PËRMBAJTJA:
Hyrje: Fjala hixhab (Veshja modeste)
Fytyra e vërtetë e veshjes modeste 
Qetësia psiqike
Forcimi i rrënjës së familjes
Këmbëngulja e shoqërisë
Mësimi i parë - Arsyet e dhëna për veshjen modeste
Arsyeja filozofike
Arsyeja shoqërore
Mësimi i dytë
Arsyeja ekonomike
Aryeja etike
Arsyeja psikologjike
Mësimi i tretë - Veshja modeste sjell dinjitetin e gruas 
Urdhëri për të lejuar hyrjen në shtëpinë e dikujt
Urdhëri për ′të ulen vështrimet e tyre′
Mbi urdhërin për të ruajtur pjesët e tyre private 
Mësimi i katërt - Urdhëri ′të mos zbulohen stolitë e tyre′
Përjashtimet
A është ′shikimi′ i lejueshëm për burrat?
Mësimi i pestë
Nga pikëpamja e gojëdhënave
Në lidhje me ′Çfarë kanë në përgjegjësi′
Dëgjimi i zërit të një gruaje jo-mahram
Takimi i duarve
Këto janë çështje të dekreteve fetare
Zakoni Musliman
Dekretet fetare për këtë çështje
Mesimi i gjashtë - Përshtatjet dhe jo- përshtatjet e lejuara
Gojëdhënat dhe tegimet
Përjashtimi i Kërkuesit
Përjashtime të tjera të referuara në Kur′anin e Shenjtë
Mësimi i shtatë
Referimi i veçantë për gartë e Profetit të Shenjtë
Vargu mbi veshjen e jashtme (jilbab)
Përfundimi - Pjesëmarja e grave në takime dhe mbledhje
Fjalorthi

Dar us Seqale Qum – Rebublika Islame e Iranit

Hyrje: Fjala hixhab (Veshja modeste)

Ne besojmë në një filozofi të veçantë në Islam për hixhabin e gruas ose veshjen modeste që formon pikëpamjen tonë intelektuale dhe për sa i përket analizimit, mund të quhet baza për veshjen modeste Islame.

Para se të fillojmë diskutimin tonë, është e nevojshme të shohim kuptimin e fjalës hixhab që në kohën tonë i referohet mbulesës së gruas. Kjo fjalë të jep ndjenjën e “mbulesës” sepse i referohet vellos ose mjetit të ‘mbulesës’. Ndoshta mund të thuhet se për shkak të origjinës së fjalës, jo çdo mbulim është hixhab. Ajo ‘mbulesë’ që referohet si hixhab është ajo e cila shfaqet pas një perdeje. Kurani i Shenjtë përshkruan perëndimin e Diellit në tregimin e Profetit Solomon,

“...deri kur Dielli u mbulua (bil hixhab) dhe koha për ritualin e lutjes së mbasditës mbaroi”. (38:32)

Diafragma që ndan zemrën nga stomaku quhet ‘hixhab’. Në këshillën e dhënë nga Imam Aliu, Malik Ashtorit, ai deklaron:

“...mos e zgjasni izolimin tuaj (hixhabin)

Nga subjektet tuaja sepse izolimi i një sunduesi nga subjektet e tij është një lloj detyrimi dhe rezultat i mungesës së diturisë për çështjet. Islami prej tyre i shkëput sunduesit nga dituria e asaj nga e cila kanë qenë të izoluar.

[1] Ibn Kaldum thotë në Muqddimah,

“Qeveritë nuk e konsiderojnë ekzistimin e ndarjes mes tyre dhe njerëzve në fillim të formimit të tyre, por pak nga pak ndarja dhe distanca mes sunduesit dhe popullit rritet dhe përfundimisht ajo shkakton rezultate të pakëndshme”.

[2] Ibn Khaldum e përdori fjalën hixhab në kuptimin e ‘perdes’ dhe ‘ndarjes’ dhe jo ‘mbulesës’. Përdorimi i fjalës satr, në kuptimin e ‘mbulesës’ u përdor në vend të hixhabit, veçanërisht nga juristët fetar. Juristët fetar qoftë në sektorin e ritualit të lutjes ose në sektorin e martesës, i referohen kësaj çështjeje dhe përdorin fjalën satr dhe jo hixhab.

Do të ishte më mirë në qoftë se fjala nuk do të ndryshohej dhe ne do të kishim vazhduar të përdorim fjalën ‘mbulesë’ ose satr sepse siç kemi thënë kuptimi mbizotërues i fjalës hixhab është vello. Nëse do të përdorej me kuptimin e ‘mbulesës’, të jep idenë e gruas së vendosur pas një perdeje.

Pikërisht kjo gjë ka shkaktuar që një numër i madh njerëzish të mendojnë se Islami ka dashur që gratë të mbesin ghithmonë pas perdes, të burgosen në shtëpi dhe jo të largohen nga ajo. Detyra e mbulimit, që është krijuar për gratë në Islam, nuk do të thotë se ato nuk duhet të largohen nga shtëpia. Nuk është qëllimi i Islamit t’i burgosë gratë. Ne mund të gjejmë ide të tilla në të kaluarën e lashtë para Islamike të disa vendeve si Irani dhe India por gjëra të tilla nuk egzistojnë në Islam.

Filozofia pas hixhabit për gruan në Islam është se ajo duhet të mbulojë trupin në shoqërimin e saj me burrat ‘me të cilët nuk ka lidhje ferefisnore sipas Ligjit Hyjnor’ (namahram) dhe se ajo nuk duhet të kurdiset dhe të shfaqë veten.

Vargjet e Kuranit të Shenjtë që i referohen kësaj çështjeje pohojnë këtë dhe dekretet e juristëve fetar e konfirmojnë atë. Ne do t’i referohemi masës së kësaj mbulese duke përdorur si burime Kuranin dhe Synetin.

Vargjet që i referohen kësaj çështjeje qoftë në Suren Nur (kapitulli 24) ose Suren Ahzab (kapitulli 33), kanë përmendur masën e mbulesës dhe kontakteve mes burrave dhe grave pa përdorur fjalën hixhab. Vargu në të cilën është përdorur fjala hixhab i referohet grave të Profetit të Shenjtë të Islamit. Ne e dijmë se në Kuranin e Shenjtë ka urdhëra të veçanta për gratë e Profetit. Vargu i parë që u drejtohet atyre fillon:

“O gratë e Profetit! Ju nuk jeni si gratë e tjera...” (33:32).

Islami mbron marrëdhënien e veçantë të grave të Profetit në një shkallë të madhe se atyre u duhej të qëndronin në shtëpi për kryesisht arsyet politike dhe shoqërore gjatë kohës së Profetit të shenjtë dhe pas vdekjes së tij. Kurani i Shenjtë u thotë direkt grave të Profetit:

“Qëndroni në shtëpitë tuaja”. (33:33).

Islami dëshironte që nderi dhe respekti i këtyre ‘Nënave të Besimtarëve’, që u mbrojtën me respekt të madh nga muslimanët, të mos keqpërdorej dhe të mos bëheshin mjet politik dhe shoqëror për burrat vetjak dhe ambicioz. Mendoj se arsyeja pse gratë e Profetit ishin të ndaluara të martoheshin pas vdekjes së Profetit ishte pikërisht për këtë shkak. Kështu që, një bashkëshort pas Profetit të shenjtë mund të keqpërdorte dinjitetin dhe respektin e gruas së tij.Prandaj, nëse urdhërat do të ishin më të theksuara dhe më të egra në drejtim të grave të Profetit kjo ndodh për shkak të kësaj. Sidoqoftë vargu në të cilën fjala hixhab është përdorur është:

“...dhe kur i pyesim gratë e tij për ndonjë gjë, i pyesim pas një perdeje (hixhab)...” (33:35).

Sipas historisë dhe gojëdhënës Islame, kurdo që e shihni ‘vargun e hixhabit’, që i referohet për shembull, “ishte filan rast para zbulimit të ‘vargut të hixhabit’” ose “ishte filan rast pas zbulimit të ‘vargut të hixhabit’”, ai i referohet këtij vargu që lidhet me gratë e Profetit dhe jo vargjeve të Sures Nur që thotë:

“Thuaju besimtarëve të ndalin shikimet, të ruajnë pjesët e turpshme të trupit të tyre se kjo është më e pastër për ta. Allahu është i njohur hollësisht për atë që bëjnë ata. Thuaju edhe besimtareve të ndalin shikimet e tyre...” (24:30-31).

Ose vargu i Sures Ahzab që thotë:

“O ti Pejgamber, thuaju grave tua, bijave tua dhe grave të besimtarëve le të vëjnë shamitë (mbulojë) e veta mbi trupin e tyre, pse kjo është më afër që ato të njihen e të mos ofendohen. Allahu fal gabimet e kaluara, Ai është mëshirues”. (33:59).

Por një pyetje ngrihet se pse, në periudhën e fundit, shprehja e vazhdueshme e juristëve fetar, që është satr, nuk u bë mbizotëruese në vend të hixhabit? Shkaku është i panjohur për mua. Ndoshta ata e keqkuptuan hixhabin Islam me hixhabin që është tradicional në vendet e tjera. Do të japim shpjegime të më tejshme më vonë.

Fytyra e vërtetë e veshjes modeste

Fakt është se mbulesa hixhabi nuk ka të bëjë me atë nëse është mirë apo jo për një grua të dalë në shoqëri e mbuluar ose e pambuluar. Çështja është nëse një grua dhe nevoja e mashkullit për të, duhet të jetë e pakufizuar, e lirë në shoqërim apo jo. A duhet të ketë një burrë të drejtën për të plotësuar nevojat e tij me çdo grua dhe në çdo vend, shkurt të kryejë tradhëti bashkëshortore? Islami, që sheh në shpirtin e problemit, përgjigjet: Jo.

Burrat lejohen të kënaqin dëshirat e tyre seksuale me gratë e tyre të ligjshme brenda rrethit martesor të bazuar në ligjet e martesës që krijon një sërë angazhimesh të rënda.

Për burrat është e ndaluar të kenë marrëdhënie fizike me gratë që nuk janë të lidhura në martesë. Është e vërtetë se pyetja e jashtme duhet të jetë: “çfarë duhet të bëjë një grua?” A duhet ajo të dalë nga shtëpia e mbuluar apo e zbuluar? Pra, personi për të cilën është ngritur pyetja është një grua dhe pyetja shpesh është shprehur me tone ndihmëse: “A është më mirë për një grua të jetë e lirë apo e dënuar dhe e burgosur nën veshjen modeste?” Pra, a duhet të jenë burrat të lirë të marrin kënaqësi seksuale nga gratë në çdo mënyrë që zgjedhin për të kryer tradhëti bashkëshortore apo jo? Kështu ai që përfiton këtu është burri dhe jo gruaja ose të paktën një burrë përfiton më shumë se sa gruaja. Siç ka thënë Uill Durant:

“Minifundi është bekim për çdo njeri në botë përveç tregtarëve të veshjeve.”

Kështu thelbi i pyetjes është nëse kërkimi i kënaqësisë seksuale duhet të kufizohet apo jo në rrethin familjar dhe gratë ligjore, apo, a është liria e kërkimit të përmbushjes seksuale diçka që duhet të plotësohet në shoqëri më të madhe? Islami mbron teorinë e parë. Sipas udhëzimeve Islame, kufizimi i dëshirave seksuale në rrethin familjar dhe bashkëshortëve të ligjshëm ndihmon në ruajtjen e shëndetit mendor të shoqërisë. Ajo forcon marrëdhëniet mes anëtarëve të familjes dhe forcon zhvillimin e një harmonie të përsosur mes burrit dhe gruas. Për sa i përket shoqërisë deri këtu, ajo mban dhe ruan energji që do të përdoren pastaj për aktivitet shoqërore dhe shkakton që gruaja të fitojë një pozitë më të lartë në sytë e burrit.

Filozofia e ‘mbulesës’ Islame varet nga shumë gjëra. Disa prej tyre janë psikologjike dhe disa lidhur me shtëpinë dhe familjen. Të tjerat kanë rrënjë sociologjike dhe disa prej tyre lidhen me rritjen e dinjitetit të gruas dhe ndalimin e poshtërimit të saj. Veshja modeste në Islam është rrënjosur në një çështje më të përgjithshme dhe bazë.

Pra konceptet Islame e kanë qëllimin në kufizimin e të gjitha llojeve të kënaqësisë seksuale në familje dhe rrethin martesor brenda kufijve të martesës, kështu që shoqëria është vetëm një vend për punë dhe aktivitet. Është e kundërta e sistemit perëndimor të kohës së sotme që përzien punën me kënaqësinë seksuale. Islami i ndan tërësisht këto dy rrethe.

Qetësia psiqike

Pa krijimin e kufijve të marrëdhënieve të burrave dhe grave ose me një shoqërim të lirë të pakufizuar, ngacmimet dhe stimulimet seksuale rriten dhe kërkesat bëhen të pashuara dhe të pangopura. Instikti seksual është instikt i fuqishëm dhe i rrënjosur thellë që i përngjan oqeanit të pafund. Megjithatë njeriu mendon se duke ju bindur atij, ai do ta zbutë atë, natyra e tij rebele vazhdon të përparojë. Është si një zjarr: ti hedhësh zjarrit benzin.

Për ta kuptuar këtë duhet të theksohen dy çështje: Së pari ashtu siç na kujton historia ata që lakmuan pasurinë, që vazhdimisht kërkuan tja shtojnë asaj që e kishin dhe sa më shumë që merrnin, aq më të etur ishin, ajo gjithashtu përmend ata që kishin lakmi për kënaqësitë seksuale. Ata nuk ishin të kënaqur në asnjë mënyrë duke pasur gra të bukura dhe duke dominuar mbi to. Kjo ishte situata e të gjithë atyre që kishin hareme dhe në të vërtetë, e të gjithë atyre që kishin fuqi të posedonin gra.

Kristensen shkruan për rregullat sasane: Gratë që i shohin të gdhendura në gurat e Taq-i-Bustan-it janë vetëm disa nga 3.000 gratë që i posedonte Khosrov Parviz në haremin e tij. Ky mbret nuk ishte asnjëherë i kënaqur seksualisht.

Kurdo që i prezentoheshin vajza, vejushe ose gra me fëmijë për bukurinë e tyre, ai do të urdhëronte që të silleshin në haremin e tij. Kurdo që dëshironte që të rimbushte haremin e tij, ai do tu shkruante letra guvernerëve të tij ku do të përshkruante gratë e përsosura dhe të bukura që dëshironte. Atëherë ata do t’i sillnin atij çdo grua që përmbushte përshkrimin e tij. [4] Tregime si kjo janë të pafundme në histori.

Në kohët e fundit, kjo lakmi nuk merr formën e haremeve por egziston në forma të tjera me dallimin se sot nuk është e nevojshme për një person të ketë pasuri dhe mundësi siç kishin Khosrov Parvizi ose Harun al Rashidi. Sot, me bekimin e kulturës bashkëkohore, është e mundur për një burrë që ka vetëm një të mijtën e mundësive të Parvizit ose Harunit për të pasur gra.

Së dyti, a e keni konsideruar ndonjëherë se çfarë dëshire buron për të shkruar serenada ose poema dashurie tek njerëzimi? Pjesa më e madhe e botës letrare është e mbushur me letra dashurie.

Në këtë lloj të letërsisë burri lavdëron të dashurën e tij, kërkon që nevojat e tij të plotësohen nga e dashura e tij, ngren pozitën e të dashurës ashtu siç e ul statusin e tij dhe vuan shumë nga ndarja. Çështë kjo? Pse njerëzimi nuk sillet në të njejtën mënyrë për nevojat e tjera? A keni parë ndonjë herë ndonjë person që adhuron paranë ose një person që është ambicioz për pozita më të larta materiale që shkruan poezi dashurie për paranë ose ambicien? A ka shkruar ndonjëherë dikush një poemë dashurie duke kërkuar bukë? Pse njerëzit kënaqen duke dëgjuar ose duke i lexuar poemat e dashurisë të tjetrit? Pse shumë njerëz marrin kënaqësi të tillë nga poemat e dashurisë të Hafizit? A nuk është sepse personi i tillë ndjen se ajo përshtatet me ndonjë instikt të thellë që posedon tërë qenien e tyre? Sa të gabuar janë ata që thonë se arsyeja e vetme që formon bazën e aktivitetit njerëzor është arsyeja ekonomike! Qeniet njerëzore kanë zhvilluar forma të veçanta ritmike letrare për të shprehur dashurinë seksuale ashtu siç e kanë bërë me këngët fetare ku nuk është zhvilluar asnjë formë e veçantë ritmike letrare për gjërat që kanë bazë materiale si buka dhe uji.

Ne nuk duam të nënkuptojmë se të gjitha dashuritë janë seksuale dhe as nuk nënkuptojmë që ta zbatojmë të gjithë atë që poemat e Hafizit ose Sa’adiut burojnë nga instikti i tyre seksual.

Kjo është diçka që nevojitet të diskutohet ndarazi një herë tjetër. Por çfarë është e qartë është se shumë nga poemat e dashurisë janë ato të shkruara nga burrat kushtuar grave. Është e mjaftueshme për ne të pranojmë se qëllimi i burrit ndaj gruas nuk bazohet tek buka dhe uji që të mund të ngopet kur stomaku është plot. Thënë më mirë, ai ose merr formën e lakmisë dhe adhurimit të variatetit dhe shumëllojshmërisë ose formën e dashurisë dhe poemave të dashurisë.

Më vonë do të diskutojmë se në çfarë kushtesh gjendja e lakmisë dhe etjes seksuale është forcuar dhe në çfarë kushtesh dashuria dhe poemat e dashurisë pranojnë cilësinë shpirtërore. Në çdo rast, Islami ka vënë theks të veçantë mbi fuqinë e mrrekullueshme të këtij instikti të zjarrtë.

Ka gojëdhëna që flasin për rrezikun e një “Shikimi”, rrezikun e ndejtjes së burrit dhe gruas së bashku dhe përfundimisht, rrezikun e instiktit që bashkon një burrë dhe një grua. Islami ka themeluar mënyrat e kontrollimit, balancimit dhe zbutjes së instiktit.

Janë dhënë detyra për gratë dhe burrat së bashku në këtë lëmi. Një detyrë është përgjegjësia e burrave dhe grave lidhur me shikimin ndaj njëri tjetrit.

“U thuaj besimtarëve të ulin shikimin dhe të mbrojnë pjesët e tyre private...” (24:30).

Dhe “U thuaj besimtareve ta ulin shikimin dhe t’i mbrojnë pjesët e tyre private”. (24:31).

Si përmbledhje, urdhëri është që burri dhe gruaja nuk duhet t’i fiksojnë sytë e tyre tek njëri tjetri; ata nuk duhet të flirtojnë me njëri tjetrin; ata nuk duhet ta shohin njëri tjetrin me epsh ose me qëllimin e kërkesës për kënaqësi seksuale (po të mos jetë brenda kufijve të shenjtë të martesës).

Islami ka krijuar një urdhër të veçantë për një grua që është se ajo mbulon trupin e saj nga një burr me të cilin ajo nuk është mahram dhe se ajo nuk duhet të krekoset ose ta vërë trupin e saj në ekspozim në shoqëri. Asaj i kërkohet të mos ngacmojë vëmendjen e burrave me asnjë mjet. Shpirti njerëzor pranon menjëherë ngacmimin. Është gabim i madh të mendosh se dëshirat seksuale njerëzore janë të kufizuara në masë dhe pas një pike të caktuar, plotësohen natyrisht.

Si qenie njerëzore, burri ose gruaja, nuk është asnjëherë i kënaqur me pasuri ose pozitë dhe vazhdimisht kërkon më shumë, në sferën e dëshirave seksuale, është e njejtë. Asnjë burrë nuk kënaqet natyrisht me bukuri dhe asnjë grua nuk kënaqet natyrisht nga kujdesi i burrit dhe pushtimi i zemrës së tij.

Është e qartë se dëshirat e zemrës nuk janë asnjëherë të ngopura. Në anën tjetër, kërkesat e pakufizuara nuk plotësohen asnjëherë dhe në mënyrë të vazhdueshme ndjehet një ndjenjë privimi. Mosarritja e dëshirës përfundon në sëmundje psiqike dhe komplikime të njeriut.

Pse në Perëndim janë rritur sëmundjet psiqike? Arsyeja është liria e etikës seksuale dhe ngacmimi i vazhdueshëm seksual përmes gazetave, revistave, kinemave, teatrove dhe partive zyrtare dhe jozyrtare dhe madje rrugëve dhe rrugicave Arsyeja pse Islami urdhëron të mbulohen gratë është sepse dëshira për tu treguar dhe ekspozuar është veçori e grave. Ajo është gjuetare për dominimin e zemrave të burrave dhe burri është preja, kurse burri është gjuetar për dominimin e trupit të grave dhe ajo është preja.

Dëshira e gruas për tu ekspozuar vjen nga ky thelb i gjuetarit. Është instikti femëror që për shkak të natyrës së saj të veçantë, dëshiron të pushtojë zemrat dhe të burgosë mashkullin. Kështu devijimi fillon me instiktin femëror dhe prandaj erdhi urdhëri për tu mbuluar.

Forcimi i rrënjës së familjes

Nuk ka dyshim se çdo gjë që forcon rrënjët e familjes dhe rrit perceptimin e marrëdhënieve martesore është mirë për familjen. Përpjekje më të mëdha duhet të bëhen që të ndodhë kjo. E kundërta është gjithashtu e vërtetë. Çdo gjë që shkakton ftohjen e marrëdhënies mes bashkëshortit dhe bashkëshortes është e dëmshme për një familje dhe duhet të luftohet kundër saj.

Duke gjetur përmbushjen e dëshirave seksuale brenda rrethit familjar dhe brenda kornizës së një martese ligjore marrëdhëniet mes një bashkëshorti dhe një bashkëshorteje do të forcohen duke shkaktuar që bashkimi i tyre të bëhet më stabil.

Filozofia e veshjes modeste dhe kontrolli i dëshirave seksuale përveç se me gruan ligjore, nga pikëpamja e bashkësisë familjare, është ashtu që një partner ligjor do të jetë shkaku për mirëqenien e tjetrit, kurse në sistemin e marrëdhënieve të lira seksuale partneri ligjor i dikujt psikologjikisht konsiderohet si garues, dikush që gjindet në rrugën e kënaqësisë së këtij personi si roje burgu. Si rezultat, baza për familjen bëhet tradhëtia dhe urrejtja.

Rinia e sotme është larguar nga martesa dhe kur u sugjerohet martesa, ata thonë: “Është shumë shpejt. Jam akoma shumë i ri”, ose japin arsye të tjera pikërisht për shkak të kësaj arsyeje. Në të kaluarën, një nga dëshirat më të mëdha të të rinjve ishte të martoheshin. Ata nuk ishin kaq të veçantë më parë për bekimet e Evropës që i paraqiste shumë gra si të mira materiale. Martesa në të kaluarën ndërmerrej pas një kohe parashikimi dhe mendimi të dëshirueshëm. Pikërisht për këtë arsye, partnerët e shihnin lumturinë dhe mirëqenien e tyre tek partneri i tyre.

Por sot, dëshirat seksuale plotësohen kaq lirshëm jashtë martesës sa që nuk ka asnjë arsye për të pasur ndjenjat e kaluara. Marrëdhëniet e lira të vajzave dhe djemve kanë bërë që martesa të duket si detyrë dhe kufizim për ta. Atëherë bëhet e nevojshme që atyre tu flasësh për etikën, moralin etj. siç sygjerojnë disa revista, rinia duhet të detyrohet.

Dallimi mes shoqërisë që kufizon marrëdhëniet seksuale në rrethin familjar dhe martesën ligjore me një shoqëri që përkrah marrëdhëniet e lira është se martesa në shoqërinë e parë është fundi i parashikimit dhe privimi kurse në të dytën, është fillimi i privimit dhe kufizimit.

Në sistemin e marrëdhënieve të lira seksuale, kontrata martesore përfundon periudhën e lirë të djemve dhe vajzave dhe i obligon ata të mësohen të jenë besnik me njëri tjetrin, kurse në sistemin Islam takohet privimi dhe parashikimi i tyre. Sistemi i marrëdhënieve të lira, në rend të parë shkakton që djemtë të bëhen ushtar të fatit për shkak të martesës dhe formimit të familjes dhe jo derisa shpirtat e tyre të rinj dhe të ngritur tentojnë të dobësohen, që t’i kthehen martesës. Atëherë një vajzë merret për grua sepse ajo do të lind fëmijë ose do të pastrojë shtëpinë ose të veprojë si shërbëtore.

Në rend të dytë, ai dobëson rrënjët e martesës egzistuese. Në vend të martesës së bazuar në dashurinë e pastër dhe dhimbshurinë e thellë ku ata e dijnë partnerin e tyre si personin me të cilin ndajnë lumturinë e tyre, ndodh e kundërta. Ata e shohin partnerin e tyre me sytë e një konkurenti, si person që kufizon lirinë dhe sjell kufizimet. Siç thonë ata, secili prej tyre bëhet roje burgu i tjetrit.

Kur një djalë ose vajzë don të thotë: “Jam i martuar”, ata e thonë në vend të: “Kam marrë një roje burgu”. Çdo të thotë kjo? Kjo do të thotë se para martesës ata ishin të lirë të shkonin kudo që dëshironin të flirtonin. Nuk ishte askush tu tregojë atyre çfarë të bënin. Por pas martesës, këto liri u kufizuan. Nëse një burrë shkon në shtëpi vonë një natë, do të ketë zënkë me partnerin e tij, “ku ishe?” nëse ai flet me një vajzë të re bashkëshortja e tij kundërshton. Është e qartë se në çfarë mase marrëdhëniet familjare bëhen të dobta dhe të ftohta në një sistem të tillë.

Disa njerëz si Bertrand Rusell besojnë se ndalimi i marrëdhënieve të lira nuk është vetëm me siguri për burrat në marrëdhënie me gjeneratat e ardhëshme sepse metodat e kontrollit të lindjes janë zhvilluar për të zgjidhur këtë vështirësi.

Kështu, çështja nuk është vetëm njohja se kush është babai. Çështje tjetër është se pastërtia e ndjenjave që egziston mes partnerëve të martuar dhe marrëdhënia duhet të bazohet në bashkësi dhe solidaritet. Këto qëllime mund të takohen vetëm kur partnerët i mbyllin sytë e tyre ndaj lidhjeve të tjera, kur burri i mbyll sytë ndaj grave të tjera, kur bashkëshortja nuk është e përqëndruar në ngacmimin dhe tërheqjen e askujt tjetër përveç bashkëshortit të saj dhe kur egziston parimi i ndalimit të plotësimit të dëshirave seksuale jashtë familjes, edhe përpara martesës.

Gjithashtu, kur një grua që ka përparuar duke ndjekur Rusellin dhe njerëz si ai dhe në pajtim me ‘etikën e re seksuale’ akoma kërkon dashurinë e saj tek dikush tjetër përkundër një bashkëshorti ligjor.

Kur flen me një burrë që është bërë dashuria e jetës së saj, çfarë sigurie ka aty që ajo do të marrë masa preventive me një burrë që është bashkëshorti i saj ligjor të cilin ajo nuk e don dhe nuk ngelet shtatzënë me burrin që ajo tani dashuron dhe pastaj shpall bashkëshortin e saj ligjor si babain e fëmijës? Është e qartë se një grua e tillë do të preferojë që fëmija e saj të jetë produkti i burrit që ajo tani dashuron, jo i burrit që ligji thotë se është bashkëshorti i saj ligjor dhe personi i vetëm me të cilin duhet të ketë fëmijë.

Është e natyrshme që një burrë duhet të ketë fëmijë nga një grua që e dashuron atë dhe jo nga një grua që është e detyruar nga ligji.

Evropa ka treguar qartë se statistikat e fëmijëve jo legjitim janë ngritur në një shkallë alarmante përkundër masave moderne për parandalimin e shtatzanisë.

Këmbëngulja e shoqërisë

Duke plotësuar dëshirat seksuale nga kufitë e rrethit familjar në shoqëri është dobësuar kapaciteti shoqëror për punë dhe aktivitet.

Në kundërshtim me mendimin se ‘veshja modeste rezulton në paralizimin e gjysmës së potencialit energjetik të individëve të shoqërisë’, mungesa e veshjes modeste dhe zhvillimi gradual i marrdhënieve të lira ka shkaktuar dështimin e forcës shoqërore. Ajo që ka shkaktuar paralizën e fuqisë së grave dhe që ka burgosur talentin e saj është mungesa e veshjes modeste.

Në Islam nuk është çështja se veshja modeste ndalon një grua nga pjesëmarrja në aktivitetet kulturore, shoqërore ose ekonomike. Islami as nuk thotë që një grua nuk mund të largohet nga shtëpia e as nuk thotë që ajo nuk mund të kërkojë dituri dhe mësim.

Përkundrazi burrat dhe gratë duhet së bashku të mësojnë dhe të kërkojnë dituri. Nuk ka kundërshtim për aktivitetet ekonomike të grave në Islam. Islami nuk ka kërkuar asnjëherë që gratë të jenë të padobishme dhe të paangazhuara. Ai nuk ka dëshiruar asnjëherë që gratë të lindin fëmijë të padobishëm dhe indiferentë.

Mbulimi i trupit, përveç fytyrës dhe duarve, nuk ndalon asnjë lloj aktiviteti kulturor ose shoqëror ose ekonomik. Ajo që paralizon forcën punuese është korrupsioni i rrethit të punës nga elementi i kërkimit të plotësimit të dëshirave seksuale.

