Shurejh ibn Haniu.

Edhe shumë njerëz të tjerë kishin ardhur në Adhruh për ta dëgjuar vendimin e dy gjyqtarëve në lidhje me fatin e tokave të Islamit. Në mesin e tyre ishin Abdullah ibn Umari, Abdullah ibn Zubejri, Abdurrahman ibn Ebu Bekri, Sad ibn Ebi Vakkasi dhe Mughire ibn Shaaba.

Amr bin Asi i tha Ebu Musa el-Eshariut se e respektonte atë jashtë mase si një shok i të Dërguarit të Zotit dhe si një dijetar i madh që ishte dhe se pikërisht për këtë arsye, el-Eshariu duhej të ishte i pari që ta shpallte vendimin e tyre të përbashkët, që të mund Amri ta miratonte më pas të njejtën gjë.

Abdullah ibn Abbasi e paralajmëroi Ebu Musa el-Eshariun se Amri mund ta mashtronte atë dhe i sugjeroi që t’i lejonte Amrit të shpallte i pari. Por Ebu Musa nuk ia vari veshin kësaj këshille dhe i tha: “Rasti është i sigurt dhe nuk ka hapësirë që Amri të mund të bëjë ndonjë manovër”.

Ebu Musa el-Eshariu ishte ndikuar mjaft nga shfaqja e “respektit” të Amr bin Asit. Ai u ngjit në foltore dhe tha:

O muslimanë! Shumë trazira dhe vuajtje u ka shkaktuar muslimanëve lufta e Aliut dhe Muavijes. Andaj, ne kemi vendosur që t’i lirojmë nga detyra ata të dy dhe jemi marrë vesh që e drejta për ta zgjedhur Kalifin e ri duhet t’i takojë shoqërisë muslimane, domethënë të gjithë juve.

Delegacioni i Irakut u tmerrua me ta dëgjuar këtë shpallje të Eshariut por megjithatë priti për të parë se ç’do të thoshte gjyqtari tjetër. Amri u ngrit dhe tha:

O muslimanë! Ju të gjithë dëgjuat se çfarë tha Ebu Musa në lidhje me lirimin e Aliut nga detyra. Ai e liroi Aliu nga detyra e Kalifit. Unë e miratoj këtë vendim dhe shpall se Aliu është larguar nga Kalifati. Dhe në vend të Aliut, unë po e emëroj Muavijen si Kalif të ri...”

Amr bin As nuk e kishte përfunduar akoma fjalën e tij kur u dëgjuan disa britma zemërimi. Ebu Musa bërtiti i mllefosur: “Gënjeshtar! Ti je gënjeshtari më i pacipë! Ti je një qen i ngarkuar me libra, që e nxjerr gjuhën nga pesha e ngarkesës.” Amri iu përgjigj: “Dhe ti je një gomar i ngarkuar me libra që klith kur e ngarkojnë tepër.”

“Qeni” dhe “gomari” shkëmbyen disa fjalë dhe më në fund e sulmuan njëri-tjetrin. Ata u goditën ndërmjet veti dhe klithën të dy derisa mbetën pa zë. Pati edhe të qeshura, ndonse vetëm në kurriz të Ebu Musa el-Eshariut.

Pas gjashtë muaj pritjeje, “shfaqja” e vetme që kishin përgatitur dy gjyqtarët për argëtimin e qindra muslimanëve të mbledhur në Adhruh për “festën”, ishte vetëm pak muzikë e përbërë nga zëri i një “qeni” dhe i një “gomari”.

Më në fund, “koncerti” mbaroi dhe muslimanët që kishin ardhur nga vende të largëta, u larguan sërish nga Adhruhu.

Ebu Musa kuptoi se ishte bërë një objekt talljeje për arabët dhe u largua drejt Jemenit për ta fshehur turpin e tij. Ai ishte një njeri me aftësi modeste, të cilin disa ngjarje të rastësishme e sollën në një pozitë të tillë, në të cilën ai mbase mendonte se fati i shoqërisë muslimane ishte në duart e tija. Krenaria e tij ishte gjithnjë në konflikt me kujdesin por krenaria fitonte gjithnjë. Detyra që iu dha atij ishte një detyrë tepër e madhe për një njeri të paaftë si ai, gjë që edhe do ta dëshmonte. Ai ishte njëri nga njerëzit e besueshëm të Umar ibn el-Hattabit, i cili e kishte emëruar el-Eshariun guvernator të Basrës dhe më pas, edhe të Kufes.

Kërcënimi që Muavije kishte përjetuar, kishte mbetur pas tashmë. Në luftën për ta marrë Kalifatin, tani atij i kishte kaluar iniciativa. Pretendimi i tij për t’u bër Kalif, tani mbështetej në gjykimin e bërë nga “mbretbërësi” Amr bin As në Adhruh. Gjykimi i Amrit kishte qenë një shfaqje e shkathtë prej magjistari politik që do ta mrekullonte edhe Machiavellin. Por për sirianët, gjykimi i tij ishte si urdhër i ardhur nga qielli dhe si i tillë, ishte i pakthyeshëm.

R.A. Nicholson

Është një karakteristikë e moralitetit arab që ky mashtrim i paskrupullt u lëvdua nga ndjekësit e Muavijes si një triumf diplomatik, i cili i jepte atij të drejtë për ta kërkuar titullin e Kalifit. (“Një histori letrare e arabëve”, fq.192-193)

Arbitrimi doli thjesht një farsë dhe rezultoi në një dështim të plotë. Por edhe ashtu, vendimi i tyre kishte qenë përtej fuqisë së caktuar për këtë arbitrazh. Askush nuk u kishte dhënë autoritet dy gjyqtarëve që të gjykonin në lidhje me Kalifatin, të lironin nga detyra ose të emëronin një Kalif. Përkrahësit e Muavijes kërkonin hakmarrje për vrasjen e Osmanit. Muavije i kishte bindur se Aliu ishte përgjegjës për këtë gjë dhe se kjo ishte arsyeja e ardhjes së tyre në Siffin.Ata nuk luftonin kundër Aliut për ta kurorëzuar Muavijen si Kalif.

Por gjyqtarët as që i hetuan burimet e luftës civile. Ata folën vetëm për Kalifatin, ndonse kjo nuk ishte tema e takimit të tyre. Detyra e tyre e vërtetë ishte që të gjenin se kush e kishte vrarë Osmanin dhe në kishte të drejtë Muavije të kërkonte hakmarrje për gjakun e tij.
Ebu Musa Eshariu e shprehu vendimin e tij duke thënë se e lironte nga detyra edhe Muavijen. Por ç’do të thoshte kjo vërtet? Dhe prej ç’detyre e lironte Muavijen Ebu Musa Eshariu? Muavije edhe ashtu nuk ishte Kalif dhe as që ishte propozuar për të qenë. Në anën tjetër, Aliu ishte Kalifi legjitim i muslimanëve. Ai ishte zgjedhur me koncenzusin e muhaxhirëve dhe të ensarëve dhe të të gjitha pjesëve të shtetit, në përjashtim të Sirisë, e cila nuk e pranonte sundimin e tij.

Si gjyqtarë dhe mbase si “mbretbërës”, Amr bin Asi dhe Ebu Musa el-Eshariu patën një diskutim të gjatë mbi politikën dhe luftën dhe mbase edhe mbi të ardhmen e shoqërisë muslimane. Por gjëje e vetme që ata nuk e diskutuan ishte mendimi i Kur’anit. Gjatë diskutimeve të tyre në Adhruh, ata e kishin lënë mënjanë Kur’anin, njësoj si pararendësit e tyre në “mbretbërje”, të cilët gjatë diskutimeve në Sakife, e kishin “harruar” krejtësisht Librin e Zotit.

Në një “rastësi” të çuditshme, të gjithë “mbretbërësit” e arabëve, qofshin në Sakife, në këshillin zgjedhës të Umarit ose në Adhruh, dukeshin krejtësisht “alergjikë” ndaj Kur’anit të Shenjtë. Ose ndoshta ishte e kundërta. Mbase Kur’ani ishte “alergjik” ndaj këtyre “mbretbërësve”? Sido që të ishte e vërteta, ajo është vërtet njëra nga “rastësitë” më fantastike të historisë së muslimanëve. Për disa arsye misterioze, “mbretbërësit” dhe Kur’ani kishin qëndruar gjithnjë të ndarë nga njëri-tjetri.

Amr bin Asi dhe Ebu Musa el-Eshariu duhej që ta bënin Kur’anin një udhëzues gjatë arbitrimit të tyre sepse marrëveshja i detyronte për ta bërë këtë. Urdhri i Zotit në lidhje me rastet e tilla është më se i qartë:

O ju që besuat! Bindjuni Zotit, të Dërguarit të Tij dhe atyre që u është dhënë autoritet në mesin tuaj! Po të dalloni mes veti në diçka, atëherë drejtojuni Zotit dhe të Dërguarit, nëse vërtet e besoni Zotin dhe Ditën e Fundit...(Kur’an 4:59)

Me sa duket, gjyqtarët e harruan edhe këtë urdhër të Kur’anit por edhe detyrimet e caktuara për ta. Por Kur’ani nuk harron dhe në një varg të tij, i shpreh shumë qartë gjërat që ata i bënë ose më saktë, dështimet e tyre:

Ata thirren drejt Librit të Zotit për t’i zgjidhur mospajtimet. Por një grup prej tyre kthehet prapa dhe nuk pranon...(Kur’an 3:23)

Amr bin As dhe Ebu Musa el-Eshariu u bënë një grup i atyre që largohen nga Libri i Zotit. Ata vendosën të priheshin nga dëshirat e tyre dhe për këtë arsye, e merituan gjykimin e Kur’anit për ta:
Dhe ata që s’gjykojnë sipas asaj që ka shpallur Zoti, janë jobesimtarë...(Kur’an 5:47)

Në betejën e Siffinit, ushtritë e Irakut dhe të Sirisë u përballën për 110 ditë. Në mesin e tyre pati rreth 90 përballje, në të cilat u vranë rreth 25 mijë vetë nga ushtria e Irakut dhe 45 mijë nga ushtria siriane.

Kjo betejë e përgjakshme ishte fryt i ambicjeve të Muavijes dhe të Amr bin Asit. Muavije ishte guvernator i Sirisë dhe asgjë nuk urrente më tepër sesa ta humbte këtë post të tij. Amr bin As kishte qenë guvernator i Egjiptit derisa Osmani e kishte liruar nga detyra. Ai mezi priste që të rikthehej në këtë pozitë. Për ta mbajtur, gjegjësisht për ta rifituar pozitën e tyre, ata ishin të gatshëm të paguanin çdo çmim. Në këtë rreth, e vërteta dhe drejtësia s’kishin kurrfarë rëndësie për ta. Për hir të dëshirave dhe ambicjeve të tyre, ata mund ta mbushnin me gënjeshtra gjithë tokën e Islamit dhe ta mbulonin atë me gjakun e muslimanëve. “Treshja” e Basrës, bashkë me Muavijen dhe Amr bin Asin, e gjetën mundësinë e tyre tek vrasja e Osmanit. Hakmarrja për gjakun e tij ishte një maskë që do t’i shtonte shenjtëri lakmisë së tyre për pushtet. Një Osman i vdekur ishte shumë më i dobishëm për ta sesa një Osman i gjallë. Andaj ata dhanë çdo kontribut të mundshëm që ai të vdiste. Por sapo vdiq, përnjëherë u bë e lejuar dhe madje e detyrueshme për ta që të kryenin vrasje masive në emër të hakmarrjes për gjakun e tij.

Beteja e Basrës dhe ajo e Siffinit s’ishin tjetër veçse vrasja masive e muslimanëve, e diktuar nga logjika e asaj që quhet “Realpolitik”.
Toynbee thotë se Muhammedi dhe Aliu nuk ishin kundërshtarë të denjë për prijësit mekkas, kur bëhej fjalë për të bërë “Realpolitik”. Mbase ka të drejtë në një kuptim. Muhammedi dhe Aliu nuk dëshironin ta vrisnin kot as edhe një idhujtar të vetëm, jo më muslimanët. Ata kurrë nuk do ta vrisnin dikë për hir të fuqisë materiale. Si pasojë, që të dy ishin të hendikepuar në këtë “përballje” të tyre me umajjadët.

64. Vdekja e Malik el-Eshterit dhe humbja e Egjiptit

Guvernatori i Aliut në Egjipt ishte Muhammed ibn Ebu Bekri. Në vitin 38 pas Hixhrit, Muavije e dërgoi Amr bin Asin në krye të 6000 trupave për ta pushtuar Egjiptin. Muhammedi i kërkoi Aliut përkrahje ushtarake për ta mbrojtur provincën. Aliu kuptoi se njeriu i vetëm që mund ta shpëtonte Egjiptin nga kthetrat e Muavijes dhe Amr bin Asit ishte Malik el-Eshteri. Andaj, ai e dërgoi Malikun si guvernator të ri të Egjiptit dhe e thirri Muhammed ibn Ebu Bekrin në Kufe.

Por as Maliku dhe as Muhammedi nuk arritën në destinacionin e duhur. Maliku u nis nga Kufeja për ta marrë përsipër qeverisjen e Egjiptit. Por agjentët e Muavijes, të maskuar si punonjësit e një hani, e “pritën” atë në kufi. Ata hodhën helm në pijën e Malikut dhe ai vdiq nga pasoja e helmit. (përcjellur nga Ebu’l-Fida)

Maliku ishte makthi i Muavijes. Agjenti që e helmoi Malikun, menjëherë raportoi tek Muavijeja për këtë “arritje” të tijën dhe Muavije nuk u besonte veshëve për këtë fat të madh që e kishte gjetur. Në një ekstazë lumturie, ai tha: “Sot Aliu e humbi edhe krahun e tij të dytë.” Duke e vrarë Ammar bin Jasirin në betejën e Siffinit, Muavije e kishte prerë njërin krah të Aliut. Tani, duke e vrarë Malikun, edhe krahu tjetër i Aliut ishte prerë. Pas vdekjes së Malikut, Aliu i humbi të dy “krahët”. Muavije i preu “krahët” e Aliut nëpërmjet armës së tij të fshehtë por të fuqishme: helmit. Helmi e shpëtoi përgjithmonë Muavijen nga “makthi” i quajtur Malik el-Eshter.

Francesco Gabrieli

Në atë periudhë, Amr ibn el-Asi e pushtoi Egjiptin, duke e eliminuar nëpërmjet helmit Malik el-Eshterin, të cilin Aliu e kishte emëruar si guvernator. (“Arabët: një histori e përmbledhur”, fq.69)

Për Aliun, vrasja e Malikut ishte një goditje krejtësisht e papritur. Nëse Arabia ndonjëherë kishte patur një njeri që vlente sa një ushtri e tërë, ky ishte Maliku. Prania e tij e shtonte vetëbesimin e ushtrisë dhe emri i tij mbillte frikë në zemrat e armiqve. Arabët kurrë nuk patën një luftëtar më të madh se Maliku. Është njëra nga tragjeditë më të mëdha të Islamit që jeta e tij u shua aq herët. Ai ishte një njeri guximtar, i vendosur, i zgjuar, fisnik dhe besimtar. Kishte shumë njerëz që deri në vdekjen e Ammar bin Jasirit nuk kishin qenë të sigurt në duhej të luftonin pranë Aliut ose jo. Vetëm pas plotësimit të parashikimit të famshëm të të Dërguarit, këta njerëz iu bashkangjitën Aliut. Por Maliku kurrë nuk pati dyshime të tilla. Ai e dinte se Aliu dhe e vërteta ishin të pandashëm. Si pasojë, devotshmëria e Malikut ndaj Aliut ishte e pakushtëzuar.

Disa historianë kanë thënë se Maliku ishte në mesin e njerëzve që ishin fajtorë për vrasjen e Osmanit. Është e vërtetë se Maliku erdhi nga Kufeja në krye të një delegacioni por qëllimi i tij nuk ishte vrasja e Osmanit. Ai kishte ardhur t’i kërkonte Osmanit që ta lironte nga detyra një guvernator përtac dhe të korruptuar. Maliku ishte njëri nga trimat më të famshëm të Arabisë dhe gjëja e fundit që do t’i shkonte për shtati një trimi të tillë do të ishte që ta vriste një plak 84-vjeçar. Në të vërtetë, Maliku as që hyri ndonjëherë në pallatin e Osmanit. Po të kishte diçka të tillë, Naileja (gruaja e Osmanit) do ta përcillte këtë gjë kur Aliu i mori në pyetje dëshmitarët dhe s’ka dyshim se Mervani do ta kishte shpallur me shumë zell këtë gjë, në një mënyrë që do ta kuptonte e gjithë bota. Por kurrë nuk bëri një gjë të tillë.

Akuza se Maliku ishte njëri nga vrasësit e Osmanit ishte një shpifje e Muavijes që gjithë kohësh prodhonte ide të reja. Kur e pa Malikun që po i afrohej në sulm, ai thirri i tmerruar:

“Më shpëtoni nga Maliku! Është ai që e vrau Osmanin...”

Muavije e dinte mirë se Maliku s’e kishte vrarë Osmanin por e dinte gjithashtu se sirianët e donin Osmanin dhe se do të bënin ç’mos për ta vrarë vrasësin e tij. Duke i thënë këto fjalë, Muavije shpresonte që t’i nxiste sirianët për të bërë ndonjë përpjekje mbinjerëzore për ta ndalur Malikun. Historianët oborrtarë të Damaskut e morën këtë thirrje të Muavijes dhe që atëherë, gënjeshtra është përcjellur nga gjenerata në gjeneratë.

Është një ironi e historisë së muslimanëve që Aisheja, Talhaja dhe Zubejri, ndonse hapur i nxisnin njerëzit për ta vrarë Osmanin, kurrë nuk janë gjykuar nga historia për këtë krim. Dhe në fund të fundit, ç’mund ta ndalte Muavijen për të mos shkuar në Medine dhe për t’ia shpëtuar jetën Osmanit? Asgjë! Por ai kurrë nuk shkoi. Ai qëllimisht nuk e ndihmoi Osmanin dhe pas vdekjes së tij, bëri një aleancë me Amr bin Asin (në shkëmbim të Egjiptit), për “t’u hakmarrë për vrasjen e Osmanit”. Siç thamë edhe më sipër, Amri ishte njëri nga armiqtë më të ashpër të Osmanit dhe me shumë gjasa, vrasësi i tij i vërtetë.

Por pas vdekjes së Osmanit, skenari ndryshoi. Fillimisht Aisheja, Talhaja dhe Zubejri dhe më pas edhe Muavije ibn Ebu Sufjani dhe Amr bin Asi do të kërkonin hakmarrje për gjakun e tij. Pavarësisht se çfarë ishin shkaqet që i çuan këta njerëz të mblidheshin përreth kufomës së Osmanit, një gjë dihet qartë: asnjëri prej tyre nuk mërzitej për sigurinë e Osmanit në të gjallë të tij. Ky është një fakt që nuk mund të ndryshohet por të cilin historianët sunnitë nuk duan ta përmendin. Për ta është shumë më lehtë të thonë se Muhammed ibn Ebu Bekri ose Malik el-Eshteri ishin të përfshirë në vrasjen e Osmanit, sesa të të pranojnë se Aisheja, Talhaja, Zubejri, Muavijeja dhe Amr ibn Asi luajtën një rol të rëndësishëm në tragjedinë e Kalifit plak.

Malik el-Eshteri vdiq në një kohë kur Aliut i duhej më së shumti dhe për fat të keq, në një kohë kur s’kishte njeri që mund t’ia zinte vendin.

Goditja e vdekjes së miqve të tij si Ammari dhe Maliku ishte shkatërrimtare për Aliun. Por besimi i tij e mbante në këmbë. Çdo goditje dhe çdo fatkeqësi të re, ai e konsideronte si një sfidë të re për besimin e tij, i cili mbetej i palëkundur. Besimi i tij në mëshirën e Krijuesit ishte më i madh se gjithçka që mund të ngjante. Andaj, Aliu kurrë nuk iu dorëzuar dëshpërimit.

Maliku kishte qenë vërtet i jashtëzakonshëm. Ai kishte qenë ushtaraku i përsosur, i devotshëm, jashtëzakonisht i aftë dhe plot vetëbesim. Ai iste një mbret mes njerëzve. Një njeri më të jashtëzakonshëm se Maliku në individualitetin e tij është vështirë të gjendet në historinë e arabëve. Propaganda i ka ngritur disa emra dhe i ka bërë më të famshëm se emri i Malik el-Eshterit, por ai mbetet i pakrahasueshëm. Ai ishte feniksi i Islamit. Dhe mbase është e pamundur ta lëvdojmë Malikun me fjalë më të bukura, se ato me të cilat e ka lëvduar vet prijësi i tij, Ali ibn Ebu Talibi. Në betejën e “natës së zhurmave”, Aliu e vendosi dorën e tij mbi shpatullën e Malikut dhe i tha:

“Ti më ke shërbyer me të njejtën devotshmëri, me të cilën unë i kam shërbyer Muhammedit, të Dërguarit të Zotit.”

Humbja e Egjiptit
Amr bin Asi hyri në Egjipt pa u përballur me rezistencë dhe kur erdhi ballë për ballë me Muhammed ibn Ebu Bekrin, nuk e pati të vështirë ta mundte. Muhammedi nuk kishte një ushtri dhe u përpoq të luftonte me ata pak ushtarë që i kishte në dispozicion. Sirianët e zunë rob dhe e torturuan derisa vdiq. Amri e pushtoi Egjiptin dhe kjo krahinë hyri nën sundimin e Muavijes.
Aliu e kishte dashur Muhammed ibn Ebu Bekrin si djalin e vet dhe si pasojë, vdekja e tij ishte një goditje tjetër për të.

Në vitin 659, Muavije i dha fund luftës së nervave me Aliun dhe dërgoi disa kontingjente ushtarësh për në Xhezire dhe në Hixhaz për t’i trembur njerëzit dhe për t’ua shkatërruar moralin. Politika e tij ishte që fillimisht të ndizte një shkëndijë tmerri dhe më pas të linte që “zjarri” ta bënte të veten. Shumë shpejt, kjo politikë do të shndërrohej në një makth të vërtetë dhune dhe vrasjeje. Në Xhezire, Ne’man bin Beshiri e sulmoi Ein-et Tamarin me 2000 ushtarë, Sufjan ibn Aufi e sulmoi Anbarin dhe Medainin me 6000 ushtarë, Abdullah bin Masadah Fizariu e sulmoi Timen me një forcë prej 1700 plaçkitësish dhe Zahhak bin Kajsi me ndjekësit e tij e shkatërroi qytezën Vaksa.

Ata i vranë të gjithë burrat, gratë dhe fëmijët, për të cilët dyshonin se kishin simpati ndaj Aliut. Përveç kësaj, ata e plaçkitën edhe thesarin shtetëror, kudo që gjetën një të tillë.

Dr. Hamid’ud-Din

Pushtimi i Egjiptit e forcoi dukshëm pozitën e Muavijes. Pas kësaj, ai dërgoi njësi ushtarake në Hixhaz, Xhezire dhe Irak. Këto trupa u endën gjithandej duke plaçkitur, duke përhapur terror dhe duke vrarë njerëz. Muavije personalisht e udhëhoqi një sulm në bregun e lumit Tigër dhe e konfiskoi thesarin shtetëror në Xhezire. (“Historia e Islamit”, fq.204; botuar në Lahore, Pakistan në vitin 1971)

Muavije dhe gjeneralët e tij kishin filluar një luftë të çregullt kundër pasardhësit të Profetit të Islamit dhe sunduesit legjitim të muslimanëve. Për ta, luftë e çregullt do të thoshte luftë e kushteve të veçanta, me aksione të kufizuara ushtarake dhe terror të pakufizuar. Ata e futën tokën e Islamit në një trauma, nga e cila kurrë s’do të shërohej.

Në vitin 660, Muavije e dërgoi Bishr bin Ertatin me 3000 ushtarë drejt Hixhazit dhe Jemenit, në një ekspeditë të re plaçkitjesh, shkatërrimesh, djegiesh dhe vrasjesh. Në Jemen, Bishri me duart e tija i vrau binjakët e vegjël të Ubejdullah ibn Abbasit, guvernatorit të provincës. Kur u kthye në Siri, i njollosur me gjakun e muslimanëve, ai kishte vrarë dhjetëra mijëra njerëz.

