Duke parë gjendjen e tashme të shpejtësisë mahnitëse të progresit, a mundet në të vërtetë dikush të besojë se Islami arrin t′i plotësojë nevojat e botës moderne? Sot, kur njeriu, me anë të fuqisë së arsyes së tij po pushton planetet dhe është në gjendje të udhëtojë larg në thellësitë e hapësirës, a nuk është koha që të largojmë dogma të tilla të vjetra e ta përqendrojmë vizionin dhe vullnetin në ndjekje të fitoreve tona madhështore, duke vijuar mënyrën moderne të sofistikuar të jetës?

Para se t′u përgjigjem këtyre pyetjeve, e konsideroj thelbësore të përmend këtë çështje së pari: është e vërtetë se ne qeniet njerëzore natyrisht preferojmë të renë mbi të vjetrën. Ne gjithnjë i japim përparësi modelit të ri të diçkaje mbi format e tij të vjetra. Por përgjithësimi i tillë nuk mund të zbatohet në të gjitha situatat dhe praktikat. Ashtu siç nuk mund të themi se qëkur formula e njohur 2 x 2 = 4, është përdorur nga njerëzimi për mijëra vite, ka qenë absolute e kështu duhet të hidhet; ose siç nuk mund të themi se sistemi i formimit të jetës shoqërore është vjetëruar dhe jashtë mode, duhet të hidhet dhe duhet të themelohet një stil i ri i jetës individuale; ose ne nuk mund të themi se kodet shoqërore në mënyrë të panevojshme kufizojnë dhe ndalojnë lirinë individuale e janë vjetëruar gjithashtu dhe se ashtu si këto ligje lidhin qenien njerëzore në një kohë kur ai po pushton zbraztinë e hapësirës duke lançuar anije kozmike në orbitat e planetëve të ndryshëm për të zbuluar sekretet e universit, kështu që duhet të hapen perspektiva të reja për të dhe ai duhet të lirohet nga prangat e ligjit dhe kthetrat e atyre të caktuar ta shtrëngojnë atë. Gjithçka duhet të jetë qesharake, qëkur nocione si ″e vjetër″ dhe ″e re″ kanë kuptim vetëm kur përdoren në kontekst të objekteve të lëvizshme dhe kaluese që mund të humbin freskinë dhe shkëlqimin e tyre nën ndikimin shkatërrues të kohës dhe ndryshimit. Rjedhimisht derisa jemi të zënë me një diskutim serioz që bazohet në një qasje reale dhe preokupohet me ligjet e natyrës dhe sistemin e krijimit (një nga këto çështje është nëse Islami mund të kënaqë kërkesat njerëzore në kushtet e sotme), ne nuk duhet t′i japim shumë rëndësi ndryshimeve të tilla retorike mes të vjetrës dhe të resë. Ndryshime të tilla, sigurisht kanë vendin dhe rastin e tyre të veçantë, që sigurisht nuk është konteksti i këtij diskutimi.

Pyetja se a mundet ose jo Islami të administrojë nevojat e njerëzimit në rrethanat e tanishme është vetë e panjohur. Mospajtimi i saj bëhet më i dukshëm kur vihet në kontekstin e kuptimit të vërtetë të Islamit në të cilin bazohet ftesa kur′anore; që kur Islami është rruga që lidh njerëzimin me sistemin e krijimit të universit. Islami siguron ligje të tilla për njerëzimin ashtu që të jenë në përputhje me natyrën njerëzore dhe të jenë në harmoni të plotë me nevojat e vërteta natyrore instiktive njerëzore - edhe pse jo të tilla ″nevoja″ janë përfytyruar nga imagjinata dhe tekat. Është e dukshme se natyra njerëzore është e njejtë dhe do të jetë e njejtë aq kohë sa ekzistojnë qeniet njerëzore pavarësisht nga vendi dhe koha ose mënyra e tyre e jetës. Natyra ka shtrirë para tyre një rrugë, të cilën ata mund ta pranojnë ose refuzojnë për ta shkelur.

Për këtë arsye, pyetja e lartpërmendur mund të shtrohet kështu: nëse njerëzit veprojnë sipas rrugës së diktuar nga natyra, a ka ndonjë garanci të arritjes së lumturisë dhe haresë së kërkuar nga natyra e tyre?

Islami është rruga e natyrshme dhe si rrjedhim është rruga e përjetshme dhe e pandryshuar për ta ndjekur. Ligjet e tij të pandryshuara afirmojnë legjitimitetin e njeriut, dëshirat natyrore e fizike dhe e drejtojnë drejt banesës së fundit të lumturisë dhe haresë. Kur′ani thotë:

Ti drejtohu me fytyrë kah feja jote si besimtar i vërtet, fesë së Allahut, ndaj së cilës Ai ka krijuar edhe njerëzit. Nuk ka zëvendësim për krijesën e Allahut, sepse ajo është fe e drejtë... (30:30)

Ne e dimë se ka lloje të ndryshme të organizmave të gjallë kudo në botën e krijimit. Secila prej tyre ka një term specifik të jetës dhe kurs specifik të zhvillimit. Mirëqenia dhe lumturia e tyre varet nga kapaciteti i tyre për të qëndruar dhe luftuar elementet e këqija dhe shkatërruese që i përballin ato në periudhën e tyre të shkurtër të jetës. Kjo do të thotë se organizmat e gjallë mund ta arrijnë qëllimin e tyre dhe të zgjedhin rrugën e mbijetesës duke shfrytëzuar burime të ndryshme të përfshira brenda strukturës së tyre pa shumë probleme.

Gjatë zhvillimit të saj biologjik, kokrra e grurit duhet të kalojë nëpër shkallë të caktuara për të arritur rritjen e saj të fundit. Pjesët e saj përbërëse dhe mekanizmat biologjik duke reaguar ndaj kushteve specifike të mjedisit dhe duke thithur elemente të caktuara në përpjestime të përcaktuara thelbësore për rritjen dhe zhvillimin e saj, e drejtojnë atë drejt qëllimit të fundit të pjekurisë. Farëzimi i grurit s′e ndryshon kurrë mënyrën e tij të veçantë natyrore të rritjes dhe zhvillimit që e ka përshtatur. Asnjëherë nuk mundet që një bimë gruri, pas një faze të caktuar të zhvillimit, të ndryshojë papritmas kursin e saj për ta përshtatur me atë të një peme të mollës dhe të fillojë të nxjerrë jashtë degët, gjethet dhe lulet. Ajo as nuk e ndryshon papritmas kursin e saj me atë të një harabeli të fillojë të rrisë pendat dhe një sqep e të fillojë t′i rrahë krahët për fluturim. Ky është një ligj i përgjithshëm dhe universal që mbizotëron në çdo sferë të jetës. Qeniet njerëzore gjithashtu nuk përjashtohen nga kjo. Në kursin e tyre natyror të jetës, qeniet njerëzore duhet të kalojnë nëpër shkallë të caktuara fikse dhe të trashëguara për të arritur qëllimin e perfeksionimit dhe të ndjekin summum - bonumin e tyre. Përbërja e tyre është kaq e dizajnuar sa që me ndihmën e mjeteve dhe burimeve të duhura dhe të përshtatshme, ata mund të arrijnë pjekurinë përfundimtare.

Duke patur parasysh këtë tipar të drejtimit të përgjithshëm natyror Kur′ani thotë:

Zoti ynë është Ai që u dha gjithçka krijesave të Tij, pastaj i udhëzoi ato (20:50)

Duke përshkruar praninë e drejtimit tek njerëzimi ai thotë:

Pasha shpirtin dhe atë që e lartëson. Ia bëri të ditur mospëruljen e devotshmërinë. Ka shpëtuar veten ai që e pastron. Ka mbaruar ai që e deformon. (91 : 7-10)
Duhet të jetë e qartë se rruga e vërtetë e jetës njerëzore që udhëheq qeniet njerëzore drejt lumturisë së vërtetë është pikërisht rruga që është drejtuar nga natyra. Kjo është menduar për fitimin dhe suksesin e tyre të vërtetë dhe përkon me ligjet e krijimit të njeriut dhe universit. Kjo rrugë mund të jetë ose jo sipas ndjenjave dhe preferencave emocionale të individëve; edhe ndjenjat dhe dëshirat e tyre duhet të ndjekin natyrën dhe të harmonizohen me të. Një shoqëri njerëzore njëkohësisht, duhet të themelohet në themele të forta të realizmit dhe jo në themele të dobëta dhe të thyeshme të idealeve fallce dhe të trilluara.

