Para se te flitet per ceshtjen e Imametit, e cila perben piken qe i ka ndare muslimanet ne dy shkolla te medha, duhet permendur fakti i rendesishem se Islami, si feja e fundit e zbritur p�r njer�zimin, besohet nga t� gjith� musliman�t se �sht� p�rsosja universale e mesazhit hyjnor. Ky universalitet i tij duhet ta ket� marr� parasysh faktin se ai do u drejtohej popujve, kulturave, natyrave dhe temperamenteve t� ndryshme, duke ofruar mund�si interpretimi, brenda shpalljes, q� do t� integronin n� perspektiv�n nj�suese t� Islamit lloje t� ndryshme njer�zish n� koh�ra e hap�sira t� ndryshme. Kjo e b�n krejt�sisht t� papranuesh�m ekskluzivizmin e cil�sdo pal�, pasi Islami �sht� zbritur si fe e m�shir�s dhe larmia e interpretimeve t� tij mund t� jet� d�shiruar vet�m nga Zoti.

Nga ana tjeter, Kur'ani Famelarte tregon se ata qe e fshehin te verteten, duke e ditur ate, mallkohen nga Allahu i Madheruar, meleket dhe te gjithe ata qe mallkojne (2:159). Si muslimane, jemi urdheruar per objektivitet, deshmim t� drejte dhe q�ndrim te paanshem p�r hir t� Zotit dhe s� v�rtet�s - kund�r kujtdo qoft� ajo, dhe pa�ka se nuk do t'u p�lqej� t� tjer�ve - cil�tdo qofshin k�ta. Pra, ta themi te verteten edhe kur ajo eshte ne disfavorin tone, te afermve tane, te pasurve apo te varferve:









Fshehja e se vertetes qortohet ashper ne Islam:



Allahu na i hapte syte dhe zemrat te pakten te shohim me kujdes e te gjykojme gjakftohtesisht! A nuk na ka urdheruar Ai ne Kur'anin Fisnik qe t'i verifikojme fjalet qe na vijne, per te shmangur hyrjen ne hak ndokujt:



Tani, duke kaluar te tema jone, theksojme se, sipas ndjekesve te Ehl ul-Bejtit, Imami zgjidhet (caktohet) nga Allahu dhe emerohet nga Profeti (s) ose Imami paraprires e jo nga njerezit. Sipas tyre, Imameti perben kujdestarine e dijes se fese dhe udherrefimin e njerezve ne interpretimin e drejte te saj, si dhe vazhdimin e autoritetit te Profetit (s) mbi muslimanet, me perjashtimin se Imami, natyrisht, nuk merr shpallje:



Pik�pamja e shi`izmit mbi prij�sin� pra, mb�shtetet n� konceptin e Imametit, nj� pozit� kjo q� kombinon udh�heqjen shpirt�rore-fetare dhe social-politike. Imami �sht� zot�rues i dijes ezoterike dhe ekzoterike, njoh�s i shkencave fetare dhe mbajt�s i autoritetit udh�zues shpirt�ror (wilajeh) q� nuk varet nga (mos)patja e pushtetit prej tij:



Profeti (s) kreu tre funksione themelore: ai veproi si mbart�s dhe shpjegues i Shpalljes p�r njer�zimin, ishte sunduesi i bashk�sis� islame duke zbatuar Ligjin Hyjnor e s� fundi, ishte zot�rues i ndri�imit dhe vizionit shpirt�ror, duke mundur t'ua shpjegonte njer�zve kuptimin e brendsh�m t� Shpalljes dhe t'i udh�zonte ata n� gradat e p�rsosjes shpirt�rore.

Sipas sunnive, m�k�mb�si i Profetit (s) duhet t� p�rmbush� vet�m nj�r�n prej k�tyre funksioneve, pra t� zbatoj� Sheri`atin:

Sunnit� gjithashtu pohojn� se Profeti (s) nuk kishte caktuar z�vend�s gjat� jet�s s� tij. Kurse shi`it�t mendojn� se m�k�mb�si i Profetit (s) duhet q� jo vet�m t� zbatoj� Ligjin Hyjnor, por t� zot�roj� urti t� ndri�uar nga Zoti dhe t� jet� udh�heq�s shpirt�ror i njer�zve. Meq� ky funksion �sht� dhunti e posa�me dhe nuk mund t� gjykohet nga shumica e njer�zve, z�vend�si i Profetit duhet caktuar nga Allahu dhe em�ruar nga i D�rguari (s). Shi`it�t besojn� se Profeti (s) n� fakt e caktoi `Aliun si khalif, p�r �ka citojn� hadithe t� shumta nga vet� burimet kanonike t� sunnive, hadithe t� cilat, sigurisht, interpretohen ndryshe nga k�ta t� fundit.

Imameti nuk eshte ceshtje e lidhjes se gjakut e per pasoje nuk perben ofiq familjar qe trashegohet, sic pandehin disa te painformuar. Po te ishte ceshtje trashegimie, Imamet e Ehl ul-Bejtit do te kishin qene nga linja e Hasanit (r.a.) e jo ajo e Huseinit (r.a.) dhe ne tekstet shiite ekzistojne dhjetra hadithe qe tregojne se lidhja e gjakut me Profetin (s) nuk do u vleje aspak pasardhesve te tij, por perkundrazi takwaja, adhurimet e shumta dhe veprat e mira. Shiitet e hedhin poshte fuqimisht trashegimin e autoritetit [e cila filloi si dukuri me Mu'avijen], si nocion joislam dhe ngulmojne qe arsyeja pse Imamet duhet te jene nga Ehl ul-Bejti eshte se Vete Allahu i ka lartesuar ata ne rangje te dijes e pershpirtshmerise, duke i pajisur me te kuptuarit e thelle dhe dhuntisur me virtyte te medha (sic deshmon vete Kur'ani dhe shume hadithe te percjella nga vete sunnite, te cilat mund te dokumentohen kollaj gjeresisht).