Njëri nga guvernatorët e Aliut në provincat kufitare ishte edhe Kumejl bin Zijadi. Ai i kërkoi leje Aliut që të bënte sulme të ngjashme në Siri. Sipas tij, sulme të tilla në Siri do ta detyronin Muavijen t’i ndërpriste sulmet e tija drejt Irakut dhe Hixhazit. Por kjo ide e tij menjëherë u kundërshtua nga Aliu. Në një letër që ia shkroi Kumejlit, Aliu tha:

“S’kam pritur prej teje që të më këshillosh për një sulm të tillë në qytezat dhe katundet e Sirisë. Është e vërtetë se sirianët janë armiqtë tanë por edhe ata janë njerëz dhe për më tepër, janë muslimanë. Po të bëjmë sulme të tilla në Siri, viktimat e këtyre sulmeve nuk do të jenë ushtarët sirianë që e dhunojnë kufirin tonë por popullata e pafajshme që nuk bën luftë. A është e drejtë t’i plaçkisim e t’i vrasim njerëzit për një krim që nuk e kanë bërë? Aspak! Ata s’duhet ta paguajnë dënimin e krimeve që i kryejnë prijësit e tyre. Më e mira për ne është që t’i forcojmë mbrojtjet tona kundër armikut dhe ta përzëmë nga territori ynë para se të mund ta dëmtojë popullin.”

Logjika e “pasqyrës” për t’iu përgjigjur terrorit me terror nuk ishte e pranueshme për Aliun. Ndonse Aliu i kishte përzënë sulmuesit nga territoret e tija, rendi dhe ligji ishin prishur. Sirianët filluan që gjithë më shpesh ta sulmonin kufirin. Bisr bin Ertati e mundi garnizonin e dobët të qytezës strategjike të Anbarit dhe e pushtoi atë. Pasi e morri nën kontroll, ai e vrau gjithë popullatën.

Aliu i thirri njerëzit e Irakut që të ngriheshin për ta mbrojtur shtëpinë e tyre kundër sirianëve por njerëzit nuk iu përgjigjën. Në dimër, ata ankoheshin se ishte tepër ftohtë dhe në verë, arsyetimi i tyre ishte vapa e tepërt. Shumë prijës të Irakut punonin fshehurazi për Muavijen, në shkëmbim të dhuratave të tija dhe të premtimeve të ndryshme. Të tillët përhapnin pakënaqësi dhe trazira në Irak. Muavije gjithashtu punonte shumë për ta shkatërruar bindjen e ushtrisës së Irakut ndaj Aliut. Për të, konflikti nuk kufizohej me operacionet ushtarake por zgjatej edhe pas vijës së frontit, ku agjentët e tij, me komplote, sabotazhe dhe propagandë, e vazhdonin luftën.
Ngase nuk pati një kundërveprim dënues ndaj tyre, plaçkitësit sirianë morën guxim të hynin gjithë thellë e më thellë drejt Irakut.

Aliu bëri përpjekje për t’i zgjuar njerëzit e Irakut nga kllapia e tyre por të gjithë silleshin sikur sirianët të mos u pengonin fare. Qëndrimi i tyre shpërfillës e lodhi aq shumë Aliun, sa më në fund u tha se sikur të mos vinin, ai do të nisej vetë me ato pak burra që kishte dhe do të luftonte kundër armikut, pavarësisht pasojave.

Ky kërcënim i Aliut pati ndikim. Njerëzit e Irakut kuptuan se po ta humbnin Aliun, do të mbeteshin pa një udhëheqës. Andaj, e siguruan Aliun se do t’i bindeshin atij, si në luftë ashtu edhe në paqe.

Aliu menjëherë filloi ta riorganizonte ushtrinë dhe të mobilizonte trupa të reja. Ai e thirri Abdullah ibn Abbasin nga Basra dhe u urdhëroi prijësve të tjerë që të mblidheshin në kampin Nuhejle, në afërsi të Kufes.

Aliu punonte me të gjitha fuqitë e tija për ta kompensuar kohën e humbur për shkak të shpërfilljes së njerëzve të Irakut. Por ky shpërthim i ri energjie i alarmoi armiqtë e tij dhe ata nisën të thurrnin plane për ta ndalur.

Aliu i kishte përfunduar përgatitjet për një pushtim të Sirisë. Por pikërisht kur po i bënte korigjimet e fundit të planit të tij logjistik, ai u vra në Xhaminë e Madhe të Kufes, në mëngjesin e ditës së nëntëmbëdhjetë të Ramazanit, në vitin 40 pas Hixhrit (27 Janar 661).

65. Vrasja e Aliut

Që nga gjysma e dytë e vitit 658, Muavije ibn Ebu Sufjani, guvernatori i Sirisë, kishte filluar gjithë më tepër ta rriste dhunën kundër sundimit të Aliut. Disa nga sulmet e ushtrisë së tij kishin arritur deri në Ein et-Tamar dhe Anbar, vetëm 170 milja (rreth 275 km) në veri të Kufes. Populli i Kufes ishte aq i pavullnetshëm për të luftuar kundër sirianëve, sa Aliu e kishte të pamundur t’u kundërpërgjigjej sulmeve të tyre në mënyrë efektive. Vetë Muavije e udhëhoqi një ekspeditë plaçkitjeje nëpër Xhezire, duke filluar nga Rakka-ja dhe duke arritur deri në Mosul, pa u përballur me kurrfarë rezistence. Më në fund, Aliu shpalli në xhaminë e Kufes se do të largohej nga qyteti bashkë me disa nga ndjekësit e tij besnikë, për të luftuar kundër sirianëve, pavarësisht se kjo gjë do ta çonte drejt një vdekjeje të sigurt. Ky kërcënim i zgjoi banorët e Kufes sepse vdekja e Aliut do të thoshte se Kufeja do të mbetej pa një prijës. Pas këtyre fjalëve, populli i Kufes u zgjua dhe filloi të mobilizohej për të organizuar një mbrojtje.

Beteja e Siffinit kishte qenë testi i parë i fuqisë së Aliut kundër Muavijes. Në aspektin ushtarak, beteja kishte qenë thuase një fitore e plotë e Aliut por politikisht, ajo kishte mbaruar me barazim. Tani, pasi kishte kaluar pak kohë, dukej se Aliu do t’i përgjigjes sërish sfidës së Muavijes. Por pikërisht në atë kohë, Aliu u vra në xhaminë e Kufes dhe përballja e dytë mes tyre kurrë nuk ndodhi.

Sipas burimeve të besueshme historike, tre khavarixhë u takuan në Kufe (ose në Mekke, sipas disa burimeve) dhe përpiluan një komplot. Secili u bë vullnetar për ta vrarë njërin nga tre figurat më të rëndësishme politike në tokën e Islamit: Aliun, Muavijen dhe Amr bin Asin. Me vrasjen e tyre, këta tre vetë besonin se lufta civile mes muslimanëve do të mbaronte dhe paqja do të rikthehej. Plani i personave që do ta vrisnin Muavijen dhe Amrin shkoi huq dhe ata u arrestuan, për t’u ekzekutuar më pas.

Khavarixhët ishin mundur në Nehrevan dhe shumë prej tyre kishin vdekur në betejë. Vetëm disa kishin mbijetuar dhe ishin arratisur. Njëri prej tyre ishte edhe Abdurrahman ibn Mulxhemi. Ai jetonte me dëshirën për ta vrarë Aliun dhe ishte në pritje të një mundësie të tillë. Krejt rastësisht, ai u takua me një grua të quajtur Kutam, babai dhe vëllezërit e të cilës ishin vrarë në Nehrevan. Edhe ajo ushqente përbrenda një urrejte të madhe për Aliun.

Abdurrahmani ishte dashuruar tek Kutami dhe i propozoi martesë. Ajo i tha se çmimi i dorës së saj ishte koka e Ali ibn Ebu Talibit. Kjo vetëm sa e përforcoi vendosmërinë e Abdurrahmanit për ta vrarë Aliun. Me shumë kujdes, ai përpiloi një plan për këtë vrasje. Edhe disa khavarixhë të tjerë e ndihmuan në këtë drejtim. Për të qenë i sigurt, Abdurrahmani mori edhe një masë të fundit: shpatën e lyejti me helm.

Në mëngjesin e ditës së nëntëmbëdhjetë të Ramazanit të vitit 40 pas Hixhrit, Aliu erdhi në Xhaminë e Madhe të Kufes dhe e thirri ezanin. Më pas e mori vendin e tij në mihrab dhe pas disa çastesh, besimtarët filluan të mblidheshin. Ata u rradhitën pas tij dhe lutja filloi. Në rradhën e parë, bashkë me besimtarët e tjerë, ishin edhe Abdurrahmani dhe miqtë e tij, të cilët i ndiqnin lëvizjet e Aliut. Në rrobat e tyre, ata kishin fshehur shpata të mprehura mirë dhe të lyera me helm.

Pikërisht kur Aliu e preku tokën me ballin e tij për të bërë sexhde, Abdurrahmani eci drejt mihrabiit. Kur Aliu e ngriti kokën nga sexhdeja, ai e goditi atë në ballë me aq fuqi, sa balli i Aliut u ça. Nga plaga e krijuar shpërtheu gjaku i Aliut dhe ai thirri:

“Betohem në Zotin e Qabes! Unë ngadhnjeva..”

Njerëzit e kuptuan ç’kishte ndodhur dhe sapo mbaroi namazi, u mblodhën rreth tij. Djemtë e tij, Hasani dhe Husejni, e mbajtën drejt shtëpisë. Një mjek erdhi, u përpoq ta mbyllte plagën por nuk arriti ta ndalte gjakderdhjen. Goditja e shpatës kishte qenë vdekjeprurëse edhe ashtu. Por në të njejtën kohë, edhe helmi po përhapej në trupin e tij. Historianët arabë thonë se kjo ishte hera e dytë që Aliu ishte plagosur në ballë. Hera e parë kishte qenë në betejën e Hendekut në vitin 627, kur shpata e Amr ibn Abd Vudit e kishte çarë mburojën dhe helmetën e tij, për t’i krijuar një plagë në ballë. Balli i tij akoma e kishte gjurmën e kësaj plage.

Ky ishte përshkrimi i historianëve arabë në lidhje me vrasjen e Aliut. Ky përshkrim është pranuar si i besueshëm nga shumica e muslimanëve.

Ndonse ky përshkrim është pranuar me “koncenzusin” e historianëve, autenticiteti i tij është i dyshimtë, kur të shihen “dëshmitë”. Në gjithë këtë përshkrim, ka tepër “rastësi”.
Askush nuk dyshon në lidhje me faktin se Aliun e vrau Abdurrahman ibn Mulxhemi. Por a thua vrasja e Aliut ishte një ide e tija? Ka më shumë mundësi që kjo ide të jetë mbjellur në kokën e tij nga dikush tjetër, me teknika shumë të sofistikuara. Ibn Mulxhemi nuk e dinte se ai s’ishte tjetër veçse një instrument i dikujt tjetër.

Në këtë kohë, askush në tokën e Islamit nuk dëshironte të vdekur Aliun më shumë se Muavije ibn Ebu Sufjani. Komploti për ta vrarë Aliun, shkathtësia në ekzekutimin e këtij plani dhe suksesi i tij tregojnë se ky plan ka një dozë të theksuar profesionalizmi dhe fshehtësie, aq karakteristike për Muavijen. Ibn Mulxhemi s’ishte veçse një njeri i rëndomtë. Me të njejtën “shkathtësi”, edhe në vitet e ardhshme të sundimit të tij, Muavije do të eliminonte shumë kërcënime për pushtetin e vet, qofshin të vërteta ose të imagjinuara.

Spiunët e Muavijes e kishin informuar atë se Aliu po bënte përgatitje për ta pushtuar Sirinë. Në betejën e Siffinit, Muavije nuk i ishte përgjigjur sjelljes bujare dhe trimërore të Aliut. Kësaj rradhe, Aliu nuk kishte ndërmend të bënte një betejë të ngadaltë por një sulm të beftë dhe të ashpër, i cili do ta shuante rebelimin e Muavijes dhe do ta rikthente paqen në perandorinë e muslimanëve. Edhe Muavije e dinte se kësaj rradhe, Aliu e kishte edhe aftësinë edhe vendosmërinë për t’i dhënë një fund të shpejtë konfliktit. Shpresa e fundit e tij ishte se “aleatët” e tij të vjetër, intriga dhe mashtrimet, mund t’i ndihmonin përballë Aliut. Andaj, ai i mobilizoi ato dhe siç do të shihej, mbështetja e tij në këto metoda nuk do të dilte e kotë.

Muavije bëri që vrasja e Aliut të dukej spontane dhe e besushme, duke e treguar veten dhe Amr bin Asin si viktima “potenciale” të këtij komploti dhe fanaticizmi të khavarixhëve. Por që të dy i “shpëtuan” vdekjes, falë “fatit” të tyre. Njëri prej tyre u “sëmur” pikërisht në ditën që duhej të vritej, kurse tjetri shkoi në xhami me një parzmore të veshur nën rrobat e tija. Ai u sulmua por shpëtoi falë parzmores. Po të ishte “sëmurë” edhe i dyti, do të ishte tepër e qartë loja e tyre. Në këtë mënyrë, “sëmundja” dhe parzmorja e shpëtuan edhe Muavijen edhe Amr bin Asin nga vrasësit e tyre khavarixhë.

Por Aliu nuk kishte kaq shumë “fat”. Ai nuk ishte i sëmurë atë ditë dhe nuk e kishte veshur parzmoren e tij në xhami. Brenda xhamisë, Ibn Mulxhemi e priste atë me një shpatë të lyer me helm. Kur Aliu e ngriti kokën nga sexhdeja, ai e goditi në ballë dhe ia çau ballin. Kjo goditje do të ishte vdekjeprurëse për të.

Të gjithë historianët arabë kanë shkruar histori “të frymëzuara” nga Muavije ibn Ebu Sufjani dhe nga pasardhësit e tij. Dhe gjithsesi, Muavije ishte i lirë për të injektuar përshkrime të shumëllojshme në librat e historisë. Andaj, ai dhe Amr bin Asi arritën t’i shpëtonin gjykimit të historisë, e cila do ta dënonte vetëm Abdurrahman ibn Mulxhemin si autorin e vërtetë dhe të vetëm të këtij krimi.
Është një rastësi tjetër interesante se vrasja e Aliut ndodhi pikërisht në vigjilje të pushtimit të tij të planifikuar të Sirisë. Ndonse anarkistët khvarixhë i kishin drejtuar shpatat e tyre tek të tri figurat kryesore të botës muslimane si Aliu, Muavijeja dhe Amr bin Asi, këta dy të fundit shpëtuan dhe vetëm Aliu u vra.

Në një “rastësi” tjetër shumë interesante, pikërisht këta dy të mbijetuarit ishin miq të afërt të njëri-tjetrit dhe që të dy, sërish “rastësisht”, ishin armiqtë më të zjarrtë të Aliut, i cili ishte viktima e vetme në këtë lojë.
Ka shumë rastësi misterioze, të cilat ua shpëtuan jetën Muavijes dhe Amr bin Asit por që ia morën jetën Aliut.

Periudhën e mbetur të jetës së tij, Aliu e kaloi në lutje dhe në adhurime, e diktoi testamentin e tij, u dha disa udhëzime bijve të vet dhe gjeneralëve në lidhje me qeverisjen dhe me ngulm u kërkoi që të mos i harronin pleqtë, të sëmurit,të varfërit dhe jetimët.
Aliu shpalli se djali i tij më i madh, Hasani, do t’ia zinte vendin si prijës i Mbretërisë së Qiejve mbi tokë dhe si sovran i gjithë muslimanëve.

Ndonse Aliu po dobësohej gjithë kohës nga gjakderdhja dhe nga efekti i helmit, ai mbeti i vetëdijshëm deri në çastet e fundit të jetës së tij. Të gjithë atyre që erdhën për ta parë, ai u tha me ngulm që të ishin gjithnjë të vetëdijshëm për praninë e Krijuesit në jetët e tyre, ta donin Atë, t’i shërbenin Atij dhe t’u shërbenin krijesave të Tija.

Helmi e pati ndikimin e vet dhe në mëngjesin e 21 Ramazanit të vitit 40 pas Hixhrit, Ali ibn Ebu Talibi u nda nga kjo botë për të shkuar në prani të Krijuesit të tij, të cilit i kishte shërbyer gjatë gjithë jetës. Qëllimi më i madh i jetës së tij kishte qenë kthimi tek Krijuesi dhe pikërisht kjo ishte arsyeja përse, kur shpata e goditi ballin e tij, ai thirri:

“Betohem në Zotin e Qabes! Unë ngadhnjeva!”

Hasani dhe Husejni e lanë trupin e babait të tyre, e mbështollën me një qefin, e falën namazin e të vdekurit dhe më pas e varrosën fshehurazi natën në Nexhef, një vend në pak distancë nga Kufeja. Mbi varr nuk u vendos kurrfarë shenje dhe varri u mbajt i fshehur, në përshtatshmëri me dëshirën e vetë Aliut. Me këtë, heroi, shenjtori, politikani, filozofi dhe dëshmori më i madh i Islamit u nda kjo botë, e cila kurrë më s’do të dëshmonte një personalitet më sublim se ai.

Shumë muslimanë vajtuan për Aliun por askush nuk e vajtoi më shumë sesa dhimmitë (hebrenjtë, të krishterët dhe zoroastrianët), të cilët u fundosën në dëshpërim. Dhe kur të sëmurit, të dobëtit, jetimët dhe vejushat kuptuan se kishte vdekur Aliu, bota e tyre u kthye përmbys. Ai kishte qenë një baba për të gjithë ata dhe i kishte ndihmuar. Të gjithëve u kishte ndarë një vend në lutjet e tija dhe deri në vdekjen e tij, shumë prej tyre nuk e kishin ditur se kishte qenë Aliu ai që i kishte ndihmuar gjithë kohës.

Aliu ishte gjithnjë i arritshëm për të dobëtit dhe për të mjerët dhe frika e tij më e madhe ishte që të mos ngjante që një nevojtar të mos mund të arrinte t’ia shprehte nevojën. Vetëm nën sundimin e tij, jomuslimanët, të dobëtit dhe të pambrojturit ishin të sigurt. Askush nuk guxonte t’i shtypte dhe t’i shfrytëzonte. Me vdekjen e tij, siguria e tyre do të humbej përgjithmonë.

Është më se e qartë se pushteti dhe pastërtia shenjtërore nuk kombinohen dot. Kur njeriu i merr përsipër punët e shoqërisë, thjeshtësitë morale me të cilat është e mundur të çohet një jetë private, komplikohen aq shumë sa njeriu shpesh e humb ndjesinë e asaj që është e drejtë dhe e gabuar. Megjithatë, kjo “teori” e ka një përjashtim: Ali ibn Ebu Talibin. Ai gjithnjë i ndoqi principet e tija, qoftë në jetën publike ose private, pavarësisht se ç’pasoja do t’i sillte kjo gjë. Ai gjithnjë e vendoste atë që është e drejtë para asaj që është më e mençur dhe praktike. Burimi i principeve që e udhëzonin në jetën publike dhe private ishte Kur’ani i Shenjtë, njësoj siç kishte qenë edhe burimi i filozofisë së tij politike.

Aliu ka shumë kritikë dhe shumë armiq. Por asnjëri nuk ka mundur të tregojë një rast të vetëm kur Aliu ka devijuar nga ndonjë princip i tij. Askush nuk mund të gjejë një rast të vetëm, në të cilin ka kundërthënie ndërmjet mendimeve dhe fjalëve të tija ose ndërmjet fjalëve dhe veprave. Mendimet, fjalët dhe veprimet e tija ishin gjithnjë në një vijë të njejtë dhe pa kontradikta.
Aliu e përfaqëson triumfin më sipëror të karakterit dhe të ideologjisë. Ai ishte një kombinim i rrallë i dashurisë ndaj Zotit, i devotshmërisë ndaj detyrës, i një force të stolisur me butësi, i baraspeshës në sjellje dhe i një integriteti pa kompromis. Trashëgimia më e madhe e Aliut për botën islame ka qenë dhe do të jetë pikërisht karakteri i tij sublim.

66. Disa mendime në lidhje me Kalifatin e Aliut

Kur në vitin 656 muslimanët e njohën Aliun si Kalif të tyre dhe ia shprehën atij besnikërinë, autoriteti politik dhe fetar u kombinuan tek një person i vetëm. Me këtë, muslimanët vetëm sa e verifikuan një plan të bërë nga i Dërguari i Zotit në lidhje me pasardhësin e tij, që në vitin 632.

Nuk ka asnjë urdhër në Islam, qoftë i madh ose i vogël, doktrinal ose ligjor, i cili i është lënë dëshirës ose votës së popullit. Instituti më i rëndësishëm politik i Islamit është Kalifati. Ai është i rëndësishëm sepse vetë ekzistenca e shoqërisë muslimane dhe e Islamit varet nga kjo gjë. Andaj do të ishte e pamendueshme që një gjë kaq jetike t’u mbetej dëshirave të popullit të rëndomtë.

Ligji në Islam është një shprehje e vullnetit të Zotit dhe jo e vullnetit të njeriut. Pas vdekjes së Muhammedit, Aliu nuk kishte fuqi politike por vazhdonte të ishte pasardhësi i tij. Pavarësisht në e kishte në dorë pushtetin politik, bindja ndaj Aliut ishte një obligim. Gjëja e vetme që ndryshoi me ardhjen e Aliut në pushtet ishte se ata njerëz që nuk ia kishin shprehur bindjen dikur, tani po e bënin këtë gjë vullnetarisht.

Muslimanët që ia shprehën besnikërinë Aliut mund të ndahen në dy grupe. Që të dy grupet ia shprehën besnikërinë për arsye të ndryshme. Grupi i parë e njihte atë si prijësin e vërtetë të Mbretërisë së Qiejve në tokë, ndërkohë që grupi i dytë e njihte atë vetëm si mbajtës të postit më të lartë të ekzekutivit në qeverinë muslimane. Grupi i parë e dinte se Muhammedi e kishte caktuar atë si prijës të shoqërisë muslimane dhe e dinte se nuk ishte e lejuar që t’i shprehej besnikëria dikujt tjetër. Në anën tjetër, grupi i dytë do ta kishte pranuar si Kalif secilin që do të arrinte ta merrte në duar pushtetin.

Muhammedi nuk ishte vetëm një udhëheqës ideal dhe mësues, por edhe pionier i një epoke të re për njerëzimin. Ai i hapi portat e kësaj epoke, ia prezantoi botës forcën e re të quajtur Islam dhe çliroi një dinamizëm të ri në botë, i cili mund ta ndryshojë, e ndryshon dhe ka për ta ndryshuar gjithnjë jetën njerëzore dhe marrëdhëniet ndërmjet njerëzve. Ai ishte “nismëtari” i gjithë atyre burrave dhe grave që do të kërkonin shpëtim për gjithë njerëzimin.

Qëllimi kryesor i Muhammedit ishte themelimi i Mbretërisë së Qiejve në tokë, gjegjësisht i një qeverisjeje të Islamit. Ai ia mësoi njerëzimit principin e njëshmërisë së Zotit dhe i ftoi njerëzit që ta njihnin rëndësinë e këtij principi. Ai i shpalli ligjet e Zotit, i ushtroi ato dhe krijoi një shoqëri, tipari kryesor i të cilës ishte pastërtia. Ishte një shoqëri e sundimit të drejtësisë, e diturisë, e eliminimit të shfrytëzimit të padrejtë, të tiranisë dhe të bestytnive. Islami, feja e vetme monoteiste që ka një sistem të plotë social, ekonomik dhe politik, është kundër çdo qeverisjeje sekulare dhe në veçanti kundër atyre qeverisjeve që përpiqen të importojnë vlera të huaja, të papërshtatshme me sistemin islam të vlerave.