Pikërisht këtu është ndryshimi midis ligjeve Islame dhe kodeve të tjera shoqërore. Ligjet e zakonshme shoqërore janë nxjerrë sipas dëshirave të shumicës së individëve në shoqëri (50% + 1), kurse ligjet Islame janë formuluar sipas diktatit dhe instiktit të natyrës, që paraqet Vullnetin Hyjnor. Kështu, Kur′ani i shenjtë ruan të drejtën të nxjerrë ligje vetëm prej Zotit. Ai thotë:

Gjykimi i takon vetëm Zotit... (12 : 40) Kush gjykon më mirë se Allahu për popullin e bindshëm? (5 : 50)

Sido që përgjithësisht vazhdon në një shoqëri ordinere njerëzore që është sipas qëllimeve të shumicës së individëve, ose sipas diktatit të një despoti të fuqishëm, pa shikuar se a janë apo jo në përputhje me parimet e drejtësisë dhe interesat e vërteta të bashkësisë. Por në një shoqëri të vërtetë Islame, autoriteti i përket të vërtetës dhe drejtësisë dhe interesat individuale varen nga ajo.

Keqkuptimi tjetër që kërkon sqarim është nocioni se Islami nuk është i përshtatshëm me shpirtin shoqëror të shoqërive njerëzore të sotme, që po kënaqen me çdo lloj lirie e prosperiteti dhe nuk janë në pozitë ta nënshtrojnë veten tek lloji i kufizimeve që ekzistojnë në Islam.

Sigurisht me gjendjen e tashme të përhapjes së madhe të degjenerimit moral në çdo hap të jetës njerëzore dhe të gjitha llojet e praktikave të padrejta dhe korruptive që po i ulin shoqëritë njerëzore duke e vënë në rrezik ekzistencën e tyre, ne gjejmë shumë pak afërsi mes shpirtit Islam dhe njerëzimit të sotëm të pafat e të devijuar. Për të qënë të sinqertë, derisa jemi duke mbajtur status quo-në, nuk mund të shpresojmë se një aplikim pjesor i Islamit mund të ruajë në mënyrë efektive njerëzimin. Do të ishte sikur të prisnim të mira të demokracisë nga një regjim diktatorial me një etiketë demokratike të ngjitur në emrin e tij. Por nëse marim në konsideratë natyrën instiktive njerëzore dhe Islamin - që është vetë manifestim i natyrës - ne mund të shpresojmë të gjejmë një harmoni të plotë dhe pajtueshmëri mes të dyjave. Si mund që asnjë harmoni e tillë të mos ekzistojë në mes të dyjave?

Sigurisht si rezultat i ndalimit të vizionit të shtrembëruar dhe çoroditjeve, që janë prodhim i një qëndrimi ekstravagant nga brezat e fundit, ka marrë pjesë një ndërprerje e lidhjeve midis të dyjave. Megjithatë mënyra më e zgjuar e kapërcimit të këtyre kushteve të pafavorshme është të ndërmerret një luftë për t′i fituar ato, kështu që tokat mund të pregatiten për bashkim. Ne nuk duhet të dëshpërohemi nëse njerëzit kanë devijuar nga rruga e natyrës. Ne duhet të shpresojmë për të parë potencialet njerëzore. Historia lind dëshmi ashtu që si çdo lëvizje e re ose regjim duhet të përballojë rezistencën e ofruar nga përfaqësuesit e forcave të vjetra të kohëve të kaluara. Vetëm pas një tërheqjeje litari të zgjatur dhe një konflikti të gjakosur ata mund të hapin një rrugë në shoqëri për veten dhe të zhdukin kujtimin e sistemit rival nga mendjet e njerëzve.

Demokracia vetë, që është shikuar si alternativa më e suksesshme nga pasuesit e saj dhe që u ngrit kryesisht nga përkrahja popullore, u themelua pas përplasjeve të përgjakshme. Revolucioni Francez dhe revolucione të tjera filluan në këtë mënyrë. Regjimet komuniste, që sipas marksistëve janë më ″progresivet″ të sistemeve njerëzore politike dhe dhurata ″më madhështore″ e historisë, u themeluan përmes përgjakjes së miliona njerëzve. Rusia e më pas shumë vende aziatike, evropiane dhe amerikano-latine, paraqesin këtë lloj fotografie.

Prandaj, fyerja fillimisht e paraqitur në një shoqëri nuk vërteton pasigurinë dhe jo stabilitetin e çdo sistemi të propozuar shoqëror. Islami është i gjallë me të gjitha mënyrat dhe ai ka kapacitetin e plotë të inplementimit në shoqërinë e sotme.

Tani unë do të vazhdoj ta elaboroj më thellë këtë temë dhe ta analizoj atë.




Islami dhe nevojat e vërteta të çdo epoke

Rëndësia dhe vlera e çdo ideje shkencore varet nga vlera e saj ushtruese në jetë. Ideja më e thjeshtë dhe më primitive, siç është pirja e ujit dhe të ngrënit e ushqimit, zotëron një vend të rëndësishëm në ekzistencën njerëzore; siç është, të moskuptuarit e thjeshtësisë së saj është aq vitale sa jeta vetë. Ide tjetër që duket shumë e thjeshtë dhe e parëndësishme është ideja e nevojës së jetës shoqërore dhe kolektive; ajo ka rëndësinë e njejtë në historinë njerëzore si vetë civilizimi njerëzor. Është kjo ide që koordinon, çdo sekondë, miliona veprimesh njerëzore me njëri - tjetrin dhe prodhon çdo ditë miliarda efektesh të dëshirueshme dhe të padëshirueshme. Është e qartë, se pyetja, a mundet apo jo një religjion si Islami të plotësojë të gjitha nevojat njerëzore në çdo kohë, është e një rëndësie shumë të madhe që asgjë tjetër më e rëndësishme s′mund të përfytyrohet.

Gati çdo individ musliman është i lidhur me të paktën disa nga ligjet islame. Si çdo material tjetër intelektual fetar që ka prodhuar Islami, ky zbulim konceptual është ruajtur në mendjet e pasuesve të tij për shekuj me rradhë. Sikur të ishte transferuar prej një brezi në tjetrin si trashëgim fetar. Megjithatë ashtu si dhe reliket e tjera fetare, ky trashëgim është shtrirë i padobishëm në mendjet e individëve pa qenë subjekt për përdorim të posaçëm, informate dhe shqyrtimi të hollësishëm.

Nëse lindorët përpiqen ta kthejnë historinë në kohën e paraardhësve dhe stërgjyshërve tanë do të shohim se për mijëra vjet regjimet që na sunduan nuk na dhanë kurrë asnjë liri të mendimit, veçanërisht në çështjet shkencore ose shoqërore. Një rreze shprese që shkëlqen për pak gjatë erës së hershme të Islamit, përmes përpjekjeve të të dërguarve të tij dhe që solli lajme të reja të një lindjeje të largët u humb përgjatë shekujve - nata e gjatë e shtypjes së një sërë tiranësh egocentrikë. Sërisht ne u lamë në një gjendje skllavërie dhe varëse. Ne mbetëm të torturuar dhe të munduar në birucën e skëterrës së vdekjes, duke përsëritur shprehjet tona të kohës së vjetër të servilizmit: ″Po! Po zotëri! Po lartmadhëria juaj! Po madhëria juaj mbretërore!″

Kushdo që të ishte më i zgjuar mundej vetëm të ruajë e të konzervojë materialin fetar në një gjendje të pacenuar duke e ruajtur atë për gjeneratat më me fat që vijnë. Gjithnjë e më shumë, udhëheqësit e këtyre kohëve nuk ishin indiferentë për të inkorporuar një pikëpamje të tillë për parandalimin e diskutimit të hapur dhe të lirë të çështjeve në shoqëri. Shqetësimi i tyre i vetëm ishte se njerëzit duhet të jenë kaq të zënë me punën e tyre. Me publikun të zhytur sigurtë në detyrat e tyre personale, administrimi i komunitetit ishte angazhimi i udhëheqësve dhe i të vetëquajturve ruajtësve të shoqërisë. Ata nuk alarmoheshin për ineteresin e popullit në materialin krahasues të thjeshtë fetar. Ata donin vetëm t′i mbanin ata me diskutimet e lira dhe kureshtare. Ata e konsideronin veten si mendja vepruese e komunitetit.

Ata e kishin kuptuar mirë se burimi më i fuqishëm i forcës në jetën shoqërore është forca e vullnetshme e individëve njerëzorë dhe kjo fuqi ishte shfrytëzuar sigurt nga udhëheqësit duke kontrolluar mendjet e tyre. Si rezultat e gjithë përpjekja e tyre ishte përqëndruar në pushtimin e mendjes publike, kështu që ata të mund të bëhen mendja vepruese e komunitetit. Këto janë faktet që çdo kush që kthehet në kronikat historike të të kaluarës do t′i zbulonte pa u lodhur.

Kohëve të fundit vërshimi perëndimor i ″lirisë″ pas ngopjes së evropianëve është kthyer tani drejt vendeve lindore. Fillimisht ajo kërkon pranim në kontinentin tonë si mysafir, pastaj ajo u bë një zot autoritativ në shtëpinë tonë. Në fillim ajo bëri një thirje për luftë kundër dogmatizmit dhe shtypjes intelektuale. Prania e këtij partizani të lirisë duket se siguroi një mundësi të mirë për ne për ta rikthyer dinjitetin tonë të humbur dhe për të filluar një jetë të re të shkëlqimit intelektual dhe për të ndërmarrë një sintezë të vonuar të njohurisë dhe veprimit. Por fatkeqësisht liria e njejtë evropiane që u përhap tek ne nga shtrëngimet e pushtuesve zunë vendin e tyre për tu bërë ″mendja jonë aktive″.

