Me emrin e Zotit, Bamirës dhe Mëshirues! Të gjitha lëvdatat janë për Allahun e Madhëruar, Zotin e botëve. Atij i falënderohemi për mëshirën e për mirësitë e Tija, prej Tij kërkojmë ndihmë e udhëzim në gjithçka që bëjmë dhe shpresojmë që Ai të na kaplojë me bekimin e Vet. Paqja dhe bekimi i Zotit qoftë mbi profetin tonë Muhammedin, mbi pasardhësit e tij të dëlirë dhe mbi shokët e tij të zgjedhur! O robër të Zotit! E këshilloj veten time dhe juve që të keni droje para Zotit dhe t’u bindeni urdhrave të Tij!
Një fakt i pamohueshëm në çdo diskutim mbi dashurinë është fakti se çdo lloj prirjeje drejt diçkaje krijohet fillimisht nëpërmjet njohjes së saj. Sa më shumë që rritet njohuria mbi të dashurin, aq më tepër dashuri ndjehet për të. Vetëm nëpërmjet njohjes fitojnë kuptim përpjekjet e të dashuruarit dhe vetëm nëpërmjet njohjes, i Dashuri mund të ketë ndikim mbi të dashuruarin. Për këtë arsye, edhe hapi ynë i parë duhet të jetë zgjerimi i njohurisë sonë mbi Profetin e Shenjtë (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij) dhe mbi Imamët e dëlirë, nëse vërtet duam që dashuria jonë ndaj tyre të rritet. Kështu, në shumë lutje të traditës sonë, lutësi kërkon pikërisht më shumë njohuri mbi Zotin, mbi Profetin dhe mbi Imamët e dëlirë. Njëra nga lutjet që janë përcjellur në këtë drejtim, është si vijon:
Zoti im! Ma bëj të njohur veten Tënde. Pa të njohur Ty, nuk mund ta njoh Profetin tënd. Zoti im! Ma bëj të njohur Profetin tënd! Pa e njohur Profetin tënd, s’mund ta njoh atë që është Dëshmia (huxh’xhet) jote. Dhe po s’e njoha Dëshminë tënde, do të jem nga të devijuarit...
Në këtë lutje, që është e këshillueshme të lexohet gjithnjë, gjenden shumë mësime dhe porosi. I pari prej këtyre mësimeve është se për ta njohur Zotin, duhet të kërkohet ndihmë nga vetë Zoti. Pa qenë udhëzimi dhe ndihma e Tij, njeriu nuk mund ta njohë Zotin dhe të arrijë një njohuri të mjaftueshme mbi Të.
Mësimi i dytë, i cili përmendet në këtë lutje, është lidhja që ekziston ndërmjet njohjes së Zotit dhe njohjes së Profetit. Nëse njeriu nuk e njeh Zotin dhe nëse nuk ka dituri të mjaftueshe për Të, ai nuk do të mund ta njohë edhe Profetin që Ai ka dërguar për udhëzim të njerëzimit dhe për t’ia siguruar atij të mirat e kësaj bote dhe të botës tjetër. Po kështu, nëse nuk njihet misioni i Profetit, nuk mund të njihet edhe Dëshmia e Zotit (huxh’xhe), gjegjësisht personi që është udhëheqësi i zgjedhur prej Tij. Dhe nëse njeriu nuk e njeh si duhet këtë prijës hyjnor të zgjedhur nga Zoti dhe, si pasojë, i ndjek njerëzit e gabuar, ai do të shkojë drejt devijimit dhe nuk ka për ta njohur Zotin. Në një hadith të përcjellur nga Imamët e Ehl-i Bejtit thuhet: Njiheni Zotin nëpërmjet Zotit, Profetin nëpërmjet profetësisë së tij, ndërsa prijësit hyjnorë nëpërmjet prijësisë së tyre hyjnore (velajetit)!
Pra Zoti nuk mund të njihet veçse me ndihmën e vetë Zotit, ndërsa Profeti nuk mund të njihet veçse duke e njohur dhe kuptuar realitetin e profetësisë. Nëse profetësia nuk kuptohet dhe nuk njihet si duhet, edhe personaliteti i Profetit do të mbetet i panjohur. E njejta gjë vlen edhe për njohjen e Imamit, që është Dëshmi e Zotit (huxh’xhetullah). Njohja e tij është e mundur vetëm nëse njeriu e njeh realitetin e Velajetit (udhëheqësisë shpirtërore), për të cilin ekzistojnë dhjetëra vargje kur’anore dhe hadithe.