Nëse një djalë dhe një vajzë studjojnë në një rreth të ndarë ose në një rreth ku vajza mbulon trupin e saj dhe nuk vë grim, a nuk do të studjojnë më mirë? A nuk do të mendojnë më mirë dhe dëgjojnë më mirë fjalët e mësuesit? Ose a është më mirë kur një djalë ulet pranë një vajze që ka vënë grim dhe është veshur me fund të shkurtër që mezi arrin deri në gjunj.

A do të punojnë burrat më mirë në një ambient ku rrugët, zyrat, fabrikat etj, janë të mbushura në mënyrë të vazhdueshme me gra që të gjitha kanë vënë grim të rëndë dhe nuk janë të mbuluara apo në një ambient ku këto skena nuk egzistojnë? Çdo ndërmarje ose zyrë që është serioze në punën e vet dhe përpiqet të prodhojë produkte të mira ose shërbime të mira, ndalon këto lloj përzierjesh. Nëse nuk e besoni këtë kontrolloni vet.

E vërteta është se mungesa e paturpshme e veshjes modeste në Iran (ai është duke folur para Revulucionit Islam) kur ne ishim duke ecur përpara Amerikës, është produkt i shoqërive të korruptuara kapitaliste Perëndimore. Ky është një nga rezultatet e adhurimit të parasë dhe i zbatimit të përmbushjes seksuale që është mbizotëruese në kapitalizmin Perëndimor. Kjo është një nga mënyrat që ata përdorin për ta manipuluar shoqërinë njerëzore dhe për t’i nxitur ata me anë të kësaj force të bëhen konsumatorët e produkteve të tyre. Nëse një grua iraniane dëshiron vetëm të vërë grim për burrin e saj ligjor ose dëshiron të vishet vetëm për takimet me gra, ajo nuk do të jetë konsumatore e produkteve Perëndimore. Ajo nuk do të jetë e obliguar që në mënyrë të pavetëdijshme të prish moralin e djemve dhe vajzave të reja, t’i dobësoj ata aq sa të mos jenë më anëtarë aktiv të shoqërisë që është në dobi të eksploatuesve.

[1]. Letër Malik Ashtarit, Nahi al Balaghah, përkthyer nga arabishtja nga Viliam Citik në Antalogjia Shiite. [2]. Ibn Khaldum, Muqaddimah, përkthyer nga Arabishtja nga Franc Rozental. [3]. Një burrë dhe një grua janë të lidhur në dy mënyra sipas Ligjit Hyjnor, ose përmes lidhjes së ngushtë farefisnore, që është qartë e kushtëzuar në Kuran ose janë të martuar me njëri tjetrin. Pra një burrë dhe një grua janë të lidhur në Ligjin Hyjnor nëse farefisnia e tyre është shumë e afërt për martesën, ose aktualisht janë të martuar. Kjo referohet si mahram. Jo mahram i referohet një burri dhe një gruaje që mund të martohen me njëri tjetrin. [4]. Arthur Christensen, L’Iran sous Les Sassanides.

Mësimi i parë

Arsyet e dhëna për veshjen modeste

Diskutimi ynë do të përqëndrohet rreth veshjes modeste Islame. Ne do të diskutojmë për veshjen modeste nga tre aspekte dhe mendoj se është më mirë nëse e ndajmë në këtë mënyrë. Diskutimi i parë do të jetë filozofik dhe socio-historik rreth asaj se pse u shfaq veshja modeste tek njerëzit në përgjithësi, sepse nuk është vetëm në Islam. Ajo egzistonte para Islamit mes shumë kombeve të lashtë dhe ishte më e theksuar në Iranin Sasanian se sa në vendet e tjera.

Çfarë arsyesh janë dhënë për këtë? A ka mundësi që disa nga këto arsye të jenë të drejta në lidhje me disa shoqëri? Me fjalë të tjera, a janë të vërteta shkaqet e dhëna për zhvillimin e veshjes modeste në disa vende? Pastaj na duhet të shohim nëse arsyet që kanë dhënë mbrojnë të vërtetën për veshjen modeste në Islam gjithashtu, apo nëse Islami ka arsye të tjera. 

Ne do të nxjerrim një përfundim për pikëpamjen e Islamit nga vetë Islami. Diskutimi i dytë lidhet me problemet që mund të has një person me veshje modeste, kritikat që mund të bëjë dikush për të dhe mangësitë që janë përmendur. Cilat janë mangësitë që përmendin të tjerët? A i ka veshja modeste Islame mangësitë e njejta që janë përmendur për veshjen modeste në përgjithësi? Pra, diskutimi i dytë do t’i kushtohet kritikës.

Fusha e tretë e diskutimit lidhet me vetë veshjen modeste Islame, historinë e saj nëse ka pasur apo jo veshje modeste gjatë Kohës së Injorancës në Arabi dhe Islami e përforcoi atë, e rriti, ose e pakësoi atë? Apo a nuk ka egzistuar në Kohën e Injorancës dhe Islami e krijoi atë? Atëherë çfarë është veshja modeste Islame? Këtu do t’i referohemi vargjeve dhe komenteve të Kuranit të Shenjtë dhe gjëdhënave nga Profeti i Shenjtë dhe Imamët e pastër. Vargjet që i referohemi janë në dy kapituj, Sure Nur dhe Sure Ahzab.

Arsyeja filozofike

Komentatorët shoqëror shpesh i kanë paraqitur arsyet e tyre për paraqitjen e veshjes modeste të përqëndruar rreth idesë se edhe në parimet e para të natyrës asnjë mbulesë ose vello nuk është bërë që të vihet mes meshkujve dhe femrave.

Ata thonë se nuk ka asnjë rast në natyrë ku paraqitet perde ose vello mes seksit mashkull dhe femër ose për seksin femër të qëndrojë pas një perdeje dhe të vesh mbulesë. Do të duket se ka pesë arsye për paraqitjen e veshjes modeste. Arsyeja filozofike përqëndrohet në tendencën drejtë asketizmit dhe luftës me kënaqësitë në një përpjekje për të nënshtruar egon.

Burimi kryesor për këtë mendim është ndoshta Indija ku u krijua një barierë mes burrave dhe grave përmes njohjes së asketizmit sepse një grua është forma më e lartë e dhënies së kënaqësisë epshore. Nëse burrat do të përziheshin lirshëm me gratë sipas kësaj ideje, një burrë do të ndjek kryesisht këtë dhe shoqëria e tij do të mbesë e pazhvilluar në vende të tjera. Kështu ai duhet të luftojë që ta pushtojë shpirtin e tij duke e dënuar me plotësimin e kënaqësisë seksuale. Gjëra të tjera, që sikur dhe gratë, shkaktojnë rritjen e lakmisë tek qenia njerëzore, gjithashtu luftohen sikur dhe rezistenca drejt pastrimit ose inkurajimi i çrregullimit dhe poshtërsisë.

Mos mendoni se disa njerëz e zgjodhën këtë për shkak të pakujdesisë nga ana e tyre ose për shkak të nxitimit ose mungesës së kujdesit. Kjo ishte rrënjosur në filozofinë që e përforcoi dhe madje e zgjeroi atë. Siç përmend Bertrand Rasell në librin e tij Martesa dhe Etika në fazat e hershme të krishterizmit, ky lloj i mendimit u zhvillua përmes Shën Polit kur u inkurajua beqaria dhe zhvendosi një numër të madh njerëzish drejt egërsisë për të shkatëruar Shejtanin. Atëherë ai thotë se kisha madje u ngrit në kundërshtim të larjes së trupit sepse trupi çon në mëkat. Kisha e mbështeste papastërtinë dhe trupi me erë mori erën e shenjtërimit. Sipas Shën Polit pastërtia e trupit kundërshton pastërtinë e shpirtit dhe morrat konsideroheshin si ‘perla’ të Zotit. [1]

Pastaj më bie ndër mend se duke pasur flokë të gjata mes faqirëve të cilët siç e dini ushtruan asketizmin dhe mbetën beqar, ishte pikërisht nga kjo arsye. Ata thonë se në të kaluarën, nëse është e vërtetë apo jo, kushdo që shkurtonte apo priste qimet e trupit, instiktet seksuale të këtij personi rriteshin. Kështu, me këtë arsyetim qimet e gjata do të pakësonin dëshirat seksuale. Kjo ide egzistonte në të kaluarën dhe ndoshta është e vërtetë se nëse një person priste ose shkurtonte ose rruante të gjitha qimet e trupit, atij do t’i rriteshin dëshirat seksuale. Atëherë Indianët dhe Sikët që ndalonin prerjen e qimeve mund të kenë pasur pikërisht këtë arsye se pse ata ushtronin asketizmin.

Disa kanë thënë se arsyeja pse u krijua veshja modeste në botë, në një kuptim absolut, ishte sepse u shfaq ideja e asketizmit. Pastaj ata pyetën pse asketizmi u krijua, ose pse filloi të zhvillohet mes njerëzve. Ata kanë përmendur dy arsye për këtë. Së pari për shkak se mes klasës së privuar, kishte njerëz që mbanin gratë, kishin të dashura dhe pastaj të dashurat e tyre iu morën, tek ata papritmas u zhvillua një lloj urrejtjeje për gratë, në veçanti, ku gratë komplotonin kundra tyre. U zhvillua një urrejtje mes grave. Ato kryesisht filluan të kërkonin beqarinë dhe asketizmin dhe do të propagandonin në masë të mundshme kundër grave. Këtë ato e zhvilluan si filozofinë e priftërinjve.

Arsyeja e dytë e dhënë për shfaqjen e dëshirës për asketizëm është e kundërta e të parës. Personat që ishin shumë ekstrem në praktikën e tyre seksuale, një masë që madje tejkaloi kufujtë e natyrshme dhe personat që ju kthyen drogave ose stimuluesve ose sendeve në një mënyrë ose tjetrën, që të ishin vazhdimisht të stimuluar, do të largoheshin papritmas nga seksi.

Kjo mund të shihet në natyrën njerëzore se ndonjëherë kur dikush bën diçka në një kufi ekstrem, atëherë ai largohet plotësisht prej tij, madje edhe nëse ishte diçka e kënaqshme. Nëse diçka është e impozuar mund të zhvillohet drejt një ndryshimi. Në fund të jetës së tyre ata zhvillojnë një urrejtje për aktivitetin seksual.

Histotia e vërteton këtë pak a shumë në jetën e sulltanëve që e kishin kaluar jetën e tyre me kënaqësi trupore dhe hareme. Në fund të jetës së tyre, për shkak të ekstremitetit të sjelljes së tyre, brenda tyre u zhvillua një urrejtje për të. Ata thonë se ajo prodhoi raskapitje të pafundta brenda tyre dhe krijoi një sens antagonizmi dhe rivaliteti mes grave. Sido qoftë, ata thonë se veshja modeste dhe bariera mes burrave dhe grave u shkaktua nga shfaqja e idesë së kërkimit të asketizmit. Materialistët që kërkonin të justifikonin asketizmin dhe praktikat asketike thonin se ishte për shkak të këtyre dy arsyeve. Si për këto dy arsye, ne nuk themi se asnjë prej këtyre nuk egzistonte në botë. Ato mund të kenë egziztuar dhe këto shkaqe mund të kenë pasur këto efekte por Islami, siç do të përmendim më vonë, krijoi veshjen modeste. Ajo nuk egzistonte gjatë kohës së injorancës në Arabi. Ne duhet të shohim nëse këto shkaqe janë përmendur apo jo në Islam dhe janë dhënë si prova ose shkaqe të tjera janë dhënë për të.

A përshtatet ky perceptim me perceptimet e tjera Islame? A përshtatet shpirti Islam i asketizmit me konceptin e asketizmit që kemi përmendur? Ne do të shohim se Islami asnjëherë nuk e ka paraqitur këtë pikëpamje dhe në fakt, Islami ka luftuar fuqishëm kundër kësaj pikëpamjeje. Madje jo-muslimanët pajtohen se Islami asnjëherë nuk i ka përkrahur asketizmin dhe praktikat asketike. Koncepti që filloi mes hinduve dhe u zgjerua me krishterizmin nuk egzistonte në Islam. Është e qartë se çfarë do që Islami i solli konceptit të veshjes modeste kjo arsye nuk ishte njëra prej tyre. Islami ka theksuar pastërtinë. Dhe jo konsiderimin e morrave si perla të Zotit, ai thotë:

“Pastërtia buron nga besimi”

Profeti i Shenjtë pa një njeri me flokë të shprishura, veshja e të cilit ishte e papastërt dhe dukej keq. Ai i tha:

“Kënaqësia dhe avantazhi i bekimeve të Zotit është pjesë e besimit”. [2]

Profeti i Shenjtë tha:

“Robët më të këqinj të Zotit janë ata që janë të papastërt”. [3]

Imam Aliu, Paqja qoftë mbi të, tha:

“Zoti është i bukur dhe Ai e don të bukurën”. [4]

Imam Sadiku, Paqja qoftë mbi të, tha:

“Zoti është i bukur dhe Ai i do krijesat e Tij të zbukurohen dhe të reflektojnë bukurinë e tyre. E kundërta është gjithashtu e vërtetë. Ai konsideron armiq varfërinë dhe pseudo-varfërinë. Nëse Zoti ju ka dhënë një bekim, ndikimi i këtij bekimi duhet të tregohet në jetën tuaj”.

Ata e pyetën atë:

“Si mund të tregohet bekimi i Zotit?” Ai tha: “Nga veshja e pastër e njeriut, aroma e mirë, zbardhja e shtëpive të tyre me stukë, shtrirja e hapsirës para shtëpive të tyre dhe ndriçimi i llampave para perëndimit që do të shtojë zbukurimin e shtëpive të tyre”. [5]

Në librat e vjetër që disponojmë siç është Kafi, që është përdorur për një mijë vjet, ka një paragraf i quajtur bab alziyye va tajammul. Këtu Islami ka theksuar fuqishëm krehjen e flokëve, shkurtimin e tyre, përdorimin e parfumeve dhe vajisjen e flokëve.

Për ta paraqitur adhurimin e tyre më mirë dhe për ta arritur kënaqësinë më të madhe shpirtërore, një grup shokësh të Profetit të Shenjtë i lan gratë dhe fëmijët e tyre. Ata agjëronin gjatë ditës dhe adhuronin gjatë natës. Sapo mësoi për këtë Profeti i Shenjtë i ndaloi ata të vazhdojnë duke u thënë:

“Unë, që jam lideri juaj, nuk e bëj këtë. Unë agjëroj në disa ditë dhe në disa të tjera jo. Unë adhuroj një pjesë të natës dhe pjesën tjetër e kaloj me gratë e mia”.

Atëherë ky grup kërkoi lejen e Profetit për tu tredhur (shterp). Profeti i Shenjtë nuk ua dha lejen. Ai tha se kjo ishte e ndaluar në Islam. Një ditë tre gra shkuan tek Profeti. Ato u ankuan për bashkëshortët e tyre. Njëra tha se bashkëshorti i saj nuk hante mish. Tjetra tha se bashkëshorti i saj i largohej parfumit. E treta tha se bashkëshorti i saj largohet nga ajo. Profeti i Zotit papritmas u nervozua, e hodhi mantilin, u largua nga shtëpia dhe shkoi në xhami. Ai shkoi mbi minbar dhe qau “çfarë duhet të bëhet me një grup të shokëve të mi që i largohen mishit, parfumit dhe grave? Unë vetë e ha mishin. E dua parfumin dhe marr kënaqëi nga gratë e mia. Kushdo që kundërshton metodat e mia nuk është nga mesi im”. [6] Urdhëri u dha për shkurtimin e veshjes sepse zakoni i Arabëve ishte të visheshin me veshje shumë të gjata që fshinin rrugët. Për shkak të pastërtisë një nga vargjet që ju shpall Profetit të Shenjtë ishte:

“Dhe robat tua pastroi ”. (74:4).

Gjithashtu inkurajimi për të veshur veshjet e bardha është para se gjithash, për shkak të bukurisë dhe së dyti për shkak të pastërtisë. Veshjet e bardha tregojnë më shpejt papastërtinë. Kjo është treguar në gojëdhëna. Kur Profeti i Shenjtë dëshironte të takohej me shokët e tij, së pari ai do të shihej në pasqyrë, do të krihej dhe do të kontrollonte paraqitjen e tij. Ai thoshte:

“Zoti i do robët e Tij të cilët kur shkojnë të shohin shokët e tyre bëhen gati dhe duken mirë”.

Pra: vish rroba të bardha sepse ato janë më të bukura dhe më të pastra. Kurani i Shenjtë thotë se krijimi i mjeteve të zbukurimit janë mes mirësive që Zoti u tregon krijesave të Tij dhe ai ashpër kritikon ata që ua mohojnë vetes bukuritë e kësaj bote. Kurani i Shenjtë thotë:

“Kush i ndaloi bukuritë dhe ushqimet e mira që Allahu i krijoi për robtë e vet?” (7:32).

Gojëdhënat Islame thonë se Imamët e pastër vazhdimisht debatonin me sufistët dhe duke iu referuar këtij vargu të Kuranit të Shenjtë, i bënin të pavlefshme veprat e tyre. [8] Kënaqësitë legjitime që arrin të martuarit nga njëri tjetri konsiderohen të bekuara në Islam, përmes shpërblimeve Hyjnore.

Për të huajt është ndoshta e vështirë ta kuptojnë këtë koncept dhe ndoshta ata i kthehen vetëvetes: “Sa e çuditshme që ata e quajnë këtë akt të fëlliqur një bekim, një shpërblim shpirtëror!” Është befasuese për një hindu ose një të krishterë të kuptojnë se sa shumë shpërblim shpirtëror ka në kryerjen e ritualit të larjes (gusl) pas marrëdhënies seksuale dhe larjen e djersës që është krijuar nga ky akt.

Islami ka vënë shumë kufizime për këto çështje por brenda fushës që është kufizuar, ai jo vetëm nuk e ndalon atë, por ai e inkurajon atë dhe madje ka paraqitur mirësinë dhe dhembshurinë e grave siç ishin mes cilësive të poseduara nga Profetët e Zotit. Në një gojëdhënë thuhet:

“Brenda natyrës së Profetëve është dashuria...” [9]

Profeti i Shenjtë menjëherë ndalon kërkimin e asketizmit dhe praktikave asketike në fillimin e Islamit, praktikat që mund të kenë qenë imitim i murgjëve. Çfarë inkurajimi i madh u është dhënë grave. Në të njejtën mënyrë siç janë inkurajuar të kufizojnë kontaktet e tyre me burrat që nuk janë bashkëshortët e tyre ato janë inkurajuar të zbukurohen për bashkëshortët e tyre. Një grua që nuk vepron kështu madje është e mallkuar; një grua duhet të zbukurohet për bashkëshortin e saj. Në të njejtën kohë bashkëshortët inkurajohen për pastërti. Hasan ibn Jahm thoshte:

“‘Shkova të shoh Musa ibn Xhafar’, Paqja qoftë mbi të, dhe pashë se kishte përdorur (bojë flokësh). Ai tha: ‘A ke përdorur këna?’ Ai tha: ‘Po. Të vesh këna dhe të vishesh mirë e rrit dlirësinë e gruas suaj. Disa gra e humbin dlirësinë e tyre sepse bashkëshortët e tyre nuk vishen mirë për to’”. [10]

Në një gojëdhënë tjetër të profetit të Shenjtë, një nga arsyet që jep për gratë çifute që kryejnë tradhëti bashkëshortore ishte për shkak se bashkëshortët e tyre ishin aq të fëlliqur sa që bashkëshortet e tyre kërkonin burra që ishin të pastër dhe të mirëmbajtur. [11] Uthman ibn Maz’un ishte një nga regjistruesit e gojëdhënave të Profetit të Shenjtë. Ai dëshirontë të mënjanojë këtë botë nga imitimi i murgjëve dhe ndalimin e kënaqësive të tyre seksuale. Bashkëshortja e tij shkoi tek Profeti i Shenjtë dhe i tha:

“O Profeti i Zotit. Uthman agjëron çdo ditë dhe ngrehet çdo natë për tu falur”. Profeti i Shenjtë u nervozua dhe shkoi tek ai. Uthmani ishte duke u falur. Profeti e priti deri sa mbaroi së faluri. Pastaj ai i tha: “O Uthman, Zoti nuk më dërgoi të krijoj monasticizmin dhe asketizmin. Zoti më ka dërguar tju njoftoj me Ligjin Hyjnor që është i lashtë dhe i thjeshtë dhe për tu treguar njerëzve për kthimin tek Zoti. Unë kryej ritualin e faljes. Unë agjëroj dhe gjithashtu kam marëdhënie me gratë e mia. Kushdo që e do fenë që koincidon me natyrën time primitive duhet të ndjek çfarë bëj unë. Martesa është një nga Zakonet e mia”. [12]

Është e qartë se kjo filozofi asketike nuk mund t’i cilësohet Islamit. Kjo filozofi mund të ketë egzistuar në disa vende në botë por nuk i përshtatet Islamit.

Arsyeja shoqërore

Shkak tjetër që është dhënë për zbatimin e veshjes modeste është sensi i pasigurisë. Ata thonë se veshja modeste u shfaq për shkak të mungesës së sigurisë që ishte zhvilluar. Kishte periudha në histori kur ata që kishin fuqi dhe forcë mbanin çelsat e çdo gjëjë.

Nëse njerëzit kishin para, pronë dhe pasuri për shembull, nëse aristokratët kishin xhevahirë, ata duhet t’i fshihnin që askush mos dinte se i kishin sepse kur do që do të mirrej vesh se çfarë kishin, persona të fuqishëm do tua mernin me forcë. Njerëz që kishin pasuri të mëdha duhej t’i fshihnin. Ata duhej t’i fshihnin aq mirë, edhe nga fëmijët e tyre që kur të vdisnin askush mos e dinte se ku ishin. Ata kishin frikë tu tregonin fëmijëve të tyre nga frika se do tu tregonin shokëve të tyre, etj dhe atëherë çdo kush do ta dinte se çfarë kishin. Atëherë personi do të vdiste dhe kështu çdo gjë që kishte mbetej e fshehtë. Mungesa e sigurisë ishte shumë e madhe në të kaluarën.

Ashtu siç nuk kishte siguri në lidhje me pasurinë dhe pronën nuk kishte siguri as në lidhje me gratë. Ashtu siç burrat ishin të obliguar të fshihnin paratë dhe pasuritë e tyre, ata ishin të obliguar të fshihnin gratë e tyre.

Historia regjistron se në Iranin sasanian priftërinjtë e lartë dhe princët do të kërkonin dhe do të mernin çdo vajzë të bukur për të cilën ndëgjonin. Ideja e veshjes modeste atëherë ishte të fshihnin gratë ashtu që asnjë burrë tjetër s’do të dinte për të. vill Durant në Historia e Civilizimit shkruan për situatën në Iranin e lashtë.  Konti Gobineau gjithashtu shkruan për veshjen modeste:

“Veshja modeste që egziston tani në Iran kryesisht lidhet me Iranin pre-Islamik dhe jo me Iranin Islamik”. [13]

Ai beson se dallimi mes veshjes modeste në Iran dhe veshjes modeste në vende të tjera është karakteri kombëtar i iranianëve. Kështu, në Iranin e lashtë, siç tregon historia, burrat nuk kishin asnjë sigurim për sa i përket grave të tyre.

Lexova një histori për kohën e Anushiravanit të Drejtë që kishte një major në ushtrinë e tij dhe edhe pse majori e kishte fshehur gruan e tij, fjala për bukurinë e saj ishte përhapur. Një ditë kur majori ishte jashtë qytetit, Anushiravani shkoi tek kjo grua dhe u kthye në pallatin e tij. Gruaja i tregoi bashkëshortit të saj. Burri e pa se tani jo vetëm që do ta humbasë bashkëshorten e tij, por edhe jetën e tij gjithashtu nëse përpiqet ta mbajë atë. Ai e la atë të shkojë. Anushiravani ishte informuar se majori e kishte ndarë bashkëshorten e tij. Kur e pa majorin i tha:

“Mora vesh se kishe një kopsht të bukur dhe se e shite. Pse?” Majori i tha: “Madhëria juaj, pash gjurmë të luanit në kopsht dhe kisha frikë se luani do të më hajë”. Ai qeshi dhe i tha: “Jo. Ai luan nuk do të gjindet më në atë kopsht”.

Pra, nuk kishte siguri. Çdo kush jetonte me frikë dhe për shkak të kësaj ata thonë se një nga shkaqet e shfaqjes së veshjes modeste ishte pasiguria. Pastaj ata thonë se ky shkak nuk egziston më. Askush nuk ja mer gruan tjetrit me forcë.

Prandaj, që kur pasiguria nuk egziston më në këtë kuptim, nuk ka arsye për veshjen modeste. Si tani njerëzit mund t’i vënë paret e tyre në bankë ku askush nuk do t’i prekë, ka siguri. Që kur egziston siguria, nuk ka nevojë për veshje modeste. Ne duhet ta krahasojmë këtë me filozofinë Islame. A ishte shkaku që Islami solli veshjen modeste për shkak të çështjes së sigurisë? Kur shikojmë çështjen kuptojmë se as në analizat islame nuk është shfaqur një çështje e tillë e as nuk përputhet me historinë.

Veshja modeste nuk egzistonte mes beduinëve arab gjatë periudhës së injorancës dhe në të njejtën kohë, egzistonte siguria. Pra, në të njejtën kohë kur ishte rritur pasiguria individuale dhe agresioni kundër grave në masën sa më të madhe të mundshme në Iran gratë u mbuluan, ky tip agresioni nuk egzistonte mes individëve të fiseve në Arabi. Karakteri fisnor mbronte grate.

Siguria që nuk egzistonte mes fiseve ishte shoqërore ose siguri grupore dhe mbulesa nuk e zgjidhte këtë lloj problemi. Kur dy fise luftonin ata jo vetëm që i merrnin burrat por gjithashtu edhe gratë, fëmijët e tyre dhe çdo gjë tjetër. Mbulesa nuk do t’i kishte mbrojtur gratë. Përkundër dallimeve të qarta që kishin beduinët arab me jetën tonë të industrializuar, ngjante me jetën tonë në atë kuptim që tradhëtia bashkëshortore në veçanti nga gratë e martuara, ishte e pandaluar. Por për shkak të një tipi të caktuar të demokracisë dhe mungesës së tiranisë, askush nuk mund tia merte forcërisht bashkëshorten e dikujt tjetër. Si dhe pasiguria individuale që një person ndjente në perëndimin e industrializuar mungonte në mesin e beduinëve. Mbulesa ndalon sulmin e një personi që jeton në një vend.

Ky lloj sulmi nuk egziston mes fiseve. Prandaj, ne nuk mund të themi se udhëzimet Islame krijuan veshjen modeste thjeshtë për të siguruar sigurinë.

Filozofia Islame për mbulesën është ndryshe nga kjo dhe do të shpjegohet më vonë. Në të njejtën kohë, ne nuk duam të themi se siguria e një gruaje kundër sulmit nga një burrë nuk do të konsiderohet aspak. Ne do ta diskutojmë këtë kur do t’i referohemi vargut për veshjet. Ne gjithashtu nuk e ndjejmë se kjo çështje është pa vend sot dhe se gratë kanë siguri totale ndaj sulmit të burrave. Gjithçka që duhet të bëjë njeriu është të lexojë gazetat për krimet e kryera ndaj grave në botën perëndimore.

[1]. Bertrand Rusell, Martesa dhe Etika. Fq. 30. [2]. Al-Hurr al-Amili vasa’il al-Shi’ah, vol. 1, fq. 277. [3]. Ibid. [4]. Ibid. [5]. Ibid., vol. 1, fq. 278. [6]. Ibid, vol. 3, fq. 14; Muhammad ibn Ya’qub Kulayni, Kafi, vol. 5, fq. 496. [7]. Op.cit., vasa’il, vol. 1, fq. 280. [8]. Ibid., vol. 1, fq. 278. [9]. Ibid., vol. 1, fq. 279. [10]. Ibid., vol. 3, fq. 3. [11]. Op.cit., Kafi, vol. 5, fq. 567. [12]. Ibid., vol. 5, fq. 494. [13]. Count Gobineau, Tre Vjet në Iran.

Mësimi i dytë

Diskutimi ynë do të përqëndrohet në çështjen e veshjes modeste hixhab në Islam por siç kemi përmendur fillimisht duhet t’i përmbahemi një diskutimi më të përgjithshëm sepse veshja modeste nuk është ekskluzive në Islam. Pra, se nuk është ideja se veshja modeste u shfaq për herë të parë në botë me Islamin. Ajo egzistonte para Islamit në popujt e lashtë të ndryshëm nga kombet arabe. 

Ajo egzistonte në Indinë e lashtë dhe në Iranin e lashtë gjithashtu. Veshja modeste që kishin India dhe Irani i lashtë ishte më e rreptë sesa ajo që e solli Islami. Sigurisht, nëse e marrim në konsideratë gadishullin arab, veshja modeste Islame u krijua dhe nuk u imitua. Pra Islami importoi veshjen modeste në gadishullin arab por ajo egzistonte në tokat jo-arabe nëpër botë. Ky është një fenomen që egzistonte gjatë kohës jo-Islame.

Arsyet filozofike, shoqërore, ekonomike, etike dhe psikologjike u dhanë si shkak për zhvillimin e këtij fenomeni dhe se si ndodhi që veshja modeste të shfaqej në histori mes njerëzve. Duhet të përmendim këto arsye sepse ata kanë thënë se këto janë shkaqet për shfaqjen e veshjes modeste dhe se fillimisht u shfaq për shkak të kushteve të veçanta të caktuara që egzistonin në këto kohë. Kushtet në të cilat ndodheshin ndoshta ishin të nevojshme për të. Por tani që nuk egzistojnë më këto kushte, nuk ka arsye për veshjen modeste.

