Një ngjarje me rëndësi të veçantë ndodhi në njërin prej viteve të fundit të qëndrimit të Profetit të Bekuar në Mekë, e cila ka lënë gjurmën e saj mbi tërë jetën fetare të Islamit dhe që është e vështirë të kuptohet për njerëzit, bota e të cilëve është kufizuar në përmasën fizike të realitetit. Kjo ngjarje është ngjitja e natës në Qiell dhe më në fund deri në praninë e Vetë Zotit. Në njërën prej netëve tek të dhjetë ditëve të fundit të Ramazanit, Profeti i Bekuar u mor mrekullisht nga Meka në Jerusalem dhe së andejmi kreu mi‘rāxhin ose ngjitjen nëpër të gjitha shkallët e ekzistencës deri në pjesën më të skajshme të kosmosit, “Pemën e Kufirit të Skajshëm” ( el-sidret ul-muntehā) dhe madje përtej kësaj në afrinë e menjëhershme të Zotit, e përshkruar si ndalesa e “distancës së dy harqeve” ( kāb ul-kausejn). Ai ngau kalin mitik el-burāk dhe u udhëhoq nga kryeengjëlli Xhibra’īl. Kur’ani i Shenjtë i referohet këtij udhëtimi të natës kur thotë:

{Pa të meta është Lartmadhëria e Atij, që robin e Vet e kaloi në një pjesë të natës prej Mesxhīd-i Haramit (Qa‘bes) gjer në Mesxhīd-i Aksā (në Jerusalem),rrethinën e së cilës Ne e kemi bekuar, për t’i treguar atij disa nga argumentet Tona. Vërtet, vetëm Ai është Dëgjuesi, Shikuesi} (Kur’an, XVII: 1).

 

Kjo përvojë e fuqishme dhe qendrore shpirtërore e Profetit të Bekuar është shembulli i ngritjes spirituale dhe modeli i jetës shpirtërore. “Nata e ngjitjes” ( lejlet ul-mi‘rāxh) është plotësuesja e “natës së fuqisë” ( lejlet ul-kadr) , kur u shpall Kur’ani i Shenjtë, po ashtu gjatë pjesës së fundit të muajit Ramazan. Kjo përvojë e Profetit të Bekuar në mi‘rāxh është burimi i shumë kryeveprave të letërsisë islame, që përfshijnë punime nga Ibn ‘Arabīu dhe Sānā‘īu, të cilat madje ndikuan edhe letërsinë evropiane e veçanërisht KoMedine Hyjnore të Dantes, e cila po ashtu mbështetet në idenë e ngjitjes në qiell. Mi‘rāxh-i ka shërbyer gjithashtu si burim frymëzimi për breza shenjtorësh dhe mistikësh muslimanë. Ai ka ravijëzuar kosmosin islam. Po ashtu, janë përvojat e brendshme, të kaluara nga Profeti i Bekuar gjatë mi‘rāxh-it, që pohohet se pasqyrohen në lëvizjet dhe shqiptimet e lutjeve të përditshme, salāt-it ose namāz-it, që përbën ritin qendror e më themelor të Islamit. Kur’ani i Shenjtë i udhëzon muslimanët të falen, mirëpo forma konkrete e të falurit mbështetet në praktikën ( Sunneh) e Profetit të Bekuar dhe lidhet me mi‘rāxh-in e tij. Ja përse ai gjithashtu ka thënë: “Lutjet e përditshme janë mir‘āxh-i i besimtarit.” Megjithatë, sipas tërë burimeve tradicionale islame, të gjithë muslimanët janë në gjendje ta arrijnë mi‘rāxh-in spiritualisht ( rūhānī), ndërkohë që në rastin e Profetit të Bekuar, dhe vetëm në rastin e tij, mir‘āxh-i ishte jo vetëm shpirtëror, por edhe trupor ( xhismānī). Për ta kuptuar domethënien e këtij pohimi të thellë është e domosdoshme t’u kthehemi rrëfimeve tradicionale të mir‘āxh-it e të kuptojmë domethënien e kosmosit tradicional, ku ai ndodhi. Kjo përpjekje nga ana e vet kërkon përgjigje ndaj vërejtjeve të caktuara të disa kritikëve modernë, të verbuar nga suksesi i shkencës moderne në rrafshin fizik dhe një lloj totalitarizmi, i cili shndërron, shpeshherë në mënyrë të pavetëdijshme, një shkencë të një rrafshi të caktuar të realitetit në shkencën e tërë realitetit, duke e varfëruar kështu realitetin deri në atë shkallë sa ta bëjë nën-njerëzor.