E verteta eshte se po te studiojme historine e te derguarve te Allahut, do te shohim se ata jane nga e njejta peme. Prijesia eshte caktuar nga Vete Allahu i Madheruar e Fuqiplote:



Ne kete ajet fisnik, Allahu nuk ua mohoi prijesine (Imametin) pasardhesve te Ibrahimit (a.s.), por perkundrazi e kufizoi ate tek pasardhesit e mirekualifikuar te tij per kete pozite. Allahu premton se prijesia e caktuar hyjnerisht nuk do ta arrije personin qe eshte dhalim (zullumqar, padrejtesi-beres), madje edhe nese ai eshte pasardhes i Ibrahimit. Keshtu pra, te qenit pasardhes i Ibrahimit nuk e ben medoemos dhe automatikisht dike Imam, sepse ai duhet te kete cilesi dhe kualifikime shtese per kete. U kualifikuan per kete ata qe s'ishin zullumqare, keqberes, mekatberes, sepse jo vetem qe ishin te nje linje te paster, por i arriten ato nivele me mund e perpjekje te brendshme. Duke qene se Allahu kishte dije te perparme rreth durimit dhe cilesive te tyre, ai ua besoi atyre kete pozite, duke i preferuar mbi te gjithe te tjeret:



Pema e Pejgamberit (s) shkon deri tek Ismaili (a.s.), i biri i Ibrahimit (a.s.). Po keshtu, Musai (a.s.) dhe Isai (a.s.) ishin qe te dy nga linja e Is`hakut (a.s.), djalit te dyte te Hz. Ibrahimit (a.s.). C'eshte e verteta, TE GJITHE te derguarit pas Ibrahimit (a.s.) ishin nga Al-i (pasardhja) i Ibrahimit [ndoshta s'e keni pyetur veten akoma qe pse muslimanet thone te pakten 5 here ne dite Allahumme sal-i ala Muhammed we ala al-i Muhammed, kemma salejte Ibrahim we ala al-i Ibrahim. Duhet pyetur ketu, se si u dashka ta bekoje Allahu pasardhjen e Muhammedit (s) mu ashtu sic e bekoi pasardhjen e Ibrahimit; si dhe perse te jete kaq e rendesishme kjo ceshtje sa te perfshihet ne namaz...?] Prapeseprape, shiitet nuk pohojne se profetesia duhet te jete e trasheguar, por se eshte Allahu ai qe i zgjedh ata, nje e nga nje, pra nuk thone se biri i nje profeti (ose imami kur diskutojme Imametin) duhet te jete gjithmone profet (imam ne rastin kur diskutojme Imametin), sepse duhen permbushur kualifikime te tjera shume te rendesishme shpirterore. Perndryshe Kanani, biri i Nuhit, do te kishte mbijetuar. Mirepo mbijetuan Aami, Sami dhe Jafasi, qe ishin nga nje nene tjeter me ate te Kananit. Pra lidhja e gjakut nuk e ben njeriun profet, imam e madje as te drejte e te perzotshem ne fe: ajo eshte e domosdoshme, sipas shiiteve, por jo e mjaftueshme.

Ne referim te ajetit:


shiitet, ashtu sikurse sunnite (shih psh Tefsirin e Imam Raziut per kete ajet) pohojne se urdhri per bindje ndaj Ulu'l-Amr eshte i pakushtezuar dhe per pasoje Ulu'l-Amr duhet te jene te pagabueshem ne ceshtje feje, pasi Allahu nuk mund te urdheroje bindje ndaj nje zullumqari, mekatberesi ose fasiku (shih 76:24 ku Allahu thote qarte Mos iu bindni mekatberesit).

Kesisoj, shi�itet i identifikojne Ulu'l-Amr pikerisht me Imamet e Ehl ul-Bejtit, bindja dhe te kapurit pas te cileve eshte urdheruar porsi bindja dhe te kapurit ndaj Kur'anit nga Profeti (s) dhe paraqitur si mbrojtje nga shkarja e humbja ne nje hadith mutewatir transmetuar nga se paku 39 sahabe, ne mbi 300 burime sunnite, ku i Derguari i Zotit (s) tha se linte dy gjera te cmuara me peshe (thekalejn): Kuranin dhe Ehl-i Bejtin. Kete hadith nuk e ka kundershtuar as edhe nje njeri deri me sot dhe diskutimi mbi burimet e tij eshte teme me vete, e cila po ashtu dokumentohet gjere e gjate ekskluzivisht nga burime sunnite!

Arsye kryesore per kete identifikim te Ulu'l Amr me Imamet e Ehl ul-Bejtit eshte bindja se eshte Allahu ai qe zgjedh Imamet, ashtu sikurse zgjedh gjithcka tjeter:



Keshtu pra, te vazhdojme me ne fund me disa ajete mbi Imametin ne Kur'an:



Kur Musai iu lut Allahut:

Ai iu pergjigj:


Ketu nuk po u hyjme krahasimeve me hadithin e Pejgamberit (s) qe i tha Aliut:



Sipas shiiteve, Allahu i caktoi keta 12 Imame, jo vetem pse ishin nga Al-i Muhammed, por sepse, ne kohen e tyre, ishin me te diturit, me te ndriturit, me te frikesuarit para Zotit, me te virtytshmit dhe me te nderuarit tek Allahu dhe ne syte e muslimaneve [shihni psh pohimet e Imam Malikut ose Imam Ebu Hanifes per Xhafer es-Sadikun ose te Zuhriut per Zejn ul-Abidinin etj]; dija e tyre ishte e percjelle nga njeri imam ne tjetrin nga Profeti (s) si dhe ngafrymezimi (ilham) qe Vete Allahu ben ne zemrat e njerezve te devotshem. Madje vete burimet sunnite kane percjelle hadithe te sakta qe e cilesojne qarte se numri i khalifeve pas Profetit (s) do te jete 12, si: Buhariu, Muslimi, Ebu Daudi, Tirmidhiu dhe Ahmedi (nje fakt qe dokumentohet nga dhjetera referenca).

Me perjashtim te pasardhesve te profetit Muhammed (s), pasardhesit e profeteve te tjere ishin po ashtu profete, dhe kesisoj te caktuar nga Allahu. Kur'ani gjithashtu tregon se disa profete, me urdhrin e Allahut, caktuan vete Imamet qe do i pasonin (te cilet nuk ishin profete). Psh:

{A s'i keni pare prijesit e beni Israileve pas Musait? Ata i thane nje profeti nga mesi i tyre: `Cakto per ne nje mbret qe te luftojme ne ceshtjen e Allahut.} (2:246)

Kushdo qe caktohet specifikisht nga Allahu si mbret, eshte Imam. Nje profet mund te jete gjithashtu Imam/mbret, por jo te gjithe profetet ishin Imame. Nese nje person i devotshem behet Imam/mbret, nuk pason medoemos qe ai te sundoje fizikisht. Ajeti i mesiperm flet per Talutin. Kurse ajeti ne vazhdim sqaron me tej:



Pjesa (1) e ajetit tregon se bashkesia ne fjale kishte nje pejgamber dhe Taluti ishte pjesetar i asaj bashkesie, keshtu qe pejgamberi i tyre ishte edhe pejgamberi i Talutit. Keshtu, Taluti vete nuk ishte pejgamber.