Themelimi i Mbretërisë së Qiejve në tokë ishte pjesa e parë e detyrës së Muhammedit. Pjesa e dytë e misionit të tij do të ishte sigurimi i vazhdimësisë së kësaj pune. “Mbretëria” e tij nuk ishte themeluar vetëm për të ekzistuar në kohën e tij dhe për arabët, por për gjithë njerëzimin e çdo epoke. Andaj, Muhammedi e zgjodhi si pasardhës një njeri, për të cilin ishte i sigurt se mund ta vazhdonte më së miri punën e tij. Siç kemi theksuar më parë, ky njeri ishte Ali ibn Ebu Talibi.

67. Politikat e brendshme dhe të jashtme e Aliut

Politika e brendshme

Njëri nga qëllimet më të mëdha të Islamit ishte pengimi i shtypjes së të dobëtit nga i fuqishmi dhe parandalimi i çdo lloj shfrytëzimi të padrejtë. Kur Aliu e mori në dorë pushtetin, ai i liroi nga detyra të gjithë guvernatorët e Osmanit. Disa e këshilluan se kjo nuk ishte një vepër e mençur dhe se duhej që fillimisht ta konsolidonte pozitën e tij dhe më pas t’i lironte nga detyra. Por përgjigja e Aliut ishte:

“O muslimanë! A dëshironi që unë të bëj aleancë me ashpërsinë, me tiraninë e me tradhëtinë? A doni të bëhem bashkëpunëtor i atyre që e shfrytëzojnë ummetin e Muhammedit? Për Zotin, s’kam për të bërë këtë derisa këta qiej qëndrojnë. Unë do ta marr nga duart e shtypësve të drejtën e të dobëtit dhe do t’ia rikthej atij..”

Kriteri fundamental për krahasimin e sistemeve shoqërore, ekonomike dhe politike nuk duhet të jetë hegjemonia dhe imperializmi i tyre por humanitetit, gjegjësisht aftësia e secilit sistem për ta ulur, për ta kufizuar ose për ta eliminuar, aq sa të jetë e mundur, çdo formë të shtypjes dhe të shfrytëzimit të njeriut. Aliu ishte armiku më i pamëshirshëm i shfrytëzimit dhe atë e largoi nga tokat në të cilat sundonte. Organizimi social, sipas Aliut, ekzistonte vetëm për t’i shërbyer njeriut dhe për ta mbrojtur dinjitetin e tij.

I Dërguari i Zotit, Muhammedi, i kishte shkatërruar dallimet artificiale ndërmjet njerëzve. Por pas vdekjes së tij, të gjithë këto dallime u rikthyen. Aliu shpalli se do t’i shkatërronte sërish këto polarizime. Historiani Ebu Is’hak Medani, në lidhje me këtë temë, shkruan:
“Disa shokë të Profetit i thanë Aliut se gjatë shpërndarjes së pasurisë shtetërore, ai duhej t’u jepte më shumë fisnikëve sesa njerëzve të rëndomtë dhe po kështu, një hise më të madhe arabëve sesa joarabëve. Ata i thanë se një gjë e tillë do të ishte në interes të tij, duke e treguar shembullin e Muavijes, i cili e kishte fituar miqësinë e shumë figurave të pasura dhe të fuqishme pikërisht nëpërmjet kësaj “bujarie” të tij. Aliu u tha:

“A më kërkoni që të jem i padrejtë ndaj të varfërve dhe të mjerëve nga arabët e joarabët? Një gjë e tillë mund të jetë një politikë e mirë por nuk është etike. Po të veproja sipas asaj që thoni ju, unë vetëm sa do t’i imitoja paganët. A është ajo që më kërkoni të bëj? Për mua është me rendësi kënaqësia e Zotit dhe jo kënaqësia e aristokratëve arabë. Edhe sikur ta shpërndaja pasurinë time personale, unë s’do të bëja dallim ndërmjet arabëve dhe joarabëve. Por pasuria që ua shpërndaj, është pasuria e vetë njerëzve dhe nuk është e imja.Si mund t’i diskriminoj atëherë? Si mund të mos ia jap njërit hisen vetëm sepse nuk është arab dhe t’i jap më tepër një tjetri vetëm ngase është arab? Këtë s’kam për ta bërë kurrë!”

Jo vetëm që Kurejshi dhe aristokracia arabe nuk pati ndonjë privilegj përballë atyre që nuk ishin arabë dhe që nuk ishin nga Kurejshi, por edhe familja e Aliut nuk pati kurrfarë përparësie. Madje ishte pikërisht familija e tij, ajo që merrte më pak se gjithkush tjetër. Në mesin e familjarëve të tij ishte vëllai i tij i madh, Akili. Ai thoshte se paga që merrte nga thesari ishte aq e vogël sa nuk mbijetonte dot me të. Për këtë arsye, ai u largua nga Kufeja dhe shkoi në Siri, ku jetoi një jetë luksoze pranë Muavijes. Aliu gjithnjë i paralajmëroi muslimanët në lidhje me rreziqet e kompromiseve morale dhe u kërkoi të ishin të kujdesshëm përballë materializmit.

Kur Aliu e mori në duar pushtetin, ai filloi të punonte për t’i dhënë fund sistemit të “shtresave” ekonomike dhe kapitalizmit joislam në shoqërinë arabe. Katër vite pas ardhjes në pushtet, Aliu e kishte përmbushur këtë qëllim. Sistemi i klasave të ndryshme shoqërore dhe sistemi i mëparshëm kapitalist ishin zhdukur. Të gjithë “kryepriftërinjtë” e klasave ekonomike të shoqërisë arabe ishin zhdukur, duke bërë që “neo-kapitalistët” të gjenin strehë në Damask. Nëse muslimanët janë vërtet të barabartë, atëherë kjo barazi do të duhej të ishte e qartë. Por nuk ishte dhe aq. Aliu e bëri pikërisht atë: ai e qartësoi barazinë e muslimanëve. Dhe nëse Islami mburrej me drejtësinë e vete, kjo drejtësi do të duhej të ishte e dukshme. Pikërisht Aliu e bëri të dukshme atë. Ai e bëri të qartë barazinë dhe të dukshme drejtësinë islame.

Nga zyrtarët e tij, Aliu gjithnjë kërkoi një disiplinë shumë të rreptë personale dhe ekonomike. Ai ia bëri të qartë gjithkujt se as pozita më e lartë e qeverisjes nuk guxonte të përdorej si një strehë për të ligët dhe se privilegjet legjitime të një posti nuk mund ta ruanin njeriun që e mban atë, kur janë të qarta dëshmitë për abuzim.

Por ç’ishte burimi i veprimeve dhe i politikave të Aliut? Me sa duket, ishte pikërisht takva-ja (frika se mund të bënte diçka me të cilën Zoti s’do të ishte i kënaqur), që e formësonte përditshmërinë e tij. Ai e mendonte vetëm atë gjë, e thoshte vetëm atë fjalë dhe e kryente vetëm atë veprim, për të cilin ishte i sigurt se do ta kënaqte Zotin. Kriteri i çdo mendimi, i çdo fjale dhe i çdo veprimi të tij ishte pikërisht takva-ja. E gjithë ekzistenca e tij sillej rreth një pyetjeje të vetme: ç’duhet të mendoj, ç’duhet të them dhe ç’duhet të bëj për ta kënaqur Krijuesin tim?

Për “makiavelianët” e të gjitha epokave, fundi i arsyetonte mjetet. Për ta, çdo mjet, i drejtë ose jo, ishte legjitim derisa shërbente për t’ia arritur qëllimit. Por sikur Aliu të vendoste të përdorte një mjet për t’ia arritur qëllimit, ai do të duhej të miratohej fillimisht nga Kur’ani. Në shumë raste, mençuria dhe logjika praktike kërkonin një mënyrë të caktuar veprimi. Por nëse kjo mënyrë veprimi binte ndesh me Kur’anin, Aliu gjithnjë hiqte dorë prej saj, pavarësisht ç’mund të ishin pasojat.

Pikërisht kjo e bënte Aliun tepër të parashikueshëm dhe të brishtë. Thuhet shpesh se kur njeriu ka mundësi të parashikojë, ai ka kontroll mbi një situatë ose mbi një person të caktuar. Dhe kontrolli gjithnjë do të thotë fuqi. Armiqtë e Aliut e dinin mirë se çfarë do të bënte dhe çfarë nuk do të bënte Aliu në një situatë të caktuar. Ky parashikim i lehtë i veprimeve të tija, u jepte atyre një përparësi kundër Aliut, të cilën ata do ta shfrytëzonin gjithnjë, njësoj siç do ta shfrytëzonin guximin dhe fisnikërinë e tij.

Njëra nga karakteristikat më dalluese të qeverisjes së Aliut ishte transparenca dhe karakteri i saj i hapur. Në ka patur ndonjëherë një qeverisje transparente, kjo ka qenë pikërisht ajo e Aliut. Ai gjithnjë e shihte fshehtësinë si një gjë të dyshimtë dhe besonte vetëm në vendimet e arritura në mënyrë të hapur. Në anën tjetër, Muavije mburrej se çelësi i “suksesit” të tij ishte“fshehtësia” me të cilën vepronte. Shumë shpesh, ai thoshte se “dështimi” i Aliut buronte pikërisht nga fakti se ai nuk fshihte asgjë nga populli.

Nga pikëpamja “makiaveliane”, Muavije kishte të drejtë. Ai i detyronte njerëzit të bënin parashikime të ndryshme për politikën e tij të veprimit, ndërkohë që tek Aliu s’kishte nevojë për një gjë të tillë. Kur të kishin punë me Aliun, armiqtë e tij mundeshin lirisht t’i hidhnin mënjanë spekulimet. Për të, fshehtësia ishte shenjë e dinakërisë dhe e mungesës së sinqeritetit, gjë që ishte krejtësisht e papranueshme. Që nga dita e parë, ai i dha fund fshehtësisë në qeverisje. Kur dikush e pyeti se përse e kishte marrë përsipër qeverisjen e një shteti të zhytur në probleme, ai ishte përgjigjur se kishte qenë për ta ringjallur Mbretërinë e Qiejve në tokë, duke e ditur qartë se askush në botën e Islamit nuk kishte aftësi për një gjë të tillë.

Pas betejës së Siffinit, në njërën nga lutjet e tija, Aliu thotë:

“O Zot! Ti e di se lufta jonë s’ka qenë për të fituar pushtet, s’ka qenë për të pushtuar toka të reja dhe as për përfitime të kësaj bote. Qëllimi im është t’i ushtroj principet e ndritura të fesë Tënde të lartësuar dhe t’i reformoj punët në tokën Tënde, që të mund të jetojnë të sigurt robërit e Tu dhe ligjet e papërmbushura të përmbushen dhe të ushtrohen si në kohën e mikut dhe të Dërguarit Tënd, Muhammedit.”

Aliu kurrë nuk e fshehu mospëlqimin dhe armiqësinë e tij ndaj atyre arabëve, që si “të ledhatuar të privilegjeve”, ishin bërë jashtëzakonisht të pasur dhe të fuqishëm. Aliu dhe ky grup gjithnjë “dëboheshin” mes veti. Në anën tjetër, ai ishte jashtëzakonisht i tërheqshëm për të dobëtit dhe për të varfërit. Aliu ishte miku i tyre. Në mesin e të pasurve, Ebu Sufjani dhe Mughire ibn Shaba kishin bërë përpjekje për ta tërhequr Aliun drejt vetes por secilën herë, ai kishte vendosur një distancë të pakalueshme ndërmjet vetes dhe atyre.

Kalifatin e tij, Aliu e ktheu në një “shkollë” ku do të edukoheshin, ose më saktë, do të ri-edukoheshin muslimanët. Puna që duhej të bënte ishte jashtëzakonisht e madhe, por ai e kreu atë në një stil të përsosur dhe me aftësinë e tij karakteristike. Ai ishte “universiteti me një njeri” i Islamit. “Plan-programi” mësimor përqëndrohej pikërisht në ndërtimin e karakterit të muslimanëve. Mësimet për këtë ndërtim të karakterit, ai i nxorri nga Libri i Zotit dhe nga jeta e ndritur e të Dërguarit të Tij Muhammedit. Në këtë “universitet”, Aliu i interpretoi mësimet e Librit dhe traditën e Profetit dhe i shfrytëzoi në mënyrë të përsosur për edukimin e “nxënësve” të tij.

Aliu ishte avokat i vizionit që e bashkonte njerëzimin në bindjen ndaj Krijuesit. Ai ishte avokat i drejtësisë, i pastërtisë dhe i paqes. Qëllimi qendror i jetës së tij ishte rikthimi i drejtësisë absolute në tokën e Islamit. Në këtë përpjekje, ai pati sukses.

Politika e jashtme e Aliut

Kritikët e Aliut kanë theksuar zakonisht se ai, për dallim nga paraardhësit dhe nga pasardhësit e tij, nuk i sulmoi shtetet e tjera dhe nuk i zgjeroi aspak kufijtë e shtetit musliman. Kalifati i Aliut zgjatë katër vite, të cilat ishin të mbushura me rebelime dhe luftëra civile. Gjatë gjithë kësaj kohe, Aliu u mor me rivendosjen e paqes në tokën e Islamit.

Por sikur të mos kishte rebelime dhe luftë civile dhe sikur sundimi i Aliut të kishte qenë i qetë dhe pa trazira, a thua vallë ai do të merrej me pushtimin e shteteve fqinje? Nuk ka mundësi të jepet një përgjigje e sigurt për këtë pyetje por duke gjykuar nga karakteri i tij, nuk duket shumë e besueshme se Aliu do të bënte një gjë të tillë. Është vështirë të mendohet se Aliu do të kërkonte lavdi për veten e tij dhe për Islamin duke pushtuar shtete të tjera. Kërkimi i një “lavdie” të tillë binte ndesh me natyrën e tij.

Çelësi për ta kuptuar karakterin e politikave të jashtme dhe të brendshme të Aliut, është të kuptohet fakti se ai ishte trashëgimtari dhe pasardhësi i Muhammedit, të Dërguarit të Zotit dhe të Profetit të paqes.

Muhammedi ishte i Dërguari i fundit i Zotit për njerëzimin. Ai ishte mishërimi i karakterit dhe i personalitetit më sipëror të njeriut. Gjatë jetës së tij, ai e shfaqi shembullin më të mirë për t’u imituar nga muslimanët, duke përpiluar njëkohësisht edhe një program gjithëpërfshirës për mirëqenien, lumturinë dhe shpëtimin e njerëzimit.

Profetësia është nderi më i madh që mund t’i jepet një njeriu. Të jesh profet ose i dërguari i Zotit do të thotë të jesh i zgjedhur prej Tij. Dhe për të qenë i zgjedhur nga Krijuesi në mesin e një njerëzimi të tërë, njeriu duhet të jetë i pajisur me cilësitë më të larta.
Muhammedi ishte pikërisht një njeri i tillë. Ai ishte zgjedhur nga Zoti për të qenë instrumenti i Tij në implementimin e “planit” hyjnor për botën. Ai e çliroi njerëzimin nga burgu i tij shpirtëror dhe moral dhe e lëvizi përtej injorancës, frikës dhe izolimit. Zoti kishte dërguar edhe profetë të tjerë para tij. Por ai ishte i fundmi dhe si pasojë, porosia e tij nuk ishte e kufizuar nga koha dhe hapësira. Ajo ishte një porosi universale për të gjitha kohërat.

Muhammedi ishte i pajisur me cilësitë më të jashtëzakonshme të mendjes, të dorës dhe të zemrës. Secila nga këto cilësi mjafton për ta bërë njeriun më të rëndësishëm në historinë e njerëzimit. Por në këtë pikë, ne do të merremi vetëm me njërën nga cilësitë e tija: me mëshirën. Muhammedi kishte qenë mishërimi i mëshirës. Kur’ani i Shenjtë e prezanton atë si “mëshirë për krijesat”.

Ty s’të dërguam tjetër veçse si mëshirë për krijesat..(Kur’an 21:107)

Kjo cilës e Muhammedit ishte kundërthënëse me agresionin dhe me dëshirën për pushtim. Lufta dhe gjakderdhja nuk mund të bashkëekzistojnë me mëshirën. Porosia që Muhammedi e solli nga Zoti quhet “Islam” dhe Islam do të thotë “paqe”. Islami, pra, është feja e paqes. Një njeri që e pranon Islamin quhet “musliman” dhe musliman do të thotë “njeriu që bën paqe”. Vetë Muhammedi e ka definuar muslimanin si personin, nga gjuha dhe dora e të cilit janë të mbrojtur të tjerët.

Njëra nga fjalët kryesore të terminologjisë islame është fjala “iman”, që do të thotë “siguri” dhe personi që ka “iman”, quhet “mumin”. Muhammedi, i cili e solli porosinë e fundit hyjnore në tokë, ishte quajtur shpesh “el-Resul el-Emin” (i Dërguari i besueshëm). Ngjashëm me këtë, Mekkeja është quajtur “el-Beled’ul-Emin” (qytet i sigurt). Sipas kësaj, Mekkeja është një vend i sigurt dhe gjithkush që hyn në të është i mbrojtur. Po të vazhdojmë kështu, do të shohim gjithashtu se nëna e të Dërguarit të Zotit quhej Emine (ose Amine), emri i të cilës flet sërish për sigurinë dhe paqen. Babai i tij quhej Abdullah ose në përkthim: rob i Zotit. Një rob i Zotit kurrë nuk i dhunon të drejtat e të tjerëve. Emineja dhe Abdullahu e sollën në botë Muhammedin, që ai të mund t’i jepte fund gjakderdhjes dhe ta përhapte në botë paqen. Emri i kujdestares së Muhammedit ishte Umm Ejmen “nëna e fatmirësisë”. Ëngjëlli që ia shpalli porosinë hyjnore është quajtur “el-Ruh’ul-Emin” (Shpirti i Besueshëm) nga Zoti. Për më tepër, pasardhësi i të Dërguarit të Zotit është njohur me titullin “Emir el-Muminin” (Prijësi i besimtarëve ose i atyre që kanë “iman”). Kur të shihet, pra, Islami është paqe dhe siguri nga fillimi deri në fund.
Një tjetër term shumë i rëndësishëm në Islam është “xhihadi”. Aq shumë bujë po bëhet përreth kësaj fjale, sa shpesh nuk mund të kuptohet ç’është xhihadi në të vërtetë. Në rrethet jomuslimane, xhihadi islam zakonisht shihet si një ekuivalent i dhunës dhe agresionit. Në përkthim të drejpërdrejtë, “xhihad” do të thotë “përpjekje”. Njëra nga format më të këshilluara të xhihadit është përpjekja kundër injorancës dhe padrejtësisë dhe përpjekja kundër dëshirave dhe epsheve brenda vetvetes.

Islami e ka njohur edhe legjitimitetin e luftës por u ka lejuar ndjekësve të tij të luftojnë vetëm në vetëmbrojtje ose si dënim (arabisht: Kisas) për ata që e prishin rendin dhe paqen. “Kisasi” lejohet vetëm për ta penguar agresionin. Përveç për këto dy arsye, Islami nuk ua lejon luftën ndjekësve të tij.

Në Mekke, Muhammedi shpalosi para arabëve një program të rindërtimit fetar, etik, moral dhe shoqëror të shoqërisë. Pas shpërnguljes në Medine, këtij plani iu shtua edhe elementi ekonomik dhe politik. Në Mekke, ai kishte shpenzuar 13 vite për ta krijuar themelin e Islamit dhe në Medine, edhe 10 vite të tjera për ta përfunduar këtë “kryevepër”. Këto 23 vite ishin periudha më jetike për zhvillimin e Islamit si një sistem universal.

Kur Muhammedi filloi ta implementonte programin e tij, ai menjëherë u përball me sfida të ndryshme. Në mënyrë shumë karakteristike, Islami e prodhoi një Ali ibn Ebu Talib që do t’u përgjigjej këtyre sfidave. 23 vitet e profetësisë së Muhammedit ishin një varg krizash, qoftë në luftë ose në paqe, të cilat Aliu do t’i tejkalonte në mënyrë të përsosur.

Aliu ishte trashëgimtari dhe pasardhësi i të Dërguarit. Kur filloi ta implemenonte planin e Muhammedit, edhe ai u përball me sfida të shumta. Një çerek shekulli kishte kaluar që nga vdekja e mësuesit të tij Muhammedit dhe shumë muslimanë kishin filluar t’i “adhuronin” fuqitë ekonomike dhe politike si “idhuj” të ri të tyre. Shkatërrimi i idhujve s’ishte ndonjë gjë e re për Aliun. Shumë vite më parë, ai dhe mësuesi i tij Muhammedi, i kishin thyer idhujt e Kurejshit në Qabe. Tani kishte ardhur rradha që Aliu t’i shkatërronte “idhujt” e ri të arabëve. Ai kuptoi se mbrojtësit e “idhujve” të ri do të ngriheshin në mbrojtje të tyre, njësoj siç ishin ngritur mekkasit në mbrojtje të idhujve të tyre në kohën e Muhammedit.

Islami ishte një lëvizje revolucionare, në kuptimin që ishte fundi definitiv i një epoke të fosilizuar politeiste dhe fillimi i një epoke të re dhe dinamike të monoteizmit. Qëllimet e Islamit janë të shprehura në Kur’an, ku i Dërguari është ngarkuar me detyra të caktuara, siç mund të shihet në vargun në vijim:

Ashtu siç dërguam nga mesi juaj një profet që t’jua lexojë shenjat Tona, t’ju pastrojë, t’jua mësojë librin dhe urtësinë dhe atë që nuk e dinit...(Kur’an 2:151)

Këto qëllime janë aq të rëndësishme sa janë përsëritur me theks të madh në tri vende të tjera në Kur’an:

1. Kapitulli 2, vargu 129
2. Kapitulli 3, vargu 164
3. Kapitulli 62, vargu 2

Edhe qëllimet e qeverisjes së Aliut ishin të njejtat me qëllimet e Kur’anit. Qëllimet e politikës së tij, pra, ishin si vijon:

1. të lexoheshin Shenjat e Zotit (para muslimanëve)
2. të “pastroheshin” muslimanët
3. ta mësonin Librin dhe urtësinë
4. të fitonin dituri të reja

Siç kemi theksuar tashmë, kur Aliu u përpoq t’i implementonte këto principe, ai u përball me rezistencë, ndonse kësaj rradhe jo nga paganët. Ishte e çuditshme mbase, por rezistenca ishte pikërisht nga muslimanët. Ishin muslimanët, pra, dhe jo paganët, ata që e penguan Aliun në implementimin e planit të tij dhe në arritjen e qëllimit të parashikuar.

Qëllimet e shprehura në Kur’an për shoqërinë muslimane nuk flasin për pushtim të dhunshëm të tokave të tjera. Ata kritikë të Aliut që qahen se ai nuk i zgjeroi kufijtë e shtetit islam, do të duhet të qaheshin edhe për heshtjen e Kur’anit në lidhje me temën e zgjerimit të kufijve të tokës së Islamit nëpërmjet luftës dhe agresionit. Në të vërtetë, nëse gjykojmë sipas tekstit të tij, Kur’ani duket krejtësisht i painteresuar për ndonjë lloj avanture ushtarake.

Shumë politikanë dhe prijës ushtarakë të botës pajtohen me thënien e Presidentit Charles de Gaulle se “shpata është boshti i botës”. Bota vërtet rrotullohet rreth “shpatës”. Për francezët e mesjetës, ky koncept quhej “fort mayne”(= dora e fuqishme). Ai që e kishte dorën më të fuqishme, sundonte.

Shumë prijës pajtohen gjithashtu me thënien e famshme se në dashuri dhe në luftë, gjithçka është e lejuar. Në ndjekjen e ambicjeve të tyre, prijës të ndryshëm e kanë parë si të lejuar që të luftojnë kundër popujve të caktuar, t’i vrasin burrat dhe t’ua robërojnë gratë dhe fëmijët. Të gjithë ata prijës që e kanë larë botën me gjak dhe që kanë shkatërruar qytete dhe civilizime të tëra, janë lëvduar përherë si heronj të mëdhenj dhe gjeni ushtarakë të historisë. Por prapëseprapë, heroizmi dhe gjenialiteti i tyre vetëm sa e ka vërtetuar saktësinë e fjalës së Gibbonit: “Dhe ç’është historia veçse një ditar i krimeve, i budallallëqeve dhe i fatkeqësive të njerëzimit?”