Ne s′dinim ç′të bënim. Kur u vetëdijësuam, e kuptuam se kohët kishin qetësuar zotërinjtë e epokave të lashta dhe shfronësuan nga karriga e autoritetit dhe komandat e monarkëve dhe aristokratëve autokratë. Na kërkuan të mos i kushtonim më kujdes asaj që flisnin idhujt e prishur por në vend të tyre të dëgjonim dhe imitonim atë çfarë thoshin dhe bënin evropianët.

Një mijë vjet kaluan që kur toka e Iranit përqafoi mbeturinat e fundit të Ibën Sinës. Librat e tij filozofik dhe mjeksore u paraqitën në bibliotekat tona dhe pikëpamjet e tij shkencore ishin në majë të gjuhëve tona, edhe pse pa ndonjë pasojë.

Shtatëqind vjet kaluan qëkur veprat matematikore dhe trashëgimia kulturore e Khëajah Nasir al-Din al-Tusi ishin qëllimi i jetërave tona, edhe pse pa ndonjë rezultat. Por duke ndjekur hapat e evropianëve, ne iu bashkuam në festimin e njëmijë vjetorit dhe shtatëqind vjetorit të tyre. Më shumë se tre shekuj kaluan që kur shkolla filozofike e Mulla Sadrisë u ndoq nga Irani dhe idetë e tij filozofike ishin temë studimi. Në anën tjetër kaluan shumë vjet gjithashtu qëkur u themelua Univerziteti i Teheranit dhe kishte hapur një fakultet të filozofisë. Por disa vjet më parë kur atje u mbajt një konferencë, një nga orjentalistët bëri disa vlerësime për nder të Mulla Sadrinë, kjo shkaktoi një zhurmë të padëgjuar në universitet për personalitetin dhe mendimin e tij filozofik.

Këto janë disa shembuj që ilustrojnë plotësisht gjendjen e ngjarjeve në shoqërinë tonë dhe natyrën e temperamentit tonë intelektual. Kjo tregon shkallën e falimentimit tonë dhe servilitetin ndaj të tjerëve.

E tillë ishte gjendja e shumicës së intelektualëve tanë. Disa prej tyre, që ishin të suksesshëm në ruajtjen e pavarësisë së mendimit të tyre dhe kishin ruajtur trashëgiminë e tyre intelektuale, u bënë viktima të sëmundjes së personalitetit të çarë. Ata ishin tërhequr nga idetë e mendimit perëndimor dhe në të njejtën kohë mbetën besnik të trashëgimisë intelektuale Lindore. Ata u përpoqën të sillnin një pajtueshmëri mes dy poleve të kundërta dhe të krijonin një gjendje harmonie bashkëshortore me çifte të pangjajshëm.


Një nga shkrimtarët tanë u përpoq të pajtojë traditën Islame me traditën Perëndimore të demokracisë në një artikull të titulluar ″Demokracia Islame″. Një zotëri tjetër u përpoq shumë për të shkëputur nocionin e një shoqërie pa klasa prej teksteve Islame, nën titullin e ″Komunizmit Islam″!

A nuk është e çuditshme? Dikush duhet t′i pyesë nëse lidhshmëria dhe vlefshmëria duhet të varen kushtimisht nga afria e tyre me ″principet vitale″ të demokracisë ose komunizmit, kur demokracia dhe komunizmi i njejtë, kur e gjithë madhështia dhe shkëlqimi i tyre erdhën tek ne vetëm, për çfarë na duhet t′i marrim dhimbje të tilla duke u përpjekur të prodhojmë një kompromis midis tyre dhe një grusht nocionesh të vjetëruara të katërmbëdhjetë shekujve të kaluar?

Nëse Islami vetë është një tërësi e pavarur dhe e gjallë, për çfarë duhet të kompromitosh bukurinë e tij natyrore me zbukurime artificiale të huazuara për të ftuar klientë?

Gjatë viteve pas Luftës së dytë botërore, shkollarët perëndimorë kanë diskutuar entuziazisht dhe studjuar fe të ndryshme dhe kanë publikuar ndjenjat e tyre. Duke i imituar ata, ne gjithashtu ndoqëm kursin e njejtë dhe zgjodhëm aspekte të caktuara nga feja jonë e shenjtë si temë të diskutimit dhe - debatit: a janë të gjitha fetë të vërteta? A janë fetë ″hyjnore″ asgjë më shumë se një seri tentimesh në reformën shoqërore? A kanë këto fe ndonjë qëllim tjetër përveç pastrimit të shpirtit dhe përmirësimit të moraleve? A munden ritet dhe ritualet fetare të ekzistojnë përgjithmonë në shoqëritë e tyre përkatëse? A kanë fetë ndonjë qëllim tjetër veç ushtrimit të riteve dhe ritualeve? A i plotëson Islami kërkesat e çdo epoke? Etj.

Në të vërtetë, një shkollar i kujdesshëm, para se të hyjë në ndonjë kundërshtim, në fillim duhet të verifikojë vlerën e pyetjeve të ngritura në bazë të kriterit shkencor të caktuar dhe vetëm atëherë ai mund të shprehë opinionin e tij. Por mendimtarët perëndimorë e konsiderojnë fenë si një fenomen të thjeshtë shoqëror, një rezultat i një serie faktorësh fizik, siç është vetë shoqëria.

Këta mendimtarë perëndimorë që ishin më shumë optimist për fenë - duke përfshirë Islamin - thonë se ajo është një shpikje mendore i një grup njerëzish gjeni, të cilët, në ndikimin e një shpirti të pastër, e një intelekti të pasur dhe i një vullneti të pamposhtur, kanë konceptuar ligje të caktuara morale me qëllim për t′i reformuar shoqëritë e tyre. Këto ligje janë përfshirë gjatë zhvillimit gradual të shoqërive njerëzore. Ata thonë se të dhënat empirike, si dhe evidenca historike, sigurojnë provë të mjaftueshme të faktit se shoqëritë njerëzore gradualisht lëvizin drejt përsosshmërisë dhe çdo ditë njerëzimi hedh një hap të ri në drejtim të jetës së civilizuar. Ata citojnë rezultatet e diskutimeve psikologjike, juridike, sociologjike dhe madje filozofike, veçanërisht teorinë e materializmit dialektik, për të vërtetuar se që kur shoqëritë njerëzore nuk mbetën në një gjendje statike në të njejtën mënyrë ligjet e tyre detyruese gjithashtu nuk mund të mbesin të patjetërsueshme.

Ata arsyetohen se ligjet që mund të kenë garantuar mirëqenien e qenieve primitive njerëzore që hëngrën frute të xhunglës dhe që banuan në shpella, nuk mund të jenë asnjëherë të aftë për qëllimet e jetës së sofistikuar të kohëve moderne. Si munden ligjet që ishin formuar kur njerëzit luftonin me heshta dhe shkopinj, të mjaftojnë për një kohë të pasur dhe të kulturuar si e jona e pajisur me bombat më të sofistikuara nukleare? A mundet ligjet që i përkasin një kohe kur njerëzit udhëtonin me kuaj dhe mushka të përdoren nga njerëzit e mësuar me anijet kozmike dhe nukleare?

Kjo nënkupton se bota moderne as nuk i pranon, as nuk duhet të pritet t′i pranojë ligjet dhe rregullat e kohëve të lashta. Rrjedhimisht, ligjet e nxjerra nga shoqëritë e kaluara duhet t′i nënshtrohen ndryshimit të vazhdueshëm për sa i përket kushteve të ndryshimit të njerëzimit. Si rezultat i ndryshimit në vlerat praktike, normat morale gjithashtu duhet të përsëriten që kur morali nuk është më vetëm se një seri shprehishë psikologjike që bëhen detyrë stabile e paraqitjeve përsëritëse.

Jeta e thjeshtë e dy ose tre mijë vjetëve më parë nuk kërkonte sistemet politike të ngarkuara të sotme. A mundet që gratë e shoqërisë moderne të jetojnë një jetë të dlirë të ngjajshme me gratë e mbuluara të të kaluarës? Madje edhe puntorët, bujqit dhe klasat e tjera të rroptuara të botës së sotme nuk mund të pritet të posedojnë durimin dhe qëndresën e punëtorëve të kohëve të kaluara? Mendjet e turbulluara revulucionare, duke jetuar në kohën e pushtimit të hapsirës, nuk priten të tmerrohen nga eklipset hënore dhe diellore ose erërat e zeza dhe t′i përulen dhe pranojnë vullnetin e Zotit?