Pjesa (2) tregon se Allahu e caktoi talutin si Imam/prijes/mbret. Pjesa 3 tregon se mbreti i caktuar nga Zoti nuk zgjidhet ne baze te pasurise, por kryesith ne baze te pershpirtshmerise. Taluti sigurisht ishte me i denji per te sunduar edhe fizikisht, por ky sundim fizik varet ne njefare mase edhe nga bashkimi i njerezve ndaj sunduesit, nderkohe qe prijesia shpirterore paracaktohet per Imamin. Zgjedhja e Imamit/mbretit nuk eshte ceshtje e njerezve dhe, sikurse tregon pjesa 4 e ajetit Allahu e zgjedh Imamin/mbretin sepse Ai e di kush eshte me i denji per nje pozite te tille. Ketu mbret nenkupton personin qe ka autoritet nga Allahu, i cili, sic deshmon pjesa 5 eshte i mbushur me dije dhe urti.

Ne ajetin vijues kemi:



Kurse ne nje ajet tjeter fisnik, Allahu i Madheruar thote:



Kjo mbreteri (sovranitet, autoritet) eshte Imameti, sepse fare pak nga Pasardhesit e Ibrahimit (a.s.) kane sunduar fizikisht!

Mirepo ketu ka pretendime se ne ato ajete ku termi �sht� p�rdorur Imam ai nuk nenkupton me shume se nje prij�s.

Pyesim: a mund te pohohet se Ibrahimi (a.s.) ishte "jo me shume se nje prijes"? Is'haku, Ja'kubi? Davudi? Sulejmani? Taluti? Haruni, paqe paste mbi ta te gjithe? Apo pasardhesit e Ibrahimit deri ne kijamet? (shihni pak ajetin 43:28) Imam vertet dtth prijes, por prijes ne cka? Pikepamjen shiite se cfare nenkupton fjala prijes mund te shihet ne tefsir-�t shi'i, kurse ate sunnite ne tefsir-�t sunni, fare thjesht. Secila shkolle ka pikepamjen e vet, me arsyet e forta perkatese, qe jane te dyja islame dhe te rrenjezuara thelle ne tradite.

Kurse pretendimit se cdo shiitet ia veshin cdo permendje te fjales kalif apo imam nocionit te tyre te Imametit mund t�i pergjigjemi se nuk eshte tamam ashtu. Po te shfletohet vellimi i dyte i Tefsirit te njohur el-Mizan, nga �Alame Tabataba�i, me i njohuri komentator ne shekkulin XX tek shiitet, ajeti 2:124 [{Une po te bej ty Imam...}], do te shihet se nuk nenkuptohet kalifi, apo wasiu apo profeti me fjalen Imam, por pergjegjesi te tjera. Ja se cfare thuhet aty:

"Imameti nenkupton se dikush zoteron nje cilesi te brendshme, per shkak te se ciles njerezit duhet ta ndjekin ate me besnikeri, duke i bere fjalet dhe veprat e tyre konform me fjalet dhe veprat e tij; por asnje nga termat profet, khalif dhe wasi nuk e mbartin kete kuptim. [Kur Allahu i tha se do ta bente Imam] Ibrahimi ishte tashme profet, bindja ndaj te cilit ishte e detyrueshme mbi njerezit. [Nese me Imam nenkuptohet profet] cfare kuptimi do te kishte t'i thuhej atij se Allahu do ta bente profet per njerezit? Ose, t'ua bente bindjen ndaj tij te detyrueshme ne gjithcka qe thonte e bente? Ose, kryetar i ummetit te tij per te urdheruar dhe ndaluar ne ceshtjet e fese? Ose trashegues (wasi)? Apo khalif ne toke per te gjykuar mes njerezve me urdhrin e Allahut?

Ndryshimi mes imametit dhe termave te siperpermendur nuk eshte vetem verbal; jane realitetet pas atyre fjaleve ato qe ndryshojne nga njeri tjetri. Kur dikujt i jepet profetesia, behet e detyrueshme per te gjithe njerezit qe t'i binden atij. Ndaj, do te ishte gabim t'i thuhej nje profeti: "Do ta bej bindjen ndaj teje te detyrueshme per njerezit megjithese e kam bere qe me perpara te detyrueshme." E as nuk do te ishte e sakte te percillej e njejta ide me fjale te tjera, sepse do te shfaqej i njejti problem. KUR ALLAHU I JEP DIKUJ NJE POZITE, KY NJERI NUK MERR THJESHT NJE TITULL OSE EMER TE RI [vini re, ne lidhje me pretendimin se me imam nenkuptohet thjesht �prijes�]: BEKIMET E ALLAHUT NUK JANE FJALE BOSHE; EKZISTOJNE REALITETE TE CAKTUARA PAS ATYRE FJALEVE. Ndaj, imameti ka realitetin e vet te posacem, te ndryshem nga realiteti i fjaleve te tjera.

Ne shohim qe sahere Kur'ani permend imametin, ai vendos udhezimin krak per krah me te, saqe duket sikur Allahu e perdor kete te fundit per te shpjeguar te parin. Allahu thote ne ngjarjen e Ibrahimit:



dhe ne nje vend tjeter:



Ketu imameti shpjegohet, ose me mire � perkufizohet, ne terma te udhezimit, dhe kualifikohet me tej nga provizoja: {me urdhrin Tone}. Eshte e qarte pra, se imameti nuk dtth cfaredolloj udhezimi e prijesie [vini re!], ai eshte nje udherrefim qe buron nga urdhri i Allahut (shih 36:82-83, 54:50 per kuptimin e `urdhrit te Allahut')...

...Per ta permbledhur, Imam eshte nje prijes qe udhezon me Urdhrin Hyjnor, i cili eshte i lidhur ngusht me te. [vini re, vella, ne lidhje me objeksionin tuaj per Imamin e kohes:] Imameti, ne kuptimin e tij ezoterik (te brendshem) eshte el-wilajeh (udheheqje/autoritet) mbi njerezit ne veprat e veprimtarite e tyre; udherrefimi i siguruar prej tij kerkon �uarjen e njerezve ne cakun e tyre perfundimtar, me Urdhrin e Allahut [vini re perseri se cila eshte pergjegjesia e Imamit ne lidhje me ate nese ka apo nuk ka dobi nga Imami i fshehur, me poshte ne pyetjen tuaj]. Ai dallon nga udherrefimi i cili vetem tregon rrugen � dhe i cili zakonisht behet nga pejgamberet dhe te derguarit e Allahut, si dhe nga besimtaret e tjere qe i udhezojne njerezit drejt Tij me fjale te sinqerte e keshille te mire [shih 16:125]. Ky lloj i dyte i udherrefimit permendet ne ajetet 14:4, 40:38, 9:122 etj.