A thua edhe programi i Islamit është një program i pushtimit të popujve të huaj? Në është kështu, atëherë ku është dallimi i Islamit nga politikat e Aleksandrit të Madh, të Jul Cezarit, të Atillës, Xhingiz Kanit, Tamerlenit, Napoleonit ose Hitlerit, të cilët gjithnjë marshuan përpara, të shoqëruar nga “motrat e suksesit” të tyre: vrasja, plaçkitja, zjarri, shkatërrimi, robërimi dhe përdhunimi? Të gjitha luftërat kanë tri karakteristika të përbashkëta: vdekjen, shkatërrimin dhe përdhunimin. Faqet e historisë janë të mbushura me gjakun e të dobëtive të shkelur nga të fuqishmit.

Dhe nëse edhe muslimanët i lagën me gjak faqet e historisë, a është kjo një dëshmi e madhështisë ose e vërtetësisë së Islamit? A mund muslimanët të krenohen me luftërat e agresionit dhe me pushtimet? Nëse themi se po, atëherë domosdo do të biem ndesh me Librin e Zotit, i cili thotë:

Juve ju ka ardhur një dritë nga Zoti dhe një libër i qartë, me të cilin Zoti i udhëzon drejt rrugës së sigurt ata që e kërkojnë kënaqësinë e Tij. Dhe me lejen e Tij i nxjerr nga errësira në dritë e i udhëzon në një rrugë të drejtë...(Kur’an 5:17-18)

Shumë muslimanë janë të magjepsur me “lavditë ushtarake” të periudhës 632-732 të historisë së tyre.
Presidenti Lincoln i vendos “lavditë” ushtarake në perspektivën e duhur, kur thotë: “Lavdia ushtarake është një ylber i bukur që ngrihet mbi një shi prej gjaku.”

Prej gjakut të kujt? Kryesisht prej gjakut të njerëzve të dobët, të pambrojtur dhe shumë shpesh, të pafajshëm. Presidenti Truman njëherë ka thënë se lufta është “shpikja më e shëmtuar e njeriut”. Dhe vërtet, a ka një shpikje më të shëmtuar se lufta? Ç’shpikje tjetër ka patur forcë për të vrarë masivisht burra, për t’i lënë jetimë fëmijët dhe gratë të veja? Ç’shpikje tjetër e njeriut ka arritur t’i kthejë qytetet në ngrehina dhe gërmadha dhe të krijojë urrejtje dhe armiqësi të pavdekshme mes popujve?

E vërteta është se Islami dhe lufta nuk përshtaten mes veti. Islami është një bekim i Zotit dhe në të vërtetë, bekimi më i madh i Zotit për njerëzimin. Emri i Islamit do të thotë paqe dhe paqja dhe siguria janë vërtet një bekim. Por jo edhe lufta dhe gjakderdhja. Pushtimet e hershme arabe nuk përshtateshin aq shumë me programin e Islamit. Shumë prej tyre ishin prirë nga nevojat politike ose thjesht nga dëshira për pushtime. Shumë prej arabëve që pas vdekjes së Profetit dolën nga Arabia, nuk ishin misionarë të Islamit. Ata ishin thjesht pushtues. Një pjese të madhe prej tyre u mungonin njohurite në lidhje me Islamin dhe shumë prej tyre, as që ishin të interesuar për ta përhapur atë. Shumë prej tyre ishin lindur dhe pjekur në traditat pagane dhe vetëm 2-3 para se të merrnin pjesë në këto pushtime, kishin luftuar kundër vetë Islamit.

G.E. Grunebaum

Muhammedi e dinte se beduinët vetëm sipërfaqësisht kishin kaluar në anën e Islamit. Kur’ani thotë: “Arabët thonë: besuam! Thuaju: Nuk keni besuar. Më mirë thoni jemi bërë muslimanë, sepse feja akoma s’ka hyrë në zemrat tuaja.” (Ku’ran 49:15) (“Islami klasik:një histori 600-1258”, fq.51, botuar 1970)

Ndonse në fillim, arabët dolën nga gadishulli për shkaqe politike, siç kemi theksuar më sipër, ata shumë shpejt gjetën arsye për ta vazhduar këtë valë të pushtimeve. Forca shtytëse e pushtimeve të tyre ishte dëshira për të plaçkitur. Arabët ishin të pandalshëm në luftë, vetëm kur ishin të sigurt se do të fitonin plaçka. Përveç plaçkave të luftës, kishte shumë pak gjëra që u interesonin arabëve. Kur nuk kishte mundësi për të fituar plaçka, arabët nuk ishin shumë të interesuar për luftën. Qëndrimi i muslimanëve të Medines ndaj Osmanit, në ditët e fundit të jetës së tij, shumë bukur e qartëson këtë gjë. Ata ishin muslimanët e njejtë, të cilët me shumë krenari i kishin përballuar sulmet e paganëve. Por tani, në vetë qytetin e tyre, prijësi i shtetit të tyre ishte i ngujuar në pallatin e tij. Rrethuesit ishin vetëm disa qindra të huaj, me kurrfarë lidhjeje në Medine dhe pa ndonjë përkrahje ushtarake me vete. Ngujimi i Osmanit zgjati 49 ditë dhe u hoq vetëm pasi vdiq ai. Por muslimanët e Medines nuk luftuan për ta mbrojtur Kalifin. Përse? Thjesht sepse nuk kishin shpresë se mund të fitonin plaçka lufte.

Dashuria e arabëve për plaçka ishte një shprehi e vjetër. Pikërisht kjo dashuri kishte qenë edhe arsyeja e disfatës së muslimanëve në Uhud. Atë që i dëshironin plaçkat e luftës, u larguan nga pozitat e tyre, duke i shpërfillur kështu urdhrat e qartë të Profetit. Duke e bërë këtë, ata e kthyen në disfatë fitoren e muslimanëve. Vetë Kur’ani e ka dëshmuar këtë dobësi të arabëve në vargjet 152 dhe 153 të kapitullit të tretë.

M. Shibli

Një problem shumë i komplikuar ishte dashuria e arabëve për plaçkën e luftës. Pikërisht kjo lakmi kishte qenë arsyeja më e madhe e luftërave të tyre në kohërat pagane, në të cilat preja e luftës ishte thuase një obsesion i tyre. Me konvertimin e tyre në Islam, kjo dashuri vazhdoi të mbijetonte.

Përcillet se në një rast, Profeti i dërgoi disa nga shokët e tij tek një fis i caktuar, për të marrë masa ndëshkuese ndaj tyre. Prijësit e këtij fisi kërkuan që të bënin negociata me trupat muslimane. Prijësi i trupave tha se paqja ishte e mirëpritur, sikur ata ta pranonin Islamin. Fisi e pranoi Islamin dhe shokët e Profetit u kthyen në Medine. Por shumë prej tyre ishin të pakënaqur me rezultatin dhe e kritikuan komandantin, i cili nuk u kishte mundësuar të fitonin plaçka lufte. Ata jo vetëm që e kritikuan atë, por edhe u ankuan pranë të Dërguarit të Zotit, i cili nga ana e tij, e përgëzoi komandantin për vendimin e marrë dhe i tha se Zoti do ta shpërblente për veprimin e tij, me të cilin ua kishte shpëtuar jetën aq shumë njerëzve. (“Jeta e Profetit”, vëll.2, botuar Azamgarh, Indi, 1976)

Këta shokë të Profetit ishin “modeli” i muslimanëve dhe duhej të mos ishin të “dhënë pas kësaj bote”. Do të ishte tejet logjike të supozohej se ngase ishin shokë të Muhamedit, ata duhet të mos “njolloseshin” me lakminë për pasuri. Ose do të mund të mendonim se edhe sikur të kishin qenë të tillë dikur, kjo miqësi me Muhammedin do të duhej ta kishte ndryshuar pakëz karakterin e tyre, së paku aq sa të shpëtonin nga ai obsesion i tyre për prenë e luftës. Por shokët e Profetit vërtetuan se supozimet e tilla ishin të gabuara. Pikërisht këta shokë të “virtytshëm” dhe të “devotshëm” të Profetit ishin të uritur për ta plaçkitur një fis. Por fisi në fjalë e pranoi Islamin në çastin e fundit dhe me këtë, shpëtoi nga kthetrat e tyre.

Në këto rrethana, mund të paramendohet lehtësisht gjendja e njerëzve të rëndomtë në ushtrinë muslimane, obsesioni i të cilëve për plaçkitje ishte shumë më i madh.

Sir John Glubb

Ndonse beduinët e përbënin pjesën më të madhe të ushtrive që për hir të besimit e pushtuan Bizantin dhe Persinë, instinkti i plaçkitjes ishte i mbjellur në zemrat e tyre në mënyrë të pandreqshme. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.313; botim i vitit 1967)

Dëshira për të plaçkitur ishte një instinkt i arabëve. Aliu kishte dashur ta ndryshonte atë ose së paku, ta kufizonte. Por kjo përpjekje ishte vetëm pjesërisht e suksesshme dhe pati një çmim të lartë.

Para dhe pas betejës së Basrës, Aliu ua ndaloi trupave të tija plaçkitjen e kampit të armikut. Ky ishte një dëshpërim i madh për ta. Por sido që të ishte, ata nuk do të hiqnin dorë aq lehtësisht nga frytet e veprimtarisë së tyre. Ata besonin se si pushtues që ishin, Basra ishte trofeu i tyre dhe se do të kishin të drejtë ta robëronin armikun. Kur edhe kjo e drejtë e tyre u kufizua nga Aliu, ata e kërcënuan se nuk do t’i ndiqnin urdhrat e tij.

Kjo ishte një situatë e rrezikshme për Aliun. Ai duhej menjëherë ta shuante këtë “rebelim” të trupave të tija. Këtë arriti ta bënte me një pyetje që ua parashtroi ushtarëve të tij: “Cili prej juve vallë, do të guxonte ta merrte si robëreshë Aishen, nënën e besimtarëve?”
Kjo pyetje kurrë s’u kishte shkuar ndërmend rebeluesve dhe ata u larguan të mbetur pa koment. Si mundej një musliman ta merrte si robëreshë lufte vejushën e Profetit dhe akoma ta quante veten musliman? Me këtë, rebeluesit u detyruan ta pranonin urdhrin e Aliut për të mos e plaçkitur armikun dhe për të mos zënë robër.

Megjithatë, mundësia e humbur për të plaçkitur në Basra u mbeti si një njollë në zemër shumë ushtarëve të Aliut, të cilët nuk i pëlqenin kufizimet që Aliu i kishte vendosur. Kjo pakënaqësi u akumula derisa shpërtheu hapur në betejën e Siffinit. Pikërisht kjo pakënaqësi u shfrytëzua skajshmërisht nga Muavijeja, për të shpërthyer më në fund në formë të një rebelimi të hapur, i cili do të bënte që Aliu të kthehej duarbosh nga një betejë të cilën thuase e kishte përfunduar me fitore.

68. Aliu si një simbol i paqes

Si dora e djathtë e Islamit dhe si ndihmësi i parë i Muhammedit, Aliu është një tërësi shumë komplekse. Dhe në brendinë e kësaj tërësie, tema e Aliut si një simbol i paqes është tejet qendrore. Shumë pak njerëz e kanë urryer luftën dhe e kanë dashur paqen sa Aliu.
Studiuesit e historisë e dinë se thirrjet për paqe dhe për drejtësi bëhen zakonisht nga ata njerëz që janë të dobët dhe që janë në pozitë mbrojtjeje. Nuk ka arsye përse i fuqishmi të kërkojë paqe. Aleksandri i Madh, Jul Cezari, Xhingiz Kani ose Tamerleni kurrë nuk i bënë armikut thirrje për paqe. Nëse për shembull Lui XIV ose Napoleoni u bënë thirrje për paqe armiqve të tyre, kjo ishte vetëm kur ushtria e tyre ishte në gjendje të keqe. Në kohën tonë, nuk ndodhi asnjëherë që Hitleri të bënte thirrje për paqe. Ishin zakonisht popujt e pushtuar prej tij që i kërkonin paqe në emër të njerëzimit.

Nëse ka një princip në historinë e njerëzimit, është pikërisht në faktin se i fuqishmi gjithnjë ka vepruar sipas interesave të tij, ndërkohë që i dobëti ka bërë thirrje për doktrinat etike dhe morale.

Megjithatë, ky princip i përgjithshëm ka një përjashtim të vetin tek Ali ibn Ebu Talibi. Edhe në rastet kur ai ishte i fuqishëm dhe armiqtë e tij të dobët, ai u kërkoi atyre paqe për hir të njerëzimit dhe gjithnjë i ftoi që të mos derdhnin gjak. Edhe në çastet e triumfit të tij, ai sillej në një mënyrë të tillë ndaj armiqve të mundur, sikur ata të kishin mundësi t’i bënin ndonjë favor të madh duke mos luftuar. Nëse një armik ishte mundur dhe dëshironte ta shpëtonte jetën e tij, gjithë ç’duhej të bënte ishte t’i kërkonte Aliut një gjë të tillë dhe Aliu menjëherë do t’i mundësonte të ikte. Dhe këtë gjë e bëri gjithnjë pa i vënë asnjë kusht armikut. Armiqtë e tij e dinin këtë princip dhe gjithnjë e shfrytëzuan atë. Shumë prej tyre, pikërisht në këtë mënyrë i shpëtuan vdekjes, si dënim për tradhëtinë dhe për rebelimin e tyre.

Siç u tha edhe më sipër, Aliu gjithnjë i ndiqte principet e tija. Për këtë qëndrim pa kompromis, ai gjithnjë do të paguante një çmim shumë të lartë. Por a kishte alternativa të tjera? Për të jo. Sikur në ndonjë çast të jetës së tij ta kishte shpërfillur vetëm një kompromis të vetëm, Aliu s’do të kishte kurrfarë dallimi nga sunduesit e tjerë në histori. Sunduesit e historisë së njerëzimit gjithnjë flasin për principet dhe idealet e tyre por në praktikë, gjithnjë janë të devotshëm ndaj principit të Realpolitik-ës, të një politike të zhveshur nga etika, në të cilën interesat e tyre vijnë para gjithçkaje tjetër.

Sikur Aliu t’i sakrifikonte principet e tija për hir të politikës, qeverisja e tij do të pushonte së qeni Mbretëria e Qiejve në tokë. Por një gjë të tillë s’do ta lejonte kurrë. Ai e kishte ringjallur Mbretërinë e Qiejve që Muhammedi e kishte themeluar së pari. Që të dy e dinin se kjo “Mbretëri” ishte delikate dhe se kërcënohej nga forca armike nga çdo anë, qoftë të hapur ose të fshehur. Që të dy e dinin se po të bënin kompromis me principet e tyre, “Mbretëria” do të shkatërrohej nga brenda. Andaj, një kompromis i tillë ishte i pamendueshëm për ta. Ata nuk bënë kompromis me principet e tyre dhe për hir të kësaj, do të duhej të paguanin një çmim të lartë, të cilin gjithsesi, e paguan me krenari.

Aliu duhej të luftonte kundër problemeve morale që i përfaqësonte lufta. Ai mendonte se lufta dhe përgatitja për luftë ishin të papërshtatshme me shëndetin dhe me mirëqenien e racës njerëzore.
Për Aliun, gjithçka nuk ishte e lejuar në luftë. Ai vendosmërisht i impononte urdhrat e Kur’anit në politikë dhe në luftë. Në rastet kur kishte mundësi ta siguronte fitoren me mjete të dyshimta, ai preferonte të hiqte dorë nga fitorja, vetëm që të mos shkonte rrugës së mashtrimeve. Për Aliun, principet dhe humaniteti i tij ishin shumë më të rëndësishme se triumfi ushtarak. Siç kemi shpjeguar më sipër, gjatë jetës së Profetit, kurdoherë që Aliu u përball me armikun në fushëbetejë, atij i dha tri zgjidhje:

1. Pranoje Islamin!
2. Mos lufto kundër të Dërguarit të Zotit dhe tërhiqu nga fushëbeteja!
3. Nëse nuk i pranon këto dy gjëra, atëherë ti më sulmo i pari!

Gjatë Kalifatit të tij, Aliu u detyrua të luftonte kundër muslimanëve që ishin ngritur kundër shtetit islam. Ai u kërkoi që problemet e tyre t’i zgjidhnin nëpërmjet negociatave në vend të luftës. Lufta ishte opcioni i fundit për të dhe njëherit, më i padëshiruari. Por nëse dikush e sfidonte, atëherë vetë sfiduesi duhej ta bënte goditjen e parë. Aliu kurrë nuk do të sulmonte i pari dhe gjithnjë insistonte të ishte në mbrojtje.

Në ekspeditat ushtarake të Profetit, para se të fillonte beteja e vërtetë, trima nga të dyja palët dilnin në fushëbetejë dhe bënin dyluftime të ngjashme me ato të gladiatorëve romakë. Në betejën e Uhudit, një ushtar mekkas doli nga rradhët e tija dhe i sfidoi muslimanët. Aliu doli përballë tij dhe pas disa çastesh, ai e kishte mposhtur armikun dhe e kishte rrëzuar në tokë, me gjurin e vendosur mbi gjoksin e tij dhe i gatshëm për t’ia dhënë goditjen vdekjeprurëse. Por në çastin e fundit, armiku i nënshtruar e pështyu Aliun.
Do të kishte qenë një reagim tejet normal dhe njerëzor që Aliu sakaq t’ia ngulte shpatën armikut, i cili e kishte thyer edhe një ligj të rëndësishëm të burrërisë pagane. Vetëm kjo mjaftonte si një gabim i pafalshëm.

Por Aliu e bëri të kundërtën. Ai u ngrit sërish në këmbë, e vendosi shpatën në mill dhe u kthye tek bashkëluftëtarët e tij.
Të dyja ushtritë po e ndiqnin dyluftimin dhe që të dyja u habitën me këtë reagim. Por askush nuk ishte më i habitur sesa vetë ushtari i mekkas, i cili nuk besonte akoma se kishte mbetur gjallë. Ç’ishte kuptimi i kësaj sjelljeje të çuditshme? A nuk do ta vriste Aliu për këtë ofendim të tij?

Ai u ngrit nga toka, shkoi tek Aliu dhe e pyeti përse nuk e kishte vrarë. Aliu iu përgjigj:

“Veprimi yt më zemëroi. Po të të vrisja ty, unë vetëm sa do ta kënaqja dëshirën time personale. Por nuk e kërkoj këtë. Nuk kam ardhur këtu për të vrarë njerëz për qëllime personale.”

Me ta dëgjuar përgjigjen e Aliut, habia e ushtarit mekkas u bë edhe më e madhe. Por ai kuptoi se Aliu luftonte për një ideal. Fjalët e Aliut e bënë atë që nuk mund ta bënte kurrë shpata. Ato e shkatërruan mohimin në zemrën e armikut dhe ai e pranoi Islamin.
Ky veprim i vetëm ishte mbase mishërimi i filozofisë së jetës së Aliut. Ai demonstroi se urrejtja e tij, njësoj si dashuria, ishin krejtësisht jopersonale. Ai nuk urrente dhe nuk dashuronte për veten e tij por vetëm për hir të Zotit. Nëse luftonte, ai luftonte vetëm për ta fituar kënaqësinë e Zotit. Dhe nëse bënte paqe, qëllimi ishte sërish po ai. Qëllimi i ekzistencës së tij ishte pikërisht kënaqësia e Zotit.

Aliu që hiqte dorë nga vrasja për hir të principeve, e bënte këtë edhe për hir të humanitetit të tij. Pikërisht këtij humaniteti ia kishte borxh jetën një njeri i rrezikshëm dhe dinak si Amr bin Asi, në betejën e Siffinit. Abbas Mahmud el-Akkad nga Egjipti, në librin “Ekberijjet Imam Ali” (Kairo,1970) shkruan:

“Guximi dhe fisnikëria e Aliut nuk i lejonin atij që ta shfrytëzonte një situatë, në të cilën armiku i tij ishte i zënë ngushtë dhe i pashpresë. (Në betejën e Siffinit) Amr bin As e kuptoi përnjëherë se armiku që kishte përballë ishte Aliu dhe u hodh me fytyrë përtokë. Dikush tjetër do ta kishte vrarë dhe me këtë,do të kishte shpëtuar nga një problem i madh si Amri. Por Aliu e largoi vështrimin prej tij dhe nuk e preku fare.”

Në betejën e Siffinit, Aliu shumë shpesh luftoi i maskuar. I tillë ishte edhe përballë Amr bin Asit, i cili shumë shpejt e njohu. Pasi e njohu, Amri nuk hezitoi asnjë çast. Ai ra në tokë dhe i zbuloi kofshët e tija të pasme, duke e ditur saktësisht se si do të reagonte Aliu ndaj një lëvizjeje të tillë. (Aliu ishte i parashikueshëm!) Aliu u kthye prapa. Një ushtar i tij thirri:

“Ky është Amr bin Asi. Mos e lini të arratiset! Vriteni!”

Por Aliu nuk deshi ta vriste një njeri në një pozitë aq të poshtëruar.

Beteja e fundit e Aliut ishte beteja e Nehrevanit, e cila u bë në vitin 658. Në këtë betejë, një ushtar khavarixh e gjeti veten nën tehun e shpatës së Aliut. Duke pritur që të copëtohej në dysh nga shpata e Aliut, ai u tremb aq shumë, sa shpata dhe mburoja i ranë nga duart. Atë çast, ai u habit kur pa se Aliu e zbriti e shpatën dhe filloi të largohej prej tij për të luftuar me dikë tjetër. Duke mos u besuar syve ai thirri:

“O Ali! A s’më vret?” Aliu u përgjigj: “Jo! Kjo do të thoshte një armik më pak për ty..”
Më pas, dialogu në vijim u zhvillua mes tyre:
Aliu: “Tani s’të vras dot sepse e ke humbur shpatën dhe mburojën tënde dhe s’ke asgjë për t’u mbrojtur.”
Ushtari: “Të kuptoj. Dhe kjo ishte pikërisht ajo që kishte dëgjuar për ty. Më patën thënë se ti kurrë nuk e vret një armik të paarmatosur. Por kam dëgjuar edhe diçka dhe dua të di në është e vërtetë.”
Aliu: “Çfarë paske dëgjuar?”
Ushtari: “Kam dëgjuar se nuk e refuzon kërkesën e armikut tënd, qoftë edhe e paarsyeshme. Në është kështu, të kërkoj të ma japësh shpatën tënde, tani që e humba timen.”
Kërkesa nuk ishte shumë e arsyeshme, veçanërisht në rrethana të tilla. Por Aliu e kapi tehun e shpatës së tij dhe e zgjati drejt ushtarit dorezën e saj. Ushtari e mori shpatën dhe pasi u sigurua se Aliu ishte i paarmatosur, e pyeti:
“Tani kush ka për të të mbrojtur prej meje?”
Aliu: “Zoti! Ai do t’më mbrojë. Unë kam besim tek Zoti dhe jo tek shpata ose tek mburoja.”
Kjo përgjigje e Aliut e habiti ushtarin fanatik khavarixh por edhe pati një ndikim të madh tek ai: “Ma ke pushtuar shpirtin o njeri i çudtishëm! Që tani, unë do të jemi robi yt. Do të luftoj në anën tënde dhe do t’i vras armiqtë e tu!”
Këto fjalë të ushtarit do të duhej ta kishin kënaqur Aliun, i cili me gjithë gëzim do ta ftonte në rradhët e tija. Por Aliu i tha:
“Mos lufta për mua ose kundër meje. Lufto vetëm për drejtësinë dhe për të vërtetën. Nëse mendon se drejtësia dhe e vërteta janë në anën time, atëherë lufto bashkë me mua!”

Dora e Aliut kishte qenë arma më e fuqishme në “arsenalin” e Islamit. Në çdo rast, pikërisht dora e tij e kishte hapur derën e fitores, kur çdo dorë tjetër kishte dështuar. Por dora e tij ishte njëkohësisht edhe “çelësi” drejt paqes dhe paqja kurrë nuk do të gjente një mbrojtës më të madh se Aliun. Por siç thamë më sipër, ai ishte avokat i paqes nga pozita e të fuqishmit dhe jo nga pozita e të dobëtit. Veprimtaria e tij ishte vetë mishërimi i paqes.