Këtu vijon një përmbledhje e shkurtër e rrëfimeve tradicionale të mi‘rāxh-it që ndodhet në Hajāt ul-Kulūb, e cila ka mbetur një vepër popullore për një kohë të gjatë mes muslimanëve të nënkontinentit të Indisë dhe Persisë. Pasi tregon udhëtimin e tij prej Mekës në Jerusalem, Profeti i Bekuar thotë:

 

Xhibra’īli atëherë më drejtoi në qiellin e parë. Atje pashë Ismā‘īlin, vepruesin engjëllor të atij qielli dhe zotëruesin e meteorëve, me të cilin djajtë largohen prej vilave qiellore. Janë shtatëdhjetë mijë qenie engjëllore, që ndodhen nën urdhrat e Ismā‘īlit, ku secili engjëll nga ana e vet urdhëron shtatëdhjetë mijë engjëj të tjerë. Ismā‘īli e pyeti Xhibra’īlin: ‘Kush është ky me ty?’ Udhërrëfyesi im u përgjigj: ‘Muhammedi.’ ‘A është shfaqur ai?’ ‘Po’, u përgjigj udhërrëfyesi. Atëherë Ismā‘īli hapi portën e qiellit dhe ne shkëmbyem përshëndetje (selāme) e lutëm bekime hyjnore (salawāte) mbi njëri tjetrin. Ai tha: ‘Lavdi dhe mirëseardhje, o vëllai im i denjë dhe profet!’ Engjëjt u afruan drejt meje dhe të gjithë ata që më panë qeshën me gëzim.

Më tej takova një qenie engjëllore, që ishte më e pamatë se çdo gjë që kisha parë. Ai kishte pamje të shëmtuar dhe shenja zemërimi në fytyrë. Edhe ai luti bekime mbi mua por nuk qeshi si ata. E pyeta Xhibra’īlin kush ishte ai, sepse më ngjallte frikë. Udhërrëfyesi im m’u përgjigj: - Ke përse t’i frikësohesh; edhe ne qëndrojmë në frikënderim ndaj tij. Ai është mbikëqyrësi i Skëterrës dhe nuk ka qeshur asnjë herë që kur Allahu Fuqiplotë e ka bërë sunduesin e asaj bote të tmerrshme. Zemërimi i tij ndaj armiqve të Zotit dhe mëkatarëve që shkelin Ligjin Hyjnor rritet vazhdimisht dhe nëpërmjet tij Zoti hakmerret ndaj tyre... *

 

Në këtë mënyrë Profeti i Bekuar kaloi nga njëri nivel i qenies në tjetrin, duke kapërcyer nga shtresat e ferrit deri në parajsat e ndryshme, çdonjëra prej të cilave mbizotërohej nga një profet dhe nga një mori engjëjsh, deri në qiellin e shtattë dhe përtej tij në bejt ul-ma‘mūr (Tempullin e Vizituar të Zotit), ku fali dy rekate. Ai pa pemën e parajsës, Shexharet ul-tūbā dhe pastaj kaloi në “Pemën e Kufirit të Skajshëm” (sidret ul-muntehā) dhe më në fund në Praninë e vetë Zotit.

Etapa e fundit në këtë udhëtim të Profetit të Bekuar përshkruhet nga Sujūtīu në veprën e tij el-Le‘ālī el-masnū‘ah, si vijon:

 