Nga ato që u thanë më sipër, mund të vijmë në përfundimin se në çdo temë, njohja dhe shkalla e njohjes kanë një kuptim shumë të madh dhe luajnë një rol të rëndësishëm në shtimin ose pakësimin e dashurisë. Edhe në rastin e dashurisë ndaj të Dërguarit të Zotit dhe ndaj Ehl-i Bejtit të tij, faktori kryesor është njohja (marife). Në një hadith në lidhje me njohjen e Imamit të kohës, i cili është përcjellur në disa versione, thuhet: Ai që vdes pa e njohur Imamin e kohës së tij, vdes si në kohën e xhahilijetit (injorancës paraislame).
Pas kësaj pjese hyrëse, është me vend që ta bëjmë përkujtimin vijues. Për njohjen e Profetit dhe të Imamit ekzistojnë disa rrugë. Njëra prej tyre është leximi i jetëshkrimeve të tyre, mbi të cilët janë shkruar shumë libra, qoftë nga autorët muslimanë, qoftë nga ata jomuslimanë. Nëpërmjet hulumtimit të trashëgimisë morale dhe akademike të Profetit e të Imamëve, njeriu mund ta kuptojë moralin e tyre, vlerat e tyre të larta, sjelljet e tyre ndaj njerëzve dhe ndaj krijesave në përgjithësi dhe vështirësitë me të cilat u përballën për hir të porosisë së shpëtimit e të lumturisë që ia sollën njerëzimit. Kjo dituri ka për ta shtuar edhe më shumë dashurinë që ndjejmë ndaj tyre. Këta njerëz janë prijës të njerëzimit në dituri, në guxim, në vetësakrificë, në drejtësi, në bujari, në falje, në logjikë, në përsiatje, në burrëri, në modesti, në durim dhe në shumë virtyte të tjera njerëzore, duke qenë edhe shembujt e përsosur. Kur t’i kuptojë këto gjëra, njeriu vetvetiu do të fillojë të ndjejë një lidhje të thellë shpirtërore me këta personalitete. Nëpërmjet kësaj marrëdhënieje, veçanërisht gjeneratat e reja kanë për ta pranuar si shembull Profetin dhe Ehl-i Bejtin e tij, me çfarë jeta e tyre do të ndikohet pozitivisht. Kjo lidhje dhe ky ndikim do ta përgatisë mjedisin për përsosjen dhe për ngritjen diturore të të gjithë muslimanëve dhe veçanërisht të të rinjve muslimanë. Kur të pranojë se këta njerëz janë të dërguar nga Zoti për t’ia treguar njerëzimit rrugën e drejtë dhe për t’i siguruar atij mirëqenie në këtë botë e në tjetrën, njeriu do të përpiqet ta mbajë në shkallën më të lartë marrëdhënien me ta.
Një mënyrë tjetër e njohjes është përsiatja në lidhje me thëniet e këtyre personaliteteve dhe hulumtimi i tyre, sepse hulumtimi dhe analiza e mësimeve të tyre intelektuale, doktrinale, shpirtërore, morale dhe politike jep një kontribut të madh në zhvillimin intelektual dhe shpirtëror të njeriut. Me rritjen e njohurisë në këtë fushë, edhe dashuria ndaj tyre do të rritet.
Por përveç rrugës diturore të njohjes , ekziston edhe rruga praktike e njohjes së Profetit dhe të Ehl-i Bejtit të tij, që përbëhet nga shfaqja e dashurisë ndaj tyre nëpërmjet veprimeve dhe sjelljeve. Edhe kjo ka disa metoda në vete. Metoda e parë është që njeriu, aq sa i lejojnë mundësitë, ta shfaqë dashurinë ndaj tyre duke u pajisur me moralin e tyre dhe duke i pranuar sjelljet dhe veprimet e tyre si shembuj për veten. Kur njeriu të veprojë si kanë vepruar ata, edhe dashuria e tij bëhet një dashuri e mirëfilltë, siç thekson edhe Imam Xhaferi (paqja qoftë mbi të): Ai që na do, e bën atë që bëjmë ne dhe vepron për ta mbajtur gjallë kauzën tonë.