Aliu s’kishte ndërmend të ndërtonte një perandori. Andaj, ai kurrë nuk u soll në këtë mënyrë. Një njeri që ka ndërmend të krijojë një perandori, është domosdo pushtues dhe domosdo agresor. Ai duhet domosdo t’i pushtojë shtetet e ndryshme dhe t’i shkatërrojë qeverisjet e tyre që të mund ta krijojë perandorinë e tij. Aliu s’kishte qëllime të tilla dhe si pasojë, nuk e pushtoi asnjë shtet. Qëllimi i tij i vetëm ishte rikthimi i peshës së mësimeve të sjellura nga mësuesi i tij Muhammedi. Ai e arriti këtë gjatë disa viteve të Kalifatit të tij.
Aliu jetonte një jetë prej asketi, në kuptimin e plotë të fjalës. Veshja e tij ishte nga materialet më të ashpra dhe me shumë arna mbi të. Ushqimi i tij ishte një bukë e fortë prej gruri, të cilën duhej ta ngjyente me ujë për ta zbutur e për ta ngrënë. Kohë pas kohe, hante edhe hurma. Ai abstenonte nga ushqimi deri në pika ekstreme dhe përherë i këshillonte arabët që të mos hanë shumë dhe në veçanti, të mos hanë shumë mish. (“O arabë! Mos e bëni barkun tuaj një varrezë kafshësh!”)

Në Medine, Aliu mbijetonte nga paga e tij si punëtor dore dhe si bujk. Kur u bë sovran i muslimanëve, mënyrë e tij e jetesës nuk ndryshoi. Ai sërish merrej me punën e njejtë. Ai i sundonte muslimanët nëpërmjet punës së tij. Në një kuptim, qeverisja e tij ishte e para dhe mbase e fundit “qeverisje e punës” në histori. Aliu nuk ishte një udhëheqës i “kolltukëve” por një punëtor i vërtetë, i cili punonte nëpër fusha dhe kopshte për ta fituar bukën e gojës.

Në shumë nga fjalimet e tija të pasura, Aliu i ka lëvduar punëtorë dhe zejtarët. Ata ishin “miqtë e Zotit” për të dhe kush tjetër përveç Aliut mund të kujdesej më mirë për “miqtë e Zotit”? Ai i ruajti ata dhe gjithnjë ndjehej i tërhequr drejt tyre. Në anën tjetër, ndonse mund të duket e çuditshme, kurrë gjatë jetës së tij nuk ishte i afërt me të pasurit. Që nga fillimi, mes tyre dhe Aliut kishte patur gjithnjë një hendek të pakalueshëm. Ai gjithnjë qëndroi larg “aristokratëve”, “feudalëve” dhe “manjatëve” të asaj kohe.

Aliu e nderoi punën e dorës nëpërmjet shembullit të tij. Ai vetë i qepte rrobat dhe këpucët e tija, vetë i milte dhitë, vetë nxirrte ujë nga puset dhe vetë i shkarkonte mallërat e karavanëve. Derisa ishte në Medine, Aliu mbijetonte nga pagesa e tij si kopshtar në kopshtin e një bujku hebre. Aliu merrej me ujitjen e tokave të tija. Me veprimet e tija, Aliu bëri që puna e dorës të ishte e vlefshme dhe punëtorët të ndjeheshin krenarë me atë që bënin. Shteti i Aliut ishte një tokë e barazisë sociale dhe një “parajsë e punës”, e tillë siç nuk kishte parë bota më parë e s’do të shihte më pas.

Ndonse katër vite të sundimit të Aliut kaluan në rebelime dhe në luftëra civile, askush në shtetin e tij nuk vuante nga uria. Jo vetëm që nuk ekzistonte uria por nuk ekzistonte as inflacioni. Gjithkush kishte mjaft për të ngrënë e për të shpenzuar. Në Kufe, jetimët, vejushat, pleqtë dhe të sëmurit nuk kishin pse të mërziteshin për të gjetur ushqim dhe strehë. Aliu e mori përsipër përkujdesjen për ta. Nëpër provinca, guvernatorët e Aliut ishin urdhëruar t’i ushqenin të varfërit dhe të uriturit, para se të ushqeheshin vetë.
Me jetimët, Aliu ishte aq i dhembshur dhe i dashur, sa mund të thuhet se i lazdronte së tepërmi. Ai i mblidhte të gjitha ëmbëlsirat që i gjente dhe i ushqente jetimët me këto gjëra. Ai ishte njëri nga punonjësit më të mëdhenj humanitarë që ka parë bota. Në Kufe, për një të sëmurë nga leproza, ai kishte siguruar një banesë jashtë qytetit. Aliu shkonte përditë tek ai, ia mbulonte plagët, e ushqente me duart e veta, e shtrinte në shtrat dhe më pas kthehej në qytet.

Por Aliu nuk ishte vetëm më i madhi luftëtar-shenjtor i Islamit dhe simboli i tij i paqes, por edhe promovuesi i parë i diturisë në mesin e muslimanëve. Mahmud Said el-Tantavi nga Egjipti, në librin “Dhjetë shokët e Muhammedit”, të botuar në vitin 1976 në Kairo, shkruan:

Në çdo degë të shkencës, Aliu qëndron në maje të lavdisë. Ai ishte njeriu më i ditur në jurispudencën islame. Ai ishte autoriteti më i madh i shkencave kuranore. Ai, më shumë se gjithkush tjetër, ishte i pajisur me diturinë më të thellë dhe me aftësinë e përsosur për t’i kuptuar vargjet e Kur’anit. Ai e ruajti pastërtinë e gjuhës arabe dhe i vendosi rregullat e gramatikës së saj. Ai ishte më i rrjedhshmi i gojëtarëve dhe kur fliste, i prekte zemrat e njerëzve si askush tjetër. Njerëzit që i dëgjonin fjalimet e tija, rëndom qanin si fëmijë.

Këto tipare do të ishin të jashtëzakonshme po të gjendeshin tek dikush tjetër. Por nuk ishin aspak të pabesueshme tek Aliu, sepse ai duhej të ishte i tillë. Në fund të fundi, vetë i Dërguari i Zotit e kishte rritur dhe edukuar. Aliu ishte unik për faktin se “piu” thellë nga vetë burimi i diturisë profetike. Këtë s’e ka arritur askush tjetër përveç tij.” (“Dhjetë shokët e Muhammedit”, fq.150, 157, 162)

Zinxhiri i diturisë i të gjithë prijësve të sekteve të tasavvufit (misticizmit) islam kthehet prapa tek Aliu, prej të cilit burojnë doktrinat e tyre themelore. Ai është “prijësi” i rrugës shpirtërore në Islam. Themeli i filozofisë së Aliut ishte dashuria dinamike e Zotit dhe dashuria për gjithë krijimin e Tij.

Fjalimet, thëniet, letrat, urdhëresat, poezitë dhe aforizmat e tija, të përmbledhura në veprën “Nehxhul Belaga”, e përbëjnë burimin e filozofisë islame dhe janë një thesar i shkencave kuranore. Ata e ndriçojnë lexuesin në lidhje me tema nga më të ndryshmet si: Njëshmëria e Zotit, njohja dhe dashuria e Tij, jeta dhe vdekja, qiejt dhe toka, krijimi dhe zhdukja përfundimtare, morali publik dhe privat, vullneti i lirë dhe paracaktimi, qeverisja, etika, logjika, filozofia e Kur’anit, komentimi i Kur’anit, historia, ligji dhe jurispudenca, marrëdhënia e njeriut me Zotin dhe me shoqërinë, marrëdhënia ndërmjet ligjeve hyjnore dhe atyre praktike, arsyeja dhe racionaliteti etj. Thellësia ideologjike e fjalimeve dhe e shkrimeve të Aliut në veprën Nehxhul Belaga është e zbukuruar me formën e bukur letrare.
Timidhiu dhe Taberaniu e kanë përcjellur thënien në vijim nga i Dërguari i Zotit: “Unë jam qyteti i diturisë dhe Aliu është porta e tij.”
Si nxënësi kryesor i Muhammedit, Aliu ka patur një kontribut të jashtëzakonshëm në mendimin islam, po aq sa ka patur edhe në historinë e kësaj feje.

Shërbimet ushtarake të Aliut për Islamin shumë shpesh i lënë nën hije arritjet e tija intelektuale. Ata e “monopolizojnë” vëmendjen e studiuesve të historisë, të cilët zakonisht nuk arrijnë ta shohin imazhin e plotë.

Në të vërtetë, Aliu ishte themeluesi i jetës intelektuale në mesin e muslimanëve dhe prijësi i zhvillimit të tyre intelektual. Asnjë Kalif tjetër përveç Aliut s’ka mundur të krijojë një thesar të tillë dokumentesh, urdhëresash, letrash, fjalimesh dhe thëniesh. Asnjë Kalif, para ose pas tij, nuk ka arritur të shtjellojë një spektër aq të gjerë temash si Aliu. Shkrimet, ligjëratat dhe fjalimet e tija në lidhje me komentimin e Kur’anit janë themeli intelektual i Islamit. Aliu është shembulli më i përsosur i një karakteri shumëdimensional.

Xhurxhi Zejdan, një historian libanezo-egjiptian, në vëllimin e parë të librit “Vepra të përmbledhura” (fq.550) shkruan se kur Amr bin Asi e pushtoi Egjiptin (gjatë Kalifatit të Umarit), sunduesi i atëhershëm i Egjiptit ia dërgoi Amrit letrën e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit, të cilën ky i fundit ia kishte dërguar atij për ta ftuar në Islam. Amri e mori letrën, e cila e kishte mbi vete vulën e Profetit.

Në vijim, historiani në fjalë shkruan:

“Amri e njjohu vulën e Profetit. Më pas i hodhi një vështrim shkrimit dhe pa se ishte shkrimi i Ali ibn Ebu Talibit. Aliu ishte i pari që e përdori shkrimin në përhapjen e Islamit. Ai ishte sekretari i Profetit. Kishte edhe sekretarë të tjerë, njëri prej të cilëve ishte edhe vetë Amr bin Asi. Kur ky i fundit e kuptoi se ishte letra e Profetit, e puthi, e vendosi në ballë...” Aliu, pra, ishte nismëtar i përdorimit të shkrimit në shërbim të Islamit. Abbas Mahmud el-Akkad nga Egjipti, në veprën e tij “Ekberijjet el-Imam Ali” (Kairo, 1970), shkruan:

Aliut i mbeti detyra që t’i udhëzonte njerëzit në lëminë e monoteizmit, të jurispudencës islame, të gramatikës arabe dhe të arabishtes së shkruar. Nuk do të ishte aspak e tepëruar sikur të themi se kjo veprimtari e tija është themeli i shkencave islame të të gjitha epokave. Ose më saktë, mund të themi se ai ishte Enciklopedia e diturive të shekullit të parë të Islamit.

Gjatë Kalifatit të tij, Aliu u detyrua të merrej me disa rebelime të vështira. Por kurdoherë që gjeti një periudhë paqeje, ai e shfrytëzoi atë maksimalisht për t’ia prezantuar shoqërisë muslimane etosin e Islamit.

Shumë kërkues të diturisë u mblodhën në Kufe për ta dëgjuar Aliun. Pas çdo fjalimi, ai u kërkonte njerëzve t’i parashtronin pyetje. Shumë shpesh, Aliu thoshte:

“O muslimanë! Më pyesni tani për çdo gjë që keni në mendje! Dijeni se s’kam për të qenë përjetësisht në mesin tuaj!”

Aliu e promovonte lirinë e mendimit dhe të diskutimit në lidhje me të gjitha temat fetare, doktrinale, ligjore, politike, filozofike dhe shkencore, duke u dhënë kurajo muslimanëve që xhaminë ta kthenin në një “forum” të shprehjes së lirë të mendimeve të tyre.
Aliu besonte në dinjitetin dhe në vlerën e individit, duke vënë theks mbi lirinë e zgjedhjes në lidhje me bindjet fetare, politike dhe shoqërore. Ai besonte në kapacitetin e njeriut dhe në aftësinë e tij për ta përmbushur detyrën e të qenit mëkëmbës i Zotit në tokë. Duke iu drejtuar njeriut në përgjithësi, Aliu thotë:

“Ti mendon se je një trup i vogël. Por bota e madhe është e fshehur brenda teje.”
Aliu është pika më e afërt e të qenit “njeriu i përsosur”.

Ai ishte shenjtor, dijetar, punëtor, poet, ushtar, gjykatës, filozof, humanist, jurist, gojëtar, sundues, udhëheqës dhe para se të gjithash, ideali i të gjithë atyre burrave dhe grave që e duan Zotin. Thelbi i karakterit të tij ishte dashuria ndaj Zotit, me të cilën ai ishte “i dehur”. Fjalimet e tija janë të mbushura me këtë dashuri. Në një prej tyre, ai do të thoshte:

“Lumturia ime më e madhe është kur shpresoj nga Krijuesi im. Aq i lumtur jam në atë gjendje, sa s’mund të paramendoj një shpërblim që mund ta tejkalojë atë. Kjo lumturi është shpërblimi i vetvetes.”

Në një fjalim tjetër të tij, ai thotë:

“Unë s’e adhuroj Zotin nga dëshira për të hyrë në parajsë, sepse ky është adhurimi i një njeriu të paguar. Unë s’e adhuroj Atë as nga frika e ferrit, sepse ky është adhurimi i një skllavi. Unë e adhuroj Zotin për shkak të dashurisë që kam për Të dhe ngase e di se vetëm Ai meriton ta adhuroj dhe t’i bindem.”
Në një letër të shkruar një miku të tij, Aliu shkruan:
“Edhe sikur të gjitha perdet që e fshehin Zotin nga vështrimi ynë të ngriheshin nga sytë e mi dhe unë të gjendesha në praninë e tij pa perde, besimi im në Të do të mbetej i njejtë siç është tani.”

Aliu ishte plotësisht i vetëdijshëm për mirësinë dhe mëshirën e pafundme të Zotit. Njëra nga lutjet e tija më të shpeshta ishte:

“Strehohem në fuqinë e të Gjithëfuqishmit dhe duke e kërkuar mëshirën e tij të pafundme, ju ftoj të luteni bashkë me mua që Ai të na falë vullnetin dhe aftësinë për t’iu dorëzuar vullnetit të Tij, të na mundësojë të dalim faqebardhë para Tij dhe para të gjithë gjërave që ka krijuar.”

Burimi i fjalëve të mësipërme s’është intelekti ose imagjinata e Aliut por vetë dashuria e tij ndaj Zotit.

69. Aliu dhe idealet e lirisë

Nëse Aliu ishte mbrojtësi më i madh i paqes në ummetin e Muhammedit, ai ishte njëherit edhe avokati më i madh i lirisë së individit.
Në zgjedhjen e një udhëheqësi për muslimanët, Aliu ishte lënë anash tri herë. Por si për ironi të fatit, pikërisht në zgjedhjen e Aliut, për herë të parë dhe për herë të fundit në historinë e tyre, muslimanët patën mundësi që në mënyrë të lirë ta zgjidhnin udhëheqësin e tyre. Dhe zgjedhja e tyre ishte pikërisht Aliu, duke e ditur se me këtë veprim, ata e zgjidhnin mbrojtësin e lirisë së tyre.
Siç u tha edhe më sipër, kur muhaxhirët dhe ensarët në Medine insistuan që Aliu ta merrte në dorë pushtetin dhe ai e pranoi këtë, Aliu shpalli se askush nuk ishte i obliguar t’ia shprehte atij besnikërinë. Andaj të gjithë ata që i shprehën besnikërinë, e bënë këtë vullnetarisht.

Por kishte edhe shumë njerëz, të cilët jo vetëm që nuk i shprehën besnikëri Aliut, por filluan edhe të largoheshin nga Medineja. Aliu s’bëri asnjë përpjekje për t’i ndalur. Kur njerëzit ia tërhoqën vëmendjen drejt këtij fenomeni, ai tha se nën sundimin e tij, gjithkush ishte i lirë të jetonte në Medine ose të largohej që aty dhe se ai s’do ta detyronte askënd që të jetonte në Medine ose të largohej nga qyteti. Armiqtë e tij vendosën të largoheshin nga Medineja dhe ai nuk i pengoi.

Pjesa më e madhe e shokëve të Profetit që gjendeshin në Medine, i kishin shprehur besnikëri Aliut. Në mesin e tyre ishin edhe Talhaja dhe Zubejri. Ata shpresonin se Aliu do t’i bënte guvernatorë të Kufes dhe të Basrës. Por Aliu zgjodhi njerëz të tjerë për këto pozita, me çfarë që të dy u larguan nga Medineja, me qëllimin që ta tërhiqnin premtimin e tyre për besnikëri ndaj Aliut. Aliu u lejoi të shkonin.

Kjo politikë liberale ishte në kontrast të plotë me atë të Umar ibn el-Hattabit, i cili gjatë Kalifatit të tij ua kishte ndaluar shokëve më të rëndësishëm të Profetit pjesëmarrjen në ekspeditat ushtarake në Persi, Siri ose Egjipt, duke u urdhëruar të qëndronin në Medine. Ai e kishte bërë këtë për t’mos u lejuar që ta keqpërdornin famën dhe prestigjin e tyre si shokë të Profetit në tokat e sapopushtuara. Deri atëherë, shokët e Profetit kurrë s’kishin bërë ndonjë veprim të tillë por Umari supozonte se do të kryenin një gjë të tillë. Kjo ishte e mjaftueshme që ai t’ua kufizonte lirinë e lëvizjes.

Aliu nuk do t’i mbante në Medine Talhanë dhe Zubejrin, thjesht duke u mbështetur në supozimin se ata kishin ndërmend të nisnin trazira, ndonse ky supozim do të dilte plotësisht i saktë.
Disa muaj më vonë, Aisheja, Talhaja dhe Zubejri u rebeluan kundër Aliut dhe marshuan drejt Basrës. Por Aliu sërish nuk përdori metoda “të ashpra” për t’u përballur me ta. Ai do të përballej me sfidën e tyre por vendosi të mos e bënte këtë duke e përdorur fuqinë e shtetit.

Si e para, Aliu nuk e detyroi askënd t’i bashkangjitej. Ai shkoi në Xhaminë e Madhe të Medines dhe u tregoi muslimanëve në lidhje me rebelimin e Aishes, Talhasë dhe Zubejrit. Ai u bëri thirrje njerëzve që t’i ndihmonin për ta ruajtur paqen në tokën e Islamit dhe për ta mbrojtur integritetin e shtetit. Ai gjithashtu ua përkujtoi premtimin e tyre për ta përkrahur në luftë e në paqe. Por njerëzit nuk u përgjigjën. Ai e përsëriti edhe disa herë të tjera thirrjen e tij.

Pas shumë ditësh, vetëm shtatëqind vetë iu përgjigjën thirrjes së Aliut dhe ai u nis nga Medineja pikërisht me këta ushtarë. Ai kurrë nuk e mori në ushtri dikë që nuk kishte dëshirë të shkonte me të. Të gjithë ushtarët e Aliut ishin vullnetarë.
Si e dyta, Aliu e fali popullin e Basrës, ndonse ata kishin merituar një dënim të mirë për tradhëtinë e tyre. Në të vërtetë, ai jo vetëm që i fali, por edhe nuk lejoi që të merreshin si të burgosur lufte. Me këtë, ai u lejonte edhe miqve edhe armiqve të tij, që t’i gëzonin frytet e lirisë.

Mosarrestimi i atyre që në Medine nuk i shprehën besnikëri, leja që Talhaja dhe Zubejri të shkonin në Medine dhe amnestia e përgjithshme për popullin e Basrës janë një dëshmi shumë e qartë për vendosmërinë që kishte Aliu për t’i respektuar idealet e lirisë së njerëzve.

Aliu dëshmoi se në Mbretërinë e Qiejve në tokë, liria nuk ishte një ideal i largët dhe gjysëm-ëndërr për muslimanët por një e drejtë e tyre e patjetërsueshme, të cilën do ta gëzonin plotësisht, në vend që të jetonin si të burgosur. Liria e kufizuar ishte e papërshtatshme me privilegjin e të qenit qytetar i Mbretërisë së Qiejve. Kushdo që hynte në Mbretërinë e Qiejve emancipohej dhe bëhej një njeri i lirë, për të mbetur përgjithmonë i tillë.

Kur Aliu e morri në dorë qeverisjen, shoqëria muslimane ishte në një gjendje kaotike. Klasa sunduese kishte arritur një pushtet absolut dhe ishte e prirë nga një arrogancë e madhe prej të fuqishmi. Aliu shihte qartë se rendi shoqëror, ekonomik dhe politik i shtetit kërkonte që të ritrajtësohej qeverisja dhe shoqëria. Por përpjekja e tij për ta ritrajtësuar shoqërinë dhe qeverisjen u përball me reagimin e të pasurve dhe të të fuqishmive, të cilët do të përballeshin me të në betejën e Basrës dhe të Siffinit, siç kemi shpjeguar tashmë.

Ata deshën t’i arrinin qëllimet e tyre nëpërmjet dhunës dhe rebelimit. Ata e bënë të qartë se nuk do t’i lejonin Aliut që t’ia rikthente efektivitetin, integritetin dhe fuqinë e qeverisjes së tij nëpërmjet mjeteve paqësore dhe sistematike.
Edhe khavarixhët ishin në mesin e atyre që abuzuan me liritë e siguruara nga Aliu. Ata jo vetëm që i kritikonin veprimet e Aliut por edhe hapur e vinin në pyetje besimin e tij. Por Aliu kurrë nuk u përpoq t’i heshtte. Ai e toleroi pjesën më të madhe të kritikave të tyre të ashpra dhe ofenduese, për sa kohë që ata nuk e prishnin rendin e përgjithshëm shoqëror dhe nuk përbënin një kërcënim për muslimanët e tjerë.

Aliu lejonte që mendimet e gabuara të toleroheshin, për sa kohë që edhe arsyeja ishte e lirë për t’u përballur me mendimet e tilla. Por khavarixhët abuzuan në çdo mënyrë me lirinë e tyre dhe filluan të përhapnin anarki, kaos dhe terror në gjithë vendin. Vetëm kur ata kaluan përtej kërcënimeve dhe filluan të vrisnin njerëz të pafajshëm, Aliu u detyrua të marshonte kundër tyre për të marrë masa ndëshkuese.

Kufeja, kryeqyteti i Aliut, ishte e lirë dhe e hapur edhe për khavarixhët dhe për armiqtë e tjerë të tij. Ata ishin po aq të lirë sa edhe miqtë e Aliut. Të gjithë jetonin në Kufe ose hynin dhe dilnin ashtu si të donin. Aliu kurrë nuk i mbajti nën vëzhgim këta njërez.
Të gjithë qytetarët e Shtetit Islam, qofshin meshkuj, femra ose fëmijë, merrnin një pagesë prej thesarit shtetëror. Edhe khavarixhët e merrnin pa problem hisen e tyre. Aliu dhe zyrtarët e tij kurrë nuk bënë përpjekje për t’i bërë më të dobët dhe të brishtë nëpërmjet shtypjeve ekonomike. Ata vazhduan të ishin armiq të përbetuar të shtetit dhe të shoqërisë. Më në fund, do të ishte njëri prej tyre që do ta vriste Aliun.

Por sido që të ishte, edhe në momentet më të vështira të sundimit të tij, Aliu nuk lejoi që gjendja e vështirë t’i hiqte nga koka e njerëzve idealet e lirisë. Liria mbeti një gjë e shenjtë, e pashkatërrueshme dhe e patjetërsueshme, njësoj siç ishte besimi i Aliut në triumfin përfundimtar të Drejtësisë dhe të të Vërtetës.

Nuk ka gjë më të lehtë për një politikan sesa të hedhë sllogane në lidhje me lirinë. Por Aliu është i vetmi burrë shteti i cili e madhëroi lirinë, jo në retorikë, por në vepra konkrete. Asnjë sundues në historinë e njerëzimit nuk u ka dhënë aq shumë liri njerëzve të tij, qofshin miq ose armiq, sa Aliu. Kjo liri që do t’ua falte, do t’ia merrte nga dora fitoren në Siffin dhe më pas, edhe vetë jetën. Por me sa shohim, liria ishte gjëja më e çmueshme për Aliun dhe ai kurrë nuk ngurroi ta paguante çmimin e duhur për ta mbajtur atë në këmbë.
Sundimi i Aliut ishte një shpresë e re për njerëzimin. Kurrë më pas në historinë e tyre muslimanët dhe jomuslimanët nuk do të gëzonin një liri të ngjashme me atë që ekzistonte nën sundimin e Ali ibn Ebu Talibit.