Atëherë, kur u çova te [vendi i] Arshit dhe iu afrova atij, një rafraf i gjelbër (copë e ngushtë brokade mëndafshi) u hodh mbi mua, diçka tepër e bukur për t’jua përshkruar, me ç’rast Xhibra’īli u afrua dhe më uli në të. Pastaj, atij iu desh të tërhiqej, duke vendosur duart e tij mbi sy, i frikësuar se mund t’i dërrmohej shikimi nga drita vezulluese e Arshit dhe filloi të qante me zë të lartë, duke i bërë tesbīh, tehmīd dhe tethnijeh Allahut. Me lejen e Allahut, në shenjë mëshire ndaj meje dhe përsosjeje të mirësisë së Tij mbi mua, rafrafi më mbarti deri në [praninë e] Zotëruesit të Arshit, një gjë tepër mahnitëse për gjuhën që ta tregojë ose për imagjinatën ta përfytyrojë. Shikimi im ishte aq i magjepsur prej tij, sa u frikësova se mos verbohesha. Prandaj i mbylla sytë, çka erdhi prej favorit të mirësishëm të Allahut. Kur e mbulova shikimin në këtë mënyrë Allahu ma lëvizi shikimin [nga sytë] tek zemra, kështu që nisa të shoh me zemër atë që kisha parë me sy. Ishte një dritë aq e shndritshme në vezullimin e saj saqë trishtohem nga pamundësia për t’jua përshkruar ndonjëherë atë çfarë pashë prej madhështisë së Tij. Atëherë e përgjërova Zotin tim t’i plotësonte favoret e Tij mbi mua duke më dhuruar nderin për të patur një vizion të palëkundur të Tij, me zemrën time. Zoti im e bëri këtë, duke ma dhuruar atë mirësi, ndaj unë E vështrova me zemrën time derisa ajo u bë e patundur dhe pata një vizion të palëkundur të Tij.

Ja ku isha, me mbulesën që ishte hequr prej Tij, i ulur në Arshin e Tij, në dinjitetin e Tij, fuqinë e Tij, lavdinë e Tij, lartmadhërinë e Tij, por përtej kësaj nuk më lejohet t’jua përshkruaj Atë juve. I madhëruar qoftë! Sa i mrekullueshëm është! Sa bujare janë veprat e Tij! Sa e lartësuar është pozita e Tij! Sa e shkëlqyer është drita e Tij. Pastaj Ai e uli pak për mua dinjitetin e Tij dhe më afroi pranë Vetes, siç ka thënë në Librin e Tij, duke ju treguar se si do të vepronte ndaj meje dhe si do të më nderonte: {i pajisur me fuqi. Ai u ngrit kur ai ishte në pikën më të lartë të horizontit. Pastaj ai u lëshua dhe u afrua e ishte afër sa dy harqe, apo edhe më afër} (LIII, 6-9). Kjo do të thotë se Ai m’u drejtua dhe më afroi pranë Tij sa largësia midis dy skajeve të harkut, jo madje, më afër se largësia midis bigëzimit të harkut dhe dy skajeve të tij të përkulura. {Dhe atëherë i shpalli robit të Tij atë që i shpalli} (10), d.m.th. ato çështje që Ai kishte vendosur të urdhëronte mbi mua. {Zemra e tij nuk e përgënjeshtroi atë që pa} (11), d.m.th. të pamurit tim të Tij me zemrën time. {Vërtet ai po shihte disa nga shenjat më të mëdha të Zotit të vet} (18).

Atëherë, kur Ai - i madhëruar qoftë - e zbuti dinjitetin e Vet për mua, Ai vendosi njërën prej duarve të Tija midis shpatullave të mia dhe unë ndjeva ftohtësinë e majave të gishtave të Tij për ca kohë në zemrën time, me ç’rast provova një kënaqësi të tillë, një parfum aq kundërmues, një freski aq të këndshme, një ndjenjë të atillë nderimi në [të lejuarit e] të shikuarit të Tij, saqë të gjitha tmerret e mia u shkrinë tutje dhe frikërat e mia u larguan tej, ashtu që zemra m’u qetësua. Atëherë u mbusha me gëzim, sytë m’u rifreskuan e më përfshiu një kënaqësi dhe lumturi e tillë, saqë fillova të përkulesha dhe të tundesha majtas e djathtas - si ai që zhytet në gjumë. Me të vërtetë, më dukej sikur gjithkush në qiell e në tokë kishte vdekur, sepse nuk i druhesha asnjë zëri të engjëjve dhe as që pashë ndonjë trup të errët gjatë vizionit të Zotit tim. Zoti im më la atje për sa kohë që dëshiroi, pastaj më solli në vete dhe ishte sikur të kisha fjetur e të isha zgjuar. Mendja m’u kthye dhe isha i qetë, duke e kuptuar se ku ndodhesha dhe si po shijoja favor të pashoq e po përfitoja pëlqim të hapët.