Pastaj Allahu pershkruan arsyen perse ua dha atyre imametin:


Kriteret pra, jane durimi e siguria (jekin) absolute. Ata ishin te devotshem dhe durimtare ne ceshtjen e Alahut. Durimi, ne kete ajet, eshte i pakushtezuar, ndaj dhe nenkupton te qenit te durueshem e te devotshem ne te githa ceshtjet dhe kushtet, me te cilat Allahu mund te zgjedhe ta sprovoje nenshtrimin e robit te Vet. Dhe ata zoteronin shkallen me te larte te sigurise. Duke shqyrtuar ngjarjet e Ibrahimit (a.s.), shohim fjalet e Allahut:


Ky ajet shpalos qarte se t� treguarit e mbreterise se tille Ibrahimit (a.s.) ishte preludi i dhurimit te sigurise absolute per ate. Ai verteton se siguria (jekin) eshte nje shoqerues i pandashem i te shikuarit te mbreterise. Kjo eshte edhe tema e ajeteve:



Keto ajete vertetojne se "te afertit" jane ata qe nuk jane te penguar nga Zoti i tyre; ne zemrat e tyre nuk ka ndryshk ose shtresa mekati, paditurie ose dyshimi; ata jane qe kane siguri absolute per Allahun, dhe ata e shohin `Ilijjinin sikurse shohin xhehenemin.

Me nje fjale, eshte esenciale per nje Imam qe te jete njeri me siguri te plote, cili e sheh boten e "mbreterise" se Allahut, qe mbeshtetet ne "fjalet" e Allahut. Me lart kemi shpjeguar se mbreteria eshte urdhri i Allahut, qe nga ana e vet eshte ana ezoterike e universit.

Le t'i bejme nje rishikim te fresket ajetit 21:73 (dhe 32:24) cituar me lart:


Ai verteton shume qarte se cilido qofte subjekti i udherrefimit (pra zemrat dhe veprat), Imami ia zoteron atij realitetin e brendshem; ai eshte ne kontakt te pareshtur me anen tjeter te tij, anen e urdhrit, e cila nuk eshte kurre e fshehur prej tij. Dihet se zemrat dhe veprat, sikurse cdo gje tjeter, kane dy ane: nje ate te "urdhrit" e tjetren ate te "krijimit". Prandaj, realiteti i veprave te njerezve � si te mirave, ashtu edhe te keqijave � eshte gjithmone perbrenda vizionit te Imamit, nen vezhgimin e tij te paprere; dhe ai ka autoritet mbi te dyja rruget: ate te gezimit e shkelqimit dhe ate te moslumturise e trishtimit. Po ashtu, Allahu thote:


Keshtu pra, Imami eshte ai qe do t'i udheheqe njerezit drejt Allahut {diten kur gjerat e fshehta do te shpalosen}, PASI AI I UDHEHEQ ATA DREJT ZOTIT NE JETET EKZOTERIKE (dhahir) DHE EZOTERIKE (batin) TE KESAJ BOTE. Ajeti 17:71 tregon gjithashtu se nuk mund te kete asnje periudhe, as edhe nje cast, pa nje Imam, sepse Allahu thote {cdo popull} [shihni zberthimin e ketij ajeti ne vellimin perkates, ku vertetohet se me Imam nuk nenkuptohet libri i veprave, sic mendojne disa]'

Imameti eshte nje pozite aq e lartesuar dhe sublime saqe nuk mund t'i jepet askujt, pervec atij qe eshte jashtezakonisht i virtytshem ne vetvete. Nese shpirti i tij eshte i ndotur, qofte edhe ne shkalle fare te vogel, me ndonje padrejtesi ose mekat, atehere ai ka nevoje per dike tjeter qe ta udhezoje serish ne rruge te drejte. Dhe Allahu ka thene:


Ketu Allahu vendos dy grupe perballe njeri tjetrit: (i) ai qe udhezon tek e verteta dhe (ii) ai qe nuk ecen ne rruge te drejte, vec nese udhezohet prej dikuj tjetri, apo me fjale te tjera, ai qe ka nevoje per ndihme per t'u udhezuar ne te drejte. Ky kontrast d.t.th. se ai qe udhezon per tek e verteta eshte ne vetvete i udhezuar, kurse ai qe udhezohet nga nje person tjeter nuk mund te udhezoje per tek e verteta.

Nga diskutimi i mesiperm vijon se:

Se pari, Imami duhet te jete ma'sum (i pamekate, i mbrojtur nga mekati). Perndryshe, ai nuk do te ishte vete i udhezuar, sic u shpjegua me lart. Gjithashtu, ajeti vijues verteton pamekatesine (el-`ismeh) e tyre:



Sipas ketij ajeti, te gjitha veprat e Imamit jane te mira, ai udhezohet (orientohet) per tek ato, jo nga ndokush tjeter, por vetiu me ndihmen Hyjnore. Fraza e perkthyer si "berjen e veprave te mira" eshte fi'la`l-khajrat (te besh vepra te mira); ajo eshte el-masdar (forme paskajore) e perdorur si konstrukt i pare i nje konstrukti ne rase gjinore; dhe nje masdar i tille verteton se veprimi ka ndodhur me siguri. Me fjale te tjera: Sikur Allahu te kishte thene: `Ne i orientuam ata: beni vepra te mira!" kjo nuk do te kishte treguar se ata ne te vertete iu binden urdhrit dhe bene vepra te mira; mirepo kur Ai thote: {Ne i orientuam ata ne berjen e veprave te mira} ajo dtth se gjithcka qe ata bene ishte nepermjet frymezimit Hyjnor dhe ndihmes qiellore.

Se dyti, ai qe nuk eshte ma'sum nuk mund te jete kurre Imam, pra udhezues per tek e verteta. Tani, eshte e qarte se mbiemri "zullumqaret" ne ajetin


mbulon kedo qe mund te kete bere cfaredo lloj padrejtesie, zullumi (dhulm), psh politeizem, idhujtari ose cfaredolloj mekati tjeter, ne cilendo periudhe te jetes se tij, edhe sikur te jete penduar dhe te jete bere i mire me pas.