Kështu, duhet të shohim cilat janë arsyet e përmendura, nëse janë apo jo shkaqet e vërteta, siç thonë disa njerëz se ajo që shkaktoi shfaqjen e veshjes modeste ishte e padrejtë. A iu imponua veshja modeste grave që nga fillimi i hershëm i saj? Nëse kështu, ata përfundojnë se ky është edhe një shkak më shumë pse të mos paraqitej kurrë.

Në diskutimin e fundit ne përmendëm dy shkaqe njëra prej të cilave ishte në kuptimin e pasigurisë. Ne thamë se kjo është përmendur si arsye për gratë me veshjen modeste. Arsyeja tjetër e përmendur ishte kuptimi i asketizmit, kuptimi i luftës kundër epsheve seksuale. Kjo është diçka që egzistonte në botë, edhe në lindje edhe në perëndim. Në lindje, një nga qendrat e saja më të mëdha ishte India dhe në perëndim Greqia.

Arsyeja ekonomike

Arsye tjetër për veshjen modeste është se ata kanë thënë se veshja modeste u zhvillua për shkak të ekonomisë dhe sigurisht, kjo ishte për t’i shfrytëzuar gratë. Si rezultat i kësaj, është e padrejtë. Ata erdhën dhe i ndanë gjërat në këtë mënyrë.

Ata thanë se historia tregon se ka pasur katër epoka në lidhje me burrat dhe gratë, duke përfshirë epokën e tashme. Epoka e parë e njerëzimit, sipas kësaj pikëpamjeje, ishte një periudhë shoqërore duke iu referuar seksit. Që do të thotë, kryesisht nuk egzistonte jetë familjare.

Epoka e dytë ishte kur burrat dominonin mbi gratë dhe gratë shiheshin si skllavet e tyre dhe mjet në shërbim të burrave. Atëherë epoka e dytë, ishte epoka e pronësisë nga burri. Epoka e tretë ishte periudha kur gratë u ngritën në kundërshtim me burrat dhe epoka e katërt është periudha e barazisë së të drejtave mes burrave dhe grave. Epoka e parë, periudha shoqërore thonë ata, lidhet me parahistorinë. Epoka e pronësisë është epoka më e gjatë që ka regjistruar historia ku burri dominonte mbi gruan dhe ata e identifikojnë Islamin si shembull i kësaj epoke. Epoka e tretë, që njihet si epoka e rebelimit ndodhi në gjysmën e dytë të shekullit 19. Epoka e katërt është ajo që pak a shumë është shfaqur ose po shfaqet. Është epoka e kërkimit të barazisë së plotë mes të drejtave të burrave dhe grave. Është e qartë se këto epoka u zhvilluan siç thonë të tjerët për ekonominë që i referohet epokave të ndryshme të njerëzisë me epokën e parë të shoqërimit, pastaj epokën feudale, epokën e kapitalizmit dhe komunizmit.

Ajo që kanë përmendur ata si shkaqe ekonomike për shfaqjen e veshjes modeste si do qoftë nuk lidhet me këto shkallë ekonomike të përmendura nga të tjerët. Këto katër shkallë të shprehura në këtë mënyrë janë të gjitha gabim. Nuk ka fakte në lidhje me epokën e parë që përmendin ata si shoqërore. Nuk ka evidencë se jeta familjare nuk ka egzistuar që në fillim.

Ne nuk kemi për qëllim të shkojmë më në detale për këto epoka por thjeshtë për t’iu referuar faktit se ata thonë se veshja modeste lidhet me epokën kur burrat dominonin mbi gratë. Nëse nuk e pranojmë këtë epokë, ata thonë se ajo rezultoi nga burrat ndërmjetës të grave: Një burrë merrte me qira një grua për qëllimet e veta. Ai e mbante atë në shtëpinë e tij për t’i bërë punët. Ai ia linte disa nga punët e tij që t’ia bënte gruaja.

Kjo ishte ngjajshëm kur burgosnin skllavët dhe i privonin ata nga largimi me kryerjen më të mirë të punës së shefit të tyre. Burrat e kuptuan se do të ishte në avantazhin e tyre që t’i vinin gratë pas perdes dhe të ndalonin vajtje ardhjen e tyre që të bënin më mirë punën e shtëpisë që u ishte dhënë të bënin. Kështu burrat e bënin këtë me qëllim që t’i merrnin me qira gratë për çështjet ekonomike dhe t’i kthenin ato si instrument. Përkundrazi nuk kishte arsye për të bërë një gjë të tillë. Kudo që u shfaq veshja modeste, ajo u shoqërua nga një situatë e tillë e angazhimit të grave nga burrat me punët e shtëpisë.

A është e vërtetë se kjo arsye egzistoi në këto vende në botë kur u shfaq veshja modeste? Ne nuk i mohojmë se ndoshta në ndonjë qosh të botës egzistonte kjo situatë.

Nëse burrat privonin gratë të burgoseshin nga shtëpitë e tyre dhe i privonin të tjerët t’i shihnin ato në çfarëdo forme, nëse burrat i burgosnin gratë, rrënjët e një shkaku të këtillë mund të kenë qenë ekonomike.

Megjithatë ne po diskutojmë për Islamin. Islami, në njërën anë e krijoi dhe e solli veshjen modeste dhe në anën tjetër, në mënyrë direkte pohoi diçka që është mes aspekteve shumë të qarta të Islamit që është se një njeri nuk ka apsolutisht të drejtë të përfitojë ekonomikisht nga një grua. Pra, një grua ka pavarësi ekonomike. Theksi i madh i është dhënë kësaj çështjeje.

Pra një burrë nuk ka të drejtë të përfitojë ekonomikisht në asnjë mënyrë si do qoftë nga një grua. Punët e gruas i përkasin asaj. Nëse brenda vetë shtëpisë puna i është dhënë gruas nëse ajo dëshiron t’i bëjë. Por nëse një grua do të thoshte: “Jo. Nuk do ta bëj”, një burrë nuk ka të drejtë ta detyrojë atë. Një grua është e lirë të bëjë çfarë do lloj pune.

Në rend të parë, ajo ka të drejtë të refuzojë; një burrë nuk ka të drejtë ta urdhërojë atë të bëjë diçka. Së dyti, nëse ajo thotë: “Do ta bëj këtë për kaq rrogë”, ajo ka të drejtë ta marrë rrogën, në rastin e kujdesjes për fëmijën e saj për shembull.

Edhe pse një nënë ka prioritet të kujdeset për fëmijën e saj, ajo ka të drejtë të marrë një pagë për të. Prioriteti i saj është në kuptimin se nëse një grua tjetër do të dëshironte të kujdeset për fëmijën e saj dhe të thotë: “Do të marr 1000 real në muaj për tu kujdesur për fëmijën”, vetë nëna do të thotë: “Unë nuk do të marr më shumë se kaq”, atëherë nëna ka prioritet të kujdeset për fëmijën se sa gruaja tjetër, për disa arsye është më e përshtatshme.

Një grua ka të drejtë të punojë jashtë shtëpisë për aq kohë sa të mos e dëmtojë ambientin familjar. Çfarë do që fiton ajo i takon vetëm asaj, pa marrë parasysh çfarë lloj pune legjitime kryen ajo.

Atëherë duhet të pranohet qartë se udhëzimet Islame nuk kanë për qëllim që veshja modeste të jetë mjet për shfrytëzimin ekonomik të grave. Nëse ky ka qenë qëllimi, sundimtarët do ta kishin pasqyruar këtë.

Për shembull, udhëzimet do të kishin pohuar se një burrë ka të drejtë të punësojë gruan e tij në shtëpin e tij dhe një grua duhet të vesh veshjen modeste. Atëherë këto dy gjëra do të ishin të lidhura.

Një sistem që pohon se një burrë nuk ka të drejtë të shfrytëzojë një grua, por në anën tjetër, ky sistem i njejtë ka krijuar veshjen modeste në mënyrë të qartë, atëherë nuk e krijoi veshjen modeste për t’i shfrytëzuar gratë.

Ne nuk mendojmë as se ky shkak ishte një shkak shumë i madh sepse kudo në botë veshja modeste egziston por disa iranianë që kanë shkruar kundër ligjeve të Islamit, e kanë theksua shumë këtë çështje. Pra, ata thonë që me qëllim që burrat të jenë në gjendje t’i mbajnë gratë në shtëpitë e tyre t’i shfrytëzojnë ato dhe t’i kthejnë ato në mjetet e tyre, ata i burgosin ato. Kjo është një nga arsyet që kanë dhënë ata dhe siç kemi pohuar, kjo arsye nuk përputhet në asnjë mënyrë me Islamin.

Arsyeja etike

Arsyeja tjetër që ata kanë dhënë për paraqitjen e veshjes modeste ka një aspekt etik. Ai është që lidhet me karakterin dhe natyrën individuale. Ata thonë se ajo buron nga egoizmi i njeriut dhe xhelozia e tij. Burri dominonte mbi gruan që të mund të kënaq në mënyrë ekskluzive veten; në mënyrë që asnjë burrë tjetër të mos e ndaj me të, jo vetëm në marrëdhëniet seksuale por në çdo gjë. Ai donte ta monopolizonte gruan ashtu që prekja e trupit të saj dhe madje pamja e saj të jetë ekskluzivisht privilegj i tij. Pra, një lloj lakmie e tepërt që egzistonte tek burrat u shkaktoi atyre paraqitjen e veshjes modeste. Ruseli thotë pikërisht këtë.

Ai thotë se qeniet njerëzore kanë qenë në gjendje në një masë të caktuar, të dominojnë mbi lakminë e tyre për pasuri në mënyrë të atillë që më vonë të inkurajojnë bamirësinë dhe ndarjen e tavolinës me të tjerët sepse këto lidheshin me pasurinë.

Ata e shikonin lakminë e tepërt si diçka të papajtueshme me qeniet njerëzore por ata nuk ishin në gjendje ta kontrollojnë lakminë e tyre për seks në të njejtën mënyrë. Kështu, ata e ndryshuan emrin e kësaj në ‘burrëri’ ose në ‘zell’.

Ata e konsideronin xhelozinë dhe lakminë me këtë emër të ishte një virtyt kurse nëse bamirësia është e mirë dhe nëse është e mirë në lidhje me pasurinë, ajo duhet të jetë e mirë në lidhje me gratë gjithashtu, ose ndryshe është e gabuar në të dyja rastet. Si mundet se kur vjen tek diçka që i përket një personi është mirë të jesh zemërgjërë dhe liberal me të por për sa i përket grave është e keqe. Jo, nuk ka apsolutisht asnjë dallim mes tyre. Nëse është e mirë është e mirë për të dy dhe nëse është e keqe i përket të dyve. Në rend të parë nuk është e drejtë të krahasohet ‘bashkëshortja’ me ‘pronën’.

Së dyti për nga pikëpamja jonë, ka një dallim mes xhelozisë dhe zellit(pasionin, entuziazmin ose zellin, ghairat). Ne i besojmë ata në dy ndjenja të ndryshme. Zelli është një instikt natyror që i është dhënë njerëzimit. Ajo është një fjalë kolektive pra, rrënjët e saj janë për ta ruajtur shoqërinë jo individualen. Është si polic që Zoti e ka vënë brenda njerzimit për të ruajtur gjeneratat e ardhshme.

Siç kemi theksuar, sa më shumë kënaqësi që arrin njeriu në kënaqësitë seksuale, aq më i dobët bëhet sensi i zellit të tij përgjatë ndjeshmërisë së tij drejtë modestisë, devotshmërisë dhe vullnetit moral. Meshkujt e etur nuk u kundërshtojnë bashkëshorteve të tyre të kenë lidhje; ata madje mund të kënaqen me të dhe t’i mbrojnë vepra të tilla.

Kurse e kundërta është e vërtetë për meshkujt që luftojnë kundër dëshirave dhe lakmisë së egos së tyre. Në këtë luftë duke i bashkuar së bashku forcat e tyre morale, ata dominojnë mbi veset si lakmia, zilia ose adhurimi i parasë tek ata. Ata bëhen ajo që termi ‘qenie njerëzore’ nënkupton në të vërtetë.

Atëherë ata e përkushtojnë veten në shërbim të popullit në kuptim të sigurimit të shërbimit ndaj të tjerëve të zhvilluar brenda tyre. Meshkuj të tillë kanë ‘zell’ ose ‘sens burrërie’ më të madh dhe janë më xheloz dhe mbrojtës të grave. Në fakt, ata i mbrojnë të gjitha gratë në përgjithësi. Pra, ndërgjegjia e tyre nuk i lejon ata të lejojnë ndonjë lloj sulmi kundër grave në shoqëri sepse është sikur të ishin mbrojtës të të gjitha grave.

Imam Aliu thoshte:

“Një person fisnik, i zellshëm nuk kryen asnjëherë tradhëti bashkëshortore”.

Ai nuk tha ‘një xheloz nuk kryen asnjëherë tradhëti bashkëshortore’ por një njeri i zellshëm. Pse? Sepse burrëria është një virtyt fisnik njerëzor. Është një virtyt njerëzor që lidhet me shoqërinë dhe pastërtinë e saj. Pikërisht një burrë i zellshëm nuk lejon korruptimin e grave me të cilat lidhet, dhe as nuk kënaqet t’i shohë gratë e shoqërisë të korruptohen.

Kjo sepse zelli është i ndryshëm nga xhelozia. Xhelozia është një çështje personale dhe individuale dhe buron nga një seri besimesh shpirtërore, kurse zelli është një emocion dhe ndjenjë që i përket llojit njerëzor si tërësi.

Sekreti i faktit se meshkujt kanë një ndjeshmëri shumë të madhe për bashkëshortet e tyre që kanë marrëdhënie seksuale me meshkuj të tjerë është një instikt krijimi i të cilit iu dha çdo mashkulli të mbrojë gjeneratat e ardhëshme. Nëse kjo nuk do të egzistonte, nëse nuk do të egzistonte dhembshuria e vetme për fëmijët, madje as një njeri nuk do të anonte nga reprodukimi. Nëse ky sens i mrrekullisë nuk ekzistonte brenda qenies njerëzore për të mbrojtur dhe ruajtur vendin e farës ashtu që farat e tjera, që janë të ngjajshme të mos bien atje, lidhja mes gjinive do të shkëputej përfundimisht.

Askush nuk do të dinte babain e tij dhe asnjë baba nuk do të dinte fëmijën e tij deri sa lidhja mes një gjenerate me tjetrën është një nga parimet e shoqërisë njerëzore. Nëse kjo nuk do të egzistonte, nuk do të kishte shoqëri.

Qenieve njerëzore u është dhënë një instikt që është baza për ruajtjen e shoqërisë dhe ky instikt është ky: Gratë janë të dëshiruara për ruajtjen e gjeneratave të tyre dhe po ashtu edhe burrat por gratë janë të mbrojtura si rezultat i kësaj. Kur lind një fëmijë, është e qartë kush është nëna dhe nëna e din fëmijën e saj.

Edhe nëse do të kishte marrëdhënie me një mijë meshkuj, ajo do ta dinte se gjeneratat e ardhëshme janë të siguruara por meshkujt nuk janë të siguruar në këtë mënyrë po të mos e kishin ruajtur këtë grua dhe po të mos kishin marrë disa masa paraprake ku do të ishin të siguruar nga atësia e tyre.

A mund të thotë një njeri se ne duhet të eliminojmë këtë instinkt të quajtur ‘zell’ që egziston në qeniet njerëzore? Dhe a është e njejta gjë si xhelozia? Kjo është diçka që madje edhe ata që kanë një lloj komuniteti jetësor si pronë konsiderojnë se nuk e kanë thënë në lidhje me gratë.

Arsyeja psikologjike

Disa njerëz besojnë se veshja modeste dhe qëndrimi në shtëpi bazohet në arsyet psikologjike dhe se gratë kanë pasur një kompleks inferior për meshkujt që nga fillimi i hershëm. Kjo ndjenjë bazohet në dy arsye: njëra është se disa gra mendojnë se atyre u mungon diçka organike në trupin e tyre në krahasim me burrat.

Arsyeja tjetër është gjakosja gjatë menstruimit mujor dhe gjatë lindjes së fëmijës. Periudha mujore konsiderohej si një lloj shprastie në kohët e lashta. Kjo është pse gratë izoloheshin gjatë periudhës së tyre mujore dhe çdokush shmangte shoqërimin me to. Ndoshta kjo ishte arsyeja kryesore për pyetjen e Profetit të Shenjtë në lidhje me këtë temë. Zoti zbuloi një varg të veçantë në përgjigje të kësaj pyetjeje.

Kurani nuk thotë se menstruimi është diçka e mjerueshme dhe se një grua duhet të izolohet gjatë kësaj kohe dhe se askush të mos shoqërohet me të. Ai thotë se është e neveritur dhe gjatë kësaj kohe, ata nuk duhet të kenë marrëdhënie seksuale. Ai nuk thotë se nuk duhet të shoqërohen me njëri tjetrin.

“Ata të pyesin për menstruimin. Thuaj: Është një gjë e neveritur. Mos kini marrëdhënie seksuale në këtë kohë”. (2:222).

Sipas Kuranit është një lloj neverie si shumë të tjera dhe larg nga mjerimi. Abu Davud i referohet një gojëdhënie të Profetit të Shenjtë:

“Ibn Malik thoshte se populli hebre i dërgonin bashkëshortet e tyre jashtë shtëpisë së tyre kur ishin me menstruim. Ata nuk hanin me to dhe nuk pinin ujë nga gratë e tyre. Ata as nuk rrinin në të njejtën dhomë me to. Për këtë arsye, Profeti u pyet për këtë dhe pasoi vargu i lartëpërmendur. Profeti ndaloi izolimin e grave në këtë kohë dhe tha: ‘Asgjë nuk është e ndaluar përveç marrëdhënies seksuale’. [1]

Sipas Islamit, gruaja me menstruim është muhdis, që është një person që nuk kryen ritualin e pjesshëm ose të tërësishëm. Një person i tillë është i privuar të kryej ritualin e faljes dhe agjërimit. Çdo hada është një lloj papastërtie rituale që është zëvendësuar nga pastrimi ritual e tillë si rituali i pjesshëm ose i tërësishëm. Me këtë ne nënkuptojmë se gjendja e menstruimit është njësoj si gjendja e një ëndërrimi të njomë ose marrëdhënie seksuale etj.

Por kjo gjendje rituale nuk është e veçantë për gratë dhe është zëvendësuar nga rituali i pjesshëm ose i tërësishëm. Shumë ide janë shprehur për faktin se gratë kanë një lloj mangësie në ndjenjat e tyre për shkak të kësaj; burrat dhe gratë së bashku mendonin se gratë kishin rënë poshtë. Nëse kanë të drejtë apo jo, nuk ka lidhje mes kësaj dhe filozofisë Islame për gratë dhe veshjen modeste ose ‘mbulesën’. Udhëzimet Islame as nuk i referohen menstruimit as veshjes modeste si arsye për t’i konsideruar gratë më poshtë ose të poshtëruara.

Atëherë këto janë pesë shkaqet tek të cilat të tjerët pak a shumë janë lidhur dhe asnjëra prej këtyre të pestave që janë përmendur nuk është në gjendje të thotë se veshja modeste nuk është më e nevojshme ose ishte e padrejtë prej fillimit.

A mund të ketë veshja modeste shkak tjetër apo jo? A mund të ofrojmë faktin se veshja modeste në Islam ka shkaqe të tjera që nuk krahasohen me asnjë nga këto pesë shkaqe të përmendura: Mirëqenia e personit, familja dhe shoqëria.

Është e mirënjohur se shpirti i qenies njerëzore, ashtu si trupi i tij, mund të jetë ose i shëndetshëm ose i sëmurë. Cili është shkaku për sëmurjen e tij? Ata kanë dhënë shumë arsye. Njëra nga arsyet e përmendura është frustrimi, dështimi për të arritur dëshirat, deprivimi ose disiluzioni. Disa njerëz kanë sygjeruar se këto frustrime seksuale rriten nga kufizimet shoqërore.

Me zhvendosjen e këtyre kufizimeve, atëherë të gjithë individët do të kenë sukses në fushën e marrëdhënieve seksuale dhe frustrimet seksuale do të zhduken. Ky supozim u përparua por tërheqjet në të u bën të dukshme. U bë e qartë se edhe pse është e vërtetë se frustrimi seksual shkakton sëmundje psiqike, ai nuk mund të eliminohet me zhvendosjen e kufijve sepse nëse i largojmë kufijtë shoqëror, ne vetëm do të shërbejmë në stimulimin e etjeve seksuale, me anë të kësaj ngrehen kërkesat që vetëm çojnë në disiluzion të mëtejshëm brenda qenies njerëzore.

Për shembull, të themi se një qenie njerëzore ka pasur një numër të kufizuar kërkesash, si kërkesat në lidhje me ushqimin. Çdo shoqëri ka një sasi të caktuar kërkesash për ushqim. Nëse një vend ka një popullatë prej 20 milion sasia e ushqimit të kërkuar është e qartë. Nëse furnizimi është më i madh se kaq, ata nuk mund ta konsumojnë atë.Ai nuk duhet të jetë më pak por nëse është më shumë ata duhet ta hedhin atë.

Kur kërkesat kufizohen, ata mund të jenë të kënaqur. Kërkesat mundet të ulen në lidhje me furnizimin, por është vërtetuar se kërkesa për sende të caktuara në qeniet njerëzore është e pakufizuar. Sa më shumë që janë të kënaqur, aq më shumë vazhdon dëshira.

Gjërat që kanë një cilësi që nuk janë vetëm fizike janë kështu. Për shembull, në fushën e gjërave materiale, nëse duam të themi sa ushqim kërkon një shoqëri, ne mund të vlerësojmë këtë, por nëse do të pyesnim sa para i nevojitet një shoqërie, kërkesa do të ishte e pakufizuar.

Ne mund të pyesim: “Sa grurë do të duhej për të plotësuar kërkesat e popullit të Iranit?” Kjo është e mundur për tu vlerësuar. Por është më e vështirë të vlerësojmë nëse pyesim: “Sa para do të duheshin për të plotësuar kërkesat e popullit?” Nëse do t’i jepnit sa më shumë një individi, ai nuk do të thoshte asnjëherë: mjafton. Edhe dituria është kështu. Shumë nga kërkesat e qenieve njerëzore janë rrënjosur në dëshirat e pafundta njerëzore. Kur u drejtoheni atyre një person thotë akoma: dua me shumë. Edhe pasuria është kështu. Ajo nuk mund të ngopet. Një gojëdhënë e Profetit të Shenjtë lidhet me këtë.

“Ka dy lloj urishë që nuk mund të plotësohen, uria për dituri dhe uria për pasuri.” [2]

A mund dikush të plotësojë ambiciet e një personi? A mund një shoqëri të plotësojë ambiciet e një personi? Jo. Pa marrë parasysh çfarë pozite i është dhënë një personi, ai dëshiron një pozitë edhe më të lartë. Edhe nëse i keni dhënë pozitën më të lartë, ai akoma nuk do të jetë i kënaqur.

Arsyeja për zhvillimin e etikës ishte pikërisht nga kjo gjë, pra, për të rregulluar dëshirat e pafundta njerëzore që kanë krijuar kaos dhe konflikt.

Kënaqësia seksuale është kufizuar nga pikëpamja fizike. Një burrë mund të kënaqet nga një grua ose e shumta dy. Por nga pikëpamja e lidhjes që zhvillon një burrë dhe një grua edhe Ruseli përmend faktin se si seksi fizik ndryshon nga lidhja që mund të rezultojë nga ai. Kur e marrim në këtë cilësi a mund të plotësohet ajo? Është dhënë një burrë që bie në këtë mënyrë, i cili për shembull, ka një harem me një mijë gra të bukura. Nëse dikush do ti thoshte: “Ka një grua të bukur në një vend”, a do të thoshte ai: “Jo, jam i kënaqur me haremin tim dhe marrëdhëniet e mia me gratë këtu”. Nuk është në pyetje a është ndonjëherë i kënaqur. Ishte pikërisht për shkak të kësaj që ata mezi e panë se dëshira për seks është si pasuria. Është e pangopur. Ata erdhën dhe dhanë sygjerim tjetër.

Qenia njerëzore duhet të jetë bërë për të devijur nga kjo rrugë. Një person duhet të vendoset në rrugën e pafund, një rrugë që nuk të çon askund. Këtë e ka sugjeruar Freudi. Ai fillimisht luftoi kundër çdo lloj kufiri dhe kufizimi shoqëror. Pastaj ai e kuptoi se dhënia e lirisë së pakufizuar seksuale krijoi më shumë vështirësi dhe probleme për ta. Ajo krijoi turbullime më të mëdha psikologjike. Ai tha:

“Ky shpirt duhet të drejtohet tek gjërat e tjera ashtu që ai të preokupohet me art, letërsi etj, sepse kjo rrugë është e pamundur!”

Ky shpirt duhet të lejohet të zhvillohet pa pasur pengesë në rrugën e tij. Eksperienca dhe statistikat kanë treguar se në Perëndim ku liria seksuale është shumë e madhe dhe në disa vende nuk ka kufizime, sëmundjet psikologjike janë më të mëdha se sa në një shoqëri që ka kufizime. Sa më i madh është stimulimi aq më të mëdha janë dëshirat.

Ato rriten shpesh si zjarri. A mundet të ngopet zjarri me benzin? Është e qartë se kjo nuk mund të bëhet. Ata thonë se pa marrë parasysh sa përpiqeni të privoni një qenie njerëzore nga diçka, etja për të rritet.

Kjo është e vërtetë por ajo që duhet të theksohet është se qenia njerëzore zhvillon etjen për diçka që është edhe e ndaluar edhe e stimuluar, por nëse nuk është e ofruar ose është më pak e ofruar, qenia njerëzore ka më pak dëshirë për të.

Kur është e stimuluar është e pamundur për çdo njeri të plotësojë dëshirat e tij përkatëse pa marrë parasysh sa liri i është dhënë.

Kështu, nëse ka një lloj kufizimi dhe dëshirat seksuale do të plotësohen brenda rrethit martesor, nëse shoqëria do të jetë vendi i punës dhe aktivitetit, nëse një grua nuk ka të drejtë të stimulojë dëshirat seksuale, as një burrë nuk ka të drejtë të kërkojë përmbushjen seksuale jashtë rrethit martesor, nëse e merr këtë formë, shpirti dhe morali i njerëzve do të zhvillohet qartë në një mënyrë më të shëndetshme dhe më të plotësuar.

Ashtu si në familje, duhet të bëhen përpjekje në një masë, që marrëdhëniet martesore të bëhen gjithnjë e më intime dhe çfarëdo që do ta dobësonte atë, kjo marrëdhënie duhet të rezistojë.

Kufizimi i përmbushjes seksuale në martesë, çfarë do lloj përmbushje të jetë, shkakton tek çifti i martuar të zhvillojë një bashkim më të thellë sepse një burrë dhe një grua që e din se vetëm bashkëshorti i saj është burimi i kënaqësisë dhe lumturisë së saj do të zhvillojë qartë lidhje më të thella dhe më të forta.

Për shembull, disa njerëz pyesin pse marrëdhëniet seksuale të një burri me jo-bashkëshorten e tij dhe të një gruaje me jo-bashkëshortin e saj janë të ndaluara jashtë martesës? Pse nuk mund të kenë marrëdhënie seksuale? Ne e pranojmë faktin se ka një dallim por e theksojmë këtë pikë që më duket shumë e qartë.

Në të kaluarën e afërt dhe në të tashmen në shoqëritë që jetojnë sipas Ligjit Islam, një vajzë që arrin pubertetin nuk është e lirë të marrë kënaqësi seksuale nga çdo i ri edhe pse ekziston dëshira instiktive. Kur një djalë arrin pubertetin zhvillon një dëshirë dhe anim ka seksi i kundërt por nuk ka asnjë mënyrë për ta ngopur atë.

Nga fillimi atij i është thënë për shembull, se mund të martohet kur të arrijë moshën 20 vjeçare dhe vajza e din se ai do të martohet për disa vjet. Martesa për ta është një gjë shumë e ëmbël dhe e këndshme. Martesa është plotësimi i dëshirave pas një kohe privimi. Pra, dëshirat seksuale nuk mund të plotësohen jashtë martesës.

Ky djalë që përballet me një vajzë për herë të parë e shikon atë si person që do të përmbush dëshirat e tij, që do të sjellë kënaqësi dhe lumturi dhe vajza që përballet me djalin për herë të parë, duke e ditur se ai do t’i sjellë asaj lumturi dhe mirëqenie, zhvillon emocione të tilla që janë të pakrahasueshme me asgjë tjetër. Martesa dhe qendra e familjes është kështu.

Kur plotësimi i dëshirave seksuale është i ndaluar jashtë këtij rrethi, ajo bëhet qendra e lumturisë. Kështu kjo çështje e ndalimit të plotësimit të aktiviteteve seksuale jashtë qendrës së familjes shërben për forcimin e solidaritetit familjar ku lejimi i mundësive të tilla jashtë qendrës familjare ndan familjen.

Siç do ta theksojmë, veshja modeste Islame nuk është asgjë më shumë se kjo; kufizimi ose pengimi i nevojave seksuale jashtë martesës. Tani do të shikojmë në shoqëri. Është thënë se veshja modeste paralizon gjysmën e shoqërisë. Do ta pranoj këtë nëse veshja modeste do të ishte ajo që siç thonë ata ekzistonte mes individëve dhe ajo që ekzistonte në Iranin e lashtë, kjo mund të jetë e vërtetë.