Atëherë, Zoti im, i madhëruar e i falënderuar qoftë, më foli: ‘O Muhammed, a e di se për çfarë po debaton Këshilli më i Lartë?’ Unë u përgjigja: ‘O Zot, Ti e di më së miri, ashtu si gjithçka tjetër, sepse Ti je Ai që e di të fshehtën’ (V, 109) ‘Ata po debatojnë për gradat (daraxhāt) dhe shkëlqyeshmëritë (hasanāt). A e di, o Muhammed, se ç’janë gradat dhe shkëlqyeshmëritë?’ ‘Ti, o Zot, u përgjigja, e di më mirë dhe je më i urtë.’ Atëherë Ai tha: ‘Gradat kanë të bëjnë me marrjen e abdesit në kohë të pakëndshme, të shkuarit në këmbë në tubime fetare dhe pritjen me padurim të vaktit të ardhshëm të faljeve kur mbaron njëri vakt. Sa për shkëlqyeshmëritë, ato qëndrojnë në të ushqyerit e të varfërve, përhapjen e paqes (selām) dhe faljen e namazit tehexhxhud natën, kur të tjerët flenë.’ Kurrë nuk kam dëgjuar ndonjë gjë më të ëmbël ose më të këndshme se tingulli melodioz i zërit të Tij.

Aq e madhe ishte ëmbëlsia e zërit të Tij melodioz, saqë më dha zemër dhe kështu i fola për nevojën time: ‘O Zot, Ti e more Ibrāhīmin për mik, i fole Mūsait drejtpërdrejt, e ngrite Idrizin në një vend të lartë, i dhe Sulejmānit një mbretëri, që asnjeri pas tij nuk mund ta arrijë e i dhe Dā‘ūdit Psalmet. Çfarë ka atëherë për mua, o Zot?’ Ai u përgjigj, ‘O Muhammed, Unë të marr ty për mik siç mora Ibrāhīmin. Po flas me ty ballë për ballë siç i fola Mūsait. Po të jap Fātihanë dhe vargjet përmbyllëse të el-Bekāresë (284-286), çdonjëra nga të cilat janë prej thesareve të Arshit Tim dhe të cilat s’ia kam dhënë asnjë profeti para teje. Po të nis si profet për njerëzit e bardhë të tokës dhe njerëzit e zinj dhe njerëzit e kuq, për xhinnët dhe njerëzit në të, ndonëse përpara teje nuk kam dërguar kurrë ndonjë profet për të gjithë ata. Po ta caktoj tokën, pjesën e saj të thatë dhe detin për ty dhe për bashkësinë tënde si vend pastrimi e adhurimi. Po i jap bashkësisë tënde të drejtën e presë, që s’ia kam dhënë si furnizim asnjë bashkësie para tyre. Unë do të të ndihmoj me tmerre të tilla, që do t’i bëjë armiqtë e tu t’ia mbathin para teje kur të jesh akoma një muaj larg. Do të të zbres Kreun e tërë Librave dhe mbikëqyrësin e tyre, një Kur’an që Ne vetë e kemi ndarë në pjesë (XVII: 106). Do të ta lartësoj famën (XCIV: 4), deri në atë shkallë sa të ta bashkoj me emrin Tim, kështu që asnjë prej rregullave të fesë sime nuk do të përmendet kurrë pa u përmendur edhe ti me Mua.’

Atëherë, pasi më komunikoi çështje që nuk më lejohet t’jua them dhe kur kishte bërë zotimin e Tij me mua dhe më kishte lënë atje për sa kohë kishte dëshiruar Vetë, Ai u ul përsëri mbi Arshin e Tij. I lëvduar qoftë në madhështinë, dinjitetin dhe fuqinë e Tij. Pastaj shikova, kur ja, diçka kaloi midis nesh dhe një mbulesë drite u lëshua para Tij, duke flakëruar me shkëlqim deri në një largësi, që askush s’e di përveç Allahut dhe që ishte aq intensive, saqë po të ndalej në cilëndo pikë do ta digjte tërë krijimin e Allahut. Pastaj rafrafi i gjelbër mbi të cilin u zbrita, u ngrit dhe ra ngadalë me mua në ‘Ilijūn... gjersa më ktheu te Xhibra’īli, i cili më mori prej tij. Atëherë rafrafi u ngrit lart, gjersa m’u zhduk nga sytë. *