Fakti se nga ky ajet rrjedh qe Imami duhet te jete patjeter ma'sum mund te vertetohet keshtu:

Logjikisht, mund t'i ndajme njerezit ne kater grupe: (1) Ai qe mbetet i padrejte (zullumqar - dhalim) pergjate gjithe jetes se tij; (2) ai qe nuk ka qene asnjehere dhalim gjate tere jetes se vet (3) Ai qe ka qene i padrejte ne fillim, po eshte bere i drejte me pas; dhe (4) Ai qe ishte i drejte ne fillim por u be i padrejte me pas.

Ibrahimi (a.s) ishte teper sublim ne pozite per te kerkuar imamet per njerez qe do futeshein ne grupin e pare ose te katert. Mbeten dy mundesi (e dyta dhe e treta), per t'u perfshire ne lutjen e tij. Dhe Allahu e kundershtoi njeren prej tyre: ata qe ishin te padrejte ne fillim por u bene te drejte me pas. Keshtu, mbetet vetem nje grup, te cilit mund t'i jepet imameti: ai qe nuk ka qene i padrejte ne asnje periudhe te jetes se tij; pra ai qe eshte ma'sum.

Per ta permbledhur, ky ajet tregon se:

1. Imameti eshte nje pozite e dhuruar nga Zoti. [vini re, se nuk behet fjale serish per cfaredolloj prijesie e as per khilafet ne kuptimin e Ehl-i Sunnetit].
2. Imami duhet te jete ma'sum, nepermjet `ismeh-tit te dhuruar nga Zoti. Me fjale te tjera, ai duhet te jete i mbrojtur nga Allahu prej gabimeve dhe mekateve.
3. Toka nuk mund te jete pa nje Imam, per sa kohe te kete njerez mbi te. [vini re!]
4. Eshte thelbesore per nje Imam qe te mbeshtetet nga ndihma Hyjnore.
5. Vepra e njerezve nuk jane te fshehura nga Imami.
6. Imami duhet te zoteroje dije per gjithcka qe nevojitet per te miren e njerezve ne kete bote dhe ne tjetren [vini re dhe referojuni pjeses ku diskutohet ajeti 10:35]
7. Eshte e pamundur per cilindo person bashkekohes te tij qe t'ia kaloje Imamit ne cilendo prej virtyteve. Keta shtate jane nga faktoret themelore te imametit, dhe ky ajet, i lexuar perkrah ajeteve te tjera relevante, na shpie drejt tyre, dhe Allahu eshte Udherrefyesi yne." (fund i citatit nga tefsiri i �Alame Tabataba�it)

Tani shpesh shtrohet pyetja se si udh�hiqen shiitet nga Imam i tanish�m duke qene se ai eshte ne ghajbet (fshehje) dhe ku qendron perkryeshmeria e tij?

Kesaj i pergjigjemi se nga citimi me lart se autori i nderuar e sqaroi kete vetem nga ato ajete qe citoi, por ka ajete te tjera, shume me eksplicite per perkryeshmerine e Imameve nga Ehl-i Bejti, si psh 33:33, 4:59 si dhe hadithe qe urdherojne kapjen e pakushtezuar pas Kur'anit dhe Ehl-i Bejtit, dy gjera me peshe keto qe, sipas hadithit te ndershem profetik, nuk do t'i lene muslimanet te rreshqasin kurre dhe per me teper nuk do te ndahen nga njera tjetra gjersa ta takojne Pejgamberin tek Haudi i Keutherit, Diten e Gjykimit. Kjo do te thote se ne asnje kohe (e as sot pra, shihni edhe nje here komentin e autorit, ajetin 17:71 dhe sidomos 43:28) nuk do te mungoje nje perfaqesues nga Ehl-i Bejti, Imami, qe t'i udhezoje njerezit duke qene i pandashem nga Kur'ani, dmth duke urdheruar perkryeshmerisht ne perputhje te plote me urdheresat e Librit te Allahut. Nuk ka asnje njeri ne historine e ummetit qe ta kete kundershtuar kete hadith profetik, te percjelle mutewatir nga te pakten 39 sahabe ne mbi 300 vepra te Ehl-i Sunnetit: "Po le me ju dy gjera te cmuara me peshe (thekalejn), te cilave po t'u permbaheni, nuk do ju lene kurre qe te shmangeni pas meje: Librin e Allahut dhe Ehl-i Bejtin tim. Ato nuk do te ndahen gjersa te me takojne tek Haudi i Keutherit."

Ne dime gjithashtu se Profetin (s) dhe diten e gjykimit e ndajne shume shekuj, e megjithate ai ka thene se khalifet, emiret, apo imamet do te jene vetem 12 pas tij! Burimet e ketij hadithi nuk numerohen dhe ai ndodhet tek Buhariu, Muslimi, Ahmedi, Ebu Davudi, Tirmidhiu e dhjetera te tjere...

Lidhur me nevojen e ekzistences se nje Imami te pgabueshe, si tregues i drejtesise se Allahut pohojme se lart sapo u tregua qe kjo eshte domosdoshmeri kur'anore dhe hadithore gjithashtu. Per te qene me te sakte, shiitet nuk thone se eshte drejtesi (�adl) e Zotit, por butesi, miresi (lutf) i Tij. Pra Zoti, nga butesia, miresia, delikatesa e Tij, nuk i le pa udherrefim njerezit dhe ua siguron atyre burimin e pagabueshem te udhezimit, te cilit t'i referohen pa frike a medyshje mbi saktesine e opinionit te tij, sepse ai eshte interpretuesi i sakte i fese (sikurse pohohet edhe ne hadithe te tjera eksplicite ne vete burimet sunnite qe nuk po i permend per te mos u zgjatur shume).

Nese dikush pyet se si ka mundesi te udheheqe nje njeri qe eshte me se 1000 vjec do te pergjigjeshim: Cfare ka te papranueshme ketu? A pranohen/kundershtohen gjerat ne baze te te dukurit te tyre te cuditshme apo ne baze te argumenteve? Sic u pa me lart, karakteristikat udherreyese te Imamit jane dhunti nga Allahu, jo merite personale qe ai e ka ne dore te vet. Keshtu edhe jetegjatesia e tij, pohojne shiitet, eshte dhurate e Allahut, per te Cilin asgje nuk eshte e pamundur, sepse Ai eshte i Gjithpushtetshmi, Fuqiploti. Ndaj as mosha e madhe e Imam Mehdiut nuk eshte merite e Imam Mehdiut, por dhunti nga Allahu, me arsyet e saja te thella. A nuk jetoi Nuhi (a.s.) mes popullit te tij per 950 vjet (shih Kur'anin, 29:14)? Ne hadithe transmetohet se ai ka jetuar deri 3000 vjet. A nuk eshte Isa (a.s.) - edhe me i vjeter se Mehdiu - i gjalle, tek Zoti i tij? Po Hz. Khidri a s'eshte i gjalle akoma dhe ne toke madje? Ne muslimanet besojme ne shume gjera, qe arsyes se zakonshme mund t'i duken te cuditshme, por kjo nuk i ben assesi te papranueshme, sepse shpallja eshte burim superior i dijes, mbi arsyen e kufizuar njerezore.. Ja vetem disa shembuj, asnjeri prej te cileve nuk mund te ndodhe vetiu, por vetem me lejen e Allahu, sigurisht:

Ne si muslimane, i besojme Allahun te Lartesuar kur pohon ne Kur'an se nje njeri kaloi prane nje fshati e tha me vete: "Si mund ta rigjalleroje Allahu kete toke te vdekur?" Allahu e vuri ate ne gjume per 100 vjet dhe pastaj e riktheu ne jete. Per me teper, Allahu e kishte lene ushqimin e njeriut TE PAPREKUR per 100 vjet!! Atehere Allahu i tha atij qe ta veshtronte gomarin dhe te shihte se si e kthente ate ne jete Allahu, duke ia ribashkuar kockat dhe mbuluar ato me mish. Kur e pa kete skene, njeriu tha: "Tani e di me siguri se Allahu (swt) eshte vertet i Gjithfuqishem dhe Fuqiplote per cdo gje."

Ne si muslimane i besojme Allahut (swt) kur thote ne Kur'an se Ibrahimi (a.s.) i ndau zogjte ne copa dhe ua shperndau pjeset neper male dhe pastaj i thirri ato pjese e zogjte filluan te fluturonin me lejen e Allahut!!!

Ne si muslimane, i besojme Allahut kur Ai pohon ne Kur'anin Besnik se zjarri i pergatitur nga jobesimtaret u be i ftohte per Ibrahimin (a.s.)!!!

Ne si muslimane i besojme Allahut (swt) kur thote ne Kur'an se Isai (a.s.) lindi pa baba, me lejen e Allahut!! Ne po ashtu besojme se ai nuk ka vdekur dhe se do te kthehet ne toke kur te deshiroje Allahu!!!

Ne si muslimane i besojme Allahut (swt) kur ai tregon ne Kur'an se Isai (a.s.) i ringjallte te vdekurit, me lejen e Allahut, dhe se sheronte te semuret, te verberit dhe te tjeret!!!

Ne si muslimane i besojme Allahut xh.sh. kur Ai thote ne Kur'an se shkopi i Musait u kthye ne gjarper!!! Dhe po ashtu besojme se oqeani u nda me dysh per t'ua mundesuar Beni Israileve kalimin e sigurt dhe per t'i ikur persekutimit te Faraonit!!!

Ne si muslimane i besojme Allahut kur ai pohon ne Kur'an se lumi Nil u kthye ne gjak me lejen e Allahut!!!

Ne si muslimane i besojme Allahut xhsh kur Ai tregon ne Kur'an se Sulejmani (a.s.) e kuptonte gjuhen e zogjve dhe fliste me ta si dhe me thneglat dhe xhinnet; dhe se mbreteria e tij (a.s.) mund te fluturonte ne ajer; dhe se mbreteria e Mbretereshes Belkise iu soll atij sa hap e mbyll syte, te gjitha me lejen e Allahut.

Ne si muslimane i besojme Allahut xh.sh. kur tregon ne Kur'an se as'habi kahf u vune ne vdekje per 309 vjet afersisht dhe pastaj u ringjallen me lejen e Allahut!!!

Ne si muslimane i besojme Allahut kur Ai pohon ne Kur'an se Hz. Khidri eshte i gjalle dhe se e takoi Musain (a.s.) kur ishin ne anije se bashku, me lejen e Allahut!!

Ne si muslimane i besojme Allahut xh.sh. kur tregon ne Kur'an se Ademi u lind pa nene dhe pa baba!!!

Dhe keto te gjitha nuk mund te vertetohen ose hidhen poshte shkencerisht, logjikisht, apo edhe simbolikisht madje; prape se prape si muslimane ne na kerkohet t'i pranojme dhe te besojme ne to. Shiitet poojne qe: si mund te kundershtohet nocioni i Mehdiut atehere, kur ata thone se jetezgjatja e tij eshte gjithashtu me lejen dhe dhuntine e Allahut, e jo me meriten e tij?

Shpesh pyetet me tej se si mund te udh�hiqesh kur Imami nuk �sht� i pranish�m dhe i disponueshm fizikisht.

Krahas faktit se kjo u sqarua ne komentin e Tabataba'it, e njejta pyetje iu drejtua njehere Xha'fer es-Sadikut, Imamit te gjashte nga Ehl-i Bejti. Ai u pergjigj: "Si mund te ngrohesh nga dielli kur ai s'eshte i shikueshem? Kur ndodhet pas reve, ju nuk mund ta shikoni, por a mund ta mohoni?"

Terheqim verejtjen ndaj kuptimit shpirteror te udhezimit qe perfshin Imameti: nuk eshte fjala per udheheqje ushtarake, administruese etj... Shihni komentin e Tabataba'it dhe shenimet per nevojen e prijesise ne tre sferat.

Objeksionit se asnjeri nuk ka kontakt direkt me Imam Mehdiun gjate ghajbetit i pergjigjemi se eshte i vertete sa i perket fjales direkt, por natyra e udhezimit eshte shpirterore ne kete etape te ghajbetit dhe kontakti shpirteror s'eshte i mbyllur per askend, aq me teper qe dijetaret me te thelluar e kane kontaktin me Imam Mehdiun, sipas shiiteve, ne nivel te drejtperdrejte shpirteror, jo fizik.

Nese pretendohet qe per pasoje te moskontaktit fizik me Mehdiun situata e shiiteve eshte e njejte me ate te sunnive, do te ishte keqkuptim qesharak i asaj qe eshte thene tashme mbi Imametin. Mjafton t'u hedhesh nje sy punimeve klasike te teoricieneve te shquar sunni mbi sundimin (mulk) ne Islam, si psh el-Mawardi, Nizam el-Mulk, et-Taftazani, Ibn Khaldun etj dhe do ta hihni se teoria sunnite e pushtetit eshte krejt tjeter me ate shiite, e cila ka ngjyrim thellesisht fetar, nderkohe qe ajo sunnite ka ngjyrim administrues, politik, mbrojtes te Ligjit (Sheriatit), ku sunduesi nuk eshte aspak medoemos dijetar dhe njohes i realiteteve te brendshme te fese, etj...