Aliu dhe trashëgimia e tij

Aliu kurrë nuk pati respekt për pasurinë dhe për mendjemadhësinë. Ai e respektonte individin dhe besonte në fuqinë e arsyes, nëse kjo ruhej e pastër nga mitet dhe nga privilegjet e padrejta. Ai ishte armik i privilegjeve të padrejta dhe kundër tyre do të luftonte gjithë jetën.

Si mbrojtësi i vërtetë i Islamit, qëllimi i vërtetë i Aliut ishte gjithnjë ajo që ishte në interes të Islamit. Po të duhej ta sakrifikonte jetën e tij për këtë qëllim, ai me gjithë qejf do ta bënte këtë. Natën e shpërnguljes së Muhammedit nga Mekkeja për në Medine, Aliu kishte fjetur në “kthetrat” e vdekjes. Që nga ajo ditë, jeta e tij u dha në shërbim të Muhammedit dhe në mbrojtje të Islamit.

Duke e studiuar karrierën dhe sjelljen e Aliut, tre përbërës kryesor bëhen të qartë. Njëri është karakteri i tij, i cili universalisht pranohet si njëri nga më fisnikët që ka parë bota. Qoftë në jetën personale dhe qoftë si Kalif, ai gjithnjë i ndoqi idealet dhe principet e përpiluara në Kur’an. Historia e Kalifatit të Aliut tregon se idealet dhe principet e tija janë një sfidë për çdo gjeneratë të muslimanëve përnga barazia e të gjithëve në luftë e në paqe dhe përparimi në rrafshin njerëzor, nëpërmjet mundësive personale dhe institucioneve të qeverisë. Aliu, pra, ishte triumfi i përsosur i karakterit dhe i ideologjisë.

Gjëja e dytë që bie në sy pas karakterit të Aliut janë arritjet e tija ushtarake. Ai ishte një gjeneral frymëzues, humaniteti i të cilit i habiste të gjithë. Ai i udhëhoqi muslimanët në betejë me aftësi, me një intuitë të fortë, me vetëkontroll dhe me butësi. Në mesin e të gjithë sunduesve muslimanë, ai ishte i vetmi që arriti ta kombinonte idealizmin dhe filozofinë e Islamit me taktikat politike dhe ushtarake.

Pika e tretë me rëndësi është efekti i madh që sjellja dhe morali i Aliut pati mbi mirëqenien dhe mbi madhështinë e muslimanëve. Ai i mësoi muslimanët se mjetet për ta arritur qëllimin ishin po kaq të shenjta sa vetë qëllimi dhe se po aq sa qëllimi, edhe mjetet duhet të ishin të drejta. Aliu merrej me gjërat më themelore.

Shoqëria ideale muslimane është ajo, në të cilën njerëzit dhe sunduesit i binden Zotit. Qëllimi i Aliut, pra, ishte që masat të rradhiteshin në grupin e shoqërive që i binden ligjit. Duke e bërë këtë, ai e rriti spektrin e etosit të Islamit dhe njëherit i përforcoi edhe themelet e tija.

Aliu ia shfaqi shoqërisë muslimane të njejtën “simetri” karakteri, të cilën e kishte shfaqur edhe mësuesi dhe prijësi i tij Muhammedi. Që të dy i shfaqën aftësitë e njejta dhe vendosmërinë e njejtë morale për t’u përballur me sfida nga më të ndryshmet.
Shpirti i sakrifikimit për hir të detyrës dhe të principeve është një trashëgimi e profetëve të Zotit. Po ky shpirt është edhe “trashëgimia” e Ali ibn Ebu Talibit për “ummetin” e Muhammedit. Zoti i bekoftë që të dy, bashkë me familijen e tyre!

70. Një listë e “të parave” në Islam

Në historinë e Islamit, ka shumë burrë dhe gra që ishin të parët (ose të parat) për të bërë ndonjë gjë dhe për ta fituar statusin e një “pionieri” në atë veprim. Në vijim do të japim një listë të veprimeve të tilla dhe të “autorëve” të tyre. Gjithsesi, kjo listë është e kufizuar dhe nuk mund të jetë e plotë dhe e hollësishme.

1. Hashimi, stërgjyshi i Muhammedit dhe i Ali ibn Ebu Talibit ishte i pari që e themeloi sistemin tregtar të Hixhazit, i cili ishte një revolucion ekonomik për Arabinë e asaj kohe. Duke e bërë këtë, ai e shndërroi Kurejshin nga një shoqëri barinjsh në një shoqëri tregtare.

Ibn Is’hak
Thuhet se Hashimi ishte i pari që i themeloi dy udhëtimet e karavanëve të Kurejshit, në verë dhe në dimër. Ai ishte gjithashtu i pari që filloi të shpërndante ushqime në Mekke.

2. Hatixhe bint Huvejlid, e shoqja e Muhammedit, ishte personi i parë që e pranoi Islamin.
3. Mashkulli i parë që e dëshmoi njëshmërinë e Zotit dhe profetësinë e Muhammedit ishte Ali ibn Ebu Talibi.
4. Vendtakimi i parë në Islam ishte shtëpia e Arkam bin Ebi’l-Erkamit në Mekke.

Betty Kelen
Islami i hershëm ishte një lëvizje rinore, e cila në fillim u pranua si një klub që s’i bënte dëm askujt. Asokohe kishte vetëm 40 pjesëtarë, të cilët mblidheshin në një shtëpi të madhe jashtë Mekkes, e cila i takonte një të riu të pasur nga fisi Makhzum, të quajtur Erkam. Shtëpia e Erkamit konsiderohet vendtakimi i parë i muslimanëve.

5. Familja Jasir ishte familja e parë e plotë që e pranoi Islamin (pas familjes së vetë Profetit). Jasiri, e shoqja Sumejje dhe djali i tyre Ammari e kishin pranuar Islamin, sapo morën vesh për thirrjen e të Dërguarit të Zotit. Disa kanë thënë se Ebu Bekri ishte kreu i familjes së parë të plotë muslimane por ky pretendim nuk përkrahet nga dëshmitë. Abdurrahmani, djali i Ebu Bekrit, ishte idhujtar dhe luftoi kundër të Dërguarit në betejën e Bedrit. Edhe babai i Ebu Bekrit, Ebu Kuhafeja ishte një idhujtar, i cili e pranoi Islamin vetëm pasi muslimanët e morrën edhe Mekken në vitin 630.

6. Në Mekke, idhujtarët për ditë të tëra e torturuan Jasirin dhe të shoqen Sumejjen, bashkë me djalin e tyre Ammarin, ngase e kishin pranuar Islamin. Ata tre ishin nga muslimanët e parë, të cilëve Muhammedi u dha sihariqe se do të ishin në parajsë.

7. Sumejje, gruaja e Jasirit, ishte martirja e parë e Islamit. I shoqi Jasiri do të bëhej martiri i dytë. Që të dy u torturuan nga paganët deri në vdekje. Edhe djali i tyre Ammari do ta fitonte kurorën e martirit, ndonse kjo do të ishte shumë vite më pas, në betejën e Siffinit. Në këtë mënyrë, familja Jasir është një familje e përbërë tërësisht nga martirë, një tipar që nuk e ndajnë me asnjë familje tjetër. Vetë Zoti i zgjodhi për këtë nder.

8. Njeriu i parë që e recitoi me zë Kur’anin në Qabe ishte Abdullah ibn Mesudi, njëri nga shokët (sahabet) e Profetit.

Ibn Is’hak
Jahja bin Urva bin Zubejri më ka përcjellur nga i ati se njeriu i parë që e recitoi me zë Kur’anin në Mekke pas të Dërguarit të Zotit, ishte Abdullah ibn Mesudi.

9. Njeriu i parë që u vra në rrethinat e Qabes ishte Harith ibn Ebi Hala, nipi dhe djali i adoptuar i Hatixhes, të shoqes së Muhammedit. Kur Muhammedi e shpalli njëshmërinë e Zotit në Qabe para një turme idhujtarësh, ata e sulmuan sakaq. Harithi ndërhyri për ta mbrojtur dhe në atë rrëmujë u plagos disa herë me thikë, duke u bërë martiri i tretë i Islamit.
10. Ammar bin Jasiri ishte njeriu i parë në Islam që ndërtoi një xhami. Xhaminë e tij ai e kishte ndërtuar që në Mekke.

Ibn Is’hak
Sufjan ibn Ujejne përcjell nga Zekerija el-Shebiu se njeriu i parë që ndërtoi xhami ishte Ammar bin Jasiri.

11. Masab ibn Umajri ishte zyrtari i parë i Islamit. Në vitin 621, një grup qytetarësht nga Jethribi (Medineja) erdhën në Mekke. Ata u takuan me të Dërguarin në Akabe, e pranuan Islamin dhe i kërkuan që t’u dërgonte një mësues të Islamit dhe të Kur’anit në Jethrib. Profeti e dërgoi Masab ibn Umajrin, një kushëri të babait të tij. Kjo ishte hera e parë që ishte zgjedhur një zyrtar në Islam. Masab ibn Umajri ishte mëkëmbësi i parë i zgjedhur nga Muhammedi.

12. Abdullah ibn Ebu’l-Esadi ishte njeriu i parë që u shpërngul nga Mekkeja në Medine në vitin 622.

13. Bilalli ishte muezzini i parë i Islamit. Zëri i tij jehonte nëpër Medine me thirrjen “Allahu Ekber” (Zoti është më i madhi). Përveç kësaj, kur Medineja filloi t’i fitonte tiparet e një qytet-shteti dhe u ndërtua edhe thesari shtetëror, Bilalli u vendos në krye të thesarit. Me këtë, ai u bë arkëtari i parë i Islamit, i cili ishte përgjegjës për shpërndarjen e fondeve. Ai ishte përgjegjës për shpërndarjen e parave tek vejushat, jetimet, udhëtarët dhe të varfërit e tjerë që s’kishin asnjë mënyrë për ta fituar bukën e gojës.

14. Hamza ibn Abdul Muttalibi, xhaxhai i Muhammedit dhe i Aliut, ishte komandanti i parë ushtarak i Islamit. Profeti e dërgoi atë në krye të 30 muhaxhirëve për ta ndalur një karavan të Kurejshit, të prirë nga Ebu Xhehli. Në këtë ekspeditë nuk pati ndonjë konflikt dhe ushtarët u kthyen në Medine.

15. Guvernatori i parë i Medines ishte Saad ibn Ubada Ensariu. Në vitin e dytë pas Hixhrit, i Dërguari e udhëhoqi personalisht ekspeditën për në Vaddan. Gjatë mungesës së tij, Saad ibn Ubadeja do të ishte guvernator i Medines.

16. Komandanti i parë ushtarak, ushtarët e të cilit patën konflikt të përgjakshëm, ishte Abdullah ibn Xhehsh, një kushëri i të Dërguarit. Ai udhëhoqi një ekspeditë prej shtatë vetësh në Nakhla.

17. Beteja e Bedrit, e bërë në vitin 624 ishte përballja e parë në fushëbetejë e Islamit dhe paganizmit. Njëri nga heronjtë paganë, Velid ibn Utbe, i sfidoi ushtarët muslimanë për dyluftim. Sfidës së tij iu përgjigj Ali ibn Ebu Talibi, personi i parë që ishte konvertuar në Islam. Aliu e vrau Velidin pas disa minutash. Kjo do të ishte pjesa hyrëse e përballjes së gjatë ndërmjet Islamit dhe idhujtarisë. Ajo do të përfundonte njësoj siç kishte filluar, me triumfin e Islamit mbi paganizmin. Do të ishte një triumf ku Aliu do ta luante rolin e arkitektit.

18. Ubejde ibn el-Harith ibn Abdul Muttalib ishte muslimani i parë që u vra në betejë. Ai ishte një kushëri i Muhammedit dhe i Aliut dhe njëherit, edhe dëshmori i parë i betejës së Bedrit.

19. Zejd bin Harithe ishte muslimani i parë që u vra në tokë të huaj. Në shtator të vitit 629, Profeti e dërgoi atë si gjeneral të ushtrisë që do të përballej me romakët në Siri. Ushtritë u përballën në Muta dhe Zejdi u vra.

20. Akib ibn Usajdi ishte guvernatori i parë i Mekkes. Ky ishte emërimi i parë permanent në historinë e Islamit. Akibi e mori përsipër këtë detyrë në vitin 630.

71. Të “pazëvendësueshmet” e Islamit

Vitet e hershme të Islamit ishin një periudhë e sfidave të vështira për besimtarët. Çdo ditë sillte përballje dhe kërcënime të reja nga idhujtarët. Kjo bënte që edhe vetë mbijetesa në një mjedis të tillë të ishte një sfidë në vete. E gjitha profetësia e Muhammedit, të

Dërguarit të fundit të Zotit mbi tokë, e cila zgjati 23 vite, do të karakterizohej nga kjo përpjekje.

Ishte kjo një përpjekje titanike. Vetëm gra dhe burra me besim të palëkundur, me guxim dhe me një fuqi të pathyeshme mund t’u mbijetonin shtypjeve të tilla. Për t’u përballur me këto shtypje dhe sfida, Islami i krijoi “titanët” e tij. “Titanët” e Islamit përbëheshin nga dy individë dhe nga dy grupe. Dy individët ishin Ebu Talib ibn Abdul Muttalibi dhe djali i tij Aliu, ndërkohë që grupet ishin fisi Hashim në Mekke dhe ensarët në Medine.

Baza e veprimtarisë së Ebu Talibit dhe e fisit Hashim ishte Mekkeja, kurse “teatri” i konflikteve ku u përfshinë Aliu dhe ensarët ishte Medineja. Së bashku, ata e përbënin atë që mund të quhej “të pazëvendësueshmit” e Islamit. Që të katër elementët e kësaj tërësie ishin të pazëvendësueshëm për Islamin dhe secili element do ta luante një rol të veçantë në histori.

Elementi i parë ishte Ebu Talibi. Zoti e ngarkoi atë me detyrën e mbrojtjes së Muhammedit dhe të Islamit. Shtëpia e tij në Mekke ishte djepi i Islamit. Muhammedi ishte lindur në këtë shtëpi, e cila më pas do të bëhej vendi ku ai do të edukohej dhe vendi ku ai do ta ngrinte “kështjellën” e Islamit.

Ebu Talibi ishte një njeri me prestigj, me fuqi dhe me pasuri të bollshme. Por problemi me të cilin përballej si mbrojtës i Islamit, ishte aq i madh sa ai nuk e përballonte dot vetëm. Andaj, ai duhej të gjente përkrahje. Por kush mund ta mbronte atë në Mekke kundër Kurejshit, përveç pjesëtarëve të fisit të tij të hashemitëve? Ai i mblodhi pjesëtarët e fisit Hashim dhe me këtë përkrahje të tyre kolektive e garantoi ekzistencën dhe mbijetesën e Islamit në Mekke.

Fisi Hashim ishte i vendosur dhe monolitik në mbrojtje të Muhammedit dhe të Islamit. Pjesëtarët e këtij fisi duruan tri vite vuajtje teksa ishin të ngujuar në një ngushticë por kurrë nuk e dorëzuan Muhammedin. Idhujtarët u habitën dhe e humbën kurajon e tyre kur u përballën me qëndrimin e bashkuar dhe të vendosur të fisit Hashim kundër tyre dhe kundër gjithë botës.

Ditën që vdiq Ebu Talibit, Muhammedi mund ta ketë patur ndjesinë se mbrojtja kryesore e Islamit ishte zhdukur. Megjithatë, vdekja e Ebu Talibit nuk i dha fund traditës së mbrojtjes së Muhamedit dhe të Islamit, e cila do të vazhdohej nga djali i tij Aliu, një individ që ishte i destinuar të dallohej shumë më tepër se i ati në shërbimet e tija për Islamin. Gjenialiteti i Aliut u shpalos në Medine. Ai e shkatërroi fuqinë arabe. Por njësoj siç kishte qenë jetike përkrahja e fisit Hashim në Mekke, jetike ishte edhe përkrahja e ensarëve në periudhën e Medines. Ensarët u mblodhën përreth Muhammedit në Medine, njësoj siç ishte mbledhur fisi Hashim në Mekke.

Ebu Talibi dhe Aliu në njërën anë dhe pjesëtarët e fisit Hashim dhe të ensarëve në anën tjetër, ishin njerëz të jashtëzakonshëm, po të gjykojmë sipas standardit të asaj kohe por edhe sipas standardeve të kohës sonë. Ata i mbrojtën principet, nderin dhe trashëgiminë e Islamit. Secili prej tyre, qoftë burrë ose grua, e përbën atë tërësi të “të pazëvendësueshmeve” të Islamit. Pa shërbimin dhe kontributin e të gjithë atyre, Islami mbase kurrë nuk do të mund të ndërtohej i tillë siç është.

Kishte dhe muslimanë të tjerë, shokë (sahabe) të Profetit, të cilët luajtën role të rëndësive të ndryshme në historinë e Islamit. Disa prej tyre patën role të mëdha dhe disa të tjerë role më të vogla. Por asnjëri prej tyre nuk pati një rol, për të cilin mund të thuhet se ishte “i pazëvendësueshëm”. Shumë prej tyre u dalluan pas vdekjes së Profetit dhe po të vdisnin në të gjallë të tij, mbase kurrë nuk do t’u dëgjohej emri. Gjatë jetës së Profetit, ata ishin personazhe dytësorë dhe margjinalë, të cilët fituan një realitet dhe kompleksitet individual vetëm pas vdekjes së Profetit.

John Keneth Galbraith, një ekonomist dhe diplomat amerikan, e ka analizuar një sëmundje gazetareske, të cilën e ka quajtur “build up” (tepërim). Sipas tij, fenomeni “build-up” ka për qëllim ngritjen e një personazhi të rëndomtë në një pozitë historike dhe të pavdekshme. Kjo duket se është bërë edhe në rastin e shumë prej muhaxhirëve. Lëvdata ekstravagante janë bërë për shumë prej tyre dhe shumë shpesh, këto fjalë i janë mveshur Profetit, duke “u bekuar” me statusin e hadithit. Në të vërtetë, pjesa më e madhe e këtyre “haditheve” s’janë tjetër veçse trillime të fantazisë së begatshme të disa prej adhuruesve të këtyre personazheve.

Shembuj të “haditheve” të tilla mund të jepen shumë por këtu do të përmendim vetëm një. Njëri nga hadithet më të famshme të Profetit është “hadithi i dhjetë të shpërblyerve me parajsë”. Sipas këtij hadithi, Profeti personalisht ua ka garantuar parajsën dhjetë vetëve nga ndjekësit e tij, të cilët ishin:
1. Ebu Bekri
2. Umari
3. Osmani
4. Aliu
5. Talhaja
6. Zubejri
7. Abdurrahman bin Aufi
8. Saad bin Ebi Vakkasi
9. Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu
10. Said bin Zejdi

Ky hadith është i dyshimtë për disa arsye:
a. Të gjithë këta shokë të Profetit janë nga muhaxhirët dhe asnjëri nuk është nga medinasit. Një shpërfillje tejet interesante! Njësoj siç nuk kishin hise në qeverinë e Sakifes, tani dukej se ensarët nuk kishin vend as në parajsë. Është vërtet fantastike se si Profeti nuk kishte mundur të gjente as edhe një ensar të vetëm që do të meritonte të ishte në mesin e këtyre dhjetë vetëve, ndonse ishin ensarët që ishin bërë strehë e Islamit dhe e vetë muhaxhirëve.
Muhammedi nuk ishte as mosmirënjohës dhe as harrues. Ai nuk mund ta kishte harruar mikpritjen e ensarëve ndaj tij. Në të vërtetë, këtë mikpritje e kishte pranuar me shumë kënaqësi. Në anën tjetër, ai shumë shpesh ishte treguar tejet i rezervuar gjatë pranimit të ndonjë shërbimi nga muhaxhirët. Nëse Muhammedi vërtet s’ishte mosmirënjohës (që e dimë se nuk ishte), atëher ky “hadith” nuk mund të jetë i saktë.

b. Teksa ishin gjallë në këtë botë, disa nga këta “banorë të parajsës” kishin luftuar ndërmjet veti dhe ishin përpjekur për ta vrarë njëri-tjetrin. Dy prej tyre, Talhaja dhe Zubejri, nisën trazira për ta vrarë kalifin Osman, i cili i takonte gjithashtu këtij grupi prej dhjetë vetësh. Më pas, që të dy do ta tërhiqnin premtimin e tyre për besnikëri ndaj Kalifit legjitim të muslimanëve, Aliut dhe me këtë veprim, do ta shkaktonin vdekjen e mijëra muslimanëve të pafajshëm. Dhe tani, po të gjykojmë sipas këtij “hadithi”, edhe viktimat potenciale edhe vrasësit potencialë duhet të hyjnë në parajsë.

c. Edhe në mesin e muhaxhirëve kishte shumë të tjerë që ishin mjaft më të dalluar se këta dhjetë burra. Megjithatë, Profeti asnjërit prej tyre nuk i dha një garanci të tillë për të hyrë në parajsë. Masa ibn Umajri, Abdullah ibn Mesudi, Bilall ibn Ribah, Zejd bin Harithe, Usame bin Zejd ose Abdullah ibn Ravaha ishin shumë më të dalluar se Osmani, Abdurrahman bin Aufi, Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu ose Said bin Zejdi. Megjithatë, Profeti kurrë nuk kishte thënë diçka të tillë në lidhje me ta.

Nuk dihet se ç’ishte standardi për të përcaktuar se kush do të hynte në parajsë dhe kush jo. Në ishte virtyti një kusht i hyrjes në parajsë, atëherë kishte shumë muhaxhirë dhe ensarë të tjerë që ishin shumë më të virtytshëm dhe më të devotshëm se disa nga këta dhjetë vetë. Pesë prej tyre ishin kapitalistë të vërtetë dhe mund të thuhet lehtësisht se ishin shtyllat e sistemit kapitalist në mesin e muslimanëve.
Nuk ka asgjë të keqe në të qenit kapitalist. Por kapitalizmi, veçanërisht në formën e tij të “pagdhendur”, ishte simboli i një sistemi ekonomik, kundër të cilit kishte luftuar i Dërguari i Zotit gjatë gjithë jetës së tij. Muhammedi e luftoi këtë sistem sepse ai mbështetej në shfrytëzimin e paskrupullt dhe të padrejtë të të varfërve. Ai pa se ky kapitalizëm i egër mbrohej nga “kartelet” e fuqishme kurejshe në Mekke. Këta kartele ishin të fuqishme, të mbrojtura dhe të pathyeshme në fillim por pas shumë përpjekjesh, ishin shkatërruar përfundimisht.

Muhammedi kurrë nuk u identifikua me mbrojtësit e sistemit kapitalist. Në anën tjetër, ai gjithnjë u vetëidentifikua me të varfërit. Shumë shpesh, ai thoshte: “Varfëria është krenaria ime...” Por pas vdekjes së tij, sistemi kapitalist ishte nxjerrë nga varri dhe ishte ringjallur. Këshilli zgjedhës i Umarit, i caktuar për të zgjedhur një Kalif të ri, s’ishte veçse një kartel neo-kapitalistësh të lindur në periudhën islame. Është e vërtetë se Umari e shtoi edhe Aliun në këtë listë por ky i fundit nuk i takonte grupit të pasanikëve. Në të vërtetë, marrëdhënia e tij me këtë “kartel” ishte e njejtë si ajo e Muhammedit me Kurejshin në Mekke.

Që të dy “kartelet” ishin ekskluzive. Në Mekke, “karteli” i pranonte vetëm pjesëtarët e pasur të Kurejshit. Të varfërit dhe ata që nuk i takonin Kurejshit nuk pranoheshin në klub. Edhe “karteli” në Medine i përjashtoi ensarët dhe të varfërit. Që të dy“klubet” u udhëhoqën nga kurejshitët, ekskluzivisht për interesat e kurejshitëve.