 

Mi‘rāxh- i i Profetit të Bekuar, që ka një rëndësi qendrore në Islam, është bërë njëkohësisht një prej elementeve më të vështira në mësimet islame për t’u kuptuar për shumë të rinj muslimanë të ndikuar nga botëkuptimi shkencor modern. Ç’është e vërteta, disa muslimanë të modernizuar, që duan ta reduktojnë Islamin në racionalizëm dhe ta zbrazin atë nga tërë bukuria e madhështia kanë kërkuar ta shpjegojnë këtë ngjarje qendrore përgjatë linjash racionaliste. Në të vërtetë nuk ka asgjë jologjike apo “joshkencore” në lidhje me ngjitjen e natës, sikur njerëzit vetëm të kujtonin kufizimet me të cilat fillon shkenca fizike. Vështirësia qëndron në atë se këto kufizime zakonisht harrohen dhe kushtet që shkenca moderne vendos mbi veten në studimin e saj të realitetit fizik ngatërrohen me kushtet dhe kufizimet e vetë realitetit. Është pikërisht ky reduksionizëm ai që e bën mi‘rāxh-in si dhe ngritjen e Krishtit në qiell, ashtu si shumë ngjarje të tjera fetare të përmendura në Kur’anin Fisnik dhe Shkrimet e tjera të Shenjta, të duken si “joreale” dhe “iluzore”.

Shkenca moderne pretendon të studiojë realitetin fizik dhe jo nivelet e tjera të realitetit, si ai shpirtëror për shembull. Shkencëtarët më të shquar janë në të vërtetë të parët që e pranojnë këtë kufizueshmëri dhe zakonisht protestojnë ndaj mbipërgjithësimit të pikëpamjes shkencore moderne nga vulgarizuesit dhe pseudofilosofët. Megjithatë, prestigji i shkencës sot është i atillë që njerëzit thjesht e marrin si joreale çdo gjë që nuk studiohet nga shkenca moderne. Ky element është në të vërtetë tragjedia e madhe e shkencës moderne, që e bën atë një forcë kaq shkatërrimtare, megjithë aspektet e caktuara pozitive që ajo përmban.

Përsa i përket mi‘rāxh-it, ai i referohet udhëtimit drejt gjendjeve të larta të qenies dhe jo thjesht nëpër hapësirën astronomike. Për më tepër, meqë shpirtërorja është baza e psikikes dhe psikikja është baza e fizikes, është gjithmonë e mundur që niveli i ulët i realitetit të integrohet dhe të përthithet në nivelin më të lartë. Ngjitja e Profetit të Bekuar fizikisht si dhe psikologjikisht e shpirtërisht donte të thoshte se të gjitha elementet e qenies së tij ishin integruar në atë përvojë të përfundme, që ishte përmbushja e plotë e unitetit ( tewhīd). Ngjitja e tij shpirtërore simbolizon gjithashtu fisnikërinë dhe dinjitetin e trupit njerëzor, të krijuar nga Zoti. Nuk ka asgjë joshkencore ose jologjike tek mi‘rāxh-i po të kuptohet diçka mbi nivelet e shumëfishta të universit tradicional dhe të kufizuarit e tërë shkencës moderne në një nivel të vetëm të realitetit - pikërisht atë fizik - pavarësisht se sa gjerë e gjatë shtrihet dhe zgjatet ai. Nuk ka asgjë më të keqe se të reduktohen ngjarjet e mrekullueshme, që lidhen me themeluesit e mëdhenj të feve, në ndodhi të rëndomta të “jetës së zakonshme” për t’i bërë ato të pranueshme. Kjo është shumë më tepër e rrezikshme në një kohë, kur e ashtuquajtura “jetë e zakonshme” është bërë në pjesën më të madhe triviale dhe e zbrazur nga dinjiteti e bukuria, që janë karakteristike për ekzistencën normale njerëzore.

 

 

 

 

 

* Mbështetur në përkthimin e J. L. Merrick, The Life and Religion of Mohammed, Boston, 1850.

* Përkthyer nga A. Jeffrey në Islam, Muhammad and His Religion.