Por veshja modeste Islame as nuk thotë se një grua duhet të burgoset as nuk thotë se një grua nuk ka të drejtë të largohet nga shtëpia ose të bëjë një punë të caktuar që është e natyrës shoqërore ose ekonomike.

Udhëzimet Islame thonë, siç do të lexojmë në vargjet e Kuranit të Shenjtë dhe në gojëdhënat se një grua që largohet nga shtëpia nuk ka të drejtë të largohet në një mënyrë të tillë që të stimulojë burrat e tjerë apo t’i tërheq kah vetja. Kjo është një detyrë e veçantë e grave. Dhe asnjë burrë nuk ka të drejtë të hedh shikim me epsh drejt një gruaje që largohet nga shtëpia. Kjo është një detyrë e veçantë për burrat.

Nëse një grua nuk flet me tone stimuluese në një situatë shoqërore, nëse kjo nuk do të ndodhte, a nuk do të studjonin më mirë djemtë dhe vajzat? Nëse djemtë nuk do të kishin të drejtë të flirtonin, a nuk do të funksiononte më mirë shoqëria? Nëse një grua që vesh veshjen modeste shkon të blejë diçka dhe shitësi e din se ky nuk është vend për lojra, cila rrugë është më e mira? Është e qartë nëse ka veshje modeste Islame, forca detyruese njerëzore do të paraqitet më e sigurtë me më efektshmëri dhe në këtë mënyrë, produktiviteti i punës do të përmirësohej.

Ajo që është krijuar privon qartë punën nga progresi që duhet të ketë. Studentët nuk mësojnë; marketingu është bërë për të devijuar nga qëllimi i tij kryesor që është shitja e produkteve me cilësi.

Në vend të kësaj ata shprazin xhepat e njerëzve duke treguar një grua të bukur që shet diçka. Burrat shkojnë të blejnë pa pyetur çfarë produkti është, për tu mundësuar atyre të flasin me të. A do të shkaktonte kjo devijimin e shoqërisë? Kështu për nga pikëpamja e punës dhe aktivitetit shoqëror, përmirësimi i shoqërisë tregon se ajo nuk duhet të jetë vendi i stimulimit ose i plotësimit të dëshirave seksuale dhe veshja modeste Islame shërben pikërisht për këtë qëllim.

[1]. Sunnan I Abi Davud. Al Haid, fq. 102. [2]. Sunan I al Daremi, Maqaddamah, fq. 32.

Mësimi i tretë 

Veshja modeste sjell dinjitetin e gruas

Është një çështje që mbetet për tu diskutuar. Është një nga kritikat që ata kanë bërë kundër veshjes modeste që thotë se veshja modeste privon nderin dhe respektin e një gruaje.

Ju e dini se dinjiteti njerëzor është bërë një nga qëllimet më të rëndësishme të njerëzimit që prej kur janë zhvilluar fjalët për të drejtat e njeriut. Dinjiteti njerëzor është respektuar dhe duhet të pasojë; të gjitha qeniet njerëzore e kanë të drejtë qoftë burrë apo grua, i zi apo i bardhë, apo i çfarë do kombi ose besimi.

Çdo individ e ka këtë të drejtë për dinjitetin njerëzor. Ata thonë se veshja modeste Islame kundërshton dinjitetin e një gruaje. Ne e pranojmë të drejtën e dinjitetit njerëzor.

Diskutimi është se nëse veshja modeste, veshja modeste që përmendin perceptimet islame, është apo jo mosrespektuese nga gratë, një fyerje për dinjitetin e saj. Kjo ide erdhi nga ideja se veshja modeste burgos gruan, duke e bërë atë skllave. Skllavërimi kundërshton dinjitetin njerëzor.

Ata thonë për shkak se veshja modeste u paraqit nga burrat për tu mundësuar atyre të shfrytëzonin gratë, burrat donin t’i gllabërojnë gratë dhe ta burgosin atë në një qosh të shtëpisë. Kështu, kjo është për të mos mbikqyrur ose fyer dinjitetin e saj njerëzor. Respekti, nderi dhe fisnikëria e një gruaje thërret për të mos pasur një veshje modeste.

Siç kemi thënë dhe siç do të përshkruajmë më tej më vonë, pra, ne do të diskutojmë nga vargjet e Kuranit të Shenjtë se ne nuk kemi asgjë që do të shërbejë për të burgosur një grua dhe domosdoshmërit veshja modeste islame nuk është për të burgosur gruan. Nëse një burrë ka detyrime në lidhje me një grua dhe një grua ka detyrime në lidhje me një burrë, detyrimi është për ta forcuar unitetin familjar. Pra, ajo ka një qëllim të qartë. Gjithashtu, nga pikëpamja shoqërore ajo është e domosdoshme.

Kështu, mirëqenia e shoqërisë kërkon që një burrë dhe një grua të kryejnë një lloj të veçantë shoqërimi me njëri tjetrin ose paprekshmëri etike dhe balancë etike dhe qetësinë e shpirtit të shoqërisë, kërkon që një burrë dhe një grua të zgjedhin një mënyrë të veçantë për tu lidhur me njëri tjetrin. Kjo nuk quhet as burgosje as skllavërim dhe as nuk kundërshton dinjitetin njerëzor.

Siç vëzhguam nëse një mashkull largohet nga shtëpia lakuriq, ai fajsohet dhe qortohet dhe ndoshta policia do ta arrestojë atë. Pra, edhe nëse një burrë largohet nga shtëpia me pixhama ose vetëm me mbathje, çdo njeri do ta ndalojë atë sepse kjo kundërshton dinjitetin shoqëror. Ligji ose zakoni përmban atë që kur një burrë largohet nga shtëpia ai duhet të jetë i mbuluar dhe i veshur tërësisht.

A kundërshton kjo dinjitetin njerëzor për t’i treguar atij që të mbulohet dhe pastaj të largohet nga shtëpia? Në anën tjetër, nëse një grua largohet nga shtëpia e mbuluar brenda kufijve që do të përmendim më vonë, ajo shkakton respekt më të madh për të. Pra, ajo privon ndërhyrjen e burrave që u mungon morali dhe etika. Nëse një grua largohet e mbuluar, ajo jo vetëm që nuk heq nga dinjiteti i saj njerëzor, por e shton atë.

Merrni një grua që largohet nga shtëpia duke treguar vetëm fytyrën dhe dy duart e saj dhe nga sjellja e saj dhe veshja që vesh nuk ka asgjë që mund të shkatojë tek të tjerët stimulim ose tërheqje drejt saj. Kështu, ajo nuk i fton burrat kah ajo. Ajo nuk vesh veshje që flasin ose ec në një mënyrë për të tërhequr vëmendjen kah ajo ose nuk flet në një mënyrë të tillë për të tërhequr vëmendjen. Ndonjëherë veshja e një individi flet. Këpucët e tij ose të asaj flasin. Mënyra se si ose ajo flet thotë diçka tjetër.

Merrni për shembull një burrë që flet në një mënyrë të tillë ashtu sikur të thotë: “Frikësohu” ose vishet në një mënyrë të tillë në kundërshtim me atë që është e zakonshme. Pra, me një mantel tradicional, një mjekër dhe turban, etj, komunikon me njerëzit, “Më respektoni”.

Ka mundësi që një grua të veshë veshje në një mënyrë të tillë që një qenie njerëzore, një qenie njerëzore e respektuar, të shoqërohet me njerëzit dhe ka mundësi që ajo të vesh veshje dhe të ecë në një mënyrë të tillë që stimulon: “Ejani më ndiqni”.

A nuk shkakton dinjiteti i një gruaje, dinjiteti i një burri, ose dinjiteti i shoqërisë që një grua të largohet nga shtëpia serioze e zellshme dhe e veshur thjeshtë në atë mënyrë që të mos tërheqë vëmendjen e çdo kujt që kalon pranë. Ajo duhet të jetë e tillë që të mos i tërheq burrat dhe tua tërheq vëmendjen nga ajo çfarë bën.

A kundërshton kjo dinjitetin e gruas? A kundërshton kjo dinjitetin e shoqërisë? Nëse dikush thotë diçka, që ekzistonte në shoqëritë jo-Islame, se veshja modeste ishte për të burgosur gratë, se një grua duhet të lihet e mbyllur në shtëpi dhe se nuk duhet të ketë të drejtë të shoqërohet jashtë shtëpisë, kjo nuk lidhet me Islamin? Nëse udhëzimet Islame thonin se nuk është e lejuar për gruan të largohet nga shtëpia e saj; nëse ne do të pyesnim nëse është e mundur që një grua të blejë diçka nga një dyqan ku shitësi është burrë kurse ata thonin jo, është e ndaluar; nëse dikush pyet: “A është lejuar që gruaja të marrë pjesë në takime, mbledhje fetare?” dhe ne do të thoshim jo, nuk është e lejuar; nëse është e mundur që gratë të takohen me njëra tjetrën?; nëse dikush do të thoshte të gjitha këto ishin të ndaluara, që një grua duhet të rri në një qosh të shtëpisë dhe të mos largohet asnjëherë nga shtëpia e saj, kjo do të ishte diçka, por Islami nuk e thotë këtë.

Ne themi se kjo bazohet në dy gjëra. Njëra bazohet mbi atë që është e mirë për familjen. Pra, një grua nuk duhet të bëjë çdo gjë që do të mund të shqetësojë gjendjen e familjes.

Për një grua që e lë shtëpinë e saj për të shkuar në shtëpinë e motrës së saj nëse motra e saj është e korruptuar dhe person i shthurur ose madje edhe për të vizituar nënën e saj ku efektet nga vizita sjellin kaos në shtëpi për një javë, ata thonë jo në rrethana të tilla. Familja nuk duhet të shqetësohet.

Baza e dytë është se largimi nga shtëpia, sipas Kuranit të Shenjtë nuk duhet të jetë për tu kapërdisur, të shqetësosh paqen dhe qetësinë e të tjerëve, të pengosh punën e të tjerëve. Nëse nuk ndodhin këto gjëra, nuk ka problem.

Urdhëri për të lejuar hyrjen në shtëpinë e dikujt

Tani ne do të diskutojmë vargjet Kuranore dhe pasi të sqarojmë çfarë kanë shpjeguar komentatorët tradicional për vargjet atëherë me ndihmën e gojëdhënave që janë treguar për këtë temë dhe dekretet e jurisprudencës fetare për këtë çështje, do të bëhet më e qartë.

Vargjet që i përkasin veshjes modeste gjenden në Sure Nur dhe Sure Ahzab. Ne do t’i përmendim të gjitha ato. Ne do të fillojmë diskutimin tonë me vargjet nga Sure Nur. Sigurisht vargjet që lidhen direkt me veshjen modeste janë vargjet 30 dhe 31 të Sures Nur por ka tre vargje përpara këtyre që janë pak a shumë hyrëse për veshjen modeste dhe lidhen me këtë çështje.

“O ju që besuat, mos hyni në shtëpitë e huaja pa kërkuar leje dhe pa përshëndetur njerëzit e saj. Kjo është më mirë për ju në mënyrë që të merrni mësim.” (24:26).

Ky varg përshkruan detyrën e një burri që nuk është mahram, për shtëpinë e një personi tjetër, pra, shtëpinë e një personi bashkëshortja e të cilit nuk është mahram me të. Sigurisht, ka rregulla për ata që janë mahram dhe ne do t’i përmendim ato më vonë. Gjithashtu ka disa vende që nuk janë të veçanta për ata që janë mahram. Kjo lidhet me atë se çfarë duhet të bëjë një person që dëshiron të hyjë në shtëpinë e dikujt tjetër.

Sa për të filluar: më lejoni të them se gjatë periudhës së Injorancës përpara se të shpallet Kurani i Shenjtë, shtëpitë në atë kohë nuk ishin të mbyllura etj. dyert u mbyllën për shkak të frikës nga vjedhësit. Nëse dikush dëshironte të hynte duhej t’i binte ziles ose të trokiste. Në periudhën e injorancës kjo situatë nuk egzistonte. Ishte e ngjajshme me situatën në fshatra.

Njerëzit si unë që kanë jetuar në fshat e dijnë se kryesisht nuk kishte dyer të mbyllura. Dyert në oborre ishin gjithashtu të hapura. Në shumë vende madje nuk e kanë praktik të mbyllin dyert natën. Në Fariman, një qytezë pranë Mashhadit, ku kam jetuar, nuk më kujtohet të jetë mbyllur dera e oborrit të paktën një herë dhe kishte shumë pak vjedhje. Historia tregon se në veçanti në Mekë, ata shpesh madje nuk vinin dyer në shtëpi. Në Islam u vu një ligj që askush asnjëherë nuk posedon shtëpi në Mekë.

Sigurisht, ka një ndryshim mendimi mes jurisprudentëve fetar. Imamët dhe Shafitë pajtohen që në Mekë, toka nuk mund t’i përkasë askujt. Kështu pra, ajo i përket të gjithë muslimanëve dhe toka në Mekë nuk mund të blihet dhe shitet. Shtëpitë u përkasin të gjithë njerëzve. Ajo ka sundimin e xhamisë.

Në Sure Haxh thuhet se njerëzit që jetojnë atje dhe njerëzit që vijnë nga jashtë asaj zone janë të gjithë të njejtë. Qiratë që mbledhin njerëzit sot në Mekë as nuk pajtohen me jurisprudencën Shiite as me jurisprudencën Sunite. Ajo duhet të ketë sundim internacional. Ata nuk kanë të drejtë të krijojnë kufi atje dhe të mos lejojnë hyrjen e dikujt. Është si dhoma e një xhamie, çdo kush mund të ketë një dhomë atje. Ajo i përket atij por ai nuk ka të drejtë të mbyllë një dhomë të shprazët. Sigurisht, nëse personi e përdor atë ai ka prioritet.

Personi i parë që dha urdhërin për vendosjen e dyerve në shtëpi ishte Muavija, kjo ishte e ndaluar për shtëpitë e Mekës. Kjo ishte situata e përgjithshme.Nuk ishte zakon i Arabëve në periudhën e Injorancës të lajmëronin se kërkonin leje për hyrje. Ato ndjeheshin të fyer të kërkonin leje për hyrje. Kurani i Shenjtë në një varg tjetër thotë:

“Nëse shkoni dhe kërkoni leje dhe nuk ju jepet, kthehuni.”

Kjo mund të konsiderohet si fyerje nga disa por ky theksim në Kuranin e Shenjtë është një nga aspektet hyrëse të veshjes modeste sepse çdo grua në shtëpinë e saj është në një gjendje që nuk dëshiron të shihet apo nuk dëshiron të shoh njeri. Një varg u shpall.

“E kur kërkoni prej tyre (grave të Pejgamberit) ndonjë send, atë kërkojeni pas perdes.” (33:53).

Kështu një person në fillim duhet të kërkojë leje për hyrje dhe pastaj, me pajtimin e pronarëve, personi hyn edhe nëse pjesa tjetër e din se ai kërkon të hyjë. Profeti i Shenjtë thoshte:

“Për të lajmëruar hyrjen tuaj, thirr emrin e Zotit me zë të lartë.” Unë më vonë i kuptova fjalët ‘ja Allah’ që thonë muslimanët, për shembull, për të hyrë është zbatimi i këtij urdhëri. Kështu lajmëro dhe ky lajmërim është më i mirë kur bëhet me recitimin e emrit të Zotit. Profeti i Shenjtë vazhdimisht e bënte këtë dhe u pyet: “A është ky një ligj i përgjithshëm që duhet ta përdorim kur hyjmë në shtëpinë e motrës, e vajzave dhe nënave tona?” Ai tha: “Nëse nëna juaj është e zhveshur, a do të donte ajo ta shihni atë”? Ata thanë: “Jo”. Ai tha: “Atëherë i njejtgi ligj vlen edhe për shtëpinë e nënës. Mos hyni pa lajmëruar hyrjen tuaj”. Kur Profeti i Shenjtë do të hynte ai do të rrinte pas derës së dhomës në një vend ku ata të mund të dëgjonin zërin e tij dhe do të thërriste: “As-salam alykum ya ahl albayt” (“Paqja qoftë mbi ty o i zoti i shtëpisë së Profetit”). Ai tha: “Nëse nuk dëgjoni përgjigje, ndoshta personi nuk ju ka dëgjuar. Përsëriteni përsëri me zë të lartë. Përsëriteni për herë të tretë nëse nuk merrni përgjigje. Nëse pas herës së tretë që jeni lajmëruar nuk dëgjoni përgjigje, ose personi nuk është në shtëpi ose ai nuk do që të hyni; kthehuni”.

Profeti i Shenjtë e bënte këtë dhe shumë tregime janë treguar për këtë siç ishin kur donte të hynte në shtëpinë e vajzës së tij, ai do t’i thërriste përshëndetjet me zë të lartë. Nëse ajo përgjigjej ai do të hynte. Nëse thërriste tre herë dhe nuk merrte përgjigje, ai do të kthehej. Ka diçka për tu theksuar këtu që është dallimi mes dar dhe bayt në arabisht. Dar është ajo që ne e quajmë oborr. Ata i thonë dhomës bayt.

Kurani i Shenjtë i referohet me bayt pra, kur doni të hyni në dhomën e dikujt. Kur dyert e oborrit ishin të hapura, oborri nuk tregonte zonën private. Pra, nëse një grua vishej në mënyrë të tillë që nuk dëshironte dikush tjetër ta shohë atë, ajo nuk do të vishej ashtu në oborr. Ajo do të shkonte në dhomë. Oborri është sunduesi i një dhome. Dera do të mbyllej dhe normalisht ajo ka mure të larta. Gratë akoma e konsidrrojnë oborrin në një masë të caktuar si vend privat. Tani dar sundon mbi bayt sepse bayt kryesisht do të thotë vend privat ku një grua nuk dëshiron ta shohë një i huaj.

“Kjo është më e ndershme për ju”.

Pra, urdhërat që Ne ju japim janë më mirë për ju, përmbajnë mirësi, nuk janë alogjike.

“Ta dini se kjo është më e mirë”. “Po nëse nuk gjeni aty asnjë, atëherë mos hyni në to derisa tu jepet leje, e nëse u thuhet ‘kthehuni’, ju pra kthehuni. Kjo është me e ndershme për ju. Allahu di çdo gjë që veproni ju”. (24:28).

“Nuk është për ju ndonjë mëkat, nëse hyni në shtëpi të pabanuara, e që në to keni ndonjë përfitim. Allahu e di atë që e shfaqni haptaz dhe atë që e mbani fshehtë”. (24:29).

Kjo ishte shumë e vështirë për tu kuptuar nga arabët. Të kërkonin leje kur donin të hynin në një shtëpi ishte e vështirë dhe pastaj tu thuhej që të ktheheshin dhe të vepronin kështu ishte e pamundur. Kjo ishte një fyerje. Në vargun: “Nuk është ndonjë mëkat...,” del një përjashtim. A zbatohet ky rregull kurdo që duam të hyjmë në shtëpinë e dikujt ose vetëm në vendbanimin e një personi.

Kurani i Shenjtë thotë se ky nuk është një rregull i përgjithshëm dhe që zbatohet për shtëpinë e dikujt. Shtëpia është një vend privat vendi i jetës private të dikujt. Nëse nuk do të ishte kështu, do të duhej të kërkonim leje.

Nëse për shembull është një karvan dhe ju bëni biznes, a duhet të kërkoni leje etj? Jo. Këtu nuk është e nevojshme të hyhet duke kërkuar leje. Po për një banjo publike? Këtu nuk ka nevojë. “Ju nuk keni faj...”, nëse nuk është një vend banimi në të cilën keni biznes.

“Zoti e din çfarë zbuloni dhe çfarë fshihni”.

Nga fjala, ‘e pabanuar’, dikush mund të kuptojë se filozofia se pse një person nuk mund të hyjë në shtëpinë e dikujt tjetër pa e lajmëruar në fillim është për shkak të bashkëshortes si dhe faktit se shtëpia është vendi privat i dikujt. Ndoshta ka gjëra që dikush nuk dëshiron që dikush tjetër t’i shikojë. Kështu, kur një person hyn në fshehtësinë e shtëpisë së tjetrit, hyrja duhet të lajmërohet. Një person duhet që në njëfarë mënyre të lajmërojë se dëshiron të hyjë edhe pse nëse personi e din se tjetri e ka lejuar të hyjë. Ai është shoku juaj. Ai e din se do të hyni. Ju e dini se ai është në pajtueshmëri të plotë për hyrjen tuaj.Akoma, ju duhet të kuptoni se ju po hyni në fshehtësinë e tij.

Urdhëri për ‘të ulen vështrimet e tyre’

“Thuaju besimtarëve të ndalin shikimet, të ruajnë pjesët e turpshme të trupit të tyre se kjo është më pastër për ta. Allahu është i njohur hollësisht për atë që bëjnë ata”. (24:30)

“Thuaju edhe besimtareve të ndalin shikimet e tyre, të ruajnë pjesët e turpshme të trupit të tyre, të mos zbulojnë stolitë e tyre përveç atyre që janë të dukshme, le të vejnë shamitë mbi krahërorin e tyre dhe të mos ua tregojnë bukuritë e tyre askujt përveç burrave të vet, baballarëve të vet ose baballarëve të burrave të vet, djemve të vet ose djemve të burrave të vet, vëllezërve të vet ose djemve të vëllezërve të vet, apo djemve të motrave të veta, ose grave të tyre dhe robëreshave, të cilat i kanë në pronësinë e tyre, ose shërbetorëve nga meshkujt të cilët nuk ndiejnë nevojë për femrat ose fëmijët që nuk kanë arritur pjekurinë për gra. Le të mos kërcasin me këmbët e tyre për të zbuluar fshehtësinë nga stolitë e tyre. Pendohuni të gjithë te Allahu, o besimtarë, në mënyrë që të gjeni shpëtim”. (24:31)

Në frazën: “U thuaj besimtarëve t’i ulin vështrimet e tyre”, ka dy fjalë që duhet t’i përkufizojmë. Njëra është ghadh dhe tjetra është absar. Një person që mund të thotë absar, shumësi i basar-it, nuk i duhet shpjegim sepse ajo do të thotë sytë, por absar esencialisht do të thotë ‘vështrim’. Nëse ka thënë ‘ain asin ghamdh’ain duhet të ketë nënkuptuar ‘ti mbyllin sytë’. Kjo duhet të ketë pasur një kuptim të veçantë në këtë rast. Çfarë ka nënkuptuar ghadh absar? Ghadh do të thotë: ‘më poshtë’, ‘ule poshtë’, dhe jo ‘mbulo’ ose ‘mbyll’. Ne e shohim këtë në një varg tjetër:

“Të jesh i matur në ecjen tënde, ule (yaghaddvu) zërin tënd, se zëri më i egër është zëri i gomarit”. (31:19)

Kjo nuk do të thotë të heshtësh. Zëri i një personi duhet të jetë i ulur. Në të njejtën mënyrë, ‘të ulen vështrimet e dikujt’ do të thotë të mos shohësh në mënyrë të fiksuar, të mos i ngulësh sytë. Në një gojëdhënë të njohur të Hind ibn Abi Halah që përshkruan Profetin e Shenjtë është regjistruar:

“Kur ai ishte i lumtur, ai ulte vështrimin”. [1]

Është e qartë se kjo nuk do të thotë se ai i mbyllte sytë. Majlisi në Bihar inerpreton fjalitë për Profetin e Shenjtë kështu:

“Ai do të mbulonte vështrimin e tij dhe ulte kokën. Ai e bënte këtë që të mos tregonte lumturinë e tij”.

Imam Aliu në Nahj al-Balaghah i thotë djalit të tij Imam Hasanit, kur ai i dha një parrullë në Luftën e Xhamalit:

“Nëse edhe malet do të sheshohen, mos e lësho vendin. Kërcëlloi dhëmbët (që të rritet urrejtja juaj). Ngrejeni kokën tuaj tek Zoti. Ngulini këmbët në tokë. Shqyrtoi forcat e armikut dhe ulni vështrimet”. [2]

Pra, ‘mos e fikso vështrimin tuaj mbi armikun’. Ka dy mënyra shikimi. Një është të shikosh tjetrin me kujdes sikur të ishit duke e vlerësuar personin nga mënyra e shikimit ose veshjes. Por një lloj tjetër e shikimit është për të folur me atë person dhe e shikoni përderisa shikimi është i nevojshëm për bisedë. Ky është shikim që është paraqitës dhe mjet për bisedë. Ky është një shikim organik kurse i pari është i pavarur. Kështu, fjalia do të thotë:

“U thuaj besimtarëve të mos i ngulin shikimet ose të flirtojnë me gratë”.

Mbi urdhërin për të ruajtur pjesët e tyre private

Në fjalinë tjetër ai thotë:

“Thuaju besimtarëve... të ruajnë pjesët e tyre private”. (24:30)

Ti ruajnë nga kush? Nga çdo gjë që nuk është e drejtë, t’i ruajnë nga të dyja korrupsioni dhe vështrimi i të tjerëve.

Siç e dini nuk ishte në zakonin e arabëve në periudhën e injorancës t’i fshihnin pjesët e tyre private. Erdhi Islami dhe e bëri të obligueshme të mbulohej kjo pjesë.

Duhet të shënohet se Civilizimi i tashëm perëndimor po lëviz në mënyrë direkte drejt zakoneve të arabëve para-Islamik në Periudhën e injorancës dhe ata vazhdimisht janë duke thurur filozofi që justifikojnë se lakuriqsia është një gjë e mirë.

Russelli në “Mbi Disiplinën”, thotë se etikë tjetër alogjike ose tabu është se nëna dhe babai u thonë fëmijëve të tyre të mbulohen që shkakton vetëm një kuriozitet më të madh tek fëmijët dhe prindërit duhet tua tregojnë organet e tyre seksuale fëmijëve që ata të bëhen të vetëdijshëm sido që të jetë nga fillimi. Tani ata e bëjnë këtë. Por Kurani i Shenjtë thotë:

“Dhe të ruajnë pjesët e tyre private”

Nga korrupcioni dhe vështrimi i të tjerëve. Mbulimi i pjesëve private të dikujt është e obligueshme në Islam, përveç se sigurisht mes bashkëshortit dhe bashkëshortes dhe është mes veprimeve më të paaprovueshme që nëna të jetë lakuriq para birit të saj dhe babai para bijës së tij.

“Kjo është më e pastër për ta. Allahu është i njohur hollësisht për atë që bëjnë ata”. (24:30).

“Thuaju edhe besimtareve të ndalin shikimet e tyre...” (24:31)

Ju e shihni në këto dy vargje, se ligji si për burrin ashtu edhe për gruan është i njejtë. Kjo është diçka e veçantë për burrat. Për shembull nëse grave u ndalohej shikimi dhe jo burrave, do të kishte një ndarje që deri diku ishte e drejtë për burrat, por jo për gratë. Atëherë, është e qartë se kur nuk ka ndarje mes burrave dhe grave, ka një qëllim tjetër që do ta diskutojmë në mësimin tjetër.

[1] Tafsir ul Quran, Safi, 24:31, treguar nga gojëdhëna e Ali ibn Ibrahim Qummi [2] Nahj al Balaghah, Ligjërata 110

Mësimi i katërt

Urdhëri “të mos zbulohen stolitë e tyre”

“Dhe të ruajmë pjesët e tyre private”.

Fjala farj është përdorur në arabisht për tiu referuar pjesave private të burrit dhe të gruas së bashku. Fakti se së bashku burrat dhe gratë janë urdhëruar të ruajnë modestinë, të ruajnë pjesët e tyre private ka të bëjë në lidhje me dy gjëra: shikimi nga të tjerët dhe kjo përfshin çdokënd përveç bashkëshortit dhe bashkëshortes dhe tjetra është se njeriu duhet të ruajë modestinë e tij nga korrupsioni, nga tradhëtia bashkëshortore.

Nëse shohim në formën e tashme të vargut, ndoshta do të përfundonim se ai i referohet vetëm korrupcionit, por për shkak se që nga koha e Shokëve të Profetit dhe që nga komentimet e para të Kuranit të Shenjtë, është regjistruar qartë se kudo që Kurani i Shenjtë thotë: “të ruajnë pjesët e tyre private”, ai nënkupton nga tradhëtia bashkëshortore përveç atyre vargjeve ku thuhet të mbrojnë pjesët private nga shikimi i të tjerëve.

Kështu ky varg, ose i referohet shikimit kolektiv ose i referohet shikimit të të tjerëve nëse llogarisim gojëdhënën. Nuk ka dallim mendimi këtu.

Detyra e tretë është të mos zbulojmë “stolitë e tyre...” që i referohet asaj që është e ndarë nga trupi siç janë: perlat dhe floriri si dhe gjërat që janë ngjitur me trupin si kënaja ose ngjyra.

Përjashtimet

Ashtu si fakti se ata nuk duhet “të zbulojnë stolitë e tyre”, ka dy përjashtime në Kuranin e Shenjtë. I pari është “përveç asaj që është e jashtme” dhe e dyta është “përveç bashkëshortëve të tyre... etj”. Të dyja këto duhet të diskutohen më tej, veçanërisht përjashtimi i parë. Gratë “nuk duhet të zbulojnë stolitë e tyre... përveç asaj që është e jashtme”.

Kujt i referohet kjo? A është bukuria që më së shumti shihet nën veshje që nuk duhet të zbulohet? Atëherë çfarë është ajo që është “e jashtme”? Që nga fillimi i Islamit janë ngritur shumë pyetje në lidhje me “përveç asaj që është e jashtme” që u pyetën nga shokët e Profetit të Shenjtë dhe ndihmësit dhe shumë shiitë pyetën Imamët e pastër. Ka pothuajse një pajtim të plotë në lidhje me këtë çështje.