Kjo nënkupton se shoqëritë njerëzore, në çdo kohë, dëshirojnë që ligji dhe morali të jenë sipas rrjedhës së kësaj kohe.




Qasja Islame për ligjin

Islami, në anën tjetër, me një seri specifike të ligjeve deklaron se garanton, mbron kënaqësinë e nevojave dhe lumturisë së shoqërisë njerëzore. Në fakt ″Islami″ është emri i një metode të tillë dhe sistemi regullash.

Është e dukshme se një qasje e tillë dhe një sistem i ligjeve të tilla thirret për të ndryshuar qasjen e tij me nevojat e çdo kohe. Një nga instancat më të ndryshuara të këtij sistemi ishte praktika e Profetit të Shenjtë të Islamit (S) dhe vendosja e ligjeve që ai implementoi në kohën e tij.

Në epokat e tjera, gjithashtu ushtrimi i ndryshuar i Islamit duhet gjithashtu të përfshijë qasjen më të mirë dhe më të pastër për jetën që mund të përparojë efektivisht interesat e shoqërisë njerëzore të kësaj kohe. Kjo sqaron çështjen se përgjigja për pyetjen e ngritur nga një shkollar perëndimor për kapacitetin e Islamit për plotësimin me nevojat e ndryshuara të çdo epoke - nga pikëpamja e faktit se pyetja e tij bazohet në një bazë valide shkencore - është pozitive. Megjithatë, siç u shpjegua, ai e shikon Islamin si një sistem të fiksuar të doktrinave hyjnore, të cilat përkundër vazhdueshmërisë së tyre shpallin se garantojnë plotësimin e nevojave të çdo epoke.

Për çdo rast, ne duhet të shqyrtojmë se Kurani i Shenjtë, i cili është libri i shpallur i Islamit dhe interpretuesi më i mirë i përfundimeve të kësaj feje hyjnore, interpreton apo jo kuotimin e ″profetësisë″ dhe ″fesë″ në bazë të arsyeve shoqërore, psikologjike, filozofike dhe materiale që thirin për një komplet të ndarë të ligjeve që korrenspondojnë me ethosin e çdo kohe; ose a shtroi një komplet ligjesh të përhershme të pandryshueshme dhe norma të fiksuara morale dhe obligimeve për njerëzimin e çdo kohe; dhe nëse i fundit është në realitet pikëpamje Kuranore, si e justifikon ai deklaratën e tij për të plotësuar kërkesat e çdo epoke?

A dëshiron Kurani që shoqëritë njerëzore gradualisht të arrijnë në gjendje të fiksuar statike, dhe se të gjitha dyert e progresit të mbyllen për civilizimin njerëzor? A dëshiron Kurani të gjitha llojet e veprimtarive zhvillimore dhe progresive njerëzore të sillen në një qëndrim të përhershëm? Si i bën ballë ai sfidës së një natyre të ndryshueshme dhe një sistemi gjithnjë të ndryshueshëm të kosmosit, në të cilën njeriu dhe shoqëria e tij marin pjesë?

E sigurtë është se Kurani sqaron pozitën e fesë së shpallur e dalë nga bota e fshehur (�alam al-ghayb). Ai lidh mesazhin e tij me gjithë sistemin e krijimit dhe universin përjetësisht të ndryshueshëm. Në të njejtën kohë ai hapur deklaron qëndrueshmërinë, pandryshueshmërinë dhe vazhdimsinë e përbërësve të fesë. Kurani interpreton meritat, lumturinë ose fatkeqësinë e një individi ose shoqërie në një mënyrë që ndryshon nga këndvështrimi i një shkollari perëndimor. Këto çështje, kur shqyrtohen nga sytë e Kuranit marrin një paraqitje shumë ndryshe nga sa duken kur dallohen përmes paraqitjeve të diskutimeve materialiste.

Kurani e shikon ligjin Islam dhe qasjen Islame si një seri ligjesh që drejtojnë sistemin e krijimit dhe veçanërisht shoqërinë njerëzore me natyrën e vet vazhdimisht në ndryshim dhe evolim që është vetë një pjesë dhe parcelë e botës natyrore. Me fjalë të tjera, Kurani e konsideron Islamin si një seri ligjesh që janë në harmoni të plotë me ligjet e krijimit dhe në anën tjetër këto ligje janë të pandryshueshme si vetë natyra. Këto ligje përmbajnë të vërtetën; ata nuk janë shërbëtorë të dëshirave dhe tekave të ndonjë personi, si ligjet dhe statuset e shteteve me regjime despotike dhe diktatoriale, as si ligjet e shteteve demokratike që janë subjekt i dëshirave të shumicës. Ligjet Islame janë nxjerë në harmoni me sistemin e krijimit të universit dhe janë plotësisht të varura nga Vullneti i Zotit të gjithësisë.




Si i plotëson Islami kërkesat e çdo epoke?

Në diskutimet për shoqërinë kjo çështje është theksuar shumë se ishte në llogari të nevojave të jetës dhe për shkak të paaftësisë së individit të përballojë vetë kërkesat e veta, që qenia njerëzore zgjodhi për të drejtuar një ekzistencë shoqërore. Ngjajshëm, shpesh dëgjojmë në diskutimet juridike se një shoqëri mund të plotësojë vërtetë nevojat jetësore të anëtarëve të tij individual vetëm kur ai formulon një komplet ligjesh dhe rregullash që korrespondojnë me nevojat e tyre, kështu që çdo anëtar i shoqërisë mund të fitojë të drejtat dhe dobitë e vërteta nga frutet e ekzistencës kolektive.

Në dritën e këtyre dy nocioneve, baza kryesore e ligjeve shoqërore është plotësimi i nevojave bazë të jetës njerëzore, pa të cilën një qenie njerëzore nuk mundet, qoftë për një çast, të vazhdojë ekzistencën e saj. Është kjo përmbushje e nevojave bazë që direkt rezulton në formimin e një shoqërie dhe formulimin e ligjeve dhe rregullave. Dukshëm, një shoqëri në të cilën nuk ka përpjekje kolektive për përmbushjen e nevojave bazë dhe ku nuk ka ndërbashkëpunim të veprimeve mes anëtarëve, grup i tillë nuk meriton të quhet ″shoqëri″. Në të njejtën mënyrë, ligjet dhe rregullat ekzistenca dhe zbatimi i të cilave nuk ka ndikim në përmbushjen e nevojave shoqërore të njerëzve, nuk ia vlejnë të quhen ″ligje″, ky është një komplet rregullash që ruajnë interesa jetësore shoqërore. Prania e ligjeve që pak a shumë plotësojnë nevojat e shoqërisë dhe që janë në tërësi, të pranueshme për anëtarët e saj, është e nevojshme madje edhe për shumicën e shoqërive barbare, dhe të prapambetura. Me gjithatë në shoqëritë primitive ligjet dhe rregullat janë prodhime të zakonit dhe traditës, që janë shfaqur gradualisht nga sjellja e parregullt kolektive e së kaluarës. Gjatë kohëve, në shoqëri të tilla, ligjet u janë imponuar njerëzve përmes vullnetit të jashtëzakonshëm të një ose më shumë individëve të fuqishëm, duke përfunduar në themelimin e një baze mirë të definuar për rrjedhën e jetës shoqërore të pranueshme për shumicën. Madje edhe sot ne shohim njerëz të tillë në kënde të ndryshme të botës që i ruajnë zakonet, kulturën dhe traditat e tyre pa humbur strukturën e jetës shoqërore.

Në një shoqëri të përparuar, nëse është një shoqëri fetare, ligji Hyjnor triumfon. Nëse është shoqëri shekullare, ligjet e nxjerra me pëlqimin e popullit, të ushtruara direkt ose indirekt, zbatohen. As një shoqëri nuk ekziston ose nuk mund të ekzistojë, ku anëtarët nuk janë të kufizuar me ligje, obligime dhe detyrime të caktuara.




Si të përcaktohen këto nevoja?

Është e qartë, se arsyeja kryesore përgjegjëse për nxjerjen e ligjeve dhe rregullave është për t′i plotësuar nevojat shoqërore të jetës njerëzore. Por ngrehet pyetja: cilat janë këto nevoja? Si të përcaktohen ato?

Këto kërkesa duhet të jenë, sigurisht, direkt ose indirekt, të prekshme të përkufizuara nga njeriu, sado i papërfunduar dhe i përgjithshëm të jetë ky përkufizim. Megjithatë, ne gjithashtu përballemi me pyetjen nëse qenia njerëzore mundet ose jo të bëjë rastësisht gabime në përcaktimin e detyrave të tij dhe mjetet për arritjen e lumturisë së tij. A do të pranojmë ne vlerësimet dhe gjykimet e tij në vlerën e tyre?