Është e pakuptimtë që njeriu thjesht të thotë se e do Profetin ose Imamët. Personi duhet të jetë bashkë me ata që do, dhe ta përshtasë moralin dhe sjelljen e tij me moralin dhe sjelljen e tyre. Dhe nëse ky njeri i dashur është vetë Profeti i Shenjtë (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij), atëherë edhe vullneti i njeriut duhet të jetë më i madh, sepse pajisja me moralin e tij sjell lumturi dhe nder në këtë botë dhe në tjetrën, duke e sjellë me vete edhe afërsinë e njerëzve. Krahas kësaj, duhet të kihet parasysh se sjellja dhe veprimet tona janë një njësi matëse për seriozitetin dhe për besnikërinë e dashurisë sonë.
Një mënyrë tjetër për ta forcuar dashurinë është krijimi i një lidhjeje shpirtërore dhe gnostike me këta njerëz. Edhe psikologjikisht është dëshmuar se kontakti dhe marrëdhënia e rregullt është mënyra më e mirë për ta përsosur dashurinë. Prandaj njeriu duhet të përpiqet për t’u takuar me të dashurin dhe për ta vizituar atë. Në këtë kontekst, i Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij) ka thënë: Ai që më viziton pas vdekjes, është si ai që më ka vizituar në të gjallë.
Në përshtatshmëri me këtë urdhër të Profetit, të gjithë muslimanët që shkojnë për haxh ose për umre, nuk kalojnë pa e vizituar varrin e të Dërguarit. Megjithatë, gjatë vizitave të Profetit ose të Imamëve të Ehl-i Bejtit në Medine, në Nexhef, në Qerbela, në Samarra, në Kazimejn ose në Meshhed, duhet të kemi kujdes për të qëndruar larg çdo sjelljeje të tepëruar që bie ndesh me principet islame dhe me traditën e Profetit. Nëse nuk arrijmë t’i vizitojmë ata, mund t’i vizitojmë varrezat e sejjid-ëve ose evlijave që gjenden afër neve, duke u përpjekur ta arrijmë një gjendje të lartësuar shpirtërore.
S’ka dyshim se një dashuri e mbështetur në dituri dhe njohuri është e përjetshme dhe e fortë. Ai që e ka arritur këtë dashuri të shenjtë, gjatë vizitës së varreve të personaliteteve të tilla sillet me plot respekt, pa kurrfarë tepërimi dhe veprimi të pasjellshëm, duke u lutur për shpirtin e atyre që prihen në varre dhe duke dëshiruar që edhe ata të luten për të.
Në lidhje me vizitën e varreve dhe me rregullat e principet e ndërlidhura me të, ekzistojnë libra të shumtë, të shkruar nga dijetarë të çmueshëm. Është me rëndësi që gjatë këtyre vizitave t’u drejtohemi librave, të veprojmë në përshtatshmëri me traditën (sunnetin) e Profetit, të jemi të matur dhe të mos u ofrojmë materiale njerëzve dashakëqinj, që janë armiq të Ehl-i Bejtit e të të Dërguarit të Zotit. Duhet ta kemi parasysh faktin se këta njerëz, që janë më të dëlirët e njerëzimit, janë njëherit edhe robërit më të mirë e më të sinqertë të Zotit. Pra, para se të jenë profetë ose Imamë, ata janë robër të Zotit dhe i kanë arritur pozitat e tyre vetëm nëpërmjet robërimit të përsosur para Zotit. Kuptohet se, falë pozitës së lartësuar që kanë pranë Zotit, mund të kërkohet ndërmjetësim (shefaat) nga shpirtrat e tyre. Pra, është e lejuar që ata t’i bëjmë ndërmjetës (shefaatçi) pranë Zotit për faljen e mëkateve tona.