Ky kapitalizëm i ri “u shenjtërua” falë lidhjeve të tija me shokët e Profetit dhe u rrit aq shumë në tokat e Islamit, sa ishte e pamundur të largohej. Kur Aliu bëri një përpjekje për ta çrrënjosur, mbrojtësit e tij e sfiduan dhe toka e Islamit shpërtheu në një luftë civile.
Shumë shpejt, Aliu do të vritej dhe kapitalizmi i egër do të ishte sërish i lirë në “gjuetinë” e tij të pakontrolluar në tokat e Islamit.
Muslimanët shiitë e konsiderojnë hadithin e dhjetë personave që u është premtuar parajsa si një hadith të gënjeshtërt, i cili bie ndesh edhe me etosin e Islamit edhe me arsyen. Për shiitët, ky hadith është një fryt i fenomenit “build-up”, qëllimi themelor i të cilit është që njerëz të rëndomtë të ngrihen në nivelin e personazheve historikë dhe të pavdekshëm.

72. Sakrificat e Muhammedit për Islamin

Që të mund të arrihen, qëllimet e mëdha kërkojnë sakrifica të mëdha. Sa më i madh që të jetë qëllimi, aq më i madh është edhe çmimi që duhet paguar për ta arritur atë. Përpjekja e njeriut për të shpëtuar nga zinxhirët e skllavërisë dhe të tiranisë është një përpjekje mijëvjeçarë që ka marrë një numër të pakufishëm jetësh.

Tri nga pikat më të rëndësishme të përpjekjes së njeriut për liri janë Revolucioni Francez i vitit 1789, Revolucioni Rus i vitit 1917 dhe Revolucioni Kinez i vitit 1949. Këto tri ndodhi janë njëherit edhe disa nga ndodhitë më me ndikim në historinë e njerëzimit. Valët të tëra prej gjaku u ngritën gjatë këtyre revolucioneve dhe me tërheqjen e tyre, këto valë e tërhoqën nga skena edhe sistemin e vjetër që ishte simbol i shtypjes dhe i shfrytëzimit. Këto revolucione krijuan forca të reja, të cilat sot po e lëvizin botën. Këto ishin çmimet që njerëzimi duhej t’i paguante për ta arritur lirinë e tij politike dhe ekonomike.
(Revolucioni Rus dhe Perandoria Sovjetike u shkatërruan së brendshmi pas 73 vitesh.)

Shumë shekuj më parë, në shekullin e shtatë të erës sonë, një revolucion tjetër e kishte ndryshuar rrjedhën e historisë. Ky ishte njëri nga revolucionet më të mëdha të njerëzimit por çuditërisht, ishte paqësor. Ky revolucion nuk krijoi një det gjaku dhe në të vërtetë, mund edhe të quhet një revolucion “i papërgjakur”. Ishte pikërisht një porosi paqeje. Paqja ishte edhe flamuri edhe emri i saj.

Ndonse Islami ishte avokati i paqes në botë, ai nuk u bë i fuqishëm veçse nëpërmjet një përpjekjeje të gjatë. Në të vërtetë, për 23 vite me rradhë, Islami ishte në një betejë të vazhdueshme për mbijetesë dhe njësoj si të gjitha lëvizjet e tjera të mëdha në histori, kërkonte sakrifica. Është interesante se Muhammedi nuk i imitoi prijësit e tjerë historikë dhe kurrë nuk i hodhi në zjarr ndjekësit e tij, si një “sakrificë” për idealet. Sakrificë është të ndahesh nga një pasuri shumë e vlefshme për hir të një ideali. Shumë nga profetët dhe nga të dërguarit e Zotit kanë jetuar një jetë sakrificash. Ibrahimi e ofroi të birin Ismailin si sakrificë, Gjon Pagëzori (profeti Jahja sipas traditës islame) e ofroi veten e tij. Ismaili mund të vritej por në kohën e duhur u zëvendësua nga një kurban. Përkundër kësaj, Gjon

Pagëzori u vra dhe koka iu nda nga trupi, duke u bërë kështu njëri nga martirët më të mëdhenj të të gjitha kohërave.

Në mesin e shumë shembujve të sakrificës, ka dy shembuj që kërkojnë shumë guxim dhe besim. Kur të shihet nga këndvështrimi kuantitativ dhe kualitativ, sakrificat e bëra nga Muhammedi mbeten të papërsëritura në histori.

Këtu duhet bërë dallim ndërmjet sakrificave materiale dhe sakrifikimit të jetës. Muhammedi i bëri të dy këto gjëra. Ai e sakrifikoi rehatinë e tij dhe të gjitha pronat e tija materiale për hir të Islamit. Kjo është diçka që gjithkush e di. Ajo që mbase nuk dihet aq mirë është fakti se disa nga familjarët më të afërt të Muhammedit u vranë në mbrojtje të Islamit. Emrat e këtyre njerëzve që e sakrifikuan jetën e tyre për Islamin, janë:

El-Harith ibn Ebi Hala, djali i adoptuar dhe nipi i Hatixhes. I vrarë në Mekke.
Ubejde ibn el-Harith ibn Abdul Muttalib, kushëri i Muhammedit. I vrarë në betejën e Bedrit.
Hamza ibn Abdul Muttalib, xhaxha i Muhammedit. I vrarë në betejën e Uhudit.
Masab ibn Umajr, xhaxha i Muhammedit. I vrarë në betejën e Uhudit.
Abdullah ibn Xhehsh, kushëri i Muhammedit. I vrarë në betejën e Uhudit.
Zejd bin Harithe, miku dhe djali i adoptuar i Muhammedit. I vrarë në betejën e Mut’asë.
Xhafer ibn Ebu Talib, kushëri i Muhammedit. I vrarë në betejën e Mut’asë.
Ejmen ibn Ubejd, vëlla qumështi i Muhammedit. I vrarë në betejën e Hunejnit.

Kjo është një listë e disa prej emrave më të famshëm në historinë e Islamit dhe në të përfshihen dy xhaxhallarë, tre kushërinj, dy bij të adoptuar dhe një vëlla i qumështit i Muhammedit. Nëpërmjet sakrificave të tilla ai e bëri Islamin të fuqishëm dhe të pashkatërrueshëm.

Muhammedi kurrë nuk u përpoq t’i mbronte më të dashurit e tij. Në të vërtetë, më të dashurit e tij ishin të parët që u përgjigjeshin sfidave të armikut. S’kishte njeri që ai e donte më shumë se Aliun. Por megjithatë, Aliu ishte gjithnjë në detyrën më të rrezikshme në çdo përballje me paganët, qoftë në Mekke ose në Medine.

Sakrificat më të mëdha për Islamin u bënë nga Muhammedi dhe nga Aliu. Në anën tjetër, personat si Ebu Bekri dhe Umari nuk bënë kurrfarë sakrifice. Kur të flitet për sakrificat e bëra për Islamin, ata nuk kanë shumë gjëra për të treguar. Kurdoherë që vinte një sfidë nga paganët, siç erdhi në Bedër, në Uhud ose në Hendek, ata (Ebu Bekri dhe Umari) nuk u përgjigjën dhe asnjë pjesëtar i familjes së tyre nuk u vra në mbrojtje të Islamit. Familjari i vetëm që Umari e humbi në betejat e Islamit me paganizmin ishte daja i tij Ebu Xhehli, i cili u vra në betejën e Bedrit.

Kurora e dëshmorit është nderi më i madh që Islami mund t’ia falë një muslimani në këtë botë. Më të dashurit e Muhammedit dhe të Aliut fituan tetë kurora të tilla teksa ishte akoma gjallë Muhammedi por do të fitonin edhe shumë të tjera më pas.

73. Dështimi kryesor i Ebu Bekrit dhe Umarit

Thuhet se një politikan dallon nga një burrë shteti në faktin se politikani mendon vetëm për zgjedhjet e ardhshme, ndërkohë që një burrë shteti mendon për gjeneratat që do të vijnë. Kjo do të thotë se ndikimi i politikanit në publik është i kalueshëm por ai i një burri shteti është i përhershëm.

Prijësit e vdekur kujtohen në varësi prej asaj sa e kanë ndryshuar rrjedhën e historisë dhe sa kanë arritur bëmat e tyre të bëhen pjesë e një trashëgimie kombëtare.

Ebu Bekri dhe Umari ishin të mëdhenj si burra shteti dhe me idetë e tyre e ndryshuar rrjedhën e historisë. S’ka dyshim se që të dy ishin prijës, pushtues dhe sundues të mëdhenj.

Por edhe përkundër kësaj madhështie të të dyve, ka një çështje në të cilën vizioni i tyre prej udhëheqësi dështoi plotësisht. Kjo është pikërisht çështja e udhëheqësisë së muslimanëve. Ata dështuan në krijimin e një aparati për udhëheqësinë e shoqërisë muslimane. Ata dështuan në zhvillimin e një sistemi të transferimit paqësor të pushtetit nga një sundues tek tjetri.

Para Ebu Bekrit dhe Umarit, i Dërguari i Zotit Muhammedi kishte planifikuar një aparat për transferimin paqësor të pushtetit. Por në një fatkeqësi të vërtetë, ata të dy e kishin çaktivizuar atë dhe në vend të tij, e kishin krijuar një aparat të vetin. Ky aparat funksiononte për të funksionuar por kishte shumë “defekte” në punën e tij.

Në kontrast me planin e frymëzuar të Muhammedit për pasardhësinë e tij, Ebu Bekri dhe Umari krijuan një sistem të përkohshëm të vetin në Sakife. Ky sistem ishte i suksesshëm në kuptimin që e solli pushtetin në duart e tyre: njëherë njëri dhe më pas tjetri u bë udhëheqës. Por siç do të tregonin ngjarjet në vijim, sistemit të tyre i mungonte një strategji e kujdesshme. Esenca e strategjive shtetërore duhet të jetë pikërisht kujdesi dhe koherenca dhe jo improvizimi i çastit.

Kur i Dërguari i Zotit vdiq, Ebu Bekri dhe Umari u bënë nismëtarë të asaj që do të quhej “Kalifati i të Drejtudhëzuarve”, me ç’rast Ebu Bekri do të ishte Kalifi i parë “i drejtudhëzuar”. Dy vite më pas, teksa po vdiste, ai e emëroi Umarin si pasardhës të vetin.

Dhjetë vite më vonë, Umari ishte në shtratin e vdekjes dhe sërish duhet të përballej me problemin e transferimit të pushtetit. Gjithë ç’bëri Umari ishte të përpilonte një sistem të improvizuar, ndonse kishte patur një përvojë të madhe në qeverisje dhe në politikë.
Shkatërrimi nga Ebu Bekri dhe Umari, i sistemit të trashëgimisë që Muhammedi kishte përpiluar, do të ishte tragjedia më e madhe e historisë së Islamit.

Maurice Latey, duke shkruar në lidhje me perandorët romakë në veprën “Patterns of Tyranny”, të botuar në vitin 1969 në New York, shkruan:

“Mjetet i japin ngjyrim fundit dhe për sundimin e Augustit, metoda me të cilën e mori pushtetin në duar, do të linte një gjurmë fatale në themelin e perandorisë së tij, e cila vazhdimisht do t’i lëkundte themelet e saj dhe më në fund do ta shkatërronte.”

Në politikën e Ebu Bekrit dhe të Umarit, mënyra në të cilën e morën pushtetin la një gjurmë fatale në themelin e “Kalifatit të të Drejtudhëzuarve”, themelet e të cilit do të lëkundeshin vazhdimisht, për t’u shkatërruar më në fund.

“Kalifati i të Drejtudhëzuarve” (Ebu Bekri, Umari, Osmani dhe Aliu) u shkatërruar në mes të një lufte civile, mes vrasjeve dhe kaosit, njësoj siç kishte parashikuar vetë Umari. Muavije ibn Ebu Sufjani, i cili për tridhjetë vite me rradhë kishte pritur një mundësi për ta marrë në dorë Kalifatin, veproi për ta mbushur vakumin e krijuar dhe e bëri këtë gjë fare pa pretenduar se ishte një njeri i virtytshëm dhe se kishte qëllime të shenjta.

Siç u tha më sipër, Muhammedi ishte akoma gjallë kur kandidatët potencialë për pushtetin e kishin përpiluar një plan të tyre, i cili do të duhej ta neutralizonte planin e Muhammedit për transferim paqësor të pushtetit. Sipas këtij plani, Ebu Bekri do të ishte Kalifi i parë, Umari i dyti dhe Osmani i treti. Muhammedi e dinte se çfarë kishin ndërmend disa nga shokët e tij dhe pikërisht për këtë arsye, të gjithë i vendosi nën komandën e Usame bin Zejdit, duke urdhëruar që menjëherë të largoheshin nga Medineja dhe të shkonin në frontin sirian. Por ata nuk iu bindën urdhrit të tij dhe qëndruan.

Shokët e Muhammedit e zhvleftësuan planin e tij për pasardhësinë dhe e ngritën Ebu Bekrin në fron. Para se të vdiste vetë, Ebu Bekri e emëroi Umarin si Kalif të ri. Dhjetë vite më pas, kur Umarit i ishte afruar vdekja, ai vetëm sa e “inskenoi” zgjedhjen e Osmanit si pasardhës të vetin, në një mënyrë që do të siguronte funksionim të planit të tyre zanafillor.

Por s’mund ta dimë kurrë se ç’ishte mendimi i Ebu Bekrit dhe i Umarit në lidhje me periudhën pas Osmanit. Me sa duket, Umari u përpoq të shihte se ç’mund të ngjante pas Osmanit. Duke i menduar këto kohë, ai e afroi Muavijen si “të mbrojturin” e tij. Njësoj siç e kishte “rritur” Muhammedi Aliun për t’i udhëhequr muslimanët pas vetes së tij, edhe Umari po e “rriste” Muavijen.

Muavije kishte dëgjuar se Umari e kishte kritikuar metodën e zgjedhjes së Ebu Bekrit, si një “punë të ngutur”, nga ndikimet e liga të të cilës i kishte mbrojtur Zoti muslimanët. Andaj, kur u bë vetë Kalif, Umari hoqi dorë nga kjo metodë. Ai në dukje e hoqi sistemin e zgjedhjes së lirë, i cili edhe ashtu ishte hequr tashmë me emërimin e drejpërdrejtë të Umarit nga Ebu Bekri.

Muavije e shkatërroi godinën e ndërtuar nga Ebu Bekri dhe nga Umari, duke e ndryshuar tërësisht ideologjinë. Ardhja e Muavijes në pushtet ishte sinjali i dështimit spektakular të demokracisë “islame” ose thënë më saktë, demokracisë së Sakifes.

Charles Yost

Demokracia nuk është një punë ndjenjash por një punë vizioni. Secili sistem që nuk ka vizione afatgjate, do të vetëshkatërrohet shumë shpejt. (“Epoka e triumfit dhe e frustracionit”)

Demokracia e Sakifes nuk kishte bërë llogari afatgjata dhe e kishte shkatërruar vetveten në një kohë të shkurtër, me çfarë e ngriti Muavijen, djalin e Hindës drejt pozitës më të lartë. Njësoj siç ishte Ebu Bekri nismëtar i “Kalifatit të të Drejtudhëzuarëve” (el-Kalifat er-Rashida), edhe Muavije u bë nismëtar i monarkisë dhe e themeloi dinastinë e tij. Mbi rrënojat e “Kalifatit të të Drejtudhëzuarve”, ai e vendosi shtyllat e perandorisë umajjade. Filozofia e tij politike mbështetej në një strategji afatgjate dhe të kujdesshme.

Nëntëdhjetë vite pas tij, perandoria e Muavijes do të shkatërrohej dhe mbi rrënojat e saja, kësaj rradhe abbasidët do t’i vendosnin themelet e perandorisë së tyre. Edhe ata, njësoj si umajjadët, sunduan në formë dinastie dhe u mbështetën në një strategji afatgjate dhe të kujdesshme, e cila do ta krijonte edhe “Epokën e Artë” të arabëve. Epoka e artë e një populli gjithnjë e simbolizon paqen dhe prosperitetin. Epoka e artë e arabëve mund t’u ketë sjellur prosperitet disa njerëzve por jo të gjithë muslimanëve. Edhe në kohët kur abbasidët ishin në kulmin e fuqisë së tyre, perandoria abbaside nuk pati paqe të vërtetë.

G.E. von Grunebaum

Motivimi i kryengritjeve që e trondisnin Perandorinë Abbaside ishte feja. Edhe nën sundimtarët e parë abbasidë, të cilët kishin një pushtet shumë të fuqishëm, asnjë vit nuk kalonte pa ndonjë kryengritje të madhe ose të vogël. (“Islami klasik: një histori 600-1258”, fq.88)

Lufta në tokën e Islamit ishte një gjë normale dhe gjithnjë e pritshme. Lufta për pushtet konsiderohej tejet normale dhe e pashmangshme. Kjo luftë ishte një “trashëgimi” e Sakifes për muslimanët. Pjesa më e madhe e muslimanëve ishin bërë “të varur” nga lufta civile. Dhe kur nuk kishte luftë, ky fenomen konsiderohej aq i jashtëzakonshëm sa e vinte në dyshim besimin. Transferimi i pushtetit pa patur ndonjë konfrontim të përgjakshëm, konsiderohej diçka e rrallë.

G.E. von Grunebaum

Ebu Jakub Jusufi, djali i Abdul Muminit e mori pushtetin pa trazira. Ai vdiq në luftën e shenjtë në Spanjë në vitin 1184. Edhe tre sunduesit e ardhshëm, prej të cilëve nipi i Abdul Muminit ishte më i famshmi, erdhën në pushtet pa u përballur me rebelime. Një dinasti stabile kjo, që është thuase e paparë në historinë e tokave të Islamit. (“Islami klasik:një histori 600-1258, fq.187)

Një burrë shteti është gjithnjë i pajisur me një vizion në lidhje me gjeneratat dhe madje shekujt në vijim. Thuase çdo popull ka patur së paku një udhëheqës të tillë në historinë e tij. Ata burra të shekullit të tetëmbëdhjetë, që e përpiluan Deklaratën e Pavarësisë së Amerikës, Kushtetetutën e Shteteve të Bashkuara dhe Dokumentin e të Drejtave ishin të tillë. Ata ishin njerëz “profetikë”. Ata krijuan një aparat për transferimin paqësor të pushtetit dhe duke e bërë këtë, e shpëtuan popullin amerikan nga lufta dhe nga gjakderdhja. Ata vendosën mekanizma të sigurta në Kushtetutë, të cilat që nga viti 1789 e këtej, kanë mundësuar një transferim të pushtetit nga një president tek tjetri, pa patur kurrfarë incidenti. Me 52 fjalë ata e përpiluan një Preambulë që është mbase shprehja më e kënaqshme që është shkruar ndonjëherë në lidhje me qëllimin e qeverisjes.

Robert B. Downs

Historiani i shekullit të nëntëmbëdhjetë, George Bancroft, besonte se “Etërit Themelues”(=Founding Fathers: delegatët që e nënshkruan Deklaratën e Pavarësisë së SHBA-ve ose që në ndonjë mënyrë morën pjesë në Revolucionin Amerikan) kishin vepruar sipas udhëzimit hyjnor dhe se ishin udhëzuar nga Zoti për të kryer një revolucion demokratik dhe për ta shkruar më pas edhe Kushtetutën. (“Librat që e ndryshuan Amerikën”, Londër 1970)

Kur të shihet jetëgjatësia e shkurtër e “Kalifatit të të Drejtudhëzuarve”, mund të duket se ai nuk kishte kurrfarë bekimi ose udhëzimi hyjnor.

Më 20 Janar të vitit 1981, Ronald Reagan, presidenti i dyzetë i SHBA-ve, në fjalimin e tij inaugurues, tha:

“Transferimi i rregullt i pushtetit, ashtu siç është parashikuar në Kushtetutë, ka rreth dy shekuj që po zhvillohet dhe vetëm pak prej nesh janë ndalur ndonjëherë dhe të mendojnë se sa unikë jemi. Në sytë e shumë njerëzve të botës, kjo ceremoni që zhvillohet çdo katër vite dhe që neve na duket më se normale, s’është tjetër veçse një mrekulli.”

Themeluesit e Amerikës e arritën këtë mrekulli në shekullin e tetëmbëdhjetë. Dymbëdhjetë shekuj para tyre, i Dërguari e kishte arritur të njejtën gjë në Arabi. Në këtë shpjegim, një studiues i historisë mund të shohë dy “mrekulli” të transferimit të pushtetit. Por ndërkohë që mrekullia amerikane ishte jetëgjatë, mrekullia e Profetit të arabëve vdiq në lindje. Përse?
Për një arsye shumë të thjeshtë: populli i ri amerikan u dha një përkrahje të plotë principeve të përmbledhura në “mrekullinë” amerikane, ndërkohë që figurat kyçe të shoqërisë së sapokrijuar muslimane nuk i përkrahën me aq entuziazëm principet e pasqyruara në mrekullin e Muhammedit.

Siç u tha më parë, Muhammedi u pengua nga shokët e tij në ekzekutimin e planit të tij për transferimin e rregullt të pushtetit në Mbretërinë e Qiejve në tokë. Këta të fundit kishin një plan të vetin, të cilin arritën ta aplikonin pas vdekjes së Muhammedit. Por me këtë “sukses”, ata dhe ndjekësit e tyre e hapën “kutinë e Pandorës” që do të shkaktonte polarizime, konfrontime dhe konflikte në tokën e Islamit, me pasoja shkatërrimtare për muslimanët. Një numër i madh muslimanësh u vranë në luftërat e pafundme që buronin nga fakti se nuk ekzistonte një aparat i mirëfilltë për transferimin e pushtetit nga një sundues tek tjetri.

Shumë historianë e kanë vërejtur dhe e kanë komentuar këtë paradoks të luftës dhe gjakderdhjes në tokën e “Paqes” (Islamit).

Sir John Glubb

Në rrafshin politik, gjatë gjithë historisë së tyre shtetet muslimane kanë qenë të tronditura nga luftërat civile ndërmjet pretenduesve të shumtë për pushtetin. Të njejtat gjëra i shohim sërish, në formë të rebelimeve të brendshme dhe të puçeve ushtarake, njësoj siç ishin edhe para 800 vitesh. Përgjatë historisë, ushtritë muslimane janë marrë shumë më tepër me luftërat e brendshme sesa me ato të jashtmet... (“Shekujt e humbur”, botuar 1967)

Edhe një tjetër historian ka komentuar në lidhje me shkatërrimin moral dhe politik të perandorive muslimane, në të cilat njerëzit shkatërroheshin në luftërat e brendshme të sunduesve të tyre, ndërkohë që sunduesit kënaqeshin në pallate të stolisura luksoze.

Herbert J. Muller

Ata (umajjadët) themeluan një dinasti, një pallat të kësaj bote, morën eunukë në haremet e tyre dhe në përgjithësi, sunduan si mbretërit lindorë, duke mos u shoqëruar me miqtë e tyre në stilin e prijësve fisnorë arabë. Feja dhe Shteti, të cilat ishin një në teori, ishin në të vërtetë të ndara nga njëra-tjetra. Islami e ruajti një devotshmëri të mjegullt ndaj teorisë por pa patur ndonjë doktrinë të vërtetë politike.

Abbasidët ndërtuan një kryeqytet të ri në Bagdad, një qytet kozmopolitan, i cili do të ishte djepi i “netëve arabe” dhe i një civilizimi shumë më të pasur se civilizimi i deriatëhershëm arab. Ata e sollën Islamin në kulmin e fuqisë dhe të pasurisë së tij materiale, e cila do t’i prodhonte simbolet e saja më të famshme gjatë sundimit të Harun er-Reshidit (786-809). Megjithatë, edhe gjatë sundimit të tij ishte i qartë tashmë dobësimi i regjimit abbasid. Haruni ishte ngjitur lehtësisht në fron sepse i vëllai ishte vrarë në harem. Ai u desh të përballej me shumë revolta në perandorinë e tij dhe vdekja e Harunit rezultoi në një luftë civilë ndërmjet dy djemve të tij. Shumë shpejt, bota islame kishte filluar të copëtohej, teksa Persia, Spanja, Egjipti dhe provincat e tjera po bëheshin mbretëri të pavarura. Perandoria e ndërtuar në emër të Muhammedit dhe të Allahut nuk e kishte atë fuqi afatgjate të Romës sekulare.