Shumica e njerëzve në botën tonë të ashtuquajtur progresive, konsiderojnë vullnetin dhe dëshirën njerëzore si bazën e vërtetë dhe të mjaftueshme për nxjerrjen e ligjeve. Por meqë është e pamundur që të gjithë indirekt që i përkasin një kombi duhet të mendojnë në të njejtën mënyrë, konsensuzi i shumicës (50% + 1) është, i pashmangshëm, shikuar si vendosës. Opinionet e pakicës (50% - 1) injorohen nga nevoja dhe janë të ndaluar nga çdo lloj lirie të veprimit të tërësishëm.


Megjithatë nuk mundet të mohohet se vendimi dhe vullneti njerëzor është direkt i lidhur me kushtet e jetës. Një njeri i shëndoshë që është i siguruar me të gjitha nevojat e jetës shpreson një numër të madh dëshirash imagjinare që nuk mund të ndodhin asnjëherë në mendjen e një të varfëri. Një njeri i uritur që vuan nga uria e madhe dhe që ka humbur kontrollin e tij, dëshiron vetëm ushqim; është apo s′është i shijshëm, a i përket atij apo të tjerëve nuk ka rëndësi për të. Por një person i pasur mund të jetë indiferent madje edhe kur ushqimet më të shijshme shtrohen në tavolinë përpara tij. Gjatë kohëve të lulëzimit, qeniet njerëzore përfytyronin për më shumë imagjinata se sa gjatë kohëve të vështira.

Në këtë mënyrë, struktura e nevojave ndryshon për shkak të zhvillimit shoqëror; derisa nevojat e më parshme të njerëzve janë plotësuar me zhvillimin e civilizimit, nevojat të reja kanë lindur, të cilët zëvendësojnë të vjetrat. Me këtë ndryshim të kushteve, njerëzit hoqën dorë nga ligje të caktuara dhe kërkojnë ligje të reja ose kërkojnë amandamente të të vjetrave. Në këtë mënyrë, mes kombeve të gjalla të botës ligjet e reja gjithmonë zëvendësojnë ligjet e ngrysura. Siç u përmend, është vullneti dhe përkrahja e shumicës së çdo kombi që jep vlefshmërinë e ligjeve dhe i vulos ato me vulën e autoritetit, edhe pse legjislacioni mund të mos jetë në interes të shoqërisë.

Për shembull një frances për shkak të origjinës së tij franceze është anëtar i shoqërisë franceze vullneti dhe mendimi i të cilit respektohet në qoftëse përputhet me atë të shumicës. Ligjet franceze janë modeluar për t′i dhënë atij formën e francezit të shekullit të njëzetë; as si një anglez bashkëkohor, por as si një francez i shekullit të dhjetë. Megjithatë, a nuk ka ndonjë faktor tjetër konstant në modelet e ndryshme të nevojave njerëzore që ndryshon me zhvillimin e civilizimit? A nuk ka ndonjë faktor të thjeshtë mes shoqërive njerëzore që kanë egzistuar në epoka të ndryshme të historisë? A ka kapërcyer themeli bazë i njerëzimit, me të cilin lidhen një sërë nevojash natyrore të jetës, nëpër një ndryshim të pakthyeshëm edhe pse gradual? A kanë qenë psikologjikisht të ndryshëm nga ne paraardhësit tanë të kohëve të kaluara? A kanë pasur rëndësi tjetër incidentet siç janë lufta dhe gjakderdhja ose kohët e paqes dhe harmonia, ndryshe nga ç′nënkuptojnë për ne sot? A ka pasur ndikimi i vlerës dhe natyra e intoksinimit një kualitet të ndryshëm në të kaluarën nga ç′është sot? A kanë ngjallur kompozimet muzikore të të kaluarës kënaqësi të ndryshme nga ç′janë sot? Shkurtimisht. A ishte struktura e jashtme dhe e brendëshme e qenieve njerëzore të së kaluarës ndryshe nga njerëzimi i sotëm? Sigurisht, përgjigjet e të gjitha pyetjeve janë negative.

Ne nuk mund të themi se njerëzimi ka metamorfozuar gradualisht në diçka tjetër nga ç′ishte në të kaluarën. Ne gjithashtu, nuk mund të themi se thelbi i njerëzimit - që është faktori i zakonshëm mes rracës së bardhë dhe të zezë, mes të zgjuarit dhe budallait gjithashtu, mes të riut dhe të vjetërit, mes njerëzve që jetojnë në tropik dhe atyre që jetojnë në zonat polare dhe mes njerëzve të të kaluarës dhe të tashmes ka ndryshuar sipas modelit të nevojave të zakonshme.

Definitivisht ka nevoja të caktuara që kërkojnë një sërë ligjesh dhe rregullash që nuk kanë të bëjnë me rregullat që janë subjekt të tjetërsimit dhe ndryshimit. Nuk ka komb në botë që nuk do të zgjidhte të bëjë luftë kurdo që ekzistenca e tij është kushtimisht e kërcënuar nga një armik, dhe kur armiku nuk mund të mbrapset veç me gjakderdhje, që nuk do ta bënte atë. Nuk ka komb, për shembull, që do të ndalte njerëzit të hanë ushqim ose t′i ndalonin marëdhëniet seksuale tërësisht. Shumë shembuj të tillë mund të jepen dhe ato të gjitha provojnë nevojën për ligje të pandryshueshme që janë të pavarura nga subjekti i ligjeve për të ndryshuar. Deklarimi i më sipërm hedh dritë në çështje të caktuara:

1. Arsyeja kryesore përgjegjëse për shfaqjen e shoqërisë, ligjet shoqërore dhe legjislacioni, janë nevoja të jetës.

2. Të gjitha kombet e botës, madje edhe ato barbaret, kanë ligjet dhe rregullat e veta.

3. Mjetet për përcaktimin e nevojave të jetës, prej pikëpamjes moderne, janë përmes vullnetit të shumicës së anëtarëve të shoqërisë.

4. Vullneti i shumicës nuk është gjithmonë në përputhje me realitetin dhe të vërtetën.

5. Një klasë ligjesh janë subjekt i tjetërsimit me kalimin e kohës, qëkur ato lidhen me kushte dhe rrethana të veçanta. Por një klasë tjetër ligjesh lidhen me ″thelbin njerëzor″ të njerëzimit, që është një faktor i përbashkët i qenieve njerëzore të të gjitha kohëve, në të gjitha pjesët e botës dhe në të gjitha rrethanat dhe ambientet. Këto ligje janë të pandryshueshme të qëndrueshme dhe të palëvizshme.

Tani që këto çështje u sqaruan le të shohim se cila është pikëpamja Islame:




Cila është pikëpamja Islame

Islami është një sistem ligjesh universale që nuk janë formuluar për ndonjë grup njerëzish të veçantë ose për një periudhë kohe të veçantë. Në mësimet e tij fokusi i tij është në ″njeriun e natyrshëm″; kjo është se vëmendja e tij është përqëndruar mbi strukturën natyrore të qenies njerëzore dhe mbi kushtet e një individi të zakonshëm, qoftë i varfër ose i pasur, i fortë ose i dobët, i zi ose i bardhë, arab ose joarab, mashkull ose femër, i vjetër ose i ri, i mençur ose budalla, ″njeriu natyror″, është një qenie njerëzore që mban natyrën primitive të dhuruar nga Zoti bashkë me një vetëdije të pastër dhe një vullnet të paprekur nga iluzionet ose devijimet. Ja pse e quajmë ″njeri natyror″. Nuk mund të mohohet se karakteristika dalluese që e dallon qenien njerëzore nga kafshët e tjera gjendet në intelektin e tij, ndërsa kafshët e tjera nuk e gëzojnë këtë dhuratë të Zotit.

Të gjitha veprimtaritë e të gjitha organizmave të gjalla, përveç qenies njerëzore, u nënshtrohen diktatit të instikteve të tyre. Këto instikte shtazore i drejtojnë dhe i motivojnë ata drejtë plotësimit të nevojave të tyre jetësore.

Qeniet njerëzore janë të vetmet shtaza të cilat, përveç energjive të motivuara nga instikte, ndjenja dhe emocione të ndryshme - si dashuria dhe urejtja, shoqëria dhe armiqësia, shpresa dhe depresioni - janë të pajisura me aftësinë e gjykimit, që mund të vendosin mes emocioneve kundërshtare dhe forcave dhe zgjedhin drejtimin e drejtë të veprimit përkundër kundërshtimit të qëndrueshëm nga emocioni dhe pasioni. Ndonjëherë kjo aftësi vendos kundër një veprimi përkundër shtypjes së instiktit dhe emocionit; në kohët e tjera ajo komandon një veprim përkundër pavullnetshmërisë së instiktit dhe pasionit. Akoma në kohët e tjera, kur tërë interesat e qenies njerëzore përputhen me kërkesat e instiktit dhe emocionit, ajo plotëson kërkesën e tyre.