Për të përmbledhur, në rastet e vizitave (zijareteve), ne i lutemi Zotit për faljen e mëkateve tona, për mirëqenie në këtë botë e në fenë tonë ose për shpëtim nga ndonjë vështirësi e sëmundje. Në të njejtën kohë, ne kërkojmë që edhe këta njerëz të dëlirë e të pastër të luten për ne dhe i kërkojmë Zotit që t’i falë mëkatet tona e të na falë lehtësim, për hir të shenjtërisë së tyre dhe të pozitës së tyre të lartësuar pranë Tij. Pra, të gjitha lutjet dhe kërkesat i drejtohen Zotit. Ne nuk kërkojmë ndonjë gjë nga robërit e Tij, por vetëm sa i bëjmë ata ndërmjetës tanët pranë Zotit. Ky është njësoj si rasti, ku fëmijët e Profetit Jakub i kërkojnë babait të tyre që t’i lutet Zotit për t’i falur ata. Këta vargje mund të lexohen në kapitullin Jusuf të Kur’anit. Ne i bëjmë ndërmjetës shpirtrat e tyre, të cilët janë të përjetshëm. Vdekja nuk do të thotë tjetër veçse largimi i shpirtit nga trupi, por nuk nënkupton kurrsesi një asgjësim të tij. Për shpirtin nuk ekziston shkatërrimi dhe mosqenia.
Po të mos ishte kështu, Profeti ynë i shenjtë s’do të thoshte: “kujtdo që më dërgon mua selame, edhe unë i dërgoj selame.” Qëllimi i salavateve dhe i selameve që ia dërgojmë Profetit çdo ditë është edhe krijimi i një marrëdhënieje e lidhjeje me të, dhe, nëpërmjet kësaj, shprehja e dashurisë dhe e respektit tonë. Shpirtrat e Profetit tonë, Imamëve e të dëshmorëve janë të gjallë, janë rreth nesh dhe na dëgjojnë. Është e lejuar të lidhim shpresë me shpirtrat e këtyre robërve të dashur të Zotit dhe t’i bëjmë ata ndërmjetës (shefaatçi) pranë Zotit.
Në gjithë këtë duhet të theksojmë edhe një pikë me rëndësi. Gjatë gjithë jetës së tyre, Imamët e Ehl-i Bejtit kanë dhënë përpjekje të mëdha kundër atyre që e kanë tepëruar madhërimin e Imamëve. Çdo musliman duhet të ketë kujdes dhe të dijë se adhurimi i bëhet vetëm Zotit. Ai është Shërues, Ai është që u jep begati robërve dhe ai është Nënshtrues. Nëse flasim për dashurinë ndaj Profetit ose ndaj Imamëve të Ehl-i Bejtit, duhet të kuptojmë se kjo nuk është një dashuri që shkon paralelisht me dashurinë ndaj Zotit. Ajo është vetëm një vazhdimësi e dashurisë së Zotit dhe është një dashuri që zhvillohet me vullnetin e Tij. Ne i duam ata sepse Zoti i do dhe Zoti u ka falur pozita të lartësuara pranë Tij. Sipas mësimit shiit, adhurimi i dikujt tjetër veç Zotit dhe madje, ndonjë veprim që mund të kuptohet si adhurim i dikujt tjetër veç Zotit, është i ndaluar dhe pranohet si politeizëm (shirk).
I Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij) ka thënë: Kur të na lëvdoni neve, fillimisht theksoni se jemi robër të Zotit, e pastaj thoni ç’të keni dëshirë! Pra ajo që thuhet në lidhje me ta, nuk duhet ta kalojë kufirin e asaj që thuhet për një rob të Zotit. Përcillet, për shembull, se disa njerëz erdhën tek Imam Aliu (paqja qoftë mbi të) dhe iu drejtuan me fjalët “o Zoti ynë!” (Rabbuna). Imami urdhëroi të hapej një gropë, në të cilën dogji zjarr, dhe i kërcënoi ata se do t’i hidhte në të nëse nuk hiqnin dorë nga ajo fjalë e tyre.
Në vizitat (zijaretet) që ua bëjmë këtyre njerëzve të zgjedhur, pasi shprehim se ata e kanë kryer më së miri detyrën e tyre si robër të Zotit, se kanë luftuar në rrugë të Tij, e kanë urdhëruar të mirën dhe kanë penguar të ligën, ne themi se jemi miq me miqtë e tyre dhe armiq të armiqve të tyre. Pastaj i lutemi Zotit dhe kërkojmë që edhe ata të luten për ne. Kjo gjë dhe lejueshmëria e saj është dëshmuar si në vargjet e Kur’anit ashtu edhe në hadithe.
Paqja, mëshira dhe bekimi i Zotit qofshin mbi ju!