Pra, nëse dikush është apo jo një Sunit që i referohet Shokëve dhe Ndjekësve të Profetit të Shenjtë ose dikush qoftë Shiit që i referohet regjistrimeve të këtyre gojëdhënave, është pak a shumë një pajtim se çështë “e jashtme” është ngjyra, një unazë dhe tek disa një byrzylyk. Pra, stolitë që përdoren në të dyja duart dhe fytyrë. Kjo atëherë tregon se për gratë nuk është e obligueshme të mbulojnë fytyrën ose duart e tyre. Gjërat që i zbukurojnë ato mund të shfaqen për aq sa ato janë pjesë e përdorimit të zakonshëm. Stolitë që vendosen në duar dhe fytyrë nuk janë të obligueshme të mbulohen. Ka shumë gojëdhëna në lidhje me këtë. Nga Imam Sadiku u bë një pyetje se çfarë mund të shfaqen nga stolitë. Pra, ato gjëra që nuk janë të obligueshme të mbulohen. Ai tha:

“Ato u referohen ngjyrës dhe një unaze dhe ato që janë në fytyrë dhe duar”. [1]

Abi Basiri tha duke pyetur Imam Sadikun për përjashtimin dhe ai tha një unazë dhe byrzylyk. [2]

Ka një gojëdhënë të regjistruar nga një person që nuk ishte Shiit po për shkak të besueshmërisë së tij ai është referuar dhe cituar nga ulemaja. Ai thotë se ka dëgjuar nga Imam Xhafar, Paqja qoftë mbi të se përjashtimi është fytyra dhe duart. Këto janë të gjitha të ngjajshme për çfarë thonë. Kur fytyra dhe duart nuk duhet të mbulohen, atëherë edhe stolitë e tyre më shumë.

Ka edhe një gojëdhënë tjetër e treguar nga Ali ibn Ibrahimi prej Imam Beqirit, Paqja qoftë mbi të. Ai u pyet në lidhje me këtë përjashtim dhe ai tha se aty përfshihen veshjet e gruas, ngjyra, unaza, ngjyrosja e shpatullave të duarve dhe byrzylyku. [3]

Atëherë Imami tha se ne kemi tre nivele stolish, stolitë që mund t’i shohin të gjithë njerëzit, stolitë që mund t’i shohë vetëm mahrami dhe stolitë për bashkëshortin.

Ajo që mund t’i shfaqet njerëzve është fytyra dhe duart dhe stolitë e tyre siç janë ngjyrimi, një unazë dhe një byrzylyk, por stolia që mund të shfaqet përpara dikujt që është mahram është nga qafa e lartë duke përfshirë një qafore, një byrzylyk, duart plus një byzyrlyk dhe çdo gjë poshtë nyjeve. Ka sigurisht një dallim mendimi se çfarë mund të shfaqet para dikujt që është mahram. Ajo që mund të përfundohet nga tërësia e gojëdhënave dhe sipas dekreteve të juristëve fetar është se askush tjetër nuk është mahram se bashkëshorti prej nga kërthiza deri në gjunj.

Pra një grua duhet të mbulohet prej kërthize e deri në gjunj, madje edhe prej babait ose vëllait të saj dhe prej kërthize e lartë ajo duhet të mbulohet nga çdo kush përveç babait të saj. Kurse për bashkëshortin gruaja mund të shfaq tërë trupin e saj. Ne kemi gojëdhëna të tjera në këtë fushë gjithashtu siç është fakti se gratë t’i ulin vellot e tyre deri në krahëror.

Përpara shpalljes së këtij vargu, gratë vishnin një shall por ato i vendosnin fundet e tyre pas kokës kështu që vëthët e tyre, qafa dhe gjoksi dukeshin sepse fustanet e tyre ishin më së shpeshti me jakë v-ë.

Me shpalljen e këtij vargu u bë e qartë se ato duhej të mbulonin veshët e tyre, qafën dhe krahërorin me mbulimin e kokës.

Ka një gojëdhënë të regjistruar nga Ibn Abazi transmetues i mirënjohur i gojëdhënave. Se është e obligueshme për gratë të mbulojnë gjoksin dhe qafën. [4] Përjashtimi i parë të cilit i jemi referuar lidhet me atë se çfarë nuk është e obligueshme të mbulohet. Përjashtimi i dytë i referohet atyre para të cilëve nuk është e obliguar të mbulohet siç janë babai, bashkëshorti, fëmijët etj.

A është ‘shikimi’ i lejueshëm për burrat?

Në këtë fushë ka dy pika për tu njohur dhe për tu ndarë, të paktën mentalisht. Njëra është se çfarë është e obligueshme të mbulojnë gratë dhe çfarë jo.

Nëse themi se nuk është e obligueshme për gratë të mbulojnë fytyrën dhe duart, a pajtohet kjo me thënjen se është e këshillueshme që burrat të ulin shikimin e tyre? Ose a është kjo e ndarë? A është kjo diçka që duhet të diskutohet ndarazi? A është e mundur që për gratë nuk është e obligueshme të mbulohen edhe pse kjo është e përcaktuar në jurisprundencë, por se është e këshillueshme që burrat të ulin shikimin e tyre? Ne e dijmë nga stili i jetës së Profetit të Shenjtë se për burrat nuk është e obligueshme të mbulojnë kokën, duart, fytyrën ose qafën e tyre.

A do të thotë kjo se gjithashtu nuk është e këshillueshme që burrat të ulin shikimin e tyre nëse ecin në rrugë kur kalojnë gra? Këto janë dy çështje të ndryshme dhe duhet të diskutohen ndarazi.

Një çështje tjetër është se në zonat e tjera përveç atyre që përmendëm si përjashtime që i kanë komentuar gojëdhënat dhe në të cilat vetë vargu pohon se cilat janë kufizimet, fytyra dhe duart janë mes detyrimeve absolute të Islamit ku duke mbuluar çdo gjë përveç tyre është e obligueshme për gratë.

Sigurisht, kjo ka një shpjegim që ne do ta diskutojmë në vargun tjetër që është se nëse gratë arrijnë përtej një moshe të caktuar, nuk është më e obligueshme për të.

Por në përgjithësi, mbulimi i flokëve të gruas është ndër udhëzimet e detyrueshme të Islamit. Është e qartë se shumica e flokut që shfaqet që konkludon se koka e gruas është ‘e pambuluar’ është në mënyrë të qartë e papranueshme në Islam.

Mbulimi i qafës, krahërorit dhe krahëve mbi kyçin e dorës dhe këmbëve (që është debatuar) prej nyjeve të këmbëve e sipër janë të gjitha mes aspekteve të obligueshme të Islamit. Nuk ka kundërshtim këtu. Por ka një çështje tjetër. Ne thamë se na duhet të diskutojmë ndarazi nëse ulja e shikimit është e këshillueshme apo jo.

Nëse shikimi është i natyrës së flirtimit, shikimi me parandjenjë të kënaqësisë, është një çështje tjetër e qartë që është mes atyre që janë të ndaluara. Jo vetëm që është e ndaluar të shikosh të huajt ose personat me të cilët nuk jeni mahram, por edhe ato që janë mahram gjithashtu.

Nëse një baba do të flirtonte me vajzën e tij, është e ndaluar dhe ndoshta një mëkat më i madh. Është e ndaluar për vjerrin të shikojë bashkëshorten e birit të tij me epsh. Por në Islam, epshi ekskluzivisht është i lejuar mes partnerëve martesor. Është e ndaluar në çdo formë kudo tjetër mes çdo kujt tjetër.

Por kjo duhet të dallohet nga riba’ që do të thotë të shikosh por jo me qëllim epshin dhe as të shohësh me të vërtetë apo të vështrosh personin tjetër. Është një pohim i veçantë që mund të jetë i rrezikshëm. Pra, frika egziston se shikimi do të shkaktojë që personi të devijojë në një gjendje të ndaluar. Kjo atëherë, është gjithashtu e ndaluar dhe nuk ka dallim mendimi për këtë.

Kështu nëse një person thotë është e këshillueshme të shohësh nuk nënkuptohet shikimi i lakmueshëm apo që një shikim që mban frikën se mund të çojë diçka të ndaluar. Tani ne do të diskutojmë ‘shikimin’. Ne kemi një gojëdhënë të regjistruar nga Ali ibn Xhafari, vëllai i Imam Rizait. Ai pyet se deri në çfarë pike një burrë mund të shikojë një grua që nuk është e lejuar për të? Ai tha:

“Fytyra, duart dhe këmbët e saj”. [5]

Sigurisht, fytyra dhe duart janë të qarta por juristët nuk kanë dekrete të lëshuara për këmbët. Ka një gojëdhënë tjetër për burrin që është në udhëtim dhe vdes. Nuk ka asnjë burrë të pranishëm për ta bërë larjen e obliguar për të vdekurin dhe as ndonjë grua mahram. Çfarë duhet të bëhet për ritualin e obliguar të larjes? U pyet edhe e kundërta gjithashtu, një grua në udhëtim që vdes dhe nuk ka asnjë burrë mahram të pranishëm për ta larë. Kur e pyetën Imamin për të dyja rastet, Imam Sadiku për rastin e parë tha:

“Këto gra mund ta prekin dhe ta lajnë atë pjesë të trupit të mashkullit që ishte e lejuar për ta të shihet kur ai ishte gjallë”.

E njejta gjë u tha për gruan që ka vdekur. Imami tha se nëse ja prekin dhe ja lajnë fytyrën dhe duart e saj, është e mjaftueshme. Nuk është e nevojshme të lahet i tërë trupi i saj. Kështu, një burrë mund të shoh në fytyrën dhe duart e një gruaje kur është e gjallë. [6]

Ne gjithashtu e gjejmë këtë në gojëdhënën në Mustamsakut të cilën Ajatullahu Hakimi e lidh me Fatimen, Paqja qoftë mbi të. E para është gojëdhëna përkitazi me Shokun Selman i cili një herë hyri në shtëpinë e saj dhe pa se ajo ishte duke bluar elb dhe duart i kishte të gjakosura.

Kjo gojëdhënë e bën të qartë se duart nuk ishin të mbuluara dhe se nuk ishte e ndaluar të shikohej në duart e saj sepse nëse do të ishte, as Selmani nuk do të shikonte në to dhe as ajo nuk do t’i linte ato pa mbuluar. Më autentike se kjo është gojëdhëna e Xhabirit që paraqitet në Kafi, në vasail dhe në të gjitha librat e besueshme për gojëdhënat që tregon Ulemaja. Xhabiri tregonte se ai shkoi me Profetin e Zotit për të hyrë në shtëpinë e Fatimes së Bekuar. Profeti i Shenjtë kishte thënë se një person duhet të kërkojë leje për të hyrë në shtëpinë e tjetrit, edhe nëse i përket nënës së tij dhe se përjashtimi i vetëm është se atij nuk i nevojitet të kërkojë leje për të hyrë në dhomën e bashkëshortes së tij. “Kur arriti në shtëpinë e saj, ai nuk hyri por thirri ‘Asalam alaykum ya ahl al-bayt’. Ajo u përgjigj nga brenda. Profeti i Shenjtë e pyeti:

‘A na lejon të hyjmë’? ajo tha: ‘Po hyni’. Ai e pyeti: ‘A të hyjë edhe personi me mua’? Ajo tha: ‘Jo. Prit atëherë sa ta mbuloj kokën’. Pastaj ajo tha: ‘Hyni’. Përsëri Profeti i Shenjtë e pyeti: ‘A të hyjë personi me mua’? Ajo tha: ‘Po’. Xhabiri thotë se kur hyri ai pa se fytyra e saj ishte e zverdhur. U trishtova shumë kur kuptova se ishte për shkak të mungesës së ushqimit. Thash me vete: ‘Shiko se si edukohet një vajzë Kalifi dhe mbreti dhe si vajza e Profetit të Zotit’”! [7]

Kjo tregon se vajza e Profetit nuk mbulonte as fytyrën as duart e saj. Përkundrazi shikimi i Xhabirit do të kishte qenë i ndaluar. Mes gojëdhënave, kemi shumë të cilat, kur u pyetën nga Imami, ai tha se njeriu nuk mund të shikojë në parakrahët e një gruaje ose në flokët e saj. Të gjitha këto janë përmendur por nuk thuhet askund për fytyrën dhe duart.

Çështje tjetër është ihram-i (veshja e peligrimit), ku është e ndaluar që gratë të mbulojnë fytyrën dhe prej këtu e kuptojmë se nuk është e obligueshme. Nuk mund të jetë që diçka të jetë e obligueshme por jo për ihramin dhe e ndaluar këtu.

“Ti ulin vellot e tyre deri në gjoks”.

Vetë vargu shpreh kufijtë dhe nuk përfshin fytyrën dhe duart. Në anën tjetër, ata që thonë se ‘shikimi’ është absolutisht i ndaluar kanë dhënë një arsye, pikërisht arsyen që është dhënë për të mos qenë e ndaluar. Ata i referohen vargut:

“u thuaj besimtarëve të ulin vështrimin e tyre”

Ai i përgjigjet se në rradhë të parë, vargu nuk thotë se çfarë të mos shohësh. Së dyti, ai thotë min që do të thotë ‘nga diçka’ dhe së treti, ghadd do të thotë ‘zbrite poshtë’ ose ‘ule’. Ka një gojëdhënë tjetër që i referohet kësaj dhe atyre që thonë se është e ndaluar të shikohet, duhet të shënojnë këtë.

Një burrë i shkroi letër Imam Askarit, Paqja qoftë mbi të, ku thoshte se është një grua që dëshiron të tregojë diçka dhe të tjerët duan të dëgjojnë rrëfimin e saj për të sjellë dëshmi për të. A duhet të rrëfejë pas perdes dhe të tjerët të dëgjojnë pas perdes që pastaj të thonë se ishte zëri i saj me të drejtë? Imami tha: “Jo. Ajo duhet të vijë përpara të sjellë dëshminë por duhet të mbulohet ashtu sa të duket vetëm fytyra. Një gojëdhënë tjetër që na e paraqesin është një gojëdhënë e cituar shpesh.

Ajo quhet Sa’d Iskaf që i referohet një burri që shkoi tek Profeti me fytyrën e gjakosur dhe tha se kishte një ankesë për të bërë. Profeti i Shenjtë i tha të flasë. Ai i tha se ishte duke ecur nëpër rrugën e Medinës dhe pa një grua që vinte drejt tij që ishte shumë e bukur dhe e kishte lidhur shallin pas kokës dhe i dukej kraharori. Sa kaloi, ai ktheu kokën për ta parë atë dhe nuk shikoi para tij. Diçka doli nga muri dhe e goditi atë në fytyrë dhe e plagosi. Atëherë u shpall vargu:

“Thuaji besimtarëve të ulin vështrimet e tyre”. [8]

Arsyeja tjetër që japin është se në gojëdhëna thuhet: “A ka diçka që nuk ka kryer një vepër të ndaluar sepse vepra e paligjshme e syve është të shohin”? Përgjigja është se kjo i referohet shikimit me epsh, jo shikimit të drejtë; siç thotë gojëdhëna: “shikimi është si shigjeta e shejtanit”, dhe sigurisht kjo i referohet shikimit me epsh.

Ka një gojëdhënë tjetër që e kam lexuar në librat e gojëdhënave të Sunitëve. Ajo thotë se Profeti i Shenjtë ishte në një udhëtim, ndoshta në Peligrimin e Lamtumirës. Ibn Abazi, atëherë një djal i ri ishte pas tij. Ai vazhdonte të shohë gratë që kalonin para mbrapa me ihram. Profeti i Shenjtë e kuptoi se po shikonte dhe e ktheu fytyrën e djalit. Atëherë Ibn Abazi filloi të shikojë nga ai drejtim. Profeti i Shenjtë ia kthen përsëri fytyrën djalit. Sipas burimeve Shiite, kjo gojëdhënë ndryshon. Aty thuhet se ai ishte një djalë shumë i pashëm dhe Profeti i Shenjtë po ngiste, ndoshta një Kamel. Një grua nga fisi Khasamiyyah erdhi t’i pyes një pyetje Profetit të Shenjtë. Ajo e pyeti dhe Profeti i Shenjtë u përgjigj. Atëherë Profeti i Shenjtë e kuptoi se sytë e saj ishin fiksuar kah Fazl ibn Abaz dhe Fazl ibn Abazi ia kishte ngulur sytë asaj. Gojëdhëna tregon se Profeti i Shenjtë ia kthen kokën Fazliut duke i thënë:

“Një e re dhe një i ri, kam frikë se do tu hyjë shejtani”. [9]

Ata thonë se për shkak të kësaj, është e qartë se është e ndaluar të shikohet ashtu. Nuk ka dyshim për këtë. Kjo është dashuri dhe është e ndaluar. Shaykh Ansari thotë se për këtë gojëdhënë është e qartë se ka qenë e obliguar për gratë të mbulohen dhe nuk ka qenë e ndaluar në përgjithësi për burrat të shikojnë. Përkundrazi, Profeti i Shenjtë nuk do të shikonte por ai shikonte tek ajo kur po i përgjigjej pyetjes së saj dhe pa se sytë e saj ishin fiksuar tek Fazl ibn Abazi dhe sytë e tij tek ajo.

Ajatullah Hakimi tregon një gojëdhënë tjetër. Një burrë me emrin Ali ibn Salah i tha Imam Rizait, Paqja qoftë mbi të, “Kam një problem. I shoh gratë e bukura dhe kjo më bën të lumtur, por nuk kam synim të keq”. Imami i tha:

“Nuk ka problem se Zoti është në dijeni për synimet tuaja dhe ju nuk keni qëllime të sëmura por frikë për ndonjë vepër të ndaluar”.

[1]. Kafi, vol. 5, fq. 521 dhe vasail, vol. 3, fq. 25. [2]. Ibid. [3]. Tafsir ul Quran, Safi, 24:31. [4]. Majma ‘al-Bayan, Quran 24:31. [5]. Qurb al-Asnad, fq. 102. [6]. vasa’il, vol. 17, fq. 135. [7]. Kafi, vol. 5, fq. 528 dhe vasa’il, vol. 3, fq. 28. [8]. Kafi, vol. 5, fq. 521; al-vasail, vol. 3, fq. 24. Duhet të shënohet se më shumë kjo gojëdhënë që i referohet gruas që e lidh shallin pas qafës, epshi dhe një burrë në përgjithësi është paraqitur gjithashtu për vargun 24:31. Do të duket se kjo i referohet më mirë këtij vargu. [9]. Sahih Bukhari, vol. 8, fq. 63.

Mësimi i pestë

Ne kemi thënë se ka dy çështje të përfshira këtu. Së pari çfarë është e obliguar për gratë dhe çfarë është e lejuar për burrat. Pikat që janë të qarta janë se është e obliguar për gratë që të mbulohen përveç fytyrës dhe duarve.

Kjo nuk është as e detyrueshme as në Kuranin e Shenjtë; as në gojëdhëna nuk mund të gjejmë arsye për të besuar se është e obligueshme për gratë të mbulojnë fytyrën dhe duart e tyre. Por siç është e lejuar për burrat të shikojnë, është e qartë dhe e përcaktuar se nëse shikimi është me epsh, siç është, një shikim me synim për epsh, nuk ka dyshim se kjo është e ndaluar. Nëse shikimi është me epsh por kushtet rrethuese dhe situata janë të tilla që egziston një frikë se dikush mund të devijojë, edhe kjo është ndaluar gjithashtu. Edhe këto të dyja janë të ndaluara, jo vetëm për gratë për të cilat burrat nuk janë mahram por edhe për gratë që janë mahram me ta përveç bashkëshortes së tyre.

Gjithashtu është e ndaluar për një burrë të shohë në atë mënyrë një burrë tjetër. Kështu ka vetëm dy pyetje. A është e obligueshme për një grua të mbulojë fytyrën dhe duart e saj dhe së dyti, a është e lejuar apo jo për një burrë të shikojë pa epsh ose frikë nga devijimi?

Nga pikëpamja e gojëdhënave

Nga pikëpamja e gojëdhënave dhe aspektet e jashtme të vargut është pak a shumë e qartë se nuk është e nevojshme për gratë të mbulojnë fytyrën dhe duart dhe se nuk është e ndaluar për burrat të shohin fytyrën dhe duart e një gruaje nëse shikimi i tij është me epsh ose frikë nga devijimi. Ka gojëdhëna të panumërta dhe ne u jemi referuar vetëm disave por edhe disa të tjera do të përmenden. Njëra është gojëdhëna e Imam Rizait, Paqja qoftë mbi të, i cili u pyet:

“A është e lejuar për një burrë të shoh flokët e motrës së bashkëshortes së tij?” “Jo. Nuk është e lejuar deri sa ajo të jetë grua që e ka kaluar moshën e lindjes së fëmijëve. Motra e bashkëshortes është si çdo grua tjetër me të cilën ju nuk keni lidhje sipas Ligjit Hyjnor dhe ju mund të shikoni atë dhe flokët e saj nëse është përtej moshës së lindjes së fëmijëve”. [1]

Kështu kurdo që u pyetën Imamët nëse është e lejuar të shikosh flokët e një gruaje etj, ata nuk u pyetën asnjëherë nëse është e lejueshme të shikosh fytyrën e një gruaje kur shikimi nuk është me epsh ose me frikë nga devijimi.

Ka një gojëdhënë tjetër nga Imam Rizai, Paqja qoftë mbi të, për një djalë të ri.

“A duhet një djalë shtatë vjeçar të inkurajohet të recitoje lutjen rituale?”

Ai tha nuk është e obliguar por ta inkurajosh është gjë e mirë.  Nuk është e nevojshme që një grua të fsheh flokët nga ai deri sa ai ta arrijë moshën e pubertetit. [2] Ne shohim përsëri se është mbulimi i flokëve të cilës i referohet dhe jo mbulimi i fytyrës.

Në lidhje me ‘Çfarë kanë në përgjegjësi’

Për sa i përket asaj se “çfarë kanë në përgjegjësi”, nëse një sklave është mahram me një mashkull a është një skllav mahram me poseduesen e tij femër apo jo? Po e përdor termin ‘mahram’ këtu me gabim me një qëllim sepse ky është një interpretim i të tjerëve. Ka një dallim kur themi ‘mahram’ që do të thotë për shembull nuk janë të lejuar të martohen.

Për të është e lejuar të shohë flokët e saj por ai nuk është mahram në kuptim të zakonshëm siç është vjerri dhe nusja e djalit të tij. Disa e kanë interpretuar në këtë mënyrë. Kur u bë pyetja për këtë, përgjigja e dhënë është se nuk ka problem nëse skllavi i sheh flokët e pronares së tij. Përsëri përmendet floku dhe jo fytyra. Është një diskutim në lidhje me khvajah (impotentin) dhe nëse është apo jo një skllav ose një skllave. Vendimi ishte se ai ishte si grua dhe nuk kishte problem nëse ai shikonte flokun e një gruaje.

Një person e pyeti Imam Rizain nëse ishte e nevojshme të mbulohej para një khvajah dhe Imami tha se nuk ishte. “Ata hynin në shtëpinë e babait tim dhe gratë nuk i mbulonin flokët para tyre”. [3] Ashtu si për “Gratë e Librit” sigurisht që atyre u nevojitej të ishin Dhimmah.

Nuk ka problem të shikosh flokët e një gruaje çifute, ose krishtere, ose Zoroastriake ose një gruaje që nuk është asnjëra prej këtyre. Profeti i Shenjtë thoshte:

“Nuk është e ndaluar të shohësh duart dhe flokun e grave dhimmah”. [4]

Kudo që shihni e kuptoni se çështja që është një përjashtim i referohet ose merret në pyetje kurse fytyra dhe duart nuk vihen në dyshim. Nëse do të ishte e ndaluar të shikohej në fytyrën dhe duart e një gruaje, ato do të referoheshin tek përjashtimet.

Ashtu si tek gratë dhimmah, disa nga ulematë mendojnë se ne duhet të shohim dhe të kuptojmë si ka qenë situata në Kohën e Profetit të Shenjtë; në çfarë mase trupi nuk ishte i mbuluar? Është e qartë se gratë dhimmah nuk i mbulonin flokët dhe duart e tyre në një pikë të caktuar. Nuk kishte problem t’i shihje ato.

Kam përmendur se në çdo përjashtim është e lejuar të shohësh pa epsh përveç në një kusht. Pra, është e lejuar të shohësh një grua me epsh kur dikush dëshiron të shoh një grua për të vendosur nëse do të martohet me të apo jo, si një kërkues serioz për martesë. [5] Sigurisht, është e qartë se një burrë nuk mund të kalojë vite duke parë gra në këtë mënyrë për të vendosur nëse don të martohet apo jo.

Ka edhe kushte të tjera gjithashtu. Sa edukim duhet të ketë ajo? Prej nga vjen etj. Pasi që të gjitha këto kushte piqen dhe vetëm njëra që mbetet është të shohë nëse ai do të martohet me të, është pikërisht kjo situatë se cilës i referohet përjashtimi. Nëse qëllimi është vetëm epshi, atëherë është e qartë se qëllimi nuk është martesa. Këto pra ishin disa nga gojëdhënat por ka edhe shumë nga të dyja burimet, Sunite dhe Shiite. Gojëdhënat thonë se i referohen gruas muslimane dhe jo dhimmah por jo me epsh ose me një shikim që mban frikën e devijimit brenda saj.

Është e lejuar të shohësh atë çfarë vesh ajo zakonisht jashtë shtëpisë së saj. Ajatulla Burujerdi thotë se njeriu duhet të shohë mjaftueshëm vetëm atë që ishte e zakonshme në ato kohë. Ndoshta kostumet kanë ndryshuar sot dhe madje më shumë zona të trupit janë të pambuluara. Si rrjedhim del edhe një çështje tjetër për tu përmendur. Ka një dekret i bazuar në një gojëdhënë të cilën disa ulema e kanë të vështirë ta pranojnë.

Ajo lidhet me një gojëdhënë ku Imami thoshte se nuk ka problem të shohësh flokët e një gruaje beduine, e një gruaje nga periferia e Kufhas ose Ilj (gratë jo-arabe beduine). Pse? Sepse është zakoni i tyre të vishen me stilin e tyre të veçantë dhe ato refuzojnë të mbulojnë flokët e tyre. Pra nuk ishte e ndaluar të shikosh ato, por sigurisht jo me epsh.

Disa ulema kanë lëshuar dekrete ashtu siç pohon gojëdhëna por i ndjeri Ajatullah Mohammad Kazim nuk e lëshoi një të tillë sepse ai thotë se ajo që ndoshta është nënkuptuar është se në vendet ku ndodhen gra të tilla, nuk është e obligueshme që burrat të zvogëlojnë vajtje ardhjet e tyre.

Nuk ka problem nëse sytë e tyre shkojnë tek flokët e këtyre grave. Nuk ka problem nëse grave u është thënë të mbulohen dhe ato nuk dëgjojnë. Prandaj, ai e ndjen se kjo ishte një situatë përjashtuese dhe jo situatë që i nevojitet një dekret fetar.

Një jurist tjetër fetar thotë të njejtën gjë për gratë urbane. Nëse atyre u është thënë se duhet të mbulohen dhe ato nuk mbulohen, nuk ka problem që burrat ua shikojë flokët.

Dëgjimi i zërit të një gruaje jo-mahram

Çështje tjetër është ajo e dëgjimit të zërit të një gruaje jomahram. A është kjo e ndaluar apo jo? Është e qartë nga dekretet se nuk është e ndaluar përderisa nuk është me epsh ose me frikën e devijimit. Nuk ka problem mes një të verbëri që dëgjon një tjetër. Megjithatë ka një paralajmërim. Atje ku nuk i përket një mashkulli, ai duhet ta shmang atë.

Por është e ndaluar që një grua ta bëj zërin e saj shumë të këndshëm dhe tërheqës ashtu që të shkaktojë huti tek një burrë ndërsa një burrë që ka sëmundje me zemrën e tij dëgjon zërin e saj dhe tërhiqet nëpërmjet epshit. [6] Kjo është midis gjërave që janë shumë të qarta.

Është e lejueshme të dëgjosh zërin e një gruaje jo-mahram derisa zëri i saj është normal dhe jo i tillë për të shkaktuar epsh ose për të rritur frikën nga devijimi. Vargu i Kuranit të Shenjtë është i qartë. Ai nuk thotë se gratë nuk duhet të flasin. Jo. Ai thotë ato nuk duhet ta ndryshojnë tonin e zërit. Gratë vazhdimisht shkonin tek Profeti i Shenjtë dhe tek Imamët dhe i pyetnin për pyetjet që kishin. Kjo është e qartë.

Takimi i duarve

Çështje tjetër është takimi i duarve. Sigurisht, të gjitha këto çështje ngrihen vetëm kur nuk është i pranishëm asnjë epsh ose frikë nga devijimi; përndryshe ato janë të palejuara në mënyrë të qartë. Sërisht, gojëdhënat dhe dekretet fetare konfirmojnë njëra tjetrën për këtë çështje. Imami u pyet nëse është e lejuar të takosh duart me një grua jo të afërme. Ai tha:

“Jo, derisa duart të jenë të mbuluara ose gruaja të jetë mahram”.

Burri duhet të takojë duart me një grua që nuk është mahram derisa dora e saj është e mbuluar dhe madje atëherë të mos zbatohet shtypje. [7]

Këto janë çështje të dekreteve fetare

Këtu ka edhe dy çështje që duhet të përmenden e para është se çështjet e përmendura deri në këtë pikë referoheshin të gjitha brenda përmbajtjeve dhe të gojëdhënave. Ndoshta nuk do të ngrihet asnjë pyetje deri në këtë pikë, por këto janë disa nga çështjet që më kanë ndodhur mua. Derisa kjo është një çështje e një dekreti, çdo kush duhet të shënojë se unë kam përmendur pikëpamjen time dhe u jam referuar këtyre provave për shkak të nevojës së tyre por çështja është ajo që duhet të ndiqet sipas Ligjit Hyjnor.