Baza e pikpamjes Islame

Prej se edukimi dhe ushtrimi i çdo lloji qeniesh duhet të bazohen në kultivimin dhe zhvillimin e karakteristikave të ndryshme, Islami i ka bazuar mësimet e tij në baza të qëndrueshme të aftësisë intelektuale të njeriut, jo në baza të paqëndrueshme të ndjenjave dhe pasioneve. Kjo është baza e ftesës Islame e përbërë nga besime të caktuara themelore, morale të larta, dhe ligje praktike, e vërteta dhe vërtetësia e të cilave pohohet nga natyra primitive e qenies njerëzore, në lidhshmëri me lirinë e dhënë nga Zoti i iluzioneve dhe devijimeve.




″Njeriu natyror″

Njeriu, në gjendjen e natyrës së pastër, kupton përmes natyrës së tij primitive të dhuruar nga Zoti se hapësira e gjërë e universit, prej pjesës më të vogël deri në galaksitë më të mëdha me sistemin e tyre të mrekullueshëm të ligjeve të sakta, tregon origjinën e saj prej Një Zoti. Ai kupton qartë se të gjitha gjërat ekzistojnë nga akti i krijimit të Tij; funksionimi i tyre, punimi i tyre - gjithçka që ndoqi krijimin e tyre janë bërë nga Ai.

″Njeriu natyror″ kupton se kjo botë e ekzistencës, me të gjitha fragmentet e tij të përhapura, është vetë një tërësi e madhe e unifikuar në të cilën të gjitha pjesët lidhen me njëra - tjetrën. Gjithçka është e lidhur me gjëra të tjera dhe një harmoni dhe unitet të përsosur shfaqet mes tyre.

Bota njerëzore është vetëm një fraksion i parëndësishëm i kozmosit të madh, një pikë e parëndësishme në detin e gjërë dhe të pafund; por është një fenomen në paraqitjen e të cilit tërësia e universit kishte një pjesë. Ai është produkt i tërë universit, që është krijimi i Vullnetit Hyjnor.

Prej se qenia njerëzore është pasardhëse e botës së krijimit dhe jeton dhe lulëzon nën udhëheqjen dhe drejtimin e tij, ai është sistemi i krijimit i cili duke përdorur të mirat e mjeteve që janë jashtë arritjes dhe fuqisë njerëzore, ka krijuar qenien njerëzore në formën e vet të tashme dhe e ka siguruar atë me vetëdije, kuptim, aftësi të arsyes, kapacitete intelektuale dhe emocionale dhe tipare të tjera të jashtme dhe të brendëshme. Përmes këtyre mjeteve ai ka drejtuar vetëdijen dhe vullnetin e tij drejt qëllimit të lumturisë së tij të vërtetë, summum bonumit të tij.

Qenia njerëzore është krijesa e vetme që mund të dallojë mes së mirës dhe të keqes, mes humbjes dhe fitimit, përmes vetëdijes dhe vullnetit të lirë. Kështu ai është një qenie e lirë. Megjithatë, nuk duhet të harrohet se bota e krijimit është e njejtë si Vullneti i Zotit të gjithësisë, i cili ka skalitur të gjitha këto modele të brendshme dhe të jashtme në qenien njerëzore, duke e bërë atë një qenie të lirë.

Njeriu natyror, me mendimin dhe intelektin e tij, në mënyrë të pagabuar kupton se lumturia, gëzimi dhe qëllimi i tij i vërtetë në jetë është i njejtë me fatin e përcaktuar për të nga bota e krijimit që ka krijuar dhe rritur atë. Është bota e krijimit që drejton qenien njerëzore drejt qëllimit dhe pikës së fundit që është përcaktuar për të nga Zoti i Vetëm, i cili ka krijuar të gjitha qeniet dhe jetesën.

Për këtë arsye qenia njerëzore ″natyrore″ duhet të gjykojë se rruga e vetme për lumturinë në jetë gjendet në barazimin e vetë qenies së tij me sistemin e krijimit duke e konsideruar veten si pjesë e pandashme e saj. Gjykimi i tij duhet të jetë se ai as nuk mund ta neglizhojë situatën e vet në perspektivën e jetesës, as nuk mund të jetë në gjendje për të vënë re detyrimet të shkruara për të në librin e krijimit.

Thelbi i detyrimeve të panumërta që gjenden për të në librin e krijimit është se qenia njerëzore nuk duhet asnjëherë të përulet dhe të rrëzohet përpara çdo gjëje tjetër veç se përpara Zotit të vetëm dhe se të gjitha veprimet dhe nevojat e motivuara nga emocionet dhe instiktet e tij natyrore duhet të shfaqen nën shërbimin e arsyes dhe me kusht aprovimit të tij.




Ligjet e palëvizshme dhe të ndryshueshme

Ligjet ndahen në dy lloje të ndryshme:

1. Ligjet dhe rregullat që mbrojnë interesa njerëzore jetësore (duke marrë për konsideratë faktin se njerëzit jetojnë një jetesë kolektive, pa shikuar në mënyrën e tij të veçantë në çdo vend dhe periudhë).

Kjo klasë ligjesh pretendon, për shembull, në një ndarje besimesh dhe principesh që konkretizojnë devotshmërinë dhe përuljen njerëzore ndaj Krijuesit (ku nuk ka mundësi të ndryshimit dhe tjetërsimit), dhe këto ligje të përgjithshme duke pretenduar aspekte të përgjithshme të jetës njerëzore, siç është ushqimi, mbajtja e shtëpisë, martesa, mbrojtja etj., që janë tipare të qëndrueshme të jetesës shoqërore të njeriut.

2. Ligjet dhe rregullat që kanë aspekt temporal, regjional ose ndonjë aspekt tjetër dhe ndryshojnë formën e tyre me ndryshimin në mënyrat e jetës. Kjo klasë ligjesh janë subjekt i ndryshimeve në përputhje me përparimet graduale kulturore dhe ndryshimet në skenën shoqërore dhe ka nevojë për përsëritje me zhdukjen e zakoneve dhe metodave të tjera dhe shfaqjen e të rejave. Për shembull, në ditët kur njerëzit udhëtonin në këmbë ose me kuaj prej një vendi në tjetrin, ligje shumë të thjeshta përdoreshin për qëllim të kontrollit të trafikut. Por sot me zhvillimin e mjeteve të transportit, na nevojiten një llojshmëri ligjesh komplekse për kontrollin e trafikut detar, tokësor dhe ajror.

Njeriu primitiv, që jetonte një jetë shumë të thjeshtë dhe punonte lëndë të parë të thjeshtë, i nevojiteshin ligje të thjeshta për të plotësuar nevojat e tij elementare të jetës, si ushqim, veshëmbathje dhe strehim, edhe pse harxhonte shumicën e orëve zgjuar në punë të lodhshme. Në botën moderne, ku jeta është e shpejtë si elektriciteti, ndryshueshmëria e punëve dhe profesioneve është shfaqur si pasojë e shumëllojshmerisë së punës. Kjo ndarje e punës në mijëra profesione rezulton në nxjerrjen e mijëra rregullave, të cilave edhe shumë të tjera u shtohen çdo ditë.

Islami, që e fokuson qëllimin e tij edukativ në qenien njerëzore ″natyrore″ i cili, përmes ftesës së tij, drejton shoqërinë njerëzore drejt nderit, virtytit dhe paaftësisë së besimit, veprimit dhe qëllimit, bazon programin e tij në këtë pastërti të pandotur të intelektit të qenies njerëzore ″natyrore″. Si pasojë, ai ka ndarë ligjet dhe rregullat njerëzore në dy klasa: klasa e parë e ligjeve që janë të qëndrueshme, duke u bazuar në natyrën primitive të njeriut dhe në karakteristikat e veçanta të species së tij. Kjo klasë ligjesh quhet ″Sheriati Islam″. Ata drejtojnë njerëzimin drejt qëllimit të lumturisë së tij më të madhe:

Ti drejtohu me fytyrë kah feja jote si besimtar i vërtet,fesë së All-llahut, ndaj së cilës ai ka krijuar edhe njerëzit. Nuk ka zëvendësim për krijesën e All-llahut, sepse ajo është fe e drejtë...(30 : 30)

Së dyti, duhet të ceket se përcaktimi i klasës së dytë të ligjeve, që janë të ndryshueshme dhe mund të modulohen sipas kushteve të ndryshme të vendit dhe kohës, është shënuar në institutin e al-ëilayahal-�ammah (kujdestaria e përgjithshme) dhe janë subjekt i mendimit të Profetit Islam (S), pasardhësve të tij (A), dhe të atyre të caktuar nga ai. Këto ligje dhe rregulla janë formuluar nga al-ëilayah, nën dritën e ligjeve fetare të vazhdueshme, në përputhje me kërkesat hapësinore dhe kohore dhe janë llogaritur si pjesë e ligjit Hyjnor, Sheriatit, dhe nuk konsiderohen si pjesë e ″al-Din-it″:

O besimtar, bindjuni Zotit, bindjuni të dërguarit dhe atyre me autoritet mes jush. (4 : 59)

Shkurtimisht, kjo është përgjigja që jep Islami për pyetjen e plotësimit të nevojave të vërteta të çdo kohe. Ky problem kërkon një shpjegim më të elaboruar dhe një kërkim më të thellë.