Shiitet, gjate fshehjes (okultacionit - ghajbeh) te Imam Mehdiut, drejtohen ne ASPEKTIN FETAR e jo ate politik nga dijetaret e hadithit dhe fikh-ut, dhe kjo shihet qarte ne shume e shume transmetime shiite nga vete Imamet, qe ua ngarkuan ndjekesve te tyre t'u drejtohen dijetareve te hadithit dhe fikh-ut, ne mosprani te Imameve, si dhe ne epoken e ghajbetit (fshehjes) te madh te Imam Mehdiut. Me lejoni te percjell dy prej tyre:

Transmetohet nga Imam Xhafer es-Sadiku (Imami i gjashte i Ehl-i Bejtit) dhe Imam Hasan el-`Askeriu (Imami i 11-te, babai i Imam Mehdiut) se gjate periudhes se ghajbetit: "Njer�zit e kan� p�r detyr� t� ndjekin at� fekih q� i rri larg m�katit, mbron fen�, mposht d�shirat e egos dhe i bindet Zotit t� vet." (et-Tabarsi, el- Ihtixhaxh, Nexhef: Mensuret ul-Nu'man, 1387/1966, v�ll. II, f. 263; el-`Amili, Wesa'il ush-Shi`a, Beirut: Dar Ihja et-Turath el-Islami, 1391/1970, v�ll. XVIII, f. 29).

Keshtu, pra roli i udheheqjes se jashtme, formale, rri mbi shpatullat e muxhtehideve shiite, kurse ai i brendshem shpirteror eshte ne pergjegjesine dhe arritjen e Imamit te kohes, Mehdiut. Sikurse pohon Muhammed Rida el-Mudhaffer (1904-1968), nje dijetar i shquar i prominences shiite te shek. XX:

"Ne besojm� se nj� muxhtehid krejt�sisht i kualifikuar �sht� p�rfaq�sues i Imamit, n� mosprani t� k�tij. K�sisoj, ai �sht� autoritet mbi musliman�t dhe kryen funksionet e Imamit lidhur me gjykimet dhe administrimin mes tyre. P�r k�t� arsye, Imam Sadiku ka th�n�:

�Mohimi i autoritetit t� muxhtehid-it �sht� mohim i autoritetit t� Imamit dhe mohimi i autoritetit t� Imamit do t� thot� kund�rshtim i autoritetit t� Allahut, q� �sht� baras me politeiz�m (shirk).�

Prandaj, muxhtehid-i i kualifikuar jo vet�m q� jep verdikte ligjore (fetwa), por ai gjithashtu ka autoritet t� p�rgjithsh�m mbi musliman�t, q� duhet ta konsultojn� at� n�se k�rkojn� gjykim, ku kjo �sht� e arritshme vet�m prej tij. P�r pasoj�, �sht� e gabuar p�r k�do q� t� gjykoj� p�rve� atij, ose dikujt t� caktuar prej tij, pasi askush nuk mund t� jap� vendim pa lejen e tij. Po ashtu, gjith� �ka i takon Imamit, i duhet dh�n� muxhtehid-it.

Nj� autoritet i till� i �sht� dhuruar muxhtehid-it t� kualifikuar nga Imami, n� m�nyr� q� ai ta p�rfaq�soj� Imamin n� munges�; prandaj ai njihet si p�rfaq�sues i Imamit (na'ib ul-Imam)." (Aka'id ul-Imamije, Nexhef, 1961, f. 6 - perkthyer ne anglisht, spanjisht, italisht, shqip dhe shume gjuhe te tjera..)

Gjithashtu nje nder keqkuptimet me te medha per menyren e prijesimit tek shiitet eshte se ata nuk kishin sistem udh�heq�s deri ne revolucionin iranian. Mirepo kjo vjen nga mendimet e shume njerezve te painformuar, te cileve nga nje keqkuptim i madh dhe propaganda e disa qarqeve te caktuara iu eshte krijuar pershtypja se ka shenje barazie mes Iranit dhe shiizmit, shiizmi nenkuptoka Iranin dhe anasjelltas. Kur dihet se iranianet perbejne maksimumi 30% te shiiteve ne bote! Dhe se ka patur udheheqje per shiitet edhe para 1979-es.

Keshtu ne cdo kohe, tek shiitet ekziston muxhtehidi me i shquar i kohes (qe quhet marxha et-teklid) per ta (sepse, ndryshe nga sunnite qe ia kane mbyllur dyert ixhtihadit tash 1100 vjet, shiizmi ka nje tradite te panderprere dhe te fresket te ixhtihadit nga brezi ne brez dhe ixhtihadi nuk eshte monopol i askujt dhe as nuk kufizohet dot ne aksh veta). Keshtu, psh ne vitet 40-60 te shek te kaluar ka qene Ajetullah Buruxherdiu, nje njeri apolitik dhe i perzotshem, per te cilin Aj. Khomeini thoshte: "Ai eshte nje luan i pergjumur, shkundeni!" duke dashur ta angazhonte ne jeten publike dhe politike me teper... Nga 1966, kur vdiq Aj. Buruxherdiu deri me 1970 ka qene marxha et-teklid Ajetullah Muhsin el-Hakim nga Iraku.

Pastaj ka pasur disa muxhtehide, asnjeri prej te cileve nuk eshte shquar ne menyre absolute. Psh ne Irak keni patur el-Khoin, kurse ne Iran Khomeinin, ku i pari ishte per mosperzierje ne politike, kurse i dyti per angazhim ne fatet e kombit dhe njerezve ne menyre me direkte! Sot ka 5-6 te tille, ku asnjeri nuk shquhet tamam, por nder me te ndjekurit jane Ajetullah Sistani ne Irak dhe 2-3 te tjere ne Iran.

Kurse sistemi i vilajeti fekih i cili momentalisht sundon ne Iran eshte i krijuar nga zberthimi i disa tezave te Khomeinit mbi autoritetin e fekihut (juristit islam), bazuar mbi idete e tij per problemet e Iranit te viteve 50-70 te shekullit te kaluar, si reagim ndaj te cilave ai u perpoq te krijonte nje qasje islame. Duhet theksuar se ai nuk perben aspak me teper se nje interpretim vetjak te nje dijetari te respektuar shiit dhe nuk eshte teze mbareshiite, madje as ne vete Iranin, ku ka debate te medha e shume te thella mbi kete ceshtje dhe nje numer dijetaresh nuk pajtohen me velajet-i fekih-un.