Çështja e dytë është se dekretet egzistojnë që janë të krahasuara e me ato të përmendura më lartë që përfshijnë dekretet fetare të ulemasë së madh por këto janë dekretet e pakicës, jo të shumicës.

Për shembull, Shaykh Tusi dha një dekret të tillë ashtu si dhe Shaykh Hedayat dhe Shaykh Ansari. Të tre këta janë ndër dijetarët më të ditur Shiit. Të tjerët përmendin këto arsye si Ajatullah Hakimi në Mustamsak, por kur vjen në lëshimin e dekretit fetar ata tërhiqen. Veprimet e muslimanëve, deri në këtë pikë, ishin kundërshtuar me këto pikëpamje kështu juristi fetar kalon përtej çështjes.

Zakoni Musliman

Kjo vetë është një çështje që zakonet dhe shprehitë e muslimanëve kundërshtojnë diçka që është e qartë nga vargjet e Kuranit dhe gojëdhënat. Zakonet e muslimanëve nuk janë diçka që mund të lihen m’anësh. Ka nevojë për një analizë se çfarë është kjo. Nëse pranojmë se muslimanët kanë përfituar një zakon nga fillimi i Islamit prej ku është zbuluar se janë nga zakonet e Profetit të Shenjtë dhe Imamëve, duhet që të ruhet. Megjithatë, një zakon i njerëzve nuk provohet vetë përveç se kur zbulohet se është mes zakoneve të Profetit të Shenjtë. Atëherë ajo vërtetohet dhe duhet të respektohet.

Për shembull, marrim mjekrrën. Disa njerëz thonë se prova e vërtetë për të është se burrat nga koha e Profetit të Shenjtë dhe më vonë të gjithë kishin mjekrra. Kështu ne mbështetemi mbi këtë. Tani shënoni se si janë përgjigjur ata.

Nëse dikush ka thënë se ishte e ndaluar të rritej mjekra ne do të thonim se njerëzit në të kaluarën, sipas zakonit kishin mjekër dhe kjo egzistonte që nga koha e Profetit të Shenjtë. Kështu nuk ishte e ndaluar të kesh mjekër nëse kishte qenë e ndaluar, nuk do të ishte zakon. Por ngrihet pyetja se nëse rritja e mjekrrës është e obligueshme apo e rekomanduar. Ne pranojmë mundësinë se është një pjesë e zakonit që është të paktën e rekomanduar ose e papërcaktuar. Zakoni tregon vetëm kur përfshihet mungesa e respektit. Prandaj është ose e obliguar ose e rekomanduar.

Këtu më ka lindur një mendim që është një çështje historike-shoqërore dhe më së shpeshti arsyeja pse autoritetet fetare përqëndrohen këtu është sepse ata nuk merren me çështjen shoqërore. Veshja modeste nuk egzistonte tek arabët para Islamik. Islami solli mbulimin e kokës, qafës dhe krahërorit etj dhe ndalimin e shikimit me epsh. 

Por një pjesë e asaj që solli Islami egzistonte në vendet joarabe. Ishte një influencë shumë e fortë, në veçanti, mes hebrenjve dhe njerëzit ishin të ndikuar nga mënyra e tyre e mendimit. Islami nuk e bëri të obliguar për ta mbuluar fytyrën. Ai thotë se është e obligueshme të mbulohen flokët dhe jo të ekspozohet fytyra.

Është e qartë se këta popuj që pranuan Islamin ndiqnin zakonet e tyre sepse udhëzimet Islame nuk thonin se ishte e obliguar të ekspozohej fytyra, përveç se në harem. Dhe as nuk thonin se ishte e ndaluar të mbulohej fytyra. Ai dha një zgjidhje. Ai ua la popujve të ndryshëm për të ushtruar zakonet e tyre për veshjen modeste nëse dëshironin ashtu.

Historia tregon se joarabët e ndjenin se ishte e obliguar të mbulohej fytyra. Kështu ky zakon i mbulimit të fytyrës, siç po shohim tani, nuk është zakon i Profetit të Shenjtë dhe Imamëve.

Çështje tjetër që është shumë e ndjeshme dhe që duhet të merret parasysh gjithashtu, lidhet me maturinë. Çdo jurist fetar flet në këtë mënyrë jashtë maturisë. Ata të gjithë e dijnë se egzistojnë këto dy gjëra, njëra tek gruaja dhe tjetra tek burri.

Ajo që egziston tek një grua është dëshira për ta treguar vetëveten, është pjesë e natyrës së saj. Ajo që egziston tek një burrë është animi për të shikuar, jo shikimi i drejtë por flirtimi dhe pranimi i kënaqësisë nga ai. Të dyja këto egzistojnë.

Uill Durant thotë se nuk ka asgjë në botë më të fortë dhe më këmbëngulëse se dëshira e një burri të shikojë një grua. Nuk egziston problem se sa e kufizuar është dhe është e referuar tek gojëdhënat. Kjo është përshkak të asaj se juristi fetar nuk e gjen kurajon, përkundër faktit se të gjitha këto arsye dhe prova egzistojnë, për të lëshuar një dekret. Ata thonë se maturia duhet të lihet më anësh. Maturia lidhet me vetë natyrën njerëzore. Kjo na sjell një çështje tjetër.

Disa njerëz ndjekin një filozofi dhe kjo filozofi është se në këto vende që sundohen nga zakonet, çfarë do që të mos thonë është më mirë për njerëzit. Më mirë është të mos e thuash se sa ta thuash.

Mund ta kem përmendur se një herë pranova një letër për falemderimin e librit që shkrova i titulluar Tregime të popujve të mirë. Kryesuesi i ritualit të lutjes në Kazistan e lexoi librin. Ai tha se i pa të gjitha tregimet. Megjithatë asnjë ide nuk i ishte ndryshuar dhe ato ishin paraqitur në mënyrë shumë të lexueshme, stil të këndshëm, por ai kishte dy kritika. Kritika e parë lidhej me një tregim për Fatimen dhe Aliun e Bekuar, Paqja qoftë mbi ta.

Puna e tyre ishte ndarë ashtu që Imam Aliu punonte jashtë shtëpisë kurse ajo punonte brenda shtëpisë, një ndarje të cilën Profeti i Shenjtë e kishte bërë që në fillim të martesës së tyre. Kur imam Aliu ishte në shtëpi, ai e ndihmonte atë brenda shtëpisë dhe kur ai nuk ishte në shtëpi ajo e bënte punën jashtë shtëpisë gjithashtu.

Një ditë ajo ishte mbuluar me blozë prej kokës deri në këmbë duke ndezur zjarrin dhe për shkak se në Medinë nuk kishte ujë, ai duhej të merrej nga puset, shpesh nga një distancë e largët, shtypja e bërë nga rripat e çantës për ujë kishin ngelur në trupin e saj për shkak të ujit që kishte mbartur në shtëpinë e saj.

Ky njeri thoshte se edhe pse ky tregim ishte i vërtetë dhe ishte një pjesë e gojëdhënës, unë nuk duhej ta përmendja për shkak se mund të keqkuptohej.

Unë nuk e mohoj parimin e përgjithshëm se nëse e vërteta shkakton devijim tek njerëzit, ajo nuk duhet të thuhet sepse shkaku për thënien e të vërtetës në rend të parë është për t’i drejtuar njerëzit dhe jo për t’i larguar ata prej saj. Sigurisht Kurani i Shenjtë na thotë:

“Ata të cilët fshehin argumentet dhe faktet që Ne i shpallëm, e pasi që ato ua sqaruam njerëzve në libër, të tillët i mallkon Allahu, i mallkojnë edhe ata që mallkojnë”. (2:159).

Toni i këtij vargu është shumë i fortë. Ka shumë pak vargje në Kuranin e Shenjtë ku mund të gjindet një ton kaq i fortë dhe i ashpër.

Në të njejtën kohë, unë besoj se qëllimi është se njerëzit nuk duhet ta fshehin të vërtetën për interesat e tyre, por të fshehin të vërtetën për shkak të vetë të vërtetës në kushte shumë të kufizuara të përkohshme dhe të përcaktuara ashtu që ajo të mos keqpërdoret dhe të mos bjerë nën këtë varg.

Me fjalë të tjera, është e ndaluar të gënjehet por nuk është gjithnjë e obliguar të flitet e vërteta. Prandaj ka raste kur dikush duhet të hesht.

Unë besoj se kjo lloj maturie, kur bazohet në çështjen e vërtetë të së vërtetës, nuk është problem por, kur bazohet në interesa individuale, personale ose grupore është tregim tjetër.

Tani çështja është nëse është apo jo maturi të mendosh në moslëshimin e dekretit fetar për blerjen ose shitjen e radios apo se nuk është e obliguar për një grua të mbulojë fytyrën dhe duart e saj. A është ky mendim i drejtë? A është i kuptueshëm? A prodhon ai përfundimin e drejtë apo jo? Po për disa gra që mbulojnë fytyrën dhe duart dhe pastaj zbulojnë fytyrën dhe duart dhe në fund tërë formën e tyre duke thënë këtë të vërtetë? Ose, a është e kundërta e vërtetë? Kështu, shumë gra dhe burra mendojnë se baza e pikëpamjes fetare është se fytyra e një gruaje nuk duhet të tregohet sepse kur tregohet, nuk mund të ndalohen të tjerat.

Në anën tjetër, mbulimi i fytyrës është jopraktik dhe nga pikëpamja logjike, është i pambrojtur. Nuk mund të jepet asnjë arsye apo dedukim për të qenë kështu. Prandaj, atëherë ato do ta zbulojnë plotësisht veten. Disa sociologë besojnë se shkaku për ekstremitetin në veshjen e grave dhe mungesa e thjeshtësisë është për shkak të besimit të gabuar që ka shoqëria për veshjen modeste. Gabimi ishte se e vërteta nuk ishte thënë!

Nëse do të thuhej siç e shprehin udhëzimet Islame, gjërat nuk do të kishin arritur në këtë pikë asnjëherë. Këtu njeriu duhet t’i referohet proverbit: “Të jesh më katolik se Papa”, ose “të kërcesh nga tigani në zjarr”. Kurani i Shenjtë në Suren Hujarat thotë:

“O besimtarë, mos dilni përtej Zotit dhe të Dërguarit të Tij” (29:1).

Çfarë nënkupton me fjalën ‘dilni’ është një pikë përtej të cilës Zoti dhe Profeti i Tij thanë se njeriu nuk duhet të shikojë, përtej kësaj, ‘dalja përtej Zotit dhe të Dërguarit’. Imam Aliu, Paqja qoftë mbi të, thoshte:

“Zoti ka vënë kufinj. Mos i kalo ato. Pra, ai ka caktuar të ndaluarën, bindu. Ai ka caktuar të obliguarën dhe udhëzimet; mos iu shmangni dhe si për gjërat për të cilat Ai mbeti i heshtur për mos ndalimin dhe mos obligimin e tyre nuk ishte sepse Ai i harroi ato, por Ai dëshironte që ju të jeni të lirë për sa i përket atyre. Prandaj mos u kufizoni dhe bëjeni detyrën tuaj në emër të fesë së Zotit dhe Zotit”.

Profeti i Shenjtë tha në një gojëdhënë të regjistruar në jama’al-Saghir:

“Ashtu siç Zoti nuk e pëlqen atë që Ai e ndaloi, njerëzit duhet të binden dhe Ai pëlqen që ata të bëjnë atë që është e lejuar; çfarëdo qoftë pa ndonjë problem duhet të konsiderohet të jetë e tillë dhe ata nuk duhet të ndalojnë asgjë çfarë Zoti nuk e ka ndaluar...” Kjo gojëdhënë është regjistruar gjithashtu kështu: “Zoti i do njerëzit që lejojnë çfarëdo që Ai ka lejuar dhe ndalojnë çfarëdo që ka ndaluar”.

Ndoshta gaboj. Siç e kam përmendur, në vendet e mbuluara nga dekretet fetare, çdo person duhet të ndjek dekretet e mujtahidit të tyre. Por për sa i përket kësaj që përmendet si mendim i matur dhe duke thënë se nuk është e këshilluar të përmendim diçka edhe pse është e vërtetë, unë nuk pajtohem me këtë mendim të matur. Unë besoj se është e këshillueshme të shprehim të vërtetën dhe ajo që është e këshillueshme është të kundërshtojmë konceptin që shprehin gratë sot: “Veshja modeste është jopraktike”. Ne duhet tu vërtetojmë atyre se veshja Islame modeste është logjike dhe praktike.

Së dyti, ne duhet të bëjmë përpjekje të krijojmë aktivitete kulturore, sociale dhe të shëndetit, veçanërisht për gratë dhe të rezistojnë aktivitetet e përziera të imituara nga Evropa. Vetëm në këtë mënyrë gratë do të rizbulojnë personalitetin e tyre të vërtetë dhe mundësinë se ata nuk do të jenë më një mjet, lodër dhe mjet i epshit të burrave në emër të lirisë dhe barazisë.

Dekretet fetare për këtë çështje

Ne kemi parë përmes këtyre mësimeve se sipas udhëzimeve të sakta dhe të moderuara të Islamit, për sa i përket marrëdhënieve të një burri dhe një gruaje të bazuara mbi burimet e besueshme dhe praktikës së Profetit të Shenjtë dhe Imamëve të pastër, është dokumentuar se nuk është e obligueshme të mbulohet fytyra dhe duart si dhe gjithashtu fakti se ata forcuan lejimin që burrat dhe gratë të shikojnë njëri-tjetrin nën kushtin që të mos jetë me epsh (po të mos jenë bashkëshort dhe bashkëshorte) dhe as me frikë nga devijimi.

Tani ne do t’i referohemi shkurtimisht dekreteve të juristëve fetar, sepse është e rëndësishme të dijmë si e kanë interpretuar ata këtë çështje që nga fillimi i Islamit deri tani. [8]

E fillojmë me atë se, cili është mendimi i juristëve fetarë për mbulimin e fytyrës dhe duarve dhe së dyti, çfarë dekretesh kanë lëshuar ata për sa i përket shikimit? Si për faktin se nuk është e obliguar të mbulohet fytyra dhe duart, duket se nuk ka dallim mendimi mes të gjithë juristëve fetar Shiit ose Sunit.

Ka qenë vetëm një Sunit që nuk pajtohet. Ai ishte Abu Bakr ibn ‘Abd al-Rahman ibn Hisham dhe nuk është e qartë nëse mendimi i tij lidhej vetëm me lutjen rituale, apo përfshin ata njerëz që nuk ishin mahram gjithashtu. Nuk ka dallim mendimi edhe për fytyrën por disa dallime janë shfaqur për sa i përket duarve deri në kyçe dhe këmbëve deri në nyje si dhe nëse këto janë përfshirë mes përjashtimeve apo jo.

Para se të përmendim se çfarë kanë thënë, duhet të theksohen dy çështje. Së pari çështja e mbulesës trajtohet në dy vende në jurispondencë.

Njëra është në lidhje me faktin se është e obligueshme që në lutjen rituale gratë të mbulojnë të gjithë trupin e tyre, nëse është i pranishëm një jo-mahram apo jo. Këtu ngrihet pyetja nëse duhet të mbulohen duart dhe fytyra apo jo.

Vendi i dytë ku diskutohet çështja është në lidhje me martesën dhe në çfarë mase ka të drejtë të shikojë gruan një kërkues që mund të vendosë t’i kërkojë dorën për martesë.

Këtu, më se shpeshti ka një diskutim të përgjithshëm për mbulimin dhe lejimin ose mos lejimin e shikimit. Kështu nga pikëpamja e jurisprudencës, kemi dy lloje mbulimi.

Njëra është mbulimi i obligueshëm për ritualin e lutjes që ka rregulla të caktuara siç janë veshjet e veshura duhet të jenë të pastra, jo të huazuara etj. Tjetra është mbulimi që është i obligueshëm, përveç ritualit të lutjes, përpara burrave me të cilët një grua nuk është mahram dhe që nuk ka kërkesat e veçanta të mbulimit për ritualin e lutjes. Siç do ta theksojmë më vonë, nuk shfaqet asnjë dallim, për masën e mbulesës para një mahrami.

Pika e dytë për tu theksuar është se juristët fetar përdorin një term që i referohet trupit veç duarve dhe fytyrës. Ky term është ‘aurah’, ‘e zbuluar’ ose ‘e zhveshur’ ose ‘lakuriq’. Mundet që për disa njerëz ky term të duket joatraktiv në kuptimin se lakuriqësia mund të konsiderohet si joatraktive.

Atëherë ne pyesim nëse trupi i një gruaje, përveç fytyrës dhe duarve të saj, është diçka që konsiderohet e shëmtuar ose jotërheqëse nga pikëpamja e jurisprudencës Islame? Përgjigja është se fjala aurah në asnjë mënyrë nuk i referohet diçkaje të shëmtuar ose jo-tërheqëse. Në rend të parë, jo çdo veprim i shëmtuar ose i padëshirueshëm i refrohet aurah dhe e kundërta është gjithashtu e vërtetë.Fjala aurah shpesh përdoret në lidhje me diçka që nuk ka të bëjë aspak me shëmtinë. Në Kuranin e Shenjtë, fjala është përdorur në vargun 33:12,

“Vërtetë shtëpitë tona janë të hapura”

(të zbuluara, të pambuluara, aurah), për faj të të cilës ata shpresonin të përjashtoheshin nga zënka. Është e qartë se nuk referohet asnjë shëmti në lidhje me shtëpitë e tyre. Në vargun 24:59, në të cilin do të referohet, përmenden tre herë ku madje edhe një mahram duhet të kërkojë leje të hyjë në zonën e fshehtësisë së dikujt (përveç bashkëshortit ose bashkëshortes) dhe këto janë quajtur koha e “tre aurah-ve”. Në Majma’ al-Bayan autori, i cili është i pakrahasuar mes komentatorëve për aftësinë e tij për të ndarë më anësh kuptimet e fjalëve në referencë me përdorimin e fjalës aurah në vargun 33:14 thotë:

“aurah i referohet çdo gjëjë që mund të dëmtohet lehtë e cila konsiderohet si bordurat ose kufijtë e një shteti ose diçka në lidhje me luftën. Një vend ose shtëpi e zhveshur ose e zbuluar ose lakuriq është një shtëpi që dëmtohet lehtë dhe është e cenueshme”. [9]

Kështu, është e qartë se fjala nuk është përdorur nga juristët fetar për të rënë poshtë ose për tu dobësuar. Trupi i një gruaje paraqitet si i zbuluar sepse ai është si një shtëpi që nuk ka mure dhe mund të dëmtohet lehtë dhe duhet të mbulohet nga një lloj mbulimi.

Tani të shohim se ç’thonë dekretet. Allamahu në Tazkirat ul fuqaha’ shkruante:

“Tërësia e trupit të gruas është aurah (e cenueshme) përveç fytyrës së saj”.

Të gjithë ulematë në qytete të ndryshme e pohojnë këtë përveç Abu bakr ibn Abd al-Rahman Hishamit që beson se i tërë trupi i gruas është i cenueshëm. Mendimi i tij është në pakicë. Në mendimin e ulemave Shiit, dy duart deri ne kyç janë si fytyra dhe nuk konsiderohen të cenueshme (aurah).

Malik ibn Anis Shofe’i, Uvaz’i dhe Sugjan Thavavi pajtohen me ulematë Shiit sepse ibn Abazi kishte regjistruar nga Profeti i Shenjtë që thoshte:

“Fytyra dhe dy duart futen tek përjashtimi”.

Por sipas pikëpamjes së Ahmad Hanbalit dhe Davud Zahirit, të dyja duart duhet të mbulohen. Fjalët e regjistruara nga Ibn Abazi janë të mjaftueshme në lidhje me këtë mendim. Allamahu u referohet dy këmbëve duke thënë: “

Siç mund të shihet, juristët fetar u referohen Sures Nur për mbulimin e kërkuar për ritualin e lutjes por megjithatë nuk i referohen ritualit të lutjes. Ajo që duhet të mbulohet në ritualin e lutjes është ajo që duhet të mbulohet para një mahrami dhe nëse ka ndonjë dallim në mendim, është për atë nëse më shumë vende duhet të mbulohen për ritualin e lutjes apo jo. Por, si për faktin se ajo që nuk është obliguar të mbulohet tek lutësit është e njejta ajo që nuk është e obliguar të mbulohet me një jo-mahram, nuk ka dallim mendimi”. [10]

Ibn Rushidi juristi i famshëm fetar andaluzian, fizikant dhe filozof shkruante:

“Është mendimi i shumicës së ulemave që trupi i një gruaje, përveç fytyrës dhe dy duarve të saj, është i cenueshëm, aurah. Ahmad Hanifah beson se të dyja këmbët gjithashtu nuk përfshihen. Abu Bakr Abd al-Rahman Hishani beson se tërë trupi i gruas është aurah pa ndonjë përjashtim. Shaykh Javad Mughniyah shkruan në librin e tij al-Fiqh ala mazahid al-Khamsah, “Të gjithë ulematë Islam pajtohen se është e obligueshme për burrat dhe gratë të mbulojnë atë pjesë të trupit për ritualin e lutjes që e mbulojnë jashtë ritualit të lutjes.Lind dallimi se sa duhet të mbulohet. Pyetja në lidhje me gratë është nëse është e obligueshme apo jo për të, të mbulojë fytyrën dhe duart në masën e duhur për ritualin e lutjes dhe pyetja për burrat është nëse është e obliguar për ta të mbulojnë më shumë se nga kërthiza deri në gjunj”. Pastaj ai thotë: “Sipas ulemave Shiit Imamiyah, është e obliguar për gratë të mbulojnë në ritualin e lutjes aq sa mbulojnë para një jo-mahrami përveç gjatë ritualit të lutjes”.

Çfarë është e çuditshme është se disa ulema bashkëkohorë kanë menduar se pikëpamja e ulemave në të kaluarën ishte se ishte e obliguar të mbulohej fytyra dhe kjo është gabuar. Për lejimin e shikimit Allamahu shkruan:

“Një burrë që sheh një grua ose një grua që sheh një burrë e bën ose nga nevoja (siç është shikimi i kërkuesit) ose jo. Nëse nuk ka nevojë, nuk është e lejuar të shikojë më shumë se fytyrën dhe duart dhe nëse ka frikë nga devijimi kjo edhe më shumë nuk është e lejueshme. Nëse nuk ka frikë nga devijimi, sipas Shaykh Tusitit, nuk ka asgjë për ta ndaluar atë, por është e papranueshme. Shumica e shafeitëve besojnë në të njejtën por disa besojnë se është e ndaluar të shikohet në fytyrë dhe duar”.

Në lidhje me shikimin në fytyrë dhe duar, kryesisht ka tre mendime.

Së pari, mendimi se është apsolutisht e ndaluar sipas Allamahut dhe disa njerëzve të tjerë duke përfshirë autorin e Xhevahirit.

Së dyti, është e lëjueshme të shikohet një herë dhe çfarë është e ndaluar është shikimi i përsëritur. Muhaqiq në Sharae’, Shahid Avval në Lum’ah dhe Allamahu në librat e tij të tjerë mbron këtë pikëpamje.

Së treti, është apsolutisht e lejueshme sipas Shaykh Tusitit, Kulajmi, autori i Hada’içit Shaykh Ansari, Naraqi në Musamad dhe Shehid Thani në Masalik. Shahid Thani përjashton arsyetimin e Shafe’i-it që e kishte pranuar Allamahu, por në fund ai thotë:

“Nuk ka dyshim se duhet të mbizotërojë maturia”.

Këto ishin pikëpamjet e juristëve të shkuar. Shumica e juristëve bashkëkohorë nuk i referohen direkt këtyre dy çështjeve dhe më së shpeshti e mbulojnë atë me anë të “maturisë”.

Por mes juristëve bashkëkohorë, Ajatullah Hakimi në recitalin e tij Minhaj al-Salihin [11] në paragrafin për martesën, jep një dekret direkt në të cilin pohon se fytyra dhe duart janë përjashtim. “Është e lejuar të shikojë një person, dikush që ka qëllim të martohet si dhe gratë dhimmah derisa nuk ka epsh në shikim duke përfshirë gratë që nuk mund t’i privojnë nga mosmbulimi dhe gratë që janë mahram. Është e ndaluar të shikohet tek çdo grua tjetër, përveç fytyrës dhe duarve deri në kyç dhe vetëm atëherë kur nuk përfshihet epshi”.

[1]. vasail, vol. 3, fq. 25. [2]. Ibid, vol. 3, fq. 29. [3]. Ibid, vol. 3, fq. 29. [4]. Ibid, vol. 3, fq. 26. [5]. Ka një diferencë të qartë mes ligjeve të bëra nga njerëzit ose një trup ligjbërës dhe Ligjeve të Zotit. Nëse një person don të ndjekë ligjet e një shteti, ai mund të luaj pak me to. “Ligji është aksh dhe unë nuk e bëra atë”. Por kur vjen puna tek Ligjet e Zotit ka një dallim dhe qëllimi i tij është i njohur. [6] Ajatullah Sayyid Muhammad Kazim Tabatabaie Yazdi, Urvatul vusqa, Paragrafi për martesën, kapitulli një, botimi 39. [7]. Ibid. [8]. Paragrafi i fundit i këtij mësimi u shtua më vonë nga Muraza Mutahhari dhe nuk është në kaseta, por për shkak të rëndësisë së çështjeve që i referohet, është përkthyer dhe paraqitet këtu. [9]. Majma’al-Bayan, koment mbi Kuranin, 33:14. [10]. Bidayat al Mujtahid, vol. 1, fq. 111. [11]. Minahj al-Salahin, botimi i nëntë, lëshimi i 3.

Mësimi i gjashtë

Përshtatjet dhe jo-përshtatjet e lejuara

Si për mbyllje të diskutimit tonë të mëparshëm, duhet të përmendim dy pika.

Njëra është se shkenca e parimeve të jurisprudencës fetare ka dy shprehje që janë të dobishme për ne këtu. Disa gjëra nuk janë të këshillueshme t’i bëjnë ato të obligueshme dhe as nuk janë paramenduar të sundohen si të ndaluara. Pasi ato nuk përmbajnë kriterin të detyrojnë ose të ndalojnë, ato janë të obligueshme dhe për këtë shkak ato quhen jo-përshtatjet e lejuara (mubah la-iqtidati). Ndoshta shumica e të lejuarave janë të këtij tipi. Por ka të tjera. Arsyeja pse janë të lejuara është për shkak të diturisë së caktuar që i çliron ato. Pra, nëse Ligji Hyjnor nuk i lejoi ato, duhet të jetë shfaqur një shpirtligësi e nevojshme.

Këto lloje të lejueshme njihen si përshtatje të lejueshme. Ka mundësi se me këto lejime, ekziston një rekomandim ose paramendim në aktivizimin ose shkëlqimin e këtyre veprave, por me qëllim për të bindur një rekomandim më të lartë që duke i pranuar ato sjell që Ligji Hyjnor e sundon si të lejuar dhe nuk e vë re kriterin tjetër.

Të lejuarat, që janë lejuar për shkak se nuk kanë dashur të kenë faj ose gabim (haraj), janë kështu: Juristët fetar e konsiderojnë faktin se nëse duan të ndalojnë ndonjë vepër, jeta e njerëzve do të bëhet shumë e vështirë kështu ata nuk do t’i ndalojnë ato. Ndoshta shembulli më i mirë është divorci. Profeti i shenjtë thoshte:

“Mes të gjitha të lejuarave, divorci është më i urryeri”. Dikush mund të pyes: “Nëse është i urryer atëherë pse është i lejueshëm? Divorci mund të jetë i ndaluar”.

Por jo, në të njejtën kohë që ëhtë edhe vepër e urryer dhe se kryerja e divorcit shkakton dridhjen e parajsës, ajo nuk është e ndaluar. Kur Abu Ajub Ansari donte të ndante gruan e tij, Profeti i Shenjtë i tha:

“Ndarja Um Ejub, është mëkat”.

Por, nëse Abu Ejubi do ta ndante gruan e tij, Profeti i Shenjtë nuk do të thoshte se ishte e pavlefshme. Kjo është diçka që nuk është e ndaluar por në të njejtën kohë përmban aq shumë aspekte sa përmban një gjë e ndaluar dhe ndoshta më shumë. Për shkak të kësaj ajo është e uryerr por jo e ndaluar. Shkaku është se Islami nuk don që martesa të jetë e detyruar. Pra, të obligosh një burrë, që duhet të jetë përkrahësi dhe mbrojtësi i një gruaje, ta mbajë gruan e tij me çdo çmim. Janë bërë përpjëkjë që të mos kryhet ndarja por që një burrë duhet ta mbajë bashkëshorten e tij sepse ai është kaq i anuar dhe nuk rrit ftohjen ndaj gruas së tij. Por situata shkon përtej kësaj dhe burri dëshiron ta ndajë. Kjo është një vepër e urryer kështu që ai është i detyruar ta bëjë atë. Ky është një shembull i përshtatjes së lejueshme. Këto përshtatje egzistojnë në sferën e veshjes modeste gjithashtu.

Në lidhje me përmasën e veshjes modeste, si fakti që nuk është e obliguar që një grua të mbulojë fytyrën e saj, nuk është e ndaluar për një burrë të shikojë fytyrën e një gruaje përderisa nuk është shikim me epsh. Dallimi mes zbulimit ose mbulimit të fytyrës është një nga përshtatjet e lejuara. Pra pikërisht kriteri që egziston në lidhje me flokët, egziston edhe në lidhje me fytyrën. Kriteri që egziston në lidhje me pjesën tjetër të trupit, egziston edhe në lidhje me fytyrën.