Ligjet konstante dhe të ndryshueshme në Islam

Në pjesën e më parëshme u njohëm se Islami i ka ndarë ligjet e tij në dy grupe: ligjet e palëvizshme dhe të llojllojshme.

Ligjet e palëvizshme janë të atilla të formuluara me një pamje nga natyra njerëzore, natyra njerëzore univerzale, e cila është e përbashkët me njerëz të civilizuar dhe të pacivilizuar, të bardhë ose të zi, të fortë ose të dobët, njerëz të çdo vendi dhe kohe. Që prej kur të gjitha qeniet njerëzore janë krijuar me të njejtën strukturë njerëzore, me lloje të ngjajshme të aftësive dhe organeve të brendshme dhe të jashtme, kurdo që dy ose më shumë qenie njerëzore kontaktojnë me njëri tjetrin dhe përpiqen të bashkëpunojnë me njëri tjetrin për të formuar një shoqëri të ndryshme si një tërësi shoqërore dhe që kur ata pashmangshëm përballin të njejtat lloje të problemeve, kur ata përpiqen t′i zgjidhin ato me përpjekjet e tyre të përbashkëta, ky bashkim i faktorëve të ndryshëm në përbërjen dhe nevojat e tyre kanë nevojë për një sërë rregullash të tërësishme të përdorshme për të gjithë individët në grup.

Aftësitë e kuptimit intelektual janë të njejta tek të gjitha qeniet njerëzore. Gjykimet e tyre racionale, siç janë iluzionet dhe bestytnitë që nuk intervenojnë në arsyetimin e tyre janë gjithashtu të ngjajshme. Aftësitë e tyre mendore dhe kritike duhet të kënaqen përmes një lloji të ngjajshëm të dëshmisë. Ngjajshëm, ndjenja të ndryshme, si dashuria dhe urrejtja, shpresa dhe frika, nevoja për ushqim, veshje, strehim dhe marrëdhënie seksuale, egzistojnë mes të gjithë individëve njerëzorë dhe duhet të plotësohet në një mënyrë të ngjajshme për çdo individ. Në llogari të kësaj natyre të thjeshtë njerëzore, nuk mund të thuhet se shmangja e urisë është e lejueshme për një njeri dhe e ndaluar për një tjetër. As nuk mund të thuhet, derisa një person duhet t′i nënshtrohet gjykimeve të arsyes së tij, një tjetër duhet të injorojë plotësisht diktatet e kësaj vetëdije.

Gjithashtu nuk mund të thuhet se natyra njerëzore, përkundër lidhjes së tij të vjetër me emocionet, aftësitë dhe vetëdijes së veçantë me të, duhet të mos lidhen për një periudhë me vetëdijen e tij ose ta mohojë tërësisht atë për gjithmonë. A mund të sygjeroni se njerëzimi duhet të jetojë në jetë kolektive në një periudhë dhe të përshtasin jetesë individuale; në kohë të tjera ose se dikush duhet të mbrojë veten në një kohë por i rrethuar pakushtimisht nga armiqtë e tij në kohë të tjera, ose se dikush duhet të angazhohet me punë dhe veprimtari në ndonjë kohë dhe të zgjedhë një jetë mosveprimi dhe plogështie në kohë të tjera?

Kjo e bën të qartë se shoqëria njerëzore, nga natyra, kërkon një sërë ligjesh të qëndrueshme dhe të uniformuara.

Përmes mesazhit të tij fetar, Islami është përpjekur që të përçojë asgjë tjetër veç këtë çështje. Ai thotë se asgjë veç një seri ligjesh dhe rregullash të tilla që janë në përshtatje me sistemin e përgjithshëm të krijimit dhe me përbërjen e njerëzimit, mund të përmbushë nevojat jetësore të jetesës njerëzore.

Ai i kërkon njeriut t′i kthehet vetëdijes dhe vetëdijshmërisë së dhënë nga Zoti, të parandalojë çdo lloj senzualiteti, tekeje, mospërpikmërie dhe kokfortësie duke ndikuar gjykimet e tij, dhe ndjekin çfarëdo që është përcaktuar të jetë e drejtë dhe e vërtetë. Ne nuk duhet as t′ia ngjesim etiketën e të vërtetave që pasojnë si ″imitimi″, as nuk duhet të imitijmë paraardhësit tanë qorrazi në emër ″të krenarisë kombëtare″ ose ″të zakoneve dhe traditave të kohëve të vjetra″. Ne as nuk duhet t′ia ngjesim etiketën fesë dhe realizimit të të vërtetës si ″konzervatizëm″, dhe as të rrethojmë veten me një grup senzualistësh në fuqi, duke u bërë instrumenti i tekave të tyre, dhe si rezultat ta shesim veten në adhurimin e qindra ″zotrave″ të bërë nga njeriu. ″Islam (lit. nënshtrim) është emri i kësaj feje, sepse ai e fton njeriun në adhurim shpirtëror të krijuesit të vetëm të gjithësisë dhe thërret për nënshtrimin e tij ndaj të vërtetës. Kjo ftesë, në formën e saj të elaboruar, përbëhet nga një seri besimesh, moralesh dhe ligjesh, të vendosura si detyrime obligative të qëndrueshme para njerëzimit.

Mund të theksojmë se elementet e të gjitha tre aspekteve të fesë - që janë besimi, moralet dhe ligjet - janë të ndërlidhura përsosshmërisht me njëri tjetrin si dhe me sistemin e mrekullueshëm të krijimit. Megjithatë një diskutim i elaboruar i këtyre ndërlidhjeve të mrekullueshme dhe harmonisë së përsosur, koherencës dhe unitetit mes aspekteve të ndryshme të mësimeve Islame është jashtë fushës së diskutimit tonë të tanishëm. Qëllimi ynë kryesor këtu është të vërtetojmë se Islami posedon një seri ligjesh të qëndrueshme.





Ligjet e tjetërsueshme në Islam

Ashtu siç kërkojnë qeniet njerëzore një seri ligjesh të qëndrueshme dhe konstante me qëllim për rregullimin e nevojave të tyre të përhershme dhe homogjene natyrore, në të njejtën mënyrë ato gjithashtu kërkojnë një numër ligjesh të ndryshueshme dhe të llojllojshme pa të cilat shoqëritë njerëzore nuk mund të vazhdojnë jetesën e tyre stabile. Është e qartë, se derisa jeta ″natyrore″ e të gjitha qenieve njerëzore është gati se e njejtë për shkak të strukturës së tyre të përhershme dhe homogjene, kërkesat e tyre kohore dhe hapësinore janë vazhdimisht subjekt i ndryshimeve evolutive dhe revolucionare. Kur kushtet dhe rrethanat e shoqërive njerëzore ndryshojnë gradualisht, ato e transformojnë veten që tu përshtaten kushteve të ndryshimit, kështu duke e ngritur nevojshmërinë për sjelljen e ndryshimeve të caktuara në ligjet mbizotëruese. Është në kontekstin e ligjeve dhe rregullave të tilla që Islami njeh nevojën e një parimi. Kështu, mbrojtësi i Ligjit (ëali) është autorizuar të bëjë ndryshime të nevojshme në periudha të ndryshme dhe për njerëz të feve të ndryshme, kur e konsideronte të nevojshme. Kjo mund të bëhet pa i ndryshuar ligjet e përhershme, derisa plotësonin kërkesat e shoqërisë njerëzore.




Sqarimi i kësaj pikëpamje

Në të njejtën mënyrë ashtu si një anëtar i një shoqërie Islame është i lirë të harxhojë pasurinë e tij në çfarëdo lloj mënyre që i pëlqen, (sigurisht, brenda limiteve të ligjit dhe në pajtueshmëri me kriterin e frikës dhe respektit ndaj Zotit; ai është i lirë ta përdorë pasurin e tij në çfarëdo lloj mënyre që zgjedh, të zmadhojë ose të zvoglojë, të rrisë ose të ulë nivelin dhe hapësirën e stilit të tij jetësor, të mbrojë dhe të ruajë të drejtat dhe pronën e tij, të heq dorë ose t′i braktisë ato nëse zgjedh, të pranojë ndonjë profesion dhe punë që zgjedh dhe orët, kohën e punës dhe aktivitete të tillë), kështu gjithashtu ëali i muslimanëve, në pozitën e kujdestarit të çështjeve të muslimanëve, autoriteti i të cilit është miratuar nga Islami, nga vullneti i vilajatit të tij mbi një regjion, drejton çështjet e tyre shoqërore; ai përfaqëson vullnetin dhe vetëdijen shoqërore dhe është i lirë të ushtrojë pjekurinë e tij në çështjet shoqërore, si një individ në çështjet e jetës së tij.