Dijetaret kompetente nuk zgjidhen ne kuptimin e rendomte, ata shquhen me dijen e tyre dhe behen, si te thuash, te imponueshem nga respekti qe krijojne, sipas kritereve te mesiperme qe citova nga librat shiite. Ata nuk �zgjidhen� nga njerezit, sic pretendojne ata qe thone se kjo eshte nje situate e njejte me cfare ndodhi ne Sekifen e fisit Beni Saide.

Kjo nuk mund te quhe e njejta gje. Ne radhe te pare Hz Ebu Bekri r.a. nuk u zgjodh nga masa, por vetem nga 2 muhaxhire qe shkuan me te tek Sakifa e Bani Saides, dhe nja 15 ensare qe ishin mbledhur atje per te zgjedhur khalifin (!) nga mesi i ensareve. Ebu Bekri r.a. u APROVUA nga masa me pas, ku thuajse te gjithe ia dhane atij betimin, por nuk eshte se gjithe masa MORI PJESE NE ZGJEDHJE. Madje masa as qe e dinte se po mbahej nje zgjedhje ne Sakife, sepse Ebu Bekri r.a., Umeri r.a. dhe Ebu Ubejde ibn ul-Xherrah r.a. kishin shkuar atje me nxitim pasi ishin njoftuar nga nje sahab tjeter, nderkohe qe masa ishte e shokuar nga kalimi i Profetit (s) dhe familja e tij me Aliun ne krye po kujdeseshin per ritet e varrimit. Aq sa, vete Ebu Bekri (r.a.) e konsideroi ate lloj zgjedhjeje [qe ishte nje improvizim, i motivuar nga shqetesimi i tij per t'ia dale me situaten emergjente te krijuar] si "shkarje, nga demet e se ciles na mbrojti Allahu" dhe po keshtu mendonte edhe Hz. Umeri me pas.

Vet� Ebu Bekri r.a. deklaroi se bejati q� kishte marr� nuk ishte kryer n� p�rputhje me ixhma'n�. Ai e pohoi k�t� kur mbajti nj� fjalim n� agimet e khilafetit te tij, ku i tha mases: "Bejati q� kam marr� �sht� nj� shkarje e nxituar, nga e keqja e s� cil�s na mbrojti Allahu dhe pati parandjenj� p�r fitne." (e citon Ebu Bekr Ahmed ibn `Abdul-`Aziz el-Xheuheri; n� librin e tij el-Sakife). `Umeri r.a. e d�shmoi po k�t� fakt, para shum� njer�zve, kur mbajti nj� hytbe nga minberi i Xhamis� s� Profetit (s) nj� xhuma, pak para p�rfundimit t� khilafetit t� tij. Buhariu e ka p�rfshir� n� Sahih, (kreu mbi gurosjen e gruas q� martohet pasi mbetet shtatz�n� nga zinaja, f. 119, v�ll. IV). Ai citohet po ashtu edhe nga shum� muhadith� e historian� si Ibn Xherir Taberiu, tek shtjellimi i ngjarjeve t� vitit 11 H. n� Tarikh, dhe une po jua citoj k�tu shprehimisht fjalet e Hz. Umerit (r.a.):

"Kam marr� vesh se dikush [ky dikush ishte Abdullah Ibn Zubeiri r.a. dhe fjal�t e tija kishin qen�: "Wallahi! Porsa `Umeri t� vdes�, do ia jap betimin `Aliut, sepse bejati ndaj Ebu Bekrit ishte nj� rr�shqitje nga ummeti, e cila kaloi pa trazime." P�r k�t� arsye, `Umeri u zem�rua n� skaj dhe mbajti fjalimin. Kjo pohohet nga shum� prej atyre q� e kan� komentuar Buhariun. Drejtojuni shpjegimit t� k�tij hadithi n� Sherh-un e Kastalaniut, f. 352, v�ll. XI, dhe ju do ta shihni autorin duke cituar Baladhuriun lidhur me mbiemrat, dhe pranuar v�rtet�sin� e k�tij hadithi sipas kritereve t� q� t� dy Shejh�ve] ka th�n� q� n�se `Umeri vdes, ai do t'i jap� betimin fulanit; at�her�, le t� mos ngurroj� kush s� th�ni se bejati i dh�n� Ebu Bekrit r.a. ishte nj� shkarje (felt) q� u krye, sepse qe pik�risht e till�, por Allahu na mbrojti nga e keqja e pasojave t� saj... Kushdo q� i jep bejatin dikujt pa u konsultuar m� par� me t� tjer�t, duke e b�r� k�t� vet�m nga frika se do t� vritej n�se s'do ta b�nte, at�her� ai nuk duhet ta b�j� aspak at� [dhe le t� pranoj� vdekjen m� mir�]... Nj� nga fjal�t q� qarkulluan p�r ne kur Allahu e mori t� D�rguarin e Tij (s) nga ne ishte se ensar�t dalluan prej nesh n� q�ndrimet e tyre; ata t� gjith� u mblodh�n n� sakifen e Beni Sa`ides; krahas tyre `Aliu, Zubeiri dhe ndjek�sit e tyre, dalluan gjithashtu..."

Pohimi i perseritur i Hz. Umerit r.a. se "Dh�nia e betimit ndaj Ebu Bekrit ishte nj� shkarje (ne arabisht felt) nga e keqja e t� cil�s na mbroi Allahu; prandaj, duhet ta vrisni k�do q� e p�rs�rit." u b� jasht�zakonisht i famsh�m e shum� historian� e kan� transmetuar. Psh Bukhariu n� Sahih, v�ll. VIII. ff. 210, 211; el-Kastalani n� Sherh ul-Buhari, v�ll. XI, f. 352; Ahmedi n� Musned, v�ll. 1, f. 55; Taberiu n� Tarikh, v�ll. 1, f. 1822; Ibn ul-`Athiri n� el-Kamil fi Tarikh, v�ll. II, f. 327; Ibn Kethiri n� el-Bidaje we'n-Nihaje, v�ll. V, f. 246; Ibn Hishami n� Sire, v�ll. IV, f. 308-9; Sujutiu n� Tarikh ul-Khulefa', f. 60; Halebiu n� Sire, v�ll. III, ff. 388, 392; Baladhuriu n� Ansab ul-Ashraf, v�ll. V, f. 15; Bakilaniu n� Temhid, f. 196 etj.

Ai vazhdoi t� theksonte at� q� kishte ndodhur te veranda [sakife], debatet dhe dallimet e opinionit, z�rat q� u ngrit�n nga merakosja p�r sigurin� e fes�, etj. Pik�risht n�n k�to rrethana ia dha `Umeri bejat-in Ebu Bekrit.