Ajo kurrë nuk kishte qenë një preandori e vërtetë me një qeverisje uniforme. Uniteti shpirtëror i Islamit kishte dështuar në krijimin e një uniteti politik. Sunduesit politikë muslimanë shfaqnin shumë pak urtësi politike dhe po kaq pak idealizëm. Ndonse Kalifët abbasidë shfaqeshin gjithnjë si njerëz fetarë, pjesa më e madhe e tyre ishin njerëz me vese dhe ekstravagantë deri në kufijtë më të largët në harxhimin e pasurive të Islamit për hir të jetës së tyre luksoze. Ata qëllimisht krijuan një imazh të tyre të stolisur me një kurorë mbretërore, u bënë vazhdimisht më autokratikë dhe të largët nga populli dhe e bënë ushtrinë një pronë të tyre private, duke rekrutuar ushtarë nga skllevërit e huaj. Një risi tjetër ishte edhe një ekzekutues që gjithnë e shoqëronte Kalifin. Ebu’l-Abbasi, themeluesi i dinastisë, ishte njohur me emrin Gjakderdhësi. Shumë nga pasardhësit e tyre do të vdisnin si pasojë e intrigave brenda pallatit perandorak.

Në shekullin e dhjetë, Kalifët e Bagdadit ishin bërë tashmë kukulla të ushtrisë së përbërë nga “skllevërit” e tyre, duke e humbur kështu çdo autoritet politik dhe shpirtëror mbi njerëzit.

Zhvillimi tragjik i sundimit të tyre mbaroi në vitin 1031, kur shumë Kalifë të tjerë u shfaqën në tokat e tjera të Islamit, si në Egjipt dhe Spanjë. Megjithatë, edhe këta sundues kishin vetëm pushtet shumë të kufizuar. Edhe shtetet e tjera muslimane e përsëritën tregimin e Bagdadit, të përbërë nga shkëlqimi, intriga dhe luftërat civile. Njëherë, një poet arab e përmblodhi në këto vargje moralin e popullit: “Merrni bijtë për vdekjen! Ndërtoni lartë për çrrënjosje! Marshoni para, kjo rrugë shkon drejt shkatërrimit.” (“The loom of history”, fq.286-287; botuar 1958)

Duke gjykuar nga ky imazh, paqja duhet të ketë qenë diçka e huaj në tokën e “Paqes”, ku luftërat dhe gjakderdhja ishin një përvojë më e njohur për popullin. Shoqëria muslimane ka paguar një çmim vërtet të madh për dështimin e saj në pranimin e planit të Muhammedit për transferimin e pushtetit nga një sundues tek tjetri.

 74. Kush dhe si e shkroi historinë e Islamit?

Është thënë se historia është propaganda e palës fitimtare. Kjo do të thotë se në çdo konflikt, fitimtari mund ta manipulojë historinë ashtu si ka dëshirë dhe nuk ka asgjë që mund ta ndalë në këtë gjë. Pala fitimtare mund të trillojë një tregim dhe ta shpallë atë si të vërtetën absolute, pa patur frikë se dikush mund ta sfidojë. Pala fitimtare jo vetëm që mund ta krijojë tregimin e saj, por mund edhe ta shkatërrojë tregimin e palës kundërshtare.

M. Shibli Nomani, veterani në mesin e historianëve sunnitë të Indisë, në biografinë e tij të famshme të Profetit, të titulluar “Jeta e të Dërguarit” (Sirat’un-Nebi; botuar në Azamgarh, 1976), në vëllimin e katërt shkruan:

"Nga të gjithë faktorët e jashtëm që ndikojnë në shkrimin e historisë, asnjë faktor nuk është më i fuqishëm se qeveria. Për muslimanët, gjithnjë do të jetë një krenari që lapsi nuk iu bind shpatës. Puna për përpilimin e haditheve kishte filluar që në kohën e Umajjadëve. Për 90 vite, që nga Sindhi në Indi dhe deri në Andaluzinë spanjolle, Aliu dhe fëmijët e Fatimesë ishin mallkuar nga mimberi i çdo xhamie dhe çdo të premte. Mijëra hadithe që e lëvdonin Muavijen ishin trilluar dhe ishin vënë në qarkullim. Në kohën e abbasidëve, u trilluan hadithe që e parashikonin me emër lindjen dhe vlerën e secilit Kalif abbasid. Por ç’ishte rezultati i kësaj përpjekjeje mendjelehtë? Përmbledhësit e haditheve shpallën hapur dhe njëzëri (qoftë në periudhën umajjade ose atë abbaside) se këto hadithe ishin të falsifikuara. Sot, me plotë krenari mund të themi se shkenca e haditheve është e pastër nga papastërtitë e tilla.”

Thuase e saktë! Por në rastin e shumë haditheve, përpjekja për t’i larguar gjërat e gabuara ose për t’i korigjuar të njejtat zakonisht nuk solli deri tek zbulimi i gabimeve zanafillore.

Edhe pas këtij seleksionimi të literaturës së haditheve, në ekzistonte fare një proces i tillë, ajo pjesë që ka të bëjë me jetën e Muhammedit vazhdon të jetë e mbushur me gjëra jorealiste, të çuditshme dhe të gabuara. Ka shumë hadithe që e bëjnë Profetin të duket si një njeri lakmitar, i ashpër, hakmarrës, oportunist, pa principe dhe jo-etik. Për më tepër, ka shumë hadithe që thjesht mund të quhen “plehra”.

Por dëshmitë historike bien ndesh me përshkrimet e tilla të Muhammedit. Ai mund të ishte i tillë siç e përshkruajnë këto hadithe por nuk ishte i tillë. Është më rëndësi, pra, që muslimanët dhe jomuslimanët t’i ndajnë trillimet nga faktet gjatë studimit të historisë së Islamit.

Por si arritën hadithe të tilla që bien ndesh edhe me arsyen njerëzore, të përfshihen në literaturën e haditheve? Si është e mundur që thënie që mund të karakterizohen si shokuese, t’i jenë mveshur një njeriu, jeta e të cilit ishte shembulli i pastërtisë, i sinqeritetit dhe i modestisë?

Në paragrafin e mësipërm, Shibliu ka bërë një përpjekje sipërfaqësore për t’iu përgjigjur kësa pyetjeje. Ai thotë se në kohën e umajjadëve dhe të abbasidëve, faktori kryesor në shkrimin e historisë ishte qeveria. Qeveria e asaj kohe kishte fuqi për të bërë që historia të shkruhej sipas kërkesave të saja. Që të dyja dinastitë ndjenin se ishin të lira për ta falsifikuar historinë ose për ta trilluar atë, atëherë kur kishin nevojë. Ndonse shumë hadithe u trilluan me qëllime politike, kishte edhe shumë hadithe që u trilluan me qëllime të kënaqësisë. Lukset e pallateve të Damaskut dhe të Bagdadit kërkonin një “bekim” për këtë gjë në thëniet e të Dërguarit.
Një “hadith” është një thënie. Nëse një njeri e shihte Profetin duke bërë diçka ose e dëgjonte prej tij ndonjë fjalë dhe më pas ua përcillte këtë të tjerëve, kjo quhej “hadith”. Shokët e Profetit e shihnin si detyrë të tyre që t’i ruanin hadithet e Profetit, me qëllim që muslimanët të mund t’ua shihnin dobinë atyre.

Hadithi gjithashtu mund të ishte edhe ndonjë koment i Profetit në lidhje me një njeri. Nëse ai i kishte bërë dikujt një kompliment ose nëse e kishte kritikuar dikë, këto fjalë të tija bëheshin të famshme në mesin e muslimanëve. Gjatë Kalifatit të Muavijes, shumë hadithe të tilla ishin në qarkullim. Ai shumë shpejt e kuptoi rëndësinë e tyre dhe vendosi t’i bënte një armë në kampanjën e tij kundër Ali ibn Ebu Talibit dhe fisit Hashim.

Muavije ibn Ebu Sufjani, i cili ishte themelues i dinastisë së umajjadëve, kishte edhe një cilësi tjetër. Ai e themeloi “industrinë ilegale” të prodhimit të haditheve. Pasardhësit e tij dhe më pas, Kalifët abbasidë, do të ishin mbrojtës të kësaj “industrie”, e cila për një kohë të gjatë do të merrej me prodhimin e “haditheve”.

Ndonse Shibliu pretendon se hadithet janë seleksionuar nga cenzorë kritikë, të zgjuar dhe analitikë, ekzistojnë shumë hadithe që i shpëtuan këtij seleksionimi dhe sot pranohen si të sakta nga shumica e muslimanëve.
Muavije aktivizoi një grup njerëzish për të trilluar thënie të favorshme për vetveten dhe për armiqtë e tjerë të Aliut, duke ia mveshur të njejtat të Dërguarit të Zotit. Në të njejtën kohë, ai bëri ç’mos për t’i shtypur hadithet e vërteta që e lëvdonin Aliun. Paralelisht, ai urdhëroi që të trilloheshin hadithe që do ta nënçmonin atë. Pjesëtarët e ekipit të tij trilluan hadithe të të dy llojeve dhe i vendosën në qarkullim.

Pas vdekjes së Muavijes, kjo kampanjë vazhdoi nga pasardhësit e tij. “Shkrimtarët” e tyre të fshehur, “ekspertët e marrëdhënieve me publikun” dhe të shumtit “image-maker” të tyre, në një mënyrë shumë të zgjuar i përzien hadithet e rreme me hadithe të vërteta, duke krijuar një histori “sintetike” me shpresën se këto tregime do të rradhiteshin në mesin e traditës së shenjtë të muslimanëve.

Muavije kishte edhe një arsye tjetër për t’i hyrë “industrisë” së haditheve. Ai e dinte se gjeneratat vijuese do ta gjykonin çdo sundues musliman duke e krahasuar me sunduesin më ideal: Muhammedin. Ai e dinte se po të krahasohej me Muhammedin, ai do të ishte vite drite larg tij dhe se çfarëdo që të bënte, kurrë nuk do të mund ta arrinte atë. Në të vërtetë, ai e dinte se nuk mund ta arrinte as lartësinë që e kishin arritur shërbetorët e Muhammedit. Por Muavije ishte mjaft i zguar sa të kuptonte se nëse nuk mund ta arrinte atë rrafsh sublim në të cilin qëndronte Muhammedi, ai mund ta zbriste Muhammedin në rrafshin në të cilin ndodhej vetë. Këtë do ta bënte thjesht duke e dëmtuar imazhin e Muhammedit dhe duke bërë që ai të dukej si çdo i vdekshëm tjetër.

Muavije shpresonte se gjykimi i historianëve ndaj tij do të ishte më i butë nëse ai u tregonte se edhe njeriu më i përsosur, vetë i Dërguari i Zotit, nuk ishte dhe aq i përsosur në karakterin e tij. Është më se e qartë se pjesa më e madhe e haditheve është një komplot për “vrasjen” e karakterit të Muhammedit, të Dërguarit të Zotit.

Muavije dhe ndërmarrësit e tjerë të “industrisë” së tij patën “sukses” në përpjekjet e tyre për ta degraduar imazhin e karakterit të Muhammedit. Ata injektuan tregime të pafundme dhe anekdota në literaturën e haditheve, qëllimi i të cilave ishte që në sytë e lexuesit, Muhammedi të dukej më pak se profetik.

Në vijim po japim një shembull të një hadithi të tillë që ka arritur deri në ditët tona. Ai përcillet nga Hakim Muhammed Saidi në një artikull të botuar në Akademinë Hamdard të Karaçit, në Pakistan. Artikulli është botuar në vitin 1972, në një libër të quajtur “Tezker-i Muhammed” dhe në të thuhet:

Pak kohë pas martesës së tyre, i Dërguari i Zotit e ftoi nusen e re Aishen që të garonin në vrapim. Aisheja ishte e hollë dhe e dobët dhe me lehtësi e mundi të shoqin. Disa vite më pas, i Dërguari e sfidoi Aishen sërish. (Në ndërkohë Aisheja ishte shëndoshur). Që të dy vrapuan dhe i Dërguari e mundi Aishen. Ai tha:

“Herën e kaluar fitove ti moj Humejra (nofkë e Aishes) por kësaj rradhe fitova unë. Tani jemi të barabartë.”

Sipas kësaj, i Dërguari i Zotit ishte 54 vjeç kur garoi herën e parë kundër Aishes 9 ose 10 vjeçe dhe u mund, ndërkohë që e mundi atë herën e dytë, kur tashmë i kishte mbushur të gjashtëdhjetat.

Muslimanët janë shumë të ndjeshëm kur bëhet fjalë për dinjitetin e Profetit. A thua ky “hadith”, të cilin shumica e tyre e pranojnë si të saktë, është pasqyrim i një dinjiteti të tillë?

Me sa duket, principi dhe qëllimi kryesor i industrisë që Muavije kishte krijuar, ishte sasia. Është më se e qartë se ata nuk kishin për qëllim ta kontrollonin cilësinë e produkteve të tyre. Ata mbollën gënjeshtra në libra dhe çdo gënjeshtër la një pikë helmi që do të ishte një ndotje për mendjen e muslimanëve. Disa nga produktet e kësaj “industrie” janë tepër ofenduese dhe madje të pabotueshme. Kritikët dhe armiqtë e Profetit, siç mund të paramendohet, kanë shfaqur një interes të jashtëzakonshëm për t’i pranuar ato si të sakta dhe për t’i përcjellur në librat e tyre. Megjithatë, këta kritikë dhe armiq të Profetit kurrë nuk i kanë patur parasysh faktet, autenticiteti i të cilëve është përtej dyshimit. Për shembull, ata kanë harruar se në Mekke, Kurejshi i kishte ofruar Muhammedit që të martohej me gruan më të bukur sikur të hiqte dorë nga Islami. Ata gjithashtu harronin se Muhammedi ishte sovrani i Arabisë dhe se mund të martohej me çdo vajzë që dëshironte. Prijësit e fiseve arabe do të ishin shumë krenarë sikur vajzat e tyre të martoheshin me Profetin.
Profeti u martua me shumë gra në Medine. Por pjesa më e madhe e tyre ishin vejusha dhe kryesisht të moshuara. Në përjashtim të Hatixhes, të gjitha gratë e Profetit hynë në shtëpinë e tij kur ai i kishte kaluar të pesëdhjetat prej kohësh. Ato kishin hyrë në jetën e tij në një kohë kur fuqia, shkëlqimi dhe freskia e rinisë ishin larguar prej tij, për t’u zëvendësuar nga ngarkesat e një Shteti që rritej gjithë kohës dhe nga problemet e tjera më se komplekse dhe të mëdha, të cilat i linin shumë pak kohë për t’u marrë me punë të ngjashme me ato që përcillen në “hadithet”, si ai që e përmendëm më sipër.

Për përmbledhësit e haditheve, Muavije i kishte dhënë urdhrat në vijim:
Të gjitha thëniet e Profetit që e lëvdojnë Aliun dhe që e shpallin superioritetin e tij në ndonjë aspekt, duhet të fshihen.
Çdo njeri që e përcjell ndonjë virtyt të Aliut ose përcjell një thënie të Profetit në këtë drejtim, do të jetë vetë përgjegjës për pasojat. Shtëpia dhe pronat e tija do të konfiskohen, dëshmia e tij në gjykatë nuk do të pranohet dhe ai do të ndahet nga pjesa tjetër e muslimanëve.

Në anën tjetër, çdo virtyt i mundshëm duhet t’i mveshej Ebu Bekrit, Umarit, Osmanit dhe kuptohet, vetë Muavijes. Njerëzit duhet të nxiteshin për të prodhuar “hadithe” nga i Dërguari, që do t’i lëvdonin këta katër vetë dhe miqtë e tjerë të tyre. Kushdo që prodhonte hadithe të tilla do të ishte i afërt me pallatin perandorak dhe do ta merrte shpërblimin e tij.

Muavije gjithashtu filloi një “larje truri” për muslimanët. Ai e nisi procesin e shkatërrimit të kujtimit të Aliut dhe të bijve të tij nga foltoret e xhamive, aq sa fëmijët muslimanë lindnin, rriteshin dhe vdisnin duke dëgjuar se si mallkohej Aliu dhe pa e ditur se kush ishte ai vërtet. Gjenerata të tëra jetuan dhe vdiqën në një injorancë të plotë. Gënjeshtra të shumta u vendosën në qarkullim nga qeveria, aq sa këto gjëra u bënë pjesë e përditshmërisë së muslimanëve. Procesi i “larjes së trurit” gjatë sundimit të Muavijes dhe të pasardhësve të tij, ishte po aq aktiv sa edhe “industria” e haditheve.

Muavije e përdori çdo metodë në luftën e tij propagandistike kundër Aliut dhe fisit Hashim. Ndikimi i këtij sulmi ndaj tyre ka zgjatur deri në ditët tona. Lufta e tij bëhej nga xhamitë. Imamët e xhamive paguheshin për të bërë interpretime të çuditshme dhe fantastike të Kur’anit, të cilat do të tregonin se Aliu ishte në pozitë jo të favorshme. Ata bënë ç’mos për ta bindur popullin e rëndomtë se ishte në interesin e tyre “në të dy botët” që ta përkrahnin Muavijen kundër Aliut dhe fisit Hashim.

Michael C. Hudson

Sunduesit e kanë përparësinë e medias dhe të mjeteve arsimore të shtetit, duke e kontrolluar njëkohësisht edhe vetë përbërjen fetare nëpërmjet ryshfetit. (“Islami dhe zhvillimi”, fq.16, botuar 1980)

Lexuesi i Islamit duhet ta ketë të qartë tashmë se historia e Islamit u shkrua nën urdhrat e palës që e mbante në dorë pushtetin. Për lexuesin e historisë së Islamit, duhet gjithashtu të jetë i qartë fakti se pjesa më e madhe e këtij materiali historik kaloi nëpërmjet “larësve të trurit” të themeluar nga Muavije ibn Ebu Sufjani, para se të arrinte tek ata. Muavije ishte një mjeshtër i vërtetë i propagandës.

Sir John Glubb

Efektet e plota të propagandës nuk janë qartësuar akoma. Megjithatë, është e qartë se kombe të tëra mund të indoktrinohen me mendime të gabuara dhe me standarde të liga morale. Shumë pak mendje janë të afta t’u rezistojnë ideve që vazhdimisht u imponohen. (“Rruga e një perandorie: arabët dhe pasardhësit e tyre”, botuar 1965)

Nëse kishte ndonjë hadith që e lëvdonte Aliun, përcjellja e tij ndalohej menjëherë nga ana e Muavijes dhe kjo ndalesë nuk mori fund me vdekjen e tij në vitin 680. E njejta nuk u ngrit as me përfundimin e dinastisë së tij umajjade në vitin 750 dhe as në shekujt e gjatë të Kalifatit të abbasidëve.

Abbasidët i shkatërruan umajjadët por e ndanin me ta urrejtjen ndaj Aliut dhe ndaj pasardhësve të Muhammedit. Në këtë çështje, interesat dhe qëllimet e qeverisë së Sakifes, të umajjadëve dhe të abbasidëve bënë ç’mos për t’i fshehur faktet historike. Shumë nga Kalifët e tyre u ndaluan njerëzve të thonin ose të shkruanin gjëra të tjera për Aliun, përveç të ligave. E vërteta ishte e burgosur në sundimin e tyre dhe gënjeshtra krejtësisht e lirë. Por prapëseprapë, e vërteta doli në shesh: E vërteta erdhi dhe gënjeshtra u zhduk.

Vërtet gënjeshtra është e dënuar të zhduket...(Kur’an 17:81)

Në shumë raste, thëniet e sakta janë përcjellur nga burime që kanë qenë armiqësore me Aliun. As edhe armiqtë e tij më të ashpër si umajjadët ose khavarixhët, nuk kanë mundur ta fshehin sublimitetin e karakterit të tij. Siç kemi përcjellur tashmë, M. Shibliu thotë me të drejtë se muslimanët shiitë nuk kanë shkruar histori. Gjithë historia që kemi tani ka ardhur nga burime jo-shiite dhe madje anti-shiite. Ajo ka ardhur nga arkivat e qeverive të Sakifes, të umajjadëve dhe të abbasidëve. Por tregimi i bëmave lavdiplote të Ali ibn Ebu Talibit, si rrezet e vetë të Vërtetës, kanë shkëlqyer edhe nga këto arkiva.

Megjithatë, historianët e sotëm nuk kërcënohen nga ndonjë qeveri për ta trilluar historinë dhe as që u premtohet ndonjë pasuri e madhe për ta bërë këtë gjë. Andaj, do të ishte me vend që ata ta kontrollonin “lakminë” e tyre për shtypjen e të vërtetës. Nëse akoma edhe sot, historianët e Islamit i nënshtrohen kësaj “lakmie”, siç kanë bërë pararendësit e tyre, kjo do të thoshte se ata u qëndrojnë besnikë disa personave të caktuar dhe jo vetë të vërtetës. Ata nuk i qëndrojnë besnikë të vërtetës por organizatave dhe qeverive, jo arsyes dhe saktësisë por lidhjeve të tyre emocionale.

Besnikëria është një cilësi fisnike derisa nuk është e verbër dhe derisa nuk e bën njeriun të heqë dorë nga besnikëria ndaj të vërtetës.
Nëse besnikëria e historianëve modernë nuk është e verbër dhe nëse nuk heq dorë nga besnikëria ndaj të vërtetës, ata duhet t’i largojnë tepërimet dhe “guacat” e historisë dhe t’i rezistojnë “lakmisë” së përdorimit të “Ligjit të Meyer-it”, i cili thotë:

“Nëse faktet nuk i përshtaten teorisë, atëherë lëri mënjanë faktet!”

Një historian domosdo do të përballet me të vërteta që janë të pakëndshme për të. Por ai nuk guxon t’i fshehë ato dhe duhet gjithnjë t’i shprehë të gjithë faktet, nëse vërtetë dëshiron ta përcjellë të vërtetën.

Dhe nëse historiani është musliman, ai nuk ka zgjidhje tjetër. Ai nuk guxon të shkruajë një histori “të frymëzuar” ose “sintetike”. Gjithë ç’guxon të bëjë ai, nëse vërtet shkruan histori, është të jetë besnik ndaj të vërtetës. Nëse një historian musliman, për ndonjë arsye dosido, shkruan një histori “të gënjeshtërt”, atëherë ai do të jetë përgjegjës para Zotit. Në këtë drejtim, Kur’ani është shumë i qartë dhe pa kompromis:

Mos e përzieni të vërtetën me gënjeshtra dhe mos e fshihni atë ndonse e dini! (Kur’an 2:42)

Mallkimi i Zotit dhe i të gjithë mallkuesve do të jetë mbi ata që i fshehin shenjat që i kemi zbritur, pasi t’i kemi qartësuar ato në Libër...(Kur’an 2:159)

Nëse një historian musliman i merr këta dy vargje si udhëzues të tij, ai do të jetë i mbrojtur nga gabimet dhe i mbrojtur nga të qenit një faktor ose një viktimë e propagandës, qoftë me ose pa vetëdije.

Duke dashur ta njollosin emrin e Ali ibn Ebu Talibit, duke u përpjekur t’i nënvlerësojnë shërbimet e tija për Islamin dhe duke u munduar dëshpërimthi t’i fshehin bëmat e tija të lavdishme pas një mbulese propagandash, armiqtë e tij vetëm sa janë përpjekur ta mbulojnë diellin me pluhur. Ata ngritën re të tëra pluhuri me propagandat e tyre më të pamëshirshme kundër Aliut por më në fund, dielli sërish shkëlqeu po aq shkëlqimtar siç kishte qenë.

Zoti e shkatërron gënjeshtrën dhe e dëshmon të vërtetën me fjalët e Tija...(Kur’an 42:24)

Zoti e bekoi përjetësisht emrin e Aliut. Emri i tij është simboli i dashurisë së Zotit dhe simboli i drejtësisë dhe i të vërtetës. Ky emër do të mbetet, për sa kohë që të ekzistojë dashuria e Zotit, drejtësia dhe e vërteta mbi botë.

 FUND