Ka shumë pjesë të trupit të cilat edhe nëse nuk janë më të stimuluara, ato nuk janë më pak se fytyra, por në të njejtën kohë, shfaqet ky përjashtim.

Kriteri është i njejtë por nëse një gruaje i është thënë të mbulojë flokët e saj, nuk është e vështirë për të ta bëjë po të mos jetë një grua në të cilën egziston egoja dhe natyra rebele se flokët e saj duhet të ngelin të pambuluara.

Është një detyrë që nuk shkakton vështirësi.

Ajo nuk e pengon jetën e saj në asnjë mënyrë.

Por nëse një gruaje i është thënë se duhet ta mbuloj fytyrën e saj gjithashtu, kjo e ndalon atë të bëjë shumë gjëra.

Ajo i ndalon lirinë e saj të veprimit.

Për shembull, shumë nga punët e vlefshme në shoqëri morën nga pikërisht ky dekret fetar se nëse është e obligueshme apo jo që një grua të mbulojë fytyrën e saj.

A është e lejuar që gratë të drejtojnë një veturë apo jo? Pyetja duhet të qaset nga pikëpamja e detyrimeve që ka një grua nëse është e lejuar apo jo? A mund t’i mbajë ajo detyrimet e saj dhe të vozisë apo jo? Nëse është e obliguar që gratë të mbulojnë fytyrën dhe duart e tyre, a nuk është e mundur për ta të drejtojnë një veturë? Kjo është pasi që vozitja do të shkaktonte moskryerjen e një detyre, ajo nuk duhet ta bëjë atë. Por një tjetër thotë:

“Jo. Nuk është e obliguar që gratë të mbulojnë fytyrën e tyre”.

Atëherë kjo do të thotë se ajo mund të vozisë dhe vozitja nuk do të thotë që pjesët e tjera të trupit të saj të jenë të dukshme ose që ajo të ketë grim ose që flokët t’i ketë të zbuluara.

Deri sa të duket rrethi i fytyrës së saj, ajo mund të vozisë.

Për shembull, a është e lejuar që një grua të jetë mësuese dhe të mësojë1 nxënës meshkuj? Pasi thamë se dëgjimi i zërit të një gruaje jomahram nuk është problem dhe se është e lejuar që një burrë të shohë fytyrën e një gruaje jomahram përderisa nuk është një shikim me epsh, atëherë ajo mund të jetë një mësuese e nxënësve meshkuj.

Pra, kufijtë janë pikërisht fytyra dhe duart. E vërteta është se pyetja e vërtetë është nëse gratë duhet të kufizohen në shtëpi apo jo. Kjo nuk është një çështje e vogël.

Nëse nxjerim si përfundim se pikëpamja e Islamit është që fytyra dhe duart e grave duhet të mbulohen bashkë me trupin e saj, që është e obliguar të mbulohet dhe nëse themi që gruaja duhet të mbulohet prej kokës deri në gishtin e madh të këmbës, kjo nënkuptonte se veprimet e një gruaje duhet të kufizohen me shtëpinë e saj sepse nuk është e mundur që ajo të jetë aktive jashtë shtëpisë së saj.

Por nëse themi, jo, nuk është e obliguar që gratë të mbulojnë fytyrën dhe duart, ne nuk kemi kufizuar veprimet e saj me këtë.

Për shembull, gratë që besojnë se janë të obliguara të mbulohen plotësisht nuk mund të largohen asnjëherë nga shtëpitë e tyre të blejnë perime.

Ajo duhet të dërgojë një shërbëtor mashkull ose bashkëshortin e saj ta bëjë këtë. Kështu që ka një dallim të madh nëse është e obliguar apo jo që një grua të mbulojë fytyrën dhe duart e saj. Zona e veprimeve të saj mund të kufizohet në mënyrë ekstreme. Kemi nxjerrë përfundim nga vargjet e Kuranit të Shenjtë dhe gojëdhënave.

 Gjëja e vetme që mungonte ishte dekreti fetar dhe kjo nuk ishte në lidhje me atë se ishte e obliguar të mbulohej fytyra dhe duart. Shumë dekrete pajtohen se nuk është e obliguar. Zona në të cilën ndjehet mungesa e dekreteve fetare është në zonën nëse është e lejuar apo jo për një burrë të shikojë fytyrën e grave jo në lidhje farefisnore përderisa shikimi i tij nuk është me epsh.

Shumica thonë se nuk është e lejuar por ka njerëz si Alim Sheik Ensari i madh që thotë se është e lejuar dhe në vetë vargun dhe në gojëdhënat, është e lejuar shumë qartë. Kështu nëse na pyesin: “Cili është dallimi mes fytyrës dhe flokëve? A nuk është kriteri që egziston për flokët edhe për fytyrën? Për sytë dhe për vetullat? Këto kritere madje mbajnë më shumë peshë këtu”.

Përgjigjet janë se është një përshtatje e lejueshme dhe jo një jopërshtatje e lejueshme, se një kriter që egziston për dikë nuk egziston për tjetrin. Gjithashtu, në përjashtimin që egziston në lidhje me individët ka dy përjashtime që do t’i diskutojmë më vonë.

Mbulimi nga babai, fëmijët dhe djemtë e bashkëshortit, vëllezërve, vjerrit etj nuk është i obliguar. Këtu egzistojnë dy kritere.

Së pari shikimi i babait dhe madje i xhaxhait ndyshon nga ai i një jomahrami. Është e natyrshme se një baba nuk e shikon bijën e tij me epsh ose me frikën nga devijimi, as një djalë nënën e tij. Mes vëllezërve dhe xhaxhallarëve ndodh e njejta.

Por ka disa marrëdhënie që nuk mund të thuhen se janë në këtë mënyrë. Për shembull djali i bashkëshortit. A mundet që djali i bashkëshortit të ketë natyrshëm ndjenja të njejta që ka babai për vajzën e tij? Edhe nëse vajza e tij është mes grave më të bukura në botë? Nëse një burrë merr një bashkëshorte të re që ka moshë të njejtë me djalin e tij, a do të jetë në këtë mënyrë? Është e qartë se jo. Ndoshta mund të thuhet se për një vjerr është në të njejtën mënyrë. Sërisht këtu arsyeja pse nuk është e nevojshme të mbulohet para këtyre lidhjeve farefisnore është për shkak të vështirësisë.

Një burrë martohet dhe djali i tij jeton në të njejtën shtëpi, ku djali është një pjesë dhe një pjesë e pandarë e shtëpisë. Bashkëshortja dëshiron të bëhet një pjesë e shtëpisë. Nëse do të jetojnë në një vend dhe bashkëshortja do të duhej të mbulohej kjo do të shkaktonte vështirësi të mëdha. Kjo është çështja e parë.

Prej këtu ne mund të nxjerrim një përjashtim që është siç thamë në lidhje me ndarjen. Ndarja është e lejueshme por është e urryer. Ajo nuk është e ndaluar por e urryer.

Kështu nëse një burrë do të pyeste: “Nëse dua të ndahem me bashkëshorten, a do të fitoj kënaqësinë e Zotit? A duhet ta ndaj apo jo? Më mirë është të mos e ndash atë. Në të njejtën zonë, të shikosh një grua jomahram kur nuk është me epsh ose me frikë nga devijimi është e lejueshme.

Por nëse dikush do të pyeste: “A është më mirë të shikosh apo të mos shikosh”? Sigurisht më mirë është të mos shikosh. Ligji Hyjnor e lejoi atë kështu që njerëzit nuk duhet të vihen në vështirësi të paarsyeshme por kriteri egziston akoma. A është më mirë për një grua të mbuloje fytyrën e saj apo jo? Është më mirë të mbulojë fytyrën e saj por për shkak se mbulimi i fytyrës së saj shkakton vështirësi të madhe është lejuar të mos mbulohet. E njejta është e vërtetë për shikimin e fytyrës së një gruaje jomahram i cili në të njejtën kohë edhe pse i lejueshëm, është më mirë të mos bëhet.

Gojëdhënat dhe tregimet

Ka një seri gojëdhënash në këtë fushë që shpjegojnë plotësisht këtë çështje. Në mësimin e kaluar ne paraqitëm gojëdhënat që kryesisht pohuan se ishte e ndaluar për një burrë të shikojë fytyrën e një gruaje jomahram. Ka një seri tjetër gojëdhënash transmetimet e të cilave janë në pikëpyetje dhe nuk bazohen nga ulematë por ato shpjegojnë gjërat dhe ofrojnë etikë të mirë. Ka një letër të famshme të Imam Aliut për Imam Hasanin që është një letër këshille:

“Në masë të mundshme largoje bashkëshorten ose bashkëshortet nga përzierja me të tjerët. Asgjë nuk e mbron gruan më mirë se shtëpia”.

Gojëdhëna përmban fjalën ihtijab. Ajo do të thotë të fshihesh pas perdes. Ai i tha Malik Ashtarit:  Aty ku Imami thotë të shmanget përzierja e grave me burrat jomahram, kjo është më e shëndetshme për gratë. Kjo është e vërtetë. Sa më shumë të ndahet nga burrat jomahram, ulet rreziku nga devijimi, kurse sot ne shohim se sa është rritur rreziku me sistemin e tyre në botën moderne. Prej këtu, ne nuk mund të themi se burrat dhe gratë të përzier bashkë krijojnë më pak shanse rreziku. Ka edhe një gojëdhënë tjetër që ëhtë e besueshme. Juristët fetar bazohen në të. [1] Profeti i Shenjtë thoshte:

“Shikimi i parë është i yti, por i dyti është i humbjes tënde”.

A është kjo dhënia e sundimit apo marrja e pozitës? Disa kanë thënë se është dhënia e sundimit. Ata thonë se Profeti i Shenjtë ka thënë se dikush mund ta shohë një herë një grua por shikimi i dytë është i ndaluar.

Të tjerët thonë se çfarë nënkuptohet është se hera e parë kur sytë pa qëllim bien mbi fytyrën e një gruaje është e mundur, por herën e dytë kur bëhet me qëllim nuk është e lejuar. Por akoma të tjerët thonë se nuk është as dhënia e sundimit dhe as marrja e pozitës.

Hera e parë është e paqëllimshme por hera e dytë është me epsh dhe kjo është ajo pse Profeti i Shenjtë thoshte se hera e dytë është humbja juaj.

Ka edhe një gojëdhënë tjetër që është një mësim i mirë edhe pse nuk bazohet në jurisprudencë. Është etikë e mirë. Ajo thotë se Profeti i Shenjtë pyeti:

“Cilat janë gjërat më të mira se çdo gjë tjetër për gratë”? Askush nuk u përgjigj. Imam Hasani, akoma fëmijë, shkoi në shtëpi dhe pyeti cila ishte përgjigja. Fatimja, Paqja qoftë mbi të, tha: “Se ajo nuk shikon asnjë burrë dhe asnjë burrë nuk e shikon atë”. [2]

Kjo tregon se për një grua shikimi tek një burrë është gjithashtu i rrezikshëm. Është më e sigurtë dhe më mirë nëse ajo nuk takohet me burra jomahram. Nuk ka pyetje se kjo është kështu.

Ajo që ne i referohemi është se çfarë është e lejuar në mënyrë që një grua të përballet me më pak vështërësi dhe jo ç’është më e sigurtë dhe më e padëmshme. Është e qartë se kjo është më e sigurtë. [3]

Ka edhe një gojëdhënë tjetër: “Shikimi është shigjeta e shejtanit”. [4] Kjo sigurisht i referohet shikimit me epsh. Ose: “çdo gjë ka formën e saj të tradhëtisë dhe tradhëtia e syve është shikimi”, [5] duke iu referuar shikimit me epsh dhe atij që përmban frikën nga devijimi.

Përjashtimi i Kërkuesit

Kemi shumë gojëdhëna që lidhen me kohën kur dikush është kërkues për martesë në të cilën është e lejuar të shikohet. A nuk nënkupton kjo atëherë, se nuk është e lejuar nëse ai nuk është një kërkues? Jo vetëm që është e lejuar por është theksuar se është më mirë nëse ai shikon. Për shembull, ata thonë se një burrë donte të martohej me vajzën e njërit prej shokëve e tij që ishte banor i Medinës. Profeti i Shenjtë i tha:

“Shko dhe shikoje dhe pastaj martohu. Ka diçka në sytë e shokëve”. [6]

Profeti i Shenjtë i tha të shikojë në fillim sepse Shokët ishin prej vetëm një ose dy fiseve dhe shumica e tyre kishin një lloj difekti në sy. Ai i tha ta shikojë në fillim dhe pastaj të martohej ashtu që më vonë të mos dëshpërohej. Mugharyar ibn Shu’bay tha:

“pata kërkuar të martohem. Profeti i shenjtë më tha: ‘A e ke parë atë’? Unë i thash: ‘Jo. Nuk e kam parë’. Ai tha: ‘Shko dhe shikoje sepse kjo do t’i japë forcë martesës tënde’”. [7]

Imam Xhafari, Paqja qoftë mbi të, tha:

“Nëse dikush prej jush kërkon një grua për martesë është më mirë ta shihni atë grua, nëse shikimi juaj është i atij të kërkuesit”. [8]

Kur një gojëdhënë thotë se është e lejuar si një kërkues, atëherë a do të thotë kjo se nuk është e lejuar kur ai nuk është kërkues? Nëse shikimi i kërkuesit nënkupton se mund të shihen vetëm fytyra dhe duart dhe asgjë më shumë, atëherë ajo kufizohet të mos jetë me epsh në asnjë mënyrë. Kjo do të nënkuptonte se shikimi në herët e tjera nuk është i lejuar por kjo nuk është mënyra e duhur. Është e lejuar për një kërkues të shikojë fytyrën dhe flokët e një gruaje dhe madje përshkrimin e formës së saj, gjërat që ndikojnë formën e trupit të gruas. Është më e gjërë dhe më e qartë se cila është e lejuar për një burrë që është kërkues nuk është e lejuar herët e tjera. Ata gjithashtu kanë thënë se nëse një kërkues është serioz, edhe nëse shikon me epsh nuk ka problem.

Përjashtime të tjera të referuara në Kuranin e Shenjtë

Tani do të diskutojmë përjashtimet e tjera. Disa lidhen me masën e veshjes modeste. Një përjashtim tjetër lidhet me numrin e individëve. Disa nuk kanë debatuar dhe të tjerët kërkojnë pak sqarim. Shprehja “të mos zbulojnë stolitë e tyre”, shfaqet dy herë dhe në të dyja herët shoqërohet me një shpjegim.

Herën e parë lidhet me masën e veshjes modeste dhe ajo që nuk ka nevojë të mbulohet.

E dyta lidhet me njerëzit para të cilëve është e nevojshme të mbulohet, duke përfshirë ato që nuk janë përjashtime, siç janë flokët, qafa, krahërori etj. Në fillim thotë: “Të mos i zbulojnë stolitë e tyre përveç atyre që janë të jashtme” E kam sqaruar këtë.

“Ti ulin vellot mbi kraharorët e tyre”.

Edhe këtë e kemi sqaruar gjithashtu. Përsëri: “të mos i zbulojnë stolitë e tyre përveç bashkëshortëve të tyre...” Nuk ka asgjë që është e obliguar të mbulohet përpara bashkëshortit të një gruaje. “...baballarëve të tyre, djemve të tyre dhe djemve të bashkëshortëve të tyre, vëllezërve të tyre, fëmijëve të vëllezërve të tyre dhe fëmijëve të motrave të tyre”. Është e qartë deri këtu. Nuk ka debat në lidhje me lidhjet farefisnore të përmendura. Por pastaj, janë përmendur edhe katër lidhje farefisnore dhe ka një diskutim se çfarë nënkuptojmë.

“Ose gratë e tyre ose çfarë kanë në përgjegjësi ose burrat e tillë që nuk kanë për qëllim të kenë dëshira seksuale ose fëmijët që nuk kanë arritur njohuri për pjesët e fshehta të grave”.

A nënkupton “ose gratë e tyre” të gjitha gratë? Ose vetëm gratë muslimane ose gratë që jetojnë në shtëpitë e tyre dhe u shërbejnë atyre? E treta është shumë e pabesueshme dhe mundësia nuk mund të jetë e lejuar se është kështu sepse nuk ka kuptim që mes të gjitha gjërave kjo u referohet grave që punojnë në shtëpinë e tyre. Kjo do të nënkuptonte se ato do të duhej të mbuloheshin para grave që nuk janë shërbyeset e tyre dhe është e qartë se nuk është këhtu.

Njëra nga gjërat që është e sigurtë që nga fillimi i Islamit është se një grua është mahram me një grua tjetër. Kështu mbetet një nga dy mundësitë e para. Së pari, “gratë e tyre”, i referohet të gjitha grave. Kështu nuk ka grua që nuk është mahram me një grua tjetër.

Por nëse është e dyta, pra, gratë muslimane, pastaj gratë jomuslimane nuk janë mahram. Sigurisht kjo është diçka për të cilën ndoshta disa kanë lëshuar një dekret fetar për këtë por nuk është në këtë mënyrë. Disa thonë se është e ndaluar për një grua muslimane të xhvishet përpara një gruaje jomuslimane.

Arsyeja është se nuk është e lejuar për çdo grua t’ia përshkruaj trupin e një gruaje tjetër bashkëshortit të saj. Vetë kjo detyrë është e mjaftueshme për gratë muslimane por gratë e tjera nuk e ndjekin këtë. Kjo është ose e obliguar ose e miratuar për një grua muslimane të mos zhvishet përpara një gruaje jomuslimane që mund të shkoj tek bashkëshorti i saj dhe të përshkruaj cilsitë fizike të gruas muslimane. Sidoqoftë, kjo nuk është e miratuar. Është e vështirë të thuhet nëse është e ndaluar sepse vetë vargu nuk e thotë direkt: gratë muslimane. Ose se kush është “çfarë kanë në përgjegjësinë e tyre”.

Këtu ka dy mundësi. Njëra është se u janë referuar sklaveve. Pra, nuk është e nevojshme që gratë të mbulohen nga skllavet e tyre ose se nuk është e nevojshme për gratë të mbulohen nga skllavët e tyre edhe nëse janë meshkuj. Kjo do të nënkuptonte se një skllav mashkull është mahram. Sigurisht, kjo nuk do të dukej e çuditshme.

Nëse kjo do të konsiderohej e çuditshme, më e çuditshme se kjo është se nuk është absolutisht e obliguar për skllavet. Pra, një skllaveje nuk i duhet të mbulojë kokën e saj përpara askujt, zotëriut të saj ose askujt tjetër. Këtu vargu i referohet një gruaje dhe skllavëve të saj meshkuj.

Nëse një grua ka një skllav, a është ajo e obliguar t’i drejtohet atij si mahram apo si jomahram? Kjo është njëra nga këto vende ku gojëdhënat dhe forma e jashtme e vargut tregon se nuk është e obliguar të mbulohet por dekreteve fetare u mungon harmonia në këtë fushë. Ne themi ‘forma e jashtme’ e vargut sepse është shumë e vështirë t’i marrim në konsideratë skllavet femra në këtë varg. Po për skllavët e të tjerëve? Skllavet e bashkëshortit të saj? Të tjerat? Po për gratë që nuk janë skllave? Jo. Ne mund të themi se gratë e tjera janë përfshirë tek “gratë e tyre”. Nëse ne lejojmë se është lidhur për të liruar gratë, kuptimi do të ishte se mes skllaveve, vetëm skllavet e saja janë mahram. Shikoni se ku mund të çoj kjo. Skllavet janë mahram për burrat por një grua e lirë duhet të mbulohet pikërisht nga këto skllave.

Është e qartë se nuk është kështu. Vargu i nënkupton sklavët dhe skllavet së bashku. Arsyeja është e qartë. Prej kur skllavet punojnë brenda shtëpisë mbulesa përpara tyre do të shkaktonte vështirësi të madhe, prandaj ato janë mahram. Ka shumë gojëdhëna për këtë ndikim.

“Ose burrat thithës si shoqërues, që nuk kanë dëshirë seksuale”, janë burrat që nuk kanë asnjë synim mbi gratë, burrat që janë impotent. Janë si individët me të meta mendore që nuk i dallojnë këto gjëra. Mundësi tjetër është dhënë nga komentatorët.

Disa kanë thënë se ata që nuk kanë nevojë fizike për gratë që përfshijnë (impotentët) janë mahram. Ka shumë gojëdhëna për këtë. Ata ishin të lejuar brenda haremeve dhe konsideroheshin si gra sepse nuk kishin nevojë seksuale për gra. Disa kanë thënë se kjo përfshin gjithashtu të varfërit dhe njerëzit në nevojë. Cili është kriteri? Ata që thonë se janë menduar njerëzit me të meta mendore ose sëmundje mendore, thonë sepse ata nuk dallojnë mes gjinive dhe nuk e kuptojnë forcën tërheqëse që ekziston tek gratë.

Ata janë si fëmijë. Ata që thonë se përfshin gjithashtu impotentët kanë thënë se theksi kryesor është mbi mungesën e nevojës seksuale.

Pra, kriteri nuk është të qenurit i retarduar apo më mirë mos pasja nevojë seksuale për gra.

Ata që thonë se përfshihen njerëzit në nevojë dhe të varfërit, kanë thënë për ata që nuk kanë nevojë fizike për gra. Ata janë si impotentët ose nëse jo si impotentët, ata janë në rrethana të tilla që i kanë harruar dëshirat seksuale. Sigurisht është shumë e papëlqyer që të pranohet grupi i fundit. Është e qartë se ka sëmundje mendore që nuk kanë ndjenjë të aftësisë shikuese. Forma më e lartë do të ishin ata që bëhen si një impotent.

“Ose fëmijët që nuk kanë arritur akoma njohuri për pjesët private të grave”.

A do të thotë kjo fëmijët e moshës shtatë ose tetë ose dhjetë vjeçare? Ose a do të thotë kjo fëmijët që nuk kanë akoma fuqi? Pra, që nuk kanë arritur pubertetin? E dyta ëhtë marrë nga juristët fetarë dhe dekretet e nxjerra përkatësisht. Deri në kohën e pubertetit, ata janë mahram kurse pas kësaj kohe ata nuk janë mahram. Përfundimi i vargut 24:31

“Le të mos kërcasin këmbët e tyre për të zbuluar fshehtësinë nga stolitë e tyre”.

Gratë arabe i kërcisnin këmbët e tyre që stolitë e argjenta dhe të arta të bënin tinguj dhe tu dukeshin gjërat e fshehta. Atyre u thuhej të mos e bënin këtë, të mos bënin diçka për të tërhequr vëmendjen e të tjerëve kah ato. Kështu në marrëdhëniet e grave me burrat jomahram të lidhjeve jofarefisnore, ato nuk duhet të bëjnë asgjë për të tërhequr vëmendjen kah ato, si në mënyrën e ecjes, në mënyrën që flasin, parfumin ose kozmetikën. Kemi përmendur ngjyrimin për shembull.

Ishte një përjashtim, por nuk duhet të jetë kaq i egër që të ngacmojë burrat dhe t’i tërheqë ata kah ato dhe të gjithë duhet të kthehen tek Zoti, një urdhër nga Zoti. Kujtoni Zotin. Kthehu nga Zoti. Zoti i di qëllimet. Nëse i konsiderojmë përjashtimet ato janë të gjitha nën kushtin që qëllimet e njeriut të jenë të pastra.

[1]. vasa’il, vol. 3, fq. 24. [2]. Ibid, vol. 3, fq. 9. [3]. Është e mundur që dikush paraqet një arsye intelektuale që shfuqizon këtë përfundim duke thënë, për shembull, cili është dallimi mes flokëve dhe fytyrës që dikush është i obliguar të mbulojë njërën dhe jo tjetrën. Kështu ne arsyetojmë nga praktika dhe dikush tjetër paraqet një arsye intelektuale. Është e mjaftueshme për një person që i referohet praktikës, edhe nëse është përmes paraqitjes së një mundësie, se ata e bëjnë të pavlefshme. Ka një dallim. Nëse do të ishte praktike, Islami do ta kishte sqaruar atë, por ai nuk donte që njerëzit të bien në vështirësi. [4]. Op. Cit., vol. 3, fq. 24. [5]. Kafi, vol. 5, fq. 539 dhe op.cit., va’sa’il, vol. 3, fq. 24. [6]. Sahih Muslim, vol. 4, fq. 142. [7]. Jama’ Tirmizi, fq. 175. [8]. vafi, vol. 12, fq. 58; vasa’il, vol. 3, fq. 11; Kafi, vol. 5, fq. 365.

Mësimi i shtatë

“Kërko leje për të hyrë në tre raste...” “O ju të cilët besuat, ata të cilët i keni në pronësinë tuaj (shërbëtorët) dhe ata që nuk kanë arritur moshën e pjekurisë, duhet të kërkojnë leje prej jush (për të hyrë te ju) në tri kohë: para namazit të sabahut, në kohën e drekës kur i hiqni rrobat tuaja (për të pushuar) dhe pas namazit të jacisë, që të tria këto kohë janë kur ju nuk jeni të veshur.

Pos atyre tri kohëve nuk është mëkat as për ju as për ata, të vizitoni njëri-tjetrin. Kështu Allahu ua sqaron argumentet e veta. Allahu është i dijshmi i urti. E kur fëmijët tuaj ta arrijnë moshën e pjekurisë, le të kërkojnë leje (për hyrje) ashtu si kërkuan ata para tyre. Allahu ju shpjegon dispozitat e veta, sepse Ai do më së miri dhe është më i urti.

E gratë e moshuara, të cilat nuk dëshirojnë martesë më, për to nuk është mëkat ta heqin petkun mbulues të tyre, po duke mos qenë zbuluese të bukurive, megjithëqë më së miri është për to të jenë të përmbajtura. Allahu dëgjon, di.” (24:58-60). Këto tre vargje përmendin dy ose tre përjashtime. Një nga përjashtimet është në vargun e parë të cilit iu referuam më parë: “Nëse hyni nëpër shtëpi, thoni, ‘Paqe’”.

Askush nuk ka të drejtë të hyjë në shtëpinë e tjetrit pa e lajmëruar në fillim hyrjen e tij dhe pa pranuar leje; madje edhe një fëmijë nuk ka të drejtë të hyjë në shtëpinë e nënës ose motrës së tij pa leje.

Vetëm bashkëshortit nuk i duhet të lajmërojë ardhjen e tij. Shtëpia është një vend të cilin gruaja e konsideron si vendin e saj të strehimit dhe ajo zakonisht vishet në mënyrë të tillë që nuk dëshiron askush tjetër përveç bashkëshortit të saj ta shohë. Në të kaluarën, dyert e shtëpive ishin të hapura dhe nuk konsideroheshin si vende strehimi. Vendet e strehimit ishin veçanërisht dhomat. Mund të thuhet se sundimi që më parë i referohej dhomave tani sundon për shtëpinë.

Është zakon tani të mbyllet dera apo shtëpia dhe një grua mund ta konsiderojë oborrin e saj si pjesë e vendit të saj të strehimit po të mos e shohin të tjerët. E kemi përmendur këtë sundim më parë.

Nuk ka përjashtim për të, nëse një djalë hyn në shtëpinë e nënës së tij ose një vajzë hyn në shtëpinë e babait të saj, ata duhet të pranojnë leje për të hyrë në vendin që konsiderohet si strehim. Kishim një çështje tjetër në vargun tjetër për njerëzit që janë përjashtime. Kështu që gratë nuk duhet të mbulohen para tyre.

Masa e veshjes modeste që kërkohet për njerëzit që janë mahram, “baballarët e tyre... ose gratë e tyre ose çfarë kanë në pronësinë e tyre ose fëmijët...”, dhe pastaj ne diskutuam nëse nënkuptonte vetëm skllavët apo edhe skllavet gjithashtu. Kemi theksuar se forma e jashtme e vargut zbulon ata që janë përjashtime. Gojëdhënat, në veçanti gojëdhënat Shiite, kanë thënë se janë skllavët.

Por problemi tjetër është se mes dijetarëve Islam ndoshta, ka shumë pak njerëz që kanë lëshuar një dekret që thotë se skllavet janë mahram brenda shtëpisë. Pra sundimi është se për gratë nuk është e nevojshme të mbulohen para tyre sepse ata merren si mahram por kuptimi i jashtëm i vargut është i qartë dhe gojëdhënat thonë të njejtën.

Në këto vargje ka përjashtime të tjera çfarë kanë në pronësi dhe fëmijët sepse kishim përjashtimin se në vendin e strehimit të grave, çdo kush përveç bashkëshortit, duhet të kërkojë leje për të hyrë. Këtu janë përmendur dy grupe të tjera si përjashtime për këtë ligj përveç herëve të veçanta të përmendura në Kuranin e Shenjtë; së pari “ata që i kanë në pronësi” dhe së dyti janë “fëmijët para se të arrijnë pjekurinë”. Tani që “ata që kanë në pronësi” nuk i len të tjerët të mendojnë se përshkak se nuk ka më skllavë, nuk ka nevojë të diskutohet. Jo. Ne nuk duam të përmendim detyrën e një skllavi këtu, por udhëzimet Islame për skllavët duhet të kuptohen dhe nëse një person don të arsyetojë nga vetë vargu, ai mund ta zgjerojë këtë ligj për të përfshirë të tjerët veç skllavëve. Siç kemi theksuar, vargu thotë askush nuk ka të drejtë të hyjë në shtëpinë e tjetrit pa lajmëruar së pari përveç atyre që janë skllavët tuaj dhe fëmijët tuaj që nuk e kanë arritur pjekurinë. Këta janë njerëzit që janë përjashtuar të kërkojnë leje për të hyrë në strehimin e një gruaje po të mos ndosh në tre kohët e veçanta të përmendura. Tre kohët e përmendura janë kohët kur një grua është më së shpeshti e veshur jo me rrobat e saj normale. Një nga tre kohët është para lutjes së sabaut kur është zgjuar dhe nuk është veshur plotësisht. Ata nuk kanë të drejtë të hyjnë pa lajmëruar hyrjen e tyre. Koha tjetër është mesi i ditës kur është shumë nxehtë, kur hyni në shtëpi dhe i hiqni rrobat. Ata duhet të kërkojnë leje të hyjnë.