Ai është i autorizuar, në dritën e ligjeve të qëndrueshme fetare dhe nën mbikqyrjen e taqëa-s (frikës ndaj Zotit) për të nxjerë ligje në çështje të tilla siç janë ato të rrugëve, transportit, shtëpisë, tregtisë etj. ai mund të vendosë në një luftë mbrojtëse dhe kur është e nevojshme, urdhëron mobilizimin e ushtrisë; ose nëse vendos se mbrojtja ushtarake nuk është në interes të shoqërisë Muslimane, urdhëron për përfundimin e armiqësisë përmes negocimit, zgjidhjes dhe përfundimit të traktateve të përshtatshme.

Për shembull ia mund të implementojë një program për zhvillimin kulturor lidhur me çështjet fetare ose të tjera, dhe lëshon operime të shkallës së lartë; ose, nëse gjykon shëndoshë, tërheq programe të caktuara në disa fusha dhe përparon të tjerë në vend të tyre.

Shkurtimisht, të gjitha këto rregulla të reja që mund të jenë të dobishme në progresin e jetës shoqërore të një shoqërie dhe janë në interes të Islamit dhe të komunitetit musliman, bien nën autoritetin e ëali al-�amr. Nuk ka asnjë kufizim çfarëdo në nxjerjen dhe ekzekutimin e tyre. Megjithatë, megjithëse ligje të tilla janë detyrimisht të imponueshme dhe të binshme ndaj ëali al′amr, është obligative në të njejtën kohë, këto ligje nuk konsiderohen një pjesë e Sheriatit, ose ligjit hyjnor. Bazat juridike të ligjeve të tilla janë kërkesë e kushteve dhe rrethanave, që thirrin për formulimin e tyre. Në këtë mënyrë për aq kohë sa fushat e nxjerjes së tyre u zhdukën ndaloi gjithashtu edhe vlefshmëria e tyre. Në rastin e tillë, është detyrë e ëali al-�amr të tashëm të shpallë mes njerëzve ndalimin e ligjit të vjetër dhe zbatimin e një ligji të ri të vlefshëm.
Por urdhërat hyjnore që përbëjnë Sheriatin janë permanente dhe të përhershme; jo vetëm ëali al′amr ka ndonjë autoritet të sjellë ndonjë ndryshim në to në emër të shfaqjes të një nevoje, dhe t′i ç′fuqizojë ato në emër të zhdukjes së tij.




Sqarimi i dyshimeve të caktuara

Ky sqarim i shkurtër duke parë ligjet e përhershme dhe të tjetërsueshme në Islam është i bindshëm të provojë pabazshmërinë e ndryshimeve ndaj tij.

Disa thonë se rëndësia e jetës shoqërore të sotme nuk mund në asnjë mënyrë të krahasohet me jetën e katërmbëdhjetë shekujve më parë. Ligjet dhe rregullat që meren me sistemin e soçëm të trafikut dhe transportit janë më të shumta në numër dhe në hapësirë më të gjërë se numri i përgjithshëm i ligjeve mbizotëruese të kohës së Profetit (S). shumë nga ligjet që ekzistojnë sot nuk ishin të nevojshme të nxirreshin atëherë. Kjo është arsyeja pse sheriati Islam i cili nuk përmban rregulla të tilla, është bërë i pavend për botën e sotshme.

Këta zotërinj, sigurisht nuk kanë informacion të saktë për ligjin Islam dhe janë tërësisht injorantë për ligjet e ndryshme të miratuara nga Islami. Ata imagjinojnë se Islami, duke qenë një zinxhir i ligjeve të palëvizshme dhe të qëndrueshme, përpiqet të administrojë një botë në ndryshim dhe zhvillim me mjetet e tyre. Me fjalë të tjera, Islami, i armatosur me një shpatë të lashtë është ngritur të luftojë sistemin e pathyeshëm të krijimit; ai dëshiron të shfrytëzojë ndryshimet e paevitueshme në kulturën njerëzore dhe të ndalojë marshin e kohës! Të tjerët kanë thënë se evulucioni dhe ndryshimi i pashmangshëm shoqëror kërkon një tjetërsim dhe ndryshim gradual madje edhe në ligjet ″e palëvizshme″; prandaj, ligjet e palëvizshme në Islam, nëse nevoja dhe forca e tyre pranohet, ishin të mira për implementim vetëm gjatë kohëve të Profetit (S), jo në të gjitha kohët.

Këta zotërinj nuk kanë ndjekur me kujdes studimet e tyre ligjore. Ata kanë dështuar të kuptojnë se në të gjitha kodet civile mbizotëruese në botë, gjithnjë ka material të caktuar që nuk është subjekt i ndryshimit. Nuk mund të mohohet se ligjet dhe rregullat në të kaluarën ishin ndryshe nga sot, dhe përgjithësisht do të ndryshojnë prej ligjeve në të ardhmen gjithashtu. Prap se prap, do të mbesin aspekte të caktuara të përbashkëta në të gjitha kodet ligjore që nuk do të ndalohen dhe nuk do të jenë jashtë mode asnjëherë. Megjithatë, siç e kam përmendur në pjesën e më parëshme të diskutimit tonë, proçesi i nxjerrjes së ligjeve në Islam, nëse ka rrjedhur nga Zbulimi Hyjnor - siç është rasti i ligjeve të palëvizshme - ose bazohet në këshillë (shura) dhe al-ëilayah - siç është rasti me ligjet e ndryshueshme - bazohet ekskluzivisht në arsye dhe racionalizëm, jo në përuljet emocionale dhe në paragjykimet irracionale të shumicës. Megjithatë, përkundër kësaj, qasja Islame e dhënies së ligjit nuk mund të krahasohet me mënyrën e qeverisë në regjimet shoqërore; Islami posedon një paketë ligjesh permanente, Sheriatin Hyjnor, tjetërsimi i të cilit është jashtë fuqive të mbrojtësve të komunitetit Musliman (aëliya′ al-umur). Ligji i përgjithshëm i Sheriatit është i obligueshëm nën të gjitha kushtet dhe rrethanat; vetëm ligjet e veçanta janë të ndryshueshme, në llogari të nevojës për të përshtatur ndryshimin dhe duke përfshirë kushtet shoqërore dhe për të garantuar plotësimin e ndryshimit të nevojave sociale.

Shumica e sistemeve të qeverisë kanë një ligj të quajtur ″kushtetutë″; as qeveria, as senati, dhe as parlamenti nuk është i autorizuar të sjellë ndonjë ndryshim dhe tjetërsim në të. Ka ligje të tjera që janë nxjerrë ose nga parlamenti ose nga këshilli legjislativ ose janë produkt i këshillimeve dhe vendimeve të kabinetit të ministrave. Vetëm klasa e fundit e ligjeve, në llogari të aplikimit të tyre specifik dhe të veçantë, është subjekt i ndryshimit dhe tjetërsimit në përputhje me ndryshimet që ndodhin në një shoqëri ose një vend. Ashtu siç nuk mund të presim nga kushtetuta e një vendi të përcaktojë, për shembull, çdo detal të rregullave të trafikut ose të bëjë amandamente dhe ndryshime në to çdo muaj ose çdo vit sipas ndryshimit të kërkesave, kështu, gjithashtu Sheriati Hyjnor, që zotëron pozitën e miratimit të një kushtetute, nuk duhet të pritet të përmbajë ndonjë kod të elaboruar. Ashtu siç dikush nuk pret që kushtetuta e një vendi të vejë të gjitha nenet e tij në dispozitë të parlamentit ose qeverisë të bëjë ndryshime në to - edhe ato nene që potencojnë pavarësinë e një vendi dhe sistemin e tij bazë të qeverisë - kështu, gjithashtu dikush nuk duhet të presë që ligjet e Sheriatit Hyjnor që kanë rëndësinë e njejtë si një ligj kushtetues, të jenë subjekt i tjetërsimit dhe ndryshimit.

Kështu kritika e parë se ligjet Islame janë të mangëta dhe bazohen në parime të tilla që nuk janë relevante sot, vërtetohet si e pabazë. Ndryshimi i dytë, gjithashtu, sipas të cilit ligjet duhet të jenë të tjetërsueshme dhe se ligjet Islame janë të qëndrueshme dhe të palëvizshme, u përgënjeshtrua.

Në lidhje me këtë, një pyetje tjetër ngrihet, dhe që është kurorëzim i refuzimit të dytë: Është e vërtetë se mes ligjeve qëndruese të një shoqërie progresive, ka material të caktuar që nuk mund të ndalohet, por a garantojnë ligjet e Sheriatit Islam lumturinë e shoqërisë njerëzore gjatë të gjitha periudhave dhe kohëve? A mundet civilizimi modern të vazhdojë marshin e tij të pashmangshëm përmes praktikave të tilla Islame si: deklarimi, falja e namazit, haxhi dhe zeqati? A munden ligjet e tilla Islame si ato lidhur me skllavërinë, martesën, interesin në borxh dhe ligje të tjera, të shpresojnë të mbijetojnë pa modifikime në botën e ditëve të sotme? Këto pyetje dhe të tjera si këto kërkojnë një sërë diskutimesh të elaboruara që thirrin për një kohë dhe vend tjetër.