E treta është natën pas lutjes së jacisë që është koha për të fjetur. Për t’i përmbledhur, në kohët përveç se kur një grua zhvesh rrobat, dhe është koha e pushimit, ata mund të hyjnë pa leje. Pastaj vetë vargu analizon këtë.

Nëse ju kujtohet, para dy javëve ne i përmendëm këto përjashtime përveç bashkëshortit: ndoshta babai mund të përfshihet gjithashtu që është mahram, vjerri i një gruaje dhe ndoshta djali i bashkëshortit për të cilat ekzistojnë përjashtime për mbulimin e pjesëve të ndryshme siç është fytyra dhe duart. Nuk është kriteri se, kohët e tjera janë zonat stimuluese dhe një burrë sytë e të cilit bien mbi trupin e një gruaje ose në fytyrën e saj paraqet një rrezik. Por nëse e zgjerojmë këtë kriter më tej, do të krijojmë vështërësi. Këtë e kemi përmendur. Këtu, është një fjali që tregon pse janë këto përjashtime, sepse është puna e tyre të “veprojnë me kujdes me njëri-tjetrin”.

Një fëmijë që nuk e ka arritur pjekurinë, që është brenda shtëpisë, është në lëvizje të vazhdueshme. Nëse fëmija do të kërkonte vazhdimisht leje, është shumë e vështirë. Kështu vetëm në kohët e veçanta këto përjashtime duhet të kërkojnë leje. Dhe tani një çështje tjetër. Në vargun: “çfarë kanë në pronësi”, janë skllavet ose skllavët e tyre. Thamë skllavët. Në këtë zonë, sërisht, gojëdhënat kanë thënë këtë. Në Kafi është regjistruar nga Imam Sadiku:

“çfarë nënkuptohet janë skllavët që nuk duhet të kërkojnë leje përveç tre kohëve”. Jo skllavet sepse gratë janë mahram për gratë. Ata pyetën: “A duhet të kërkojnë leje gratë për tre kohët”? Ai tha: “Jo, nuk është e nevojshme”.

Ka një gojëdhënë tjetër në të cilën është e diskutueshme nëse janë nënkuptuar skllavet kurse për skllavët është treguar qartë. Mund të thuhet se janë nënkuptuar burrat dhe jo gratë në këtë varg sepse këtu përemri është veçanërisht për gjininë mashkullore. Ata janë skllavët e këtyre grave dhe ne mund të themi se ndoshta janë përmendur vetëm gratë por këtu paraqitet shumësi mashkullor. Kështu, burrat që janë skllavët tuaj nuk u duhet të marrin leje përveçse në këto tre kohë. Kështu ata janë; mahram por a i përjashton kjo të tjerët? Jo. Çfarë do që të jetë thënë në vargun tjetër se skllavët dhe fëmijët që nuk kanë arritur pjekurinë janë mahram, është e njejta këtu. Atëherë këto të dyja, korenspondojnë dhe kjo gjithashtu korenspondon me atë se çfarë është paraqitur në gojëdhënë veçanërisht në gojëdhënat Shiite. Sigurisht, ato nuk përputhen me dekretet fetare. Le të kalojmë përtej kësaj.

Ata që janë “çfarë kanë në pronësi”, nuk duhet të kërkojnë leje dhe gjithashtu djemtë që nuk e kanë arritur pjekurinë përveç tre kohëve. Shumësi mashkullor u referohet këtyre dhe jo grave.

Puna e tyre është të veprojnë me kujdes me njëri-tjetrin; “kështu Zoti i bën të qarta shenjat për ju...” “Kur fëmijët tuaj arrijnë pjekurinë”, ata duhet të kërkojnë leje për të hyrë. “Kështu Zoti i bën të qarta shenjat për ju”. 

Dy përjashtimet që kishim, njëra ishte në lidhje me skllavët dhe tjetra në lidhje me fëmijët që nuk e kanë arritur pjekurinë. Përjashtimi i tretë është “gratë që e kanë kaluar moshën e lindjes”.

“Gratë që e kanë kaluar moshën e lindjes...” Në pjesën e kaluar, u tha se gratë duhet të mbuloheshin dhe të mos i zbulonin stolitë e tyre përveç atyre që janë të jashtme dhe çfarë nënkuptohej ishte fytyra dhe duart. Në fjalinë tjetër, u thuhej të mbulojnë qafën me shaminë e tyre përveç grave që e kanë kaluar moshën e lindjes.n Nëse krahasojmë këtë varg me të parin, është e qartë se gratë kanë dy shtresa veshjesh, të jashtme dhe të brendshme. Në vargun e parë, “kur t’i hiqni veshjet e jashtme”, përsëri i referohet kësaj këtu. Kështu një grua mund të heq veshjen e saj të jashtme. Po përtej kësaj? Jo. Ato mund t’i heqin veshjet e tyre të jashtme por nuk duhet të tërheqin vëmendjen.

Megjithatë të gjitha këto përjashtime egzistojnë, është më mirë nëse një grua nuk e shfaq veten tek një burrë. Është më mirë nëse një burrë nuk e shikon një grua. Këto përjashtime janë përshkak të nevojave që mund të dalin. Islami nuk është një fe që don të shkaktojë gabim ose faj të pasuesve të tij. Kur nuk ka nevojë ose vështirësi, është më mirë të respektohet veshja modeste. Siç përmenda më parë, ndoshta është një klasë që duan të ndjekin burrat dhe gratë. Të dy do të përfitojnë nga kjo por atyre nuk u duhet të rrijnë në dhomë të njejtë. Është më mirë nëse janë në dhoma të ndara.

Këtu, në të njejtën kohë kur gratë kanë arritur një moshë të caktuar ka një përjashtim, është më mirë nëse ato për shembull nuk e heqin veshjen e tyre të jashtme dhe mbeten si gratë e tjera muslimane. Zoti është i gjithdijshëm.

Referim i veçantë për gratë e Profetit të Shenjtë

Kemi edhe dy vargje në Suren Ahzab të cilave do tu referohemi dhe pastaj do të përfundojmë diskutimin tonë mbi veshjen modeste. Një varg lidhet me veçantitë e grave të Profetit të Shenjtë.

Para Islamit në shtëpitë e njerëzve sipas zakonit nuk kishte veshje modeste. Kishte një përzierje të plotë mes burrave dhe grave. Njerëzit atëherë ishin të pamësuar të lajmëronin hyrjen e tyre. Ata hynin në shtëpinë e Profetit të Shenjtë pa lajmëruar dhe shkonin në të gjtha dhomat dhe nëse ishin ftuar për darkë do të kalonin orë të tëra para se të largoheshin. Ata i shtrinin këmbët e tyre dhe fillonin të mbanin biseda të gjata. Kjo e shqetësonte Profetin e Shenjtë dhe atij i vinte turp tu kërkonte të largoheshin. Atëherë u shpall vargu 33:53:

“Dhe kur ti pyesni (bashkëshortet e tij) për diçka pyetini pas perdes (hixhab). Kjo ju bën më të pastër në zemrën tuaj dhe të tyre”. (33:53).

Kur do që ulematë i referohen vargut për veshjen modeste ata nënkuptojnë këtë varg. Kjo është çfarë nënkupton fjala hixhab. Fjala hixhab këtu nuk ka të bëjë me fjalën hixhab që i referohemi kur themi se gratë duhet të mbulojnë këto pjesë të trupit të tyre. Kështu kjo nuk ka të bëjë aspak me diskutimin tonë dhe i referohet njerëzve që nuk duhet të hyjnë në shtëpinë e Profetit të Shenjtë pa lajmëruar hyrjen e tyre dhe nëse duan diçka, ata duhet ta marrin pas perdeve.

Vargu mbi veshjen e jashtme (jilbab)

Por ka një varg tjetër në këtë Sure që lidhet me diskutimin tonë.

“O ti Pejgamber, thuaju grave tua, bijave tua dhe grave të besimtarëve le të vëjnë shamitë e veta mbi trupin e tyre, pse kjo është më afër që ato të njihen e të mos ofendohen. Allahu fal gabimet e kaluara, Ai është mëshirues. Po nëse hipokritët dhe ata që kanë zemra të sëmura, dhe ata që përhapin gënjeshtra në Medinë, nuk ndalen, Ne do të bëjmë që ti të dominosh mbi ta e pastaj ata nuk do të jenë fqinj me ty në të, vetëm një kohë të shkurtër”. (33:59-60).

Të gjithë komentatorët pajtohen se ndodhnin ngjarje të caktuara me të cilat lidhet ky varg në Medinë. Ishte një grup hipokritësh dhe njerëzish të korruptuar që i shqetësonin njerëzit dhe në veçanti skllavet. Atëherë kur u pyetën pse e bëni këtë, ata thonin: “Menduam se ishin skllave”. Skllavet janë mes përjashtimeve. Atyre nuk u duhet të mbulohen para burrave jomahram dhe nëse kishin veshje të jashtme, ato nuk i vishnin në mënyrë që të mbulonin flokët.

Shumë shpesh gratë muslimane do të ecnin nëpër rrugë natën dhe ky grup hipokritësh do t’i shqetësonin ato. Kur kapeshin ata gjithnjë do të përdornin shfajsimin se mendonin se gratë ishin skllave. Vargu u shpall që ato të mbuloheshin dhe në këtë mënyrë të njiheshin që hipokritët të mos i shqetësonin ose të paktën ata nuk do të kishin më këtë shfajsim.

Disa e kanë komentuar këtë varg në mënyra të ndryshme. Ata thonë se nënkupton që gratë të njihen se nuk janë në atë mënyrë (të blihen dhe të shiten) sepse ata thonë se nëse një grua ruan nderin dhe respektin e saj dhe ka qëndrim serioz për veten, madje edhe hipokritët do të tregojnë respekt për të. Nëse ata e dijnë se ajo nuk është nga mesi grave të tjera dhe nëse sillet me dinjitet, ata nuk do ta shqetësojnë atë.

Kështu ky varg i referohet ngjarjeve të veçanta që kanë ndodhur (dhe atyre u thuhet tu bëjnë shenjë rrobave që të dallohen nga skllavet). Pastaj vargu kërcënon ata që shqetësojnë të tjerët, se nëse nuk ndalojnë, “Ne do ti bëjmë që ti të dominosh mbi ta”. Tani të shohim çfarë kufinj u vunë që ato të dalloheshin nga skllavet. Vargu thotë: “Vini shamitë tuaja”. Si t’i venë? Ata thanë se duhet të mbulojnë kokën dhe disa të tjerë madje thonë mjekrrat e tyre ashtu që kjo të ishte shenja e dallimit të tyre nga skllavet. Nuk është shumë e qartë se si dukej jilbabi. Në Munjid thuhet se është një fustan i gjërë dhe i derdhur. Nëse do të ishte fustan, atëherë ky varg nuk do tu thoshte atyre të mbulonin flokët.

Raghib Isfahani në Mufridat, që është një libër shumë i besueshëm në definicionin e fjalëve, duke definuar fjalët e Kuranit të Shenjtë shumë mirë, thotë se nënkupton fustanin dhe shaminë së bashku. Është një gojëdhënë nga Imam Rizai, për gratë që janë përtej një moshe të caktuar, nga ku bëhet e qartë se ishte diçka që mbulonte kokën. Ai thotë se ato mund ta hiqnin jilbabin; nuk ka problem nëse dikush i sheh flokët e një gruaje të vjetër. Këtu nuk është e qartë nëse jilbabi të mbulojë flokun dhe kokën.

Në një gojëdhënë tjetër do të duket se jilbabi ndryshon nga khamuri por dallimi nuk është i qartë ndoshta ishte më i gjerë.

Imam Sadiku u pyet se çfarë mund të heqin këto gra dhe ai tha jilbabin dhe khamurin e tyre, veshjen e tyre të jashtme dhe shaminë. Ka dy çështje që mund të trajtohen nga ky varg. E para është se ky varg nuk i shton asgjë më shumë vargut nga Sure Nur. Pse? Sepse vargu i referohet ngjarjeve të veçanta që ndodhnin në atë kohë, jo një sundimi të tërësishëm për të gjitha kohët dhe së dyti, vargu vetëm thotë të vejnë jilbabin e tyre.

Përfundimi

Pjesëmarja e grave në takime dhe mbledhje

Nga ajo çfarë kemi thënë në këto mësime, mund të shihet se në rend të parë, Islami shqetësohet dhe kujdeset për rëndësinë, vlerën e jashtëzakonshme dhe nevojën për legjitimitetin e marrëdhënieve seksuale mes burrave dhe grave, qoftë në lidhje me prekjen e njëri tjetrit, dëgjimin e njëri-tjetrit ose të jetojnë bashkë.

Kjo është ajo se udhëzimet Islame nuk do të lejojnë asnjëherë dëmin më të vogël në çfarë do lloj forme që të marrë për tu zbatuar.

Por bota sot nuk e vë re këtë vlerë të jashtëzakonshme dhe me vetëdije zgjedh injorimin e kësaj pikëpamje. Bota sot në emër të lirisë së grave dhe në mënyrë direkte, në emër të lirisë së marrëdhënieve seksuale, ka shërbyer vetëm për të korruptuar moralin e rinisë. Në vend të kësaj lirie duke ndihmuar të zhvillojnë potencialet e çuditshme që egzistojnë brenda çdo qenie njerëzore, ajo shpenzonte energjitë dhe talentet njerëzore, në një mënyrë që nuk egzistonte më parë. Gratë i kanë shtëpitë e tyre, por për çfarë? Për kinema, plazh, rrugë dhe mbrëmje zbavitëse! Në emër të lirisë, gratë sot i kanë shkatërruar shtëpitë e tyre pa i kultivuar mjaftueshëm shkollat ose univerzitetet ose vendet e punës. Si rezultat i këtij shfrenimi dhe duke injoruar çdo kufizim, efekti edukativ i të rinjve, është zvogëluar në përgjithësi. Të rinjtë largohen nga shkolla dhe edukimi dhe krimet seksuale janë rritur në shkallë të madhe. Kinemaja po bën një biznes të gjallë dhe xhepat e kapitalistëve që merren me kozmetikën po mbushen.

Çështja e dytë është se përkundër rreziqeve që vijnë nga thyerja e barierave të modestisë seksuale, udhëzimet Hyjnore fetare të dhuruara të pastërtisë nuk u janë kushtuar vëmendje nga ata, sepse ata e drejtojnë umetin drejt moderimit, larg çdo ekstremiteti. Për çështjen se gratë nuk tërhiqen drejt korrupsionit, udhëzimet Islame nuk e ndalojnë pjesmarrjen e saj aktive në shoqëri. Në disa raste madje është e obliguar që ajo të marrë pjesë, si në ritualin e Haxhit që është i obliguar në mënyrë të barabartë për burrat dhe gratë. Asnjë bashkëshort nuk ka të drejtë ta ndalojë atë.

Siç e dimë, nuk është e obliguar për gratë të marrin pjesë në xhihad po të mos jetë sulmuar qyteti ose zona e muslimanëve dhe xhihadi ka një natyrë mbrojtëse të tërësishme. [1] Atëherë ashtu siç pohojnë dekretet e juristëve fetar, xhihadi bëhet i obliguar edhe për gratë. Përndryshe nuk është i obliguar.

Megjithatë, Profeti i Shenjtë u dha leje disa grave të marrin pjesë në beteja për të ndihmuar ushtarët dhe të plagosurit. Ka shumë tregime për këtë në historinë e Islamit. [2]

Nuk është e obliguar për gratë të marin pjesë në ritualet e bashkuara por nëse shkojnë, është e obliguar për to të marirn pjesë dhe jo të largohen. [3]

Nuk është e obliguar për gratë të marrin pjesë në lutjet rituale festive por nuk janë të ndaluara të marrin pjesë. Është e papranueshme për gratë me respekt ose bukuri të madhe të marrin pjesë në lutje të tilla. [4]

Profeti i Shenjtë hidhte short mes bashkëshorteve të tij dhe do t’i merrte me vete në udhëtimet e tij dhe disa nga shokët e tij i merrnin bashkëshortet e tyre gjithashtu. [5]

Profeti i Shenjtë pranonte besën e grave por nuk takonte duart me to. Ai do të urdhëronte të sillej një tas me ujë. Ai do ta vinte dorën në ujë dhe i urdhëronte gratë që ofronin besën e tyre të bënin të njejtën gjë. Kjo konsiderohej si garanci e besnikërisë së saj. [6] Ajshja thotë se përgjatë jetës së tij Profeti i Shenjtë asnjëherë nuk preku duart e një gruaje jomahram. Ai nuk i ndaloi gratë të marrin pjesë në ceremoni varrimi edhe pse ai gjithashtu nuk e ndjente të nevojshme. Ai preferonte që ato të mos marrin pjesë edhe pse në rrethana të veçanta, ato vepronion ashtu dhe mundësisht mernin pjesë në recitimin e lutjeve rituale.

Tregohet në gojëdhënat tona se kur Zejnebi vajza e madhe e Profetit të Shenjtë vdiq, Fatimja, Paqja qoftë mbi të, dhe gratë muslimane erdhën dhe recituan lutje rituale për të. [7] Sipas gojëdhënave Shiite, është e papranueshme për vajzat e reja të marrin pjesë në ceremonitë vajtuese.

Dijetarët sunit kanë regjistruar nga Umm Atija që thotë se Profeti i Shenjtë i inkurajonte gratë të mos marrin pjesë në procesione vajtimi por nuk e ndaloi atë. [8]

Esma, vajza e Jezid Ensarit, ishte zgjedhur nga gratë e Medinës si përfaqësuesja e tyre për të shkuar tek Profeti i Shenjtë për t’i treguar atij pakënaqësitë e grave të Medinës dhe për të marrë përgjigjen e tij. Kur Esma hyri, Profeti i Shenjtë ishte ulur mes një grup shokësh. Ajo i tha: “Nëna dhe babai im u sakrifikofshin për ty. Unë jam përfaqësuesja e grave të Medinës tek ju. Ne gratë themi se Zoti i Gjithfuqishëm ju dërgoi si Profet për burrat dhe gratë së bashku. Ti nuk je vetëm Profet i burrave. Edhe ne gratë gjetëm besim tek ju dhe Zoti i Gjithfuqishëm. Ne gratë rrimë në shtëpitë tona duke plotësuar nevojat seksuale të burrave. Ne i ushqejmë fëmijët tanë në mitrat tona por shohim se të gjitha detyrat e shenjta, veprat e mëdha dhe të vlefshme në lidhje me Zotin, u jepen vetëm burrave kurse ne jemi të privuara. Burrat janë të lejuar të mblidhen bashkë. Ata vizitojnë të sëmurin. Ata marrin pjesë në procesione varrimi.

Ata kryejnë sërisht ritualet e Haxhit dhe mbi gjithçka tjetër, ata janë të lejuar të marrin pjesë në xhihadin në Rrugën e Zotit. Ndërsa kur burri shkon në haxh ose xhihad, jemi ne gratë që qëndrojmë pas dhe ruajmë varfërinë e tij. Ne endim copë për veshjet e tij. Ne ushtrojmë fëmijët e tij.

Si mund të jetë që ne jemi partnere të burrave në detyra të vështira por kur vjen puna tek detyrat dhe veprat e shenjta për të cilat Zoti jep shpërblim shpirtëror, ne nuk jemi partnere dhe jemi privuar nga të gjitha këto”? “Profeti i Shenjtë i pa Shokët dhe i pyeti: ‘A keni ndëgjuar ndonjëherë një grua të flasë kaq mirë, kaq llogjikshëm dhe kaq qartë për çështjet fetare’? ‘Profeti i Shenjtë, iu kthye Esmës dhe i tha: O grua! Përpiqu të kuptosh çfarë po thua dhe shpjegohu grave që të kanë dërguar.

A mendoni se çdo burrë pranon shpërblime shpirtërore dhe virtyte për t’i bërë këto gjëra dhe gratë janë të privuara nga ato? Jo. Nuk është ashtu.

Nëse një grua kujdeset mirë për familjen dhe bashkëshortin e saj dhe nuk lejon që rrethi i pastër i shtëpisë së saj të ndotet nga pluhuri i errësirës, ajo do të pranojë shpërblime shpirtërore, virtyte dhe suksese ekuivalente me të gjitha punët që bëjnë burrat’”. Esma ishte një grua me besim. Kërkesat e saj dhe ato të grave që mendonin si ajo vinin nga thellësitë e besimit të tyre jo nga epshi ose lakmia që më së shpeshti shohim sot. Ajo dhe gratë që e dërguan atë ishin të shqetësuara se ndoshta detyrat që ato kryenin nuk kishin vlerë dhe se të gjitha detyrat e shenjta ishin veçanërisht për burrat. Ajo dhe gratë që ajo përfaqësonte donin barazi, por për çfarë? Në implementimin e urdhërave Hyjnore dhe bartjen e detyrave fetare. Ajo që nuk hyri asnjëherë në mendjet e tyre ishte një konfrontim për të arritur dëshirat mendjemadhe në emër të një ‘të drejte’.

Kështu kur ajo dëgjoi përgjigjen e Profetit të Shenjtë, fytyra i ndriti nga kënaqësia dhe u kthye me lumturi të madhe tek shoqet e saj. [9] Ashtu si për pjesëmarrjen e grave në këto gjëra, gojëdhënat kundërshtojnë njëra tjetrën. Disa e ndalojnë tërësisht atë, por autori i vasa’ilit, që vetë ishte një transmetues i besueshëm, duke shënuar përmbledhjen e plotë të gojëdhënave Islame, thotë:

“Mund të përfundohet nga tërëia e gojëdhënave Islame se është e lejuar për gratë të largohen nga shtëpitë e tyre për të marrë pjesë në ceremonitë vajtuese ose të shohin të drejtat e njerëzve [10] ose të ndjekin një procesion varrimi dhe të marrin pjesë në këto mbledhje si Fatimja, Paqja qoftë mbi të dhe bashkëshortet e Imamëve të pastër, Paqja qoftë mbi to, që merrnin pjesë në këto lloj ceremonish. Kështu, tërësia e gojëdhënave thonë se ne injorojmë atë që e ndalon atë”. [11]

Profeti i Shenjtë i lejonte bashkëshortet e tij të largoheshin nga shtëpitë e tyre për tu takuar me nevojat që kishin ato dhe bënin çfarë duhej të bënin. Është regjistruar se Profeti i Shenjtë urdhëroi që dera e xhamisë për gratë të jetë e ndarë nga dera e burrave ashtu që burrat dhe gratë nuk ishin të obliguar të shkonin përmes derës së njejtë. Ai i ndalon burrat të përdorin këtë derë. [12]

Gjithashtu është regjistruar se Profeti i Shenjtë urdhëroi që pas lutjes së jacisë, gratë ishin të lejuara të largohen nga xhamia të parat që të mos përzihen së bashku. [13] Që të mos vihen në kontakt, ai thoshte se gratë duhet të ecin anësh rrugës, kurse burrat në mes. [14] Për shkak të kësaj juristët fetar nxorrën dekrete se është e papranueshme që burrat dhe gratë të përzihen. Ajatulla Said Muhamed Kazim Tabatabai Jazdi shkruan:

“Në të vërtetë, nëse një person do ta shohë Islamin me një mendje të hapur, ai ose ajo do të pranojë se rruga e Islamit është rruga e moderimit. Në të njejtën kohë që udhëzimet Islame kanë siguruar masën më të madhe të masave paraprake për të mbrojtur pastërtinë dhe shenjtërinë e marrëdhënieve seksuale, në asnjë mënyrë nuk e pengojnë talentin njerëzor të grave nga lulëzimi. Në fakt, këto udhëzime sigurojnë që shpirti të mbesë i shëndetshëm dhe marrëdhëniet familjare të jenë më të afërta dhe më serioze gjithashtu për t’i pregaditur burrat dhe gratë më mirë në një rreth të shëndetshëm shoqëror, larg nga çdo ekstrem. [15]

[1] Masalik, pjesa mbi xhihadin. [2]. Sahih Muslim, vol. 5, fq. 196-97; Sunan Abu Davud, vol. 2, fq. 17; Jama Tirmizi, fq. 247. [3]. vasail, vol. 1, fq. 456. [4]. Ibid., vol. 1, fq. 474. [5]. Op. cit., Sahih, vol. 7, fq. 437. [6]. Të gjithë historianët dhe komentatorët kanë regjistruar këtë. Historianët e regjistruan atë për të kujtuar ngjarjet e fitores së Mëkës dhe kometatorët i janë referuar asaj kur kanë komentuar vargun: “O Pejngamber! Kur të vijnë besimtarët e të të japin besën...” (60:12). Shiko gjthashtu Kafi, vol. 5, fq. 526. [7]. Op. cit., vasa’il, vol. 1, fq. 156. [8]. Op. cit., Sahih, vol. 3, fq. 47; Bukhari, vol. 2, fq. 94; Sunan, vol. 2, fq. 180. [9]. Asal al-ghabah, vol. 5, fq. 338-339. [10]. Shiko Bihar al-Anvar, vol. 11, fq. 118 ku është regjistruar një gojëdhënë nga Kafi nga Musa ibn Xhafari, paqja qoftë mbi të, që thotë: “Babai im Imam Xhafari, paqja qoftë mbi të, do t’i dërgonte nënës sime dhe motrës së tij për tu kujdesur për nevojat e të varfërve në Medinë”. [11] Op. cit. vasa’il, vol. 1, fq. 72. [12] Op. cit. Sunan, vol. 1, fq. 109 [13] Op. cit. Kafi, vol. 5, fq. 519. [14] Op. cit. Sunan, vol. 2, fq.658. [15] Urvat al-vusqa, kapitulli 1, botimi 49.

Fjalorth

Imam Ali Abu Talib: (600-661 të erës sonë). Kushëriri dhe dhëndri i Profetit, ai ishte kalifi i katërt dhe Imami i parë i pastër. Imamati (udhëheqësia) fillon me të dhe ai dhe 11 pasardhësit e tij janë përfaqësuesit e dimenzionit të jashtëm dhe të brenshëm të Islamit. Sipas Shiitëve, ai u zgjodh në një vend jashtë Mekës të quajtur Ghadir Khumm nga Profeti si ‘i besuari’ (ëasi) dhe si pasardhës menjëherë pas Haxhit të lamtumirës së Profetit. Periudha e Injorancës: periudha e multiteizmit, kufrit dhe idolaterisë përpara shfaqjes së Islamit dhe ringjalljes së monoteizmit.

Imam Ali Rida: (765-818 të erës sonë). Imami i tetë i pastër që u zgjodh si pasardhës i kalifatit nga Abazid al-Ma’muni por si pasojë e popullaritetit të tij të pafund mes njerëzve ai u martirizua nga kalifi. Ai është djegur në Mashhad që është qendra e Haxhit në Iran. Dhimmah: njerëzit e Librit që jetojnë në tokat muslimane dhe u janë akorduar mikëpritje dhe mbrojtje nga Islami me kusht të pranimit të dominimit politik Islam dhe të pagimit të taksës jizyah.

Imam Hasan Askari: (846-874 të erës sonë). Ai ishte Imami i njëmbëdhjetë që jetoi në fshehtësi të madhe në Samara për shkak të mbikqyrjes së vazhdueshme të forcave të sigurimit të kalifit. Ai u martua me vajzën e perandorit bizantin Nargiz Khatun, që e kishte përqafuar Islamin dhe u shit si skllave për të hyrë në shtëpinë e Imamit. Nga kjo martesë u lind Imami i dymbëdhjetë.

Imam Hasan ibn Ali: (625-670 të erës sonë).  Imami i dytë që ishte kalif për një periudhë të shkurtër para se kalifati të uzurpohej nga Muavija, themeluesi i dinastisë umajade.

Imam Xhafar Sadiq: (702-765 të erës sonë). Imami i gjashtë që vazhdoi propagandën e Shiitëve në atë masë që ligji Shiit është emëruar pas tij. Ai mësoi mbi 4 mijë studentë duke përfshirë Abu Hanifen, themeluesin e një nga katër shkollave Sunite të ligjit. Malik Ashtari: guvernatori i Egjiptit gjatë kalifatit të Aliut, Paqja qoftë mbi të, që i shkroi një letër të famshme se si të sundojë njerëzit në rrugë të drejtë dhe të ndershme. Minbar. Vendi brenda një xhamie prej ku mbahet ligjërata, më së shpeshti është e bërë nga druri dhe përbëhet nga shkallë që çojnë në një karige të sheshtë mbi të cilën ulet folësi.

Imam Muhamed Beqiri: (676-733 të erës sonë). Imami i pestë që ishte një mësues i mirënjohur i shkencave fetare. Mujtahid: një person që preokupohet në përpjekje të madhe për ta arsyetuar një çështje fetare (ijtihad).

Imam Musa ibn Xhafari: (746-799 të erës sonë). Imami i shtatë që u përball me detyrën jashtëzakonisht të rëndë për pozitën e re të kalifatit abazid kundër Shiitëve. Synet: zakonet, sjellja dhe gojëdhënat e Profetit të Islamit.